09/10/2023 – પેપર સોલ્યુશન નંબર – 09

તારીખઃ 09/10/2023

પ્રશ્ન-૧ નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ લખો.

(૧) ગ્રામ પંચાયતના કાર્યો લખો. 03

• પંચાયતની બેઠકો સમયસર બોલાવવી.
• બેઠકોનું સંચાલન કરવુ.
• બેઠકોમાં ઉપસ્થિત પ્રશ્નીનું નિરાકરણ કરવુ.
• દર મહિને ઓછામાં બોછી એક સામાન્ય બેઠક બોલાવવી.
• સમિતિઓની સમયાંતરે બેઠકો યોજવી (3 મહિને એક વાર).
• ફરજીયાત ગ્રામસભા બોલાવવી.
• સભ્યોના કામકાજ પર દેખરેખ રાખવી.
• સભ્યિોના રાજીનામા મંજૂર કરવા.
• પંચાયતના લીધેલા હપ્તા સમયસર ભરવા.
• તલાટી કમ મંત્રી પાસે અંદાજપત્રને તૈયાર કરાવવું.
• 15 DEC પહેલા અંદાજપત્રને તાલુકા પંચાયતમાં મોકલી આપવું.
• 31 માર્ચ પહેલા અંદાજપત્રને ગ્રામ પંચાયતમાથી મજૂર કરાવવું.
• ગ્રામ પંચાયતની જાહેર મિલકતોનું સંચાલન અને દેખરેખ રાખવી.
• ગેરકાયદેસર દબાણ દૂર કરવું.
• રાજ્ય અને કેન્દ્ર સરકારની યોજનાઓનું અસરકારક અમલીકરણ કરાવવું.
• ગ્રામ પંચાયતના તમામ રેકોર્ડ નિભાવવા.
• બૈઠકો તથા ગમસભાઓનો અહેવાલ તૈયાર કરી તાલુકા પંચાયતને મોકલવો.
• લગ્નની નોંધણી કરવી.
• પંચાયતના મિલકતની દેખરેખ રાખાવી.

(૨) હોમ વિઝીટીંગના હેતુ જણાવો.04

કમ્યુનિટી હેલ્થ નર્સિંગમાં હોમ વિઝિટ (ઘરઘેર મુલાકાત)નો મુખ્ય ઉદ્દેશો આરોગ્ય સેવાઓને સ્થાનિક સ્તરે પહોંચાડવું છે. આ સેવાઓ નર્સો દ્વારા આદિવાસી, ગરીબ, અને અન્ય વલણવાળા વિસ્તારોમાં પૂરતી અને સારી આરોગ્યસંભાળ પુરી પાડવા માટે કરવામાં આવે છે. હોમ વિઝિટના કેટલાક મુખ્ય ઉદ્દેશો નીચે આપેલા છે:

1. આરોગ્ય સેવા પહોંચાડવી

• ઘરના માહોલમાં દર્દીઓને આરોગ્ય સેવાઓની પૂરી પાડવી, જેમ કે રોગોની તપાસ, સારવાર, અને દવા આપવી.

2. પોષણ અને આરોગ્ય શિક્ષણ આપવું

• નર્સો ઘર અને પરિવાર માટે યોગ્ય ખોરાક, સ્વચ્છતા, અને આરોગ્ય સંભાળ વિશે માહિતી પૂરી પાડે છે. આમાં કુટુંબના લોકો માટે આરોગ્યમય જીવનશૈલીની સલાહ અને માર્ગદર્શન પણ શામેલ છે.

3. રોગ નિયંત્રણ અને પ્રતિસાધન

• રોગચાળાની શરૂઆત અને વધારાની પરિસ્થિતિઓને ઓળખી, પેડિયાટ્રિક અને વ્યસ્થિત દેખરેખ સાથે જરૂરી પગલાં લેવું.

4. ફોલોઅપ અને મોનિટરિંગ

• દર્દીની મેડિકલ સ્થિતિનું નિયમિત મોનિટરિંગ, જેમ કે દવાઓની અસરકારકતા, સારવારનું અનુસરણ, અને જરૂરી સુધારા કરવા.

5. ઘરના વાતાવરણનું મૂલ્યાંકન

• ઘરકામ કરવાની સરળતા, સ્વચ્છતા, અને આરોગ્ય માટે અનુકૂળ પરિસ્થિતિઓનો આંકલન કરવો. આ સાથે સાથે, ગેરવૃત્તિ અને અનહદ રીતે સ્વચ્છતાના અભાવને ઓળખવી.

6. કુટુંબની સાથે વાતચીત

• કુટુંબના સભ્યો સાથે આરોગ્ય, નિદાન, અને સારવાર વિશે ખુલ્લી વાતચીત કરવી. તેમને આરોગ્ય સંબંધી નિર્ણયો લેવામાં અને જ્ઞાન ધરાવવામાં મદદ કરવી.

7. વિશિષ્ટ જરૂરિયાતો માટે માર્ગદર્શન

• ખાસ પ્રકારની જરૂરિયાતો માટે, જેમ કે મેડિકલ ઉપકરણો, થેરાપી, અથવા અન્ય આરોગ્ય સેવાઓ માટે માર્ગદર્શન અને સહાય પૂરી પાડવી.

8. સામાજિક અને આર્થિક મદદ

• કોઈપણ સામાજિક અથવા આર્થિક સમસ્યાઓનો અભ્યાસ કરવો, જેમ કે આરોગ્ય વિમો, જાહેર સુવિધાઓ, અને અન્ય સેવાઓને મેળવવામાં મદદ કરવી.

(3) હેલ્થ એટલે શું અને હેલ્થના ડાઈમેન્શન્સ જણાવી કોઈ એક વિશે જણાવો.05

• હેલ્થ એ એવી પરિસ્થતિ છે કે જેમાં શારીરિક, માનસિક અને સામાજિક રીતે તેમજ આધ્યાત્મિક રીતે તંદુરસ્ત હોય તેમજ તેનામાં કોઈપણ રોગ કે ખોડખાંપણ ન હોય તેને હેલ્થ કહેવાય. તેમજ વ્યકિત આર્થિક ઉપાર્જન માટે સક્ષમ હોય તેને હેલ્થ કહેવાય છે. by WHO
• “Health as dynamic state of Physical, Mental Social and Spiritual well being and not merely absence of disease or deformity ” In 1990 by WHO

🔹હેલ્થના ડાયમેન્શન્સ

આરોગ્યએ બહુપરિમાણીય વિષય છે. જેવી રીતે આરોગ્યની વ્યાખ્યા અને અભિગમોમાં વિવિધતા છે એ જ રીતે ભાષાઓમાં પણ વિવિધતા જોવા મળે છે.કમ્યુનિટી હેલ્થ નર્સ તરીકે આરોગ્યના પાસા(ડાયમેન્શન)ઓનું જ્ઞાન હોવું જરૂરી છે જે નીચે મુજબ છે.

• ફિઝિકલ ડાયમેન્શન (શારીરિક પાસું)
• મેન્ટલ ડાયમેન્શન (માનસિક પાસુ)
• સોશિયલ ડાયમેન્શન (સામાજિક માપદંડ)
• સ્પીરીચ્યુઅલ ડાયમેન્શન (આધ્યાત્મિક પાસુ)
• વોકેસનલ ડાયમેન્શન (વ્યવસાયિક પાસુ)
• સાંસ્કૃતિક પાસાઓ
• ભાવાત્મક પાસાઓ
• પરિસ્થિતિક પાસાઓ
• આર્થિક પાસાઓ
• શૈક્ષણિક પાસાઓ
• તત્વચિંતિત પાસાઓ
• નિવારક પાસાઓ
• ઉપચારાત્મક પાસાઓ

🔹ફિઝિકલ ડાયમેન્શન (શારીરિક પાસું)

• શારીરિક પાસાનો અર્થ થાય છે “શરીરનું સંપૂર્ણ કાર્ય”જેમાં શરીરના દરેક કોષો અને અવયવ સુમેળતાથી કાર્યકર્તા હોય અને મહત્તમ કાર્ય કરવાની શક્તિ ધરાવતા હોય.
• વ્યક્તિને શારીરિક તંદુરસ્તી, કસરત, પોષણયુક્ત આહાર, સંપૂર્ણ આરામ, ઊંઘ અને વ્યસન મુક્તિથી પ્રાપ્ત થાય છે.
• યોગ્ય શારીરિક તંદુરસ્તી જાળવવા માટે સલામતીના પગલાં લેવા અને સમયાંતરે શારીરિક તપાસ જરૂરી છે.

શારીરિક સ્વાસ્થ્યના લક્ષણો

• સુદ્રઢ શરીર
• સ્વસ્થ શરીર
• સારી ભૂખ લાગવી
• શાંત નિંદ્રા
• મેદસ્વિતાપણુ ના હોવું
• સારી ઉત્સર્ગ ક્રિયા

અથવા

(૧) નર્સના ગુણો જણાવો. 03

કોમ્યુનિટી નર્સ માટે જરૂરી ગુણો અને કૌશલ્યોનાં કેટલાક મુખ્ય પાસાં છે, જે તેમને તેમની કામગીરીમાં સફળ અને અસરકારક બનાવે છે:

આરોગ્ય જ્ઞાન અને ટેકનિકલ કુશળતા:

• આરોગ્ય સેવાઓ, બીમારીઓ, અને સારવાર પદ્ધતિઓ વિશે મજબૂત જ્ઞાન.

સંબંધ બાંધવાની ક્ષમતા (Interpersonal Skills):

• દર્દીઓ, તેમના પરિવારજનો, અને અન્ય આરોગ્ય પ્રોફેશનલ્સ સાથે અસરકારક રીતે વાતચીત કરવાની ક્ષમતા.

સંવેદનશીલતા અને સહાનુભૂતિ (Empathy):

• લોકોની મુશ્કેલીઓ અને વ્યથા સમજવું અને તેના અનુસાર સહાનુભૂતિ અને સપોર્ટ પ્રદાન કરવો.

સંબંધ અને નેટવર્કિંગ (Networking and Relationship Building):

• સમુદાયના વિવિધ વિભાગો, પ્રોફેશનલ્સ, અને આરોગ્ય સેવાઓ સાથે મજબૂત સંબંધો સ્થાપિત કરવું.

સુવ્યવસ્થિતતા અને સંચાલન (Organization and Management Skills):

• સમય, શક્તિ, અને સંસાધનોનું અસરકારક સંચાલન.

