Unit: 6 Therapeutic Nursing care

Part: 3 Care of patient with Fluid and Electrolyte imbalance

કી-ટર્મ્સ (Key terms):

define acidosis (એસીડોસીસ):

આમાં એસિડ બેઇઝ ઇમબેલેન્સ માં હાઇડ્રોજન આયન ( H+)નું કોન્સન્ટ્રેશન એ વધી જાય છે અને તેની ph એ 7.35 કરતાં ઓછી થાય છે. આમાં આર્ટીરિયલ ( Aartirial pH ) પીએચ એ બાયકાર્બોનેટ ( HCO3-)ના કોન્સન્ટ્રેશન ઓછું થવાના કારણે arterial પીએચ પણ લો હોય છે તેને મેટાબોલિક એસિડોસિસ કહે છે.

રેસીપીરેટ્રી એસીડોસીસમાં પીસીઓટુ( PCO2) નું concentration વધી જાય છે તેના કારણે આર્ટીયલ પીએચ (artirial pH) ઓછું જોવા મળે છે.

Define alkalosis (આલ્કલોસીસ):

આમાં એસિડ બેઇઝ ઇમ્બેલન્સ માં હાઇડ્રોજન ( H+) આયન નું કોન્સન્ટ્રેશન એ ઓછું થાય છે તેના કારણે બ્લડની પીએચ(pH) એ 7.45 કરતા વધી જાય છે.આમાં આર્ટીરીયલ પીએચ ( artirial pH )એ હાય ( high )બાય કાર્બોનેટ ( Hco3-) ના કોન્સન્ટ્રેશન ના કારણે મેટાબોલિક આલ્કલોસીસ જોવા મળે છે. રેસ્પિરેટ્રી આલ્કોલોસીસ માં પીસીઓ ટુ ( pco2)નું કોન્સન્ટ્રેશન ઓછું થાય છે તેના કારણે આર્ટીયલ પીએચ (Arterial PH)એ વધી જાય છે.

Define Dehydration (ડિહાઇડ્રેશન) :

એક્સ્ટ્રાસેલ્યુલર સ્પેસ માંથી વોટર/ફ્લુઇડ લોસ થવું.આ જ્યારે બોડીમાંથી ફ્લુઇડનું પ્રમાણ ઇન્ટેક( intake) કરવા કરતા વધુ પ્રમાણમાં એકસીડ ( exceed ) થાય છે ત્યારે બોડીમાથી ફ્લુઇડ નું અમાઉન્ટ ઘટી જાય છે તેના કારણે ડીહાઇડ્રેશન ની કન્ડિશન અરાઇઝ થાય છે અને તેના કારણે body માં fluid નુ પ્રમાણ એક્સેસીવલી લો થયેલ છે. તેથી બોડીમાં ડીહાઇડ્રેશન ની કન્ડિશન અરાઇઝ થાય છે.

Define Anaphylactic Reactions(એનાફાઇલેક્ટીક રીએક્શન્સ):

એનાફાઇલેક્ટીક રીએક્શન્સ એ લાઇફ થ્રીએટનીન્ગ કન્ડિશન છે કે જેમાં રેસ્પિરેટ્રી અને કાર્ડીઓ વાસ્ક્યુલર કોલેપ્સ થાય છે અને ગેસ્ટ્રોઇન્ટરેસ્ટેસ્ટાઇનલ ટ્રેક એ સિવ્યર ડિસ્ટર્બન્સ થાય છે.

Define Blood transfusion (બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન):

બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન એ એવી પ્રોસિઝર છે કે જેમાં બ્લડ અને તેના કમ્પોનન્ટ ને ક્લાઇન્ટ ની બોડીમાં એડમિનિસ્ટ્રર કરવામાં આવે છે.

define osmosis (ઓસ્મોસીસ):

ઓસ્મોસીસ એ એવી પ્રોસેસ છે કે જેમાં Solvant(દ્રાવક)એ લોવર કોન્સન્ટ્રેશનથી હાયર કોન્સન્ટ્રેશન તરફ મુવ થાય છે અને ત્યાં સુધી મુવ થતું રહે છે જ્યાં સુધી સેમીપર્મીએબલ મેમ્બ્રેન (Semipermiable membrane) ની બંને બાજુ એ કોન્સનટ્રેશન એ સરખું થાય નહીં.

define diffusion (ડિફયુઝન):

ડિફયુઝન એ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં સોલ્યુટ્સ ના molecules એ હાયર solute કોન્સન્ટ્રેશન થી લોવર solute કોન્સન્ટ્રેશન તરફ move થાય છે.

define electrolyte (ઇલેક્ટ્રોલાઇટ):

ઇલેક્ટ્રોલાઇટ એ એવા સોલ્ટ(salts) અથવા ચાર્જીસ (charges) હોય છે કે જે ઇલેક્ટ્રિસિટીને કંડક્ટ કરે છે અને એ બોડી ના ફ્લુઇડ ,બ્લડ સાથે બાઉન્ડ થયેલા હોય છે અને તેનું ચાર્જ એ પોઝિટિવ( + ) અથવા નેગેટીવ( – ) હોય છે.

Ex:=Na+,cl-.

define Edema(ઇડીમાં):

ઇડીમા મા ફ્લુઇડ નું એક્સેસ અમાઉન્ટ માં કલેક્શન થાય છે અને તેના કારણે ઇન્ટરસ્ટીશીયલ ફ્લુઇડ નું પ્રમાણ વધી જાય છે.

define intracellular fluid (ઇન્ટ્રાસેલ્યુલર ફ્યુઇડ):

ઇન્ટ્રાસેલ્યુલર ફ્લુઇડ એટલે એવું ફ્લુઇડ કે જે સેલની અંદર આવેલું હોય અને તેમાં મુખ્યત્વે પોટેશિયમ( k+) મેગ્નેશિયમ (mg4+)અને ફોસ્ફેટ(po43-) આયન નો સમાવેશ થાય છે.ઇન્ટ્રા સેલ્યુલર ફ્લુઇડ એ ટોટલ બોડી નું 70% વોટર હોય છે.તે એડલ્ટ ની બોડી ના વેઇટ ના 40% બનાવે છે.

define extracellular fluid(એક્સ્ટ્રા સેલ્યુલર ફ્લુઇડ):

એક્સ્ટ્રા સેલ્યુલર એટલે એવું ફ્લુઇડ કે જે સેલની બહાર આવેલુ હોય છે.તે બોડી ના કુલ વોટર ના 30% છે. તે એડલ્ટ ના બોડી વેઇટના 20% બનાવે છે.

Example:= Na+( સોડિયમ આયન્સ).

Define filteration (ફિલ્ટ્રેશન):

ફિલ્ટ્રેશન એ એવી પ્રોસેસ છે કે જેના દ્વારા વોટર અને ડીઝોલ્વ થયેલા સબસ્ટન્સ એ હાઇ હાઇડ્રોસ્ટેટિક ( high hydrostatic pressure) પ્રેશરથી લો હાઇડ્રોસ્ટેટિક પ્રેશર ( low hydrostatic pressure)તરફ move થાય છે.

Define hypervolemia (હાઇપરવોલેમિયા):

હાયપરવોલેમીયા એ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં બોડીમાં ફ્લુઇડ નું અમાઉન્ટ ઇન્ક્રીઝ થય જાય છે.Hypervolemia or fluid overload આ એક પ્રકારની મેડિકલ કન્ડિશન છે.

define hypovolemia (હાઇપોવોલેમિયા) :

હાઇપોવોલેમીયા એ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં ફ્લુઇડ એ ઇન્ટેક કરવા કરતા બોડી ફ્લુઇડ વધુ પ્રમાણમાં લોસ (loss) થાય છે .

define acid(એસિડ):

એસિડ એ એવું કમ્પાઉન્ડ છે કે જે સોલ્યુશનમાં હાઇડ્રોજન આયનનું ફોર્મેશન કરે છે.

define base(બેઇઝ):

બેઇઝ એ એવું કમ્પાઉન્ડ છે કે જેના સોલ્યુશનમાં હાઇડ્રોજન આયન એ કમ્બાઇન(જોડાયેલ) હોય છે.

define buffer (બફર):

બફર એ એવા સબસ્ટન્સ છે કે જે પી.એચ.( Ph)માં મેજર ચેન્જીસ ને પ્રિવેન્ટ કરે છે.હાઇડ્રોજન આયનને રીમુવ કરીને તથા તેનું રિલીઝ કરીને સોલ્યુશનને તટસ્થ રાખે છે.

ફ્લુઇડ એન્ડ ઇલેક્ટ્રોલાઇટ બેલેન્સ( Fluid and Electrolyte balance):

define electrolyte (ઇલેક્ટ્રોલાઇટ):

ઇલેક્ટ્રોલાઇટ એ એવા સોલ્ટ(salts) અથવા ચાર્જીસ (charges) હોય છે કે જે ઇલેક્ટ્રિસિટીની કંડક્ટ કરે છે અને એ બોડી ના ફ્લુઇડ ,બ્લડ સાથે બાઉન્ડ થયેલા હોય છે અને તેનું ચાર્જ એ પોઝિટિવ( + ) અથવા નેગેટીવ( – ) હોય છે.

Ex:=Na+,cl-.

ઇલેક્ટ્રોલાઇટ એ એવા લિક્વિડ અથવા સબસ્ટન્સીસ ના સોલ્યુશન છે કે જે ઇલેક્ટ્રિસિટી કન્ડક્ટ કરવા માટે કેપેબલ હોય છે અને તે આયન્સ માં ડીસોસીએટ(Dissociates)થાય છે. ઇલેક્રટ્રોલાઇટ્સ એ એવા સોલ્ટ્સ હોય છે કે જે ઇલેક્ટ્રીસીટી કન્ડક્ટ કરે છે કે, જે બોડી ફ્લુઇડ્સ, ટીશ્યુસ અને બ્લડમા પ્રેઝન્ટ હોય છે.સેલ્યુલર ફંક્શન માટે સર્ક્યુલેટીન્ગ બોડી ફ્લુઇડ સિસ્ટમ(System of Circulating body Fluid) ની જરૂર(require)હોય છે જે ન્યુટ્રીઅન્ટ્સ નું ટ્રાન્સપોર્ટેશન કરે છે અને મેટાબોલિક વેસ્ટ ને રિમુવ કરે છે.

ફંક્શન્સ ઓફ બોડી ફ્લુઇડ્સ(Functions of body Fluids):

• બોડી ટેમ્પરેચર ને રેગ્યુલેશન કરવા માટેનુ વર્ક કરે છે.
• વાઇટલ ઓર્ગન્સ ને પ્રોટેક્ટ કરે છે અને કુશન(Cushion)તરીકે વર્ક કરે છે.એક્ટીવીટી સાઇટ્સ તરફ હોર્મોન્સ ને ટ્રાન્સપોર્ટેશન કરવામા હેલ્પ કરે છે.
• જોઇન્ટ સ્પેસ ને લુબ્રીકેશન કરવામા હેલ્પ કરે છે.
• કાર્ડીયોવાસ્ક્યુલર સીસ્ટમમા હાઇડ્રોસ્ટેટીક પ્રેસર ને મેઇન્ટેનન્સ કરવા માટે.
• ઇન્ટેસ્ટાઇન ની હેલ્થ ને ઇમ્પ્રુવ કરવા માટે અને કોન્સ્ટીપેશન ને પ્રીવેન્ટ કરવા માટે.
• મેટાબોલીક વેસ્ટ પ્રોડક્ટની કિડનીને ફ્લશ કરે છે.
• સેલ્સ સુધી ન્યુટ્રીઅન્ટને ટ્રાન્સપોર્ટેશન માટેનુ વર્ક કરે છે.
• ફુડ ને એનર્જી મા કન્વર્ટ કરવા માટે હેલ્પ કરે છે.
• સેલ્સ માથી વેસ્ટ પ્રોડક્ટ ને દુર ટ્રાન્સપોર્ટ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

વોલ્યુમ એન્ડ ડિસ્ટ્રીબ્યુશન ઓફ બોડી ફ્લુઇડ્સ (Volume And Distribution of Body Fluid):

• બોડીમાં કોઇપણ સમયે(At any given time)અસ્તિત્વમાં(Exists) રહેલા વોટર ની કુલ અમાઉન્ટ ને ટોટલ બોડી વોટર (TBW) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
• વોલ્યુમ એ એડલ્ટ મેન માં બોડી ના વેઇટ ના આશરે 60% હોય છે અને એડલ્ટ વુમન મા 50-55% જેટલું દર્શાવવામાં આવે છે.
• ટોટલ બોડી ફ્લુઇડ એ બોડીના વેઇટ ના 60% હોય છે.
• એક્સ્ટ્રા સેલ્યુલર ફ્લુઇડ એ બોડી વેઇટના 20% જેટલું હોય છે. પ્લાઝ્મા (ઇન્ટ્રાવાસ્ક્યુલર ફ્લુઇડ) 5%, ઇન્ટર્સ્ટિશિયલ ફ્લુઇડ એ 10-15% અને ટ્રાન્સસેલ્યુલર ફ્લુઇડ એ 1 થી 3%.
• ઇન્ટ્રાસેલ્યુલર ફ્લુઇડ એ બોડી વેઇટના 40% હોય છે.

એજ અને સેક્સ ના રિલેશનમાં બોડી વેઇટના પર્સન્ટેજ તરીકે ટોટલ બોડી ફ્લુઇડ( Total Body Fluid as a Percentage of Body Weight in Relation to Age and Sex):

Age : ફુલ ટર્મ ન્યુબોર્ન ( Full term newborn)
Total Body Fluid(% Body Weight): 40-80

Age : 1 Year
Total Body Fluid(% Body Weight): 64

AGE : Puberty To 39 Years
Total Body Fluid (% Body Weight) : મેન: 60 એન્ડ વુમન: 52

Age : 40- 60 years
Total Body Fluid (% Body Weight): મેન : 55, વુમન: 47.

Age : 60 યર્સ કરતા વધારે
Total Body Fluid (% Body Weight): મેન: 52, વુમન: 46

એજ અને વેઇટ દ્વારા ડેઇલી ફ્લુઇડ રિક્વાયરમેન્ટ( Daily Fluid Requirment by Age and weight):

Age: ન્યુબોર્ન ( New born)
Amount by weight (ml/kg): 60-100
Total amount (ml/24 hours): 200-300

Age: 6 મંથ(6 months)
Amount by weight (ml/kg): 130- 140
Total amount (ml/24 hours): 900-1200

Age:1 યર (1 year)
Amount by weight (ml/kg): 120- 140
Total amount (ml/24 hours): 1100- 3000

Age: 5 યર્સ(5 year)
Amount by weight (ml/kg): 100- 110
Total amount (ml/24 hours): 1500-2000

Age: 15 યર્સ( 15 years)
Amount by weight (ml/kg): 50-70
Total amount (ml/24 hours): 2200 – 2800

Age: એડલ્ટ
Amount by weight (ml/kg): 20-30
Total amount (ml/24 hours): 2400-2600

Age: 65 વર્ષ ઉપર
Amount by weight (ml/kg): 20-50
Total amount (ml/24 hours): 2500-3000

વોટર એ બોડી ફ્લુઇડ્સ નુ મેઇન કન્સ્ટીટ્યુટ છે વોટરનું ગેઇન અને તેના લોસ વચ્ચે બેલેન્સ જળવાઇ રહે એ ખૂબ જ ઇમ્પોર્ટન્ટ હોય છે આ બેલેન્સ એ 24 અવર્સ ના ઇન્ટેક અને આઉટપુટને રફલી મેચ કરવાથી મેન્ટેન થઇ શકે છે.

ફ્લુઇડ ગેઇન (Fluid gain):

ફ્લુઇડ અને ફુડ ના ઓરલ ઇન્ટેક દ્વારા ફ્લુઇડ ગેઇન(Fluid gain) થય શકે છે.

દિવસ દરમિયાન એવરેજ ફ્લુઇડ ગેઇન ( Average Fluid gain per day):

ઇન્જેસ્ટેડ ફ્લુઇડ (ingested Fluid) : 1200 -1500 ml.

ઇન્જેસ્ટેડ ફુડ્સ ( ingested Foods) : 1000 ml.

મેટાબોલિક H2O (Metabolic H2O ) : 300 ml.

ટોટલ (Total) : 2500 – 2800 ml.

ફ્લુઇડ લોસ ( Fluid loss ):

1) ઓબ્લીગેટરી લોસ (Obligatory Loss): બોડી વેસ્ટ ના એલિમિનેશન માટે ઇમ્પોર્ટન્ટ હોય છે.

2) ફેકલ્ટીવ લોસ (Facultative loss): યુરીન દ્વારા વોટર ને કન્ઝર્વ અથવા એલીમીનેટ(Conserve or Eliminate) કરવા અથવા ઇન્ટર્નલ ટેમ્પરેચર ને રેગ્યુલેટ કરવા માટે બોડી ની નીડ પર ડિપેન્ડ કરે છે.

3)ઇનસેનસીબલ લોસ (Insensible loss): ઇનસેનસીબલ લોસ એ મોઇસ્ચર(Moisture)છે જે લંગ્સ અને સ્કીન માંથી કન્ટીન્યુઅસ્લી ઇવાપોરેટ થાય(Continuously Evaporates from the lungs and skin) છે.

દિવસ દરમિયાન એવરેજ ફ્લુઇડ લોસ ( Average Fluid losses per day):

યુરીન(Urine): 1200-1500 ml.

સ્ટૂલ(Stool): 100 ml.

લંગ્સ (Lungs) : 300-500 ml.

સ્કીન(Skin): 600-800 ml.

ટોટલ (Total): 2200-2900 ml.

ઇલેક્ટ્રોલાઇટ(Electrolytes):

ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ ને સોલ્યુશનમાં મૂકવામાં આવે ત્યારે આ કેમીકલ કમ્પાઉન્ડ બ્રેકેજના ફોર્મમા (Chemical Compounds in a Breakage Form) હોય છે. તેઓ ઇલેક્ટ્રીકલ ચાર્જીસ કેરી કરે છે જે આયનો તરીકે ઓળખાય છે. આયનો કે જે બોડીના વોટર માં ડીઝોલ્વ થયેલા હોય તેને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ કહેવાય છે(The ions Dissolved in body water are called electrolytes).એસિડ, બેઇઝ અને સોલ્ટ્સ એ બોડીના ફ્લુઇડ માં જોવા મળતા ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ છે. ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ ને તેઓ કેરી કરેલા ચાર્જ દ્વારા ક્લાસીફાઇ કરવામાં આવે છે.

પોઝીટીવ ચાર્જ કરેલા ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ(positively charged Electrolytes):

કેટાયન(CATIONS):

• સોડિયમ (Na+),
• પોટેશિયમ(K+),
• કેલ્શિયમ( Ca2+),
• મેગ્નેશિયમ( Mg 2+).

નેગેટીવ ચાર્જ કરેલા ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ(Negatively charged Electrolytes):

એનાયન (ANIONS):

• ક્લોરાઇડ (Cl-)
• બાયકાર્બોનેટ (HCO3-)
• ફોસ્ફેટ (PO4-)

ફ્લુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ બેલેન્સમાં અફેક્ટ કરતા ફેક્ટર્સ (Factors Affecting Fluid and Electrolyte balance):

• એજ (Age),
• ક્લાઇમેટ (Climate),
• સ્ટ્રેસ (Stress),
• ડાયટ (Diet),
• મેડીકેશન (Medications),
• મેડીકલ ટ્રીટમેન્ટ (Medical treatment),
• લાઇફસ્ટાઇલ (LifeStyle),
• એન્વાયરમેન્ટલ ટેમ્પરેચર (Environmental temperature),
• સેક્સ અને બોડી સાઇઝ (Sex and body Size).

1)એજ(Age):

જુદી જુદી ઉંમરે, શરીરનું વજન, શરીરની સપાટીનો એરિયા (બોડી સર્ફેસ એરીયા), રીનલ ફિલ્ટ્રેશન કેપેસીટી અને મેટાબોલિક રેટ ડિફરન્ટ હોય છે, જે ફ્લુઇડ ના ઇન્ટેક ને ઇન્ફ્લુઅન્સ કરે છે.ઇન્ફન્ટની કિડની એ વધારે પ્રમાણમાં ફ્લુઇડ લોસ કરે છે. કારણ કે ઇન્ફન્ટની કિડની ઇમમેચ્યોર હોય છે અને તે એડલ્ટ કિડનીની કમ્પેરીઝનમાં ઓછા અમાઉન્ટ મા વોટર ને કન્ઝર્વ કરવા માટે એબલ હોય છે.એડલ્ટ પીપલ મા નોર્મલ એજીન્ગ પ્રોસેસ ફ્લુઇડ બેલેન્સ ને અફેક્ટ કરી શકે છે કારણ કે તરસ(Thirst)ની સેન્સેસન માં ઘટાડો થાય છે અને ફ્લુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ નું રેગ્યુલેટ કરતા હોર્મોન્સ નો રીસ્પોન્સ પણ ડીક્રીઝ થાય છે.

2)ક્લાઇમેટ(Climate):

ક્લાઇમેટ ચેન્જીસ એ ફ્લુઇડ ના ઇન્ટેક અને ફ્લુઇડ ના લોસ ને અફેક્ટ કરે છે. હાઇ હીટ અને લો એન્વાયરમેન્ટલ હ્યુમીડીટી એ સ્વેટીન્ગ અને ફ્લુઇડ લોસ ને વધારે છે. એક્સરસાઇઝ, ડ્રાય એટમોસ્ફેરીક કન્ડિશન, હેવી સ્વેટીન્ગ એ ફ્લુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ બેલેન્સ ને ઇમબેલેન્સ કરે છે.

3)સ્ટ્રેસ( Stress):

સ્ટ્રેસ એ પિટ્યુટરી ગ્લેન્ડને સ્ટીમ્યુલેશન કરે છે અને એન્ટીડાયયુરેટીક હોર્મોન(ADH) રીલીઝ કરે છે જેના કારણે બોડીમાં વોટર અને સોડિયમ નું રિટેન્શન થાય છે અને યુરીન આઉટપુટ રિડ્યુઝ થાય છે તેથી બોડી ફ્લુઇડના બેલેન્સમાં સ્ટ્રેસ પણ ઇમ્પોર્ટન્ટ રોલ પ્લે કરે છે.

4)ડાયટ(Diet):

ફ્લુઇડ અને ન્યુટ્રીયંટ નું એડીક્યુએટ અમાઉન્ટમાં ઇન્ટેક એ ફ્લુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ બેલેન્સ ને મેઇન્ટેઇન રાખવા માટે ઇમ્પોર્ટન્ટ હોય છે.સ્ટારવેશન એ બોડી ના એનર્જી માટે તેના પોતાના ટીશ્યુસ નુ મેટાબોલીઝમ નું કારણ બને છે અને અવેઇલેબલ પ્રોટીનમાં ઘટાડો તરફ દોરી જાય છે. જ્યારે સ્ટોર થયેલા ફેટ નો યુઝ થાય છે, ત્યારે કીટોન્સ, સ્ટ્રોન્ગ એસિડ પ્રોડ્યુસ થાય છે અને પ્રોટીન બોડીની એનર્જી માટે યુઝ થાય છે. આલ્બ્યુમિન નું સીન્થેસાઇઝ કરી શકાતું નથી અને ઇન્ટ્રાવાસ્ક્યુલર ઓસ્મોટિક પ્રેસર જાળવવાની ક્ષમતામાં ફેરફાર કરી શકે છે અને ફ્લુઇડ એ ઇન્ટ્રાવાસ્ક્યુલરમાંથી ઇન્ટર્સ્ટિશલ સ્પેસમાં સીફ્ટ થશે.

5)ઇલનેસ(illness) :

નોઝીયા, વોમીટીન્ગ, ડાયરીયા, મેટાબોલીઝમ ને ઇન્ક્રીઝ કરે છે, વુન્ડ અને બર્ન એ ફ્લુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ બેલેન્સ ને અફેક્ટ કરે છે. આ કન્ડિશન વિશેનું નોલેજ એ ફ્લુઇડ રિપ્લેસમેન્ટની નીડ ની અપેક્ષા (Anticipate) રાખવામાં હેલ્પ કરશે.

6)મેડીકેશન (Medication):

કેથાર્ટિક્સ, એનિમા, ડાયયુરેટીક્સ અને સ્ટેરોઇડ્સનો વધુ પડતો ઉપયોગ ઇન્ટેસ્ટાઇન ના સ્મૂથ મસલ્સ ને ઇરીટેટ કરીને બોવેલ ( Bowel )ઇવાક્યુએશન ને સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે. આ એક્સેસીવ વોટર અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ લોસ ને કારણે ફ્લુઇડ વોલ્યુમ ડેફીસીટ માં પરિણમી શકે છે.

7)મેડીકલ ટ્રીટમેન્ટ (Medical Treatment):

ઘણી મેડીકલ ટ્રીટમેન્ટ એ જેમ કે કન્ટીન્યુઅસ ગેસ્ટિક અને ઇન્ટેસ્ટાઇન નું સક્સનીન્ગ, ગવાજ ફીડિંગ સામાન્ય રીતે પર્સીસ્ટન્ટ વોમિટીંગ (સતત ઉલટી) સાથે ઘણી ઇમબેલેન્સ અરાઇઝ કરે છે. આ રીતે, મેડીકલ ટ્રીટમેન્ટ એ ફ્લુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ઇમ્બેલેન્સ તરફ દોરી શકે છે.

8) લાઇફસ્ટાઇલ (Life Style):

લાઇફસ્ટાઇલ ફેક્ટર્સ જેમકે ડાયટ, એક્સરસાઇઝ, સ્ટ્રેસ અને આલ્કોહોલ કંઝપ્શન એ ફ્લુઇડ ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ અને એસિડ-બેઇઝ બેલેન્સ ને અફેક્ટ કરે છે. એવા પીપલ્સ કે જેમને એનોરેક્સીયા નર્વોસા અને બુલીમિયા નર્વોસા ની કન્ડિશન હોય તેમાં ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ અને એસિડ બેઇઝ ઇમબેલેન્સ થવાના રિસ્ક રહે છે.માલનરીસ્ડ (Malnourished) પીપલ્સમાં પ્રોટીનનું પ્રમાણ ડિક્રીઝ થાય છે તેથી ઓન્કોટિક પ્રેસર માં ઘટાડો થવાને કારણે તેઓને એડીમા (સોજો) થઇ શકે છે.

9) એન્વાયરમેન્ટલ ટેમ્પરેચર (Environmental temperature):

હોટ એન્વાયરમેન્ટ માં ફ્લુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ એ સ્વેટીન્ગ થ્રુ લોસ થવાના રીસ્ક ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

10) સેક્સ એન્ડ બોડી સાઇઝ (Sex And body Size):

સેક્સ અને બોડી ની સાઇઝ દ્વારા ટોટલ બોડી વોટર એ અફેક્ટ થાય છે. ફેટ સેલ્સ માં વોટર હોતું નથી અથવા ઓછું હોય છે, પરંતુ દુર્બળ મસલ્સ ટીશ્યુસમાં (Lean muscles tissue) વોટર નું કન્ટેન્ટ વધુ હોય છે. વુમન માં સામાન્ય રીતે વધુ ફેટ સેલ્સ હોય છે જેથી મેન કરતાં વોટર કન્ટેન્ટ એ ઓછું હોય છે.

ફ્લુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ બેલેન્સમા અલ્ટ્રેશન્સ (Alterations in Fluid and Electrolyte balance):

ઘણા ડિસીઝ અને પેથોલોજીકલ કન્ડિશન એ નોર્મલ ફ્લુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ બેલેન્સ ને અસ્વસ્થ (Upset)કરે છે. ઘણા ડાયગ્નોસ્ટિક અને થેરાપ્યુટીક ઇન્ટરવેન્શન આ બેલેન્સ ને ટેમ્નરરી રીતે અપસેટ(Upset) કરી શકે છે.

ફ્લુઇડ વોલ્યુમ અલ્ટ્રેશન્સ (Fluid volume Alterations):

ફ્લુઇડ વોલ્યુમ અલ્ટ્રેશન્સમા નીચેના નો સમાવેશ થાય છે.

1) ફ્લુઇડ વોલ્યુમ ડેફીસીટ (Fluid volume Deficit).
2) ફ્લુઇડ વોલ્યુમ એક્સેસ (Fluid volume Excess).

A) ફ્લુઇડ વોલ્યુમ ડેફીસીટ (Fluid volume Deficit):

તેને ડિહાઇડ્રેશન તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે અને તેને એક્સ્ટ્રાસેલ્યુલર ફ્લુઇડ માંથી વોટર અને/અથવા ઇલેક્ટ્રોલાઇટ લોસ તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે એક્સ્ટ્રાસેલ્યુલર ફ્લુઇડ એ પ્રપોર્શનેટ (Proportionate) અથવા ડિસપ્રપોર્શનેટ લોસ (Disproportionate loss) ને લાગુ પડે છે.ફ્લુઇડ વોલ્યુમ ડેફીસીટ એ એક ફીઝીયોલોજીકલ સીચ્યુએશન છે જેમાં આઇસોટોનિક (Isotonic Fashion) રીતે ફ્લુઇડ લોસ્ટ થાય છે (વોટર અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ નું પ્રપોર્શનલ લોસ).ડિહાઇડ્રેશન એ એકલા વોટર ની લોસ(Loss of water alone)છે,પરિણામે હાયપરઓસ્મોલર સ્ટેટ (Hyperosmolar state)થાય છે.

ડિસ્પ્રપોર્શનલ લોસ (Disproportional losses): આમા બે કન્ડિશન અસ્તિત્વમાં છે:

1)Hypotonic dehydration (હાઇપોટોનીક ડીહાઇડ્રેશન)

2)Hypertonic dehydration (હાઇપરટોનીક ડીહાઇડ્રેશન)

‌1) હાઇપોટોનીક ડીહાઇડ્રેશન (Hypotonic Dehydration):

ઇલેક્ટ્રોલાઇટનું લોસ એ વોટર ના લોસ કરતાં પ્રમાણસર વધારે હોય (Electrolyte loss is proportionately greater than loss of water) છે. તેના કારણોમાં ડાયાબિટીસ ઇન્સિપિડસનો સમાવેશ થાય છે.

ડાયાબિટીસ ઇન્સિપિડસ
|
\/
પોસ્ટીરીયર પીટ્યુટરી ગ્લેન્ડ માથી ADH(એન્ટીડાયયુરેટીક હોર્મોન) ડિક્રીઝ થવાના કારણે કિડની માંથી ડાઇલ્યુટ યુરીન લોસ થાય છે.
|
\/
ડાઇલ્યુટ યુરીન નુ આઉટપુટ થવું.
|
\/
એક્સ્ટ્રા સેલ્યુલર ફ્લુઇડ એ હાઇપરટોનિક ફ્લુઇડ છોડી શકે છે.

2) Hypertonic dehydration (હાઇપરટોનીક ડીહાઇડ્રેશન):

વોટર લોસ એ ઇલેક્ટ્રોલાઇટ લોસ કરતાં પ્રપોર્શનેટ્લી વધારે (water loss is Proportionately greater than electrolyte loss) છે.

1)હાઇપોવોલેમીઆ (Hypovolemia):

હેમરેજ દ્વારા અથવા અન્ય કોઇ કારણ દ્વારા એક્સ્ટ્રાસેલ્યુલર ફ્લુઇડ ના સિવ્યર ડિપ્લેશન દ્વારા બ્લડ વોલ્યુમ નો લોસ એ સર્ક્યુલેટ્રી ફેઇલ્યોર તરફ દોરી જાય છે.

2)અન્ય અસરોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે (Other effects includes):

બ્રેઇન સેલ્સ એ વધારે સેન્સીટીવ હોય છે.ટેકીકાર્ડીયા,રેસ્ટલેસનેસ, ડ્રાય મ્યુકસ મેમ્બ્રેન,પુઅર સ્કીન ટર્ગર,ડિક્રીઝ યુરીનરી આઉટપુટ.

B)ફ્લુઇડ વોલ્યુમ એક્સેસ (Fluid volume Excess):

જ્યારે વોટર અને સોલ્યુટ્સ એ એકસ્ટ્રા સેલ્યુલર ફ્લુઇડ ની પ્રપોર્શનેટ અમાઉન્ટ માં મેળવવામાં આવે છે, ત્યારે તેને એક્સ્ટ્રા સેલ્યુલર ફ્લુઇડ એક્સેસ અથવા ઓવર હાઇડ્રેશન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

કોઝ (Causes):

a)IV ફ્લુઇડ્સ નું રેપીડ એડમીનીસ્ટ્રેશન( Rapid administration of IV. fluids)
b)કાર્ડિયાક એન્ડ રીનલ ફેઇલ્યોર(Cardiac and Renal Failure)
c)લીવર ડીસીઝ(Liver Diseases).

સીંમ્પટોમ્સ(Symptoms):

• જનરલાઇઝ એડીમા (Generalized edema),
• ઇન્ટર્સ્ટિશલ સ્પેસમાં ફ્લુઇડનો વાઇડ સ્પ્રેડ એક્યુમ્યુલેશન (Wide spread accumulation of fluid in the interstitial spaces),
• પલ્મોનરી કન્જેશન (Pulmonary congestion),
• કફીન્ગ,ડિસ્પનીયા,અસ્ક્લટેશન દરમીયાન મોઇસ્ટ ક્રેકલ્સ (Coughing, Dyspnea, moist Crackle on auscultation),
• વેઇટ ગેઇન,જુગ્યુલર વેઇન એન્ગોર્જમેન્ટ(Weight gain, jugular vein engorgement).

એસીડ બેઇઝ અલ્ટ્રેશન્સ (Acid – Base Alterations):

બોડી ને સોફેસ્ટીકેટેડ રેસ્પીરેટ્રી અને રીનલ મીકેનીઝમ્સ (Sophisticated Respiratory and renal mechanisms)હોય છે કે જે એસીડ બેઇઝ અલ્ટ્રેશન્સ ની સામે પ્રોટેક્ટ કરે છે.

1) respiratory acidosis(રેસ્પીરેટ્રી એસીડોસીસ):

Respiratory acidosis (રેસ્પીરેટ્રી એસીડોસીસ) એ કન્ડિશન ત્યારે થાય છે કે જ્યારે લન્ગ્સ એ બોડીમાં પ્રોડ્યુસ થયેલા બધા જ કાર્બન ડાયોક્સાઇડ ને બોડીમાંથી રીમુવ કરી શકતા નથી. રેસ્પિરેટ્રી એસીડોસીસ એ મેડિકલ કન્ડીશન છે કે જેમા બોડીનું વેન્ટિલેશન એ ઓછું થાય છે ( hypoventilation )અને કાર્બન ડાયોક્સાઇડ નું અમાઉન્ટ એ બ્લડમાં વધે છે અને તેના કારણે બ્લડ ph એ ઓછી થાય છે આ કન્ડિશન ને એસીડોસીસ(Acidosis) કહેવામાં આવે છે.