પ્રશ્નવિશ્વસનીયતા અને સકારાત્મકતા (Problem-solving and Critical Thinking):

• સજાગ રીતે સમસ્યાઓનો સકારાત્મક રીતે ઉકેલ લાવવો અને કઠણ પરિસ્થિતિઓમાં કાર્ય કરવું.

સ્વતંત્રતા અને વિચારશીલતા (Independence and Initiative):

• પોતાની રીતે નિર્ણયો લેવાનું અને સ્વતંત્ર રીતે કાર્ય કરવા માટે તૈયાર રહેવું.

આરોગ્ય શિક્ષણ અને પ્રચાર (Health Education and Promotion):

• સમુદાયને આરોગ્યની મહત્વપૂર્ણ માહિતી આપવા અને સ્વાસ્થ્ય પ્રચાર કરવામાં કુશળતા.

પ્રતિસાદ આપવાની ક્ષમતા (Feedback and Adaptability):

• નાગરિકો અને દર્દીઓમાંથી મળતાં પ્રતિસાદને સમજવું અને તેના આધારે સક્ષમ બદલાવ લાવવો.

એથિકલ વ્યવહાર (Ethical Conduct):

• ઉચ્ચ તાદનીયતા અને પરિપ્રેક્ષ્ય સાથે નિયમો અને કાયદાઓનું પાલન.

સ્વચ્છતા અને સાવધાની (Hygiene and Safety):

• સ્વચ્છતા અને સુરક્ષા માટે સાવચેત રહેવું, ખાસ કરીને દવા અને સારવાર પ્રદાન કરતી વખતે.

સામાજિક અને સાંસ્કૃતિક સજાગતા (Cultural Competence):

• વિભિન્ન સામાજિક અને સાંસ્કૃતિક પૃષ્ઠભૂમિના લોકો સાથે યોગ્ય રીતે વ્યવહાર કરવો.

(૨) પ્રાયમરી હેલ્થ કેરના સિધ્ધાંતો જણાવો. 04

પ્રાઈમરી હેલ્થ કેર (Primary Health Care, PHC) એ આરોગ્ય સેવાને વ્યાપક અને સર્વસામાન્ય રીતે ઉપલબ્ધ બનાવવાના દ્રષ્ટિભંગ સાથે રચવામાં આવેલી છે. ભારતમાં પ્રાઈમરી હેલ્થ કેરના કેટલાક મુખ્ય સિદ્ધાંતો છે:

1. સામાન્યતા અને સુલભતા (Universality and Accessibility)

• સિદ્ધાંત: આરોગ્ય સેવાઓને દરેક માટે ઉપલબ્ધ કરવું, ખાસ કરીને દૂરના અને નબળા વિસ્તારોમાં.
• લક્ષ્ય: દરેક વ્યક્તિ, ગરીબ કે અમીર, અશ્વાસિત આરોગ્ય સેવાઓનો લાભ લેવા યોગ્ય છે.

2. સમુદાયની સહભાગીતા (Community Participation)

• સિદ્ધાંત: સમુદાયના લોકોની સહભાગીતા અને જાગૃતિને મહત્વ આપવી.
• લક્ષ્ય: આરોગ્ય સેવાઓ માટે સમુદાયની જરૂરિયાતોને અને ઇચ્છાઓને માન્ય કરવી અને તેમને આરોગ્ય કાર્યક્રમોમાં સામેલ કરવો.

3. સ્વાસ્થ્ય તથા આરોગ્યમાં પ્રોત્સાહન (Preventive and Promotive Care)

• સિદ્ધાંત: બીમારીઓને રોકવા અને આરોગ્યને પ્રોત્સાહન આપવા માટે વ્યાપક અભિગમ.
• લક્ષ્ય: ટીકાકરણ, સ્વચ્છતા, પોષણ, અને સ્વાસ્થ્ય જાગૃતિ અભિયાન દ્વારા બીમારીઓના અટકાવા માટે પ્રયાસો.

4. પ્રાથમિક સારવાર (Primary Care)

• સિદ્ધાંત: સામાન્ય, પ્રવૃત્તિ અને ઝટપટ સારવાર સાથે આરોગ્ય સંભાળ પ્રદાન કરવો.
• લક્ષ્ય: બધી તબકકાની આરોગ્ય સમસ્યાઓને પ્રાથમિક સ્તરે નિકાલ લાવવો, જેમાં કોમન રોગો, ટોળાની સમસ્યાઓ, અને સામાન્ય સારવારનો સમાવેશ થાય છે.

5. કુટુંબની આરોગ્ય સંભાળ (Family Health Care)

• સિદ્ધાંત: કુટુંબની આરોગ્ય સેવાઓને મહત્વ આપવું, જેમાં માતૃત્વ, શિશુ આરોગ્ય અને કુટુંબ કલ્યાણનો સમાવેશ થાય છે.
• લક્ષ્ય: માતા અને બાળક માટે આરોગ્ય સેવાઓ અને સમુદાય માટે સંપૂર્ણ કુટુંબ આધારિત સ્થીતિ.

6. સામાજિક અને આર્થિક દ્રષ્ટિ (Social and Economic Considerations)

• સિદ્ધાંત: આરોગ્ય સેવાઓને ઔષધિ, સામાજિક અને આર્થિક દ્રષ્ટિથી સસ્તું અને ઉપલબ્ધ બનાવવું.
• લક્ષ્ય: આરોગ્ય સેવાઓમાં ઉંચા ખર્ચ અને ઔષધિનો અભાવ દૂર કરવો અને દરેક માટે આરોગ્ય સક્ષમતા વધારવી.

7. સામાન્ય સેવાના માળખું (Integrated Service Delivery)

• સિદ્ધાંત: વિવિધ આરોગ્ય સેવાઓ, જેમ કે મનસ્વાસ્થ્ય, દંતચિકિત્સા, અને પ્રાથમિક આરોગ્ય સેવાઓને સંકલિત કરવાનો પ્રયાસ.
• લક્ષ્ય: બધા આરોગ્ય સેવાનો સરળ અને સતત પ્રદાન કરવો, જે દર્દી માટે સરળતા અને સુવિધા લાવવી.

8. પ્રતિસાદ અને સંશોધન (Feedback and Adaptation)

• સિદ્ધાંત: આરોગ્ય સેવાઓ અને નીતિઓમાં પ્રતિસાદ મેળવવો અને તેના આધારે સુધારા કરવાં.
• લક્ષ્ય: સામુહિક અને વ્યક્તિગત પ્રતિસાદને ધ્યાનમાં રાખીને આરોગ્ય સેવાઓમાં સુધારો લાવવો.

9. ધારણાત્મક સિદ્ધાંતો (Holistic Approach)

• સિદ્ધાંત: વ્યક્તિગત આરોગ્ય પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતાં સમગ્ર શરીર, માનસિક, અને સામાજિક આરોગ્ય પર ધ્યાન આપવું.
• લક્ષ્ય: આરોગ્ય સેવાઓના વ્યાપક દૃષ્ટિકોણ દ્વારા વ્યક્તિની સંપૂર્ણ સુખાકારી માટે સંભાળ.

(3) આરોગ્ય શિક્ષણ એટલે શું? તેના સિધ્ધાંતો જણાવો. 05

“હેલ્થ એજયુકેશન એ એવી પ્રક્રિયા છે કે લોકોમાં પરિવર્તન લાવે છે. અને લોકો તેને વાણી, વર્તન અને વિચારમાં ફેરફાર લાવે છે. અને લોકો અમલમાં મુકે તેને હેલ્થ એજયુકેશન કહેવામાં આવે છે.”

🔹હેલ્થ એજયુકેશનના સિદ્ધાંતો નીચે મુજબ હોય છે.

રસ (Interest)

• લોકોને રસ પડે તે માટે લોકોની જરૂરીયાત જાણવી જરૂરી છે. વ્યક્તિની રીકવાર્થમેન્ટ જાણ્યા બાદ હેલ્થ એજયુકેશન અપાયુ હોય તો લોકોને વધુ રસ પડે છે.

પાર્ટીસીપેશન-સહભાગી દારી (Participation)

• હેલ્થ એજયુકેશનમાં સહકાર એ ખૂબ જ અગત્યનો છે. અને તે સાયકોલોજીના સિદ્ધાંત પર આધારીત છે. હેલ્થ એજયુકેશન આપતા પહેલા લોકોનો સહકાર લેવો જોઈએ. તેમજ સહકાર મેળવવો જોઈએ. અને આપણી સાથે કાર્ય કરતા કર્મચારીનો પણ સહકાર હોવો જોઈએ. સહકાર વગર હેલ્થ એજયુકેશન અધુરૂ છે.

અંડરસ્ટેન્ડીંગ – સમજશક્તિ (Understanding)

• હેલ્થ એજયુકેશન પ્રોસેસ દરમિયાન લોકોને અરસ-પરસ સમજ શકિત હોવી જોઈએ. આમાં લોકોનું નોલેજ કેટલુ છે. તેની ભાષા કેવી છે. તેમજ એજયુકેશન પ્રાપ્ત કરવા માટેની માનસિક તૈયારી કેવી છે તે તમામ બાબતની સમજદારીપૂર્વક હેલ્થ એજયુકેશન આપો.

કોમ્યુનીકેશન – વિચાર વિનીમય (Communication)

• હેલ્થ એજયુકેશન દ્વારા લોકોને આપણે જે આપવા માગીએ છીએ તે લોકોની ભાષામાં તેઓની જરૂરીયાત પ્રમાણે તેમના મુંજવતા પ્રશ્નો સાંભળીને તેમજ તેની સાથે કાઉન્સીલીંગ એન્ડ ડીસકશન કરીને તેમજ લોકો સાથે ચર્ચા કરીને કોમ્યુનિકેશન કરવું.

મોટીવેશન – પ્રેરણા (Motivation)

• વ્યકિતને કોઈપણ કાર્ય સફળતા પૂર્વક કરાવવા માટે મોટીવ્સનો ઉપયોગ કરો. વ્યકિતને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે જુદી જુદી હરીફાઈ અને પારિતોષિક આપો. અને વ્યક્તિને આરોગ્યના કામો માટે પ્રેરણા આપો.