એલ્વીઓલાઇ વેન્ટીલેશન એ ઓછુ થાય છે. રેસ્પિરેટ્રી એસીડોસીસ માં બ્લડની પીએચ 7.35 કરતા ઓછી થાય છે.Pco2 is greater than 45 mmhg.એના કારણે એસિડ – બેઇઝ ઇમબેલેન્સ થાય છે અને તેના કારણે બોડી નું ફ્લુઇડ અને સ્પેશ્યલી બ્લડ એ acidic થાય છે.બોડી ના સેલ્સ રીપેઇર થતા કાર્બન ડાયોક્સાઇડ એ પ્રોડ્યુસ થાય છે તથા કાર્બન ડાયોક્સાઇડ એ એક્યુમ્યુલેટ થાય છે જો પૂરતા પ્રમાણમાં કાર્બન ડાયોક્સાઇડ ની alveolar ventilation દ્વારા body માથી એક્સપેલ કરી શકતું નથી.ત્યારે alveolar હાઇપોવેન્ટિલેશન(hypoventilation) થાય છે.તેના કારણે body માં પીએસીઓટુ (paco2)નું અમાઉન્ટ ઇન્ક્રીઝ થાય છે( hypercapnea).

રેસ્પિરેટ્રી એસીડોસીસ કાર્બોનિક એસિડના વધારા તરીકે પણ ઓળખાય છે, તે બ્લડ માં ડિઝોલ્વ કાર્બન – ડાયોક્સાઇડનું એક્યુમ્યુલેશન છે, જે વોટર સાથે કોમ્બિનેશનમાં કાર્બોનિક એસિડની વધુ પડતી અમાઉન્ટ બનાવે છે. તેના કારણોમાં બ્રેઇન સ્ટેમ માં ટ્રોમા, સેરેબ્રલ ટ્યુમર, એમ્ફિસીમા, અસ્થમા અને ક્રોનિક બ્રોન્કાઇટિસનો સમાવેશ થાય છે જે ડિસ્પેનિયા, લેથાર્જી અને ડિસ્ઓરીયન્ટેશન જેવા સિમ્પ્ટોમ્સ પ્રોડ્યુસ કરે છે.

type of respiratory acidosis(રેસ્પીરેટરી એડોસીસના ટાઇપ):

1) Acute respiratory acidosis( એકયુટ રેસ્પીરેટરી એસીડોસીસ)

2) cronic respiratory acidosis.(ક્રોનિક રેસ્પીરેટરી એસીડોસીસ)

1) Acute respiratory acidosis:

એક્યુટ રેસ્પીરેટરી એસીડોસીસ એ ત્યારે થાય છે કે જ્યારે અચાનક વેન્ટિલેશન એ failure થઇ જાય છે.In Acute respiratory acidosis paco2 is Elevated above the upper limit of reference range( over 47 mmhg )( ph <7.35) .

એક્યુટ રેસ્પીરેટ્રી acidosis એ હાઇપોવેન્ટિલેશન ના કારણે થાય છે અને તે મુખ્યત્વે સેન્ટ્રલ રેસીપીરેટ્રી સેન્ટર કે જે સેરેબ્રલ કેવીટીમાં આવેલા હોય તેના disease ના કારણે,અથવા કોઇપણ drugs ના કારણે,myasthenia ગ્રેવીસ, ગુલીન બાર સિન્ડ્રોમ વગેરેના કારણે હોઇ શકે છે અથવા Airway obstruction due to copd(cronic obstruction Pulmonary disease) ના કારણે પણ હોય શકે છે .

2) cronic respiratory acidosis ( ક્રોનિક રેસ્પીરેટ્રી એસીડોસીસ):

ક્રોનીક રેસીપીરેટ્રી એસીડોસીસ એ Pulmonary disease અથવા કોઇ લાંબા સમયથી ડીસીઝ ના કારણે અથવા સેકન્ડરી બીજા કોઇ પણ ડીસીઝ ના કારણે હોઇ શકે છે.ક્રોનીક રેસ્પીરેટ્રી એસીડોસીસ માં pco2 એ નોર્મલ રેન્જ કરતા વધી જાય(Increase) છે.Normal blood pH (7.35 to 7.45).Elevated serum Bicarbonate( hco3- >30mm hg ).

Cronic respiratory acidosis એ રેસીપીરેટ્રી ડિસઓર્ડર ના કારણે થાય છે તેમાં સીઓપીડી (copd :cronic obstruction Pulmonary disease) નો પણ સમાવેશ થાય છે.

ક્રોનિક રેસીપીરેટ્રી એસીડોસીસ એ સેકન્ડરી ઓબેસિટી ના કારણે, hypoventilation syndrome, neuromuscular disorder,ventilatory defects તથા intestinal fibrosis, તથા thoracic deformity ના કારણે તથા જોવા મળે છે તથા લંગ્સ ડિસીઝ ના કારણે પણ જોવા મળે છે.

cause/ Etiology (કારણ):

• drugs : narcotics,
• Anesthetic,
• Hypnotics,
• Sedative etc,
• સેન્ટ્રલ નર્વસ સિસ્ટમ મા trauma જેમકે medullary injury કે જે ventilatory drive ને Impaired કરે છે.
• Airway obstruction.
• parenchymal lung disease.
• ચેસ્ટ વોલ ડિસઓર્ડર.
• severe kyphoscoliosis status post thoracoplasty.
• ફલેઇલ ચેસ્ટ.
• alkalosis spondylitis.
• ક્રોનિક મેટાબોલિક આલ્કેલોસીસ કે જે alveolar ventilation ને ઓછું કરે છે.
• ન્યુરોમસ્ક્યુલર ડીસીસ જેમકે gullin Barr syndrome,
• Poliomyelitis આ ડીસીઝમાં રેસ્પીરેટ્રી muscles એ પ્રોપર રીતના વર્ક કરી શકતા નથી તેના કારણે હાઇપોવેન્ટીલેશન થાય છે.
• cronic obstruction Pulmonary disease ( copd),
• asthma,
• adult respiratory distress syndrome.
• cronic bronchitis.
• large pneumothorax.
• extensive pneumonie.
• Pulmonary Edema.

clinical manifestation/ sign and symptoms (લક્ષણો અને ચિન્હો):

• શ્વાસ લેવામાં તકલીફ પડવી(Difficulty in breathing),
• શોર્ટનેસ ઓફ બ્રીધ(Shortness of breath),
• ખૂબ થાક લાગવો(Fatigue),
• ક્રોનીક કફ(Chronic cough),
• વીઝીન્ગ(Whizing),
• કન્ફ્યુઝન(Confusion),
• ઇરીટેબીલીટી(Irritability),
• લેથાર્જી(Lethargy),
• પલ્સ રેટ ઇન્ક્રીઝ થવા(Increase pulse rate),
• રેસ્પિરેટરી rate increase થવા,
• increase blood pressure,
• mental confusion,
• felling of fullness in head,
• એન્ઝાઇટી(Anxiety),
• ડીલીરીયમ(Delirium),
• કન્ફ્યુઝન(confusion),
• papilloedema,
• superficial blood vessels should be dilated.

Diagnostic evaluation(ડાયગ્નોસ્ટીક ઇવાલ્યુએશન)

• હીસ્ટ્રી ટેકીન્ગ એન્ડ ફીઝીકલ એક્ઝામિનેશન (history tacking and physical examination),
• આર્ટેરીયલ બ્લડ ગેસ એનાલઇસીસ (artirial blood gas analysis).
• pco2 greater than 45 mmhg.
• ph is below the normal limit 7.35 to 7.45.
• કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ ટેસ્ટ (complete blood count tests).
• મોનીટરીંગ ઓફ સીરમ ઇલેક્ટ્રોલાઇટ લેવલ (monitoring of serum electrolyte level.
• chest XRay,
• પલ્મોનરી ફંક્શન ટેસ્ટ(Pulmonary function test),
• CT સ્કેનીન્ગ(ct scaning),
• mrI of brain,
• fluoroscopy,
• Ecg identify any cardiac involvement.

medical management (મેડીકલ મેનેજમેન્ટ):

• treatment નો ગોલ એ છે કે એલ્વીઓલર હાયપોવેન્ટીલેશન્સ ના source ને correct કરો.
• કોઇપણ ડીસઓર્ડર હોય તો તેને કરેક્ટ કરવો.
• provide bronchodilatore medicine to patient.
• provide antibiotics medicine.
• administration supplementary oxygen therapy.
• સ્મોકિંગ ને અવોઇડ કરવા માટે કહેવું.
• વેઇટ ઓછું કરવા માટે કહેવું.
• provide Non invasive positive pressure ventilation.
• dialysis to eliminate toxic drugs.
• provide endotracheal intubation.
• tracheostomy.
• mechanical ventilation.
• provide antibiotic medicine.
• PEEP : to prevent alveolar collapse.
• for Pulmonary emboli thrombolytics or anticoagulant therapy.
• Bronchoscopy to remove excessive secretion.
• administration B agonist like ipratropium, bromide, methylxanthines.
• પેશન્ટની ઓક્સીજન થેરાપી તથા કોરટીકોસ્ટીરોઇડ(Corticosteroid) પ્રોવાઇડ કરવા.

nursing management (નર્સીન્ગ મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટનું આર્ટીરિયલ બ્લડ ગેસ એનાલાઇસીસ મોનિટર કરવું.
• પેશન્ટ નું રેસ્પીરેટ્રી સ્ટેટસ assess કરવું.
• પેશન્ટને સેમીફાઉલ્ડર પોઝીશન પ્રોવાઇડ કરવી.
• પેશન્ટને પ્રોપર ઓક્સિજન થેરાપી પ્રોવાઇડ કરવું.
• પેશન્ટના બ્રિધિંગ સાઉન્ડ ascultate કરવા.
• પેશન્ટને pursed lip breathing એક્સરસાઇઝ કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટને 300 ml જેટલું ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટને કામ અને કમ્ફર્ટેબલ એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું.

2)define respiratory alkalosis (રેસ્પીરેટ્રી આલ્કલોસીસ):

Respiratory alkalosis (રેસ્પીરેટ્રી આલ્કલોસીસ) એ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં કાર્બન ડાયોક્સાઇડનું લેવલ ઓછું હોય છે કારણ કે એક્સેસિવ્લી breathing થતું હોય છે અને એલ્વીઓલર હાયપરવેન્ટીલેશન હોય છે.આમાં પર્શિયલ પ્રેશર ઓફ કાર્બન ડાયોક્સાઇડ ( pco2 ) નું લેવલ એ ઓછું થાય છે( pco2 less than35 mmhg) અને બ્લડ ph એ 7.35 કરતાં વધી જાય છે.

Etiology/ cause (કારણ):

• પીસીઓટુ (PCO2)નું લેવલ ઓછું થવાના કારણે(Due to decrease PCO2 Level),
• રેસ્પીરેશન rate increase થવાના કારણે(Due to increase respiratory rate).
• મિકેનિકલ વેન્ટિલેશન(Mechanical ventilation).
• ન્યુમોનિયા(Pneumonia).
• ન્યુમોથોરેક્સ(Pneumothorax).
• પલ્મોનરી ઇડીમાં(Pulmonary edema).
• પલ્મોનરી એમ્બોલીઝમ(Pulmonary embolism).
• એમ્ફાઇસેમા(Emphysema).
• ક્રોનિક બ્રોન્કાઇટીસ(Chronic bronchitis).
• એક્યુટ અસ્થમાં(Acute asthma).
• હાઇપરથાયરોડીઝમ(Hyperthyroidism).
• સીવ્યર એનિમિયા(Severe Anemia).
• એનસેફેલાઇટીસ(Encephalitis).
• હિપેટીક ફેઇલ્યોર(Hepatic failure).
• હાઇપર એક્ટિવ થાયરોઇડ(Hyper active thyroid).
• મેનીન્જાયટીસ(Meningitis).
• સાઇકોશિશ (psychosis).
• સેપ્સીસ(Sepsis).
• ટ્રોમા(trauma).
• ટ્યુમર(Tumor).

Clinical manifestation/ sign and symptoms (લક્ષણો અને ચિન્હો):

• રેસ્પીરેટ્રી આલ્કલોસીસ ના સાઇન સિમ્પટોમ્સ એ તેના ડ્યુરેશન, તેની seviarity કેટલા અમાઉન્ટમાં disease progress થયો છે તેના ઉપર આધાર રાખે છે.
• ચક્કર આવવા,
• શ્વાસ લેવામાં તકલીફ પડવી,
• ખાલી ચડવી( numbness and tingling sensation),
• હાથ પગમાં ખાલી (numbness) ચડવી,
• ડિસ્ઓરિએન્ટેશન of time,place and person.
• કન્ફ્યુઝન(Confusion).
• ચેસ્ટ પેઇન (chest pain).
• બ્લડમાં ક્લોરીનનું લેવલ ઓછું થવું (હાઇપોક્લોરેમિયા).
• બ્લડમાં સોડિયમનું અમાઉન્ટ ઓછું થવું (હાઇપોનેટ્રેમિયા).
• પેરાસ્થેશિયા (numbness and tingling sensation),
• આચકી આવવી.
• સિન્કોપ (જ્યારે બ્રેઇનમાં બ્લડ ન પહોંચતું અથવા ઓછા અમાઉન્ટમાં પહોંચતું હોય ત્યારે થોડા સમય માટે કંસિયસનેસ level એ લોસ થવું.).
• ટિટેની( મસલ્સમાં સ્પાઝમ આવવી).
• બ્રિધિંગ ડીસકમ્ફર્ટ થવું.
• chest tightness.
• tachypnea.
• હાથના મસલ્સમાં સ્પાઝમ આવવી( trousseau’s sign).
• chovostek sign ( જ્યારે ઇયરની આગળના ભાગમાં તથા ગાલ ઉપર ટેપિંગ કરવામાં આવે ત્યારે ફેશિયલ મસલ્સમાં spasam આવે આ હાઇપોકેલ્શિયમીયા ના કારણે બોડી માં જોવા મળે છે).

diagnostic evaluation (ડાયગ્નોસ્ટીક ઇવાલ્યુએશન):

• હિસ્ટ્રી ટેકિંગ એન્ડ ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન (history tacking and physical examination).
• આર્ટીરિયલ બ્લડ ગેસ લેવલ અસેસમેન્ટ(arterial blood gase level assessment).
• બ્લડ કલ્ચર (blood cultural).
• બ્રેઇન એમ. આર. આઈ.(brain MRI).
• કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ (complete blood count).
• લીવર ફંકશન ટેસ્ટ(liver function test).
• સીરમ એનાલાઇસીસ (serum analysis).
• સ્પુટમ કલ્ચર(sputum cultural).
• યુરિન કલ્ચર(urin cultural).
• ચેસ્ટ એક્સરે(chest X Ray).
• સીટી સ્કેન(CT scan).
• લંબર પંક્ચર(lumber puncture).
• સાયટોલોજીક એનાલાઇસીસ(cytologic analysis).

medical management (મેડીકલ મેનેજમેન્ટ):

• respiratory આલ્કોલોસીસ ના મેનેજમેન્ટમાં હાયપરવેન્ટિલેશન ના કારણ ને ટ્રીટ કરવામાં આવે છે.
• હાઇપરવેન્ટિલેશન ને દૂર કરવા માટે ટોક્સિક એજન્ટ કે જે ઇન્જેસ્ટ કરેલું હોય તેને રીમુવ કરવું જેમ કે સેલીસીલેટસ (salicylates),
  Using gastric lavage,
  Treatment of fever or sepsis,
  Oxygen administration,
• પેશન્ટ ને રિલેક્સેશન એક્સરસાઇઝ કરવા માટે કહેવું તેના કારણે પેશન્ટ નું એન્ઝાયટી (anxiety level) લેવલ એ દૂર થાય છે અને બ્રિધિંગ પણ ઇમ્પ્રુવ થાય છે.
• જે પેશન્ટ એ મિકેનિકલ વેન્ટિલેશન ઉપર હોય તેનો ટાઇડલ વોલ્યુમ અને રેસ્પીરેટ્રી rate એ ઓછા થાય છે.
• પેશન્ટનું આર્ટીરિયલ બ્લડ ગેસ એનાલાઇસીસ કરવું.
• પેશન્ટ ને સિડેટીવ તથા એન્ટીડિપ્રેશન મેડિસિન આપવી.
• પેશન્ટને જો રેસ્પીરેટિવ આલ્કોલોસીસ એ anxiety કારણે થાય તો પેશન્ટને Sedative તથા tranquilliser મેડિસિન એ મદદ કરે છે.
• જો પેશન્ટ એ હાઇપર એડરેનેરજિક સ્ટેટ ઉપર હોય તો પેશન્ટને beta adrenergic blocker મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી જોઇએ.

nursing management (નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટ ના respiratory rate ચેક કરવા.
• પેશન્ટ ના vital sign chek કરવા.
• પેશન્ટને ધીમે ધીમે બ્રિધિંગ કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટને રીએશ્યોરન્સ પ્રોવાઇડ કરવો.
• પેશન્ટની એન્ઝાઇટી દૂર કરવી .
• જો પેશન્ટ એ હાઇપર વેન્ટિલેટિંગ હોય તો પેશન્ટનું anxiety level એ પ્રોપર મોનીટરિંગ કરવું તથા તેનું respiratory લેવલ પણ ચેક કરવું.
• જો પેશન્ટનું એન્ઝાઇટી લેવલ એ ખૂબ વધુ હોય તો પેશન્ટને કાઉન્સેલિંગ કરાવવું.

3) metabolic acidosis (મેટાબોલીક એસિડોસિસ):

મેટાબોલિક acidosis એ એસિડ – બેઇઝ ડિસઓર્ડર છે.કે જેમાં ઘણું એસિડ એ બોડી ફ્લુઇડ માં હોય છે કારણ કે કિડની એ પૂરતા પ્રમાણમાં એસિડને બોડી માંથી દૂર કરી શકતી નથી તથા બોડીમાં બાય કાર્બોનેટ (Bicarbonate) નું કોન્સન્ટ્રેશન એ ઓછા અમાઉન્ટ માં હોય છે.તેના કારણે મેટાબોલિક એસિડોસીસ ની કન્ડિશન અરાઇઝ થાય છે.

મેટાબોલીક એસીડોસીસની કન્ડિક્શન એ ત્યારે થાય છે જ્યારે બોડી માં ઘણા અમાઉન્ટમાં એસિડનું પ્રોડક્શન થાય છે અને કિડની એ પૂરતા પ્રમાણમાં એસિડને body માંથી remove કરી શકતી નથી તેના કારણે મેટાબોલિક એસીડોસીસ ની કન્ડિશન arise થાય છે.

Ex: blood pH is less than 7.35 બોડીમાં વધારે પ્રમાણમાં હાઇડ્રોજન આયન નું પ્રોડક્શન થવાના કારણે તથા બાયકાર્બોનેટ ( Hco3-)નું પ્રોડક્શન ઓછા પ્રમાણમાં થવાના કારણે.

Etiology/cause (કારણ):

• મેટાબોલીક એસિડોસિસ એ ત્યારે થાય છે જ્યારે બોડી માંથી ઘણા અમાઉન્ટમાં એસિડ પ્રોડ્યુસ થાય છે.
• જ્યારે કિડની એ એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં એસિડને બોડી માંથી દૂર કરતી નથી.
• lactic acidosis,
• હાઇપરક્લોરેમીયા એસિડોસિસ,
• કીટોએસીડોસીસ,
• કિડની ડીઝીઝ ( distal tubular acidosis and proximal renal tubular acidosis),
• ક્રોનિક renal failure (સલ્ફેટ , ફોસ્ફેટ અને યુરિયાના Accumulation ના કારણે),
• poisoning by એસ્પિરિન,ગ્લાયકોલ, ઓર મિથેનોલ,
• organisam acid (salicylates ,thanol ,methanol, formaldehyde, glycol, paraldehyde and INH).
• Sulphate and metformin.
• હાઇપોઆલ્ડોસ્ટેરોનીઝમ.
• લેક્ટીક એસીડોસીસ એ આલ્કોહોલ ના કારણે, કેન્સર, liver failure, hypoglycemia અને સીઝરના કારણે.
• G.I.HCO3 loss due to diarrhea, fistula, યુરેટેરોસિગ્નોમોઇડોસ્ટોમી.

clinical manifestation sign and symptoms (લક્ષણો અને ચિન્હો):

• થાક લાગવો(Fatigue),
• ચેસ્ટ પેઇન ( chest pain),
• પાલ્પીટેશન(Palpitation),
• હેડએક(Headache),
• મેન્ટલ સ્ટેટસ અલ્ટર થવું(Ulter mental status),
• સિવ્યર એન્ઝાઇટી(Severe Anxiety),
• ભૂખ ન લાગવી(Loss of Appetite),
• દેખાવામાં તકલીફ થવી (Impaired vision),
• પેટમાં દુખવું( abdominal pain),
• વજન ઓછો થવો ( weight loss ),
• મસલ્સમાં વિકનેસ આવવી( muscular weakness ),
• હાડકામાં દુખાવો થવો (bones pain),
• ઉંડા અને ખૂબ ઝડપી શ્વાસ લેવા(Deep and rapid breathing ),
• increase the amount of carbon dioxide(કાર્બન ડાયોક્સાઇડનું અમાઉન્ટ વધી જવું),
• fatigue( થાક લાગવો),
• drowsiness( સુસ્તી ચડવી),
• ખૂબ નિંદર આવવી,
• visual disturbance,
• retinal oedema
• vomiting,nausea,
• stupor.

• Neurological:
• Lethargy (થાક લાગવો),
• Stupar( મૂર્ખ),
• Coma( કોમા),
• Seizures( આચકી),
• decrease cardiac output ,
• cardiac:

• એરીધેમીયા (Arrhythmias),
• ટેકીકાર્ડીયા(Tachycardia),
• હાઇપોટેન્સન (Hypotension : low blood pressure).

diagnostic evaluation (ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન):

• history tacking and physical examination.
• મેટાબોલીક એસીડોસીસની સીવ્યારિટી અસેસ કરવા માટે arterial બ્લડ ગેસ analysis.
• blood pH is less than < 7.35.
• Decrese the Bicarbonate level <24 mmol/liter.
• મેટાબોલીક એસીડોસીસ ના કારણો અને તેની સીવ્યારીટી ને ચેક કરવા માટે મેટાબોલીક પેનલ.
• complete blood count.
• ECG will detect dysrrhythemias caused by the increased ketoacidosis.
• Elevation of ketone indicate diabetic, alcoholism, and starvation.
• urin pH is less than 4.5.
• serum potassium greater than 5.5 meq/liter and glucose level is greater than 150 mg/dl support the diagnosis of metabolic acidosis.

medical management (મેડીકલ મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટને સોડિયમ બાયકાર્બોનેટ પ્રોવાઇડ કરવું 50 – 100 mmol patient કે જે ના બ્લડની એસીડીટી ને Decrease કરે છે અને પેશન્ટ કે જેની blood pH પીએચ 7.20 કરતા ઓછી છે તેને એસિડિટી ને ન્યુટ્રલાઇઝ કરે છે.
• જો મેટાબોલીક acidosis એ ખુબજ સીરીયસ હોય તો પેશન્ટને ડાયાલિસિસ કરાવવુ.
• જો પેશન્ટને હાયપોકેલેમિયા એટલે કે બોડીમાં ઓછા અમાઉન્ટમાં પોટેશિયમ હોય તો પેશન્ટનું પોટેશિયમ લેવલ એકંટીન્યુઅસ્લી મોનિટર કરવું અને તેને નોર્મલ કરવા માટેના મેઝર્સ(પગલા) લેવા.
• પેશન્ટને પ્રોપર બ્રિધિંગ લેવા માટે મિકેનિકલ વેન્ટિલેટર પ્રોવાઇડ કરવુ.
• પેશન્ટને પ્રોપર અમાઉન્ટ મા fluid પ્રોવાઇડ કરવો.
• પેશન્ટને ઇન્ફેક્શનમાંથી બચાવવા માટે એન્ટિબાયોટિક મેડિસિન આપવી.
• પેશન્ટને બ્લડપ્રેશર Decrease થતું હોય તો તેને રેગ્યુલેટ કરવા માટેની drug પ્રોવાઇડ કરવી.
• પેશન્ટને સીઝર આવતી હોય તો તેને પ્રોપર મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.
• જો પેશન્ટ ને નોઝિયા અને વોમીટીંગ થતી હોય તો તેને એન્ટીએમિટીક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.
• વાઇટલ સાઇન જેવા કે પલ્સ,રેસ્પિરેશન બ્લડપ્રેશર અને બોડીટેમ્પરેચર ને કંટીન્યુઅસલી મોનિટર કરવા.
• પેશન્ટને બીજી કોઇપણ જરૂરિયાત હોય તો તે પ્રમાણે પેશન્ટને તે મુજબ ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી.

Nursing care (નર્સીન્ગ કેર):

• પેશન્ટના વાઇટલ સાઇન ચેક કરવા.
• પેશન્ટના પલ્સ ચેક કરવા.
• પેશન્ટનું ઇસીજી પેટનૅ અસેસ કરવું.
• પેશન્ટનું આર્ટીરિયલ બ્લડ ગેસ એનાલાઇસીસ મોનીટર કરવું.
• પેશન્ટનુ સિરમ ઇલેક્ટ્રોલાઇટ, તથા સિરમ ક્રિએટિનીન અને બ્લડ યુરિયા નાઇટ્રોજન મોનીટર કરવા.
• પેશન્ટનું યુરીન આઉટપુટ કલાકે ચેક કરવુ.
• પેશન્ટનું ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મેઇન્ટેન કરવું.
• પેશન્ટના હાર્ટ સાઉન્ડ, respiratory status and મેન્ટલ સ્ટેટસ ચેક કરવું.
• પેશન્ટના લેબોરેટ્રી ઇન્વેસ્ટિગેશન કરાવવા.
• પેશન્ટનું કન્સીયસનેસ લેવલ ચેક કરવું.
• પેશન્ટનું ઇન્ટેક-આઉટપુટ ચાર્ટ મેઇન્ટેન રાખવો.
• જો પેશન્ટને સીઝર્સ અથવા કોઇપણ કન્ડિશન હોય તો તેને ચેક કરવા.
• પેશન્ટને કામ અને કમ્ફર્ટેબલ એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું.

4) metabolic alkalosis (મેટાબોલિક આલ્કલોસીસ):

મેટાબોલીક આલ્કલોસીસ એ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં બાયકાર્બોનેટ ( Hco3-) નું કોન્સન્ટ્રેશન તથા પીએચ ( ph)નું કોન્સન્ટ્રેશન એ હાઇ હોય છે.આ બાયકાર્બોનેટ( hco3-) ના ગેઇન ( gain ) થવાના કારણે અને હાઇડ્રોજન( H+) આયર્ન ના લોસ થવાના કારણે હોય છે.મેટાબોલીક આલ્કલોસીસ નુ એક મેઇન કારણ એ વોમિટિંગ તથા ગેસ્ટ્રીક સક્સેનીંગ છે કે જેમાં હાઇડ્રોજન તથા હાઇડ્રોજન આયન એ લોસ થાય છે.

Etiology/ cause (કારણ):

• Hco3( Bicarbonate) નું વધુ પડતું એક્યુમિનેશન થવાના કારણે.
• વોમિટીંગ (vomiting),
• આલ્કેલાઇ એડમિનિસ્ટ્રેશન (alkali administration),
• નેઝોગેસ્ટ્રીક ટ્યુબ ડ્રેઇનેજ અથવા લવાજ(Nasogasteric tube drainage or lavage).
• પાયલોરીક સ્ટેનોસીસ (Pyloric stenosis).
• steroid અથવા diuretic મેડિસિન ( furosemide, thiazide, and ethacrynic acid) નો ઉપયોગ કરવાના કારણે.
• એક્સટર્નલ ડ્રેઇનેજ ઓફ ગેસ્ટ્રીક ફ્લુઇડ (external drainage of gastric fluids).
• લાંબા સમયથી મિલ્ક તથા કેલ્શિયમ કાર્બોનેટ ના ઇન્જેશન કરવાના કારણે.
• હાઇપરકોર્ટીકોસીઝમ (hypercorcocism).
• હાઇપરઆલ્ડોસ્ટેરોનીઝમ (hyperaldosteronism).
• કુશીન્ગ ડીસીઝ(cushing disease).
• વધારે પડતો બેકિંગ સોડા યુઝ કરવાના કારણે(Excessive ingestion of backing soda).
• એન્ટાસીડ નો ઉપયોગ કરવાના કારણે(Use of Antacid medication).
• જે ઇન્ટ્રાવિનસ fluid મા બાયકાર્બોનેટ નું કોન્સન્ટ્રેશન એ વધુ હોય તેવા ફ્લુઇડને વધારે પ્રમાણમાં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવાના કારણે.
• બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન(Blood transfusion).

clinical manifestation sign and symptoms (લક્ષણો અને ચિન્હો):

• માથું દુખાવો(Headache).
• ચક્કર આવવા(Dizziness).
• થાક લાગવો(Fatigue).
• આંગળીઓ અને પગમાં ટીંગલીંગ સેન્સેશન આવવી(Tingling sensation in finger and toe).
• હાઇપરટોનિક મસલ્સ(hypertonic muscles).
• ન્યુરોમસ્ક્યુલર એક્સીટેબીલીટી(neuromuscular excitability).
• ડિલિરિયમ(Delirium).
• ટીટેની(Tetany).
• આચકી આવવી.
• શ્વાસ લેવામાં તકલીફ પડવી(Difficulty in breathing).
• ટેકીકાર્ડીયા(tachycardia).
• એરીધેમિયા(arrhythmias).
• સાઇનોસિસ સ્કીન અને નેઇલ્સ નુ બ્લુઇસ ડીસ્કલરેશન થવું(cyanosis : bluish discolouration of skin and nails).
• નોઝીયા(nausea),
• વોમિટીંગ(vomiting),
• ડાયરીયા(diarrhea),
• ઇરીટેબિલિટી(Irritability),
• કન્ફ્યુઝન(Confusion),
• હાર્ટ રેટ ઇન્ક્રીઝ થવા(Increase heart rate),
• ઇરેગ્યુલર હાર્ટ બીટ(Irrregular heart beat),
• બ્લડ પ્રેશર એ ડાઉન થવું(Decrease blood pressure).

diagnostic evaluation (ડાયગ્નોસ્ટીક ‌ઇવાલ્યુએશન્સ)

• history tacking and physical examination.
• આર્ટીરિયલ બ્લડ ગેસ નું ઇવાલ્યુશન કે જેની પી. એચ.(Ph) લેવલ એ 7.35 કરતા વધી જવી.
• સીરમ બાઇકાર્બોનેટ નું કોન્સન્ટ્રેશન એ 26 મીલી ઇકવીવેલન્ટ/લીટર (meq/liter) કરતા વધી જવું.
• pco2(partial pressure of carbon dioxide) level over 45 mmhg.
• અસેસમેન્ટ ઓફ યુરીનરી ક્લોરાઇડ લેવલ (assessment of urinary cloride level).
• serum electrolyte study show low potassium,
  Calcium And cloride level,
• ECG finding sisclose alow t wave,merging with p wave,
  Artirial and sinus tachycardia.
• ct scan,
• MRI,
• renal angiography

medical management(મેડીકલ મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટને એમોનિયમ ક્લોરાઇડ( 1 to 2 gram orally every 4 to 6 hours) પ્રોવાઇડ કરવું.
• પેશન્ટને પૂરતા પ્રમાણમાં ક્લોરાઇડ પ્રોવાઇડ કરવું.
• પેશન્ટને પોટેશિયમ ક્લોરાઇડ એ નોર્મલ saline સોલ્યુશન મા dilute કરી પ્રોવાઇડ કરવું.
• પેશન્ટનો ફલુઇડ વોલ્યુમને નોર્મલ કરવા માટે sodium chloride ને એડમિનિસ્ટ્રેટિંગ કરવું.
• પેશન્ટનું ઇલેક્ટ્રોલાઇટ બેલેન્સ નોર્મલ રાખવું.
• પેશન્ટ ને જો ડાઇયુરેટિક થેરાપી પ્રોવાઇડ થતી હોય તો તેને સ્ટોપ કરવી.
• જો પેશન્ટને હાઇપોકેલેમિયા હોય તેને પોટેશિયમ એ kcl એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.
• પેશન્ટને જો સીવ્યર આલ્કેલોસીસ હોય તો પેશન્ટને હાઇડ્રોક્લોરાઇડ એસિડ એ એડમિનિસ્ટ્રેટ કરવું
• મેટાબોલીક આલ્કેલોસીસ ને ટ્રીટ કરવા માટે કાર્બોનિક એનહાઇડ્રેશન નો ઉપયોગ કરવો.
• પેશન્ટને હાઇડ્રોક્લોરિક એસિડ એ intra venously 0 .1 to 0.2 mmol/kg/liter એડમિનિસ્ટ્રેટ કરવું.
• પેશન્ટ ને intake અને output એ પ્રોપર મેન્ટેઇન કરવું.
• જો કિડની એ પ્રોપર ફંક્શન ન કરતી હોય તો patient ને ડાયાલિસિસ કરવા માટે કહેવું મેટાબોલિક alkalosis ને ટ્રીટ કરવા માટે.
• જો પેશન્ટ ને નોઝીયા અને વોમિટિંગ હોય તો એન્ટીએમેટીક medicine પ્રોવાઇડ કરવી.
• પેશન્ટમાં વાઇટલ સાઇન પ્રોપર્લી મોનિટર કરવા.
• પેશન્ટને પ્રોપર્લી Fluid અને Electrolyte provide કરવા.

nursing management (નર્સીન્ગ મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટ ની રેસ્પીરેટ્રી રેટ રીધમ અને તેની ડેપ્થ ને મોનિટર કરવી.
• પેશન્ટ નું કન્સીયસનેસ લેવલ ચેક કરવું.
• પેશન્ટના સ્કીન કલર ને અસેસ કરવું.
• પેશન્ટના ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ને મેઇન્ટેન રાખવું.
• પેશન્ટને કોમ્પ્લિકેશન માંથી પ્રિવેન્ટ કરવા(siezer,coma)
• પેશન્ટ ને સેફ અને નોઇસ ફ્રી એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું.
• પેશન્ટ ને સાઇડ રેઇલ્સ પ્રોવાઇડ કરવી.
• પેશન્ટને પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલું આઇ.વી. Fluid એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.
• પેશન્ટનું આર્ટીરીયલ બ્લડ ગેસ એનાલાઇસિસ અને સીરમ ઇલેક્રટ્રોલાઇટ ચેક કરવા.
• પેશન્ટના વાઇટલ સાઇન તથા પેરીફેરલ પલ્સ ચેક કરવા.
• પેશન્ટને આઇવી સાઇટ કોઇપણ ફ્લેબાઇટીસ (Phlebitis)જેવી કન્ડિશન છે કે નહીં તે ચેક કરવું.
• પેશન્ટને પ્રોપર્લી ઓક્સિજન પ્રોવાઇડ કરવું.
• પેશન્ટને કોઇપણ પ્રકારના muscles weakness,Tetany તથા તેની એક્ટિવિટી લેવલ એ decrease છે કે નહીં તે ચેક કરવું.
• પેશન્ટ નો ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મેઇન્ટેન કરવો.