હેલ્પ – મદદ (Help)

• એક જ વખત કેટલાક લોકોને શિખવાડમાં આવે તો તે તરત જ શીખી જાય છે. અને અમુક લોકો માટે બીજી વખત રીપીટ કરવુ પડે છે. અને છતા પણ ન સમજે તો આપણે રેગ્યુલર તેમને શીખવ્યા કરવું. અને વારંવાર સમજાવવાથી સાચી માહિતી સારી રીતે શીખી શકે છે.

રીફેસમેન્ટ – વારંવાર તાજુ રાખવુ

• આરોગ્યની કોઈપણ પ્રવૃતિઓનું હેલ્થ એજયુકેશન આપવા માટે રીફેશમેન્ટ જરૂરી છે. વારંવાર આપણી પ્રવૃતિઓનું ટ્રેનિંગ, વર્કશોપ, સેમિનાર, ગ્રુપ ડીસકશન એન્ડ ડેમોન્ટ્રેશન દ્વારા હેલ્થ એજયુકેશન આપો. રિફેશમેન્ટ એ હેલ્થ સર્વિસીસની બેજિક અને ઓલ ટાઈમની રીકવાર્યમેન્ટ છે.

રીલેશનશીપ – સંબધો (Relationship)

• હેલ્થ એજયુકેશન એ પોતે જે એરીયામાં કાર્ય કરે છે તે એરીયામાં ફોસંકુલી આપવા માટે હેલ્થ વર્કરે ગુડ- રીલેશનશીપ કેળવવી જોઈએ.સારા I. P.R દ્વારા આરોગ્યના તમામ કાર્યો સારી રીતે અમલ કરી શકાય છે.

પ્રશ્ન-૨ નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ લખો.

(૧) રેફરલ સેવા એટલે શું? અને તેમાં એ.એન.એમની ભૂમિકા જણાવો. 08

Definition :: – સંદર્ભ સેવા એટલે કોઈપણ દર્દી અથવા વ્યક્તિને વધારે સારવાર માટે એક જગ્યાએથી અથવા સબ સેન્ટર અથવા phc થી આગળ રીફર નોટ લખી મોકલવામાં આવે તેને સંદર્ભ સેવા કહેવામાં આવે છે.

1. પેશન્ટને રીફર કરવામાં મદદ કરવી.
2. રીફર નોટ પ્રમાણે જરૂરી માર્ગદર્શન આપવું.
3. સીરીયસ પેશન્ટ માટે ઝડપથી વાહનની વ્યવસ્થા થાય તેવા પ્રયત્નો.
4. બની શકે તો હોસ્પીટલનાં વાહનની વ્યવસ્થા કરવી.
5. પેશન્ટ તથા તેના સગાને સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ આપવો.
6. રીફર નોટની બે કોપી કરવી એક પેશન્ટ અથવા તેનાં સગાને આપવી અને એક સગાની સહિ કરાવી રેકોડ માં રાખવી.
7. પેશન્ટને ટ્રાન્સફર કરે ત્યારે બેડથી એમ્બ્યુલન્સ સુધી પહોંચાડવામાં મદદ.
8. પેશન્ટને જો હોસ્પીટલનું વાહન મળી શકે તેમ ન હોય તો અન્ય કઇ જગ્યાએથી મળી શકે તે બાબત બરાબર સમજાવવી તેમજ મેળવવા માટે પ્રયત્ન કરવા.
9. રીફર કરેલ જગ્યાએ સમય મળે ત્યારે Follow – Up કરવુ.
10. જરૂર પડે ત્યારે યોગ્ય સારવારની મદદ માટે ગાઇડન્સ આપવુ.

આ રીતે, નર્સ રેફરલ સિસ્ટમમાં એક મહત્વપૂર્ણ કડી છે જે દર્દીની સંભાળ અને સારવારને સુનિશ્ચિત બનાવે છે.

🔹એ.એન.એમની ભૂમિકા

એ.એન.એમ (સહાયક નર્સ મિડવાઇફ) સંદર્ભ સેવા (Referral Service)માં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા નિભાવતી હોય છે. તેમના કાર્યો નીચે મુજબ છે:

1. પ્રાથમિક આરોગ્ય ચકાસણી (Primary Health Screening):એ.એન.એમ દર્દીની પ્રાથમિક આરોગ્ય ચકાસણી કરે છે, જેમાં મૂલ્યાંકન કરે છે કે દર્દીને વિશેષ નિષ્ણાતની જરૂર છે કે કેમ.
2. રોગ નિદાન અને દસ્તાવેજીકરણ (Diagnosis and Documentation): તેઓ રોગનિદાન અને દસ્તાવેજીકરણ માટે જરૂરી તમામ વિગતો સાચવે છે, જેથી વિશેષ નિષ્ણાતને પુરતી માહિતી મળી શકે.
3. રૂપરેખા તૈયાર કરે છે (Preparing the Outline): દર્દીની રોગનિદાન અને સારવારની રૂપરેખા તૈયાર કરે છે અને તેને વિશેષ નિષ્ણાત સુધી પહોંચાડે છે.
4. સૂચના અને માર્ગદર્શન (Providing Instructions and Guidance): એ.એન.એમ દર્દી અને તેમના પરિવારને રેફરલ પ્રક્રિયા વિશે માહિતી આપે છે અને કેવી રીતે અને ક્યાં જવું છે તે અંગે માર્ગદર્શન આપે છે.
5. ટ્રાન્સપોર્ટેશનની વ્યવસ્થા (Arranging Transportation): જરૂર પડે ત્યારે, એ.એન.એમ રોગીને હૉસ્પિટલ અથવા ક્લિનિક સુધી પહોંચાડવા માટે ટ્રાન્સપોર્ટેશનની વ્યવસ્થા કરે છે.
6. ફોલોઅપ કાળજી (Follow-up Care): દર્દીની રેફરલ પછીની સ્થિતિ ચકાસે છે અને જે જરૂરી હોય તે સલાહ અને સેવા આપે છે.
7. સંપર્કનું માધ્યમ (Acting as a Liaison): એ.એન.એમ દર્દી અને વિશેષ નિષ્ણાત વચ્ચે સંપર્કનું માધ્યમ બને છે, જેથી બંને વચ્ચે સુવ્યવસ્થિત સંચાર રહે.
8. સાહાયિક સેવા પ્રદાન (Providing Auxiliary Services): જ્યારે દર્દીને કોઈ અન્ય સેવા જરૂરી હોય, જેમ કે લેબ ટેસ્ટ અથવા દવાઓ, ત્યારે એ.એન.એમ આ સેવાઓની વ્યવસ્થા કરે છે.

(૨) સારા કાઉન્સેલર ના ગુણધર્મો જણાવો. 04

🔹સારા કાઉન્સિલરના ગુણો

• મિત્ર જેવું વર્તન કરતા હોવા જોઈએ.
• સારા શ્રોતા હોવા જોઈએ.
• સહ કર્તા અને હેલ્પફૂલ હોવા જોઈએ.
• સારા નોલેજ ધરાવતા હોવા જોઈએ.
• ભરોસાપાત્ર હોવા જોઈએ.
• સારા વિચાર વિનિમય કરતા હોવા જોઈએ.
• સાચી અને પૂર્ણ માહિતી આપનાર હોવા જોઈએ.
• જાગૃતિ લાવે તેવા હોવા જોઈએ.
• માનસિક રીતે સ્વસ્થ હોવા જોઈએ.
• સામેની વ્યક્તિની જરૂરિયાત પ્રમાણે લાગણી હોવી જોઈએ.
• ખુલ્લા મન વાળા હોવા જોઈએ.
• લાભાર્થી સાથે સતત સંપર્કમાં રહેતા હોવા જોઈએ.
• ભરોસાપાત્ર, પ્રામાણિક અને બીજાને નુકસાન ન પહોંચાડનાર હોવા જોઈએ.
• ડિપોઝિટિવ એપ્રોચ અને પોઝિટિવ થીંકીંગ વાળા હોવા જોઈએ.
• પેલા ભારતીની જરૂરિયાતની સંભાળ રાખનાર હોવા જોઈએ.

અથવા

(૧) ટીમ એટલે શું? ટીમ લીડરના ગુણો જણાવી. ટીમ વર્કરના ફાયદા જણાવો. 08

Definition : ટીમ (Team) એ એવી વ્યક્તિઓનો સમૂહ છે જે એક સંયુક્ત ઉદ્દેશ્ય પ્રાપ્ત કરવા માટે સાથે મળીને કામ કરે છે. ટીમના સભ્યોના વિવિધ કુશળતા અને તજજ્ઞતાઓ સાથે તેઓ એકબીજાને સહકાર અને સમર્થન આપે છે. ટીમનો મુખ્ય ઉદ્દેશ સહકાર દ્વારા ઉન્નત પરિણામો મેળવવાનો હોય છે, જ્યાં દરેક સભ્ય પોતપોતાની ભૂમિકા નિભાવે છે અને સંયુક્ત પ્રયત્નોથી કાર્યને સફળ બનાવે છે.

🔹ટીમ લીડરના ગુણો

1. અસરકારક સંવાદક (Effective Communicator)

• સારી રીતે વિચાર અને સૂચનાઓ સ્પષ્ટ રીતે રજૂ કરે.
• ટીમના સભ્યોની વાત ધ્યાનથી સાંભળે.

2. વિઝનવાળો નેતા (Visionary Leader)

• લક્ષ્ય સ્પષ્ટ હોય છે અને ટીમને તે દિશામાં પ્રેરિત કરે છે.
• ભવિષ્ય માટે યોજના બનાવી શકે છે.

3. મજબૂત નિર્ણય શક્તિ (Strong Decision-Making Ability)

• યોગ્ય સમયે યોગ્ય નિર્ણય લેવા સક્ષમ.
• મુશ્કેલ પરિસ્થિતિમાં પણ ઠંડા મનથી નિર્ણય કરે.

4. ટીમ વર્કને પ્રોત્સાહન આપે (Team-Oriented)

• દરેક સભ્યનું મહત્વ સમજે.
• ટીમમાં સહયોગ અને સમરસતા જાળવી રાખે.

5. સમસ્યા હલ કરવાની ક્ષમતા (Problem-Solving Skills)

• સમસ્યા આવે ત્યારે તેનું શાંતિપૂર્વક નિરાકરણ શોધે.
• વિકટ સ્થિતિમાં વિવેક પૂર્વક કાર્ય કરે.