Electrolyte imbalance (ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ઇમબેલેન્સ).

સોડિયમ, પોટેશિયમ અને કેલ્શિયમ એ નર્વ ઇમ્પલ્સીસ ને પાસ થવામાં અગત્યનો રોલ પ્લે કરે છે.આ બધા ઇલેક્ટ્રોલાઇટમાંથી કોઇપણ ઇલેક્ટ્રોલાઇટ વધે અથવા ઘટે તો તો તેના કારણે મસલ્સ સ્ટીમ્યુલેસન થાય છે અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ઇમ્બેલેન્સ ઉદભવે છે.

sodium imbalance (સોડિયમ ઇમબેલેન્સ):

સોડિયમ ઇમબેલેન્સ ત્યારે થાય છે જ્યારે સોડિયમ નું કોન્સન્ટ્રેશન પ્લાઝમા મા બધે અથવા ઘટે છે.
નોર્મલી સોડિયમ નું કોન્સન્ટ્રેશન એ 135 to 145 meq/liter હોય છે.

sodium deficit/ hyponatremia(હાઇપોનેટ્રેમિયા):

સોડિયમ એ એક્સ્ટ્રાસેલ્યુલર ઇલેક્ટ્રોલાઇટ છે.તે વોટર ડીસ્ટ્રીબ્યુશન માં અગત્યનો રોલ પ્લે કરે છે.સોડિયમ એ મસલ્સ કોન્ટ્રેક્સન તથા નવૅ ઇમ્પલ્સીસ ને ટ્રાન્સમિટ થવામાં અગત્યનો રોલ પ્લે કરે છે.સોડિયમ નુ નોર્મલ કોન્સન્ટ્રેશન એ બ્લડમાં 135 થી 145 meq/liter હોય છે. હાઇપોનેટ્રેમિયા એ એક મેટાબોલિક કન્ડિશન છે કે જેમાં સોડિયમનું લેવલ તે બ્લડમાં નોર્મલ સોડિયમ લેવલ કરતા ઓછું હોય છે.

(ઇન હાઇપોનેટ્રેમિયા સોડિયમ કોન્સન્ટ્રેશન ઇસ લેસ ધેન <135 meq/liter).

હાઇપોનેટ્રેમિયા ના ત્રણ ટાઇપ્સ (three types of Hyponatremia):

1)યુવોલેમિક હાઇપોનેટ્રેમિયા (Euvolemic hyponatremia).

2)હાઇપરવોલેમિક હાયપોનેટ્રેમિયા (Hypervolemic hyponatremia).

3)હાઇપોવોલેમિક હાઇપોનેટ્રેમિયા (Hypovolemic hyponatremia).

1)યુવોલેમિક હાઇપોનેટ્રેમિયા (Euvolemic hyponatremia):

આમા બોડી નુ વોટર કન્ટેઇન ઇન્ક્રીઝ થાય છે. પરંતુ સોડિયમ લેવલ એ કોન્સટન્ટ જ હોય છે.
અને આ કંડિશન એ ક્રોનિક હેલ્થ કંડિશન, કેન્સર અને અમુક મેડિસિન ના કારણે થાય છે.

2)હાઇપરવોલેમિક હાયપોનેટ્રેમિયા (Hypervolemic hyponatremia):

આમા બોડીમાં વોટર અને સોડિયમ બંને કન્ટેઇન્ટ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.પરંતુ વોટર નુ અમાઉન્ટ વધુ હોય છે.વધારે પડતુ વોટર એ સોડિયમ ને ડાયલ્યૂટ કરે છે અને સોડિયમ નુ લેવલ ઓછું કરે છે. આ મુખ્યત્વે કિડની ફેઇલ્યોર, હાર્ટ ફેલ્યોર તથા લિવર ફેઇલ્યોર ના કારણે હોય છે.

3)હાઇપોવોલેમિક હાઇપોનેટ્રેમિયા (Hypovolemic hyponatremia).

આ કન્ડિશનમાં બોડી માંથી વોટર અને સોડિયમનું લેવલ એ ઓછું થાય છે પરંતુ વોટર કરતાં સોડિયમનું લેવલ વધુ પડતું લોસ થાય છે.

Etiology/cause of hyponatremia (હાઇપોનેટ્રેમીયા ના કારણ).

• એક્સરસાઇઝ સમયે વધુ પડતું વોટર ઇન્ટેક કરવાના કારણે(Excessive intake of water during excercise)
• વોમીટિંગ(Vomiting)
• હોર્મોનલ ઇમબેલેન્સ(Hormonal imbalance)
• ડાયરીયા(Diarrhea)
• થાઇરોડ નું અમાઉન્ટ ઓછું થવાના કારણે(Decrease amount of thyroid)
• સિંડ્રોમ ઓફ ઇનએપ્રોપ્રીએટ એન્ટીડાયયુરેટિક હોર્મોન (SIADH)(Syndrom of inappropriate Antidiuretic Hormon)
• વધુ પડતી તરસ લાગવાના કારણે(Due to Increase thirst)
• નીલ પર ઓરલ ના કારણે (NPO)(Due to nil per oral)
• લિથિયમ થેરાપી(Lithium therapy)
• ડાયયુરેટીક(diuretic)
• અમુક મેડિસિન જેમ કે diuretic, antidepression, pain medication.
• ક્રોનિક અથવા સિવ્યર ડિહાઇડ્રેશન(Chronic or severe dehydration).
• કિડની ફેઇલ્યોર થવાના કારણે(Due to kidney failure).
• કિડની ડીસીઝ ના કારણે(Due to kidney disease).
• કંજેસ્ટિવ હાર્ટ ફેઇલ્યોર(Congestive heart failure).
• બર્ન્સ(Burns).
• લો સોડિયમ વાળું ડાયટ લેતા હોય તો તેને હાઇપોનેટ્રેમિયા થઇ શકે.

clinical manifestation/ sign and symptoms of the hyponatremia (હાઇપોનેટ્રેમિયા ના લક્ષણો તથા ચિન્હો):

• માથું દુખવું(Headache)
• મસલ્સ વીકનેસ(Muscles weakness)
• ઓલીગોયુરીયા(Oligouria)
• વર્ટીગો(vertigo)
• થાક લાગવો(Fatigue)
• રેસ્ટલેસનેસ(Restlessness)
• ઇરિટેશન(irritation)
• ડિઝીનેસ(Dizziness)
• ઇન્ટરેસ્ટ ઓછો થવો( Lack of interest)
• મસલ્સ ટિ્વચિંગ અને વિકનેસ થવી( Muscles Twitching and weakness)
• ટેકીકાર્ડીયા(Tachycardia) (ઇન્ક્રીઝ હાર્ટ રેટ મોર ધેન 100 beats/min)
• નોઝિયા(Nausea)
• વોમીટિંગ(Vomiting)
• એબડોમીનલ ક્રેમ્પસ (Abdominal Cramps)
• યુરિન આઉટપુટ ઓછું થવું (Decrease urin output)
• પોસ્ચુરલ હાઇપોટેન્શન (Postural Hypotension)
• ભૂખ ન લાગવી(Decrease Appetite)
• મેન્ટલ કન્ફ્યુઝન( Mental Confusion)
• ડિલીરીયમ(Delirium)
• કોમા(Coma)
• શૉક(Shock)
• કન્ફ્યુઝન(Confusion)
• આચકી આવવી
• સેલ્યુલર સ્વેલીંગ વિથ સેરેબ્રલ ઇડિમા લીડિંગ ટુ હેડએક(Cellular swelling with cerebral edema leading to headache)

Diagnostic evaluation of the Hyponatremia (હાઇપોનેટ્રેમિયા ના ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન):

• હિસ્ટ્રી ટેકિંગ(History tacking) ,
• ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન ( Physical Examination).
• serum electrolyte level monitoring ex:sodium, Potassium, chloride.
• serum sodium <135meq/liter. યુરિન સ્પેસિફિક ગ્રેવિટી ડિક્રીઝ થવી. ડીક્રીઝ સિરમ ઓસ્મોલારિટી. urin sodium >100meq/24 hours.

medical management of the Hyponatremia (હાઇપોનેટ્રેમિયા નુ મેડિકલ મેનેજમેન્ટ):

• અમુક હાઇપોનેટ્રેમિયાની કન્ડિશનમાં કેન્સર એ કારણ હોય છે.તો તેને દૂર કરવા માટે રેડીએશન, કીમોથેરાપી, અને સર્જરી પ્રોવાઇડ કરવી જેથી સોડિયમ ઇમબેલેન્સ ને કરેક્ટ કરી શકાય.
• જો થોડા પ્રમાણ(Mild amount)માં હાઇપોનેટ્રેમિયા ની કન્ડિશન હોય તો તેને ડાયટ,લાઇફ સ્ટાઇલ ,અને મેડીકેશન દ્વારા ટ્રીટ કરી શકાય છે.
• જો સીવ્યર હાયપોનેટ્રેમિયા ની કન્ડિશન હોય તો ટ્રીટમેન્ટમાં પેશન્ટ ને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ અને ફલ્યુઇડ એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા.
• ઇન્ટ્રાવીનસ સોલ્યુશન જેમકે 0.9% normal saline fluid એ એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.
• ઇન્ટ્રાક્રેનીઅલ સ્વેલિંગ ને ઓછું કરવા માટે સ્ટીરોઇડ થેરાપી પ્રોવાઇડ કરવી.
• પેશન્ટ નું ઇન્ટેક આઉટપુટ ચેક કરવું અને ડેઇલી વેઇટ ચેક કરવો.
• જો પેશન્ટ એ લેથાર્જી (Lethargy) હોય તો તેને સપ્લીમેન્ટ્રી ઓક્સિજન પ્રોવાઇડ કરવું.
• પેશન્ટ ને જરૂરિયાત પ્રમાણે આઇવી ફ્લુઇડ( i.v. Fluid) પ્રોવાઇડ કરવું.

nursing management of the Hyponatremia (હાઇપોનેટ્રેમિયા નુ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટ ની કન્ડિશનનું કારણ જાણવા માટે પેશન્ટ ની પ્રોપર હેલ્થ હિસ્ટ્રી લેવી.
• પેશન્ટ ને સોડિયમ રીચ ફૂડ ઇન્ટેક કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટ ને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું કે ડાયટમાં સોડિયમ રિચ ફ્લુઇડ ઇન્ક્લુડ(include) કરવા.
• જો પેશન્ટ નુ સોડિયમ લેવલ એ 12 meq/liter in 24 hour ઇન્ક્રીઝ થતું ના હોય તો પેશન્ટને રીંગલ લેટેસ્ટ અને આઇસોટોનિક સોલ્યુશન intra venously એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા.
• પેશન્ટ નો દર 24 કલાકે ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મેઇન્ટેન કરવો.
• પેશન્ટ નો ડેઇલી વેઇટ ચેક કરવો.
• પેશન્ટ ને હાઇપર ટોનિક નોર્મલ સલાઇન એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.
• પેશન્ટ નું કન્સીયસનેસ લેવલ ચેક કરવું.
• પેશન્ટ એ કન્ફ્યુઝન ,લેથાર્જી સ્ટેટ માં છે કે નહીં તે જોવું.
• પેશન્ટ એ ટાઇમ,પ્લેસ અને પર્સન સાથે ઓરિએન્ટેડ છે કે નહીં તે અસેસ કરવું.
• પેશન્ટ નુ deep tendon reflexes, muscles tone and strength assess કરવુ.

prevention(પ્રીવેન્શન):

• જે કન્ડિશન ના કારણે સોડિયમનું લેવલ ઓછું થયું હોય તે કન્ડિશનને અર્લી ટ્રીટ કરવી.
• જે પેશન્ટ ડાયયુરેટીક મેડિસિન લેતા હોય તે પેશન્ટ ને ડાયયુરેટીક મેડિસિન લેવા માટેના adverse સાઇન અને સિમ્ટોમ્સ ex: hyponatremia માટે અવેઇર કરવા.
• જો પેશન્ટ એ વધુ પડતી એક્સરસાઇઝ કરતા હોય તે પેશન્ટ ને જરૂરિયાત પ્રમાણે જ પાણી પીવું જોઇએ કે જે સ્વેટિંગ દ્વારા બોડી માંથી ઓછું થયું હોય અને એક અવરમાં એક લીટર કરતાં વધુ પાણી ન પીવું જોઇએ.
• પેશન્ટ ને સોડિયમ રીચ ફૂડ લેવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટ ને સોડિયમ રિપ્લેસમેન્ટ ડાયટ લેવા માટે કહેવું.

sodium excess/ hypernatremia (હાઇપરનેટ્રેમિયા):

હાઇપરનેટ્રેમિયા તે ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ઇમ્બેલન્સ છે કે જેમાં સોડિયમનું અમાઉન્ટ એ બ્લડમાં ઇન્ક્રીઝ થય જાય છે.જ્યારે આપણી બોડીમાં ફ્લુઇડ નુ અમાઉન્ટ ઓછા પ્રમાણમાં હોય અને જો સોલ્ટ એ વધુ પ્રમાણમાં હોય અને જો રીનલ ફંક્શન ઇમ્પેઇર્ડ હોય તો બોડીમાં સોડિયમનું અમાઉન્ટ ઇન્ક્રીઝ થય જાય છે અને હાઇપરનેટ્રેમીયા ની કન્ડિશન અરાઇઝ થાય છે.બોડીમા સોડિયમ નુ નોર્મલ લેવલ એ 135 to 145 meq/liter હોય છે.જો બોડીમાં સોડિયમ નું વેલ્યુએ નોર્મલ વેલ્યુ કરતા ઇન્ક્રીઝ થય જાય તો તેને હાઇપરનેટ્રીમીયા(Hypernatremia)કહેવામાં આવે છે.

(હાઇપરનેટ્રેમિયા મા સોડિયમ નુ લેવલ એ >145 meq/liter).

Etiology/ cause of the hypernatremia(હાઇપરનેટ્રેમિયા ના કારણ):

• બોડી માંથી ફ્લૂઇડ એ લોસ થવાના કારણે( loss of fluid From body),
• વોમીટિંગ(Vomiting),
• ડાયરિયા(Diarrhea),
• સ્વેટીંગ(Sweating),
• હાઇ ફીવર(High Fever),
• ડીહાઇડ્રેશન(Dehydration),
• પૂરતા પ્રમાણમાં પાણી ન પીવાને કારણે(Due to inadequate intake of water),
• અમુક પ્રકારની દવાઓ જેમકે steroids, licorice and certain blood pressure lowering drugs,
• અમુક પ્રકારની એન્ડોક્રાઇનલ ડીઝીઝ ના કારણે જેમ કે ડાયાબિટીસ અને આલ્ડોસ્ટેરોનિઝમ,
• વધુ પડતું સોલ્ટ ઇન્ટેક કરવાના કારણે.
• સોડિયમ બાયકાર્બોનેટ ના વધુ પડતો ઉપયોગ કરવાના કારણે.
• અનકંટ્રોલ ડાયાબિટીસ ના કારણે.
• હેવી એક્સરસાઇઝ કરવાના કારણે.
• રીનલ ડિસ્ફંકશન ના કારણે.
• ઓસ્મોટીક ડાયયુરેટીક.

clinical manifestation/sign and symptoms of Hypernatremia(હાઇપરનેટ્રેમિયા ના લક્ષણો અને ચિન્હો):

• તરસ લાગવી( increase thirst).
• મ્યુકસ મેમ્બરેન ડ્રાય અને સ્ટિકિ થવી(Dry and Sticky mucous membranes).
• રેસ્ટલેસનેસ એન્ડ એજીટેસન થવુ(Restlessness and Agitation).
• યુરીન આઉટપુટ ઓછું થવું (Decrease urin output).
• વજન ઓછો થવો(Decrease Weight).
• નબળાઇ લાગવી(Weakness).
• ટીશ્યુ એ ફિર્મ થવી(Firm tissues).
• ડિસઓરિએન્ટેશન થવું(Disoriontation).
• ટેકીકાર્ડિયા(tachycardia).
• કન્ફ્યુઝન તથા પર્સનાલિટી ચેન્જ થવી(Confusion and personality change).
• કંસિયસનેસ લેવલ ઓછું થવું(Decrease Consciousness level).
• ભૂખ ન લાગવી(Loss of Appetite).
• નોઝીયા(Nausea).
• વોમીટિંગ(vomiting).
• ફલુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ઇમબેલેન્સ થવું(Fluid and Electrolyte imbalance).
• પલ્મોનરી એડિમા(Pulmonary Edema).
• પીટીંગ એડીમાં(Pitting Edema).
• સ્કીન ટર્ગર એબનોર્મલ થવી( Abnormal Skin turgur).
• પોસ્ચુરલ હાઇપોટેન્શન (Postural hypotension).
• શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થવી (Difficulty in breathing).

Diagnostic evaluation of hypernatremia (હાઇપરનેટ્રેમિયાના ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન):

• હિસ્ટ્રી ટેકિંગ( History Tacking),
• ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન ( Physical Examination),
• serum electrolyte:serum sodium level >145meq/liter.
• હાઇ સિરમ ઓસ્મોલારિટી(High serum osmolarity).
• ઇંક્રીઝ યુરિન સ્પેસિફિક ગ્રેવિટી(Increase specific gravity of urin).

management of the hypernatremia( હાઇપરનેટ્રેમિયા નુ મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટ ને હાયપોટોનિક ઇલેક્ટ્રોનિક સોલ્યુશન ઇન્ટ્રા વિનસલી ઇન્ફ્યુઝન કરવું.
• પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ અમાઉન્ટમાં વોટર ઇન્ટેક કરવા માટે કહેવુ.
• પેશન્ટ ને ડાયયુરેટીક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.
• પેશન્ટ નું ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મેઇન્ટેન કરવું.
• જે પેશન્ટ ને બોડી માં સોડિયમ લેવલ ઇન્ક્રીઝ થવાનું રિસ્ક હોય તે પેશન્ટ નું ફ્લુઇડ એ લોસ થાય અથવા ગેઇન થાય તે મોનીટર કરવું.
• પેશન્ટ નો ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મેઇન્ટેન કરવુ અને તેને અસેસ કરવુ.
• પેશન્ટ ને લો સોડિયમ ડાયટ ઇન્ટેક કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટ ને કેટલા અમાઉન્ટમાં થર્સટ(Thirst) લાગે છે તે નોટીસ કરવુ.
• પેશન્ટ ની બોડી નું ટેમ્પરેચર એ એલીવેટેડ છે કે નહીં તે જોવું.
• પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન માં અલ્ટ્રેશન આવે છે કે નહીં તે જોવું.
• પેશન્ટ નુ કોન્સિયસનેસ લેવલ ચેક કરવું.
• પેશન્ટ ને હેડ એક, નોઝિયા, વોમીટિંગ તથા પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇનમાં કોઇપણ પ્રકારના ચેન્જીસ છે કે નહીં તે ચેક કરવું.
• પેશન્ટ નુ ઇન્ટેક-આઉટપુટ ચાર્ટ મોનિટર કરવો તથા સોડિયમનું લેવલ અસેસ કરવું.
• જો પેશન્ટ ને આંચકી આવતી હોય તો તેનો બેડ નીચે રાખવું અને બેડ ઉપર સાઇડરેઇલ્સ ને ઊંચી રાખવી.
• જો પેશન્ટ ને ડાયાબિટીસ ઇન્સીપીડસ હોય તેને પૂરતા પ્રમાણમાં પાણી પીવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટ ને કહેવુ કે સોલ્ટ વાળું ફુડ,શોલ્ર્ટ ટેબલેટ ,સોલ્ટ વાળું લિક્વિડ અને સોફ્ટ ડ્રીંક અવોઇડ કરવા.
• પેશન્ટ ને એજ્યુકેશન આપવુ કે એક્સરસાઇઝ સમયે ખૂબ વધારે અમાઉન્ટમા વોટર ઇન્ટેક કરવું.
• પેશન્ટ ને કહેવું કે જ્યારે ડાયુરેટિંક મેડિસિન લેતા હોય ત્યારે એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં વોટર ઇન્ટેક કરવું.
• પેશન્ટ ને સોડિયમનું લેવલ ઇન્ક્રીઝ થાય છે કે ડીક્રીઝ તે અસેસ કરવું.
• જ્યારે ઇન્ટ્રા વિનસ ફ્લ્યુડ પ્રોવાઇડ કરતા હોય ત્યારે એસેપ્ટિક ટેકનીક મેઇન્ટેન રાખવી.
• જો પેશન્ટને ફ્લુ અથવા તો અનકન્ટ્રોલેબલ વોમીટિંગ થતી હોય તેને કેરફૂલી મોનિટર કરવા.
• જો પેશન્ટ ને વધુ પ્રમાણમાં વોમિટિંગ થતી હોય તેને ઇમીડીયેટ્લી હોસ્પિટલમાં એડમિટ કરવા ડીહાઇડ્રેશનની કન્ડિશનને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.
• પેશન્ટ એ ટાઇમ,પ્લેસ અને પર્સન સાથે ઓરિએન્ટેડ છે કે નહીં તે ચેક કરવું.
• પેશન્ટને રીએશ્યોરન્સ પ્રોવાઇડ કરવો.

Explain/ Define of hypokalemia(હાઇપોકેલેમિયા):

પોટેશિયમ એ મજોર ઇન્ટ્રા સેલ્યુલર કેટાયન છે.લગભગ બોડીના 98% જેટલું પોટેશિયમ સેલ ની અંદર આવેલું હોય છે.નવૅ ટીશ્યુસ ના ફોર્મેશન માં તથા ગ્લુકોઝ નું ગ્લાયકોજનમાં કન્વર્ટ કરતા સમયે પોટેશિયમ એ સેલ ની અંદર એન્ટર થાય છે.જેવું ટીશ્યુ એ બ્રેકડાઉન થાય છે ત્યારે પોટેશિયમ એ સેલમાંથી બહાર નીકળે છે અને આ મુખ્યત્વે કોઇપણ ટ્રોમા, ડીહાઇડ્રેશન અથવા સ્ટારવેશન(ભૂખમરા)ના કારણે થઇ શકે છે.પોટેશિયમ એ નવૅ ઇમ્પલ્સીસ ને કંડકટ થવામાં તથા સ્કેલેટન અને સ્મૂધ મસલ્સ ના કોન્ટ્રાક્શન માટે એક અગત્યનો ઇલેક્ટ્રોલાઇટ તરીકે વર્તે છે.

નોર્મલ પોટેશિયમ લેવલ 3.5 to 5.5 meq/liter છે.

હાઇપોકેલેમિયા એ એવી મેટાબોલિક કન્ડિશન છે કે જેમાં નોર્મલ પોટેશિયમ કોન્સન્ટ્રેશન કરતા પોટેશિયમ નું કોન્સન્ટ્રેશન ઓછું થાય છે તેને હાઇપોકેલેમિયા કહેવામાં આવે છે.

હાઇપોકેલેમિયા ની કન્ડિશનમાં પોટેશિયમ નું લેવલ 3.5 meq/liter કરતા ઓછું થાય છે.

( ઇન હાઇપોકેલેમીઆ પોટેશિયમ લેવધ ઇસ લેસ ધેન < 3.5meq/liter)

Etiology/cause of Hypokalemia (હાઇપોકેલેમિયા ના કારણ):

• પોટેશિયમ ઓછા પ્રમાણમાં ડાયટમાં લેવાના કારણે(Due to Lack amount of potassium in diet) .
• કિડની થ્રુ પોટેશિયમ નું વધુ પ્રમાણમાં લોસ થવાના કારણે(high amount of potassium loss through kidney).
• આલ્ડોસ્ટેરોન ની એક્ટિવિટી ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે(Due to increase activity of aldosterone).
• વોમીટિંગ(Vomiting),
• પ્રોલોન્ગ g .i (ગેસ્ટ્રોઇન્ટેસ્ટાઇનલ) સક્સન(Prolong gasterointestinal suction)
• વધુ પડતો પરશેવો આવવાના કારણે(Due to increase perspiration).
• ગેસ્ટે્રો ઇન્ટેસ્ટાઇનલ ટ્રેક દ્વારા વધુ ફ્લુઇડ લોસ થવાના કારણે(High amount of fluid loss from the Gasterointestinal track).
• ડાયયુરેટિક મેડિસિન આપતી સમયે પોટેશિયમ એ બોડી માંથી લોસ થવાના કારણે(Increase potassium loss due to diuretic medicine).
• કોઇપણ ટ્રોમા થાય અને ફ્લુઇડ લોસ થવાના કારણે(Due to trauma and fluid loss).
• એડ્રીનલ ગ્લેન્ડ માં ટ્યુમર હોવાના કારણે(Tumor in adrenal gland).
• ઇટિંગ ડિસઓર્ડર(Eating disorder).
• ડાયાબીટીક કેટોએસિડોસીસ(Diabetic kitoacidosis).
• ટ્રીટમેન્ટ ઑફ એસિડોસીસ(Treatment of acidosis),
• મેટાબોલિક આલ્કલોસિસ(Metabolic alkalosis),
• આલ્ડોસ્ટેરોનીસમ ઓર કુસિંગ સિંડ્રોમ(Aldosteronism or cushing syndrom).
• રિનલ ટ્યુબ્યુલર એસિડોસીસ(Renal tubular acidosis),
• મેડિકેશન:potassium losing diuretic, digoxin and corticosteroids.
• એંટિબાયોટિક્સ:amphotericine B, carbenicillin and gentamicine.

clinical manifestation/sign and symptoms of the Hypokalemia (હાઇપોકેલેમિયા ના લક્ષણો તથા ચિન્હો):

• ચક્કર આવવા(Dizziness),
• હાર્ટ રીધમ એબનોર્મલ થવી(Abnormal heart rhytham)
• થાક લાગવો(Fatigue).
• લેથાર્જી (એનર્જી ઓછી રહેવી)(Lethargy)
• કન્ફ્યુઝન(Confusion)
• ભૂખ ન લાગવી(Loss of appetite)
• નોઝિયા એન્ડ વોમીટિંગ(Nausea and vomiting)
• ઓર્થોસ્ટેટિક હાઇપોટેન્શન(Orthostatic hypotention) (જ્યારે બેઠા હોઇએ અથવા સુતા હોઇએ ત્યારે ઓચિંતાનું ઉભું થતા ચક્કર આવવા).
• કાર્ડીયાક અરેસ્ટ(Cardiac arrest).
• હાઇપોરિફ્લેક્સિયા(Hyporeflexia)
• પેરાસ્થેસિયા(નંબનેસ એન્ડ ટીંગલીંગ)(Parasthesia)
• કોન્સ્ટીપેશન(Constipation)
• મસલ્સ વીકનેસ(Muscles weakness)
• પેઇન(Pain)
• પોલિયુરીયા(Polyuria)
• નોક્ચુરિયા(Nocturia)
• એક્સેસિવ થર્સટ(Excessive thirst)
• Respiratory ડિસ્ટ્રેઝ(Respiratory Distress),
• પેરાલાઇસીસ(Paralysis)
• (રેબ્ડોમાયોલાઇસિસ : મસલ્સ ટિસ્યૂ નું બ્રેકડાઉન થવું)(Rhabdomyolysis : breakdown of muscles tissues).

Diagnostic evaluation of the Hypokalemia (હાઇપોકેલેમિયા ના ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન):

• હિસ્ટ્રી ટેકિંગ( History tacking),
• ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન (Physical Examination),
• serum pottasium <3.5meq/liter.
• મેટાબોલિક આલ્કલોસિસ(Metabolic alkalosis)
• 24 hour urin pottasium excretion test.
• Ecg changes.
• test for kidney function (BUN and creatinine), glucose, Magnesium, And phospharous.

medical management of the Hypolkalemia (હાઇપોકેલેમિયા ના મેડિકલ મેનેજમેન્ટ):

• જો માઇલ્ડ થી મોડરેટ લેવલનું હાઇપોકેલેમિયા હોય તો તેને ઓરલી પોટેશિયમ સપ્લીમેન્ટ દ્વારા દૂર કરી શકાય છે.
• જો પેશન્ટ ને સિવ્યર પોટેશિયમ ડેફીશીટ હોય તો તેને પોટેશિયમ ઇન્ટ્રાવિનસ્લી લેવું પડે છે. Daily 40 to 80 meq/day.
• પેશન્ટ ને જે ડાયટ એ પોટેશિયમ રીચ હોય તે ઓરલી લેવા માટે કહેવું.
  Ex : જડદારુ,બનાના, સ્ટ્રોબેરી, મેલોન,ઓર્ગન મિલ્ક,ચિકન, બીન્સ,બ્રોકલી, કેરેટ ,પોટેટો , રેઇસીન્સ, કિસમિસ ,સુકેલીદ્રાક્ષ,આ બધું જ ફુડ એ પોટેશિયમ રિચ હોય છે તે લેવું.
• જો પેશન્ટ એ ઓરલી ના લય શકે નહી તો તેને ઇન્ટ્રા વિનસલી પોટેશિયમ ક્લોરાઇડ ( KCL)એ સ્લોલી ઇન્ફ્યુઝન કરવું.
• પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ અમાઉન્ટમા યુરીન આઉટપુટ છે કે નહીં તે મોનિટર કરવું.
• પેશન્ટ ને હાઇપોકેલેમિયા ના સાઇન અને સીમટોમ્સ છે કે નહીં તે ચેક કરવું.
• Ecg ને મોનિટર કરવું.
• સામાન્ય રીતે પેશન્ટ ને ઓછા સોડિયમ વાડુ ડાયટ તથા વધુ પ્રોટીનવાળો ડાયટ એ જરૂરી હોય છે.
• રૂટીન પોટેશિયમ એ એડલ્ટ વ્યક્તિ ને એવરેજ અમાઉન્ટમાં 50 થી 100 meq/day લેવું જોઇએ.

Nursing management of the Hypokalemia (હાઇપોકેલેમિયા ના નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટ ની પ્રોપર હેલ્થ હિસ્ટ્રી અને હેલ્થ અસેસમેન્ટ કરવું હાયપોકાલેમીયા ના કંડિશન નુ કારણ શોધવા માટે.
• પેશન્ટ ને પોટેશિયમ રિપ્લેસમેન્ટ થેરાપી એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવી.
• ઓરલી પોટેશિયમ પ્રોવાઇડ કરવું તેને પ્રોપર વોટર અથવા જ્યુસમાં ડાઇલ્યૂટ કરીને આપવું.
• આઇવી સાઇટ ને પ્રોપર રીતે ચેક કરવું.
• દર કલાકે પેશન્ટ નું ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ અસેસ કરવું.
• પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન ચેક કરવા.
• પેશન્ટ નુ હાર્ટ રેટ અને તેની રીધમ ચેક કરવી.
• પેશન્ટ ને કોઇપણ ડિજિટાલિસ ગ્રુપની( dogitalis group) ની મેડિસિનની toxicity છે કે નહીં તે અસેસ કરવું.
• જ્યારે પેશન્ટ એ ડાયયુરેટિક મેડિસિન લેતા હોય ત્યારે તેનું પોટેશિયમ લેવલ ચેક કરવું.
• પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન અને તેના પલ્સ ને ચેક કરવા.
• પેશન્ટ ને પોટેશિયમ રિચ ફૂડ લેવા માટે કહેવું.
• જ્યારે પોટેશિયમ ને ઇન્ટ્રા વિનસલી એડ્મિનિસ્ટ્રેશન કરતા હોય ત્યારે તેનો ઇન્ફ્યુઝનને પ્રોપર મેઇન્ટેન રાખવા ખૂબ ફાસ્ટ ન રાખવુ.(not fast more than 10-20meq/liter).
• પેશન્ટ નું મસલ્સ નુ ટોન અને તેની સ્ટ્રેન્થ ને મોનિટર કરવા.
• પેશન્ટ નું બોવેલ સાઉન્ડ મોનિટર કરવો.
• પેશન્ટ નું ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મેઇન્ટેન કરવું.
• પેશન્ટ નું પોટેશિયમ લેવલ એ લોસ ન થાય તે માટે પોટેશિયમ એ ડાયટમાં એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં લેવા માટે કહેવું.

Explain /Define of hyperkalemia(હાઇપરકેલેમિયા):

હાઇપરકેલેમિયા એ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં બોડી ઓર બ્લડ નુ પોટેશિયમ લેવલ નોર્મલ‌ પોટેશિયમ લેવલ કરતા વધી જાય છે.

નોર્મલ પોટેશિયમ લેવલ 3.5 to 5.5 meq/liter .

ઇન હાઇપરકેલેમીઆ પોટેશિયમ લેવલ ઇસ ગ્રેટર ધેન 5.5meq/liter.

Etiology/causes of Hyperkalemia (હાઇપરકેલેમીઆ ના કારણ):

• પોટેશિયમ વાળા મીઠાનું વધુ પડતો યુઝ કરવાના કારણે.
• બોડીમાં પોટેશિયમ નું ઇન્ટેક એ વધુ પ્રમાણમાં હોય છે અને કિડની એટલા અમાઉન્ટ બોડી માંથી પોટેશિયમ એક્સક્રીટ ન કરી શકે તો ઓરલી અથવા ઇન્ટ્રા વિનસલી પોટેશિયમ સપ્લિમેન્ટેશન નું વધુ પડતું ઉપયોગ કરવાના કારણે.
• એક્યુટ રિનલ ફેઇલ્યોર.
• ક્રોનિક રિનલ ફેઇલ્યોર.
• એડ્રીનલ ગ્લેન્ડ ઇનસફિસિયન્સી.
• ગ્લોમેરુલોનેફ્રાયટીસ : કિડનીમાં રહેલા ફિલ્ટરિંગ પાર્ટ ગ્લોમેરુલુંસ નું ઇન્ફેક્શન અને ઇન્ફલાર્મેશન ને ગ્લોમેરુલોનેફ્રાયટીસ કહેવામાં આવે છે).
• મેટાબોલિક એસિડોસિસ.
• રિજેક્શન ઓફ કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટ.
• લેક ઓફ આલ્ડોસ્ટેરોન.
• એડિશન્સ ડીસીસ.
• ટાઇપ 1 ડાયાબિટીસ.
• બર્ન્સ.
• હિમોલાઇટીક કંડિશનસ.
• રેબ્ડોમાયોલાઇસિસ
• (મસલ્સની ટીશ્યુસ નું બ્રેક ડાઉન થવું)from drugs, alcoholism,coma,or certain infection.
• અમુક પ્રકારની મેડીકેશન જેમકે:
• ACE inhibitor,
• Potassium cloride,
• Heparin,
• Captopril,
• NSAID,
• Use of potassium sparing diuretic (ex:spironolactone).