6. પ્રેરણાદાયક સ્વભાવ (Inspirational and Motivating)

• ટીમના સભ્યોને ઉત્સાહિત કરે.
• હંમેશા સહાયક અને ઉર્જાવાન રહે.

7. સમયનું આયોજન જાણતો (Time Manager)

• સમયસર કાર્ય પૂર્ણ કરાવા માટે આયોજન કરે.
• પ્રાથમિકતાઓ નક્કી કરીને કાર્ય વહેંચે.

8. સકારાત્મક દ્રષ્ટિકોણ (Positive Attitude)

• હંમેશા સકારાત્મક વિચાર સાથે કામ કરે.
• નિષ્ફળતામાં પણ નવા અવસરો શોધે.

9. જવાબદારી અને જવાબદેહી (Responsible and Accountable)

• પોતાની ભૂમિકા માટે જવાબદારી લે.
• ભૂલ થાય તો તે માન્ય કરે અને સુધારાની દિશા આપે.

10. ઈમાનદારી અને નૈતિકતા (Integrity and Ethics)

• સત્યનિષ્ઠ અને નૈતિકતાપૂર્વક કાર્ય કરે.
• ક્યારેય જુઠ્ઠાણું કે ભ્રષ્ટાચાર ન કરે.

🔹ટીમ વર્કરના ફાયદા

1. વિવિધ કુશળતાઓ અને દ્રષ્ટિકોણોનો ઉપયોગ:

• દરેક ટીમ સભ્યના અલગ-અલગ કુશળતા અને અનુભવના કારણે સમસ્યાઓના નવા અને સર્જનાત્મક ઉકેલ મળે છે.
• વૈવિધ્યપૂર્ણ દ્રષ્ટિકોણોથી નિર્ણયો વધુ સારી રીતે લઈ શકાય છે.

2. ઉત્પાદકતા વધારવી:

• કન્ટિન્યુસ અને કોલાબોરેટિવ કામના કારણે કાર્યક્ષમતા અને કાર્યક્ષમતા વધે છે.
• ટાસ્કના વિભાજનથી ટાઈમ મેનેજમેન્ટ વધુ સારું થઈ શકે છે.

3. સંકલ્પશક્તિ અને નાવિનીકરણ:

• વિવિધ વિચારધારા અને વિચારોના શેયરિંગથી ઇનોવેશન અને ક્રિએટીવિટી વધે છે.
• ટીમના સહકારથી નવા વિચારો અને ઉપાય વિકસાવવામાં સરળતા રહે છે.

4. મોટિવેશન અને મોરાલ વધારવું:

• સફળ ટીમ વર્કથી ટીમ સભ્યોની મોરાલ અને કામ કરવાની ઉત્સાહ વધે છે.
• સહયોગ અને સપોર્ટથી પ્રેરણા અને ઉત્સાહ વધે છે.

5. સફળતા માટે બાહ્ય જવાબદારી:

• ટીમ વર્કમાં દરેક સભ્યની જવાબદારી નક્કી થાય છે, જેનાથી કામ પૂર્ણ કરવાની મજબૂત ઇચ્છા રહે છે.
• પરસ્પર આધાર અને જવાબદારીની ભાવનાથી ઉચ્ચ ગુણવત્તા સાથે કામ પુરૂ થાય છે.

6. વ્યક્તિગત અને વ્યાવસાયિક વિકાસ:

• ટીમમાં કામ કરતા સમયે નવી કુશળતાઓ શીખવાનો અવસર મળે છે.
• અન્ય સભ્યો સાથે કામ કરીને લીડરશિપ અને કોમ્યુનિકેશન સ્કિલ્સનો વિકાસ થાય છે.

7. વિપરિત સંજોગોમાં ઉત્સાહ અને મજબૂતી:

• મુશ્કેલ સમયમાં સહયોગ અને સપોર્ટથી ચિંતાઓ દૂર થાય છે.
• ટીમ વર્કથી સંકટને વધુ સારી રીતે હેન્ડલ કરી શકાય છે.

8. સંચાર અને પરસ્પર સંબંધોનું મજબૂતીકરણ:

• સારું સંચાર અને સમર્પણ ટીમ વર્કને વધુ સારા બનાવે છે.
• ટીમના સભ્યો વચ્ચે મજબૂત પરસ્પર સંબંધો વિકસે છે.

9. લક્ષ્યો પ્રાપ્ત કરવા માટે સહયોગ:

• સહયોગ અને સહકારથી ચોક્કસ લક્ષ્યો પ્રાપ્ત કરવામાં સરળતા રહે છે.
• ટીમની મળીને કામ કરવાની ક્ષમતા માટે મહત્વાકાંક્ષી લક્ષ્યો પ્રાપ્ત થાય છે.

10. આનંદ અને સંતોષ:

• ટીમમાં કામ કરીને કામનું બોજ ઓછું લાગે છે અને આનંદ અનુભવાય છે.
• સફળતાની સાથે મળીને ઉજવણી કરવા મળે છે, જે સંતુષ્ટિનો અનુભવ કરાવે છે.

(૨) રેકોર્ડ અને રિપોર્ટના ફાયદાઓ જણાવો. 04

રેકોર્ડ અને રિપોર્ટ મેન્ટેન કરવાના અનેક ફાયદા છે, ખાસ કરીને આરોગ્ય સેવા, સામાજિક સેવા, અને અન્ય વ્યવસ્થાપનક્ષેત્રે. અહીં તેમની કેટલીક મુખ્ય ફાયદાઓ નીચે જણાવવામાં આવ્યા છે:

સુધારેલા નિર્ણય લેવા:

• આંકડાઓ અને માહિતીના આધારે વધુ સારી રીતે માહિતી પુરાવે ટેકો આપીને વધુ અસરકારક અને અસરકારક નિર્ણય લેવામાં મદદ કરે છે.

ટ્રેકિંગ અને મોનિટરિંગ:

• સેવા પ્રદાનની અસરકારકતા અને કાર્યક્ષમતા પર નજર રાખવી.
• કામગીરી અને લાભાર્થીઓના પ્રગતિની તપાસ.

ગુણવત્તા નિયંત્રણ:

• સધારા અને માર્ગદર્શિકાઓને અનુસરવાની ખાતરી.
• સમસ્યાઓ અથવા અનિયમિતતાઓ ઝડપથી ઓળખી શકાય છે અને યોગ્ય પગલાં લઈ શકાય છે.

પદાધિકારીઓ માટે જવાબદારી:

• કર્મચારીઓ અને સેવા પ્રદાતાઓની જવાબદારી અને પારદર્શકતા સુનિશ્ચિત.
• પ્રદર્શિત કામગીરી અને ફાળવેલ કાર્યનો પદાર્થ મૂલ્યાંકન.

વિમર્શ અને ભવિષ્યવાણી:

• ભૂતકાળના આંકડાઓ અને રિપોર્ટના આધારે ભવિષ્યના રुझાનો અનુમાન.
• ભવિષ્યની માંગ અને વિકાસ માટે યોજના.

પ્રશિક્ષણ અને વિકાસ:

• કર્મચારીઓ અને તાલીમાર્થીઓને તાલીમ આપવા માટે સાચી અને તાજેતરની માહિતી ઉપલબ્ધ.
• કર્મચારીઓની ભૂલો અને યોગ્યતાઓને શોધવામાં મદદ કરે છે.

શોધખોળ અને નિષ્કર્ષો:

• આરોગ્ય અને સમાજસેવા ક્ષેત્રે સંશોધન માટે આધારભૂત ડેટા પૂરો પાડવો.
• નીતિ અને કાર્યક્રમો બનાવતી વખતે આધારભૂત સૂચનો.

ફંડિંગ અને ગ્રાન્ટ:

• દાતાઓ અને ફંડિંગ એજન્સીઓના માનેતીમતા માટે જરૂરી પ્રમાણભૂત રિપોર્ટ અને આંકડા ઉપલબ્ધ કરાવવું.
• પ્રોજેક્ટના પરિણામોને પ્રમાણિત કરવા માટે સચોટ માહિતી.

કાયદેસર અને નીતિગત આવશ્યકતાઓ:

• કાયદેસર અને નિયમનકારી માળખાના અનુસરણમાં મદદ.
• કાયદેસરની તપાસ અથવા ઓડિટ માટે યોગ્ય ડોક્યુમેન્ટેશન ઉપલબ્ધ કરવું.

સંચાર અને માહિતી વહેંચણ:

• ટીમોમાં અને અન્ય સ્ટેકહોલ્ડર્સ સાથે અસરકારક રીતે માહિતી વહેંચવા.
• પેશન્ટ અને ગ્રાહકો સાથે સંચારને સુગમ બનાવવા.

પ્રશ્ન-૩ નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ લખો. (કોઈપણ બે) 6X2=12

(1) ભારતની આરોગ્ય સમસ્યાઓ જણાવો.

ભારતમાં આરોગ્યની સમસ્યાઓ નીચે મુજબ છે.

દરેક દેશમાં લોકોને હેલ્થ પ્રોબ્લેમ હોય છે. અને તે ભૌગોલિક એરીયા પ્રમાણે હેલ્થ પ્રોબ્લેમ હોય છે. ભારત વિશાળ વસ્તી ધરાવતો દેશ છે. આવા વિશાળ દેશમાં હેલ્થ પ્રોબ્લેમ ઘણા બધા હોય છે જે નીચે મુજબ છે.

મેડીકલ કેર પ્રોબ્લેમ

• કોમ્યુનીકેબલ ડીઝીઝ પ્રોબ્લેમ
• મેલેરીયા, ડેન્ગ્યુ, ચિકનગુનિયા, હિપેટાઈટીસ, ટાઈફોઈડ, વગેરે
• રેસ્પીરેટરી ઈન્ફેક્શન, કોવિડ -૧૯
• નોન કોમ્યુનીકેબલ ડીસીસ
• ડાયાબીટીસ, હાઈપર ટેન્શન,સી.એચ.ડી(CHD) સી.સી.એફ.(CCF)
• ન્યુટ્રીશન પ્રોબ્લેમ માલન્યુટ્રીશન, ડાયેરીયા, વર્મ ઈન્ફેસ્ટેશન,
• એન્વાર્યમેન્ટ સેનીટેશન પ્રોબ્લેમ
• ડોગ બાઈટ, સ્નેક બાઈટ, કંજન્કટીવાઈટીસ

પોપ્યુલેશન પ્રોબ્લેમ

• ગરીબાઈ
• અજ્ઞાનતા
• અંધશ્રધ્ધા
• બેકારી
• ભ્રષ્ટાચાર

હેલ્થ સર્વિસ પ્રોબ્લેમ્સ

• સેવાઓનો અભાવ
• સુપરવીઝન અને ગાઈડન્સનો અભાવ
• સાધન સામગ્રીનો અભાવ
• કામ કરવાની યોગ્ય કળાનો અભાવ
• તાલીમનો અભાવ
• મેન પાવરનો અભાવ

કોમ્યુનીકેશન પ્રોબ્લેમ્સ

• રોડ અને રસ્તાઓનો અભાવ (ખરાબ )
• ટ્રાન્સપોર્ટેશન ફેસીલીટીનો અભાવ
• વાતાવરણમાં થતા ફેરફારો
• માનવસર્જીત આફતો
• કુદરતી આફતો
• ગ્લોબલ વોર્મિંગ

જનરલ પ્રોબ્લેમ્સ

• પીવાના પાણીનો અભાવ
• ઓવર ક્રાઉડ (વસ્તીની ગીચતા)
• વૃક્ષોનું ઓછુ પ્રમાણ

• લોકોમાં આરોગ્યની ઓછી જાગૃતી
• આરોગ્યના કાર્યક્રમમાં ઓછો રસ દાખવવો.

ભારતની અંદર કોમ્યુનિકેબલ ડીઝીઝ પ્રોબ્લેમ વર્ષો જૂનો છે. વિકસીત દેશ જેવા કે અમેરીકા, રશિયા વગેરે એ કોમ્યુનિકેબલ ડીઝીસ કંટ્રોલ કરેલ છે. જયારે ભારતમાં 54 % લોકો કોમ્યુનિકેબલ ડીઝીઝના લીધે મૃત્યુ પામે છે.

(૨) ડબલ્યુ.એચ.ઓ.ના કાર્યો જણાવો.

🔹W.H.O ના કાર્યો

રોગના અટકાયત અને નિયંત્રણનું કાર્ય:

• રોગોને કાબુમાં લાવવા અને અટકાવવાના પ્રયત્નો કરે છે. જેમાં ખાસ કરીને કેન્સર, દાંતના રોગો હદયના રોગો, ડાયાબિટીસ આ સિવાય ઘણા લોકોને રોગોથી દુર રાખવા પ્રયત્ન કરે છે.

આરોગ્ય સેવાઓ મજબુત કરવી.

• દરેક રાષ્ટ્રમાં પોતાના નાગરીકોને આધુનિક સાધનો પુરા પાડી તેમજ તેની સેવાઓ માટે કાર્યકરને તાલીમ આપી આરોગ્ય સેવાઓનું માળખુ મજબુત કરે છે.

કૌટુંબિક આરોગ્ય જાળવવું

• ઈ.સ. 1970 માં W.H.O એ પોતાના કાર્યક્રમમાં કુટુંબિક આરોગ્યને મહત્વ આપ્યુ છે. જેમાં M.Ch. સેવાઓ, કલીનીક સેવાઓ, પોષણ આહાર, કેન્દ્ર અને આરોગ્ય શિક્ષણ દ્વારા કુટુંબનું આરોગ્ય જળવાઈ રહે તે માટેના પ્રયત્નો કર્યા.

એન્વાર્યમેન્ટલ સેનીટેશન

• વિકાશસીલ દેશોમાં વાતાવરણની સ્વચ્છતા જળવાઈ રહે તેનું ધોરણ ઉંચુ આવે તે માટેના પ્રયત્નો શરૂ કર્યા. કેન્દ્ર સરકાર પોતાના સલાહ સુચન દ્વારા લોકોનું આરોગ્ય જળવાઈ રહે તે માટે સ્વચ્છ હવા, પાણી અને ખોરાક મળી સહે તે માટે તેમજ નોકરી કરવાના સ્થળે દા.ત. મીલોમાં, ફેક્ટરીના સંરક્ષણ મળી રહે તે માટે પ્રયત્નો કર્યા.

આંકડાકિય માહિતી

• જુદા જુદા દેશોમાંથી વિવિધ આંકડાકિય માહિતી મેળવી તેને તારવી તેનો અભ્યાસ કરી મરણનું પ્રમાણ, માંદગીના પ્રમાણ વગેરેમાં ઘટાડો કરવા પ્રયત્ન કરે છે અને માસિક મેગેઝીન બહાર પાડે છે.

સંશોધન

• W.H.O સંસ્થા સંશોધન કાર્ય કરતી નથી. પણ બીજી સંસ્થાઓને કાર્ય કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે અને સહકાર આપે છે.

આરોગ્યનું સાહિત્ય તેમજ માહિતી પુરી પાડવી.

• W.H.0 ની લાઈબ્રેરી તેના ઉપગ્રહ સમાન ગણાય છે. જેના દ્વારા માહિતી દરેક દેશો સુધી પહોંચાડવાનું કાર્ય કરે છે.

અન્ય સંસ્થા સાથે સહકાર :

• W.H.0 યુનિસેફ તથા FAÒ યુનાઈટેડ નેશન એજન્સી સાથે સહકારથી કાર્ય કરે છે. જેમાં હેલ્થ ફોર ઓલ 2000 ને પહોંચી વળવાનો ગોલ નક્કી કર્યો હતો.

(૩) એ.વી એઈડ્સના ઉપયોગો અને તેને વાપરવાના હેતુઓ જણાવો.

🔹એ.વી. એડ્સના ઉપયોગ

• એ.વી. એડ્સના ઉપયોગથી કોઈપણ વિષયનો સચોટ અને સ્પષ્ટ ખ્યાલ આપી શકાય છે.
• શીખનાર અને શિખાવનાર બંને નો ઇન્ટરેસ્ટ જળવાઈ રહે છે.
• નવી માહિતી ને સારી રીતે સમજાવી શકાય છે અને ઊંડાણથી જ્ઞાન મેળવી શકાય છે.
• વિદ્યાર્થી અને ગ્રુપમાં સેલ્ફ એક્ટિવિટીને પ્રોત્સાહન મળે છે.
• વિચારોનો પ્રવાસ સતત જળવાઈ રહે છે.
• તૈયાર કરેલ લખાણ કરતા એ.વી. એડ્સ થી વધુ સારી રીતે સમજાવી શકાય છે.
• બોલવાનો આત્મવિશ્વાસ અને હિંમત વધારે છે.
• ગ્રુપનું ધ્યાન કેન્દ્રિત થાય છે અને ગ્રુપનું પાર્ટિસિપેશન વધે છે.
• થોડા સમયમાં વધુ માહિતી આપી શકાય છે.
• અનુભવોની વાસ્તવિકતા વ્યક્ત કરે છે. જેથી શીખનારને જાત અનુભવ જેવું ફીલ થાય છે.
• કન્ડિશનને ખરા અર્થમાં સમજાવવામાં મદદરૂપ થાય છે.
• શીખવાની પ્રક્રિયામાં વિવિધતા લાવી શકાય છે.
• એ.વી. એડ્સ જોવાથી લાંબા સમય સુધી યાદ રહે છે.
• જુદા જુદા માધ્યમોના ઉપયોગ દ્વારા વ્યક્તિની સમજશક્તિ ડેવલોપ થાય છે.
• એક કરતાં વધારે સેન્સનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.

🔹એ.વી. એડ્સના હેતુઓ

• એક સાથે ઘણા બધા લોકોને સંદેશો પહોંચાડવા માટે
• સહેલાઈથી શીખવાડવા માટે
• ઓછામાં ઓછા શબ્દોનો ઉપયોગ કરીને વધુ અને અસરકારક માહિતી આપવા માટે
• લોકોના વિચારોને જાગૃત કરવા માટે
• થોડામાં ઘણું શીખવવા માટે
• શીખવાની જુદી જુદી રીતોને અમલમાં મુકવા માટે
• ભાષાકીય તકલીફ દૂર કરવા માટે
• ક્લાસનું તથા ગ્રુપનું વાતાવરણ હળવું બનાવવા માટે
• શીખનાર નો રસ જળવાઈ રહે અને સતત આનંદ ભર્યો વાતાવરણ જળવાઈ રહે તે માટે
• વ્યક્તિને સરળતાથી યાદ રહી જાય તે માટે
• યોગ્ય પ્રકારનું ઉત્તેજન મેળવવા અને પ્રોત્સાહન આપવા માટે

પ્રશ્ન-૪ ટુંક નોંધ લખો. (કોઈપણ ત્રણ) 12

(૧) રેડ ફ્રોસ સોસાયટીનાં કાર્યો

રેડ ક્રોસ સોસાયટી (Red Cross Society) એ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે માનવતાના કાર્યમાં લાગેલી એક સંસ્થા છે, જે દુખી અને પીડીત લોકોને મદદ અને રાહત પહોંચાડે છે. તે નેચરલ ડિઝાસ્ટર, યુદ્ધ, અને આરોગ્ય સંબંધિત ઇમરજન્સી જેવી પરિસ્થિતિઓમાં માનવીય સહાય પૂરી પાડે છે. અહીં રેડ ક્રોસ સોસાયટીના મુખ્ય કાર્યો અને કાર્યક્ષેત્રો દર્શાવવામાં આવ્યા છે:

🔹રેડ ક્રોસ સોસાયટીના મુખ્ય કાર્યો

આપત્તિ રાહત અને પુનર્વસન:

• કુદરતી આફતો (જેમકે ભૂકંપ, વાવાઝોડા, પૂર) સમયે તાત્કાલિક રાહત પહોંચાડવી.
• આશ્રય, ખોરાક, પાણી, અને તબીબી સેવાઓ ઉપલબ્ધ કરાવવી.
• આપત્તિગ્રસ્ત વિસ્તારોમાં પુનર્વસન કામગીરી.

આરોગ્ય અને તબીબી સેવાઓ:

• બિલકુલ કે ઓછા ખર્ચે આરોગ્ય સેવાઓ પ્રદાન.
• રક્તદાન શિબિરો અને બ્લડ બેન્કસ ચલાવવી.
• સામુદાયિક આરોગ્ય પ્રોગ્રામ્સ, જેમકે ટીકા અભિયાન, માતૃત્વ અને બાળ આરોગ્ય સેવાઓ.