Clinical manifestation/ sign and symptoms of Hyperkalemia(હાઇપરકેલેમીયા ના લક્ષણો અને ચિન્હો).

• હાર્ટ બીટ ઇરેગ્યુલર થવા(Irregular heart beat),
• બ્લડ પ્રેશર ઓછું થવું(decrease blood pressure),
• ચેસ્ટ પેઇન(chest pain),
• એરીધેમીઆસ(Arrhythemias),
• એબડોમીનલ પેઇન(Abdominal pain),
• નોઝિયા(Nausea),
• વોમીટિંગ(Vomiting),
• પાલ્પીટેશન(Palpitation),
• મસલ્સ ટ્વીચિંગ થવા તથા ક્રેમ્પસ આવવા(Muscles twiching or cramps).
• ડાયરિયા (Diarrhea).
• કાર્ડિયાક એરીધેમિયા(Cardiac arrhythemia).
• Ecg ચેન્જીસ(ECG changes).
• મસ્ક્યુલર વિકનેસ અને પેરાલાયસીસ (Muscular weakness and paralysis).
• કન્ફ્યુઝન અને કોમા(Confusion and coma).
• વેન્ટ્રીકયુલર ડીશરિધેમિયા અને કાર્ડિયાક અરેસ્ટ (Ventricular dysrhythemia and cardiac arrest).
• રેસ્પીરેટ્રી ફેઇલ્યોર(Respiratory failure).
• ટીંગલીંગ એન્ડ નંબનેસ સેન્સેસન(Tingling and numbness sensation).
• કાર્ડિયાક અરેસ્ટ(Cardia arrest).
• એનીમીયા(Anemia).
• મસલ્સ વિકનેસ (Muscles weakness).

Diagnostic evaluation of Hyperkalemia (હાઇપરકેલેમિયા ના ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન):

• હિસ્ટરી ટેકિંગ(History tacking),
• ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન (Physical Examination),
• serum potassium levels is (greater than)> 5.5meq.
• metabolic acidosis-serum pH falls below 7.35 .
• Ecg changes:
• એલીવેટેડ T વેવ્સ,
• વાઇડેન્ડ qrs કોમ્પ્લેક્સ,
• પ્રોલોન્ગ pR ઇન્ટરવલ,
• ફ્લેટેન્ડ ઓર એબસેન્ટ p વેવ્સ,
• ડિપ્રેસ્ડ St સેગ્મેન્ટ.

medical management of Hyperkalemia (હાઇપરકેલેમિયા ના મેડિકલ મેનેજમેન્ટ):

• હાઇપરકેલેમિયા ની ટ્રીટમેન્ટ એ તેના કારણો પર, તથા હાઇપરકેલેમિયાની સિવ્યારીટી, અને તેના સિમટોન્સ ઉપર તથા પેશન્ટ ની ઓવરઓલ હેલ્થ ઉપર આધાર રાખે છે.
• પેશન્ટ ને ડાયટમાં પોટેશિયમ ઓછા પ્રમાણમાં લેવું જોઇએ.
• પેશન્ટ નું કંટીન્યુઅસ કાર્ડિયાક મોનિટરિંગ કરતું રહેવું જોઇએ.
• પેશન્ટ ને પ્રોપર ઇન્ટ્રા વિનસલી ફ્લુઇડ પ્રોવાઇડ કરવું જોઇએ.
• પેશન્ટ નું કંટીન્યુઅસ ઇ.સી.જી મોનિટર કરવું જોઇએ.
• જે મેડીકેસન એ બોડીમાં પોટેશિયમ નું પ્રમાણ ઓછું કરતી હોય તેવી મેડિકેસન એ પેશન્ટ ને પ્રોવાઇડ કરવી જોઈએ.
• જો પેશન્ટ ને સિવ્યર હાઇપરકેલેમીયા હોય તો તેને ડાયાલિસિસ પણ કરવું જરૂરી છે.
• મેડીકેશન દ્વારા પોટેશિયમ નું અમાઉન્ટ ઓછું ન થતું હોય તો ઇન્ટ્રાવિનસ્લી કેલ્શિયમગ્લુકોનેટ પેશન્ટ ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું જોઇએ.
• પેશન્ટ ને સોડિયમ બાયકાર્બોનેટ પ્રોવાઇડ કરવું જોઇએ પોટેશિયમ એ સેલ્સ માં થોડા સમય માટે શિફ્ટ થઇ શકે તે માટે.
• પેશન્ટ નું કંટીન્યુઅસલી સીરમ પોટેશિયમ લેવલ ચેક કરતું રહેવું જોઇએ.
• એવી મેડીકેશન કે જે બોડીમાં પોટેશિયમ નું પ્રમાણ વધારતી હોય તેવી મેડિસિનને ડિસકંટીન્યુ કરવી જોઇએ.
• પેશન્ટ ને ઇન્ટ્રાવિનસલી 25% અથવા 50% ગ્લુકોઝ અને ઇન્સ્યુલિન એ એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું જોઇએ પોટેશિયમ એ એક્સ્ટ્રાસેલ્યુલર સ્પેસ માંથી પાછા સેલમાં એન્ટર થઇ શકે તે માટે.
• હાઇપરકેલેમિયા ની ઇફેક્ટ ને ઓછી કરવા માટે થોડા સમય માટે ઇન્ટ્રાવિનસ્લી કેલ્શિયમ એ પ્રોવાઇડ કરવું જોઇએ હાર્ટ અને મસલ્સ ને પ્રોટેક્ટ કરવા માટે.
• પેશન્ટ ને ડાયયુરેટિક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

Nursing care for hyperkalemia (હાઇરકેલેમીયા ના નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટ નો ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ અસેસ કરવો.
• પેશન્ટ ને ઓરલી અથવા પેરેન્ટ્રલ રૂટ દ્વારા પોટેશિયમ અવોઇડ કરવું.
• પેશન્ટ ને પોટેશિયમ રિચ ફૂડ લેવા માટે અવોઇડ કરવું ઉદાહરણ તરીકે fruit juice.
• પેશન્ટ નું પેઇન લેવલ અસેસ કરવું અને તેને કમ્ફર્ટ મેઝર્સ પ્રોવાઇડ કરવા.
• પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન અસેસ કરવા.
• પેશન્ટ ના હાર્ટ રીધમ એ ચેક કરવા.

calcium imbalance (કેલ્શિયમ ઇમબેલેન્સ):

કેલ્શિયમ એ ખૂબ મોસ્ટ એબન્ડન્ટ મિનરલ એ હ્યુમન બોડી મા હોય છે.આ ક્રિટિકલ અને હેલ્થ માટે ગુડ હોય છે.ઇન બોડી નોર્મલ કેલ્સિયમ લેવલ ઇસ 9 to 11mg/dl or 4.5 to 5.5 meq/liter.

કેલ્શિયમ એ મિનરલ છે કે જે બોન અને ટીથ માં રહેલું હોય છે.99% પણ વધુ કેલ્શિયમ એ બોન માં રહેલા હોય છે.કેલ્શિયમ એ બોન્સ અને ટીથ નું અગત્યનું કમ્પોનન્ટ છે કેલ્શિયમ એ નર્વે ઇમ્પલ્સીસ તથા મસલ્સ ના કોન્ટ્રેક્શન અને રિલેક્સેશન માં અગત્યનો રોલ પ્લે કરે છે અને તેમાં કાર્ડિયાક મસલ્સ મા પણ સમાવેશ થાય છે.કેલ્શિયમ એ બ્લડ ક્લોટિંગ થવામાં, મસલ્સ અને નર્વ ફંકશન માં અગત્યનો ભાગ ભજવે છે.

Explain/define hypocalcemia(હાઇપોકેલ્શિમિયા):

જ્યારે બોડી અને બ્લડમાં એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં કેલ્શિયમ નું અમાઉન્ટ ન હોય તો તેને હાઇપોકેલ્શિમિયા ( Hypocalcemia) કહે છે.જ્યારે બોડીમાં કેલ્શિયમનું લેવલ એ નોર્મલ લેવલ કરતાં ઓછું થાય તો તેને હાઇપોકેલેમિયા કહેવામાં આવે છે.

નોર્મલ કેલ્શિયમ લેવલ 4.5 to 5.5 meq/liter , or 9 to 11mg/dl.

(ઇન હાઇપોકેલ્સેમિયા ધ લેવલ ઓફ કેલ્સિયમ ઇન બ્લડ ઇસ લેસ ધેન 9 mg/dl or 4.5 meq/ liter. )

Etiology/cause of Hypocalcemia(હાઇપોકેલ્સેમિયા ના કારણો):

• થાઇરોઇડ ગ્લેન્ડ એ કોઇપણ ડીઝીસ અથવા તો સર્જરીના કારણે ડેમેજ થવાના કારણે અંડરએક્ટિવ હોય.
• કેલ્શિયમ આયર્નનું વધારે પડતું બાઇન્ડીંગ થવાના કારણે.
• લાર્જ અમાઉન્ટ ઓફ સાઇટ્રેટ બ્લડ.
• હાઇપોઆલ્બ્યુનેમીયા
• (આલ્બ્યુમીન લેવલ એ ઓછું થવુ).
• આલ્કોલોસીસ.
• હાઇપરફોસ્ફેટેમીયા (ફોસ્ફેટ નું અમાઉન્ટ વધુ હોવું).
• ડાયટમાં પૂરતા પ્રમાણમાં કેલ્શિયમ ન લેવાના કારણે.
• ડાયટમાં વિટામિન ડી એ એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં ન લેવાના કારણે.
• લાંબા સમયથી રીનલ ફેઇલ્યોર થવાના કારણે.
• ગેસ્ટેરોઇન્ટેસ્ટાઇનલ ટ્રેક માં કેલ્શિયમ નું પ્રોપર અમાઉન્ટમાં એબ્સોર્બશન ન થવાના કારણે.
• ઇન્ટેસ્ટાઇનલ ફિસ્ટ્યુલા.( ફિસ્ટયુલા એટલે બે ઓર્ગન નું એબનોર્મલ કનેક્શન થવું).
• ક્રોન્સ ડીસીઝ,
• ક્રોનિક ઇન્ફલામેટ્રી બોવેલ ડિસિઝ.
• પેરાથાઇરોઇડ હોર્મોન તથા વિટામીન ડી ની ડેફિશિયનસી ના કારણે.
• સિવ્યર બર્ન્સ ઓર ઇન્ફેક્શન. ઓસ્ટીઓપોરોસીસ(આ બોનની કન્ડિશન છે કે જેમાં બોન એ વિક અને ફ્રેજાઇલ હોય છે કે જે ઇઝીલી બ્રેકડાઉન થય જાય છે).
• પેન્ક્રીયાસ નું ઇન્ફેક્શન હોવાના કારણે
• કિડની ફેઇલ્યોર.
• બ્લડ માં મેગ્નેશિયમ નું અમાઉન્ટ ઓછું રહેવાના કારણે.
• અમુક પ્રકારની દવાઓ જેમકે ડાયયુરેટીક ,ઇસ્ટ્રોજન રિપ્લેસમેન્ટ થેરાપી,ગ્લુકોઝ, કેલ્શિયમ ચેનલ બ્લોકર, ઇન્સ્યુલિન અને મેગ્નેશિયમ એ હાઇપોકેલ્શિયા ની કન્ડિશન કરવા માટે જવાબદાર હોય છે.
• ન્યુટ્રીશન એડિક્યુએટ અમાઉન્ટ માં લય શકાય નહીં તેથી.
• બાયફોસ્ફેટ થેરાપી .
• અમુક પ્રકારના લ્યુકેમિયા(બ્લડ કેન્સર) અને બ્લડ ડિસઓર્ડર.
• ટોક્સિક શોક સિન્ડ્રોમ.

clinical manifestation/ sign and symptoms of Hypocalcemia(હાઇપોકેલ્સેમીયા ના લક્ષણો અને ચિન્હો ):

• ઓસ્ટિયોપોરોસિસ (બોન્સ એ વીક અને ફ્રેજાઇલ થઇ જાય છે કે જે ઇઝીલી બ્રેકડાઉન થઇ શકે છે કેલ્શિયમ ની ડેફીશીયન્સી ના કારણે).
• એન્ઝાઇટી અને ઇરીટેબિલિટી,
• પેથોજેનીક ફ્રેક્ચર(કોઇપણ પ્રકારની ડિસીઝ ના કારણે બોન એ વીક પડે છે અને તેથી તે ઇઝીલી બ્રેકડાઉન થઇ શકે છે).
• ટીટેની(ટીટેની :એ કેલ્શિયમ ની ડેફીસીયન્સી ના કારણે તથા પેરાથાઇરોડ ગ્લેન્ડ એ ઓછી એક્ટિવ રહેવાના કારણે મસલ્સ માં સ્પાઝમ આવે છે).
• નાકની આજુબાજુ તથા ફિંગરના ટીપ ઉપર ટીંગલીંગ સેન્સેશન થાય છે.
• હાથ,પગ માં પણ ટીંગલીંગ અને નંબનેસ સેન્સેશન થાય છે.
• મસલ્સ સ્પાઝમ.
• હાર્ટ રેટ એ ઇરેગ્યુલર અને ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
• નોઝિયા,વોમીટીંગ.
• બ્લડ પ્રેસર ઇન્ક્રીઝ થવું.
• મેન્ટલ સ્ટેટસમાં ચેન્જીસ આવવા.
• ડીપ ટેંડન રિફ્લેક્સીસ હાઇપર એક્ટિવ થાય છે.
• ગેસ્ટે્રો ઇન્ટેસ્ટાઇલ ટ્રેકની મોટીલીટી વધે છે.
• જી.આઇ. ટ્રેક(GI track) ની મોટીલીટી વધવાના કારણે ડાયરિયા અને એબડોમીનલ ક્રેમ્પ્સ થાય છે.
• કાર્ડિયાક એરીધેમીઆસ.
• લેરીંગોસ્પાઝમ(વોકલ કોર્ડ) મા સ્પાઝમ થવાના કારણે સ્પીચ માં ડીફીકલ્ટી થવી).
• સ્કીન ડ્રાઇ થવી.
• ડર્મેટાઇટિસ(સ્કીન નું ઇનફ્લામેશન).
• સ્કિન હાઇપરપીંગમેન્ટેશન.

ચ્વોસ્ટીક્સ સાઇન (Chvostek sign) :

આ sign એ જ્યારે બોડીમાં કેલ્શિયમનું અમાઉન્ટ ઓછા અમાઉન્ટ માં હોય ત્યારે જોવા મળે છે તેમાં જ્યારે કોઇ વ્યક્તિના ગાલ ઉપર તથા કાનની આગળના ભાગમાં ટેપિંગ કરવામાં આવે તો ફેશિયલ મસલ્સ એ ટ્વીટચ થાય છે.

ટ્રાઉસો સાઇન (trousseau sign):

આ સાઇન એ જ્યારે બોડીમાં હાઇપોકેલ્શિયમ ની કન્ડિશન હોય ત્યારે જોવા મળે છે.તેમા જ્યારે હાઇપોકેલ્સેમીયા હોય તેવા પેશન્ટ મા બ્લડ પ્રેશર ના કફને સિસ્ટોલિક બ્લડ પ્રેશર થી 20 mmHg જેટલું વધારે ઇન્ફ્લેટ કરવામાં આવે ત્યારે કારપોપેડલ સ્પાઝમ જોવા મળે છે જેમા હાથના મસલ્સમાં સિવિયર સ્પાઝમ થાય છે.ન્યુરોલોજિકલ સીમ્ટોમ્સ જેવા કે ડિપ્રેશન, પર્સનાલિટી ચેન્જ, સીઝર, મુવમેન્ટમાં કંટ્રોલ ઓછો રહેવું.બોડીના મસલ્સમાં સ્પાઝમ આવવી.

Diagnostic evaluation of the Hypocalcemia (હાઇપોકેલ્સેમિયા ના ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન):

• હિસ્ટ્રી ટેકિંગ,
• ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન.
• serum sodium level is less than<8.5 mg/dl.
• લો પ્લેટલેટ કાઉન્ટ.
• ઇંક્રીઝ પેરાથાઇરોઇડ હોર્મોન લેવલ.
• Ecg shows lengthened Qt interval, Prolong St segment, arrhythmias.
• સીરમ પ્રોટીન લેવલમાં પણ ચેન્જીસ આવે છે કેમકે સીરમ કેલ્શિયમ એ આલ્બ્યુમીન સાથે થોડા પ્રમાણમાં બાઉન્ડ થાય છે.