આપત્તિ તૈયારી:

• આપત્તિ પ્રતિસાદ માટે લોકપ્રશિક્ષણ અને તાલીમ કાર્યક્રમો.
• આપત્તિ પૂર્વે તૈયારીના આયોજન અને વ્યવસ્થાનો સંચાલન.

માનવતાવાદી સહાયતા:

• યુદ્ધગ્રસ્ત વિસ્તાર અને શરણાર્થીઓને મદદ.
• વિદ્રોહ અને સામાજિક અશાંતિના સમયે માનવતાવાદી સહાયતા પૂરી પાડવી.
• ગુમ થયેલા લોકોના પુનર્મિલન માટે પ્રયાસો.

શિક્ષણ અને તાલીમ:

• ફર્સ્ટ એઈડ અને પ્રાથમિક તબીબી સારવારની તાલીમ.
• પ્રાથમિક અને દૈનિક જીવનમાં આરોગ્યલક્ષી જાગૃતિ અભિયાન.

લોહીનું દાન:

• રક્તદાન શિબિરોનું આયોજન અને રક્ત સંગ્રહણ.
• લોહીના સરવાળા અને જથ્થાબંધ વિતરણ માટે બ્લડ બેન્કની વ્યવસ્થા.

(૨) કાઉન્સેલીંગ

કાઉન્સેલિંગ એ વ્યક્તિની સમસ્યાઓને સમજવા અને તેના સંલગ્ન ઉકેલો શોધવા માટે એક વ્યાવસાયિક પ્રક્રિયા છે. આ પ્રક્રિયામાં કેટલીક મહત્વપૂર્ણ કડીઓ છે, જે દરેક સ્ટેપને ધ્યાનમાં રાખી કાર્યવાહી કરવામાં આવે છે. નીચે આપેલા પગલાંઓનો ઉપયોગ કરીને, કેમ કે કાઉન્સેલિંગને અસરકારક રીતે પૂરી પાડવામાં આવે છે:

🔹કાઉન્સેલિંગના મુખ્ય ઘટકો નીચે આપેલા છે:

1. સમજી લેવું: કાઉન્સેલર વ્યક્તિની સમસ્યાઓ અને ચિંતાઓને બિનજરૂરી રીતે વિચાર કરે છે, સાંભળે છે અને સમજાવે છે.
2. ફીડબેક આપવું: વ્યક્તિની સમસ્યાઓને સારી રીતે સમજ્યા પછી, કાઉન્સેલર સમજાવટ, માર્ગદર્શિકા, અને તાત્કાલિક અસરકારક નિવેદન આપે છે.
3. ઉકેલ શોધવો: વ્યક્તિને તેમના પ્રશ્નો અને સમસ્યાઓના ઉકેલ શોધવામાં મદદ કરે છે. આ માટે વિવિધ મંત્રણાઓ, ટેકનિક અને સાધનોનો ઉપયોગ થાય છે.
4. યોજના બનાવવી: કાઉન્સેલિંગના અંતે, વ્યક્તિ માટે વ્યાખ્યાયિત કાર્યો અને ઉપાયોની યોજના તૈયાર કરવામાં આવે છે, જેથી તેઓ તેમના લક્ષ્યો અને આશા મેળવે શકે.
5. મોટિવેશન અને ટેકનોલોજી: વ્યક્તિને તેમની સમસ્યાઓ અને લક્ષ્યો પર મક્કમ રહેવામાં, તેમના સ્વસંકલ્પ અને આત્મવિશ્વાસ વધારવામાં મદદ કરે છે.

🔹કાઉન્સેલિંગનો ઉપયોગ વિવિધ પરિસ્થિતિઓમાં થાય છે, જેમ કે:

• માનસિક આરોગ્ય સમસ્યાઓ (જેમ કે ડિપ્રેશન, એન્ઝાયટી)
• સંબંધ સંબંધી સમસ્યાઓ
• વ્યક્તિત્વ વિકાસ
• શિક્ષણ અને વ્યવસાય માર્ગદર્શન

🔹પરિચય અને સંબંધ સ્થાપિત કરવો (Introduction and Rapport Building):

• પરિચય: કાઉન્સેલર અને ક્લાયન્ટ વચ્ચે પરિચય થાય છે. બંને પક્ષો એકબીજા સાથે સંકળાઈને વાતચીત કરે છે.
• સંબંધ સ્થાપિત કરવો: કાઉન્સેલર મિત્રતા અને વિશ્વસનીયતાનું વાતાવરણ સર્જે છે, જેથી ક્લાયન્ટ આરામદાયક મહસૂસ કરે અને ખૂણાની વાતો ખુલ્લી રીતે કરે.

🔹મૂળભૂત મુદ્દાઓની સમજવું (Understanding the Core Issues):

• સમસ્યાની ઓળખ: ક્લાયન્ટના પ્રસ્તાવિત મુદ્દાઓ અને સમસ્યાઓ સમજવી.
• સંવાદ અને પૂછપરછ: ક્લાયન્ટ સાથે સક્ષમ વાતચીત કરીને, તેની સમસ્યાઓ અને અનુભવને સમજવું.

🔹મકસદ અને લક્ષ્યાંકો નિર્ધારિત કરવો (Setting Goals and Objectives):

• લક્ષ્યાંકો સ્પષ્ટ કરવો: શું હાંસલ કરવું છે, તે નક્કી કરવું.
• અનુકૂળ વ્યૂહરચના વિકસાવવી: ક્લાયન્ટના લક્ષ્યાંકોને સિદ્ધ કરવા માટે જરૂરી પગલાંઓ અને વ્યૂહરચનાઓ ઘડવી.

🔹સમાધાન વિકસાવવું (Developing Solutions):

• વૈકલ્પિક સમાધાનો શોધવાં: સમસ્યાઓ માટે વિવિધ શક્ય ઉકેલો શોધવા.
• પ્રથમ અદા કરવી: દરેક વિકલ્પના ફાયદા અને અવરોધોને વિશ્લેષણ કરીને શ્રેષ્ઠ ઉકેલ પસંદ કરવો.

🔹કાર્યાવિધી અમલમાં મૂકવો (Implementing the Plan):

• કાર્યવિધી સ્થાપિત કરવી: પસંદ કરેલા ઉકેલને અમલમાં લાવવી.
• કાર્યરત ક્રિયાઓ: ક્લાયન્ટ માટે વ્યાવસાયિક અને નૈતિક મર્યાદાઓનું પાલન કરતા પદ્ધતિઓ લાગુ પાડવી.

🔹પ્રગતિની મોનીટરિંગ અને મૂલ્યાંકન (Monitoring and Evaluation):

• પ્રગતિની સમીક્ષા: ક્લાયન્ટના લક્ષ્યાંકો માટે કઈ મર્યાદામાં આગળ વધવામાં આવ્યું છે, તે જોવા.
• ફિડબેક: ક્લાયન્ટના અનુભવ અને પરિણામોને આધારે સુધારણા માટે ફિડબેક આપવો.

🔹નિષ્કર્ષ અને પ્રસારણ (Conclusion and Follow-up):

• સમાપ્તિ: કાઉન્સેલિંગ પ્રક્રિયાની સમાપ્તિ કરવા.
• ફોલોઅપ: સ્થિતિ મર્યાદા પછી, ક્લાયન્ટ સાથે નમ્ર સંબંધ બનાવવો અને આગળ વધવા માટે મદદરૂપ થવું.

(3) મમતા દિવસ

મમતા દિવસ એ માતા અને બાળકની આરોગ્ય સંભાળ માટેનું એક વિશિષ્ટ દિવસ હોય છે, જે દરમિયાન આરોગ્યકર્મીઓ ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં গিয়ে ગર્ભવતી મહિલાઓ, સ્તનપાન કરાવતી માતાઓ અને બાળકો માટે વિવિધ આરોગ્ય સેવાઓ પ્રદાન કરે છે. મમતા દિવસના કાર્ય આયોજન માટેની પદ્ધતિઓ નીચે મુજબ છે:

🔹મમતા દિવસનું કાર્ય આયોજન

લક્ષ્ય સમુદાય અને સ્થળની ઓળખ:

• ગામ, વાડી, કે અન્ય સ્થળની પસંદગી કરવી જ્યાં મમતા દિવસનું આયોજન થશે.
• લક્ષ્ય સમુદાયની માહિતી એકત્ર કરવી, જેમ કે ગર્ભવતી મહિલાઓ, સ્તનપાન કરાવતી માતાઓ અને બાળકો.

ટીમની રચના:

• ANM, ASHA વર્કર્સ, ANMs, મિડવાઇફ, અને અન્ય આરોગ્યકર્મીઓની ટીમ બનાવવી.
• ટીમના દરેક સભ્યની જવાબદારીઓ નિર્ધારિત કરવી.

સામગ્રી અને સાધનોની વ્યવસ્થા:

• આવશ્યક દવાઓ, વિટામિન્સ, રસી, ટૂર્નિકિટ્સ, માપવાના સાધનો, પ્રાથમિક સારવાર કીટ વગેરે જેવી સામગ્રી તૈયાર કરવી.
• જરૂરી ફોર્મ્સ, રેકોર્ડ પત્રો અને પ્રદર્શનો માટેના ચાર્ટ્સ તૈયાર રાખવા.

પ્રમોશન અને જાગૃતિ:

• મમતા દિવસ વિશે જાગૃતિ ફેલાવવા માટે ગામમાં જાહેરાતો કરવી.
• સમુદાયના નાગરિકોને મમતા દિવસ વિશે માહિતી આપવી અને ભાગ લેવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
• ASHA વર્કર્સ દ્વારા ઘેરઘેર માહિતી આપવી.

સ્થળની તૈયારી:

• આયોજિત સ્થળને યોગ્ય રીતે સજ્જ કરવું, જેમાં આરામદાયક બેઠકો, પીવાના પાણી અને સ્વચ્છતાની વ્યવસ્થા હોય.
• જરૂરી છેક-અપ બિથકો (સપ્ટિંગ ટેબલ) ની વ્યવસ્થા કરવી.

કામકાજની યાદી (Agenda) તૈયાર કરવી:

• વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ માટે સમયસૂચિ બનાવવી, જેમ કે ચકાસણી, રસીકરણ, કાઉન્સેલિંગ, વગેરે.
• તમામ પ્રવૃત્તિઓના સમયગાળા અને ક્રમની યાદી બનાવવી.

સેવાઓ:

• ગર્ભાવસ્થા ચકાસણી: ગર્ભવતી મહિલાઓની આરોગ્ય ચકાસણી, હિમોગ્લોબિન પરીક્ષણ, પોષણ અને આરોગ્ય સલાહો.
• જન્મ પછીની સંભાળ: માતા અને નવજાત બાળકોની ચકાસણી, સ્તનપાન સલાહો, અને પીણાની વ્યવસ્થા.
• રસીકરણ: બાળકો અને ગર્ભવતી મહિલાઓ માટે જરૂરી રસી આપવી.
• કુટુંબ નિયોજન: કુટુંબ નિયોજન વિશે માહિતી અને સલાહો આપવી.
• અન્ય સેવાઓ: પોષણ, સફાઈ અને અન્ય આરોગ્ય સેવાઓ વિશે જાગૃતિ અને શિક્ષણ.

રેકોર્ડિંગ અને રિપોર્ટિંગ:

• તમામ ઉપચાર અને સેવાઓનું સચોટ રેકોર્ડિંગ કરવું.
• દરેક દર્દી માટે ફાઈલ્સ અને રિપોર્ટ્સ તૈયાર કરવી.

મુલ્યાંકન અને ફોલો-અપ:

• મમતા દિવસ પછી ઓવરઓલ મૂલ્યાંકન કરવું.
• જરૂરી ફોલો-અપ અપોઈન્ટમેન્ટ્સ નક્કી કરવી.
• લોકોને આવશ્યક દવાઓ અને નિરિક્ષણ માટે સમયસર કૉન્ટેક્ટ કરવો.

(4) ASHA

અધિકૃત કરેલ સામાજિક આરોગ્ય કાર્યકર (એક્રિડેટેડ સોશ્યિલ હેલ્થ એકિટવીસ્ટ)

• લાયકાત : 10 – Pass (સંજોગોવસાત 6 કે 8 ખાસ સુધી લઈ શકાય)
• વાતચીત અને નેતાગીરીના ગુન હોવા જોઈએ.
• VHSN – વિલેઝ હેલ્થ સેનીટેશન એન્ડ ન્યુટ્રીશન કમીટી (ગ્રામિણ આરોગ્ય સેનિટેશન એન્ડ પોષણ સમિતિ)
• GSS (ગ્રામ સંજીવની સમિતિ) પ્રમુખ – આશા
• લગ્ન કરેલ અને વિધવા બહેનને પ્રાથમિકતા

ગ્રામ્ય લેવલે 1000 ની વસ્તીએ 1 ASHAની નિમણૂક કરવી.

ભારતમાં ASHA (Accredited Social Health Activist) પ્રોગ્રામ હેલ્થકેર સિસ્ટમમાં મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. ASHA કાર્યકર્તાઓ આરોગ્ય સેવાઓ અને જાગૃતિ વધારવામાં મૂલ્યવાન યોગદાન આપે છે. આ કાર્યક્રમ અને તેની ભૂમિકા વિશે કેટલીક મહત્વપૂર્ણ વિગતો:

• શરુઆત: 2005 માં રાષ્ટ્રીય ગ્રામ્ય આરોગ્ય મિશન (National Rural Health Mission – NRHM) ના ભાગરૂપે.
• મુખ્ય ઉદ્દેશ: ગ્રામ્ય અને પ્રાથમિક સ્તરે આરોગ્ય સેવાઓને મજબૂત બનાવવી.

🔹ASHAની ભૂમિકા અને જવાબદારીઓ

જાગૃતિ અને શિક્ષણ:

• સ્ત્રીઓ, બાળકો અને પરિવારને આરોગ્ય, સ્વચ્છતા અને પોષણ વિશે જાગૃત કરવી.
• ગર્ભાવસ્થા, પ્રસૂતિ અને બચ્ચાના આરોગ્ય માટે જરૂરી માહિતી આપવી.

પ્રાથમિક આરોગ્ય સેવાઓ:

• રોગચાળો અને બીમારીઓના પ્રારંભિક લક્ષણોને ઓળખવી અને જાણ કરવી.
• પ્રાથમિક સારવાર અને પહેલી મદદ પ્રદાન કરવી.
• માતૃત્વ અને શિશુ આરોગ્યની દેખરેખ રાખવી.

સર્વેલન્સ અને રિપોર્ટિંગ:

• આરોગ્ય સંબંધિત માહિતીનું એકત્રિકરણ અને રિપોર્ટિંગ.
• રોગચાળો કે બીમારીઓના કેસોનું નોંધણી અને સંચાલન.

કમ્યુનિટી એક્ટિવિઝમ:

• આરોગ્ય કાર્યક્રમો અને ઇમ્યુનાઇઝેશન ડ્રાઇવ્સ માટે સમુદાયને ગોઠવવું.
• કુટુંબ કલ્યાણ અને પ્રજાસંકુલ સારવાર માટે જાગૃતિ લાવવી.

તાલીમ અને સહાયતા

• તાલીમ: ASHA કાર્યકર્તાઓને પ્રાથમિક આરોગ્ય, માતૃત્વ અને બાળ સંભાળ, અને બીમારીઓની ઓળખ માટે યોગ્ય તાલીમ આપવામાં આવે છે.
• સહાયતા: ASHA કાર્યકર્તાઓને આરોગ્ય વિભાગ તરફથી નિયમિત માર્ગદર્શન અને સહાયતા આપવામાં આવે છે.

મહત્વ અને સિદ્ધિઓ

• માતા અને બાળકના આરોગ્યમાં સુધારો: ASHA કાર્યકર્તાઓએ માતૃત્વ મૃત્યુદર અને શિશુ મૃત્યુદર ઘટાડવામાં મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપ્યું છે.
• રસીકરણ: રોગપ્રતિકારક ટીકાકરણ ડ્રાઇવ્સમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે.
• સમુદાયનો વિશ્વાસ: ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં ASHA કાર્યકર્તાઓને લોકોમાં વિશાળ માન્યતા અને વિશ્વાસ મળ્યો છે.

ASHA પ્રોગ્રામ આરોગ્ય સેવાઓને દોરીને દરખાસ્ત પ્રદાન કરનાર એ મહત્વપૂર્ણ હિસ્સો છે, જે દરેકના આરોગ્ય અને કલ્યાણ માટે મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપે છે.

(૫) નેશનલ હેલ્થ પોલીસી

🔹નેશનલ હેલ્થ પોલીસી (NHP):

નેશનલ હેલ્થ પોલિસી એટલે ભારત સરકાર ના સહકારથી મિનિસ્ટ્રી ઓફ હેલ્થ એન્ડ ફેમિલીવેલ ફેર દ્વારા ૧૯૮૩માં આપ પોલિસી બનાવવામાં આવી હતી જેના મુખ્ય હેતુ હેલ્થને અપગ્રેટ કરવાના અને હેલ્થમાં સુધારો લાવવાના હતા.

• મે ૧૯૭૭ માં હેલ્થ ફોર ઓલ બાય ૨૦૦૦ એ.ડી. (૨૦૦૦ની સાલ સુધીમાં સાનું આરોગ્ય એવુ નકકી કરવામાં આવ્યુ હતુ)
• ૧૯૭૮માં યુનિસેફ અને ડબલ્યુ.એચ.ઓ.ની આંતરરાષ્ટ્રીય કોન્ફરન્સ ભરાઈ હતી.અને નવી નેશનલ હેલ્થ સીસ્ટીમ લોંચ કરેલ હતી.
• પ્રાઈમરી હેલ્થ કેર એક એવી સેવા કે જે લોકો સ્વીકારે,ભાગીદાર થાય અને દેશને વધુ આર્થિક બોજો ન પડે તેવી સેવા એ સૈાના આરોગ્યનો સરળ રસ્તો છે તેવું નકકી કરેલ હતુ.
• પ્રાઈમરી હેલ્થ કે૨ના સિધ્ધાંતો ઘડવામાં આવ્યા.
• પ્રથમ નેશનલ હેલ્થ પોલીસી ૧૯૮૩માં અમલમાં આવી.
  દરેક ગોલ નકકી કરવામાં આવ્યા.
• ત્યારબાદ રીવાઈઝડ કરીને નેશનલ હેલ્થ પોલીસી ૨૦૦ર નકકી કરવામાં આવી

🔹ભારતની નેશનલ હેલ્થ પોલિસી (National Health Policy)ના મુખ્ય બિંદુઓ અને ઉદ્દેશો

🔹નેશનલ હેલ્થ પોલિસી 1983

1. મુખ્ય ઉદ્દેશો:

• દરેક માટે આરોગ્ય સેવાઓ ઉપલબ્ધ કરાવવી.
• આરોગ્યમાં સમાનતા લાવવી.
• પ્રાથમિક આરોગ્ય સંભાળને મજબૂત બનાવવી.

2. મુખ્ય મુદ્દા:

• પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્રો (PHCs) અને સબ-સેન્ટર્સની સ્થાપના.
• જાતીય અને બાળ આરોગ્ય સેવાઓનું મજબૂતિકરણ.
• રોગપ્રતિકારક ટીકાકરણ કાર્યક્રમોનું વિસ્તરણ.
• સંસાધનોની સમાનતા અને પ્રાથમિક આરોગ્ય પર વિશેષ ધ્યાન.

🔹નેશનલ હેલ્થ પોલિસી 2002

1. મુખ્ય ઉદ્દેશો:

• આરોગ્ય સેવાઓની સમાનતા.
• ગુણવત્તાવાળા આરોગ્ય સંભાળની પ્રદાનતા.
• આરોગ્યના ધોરણોને સુધારવું.

2. મુખ્ય મુદ્દા:

• ખાનગી સેક્ટરની ભૂમિકા વધારવી.
• સસ્તી અને કિફાયતી આરોગ્ય સેવાઓ પ્રદાન કરવી.
• રોગ નિરોધક આરોગ્ય સેવાઓ પર ભાર મૂકવો.
• શિશુ અને માતૃત્વ મૃત્યુદર ઘટાડવા પર ધ્યાન.

🔹નેશનલ હેલ્થ પોલિસી 2017

1. મુખ્ય ઉદ્દેશો:

• આરોગ્યમાં સર્વસમાવેશી વિકાસ.
• દરેકને ગુણવત્તાવાળી આરોગ્ય સેવાઓ.
• રોગ પ્રતિકારક અને કિસાનારોગ નિરોધક સેવાઓને મજબૂત બનાવવી.

2. મુખ્ય મુદ્દા:

• આરોગ્ય સેવાઓમાં 2.5% GDP રોકાણ.
• રોગપ્રતિકારક સેવાઓનું મજબૂતિકરણ.
• ડિજિટલ હેલ્થ ઇનિશિયેટિવ્સ.
• આરોગ્ય વિભાગમાં સંશોધન અને વિકાસને પ્રોત્સાહન.

🔹નેશનલ હેલ્થ પોલીસી ના હાલ નાં મુખ્ય ટાર્ગેટ

• ૨૦૨૫ સુધીમાં ન્યોનેટલ મોર્ટાલીટી ૧૬/૧૦૦૦ થી નીચો લાવવો.
• ૨૦૨૫ સુધીમાં લાઈફ એકસ્પેકટન્સી …૬૭.૫ થી ૭૦ વર્ષ સુધી લઈ જવી
• ૨૦૨૫ સુધીમાં જન્મદર ને સીંગલ ડીઝીટ માં લાવવો.
• ૨૦૨૫ સુધીમાં ટોટલ ફર્ટિલીટી રેઈટ …૨.૧ સુધી લઈ જવી
• ૨૦૨૫ સુધીમાં અન્ડર ફાઈવ મોર્ટાલીટી રેઈટ …૨૩/૧૦૦૦ સુધી લઈ જવી
• ૨૦૨૦ સુધીમાં મેટરનલ મોર્ટાલીટી રેઈટ … ૧૦૦/ એક લાખ સુધી લઈ જવી.
• ૨૦૨૦ સુધીમાં ઈન્ફન્ટ મોર્ટાલીટી રેઈટ …૨૮/૧૦૦૦ સુધી લઈ જવી.
• ૨૦૨૫ સુધીમાં ૯૦% થી વધુ ન્યુબોર્ન ને એક વર્ષમાં સંપૂર્ણ રસીકરણ કરવુ.
• ૨૦૨૫ સુધીમાં ૯૦% ડીલેવરી સ્કીલ બર્થ એટેન્ડન્ટ મારફતે કરાવવી.
• ૨૦૨૦ સુધીની સાલ સુધીમાં દરેકને સેઈફ વોટર અને સેનીટેશન પુરૂ પાડવુ.

પ્રશ્ન-૫ વ્યાખ્ય લખો. (કોઈપન્ન છ) 12

(1) કોમ્યુનિટી : કોમ્યુનિટી માનવીય સંબંધોનું એક માળખું છે, કોમ્યુનિટી એ લોકોનું એક એવું ગ્રુપ છે કે જેમાં જુદા જુદા ધર્મ, જુદી જુદી માન્યતાઓ તેમજ જુદા જુદા હેતુ, ઇન્ટરેસ્ટ અને પ્રેક્ટિસ ધરાવતા લોકો સાથે એક સાથે રહેતા હોય. કોમ્યુનિટી એ ઘણા બધા લોકોના ગ્રુપનો બનેલો સમુદાય છે કે, જેઓ એક જ ભૌતિક એરિયામાં રહેતા હોય. કોમ્યુનિટીમાં કામ કરવા માટે કોમ્યુનિટી એટલે શું તે જાણવું જરૂરી છે તે વગર લોકો સાથે કામ કરવું મુશ્કેલ છે,
લોકોનું આરોગ્ય જાળવવા કોમ્યુનિટીને જાણવી ખૂબ જરૂરી છે હેલ્થ વર્કરને સમાજ વિશે નોલેજ હોય તો જ તે સરળતાથી કોમ્યુનિટીમાં કામ કરી શકશે.

(૨) મેરજ :લગ્ન એ એક અથવા વધારે પુરુષોનું એક અથવા વધારે સ્ત્રીઓ સાથે નો જાતીય સંબંધ છે કે જેમાં તેનો સમાજ અને કાયદાઓ તેમનો પતિ પત્ની તરીકે સ્વીકાર કરે તેને લગ્ન કહે છે.

અથવા

લગ્ન સ્ત્રી – પુરુષ વચ્ચેનો વિશેષ પ્રકારનો સંબંધ છે જેમાં જાતીય સંબંધો કાયદેસર રીતે સ્થાપિત થયેલા હોય છે તેને લગ્ન કહે છે

(3) કુટુંબ : કુટુંબ એક એવા વ્યક્તિઓનો સમૂહ છે, જે એક જ ઘરમાં રહે છે, એક જ રસોડે જમે છે, અને એ જ ધર્મ પાડે છે, અને એક બીજા સાથે આંતરક્રિયા કરીને જીવે છે જેમાં રહેતા વ્યક્તિઓ એકબીજા સાથે લગ્નના સંબંધો કે લોહીના સંબંધોથી જોડાયેલા હોય છે જેમાં દત્તક લીધેલા પુત્ર પુત્રીનો પણ સમાવેશ થાય છે.

(4) પ્રેરણા : એ એવી આંતરિક અથવા બાહ્ય પ્રેરક શક્તિ છે, જે વ્યક્તિને કોઈ ખાસ હેતુ કે લક્ષ્ય પ્રાપ્ત કરવા માટે પ્રયત્નશીલ બનાવે છે. આ પ્રવૃત્તિઓને શરૂ કરવા, દિશામાં વાળવા અને નિયમિત રાખવા માટે પ્રેરણા જરૂરી છે. પ્રેરણા વ્યક્તિના વર્તન, વિચારો અને લાગણીઓને અસર કરે છે અને તેનો લક્ષ્ય સિદ્ધિ પર પ્રભાવ પાડે છે.

(5) કોમ્યુનીકેશન :કોમ્યુનિકેશનએ દરેક એક પ્રક્રિયા છે. જેના દ્વારા બે કે વધુ વ્યક્તિઓ એકબીજાના વિચારોની આપલે કે વહેંચણી કરે છે. જેને કોમ્યુનિકેશન કહેવામાં આવે છે.

• લોકોને સારૂ આરોગ્ય શિક્ષણ આપવાનો છે. જેથી લોકોના વલણ અને વર્તણૂકમાં સુધારો કરી તેમના આરોગ્યને પ્રમોટ કરી શકાય. લોકોમાં વિવિધ માધ્યમો વડે રસ જાગૃત કરી તેમને આરોગ્ય શિક્ષણ દેવા માટે

(7) નર્સિંગ : નર્સિંગ એ દર્દી અથવા આરોગ્યપાલનશીલ વ્યક્તિને શારીરિક, માનસિક અને સામાજિક રીતે સંપૂર્ણ આરોગ્ય પ્રાપ્ત કરવામાં સહાય કરવા માટેની એક વિજ્ઞાન અને કળા છે, જેમાં રોગની નિદાન, સારવાર, પુનઃપ્રાપ્તિ અને આરોગ્ય જાળવણીનો સમાવેશ થાય છે.

(8) રોલપ્લે : કોઈપણ આદર્શ વ્યક્તિ કે સાહિત્ય કે જે જીવનમાં હેલ્થના બદલાવ લાવી શકે તેવા પાત્રની ભજવણી કરીને એવી રીતે આરોગ્ય શિક્ષણ આપવાની રીત ને રોલ પ્લે કહેવામાં આવે છે.

• પાત્રની ભજવણી કરતા પહેલા અગાઉથી તૈયારી અને પ્લાન કરવો પડે છે.
• સ્ટેજ પર જે તે વિષયની વાસ્તવિકતા દર્શાવવી પડે છે. તેના માટે વ્યક્તિઓની, સાધન સંપતિની અને સ્ટેજની જરૂર પડે છે. અને અન્ય સામગ્રીની પણ જરૂર પડે છે.

(૮) પ્રિવેન્ટીવ કેર : પ્રિવેન્ટિવ કેર એ એવી આરોગ્યસેવા છે જે બીમારીના ઉત્પત્તિ પહેલા જ એને અટકાવવાનો પ્રયાસ કરે છે.

હેતુ

• રોગના જોખમો ઓછા કરવાં
• આરોગ્ય જાળવવું
• લાંબાગાળાની સારવારની જરૂરિયાત ઘટાડવી

પ્રશ્ન-૬ (અ) નીચેના પૂર્ણ રૂપ લખો. 05

(1) ICDS – Integrated Child Development Services (ઇન્ટીગ્રેટેડ ચાઈલ્ડ ડેવલપમેન્ટ સર્વિસીસ)

(2) ASHA – Accredited Social Health Activist (એક્રીડિએટેડ સોશિયલ હેલ્થ એક્ટીવીસ્ટ)

(a) CDHO – Chief District Health Officer (ચીફ ડિસ્ટ્રિક્ટ હેલ્થ ઓફિસર)

(४) U.N.E.S.C.O – United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (યુનાઇટેડ નેશન્સ એજ્યુકેશનલ, સાયન્ટિફિક એન્ડ કલ્ચરલ ઓર્ગેનાઇઝેશન)

(4) NIPI – National Iron Plus Initiative (નેશનલ આર્યન પ્લસ ઈનીસીએટીવ)

(બ) ખાલી જગ્યા પુરો.05

(१) એક P.H.C ………………વસ્તીએ આવેલ હોય છે. 30,000

(૨) મોર્ડન નર્સિંગ નાં પ્રણેતા…………………..હતા . ફ્લોરેન્સ નાઈટિંગેલ (Florence Nightingale)

(૩) જન્મ મરણની નોંધણી …………………….દિવરા ની અંદર કરવી ફરજીયાત છે. 21 દિવસ

(x) Multi Drugs Therapy disease…………………. ની સારવારમાં આપવામાં આવે છે. કુષ્ઠરોગ (Leprosy)

(૫) હોમ વિઝિટનું પ્રથમ પગથીયું………….છે. પ્લાનિંગ (Planning)

(ક) નીચેના વિધાનો ખશ છે કે ખોટા તે જણાવો. 05

(1) વર્લ્ડ એઈડ્સ ડે ર ડિસેમ્બરે ઉજવવામાં આવે છે. ✔️

(૨) નાના ગ્રુપ ને માહિતી પુરી પાડવા માટે કલેસ કાનિો ઉપયોગ થાય છે.✔️

(3) B.C.C એટલે બિહેવીયર ચેઈન્ઝ કોમ્યુનિટી. ❌

(૪) વસ્તી ગણતરી દર વર્ષ કરવામાં આવે છે.❌

(૫) ટી.વી માધ્યમએ વન-વે કમ્યુનિકેશન છે.✔️