Medical management of the Hypocalcemia (હાઇપોકેલ્શેમિયા ના મેડિકલ મેનેજમેન્ટ):

• જે પેશન્ટ ને કેલ્શિયમની ડેફિશયન્સી હોય તે પેશન્ટને કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટેશન એ લેવું.
• વિટામિન ડી પ્રોપર અમાઉન્ટમાં લેવું.
• જે પેશન્ટ ને એક્યુટ અથવા સિવ્યર હાઇપોકેલ્શેમીયા હોય તેને ઇન્ટ્રાવિનસલી કેલ્શિયમ ગ્લુકોનેટ અથવા કેલ્શિયમ ક્લોરાઇડ પ્રોવાઇડ કરવું.
• કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ્સ એ જમ્યાના એક થી બે કલાક પછી પ્રોવાઇડ કરવું ઇન્ટેસ્ટાઇનલ એબ્સોર્બશન ને ઇન્ક્રીઝ કરવા માટે.
• જો પેશન્ટ ને સીવ્યર હાઇપોકેલ્શેમીયા હોય સાથે કાર્ડિયાક એરિધેમીયા અને ટીટેની હોય તો પેશન્ટ ને કેલ્શિયમ સોલ્ટ ઇમીડીયેટ્લી પ્રોવાઇડ કરવું.
• હાઇપોકેલ્શેમીયા ના ઇનિશિયલ સ્ટેજ માં કેલ્શિયમ કાર્બોનેટ પ્રોવાઇડ કરવું.
  કેલ્શિયમ કાર્બોનેટ એ 250 or 500 મિલિગ્રામ પર ટેબલેટ mg/tablet પ્રોવાઇડ કરવું.
• પેશન્ટ ને કેલ્શિયમ ગ્લુકોનેટ તથા કેલ્શિયમ ક્લોરાઇડ એ પ્રોવાઇડ કરવું.
• જો કોઇ સિરિયસ કન્ડિશન હોય તો પેશન્ટ ને કેલ્શિયમ ક્લોરાઇડ પ્રોવાઇડ કરવું.
• હાઇપોકેલ્સેમીયા ના ઇનિશીયલ સ્ટેજમાં કેલ્શિયમ કાર્બોનેટ પ્રોવાઇડ કરવું.
• વિટામિન ડી થેરાપી એ પ્રોપર અમાઉન્ટમાં લેવી.
• વિટામીન ડી યુક્ત ફૂડ જેમકે મિલ્ક અથવા ડેરી પ્રોડક્ટ એ લેવું કે જેના કારણે કેલ્શિયમ એ પ્રોપર એબ્સોર્બશન થય શકે.

Nursing management of the Hypocalcemia (હાઇપોકેલ્સેમિયા નુ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન અને બ્લડ પ્રેશર ચેક કરવા.
• પેશન્ટ ને ઇન્ટ્રાવિનસલી કેલ્શિયમ એ એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.
• પેશન્ટ નુ એરવે અને તેના રેસ્પીરેટ્રી સ્ટેટસ ને મોનિટર કરવું.
• પેશન્ટ અને તેના ફેમિલી મેમ્બર્સને કેલ્શિયમના સોર્સ વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવુ.
• જો પેશન્ટ ને થાઇરોઇડ અથવા નેકની સર્જરી થયેલ હોય તો પેશન્ટ ને હાઇપોકેલ્સેમિયા ના સાઇન એન્ડ સિમ્ટોમ્સ છે કે નહીં તેનું કેરફૂલી મોનિટરિંગ કરવુ.
• પેશન્ટ ને પ્રોપર એક્સરસાઇઝ કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટ ને કામ અને ક્વાઇટ એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું.
• પેશન્ટ નું બેડ એ લો લેવલ પર રાખવો તથા સાઇડ રેઇલ એ પ્રોવાઇડ કરવી.
• પેશન્ટ ને કેફેઇન ઇન્ટેક અવોઇડ કરવા માટે કહેવું.
• સ્મોકિંગ કરવાથી બોડીમાંથી કેલ્શિયમનું અમાઉન્ટ ઓછું થાય છે તેથી પેશન્ટ ને સ્મોકિંગ એ અવોઇડ કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટ ને પ્રોપર કેલ્શિયમ યુક્ત ડાયટ લેવા માટે કહેવું.

hypercalcemia(હાઇપરકેલ્શિમિયા):

હાઇપરકેલ્શિયા એ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં બ્લડ અને બોડી માં કેલ્શિયમનું લેવલ એ 11 મિલિગ્રામ / ડેસીલીટર ( 11mg/dl ) અથવા 5.5 ઇક્વીવેલન્ટ પર લીટર( 5.5 meq/liter) કરતા વધે તો તેને હાઇપરકેલ્શેમિયા કહેવામાં આવે છે.

નોર્મલ લેવલ સિરમ કેલ્સિયમ લેવલ ઇસ( 9 to 11 mg/dl or 4. 5 to 5.5meq/liter).

હાઇપરકેલ્સેમિયા ધ લેવલ ઓફ કેલ્સિયમ ઇસ ગ્રેટર ધેન > 11mg/dl or 5.5 meq/liter)

Etiology/cause of Hypercalcemia(હાઇપરકેલ્સેમિયા ના કારણ):

• ઓવર એક્ટિવ પેરાથાઇરોઇડ ગ્લેન્ડ.
• બોન કેન્સરના કારણે બોન માથી વધુ પ્રમાણમાં કેલ્શિયમનું રિલીઝ થવું.
• ડીહાઇડ્રેશન, બોડી માથી વોટર લોસ થવુ.
• મલ્ટીપલ માયલોમા,
• મલ્ટીપલ ફ્રેક્ચર,
• ઇમમોબિલાઇઝેશન,
• ડાયટ માં વધુ પ્રમાણમાં કેલ્શિયમ ઇંટેક કરવું.
• પ્રોલોન્ગ બેડ રેસ્ટ.
• વિટામીન D ના વધારે અમાઉન્ટ ના કારણે કેલ્શિયમનું વધુ ઓબ્ઝોબ્શન થવું.
• ટ્યુમર કે જે બોન ને ડિસ્ટ્રોય કરે.
• વધુ પડતું કેલ્શિયમ અને વિટામિન ડી ઇન્ટેક કરવું.
• મિલ્ક પ્રોડક્ટ નું વધુ પડતું કન્ઝપ્શન કરવું.
• ક્રોનિક કિડની ફેઇલ્યોર.
• આલ્કલોસિસ.
• ડાયટરી એક્સેસિવલી ઇન્ટેક ઓફ કેલ્સિયમ.
• વિટામિન ડી ના કારણે કેલ્શિયમ નું અમાઉન્ટ વધુ એબ્સોર્બશન થાય તેના કારણે.
• ક્રોનિક કિડની ડીસીઝ.
• અમુક પ્રકારની મેડીકેશન યુઝ કરવાના કારણે જેમ કે thiazide diuretic.
• ઇનહેરીટેડ કિડની અથવા મેટાબોલિક કંડિશન.

clinical manifestation/sign and symptoms of the hypercalcemia (હાઇપરકેલ્સેમિયા ના લક્ષણો અને ચિન્હો):

• હાર્ટરેટ ઇન્ક્રીઝ થાય .
• બ્લડ પ્રેશર ઇન્ક્રીઝ થાય.
• મસલ્સ વીકનેસ.
• ભૂખ ન લાગવી.
• બોન પેઇન અને પેથોલોજીકલ ફ્રેક્ચર.
• કોન્સ્ટીપેશન.
• વોમીટિંગ.
• એબડોમીનલ પેઇન.
• બોડીએક.
• બ્લડ ને કલોટ થવાની કેપીબીલીટી ઓછી થવી.
• નોઝીયા એન્ડ વોમીટિંગ .
• વધુ પડતું યુરીન પાસ થવું ( પોલિયુરીઆ)અને ખુબ તરસ લાગવી (પોલિડિપ્સીયા).
• થાક લાગવો(લેથાર્જી).
• કિડનીમાં સ્ટોન્સ નું ફોર્મેશન થાય છે અને વેસ્ટ પ્રોડક્ટ એ બોડીમાં જ બિલ્ડઅપ થાય છે.
• કન્ફ્યુઝન.
• હાર્ટ બ્લોક થવો.
• બોલવામાં તકલીફ પડવી.
• ખુબ નિંદર આવવી.
• માથું દુખવું.
• ઇરિટેબીલિટી.
• ડિપ્રેશન.
• મેમરી ઇમ્પેઇર્ડ થવી.
• મૂડ સ્વિંગ થવું.
• કન્ફ્યુઝન.
• રીનલ સ્ટોન્સ.
• ડિક્રીઝ ડિપ ટેન્ડન રિફ્લેક્સ.
• કોમા.

Diagnostic evaluation of the Hypercalcemia (હાઇપરકેલ્સેમીયા ના ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન):

• હિસ્ટ્રી ટેકિંગ(History tacking)
• ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન (physical Examination).
• serum calcium level is greater than 10.5 mg/dl.
• ECG shows sign of heart block. Shortened QT interval and ST segment.
• x-ray may reveal the presence of osteoporosis, bone cavitation or urinary calculi.
• યુરિન એનાલાઇસીસ.
• પેરાથાઇરોઇડ હોર્મોન ઓછું થવું.
• સલ્કોવિચ યુરિન ટેસ્ટ શો ઇન્ક્રીઝ કેલ્સિયમ પ્રેસીપીટેશન.

medical management of the Hypercalcemia (હાઇપરકેલ્સેમીયા નુ મેડિકલ મેનેજમેન્ટ):

• જો પેશન્ટ ને સિવ્યર હાઇપરકેલ્શિયા ની કન્ડિશન હોય તો તેને ઇમીડીયેટ્લી હોસ્પિટલાઇઝેસન કરવાની જરૂર પડે છે.
• એવા પેશન્ટ કે જેને સિવ્યર અથવા એક્યુટ હાઇપરકેલ્સેમીયા ની કંડિશન તેને નોર્મલ સલાઇન પ્રોવાઇડ કરી તેનું હાઇડ્રેશન સ્ટેટસ મેઇન્ટેન રાખવું.
• જે પેશન્ટ ને નોઝીયા , વોમીટિંગ, પોલિયુરીયા હોય તો તેને નોર્મલ સલાઇન પ્રોવાઇડ કરવું.
• જે ડાયયુરેટિક મેડિસિન લેતા હોય તેવા પેશન્ટ ને લેસિક્સ (ફ્રુસેમાઇડ) પ્રોવાઇડ કરવું કે જેથી બોડી માંથી કેલ્શિયમનું અમાઉન્ટ એક્સક્રીટ થાય.
• એવી મેડિકેશન કે જે કેલ્શિયમ ને બાઇન્ડ કરે છે અને તેને બોડી માંથી રિલીઝ કરે છે તેવી મેડિકેસન નો યુઝ કરવો.
• પેશન્ટ ને એમ્બ્યુલાઇઝેશન કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટ ને પ્લેન્ટી ઓફ ફ્લૂઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• પેશન્ટ અને તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને રિએશ્યોરન્સ પ્રોવાઇડ કરવો.
• બાયફોસ્ફેટ એ બોનમાં કેલ્શિયમ ના અમાઉન્ટને એબસોપ્શન કરવા માટે મદદ કરે છે.
• એડમિનિસ્ટર ગ્લુકોકોર્ટીકોઇડ.
• ડાયાલિસીસ.

Nursing management of the Hypercalcemia (હાઇપરકેલ્સેમીયા નુ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટ નું ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મેઇન્ટેન કરવો.
• પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ અમાઉન્ટમાં માં ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટ ને એડવાઇઝ આપવી કે લો કેલ્શિયમ ડાયટ એ ઇન્ટેક કરવું.
• પેશન્ટ ના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને રિએસ્યોરેન્સ પ્રોવાઇડ કરવો.
• જો પેશન્ટ નું સીરમ કેલ્શિયમ લેવલ એ 5.5 meq/liter કરતા ઇન્ક્રીઝ થાય તો પેશન્ટ ને કાર્ડિયાક એરીધેમીઆસ છે કે નહીં તે ચેક કરવું.
• જો પેશન્ટ એ ડાઇયુરેટિક અથવા નોર્મલ સલાઇન યુઝ કરતા હોય તો પેશન્ટ ને હાર્ટફેઇલ્યોર ના સાઇન અને સિમટોમ્સ છે કે નહીં તે ચેક કરવું.
• પેશન્ટ એ ગ્લાયકોસાઇડ રીસીવ કરતા હોય તો તેની ટોક્સીસિટી છે કે નહીં તે જોવું જેમકે ભૂખ ન લાગવી, નોઝિયા ,વોમિટિંગ બ્રેડીકાર્ડિયા વગેરે.
• જો પેશન્ટ ના બોન વીક હોય તો પેશન્ટ ને કેરફૂલી પોઝીશન ચેન્જ કરવી.
• જો પેશન્ટ એ બેડરીડન હોય તો પેશન્ટ ની પોઝિશન એ ફ્રીક્વન્ટલી ચેન્જ કરવી અને પેશન્ટ ને રેન્જ ઓફ મોશન એક્સરસાઇઝ કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન ચેક કરવા.
• પેશન્ટ નું રેસ્પીરેટ્રી સ્ટેટ્સ એ અસેસ કરવું.
• પેશન્ટ ના હાર્ટ સાઉન્ડ ચેક કરવા.
• પેશન્ટ નો વેઇટ મેઇન્ટેન થાય તે માટે ફિઝિકલ એક્ટિવિટી કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ અમાઉન્ટમા ફાઇબરરીચ ફૂડ ઇન્ટેટ કરવા માટે કહેવું કોન્સ્ટીપેશન ને દૂર કરવા માટે.
• પેશન્ટ ને લો કેલ્શિયમ ડાયટ લેવા માટે કહેવું તથા ફ્લુઇડ ઇન્ટેક લેવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટ ને એક્ટિવિટી કરવા માટે કહેવું કે જેથી કેલ્શિયમ એ બોડી માંથી ઓછું થઇ શકે .

ઇન્ટ્રોડક્સન ઓફ મેગ્નેશિયમ(Introduction of megnesium):

મેગ્નેશિયમ એસેન્સીયલ કમ્પોનન્ટ છે કે જે 300 જેટલા એન્ઝાઇમ ને રેગ્યુલેટ કરે છે કે જે ઘણા બોડી ફંક્શન માટે જવાબદાર હોય છે.મેગ્નેશિયમ એ ઘણા બોડી એન્ઝાઇમ માટે કોફેક્ટર તરીકે વર્ક કરે છે.
મેગ્નેશિયમ એ બોડી ના મેટાબોલિક એક્ટિવિટી માટે અગત્યનો ભાગ ભજવે છે. મેગ્નેશિયમ એ સ્મૂથ મસલ્સ ના રિલેક્ષેશન માટે જેમ કે બ્રોન્કિયલ ટ્યુબ્સ ની આજુબાજુ આવેલા મસલ્સ હોય તથા સ્કેલેટલ મસલ્સ કોન્ટ્રાક્શન અને ન્યુરોન્સ કે જે બ્રેઇન માં આવેલા હોય છે.મેગ્નેશિયમ એ પ્રોટીન બિલ્ડઅપ થવામા હેલ્પ કરે છે તથા બ્લડમાં કેલ્શિયમના લેવલને મેઇન્ટેન રાખે છે. મેગ્નેશિયમ એ કાર્ડિયોવાસ્ક્યુલર ડીસીઝ ને પ્રિવેન્ટ કરે છે તથા એ ઇરેગ્યુલર હાર્ટ બીટને રેગ્યુલેટ કરે છે.મેગ્નેશિયમ એ હાર્ટ અટેકની કન્ડિશન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે હેલ્પ કરે છે.મેગ્નેશિયમ એ સ્ટ્રોકની કન્ડિશનને પ્રિવેન્ટ કરે છે.

(ધ નોર્મલ વેલ્યુ ફોર સિરમ મેગ્નેશિયમ is 1.5 to 2.5 meq/liter ) or (1.8-3.0mg/dl)

મેગ્નેશિયમમાં જો ઇમબેલેન્સ હોય તો તેને હાઇપોમેગ્નેશેમીયા (Hypomegnesemia) અથવા હાઇપરમેગ્નેશેમીયા(Hypermegnesemia) કહેવામાં આવે છે.

Magnesium deficit (hypomagnasemia)(હાઇપોમેગ્નેશેમિયા):

હાઇપોમેગ્નેશેમિયા એ ઇલેક્ટ્રોનિક ડિસ્ટર્બન્સ છે .કે જેમાં મેગ્નેશિયમ નું એબનોર્મલી લો લેવલ હોય બ્લડમાં નોર્મલ મેગ્નેશિયમ લેવલ કરતા ઓછુ હોય છે.

(ધ નોર્મલ એડલ્ટ વેલ્યુ ઓફ મેગ્નેશિયમ is 1.5-2.5meq/liter.)

(ઇન હાઇપોમેગ્નેશેમિયા લેવલ ઓફ મેગ્નેશિયમ ઇસ લેસ ધેન <1.5 meq/liter)

Etiology/cause of Hypomegnesemia (હાઇપોમેગ્નેશેમિયા થવા માટેના કારણ):

• બોડીમાંથી મેગ્નેશિયમ એ વધુ પ્રમાણમાં લોસ થવાના કારણે.
• ઓછા અમાઉન્ટમાં મેગ્નેશિયમ નું ઇન્ટેક કરવાના કારણે.
• પ્રોટીન કેલરી માલન્યુટ્રેશન ના કારણે.
• ઇન્ટેસ્ટાઇન માં પ્રોપર્લી એબ્સોર્બશન ન થવાના કારણે.
• માલન્યુટ્રીશન અથવા સ્ટાર્વેશન ના કારણે.
• બોડીમાથી વધુ પ્રમાણમાં ફ્લુઇડ લોસ થવાના કારણે.
• બોડીમાંથી વધુ પ્રમાણમાં યુરિન એસ્ક્રિટ થવાના કારણે.
• સીવ્યર ડાયરિયા.
• ક્રોન્સ ડીસીઝ.
• વધારે પડતું ડાયયુરેટિક આપવાના કારણે.
• યુઝ ઓફ સરટેઇન મેડીકેશન ઇન્ક્લુડીંગ amphotericin,
• Cisplatin, Aminoglycoside.
• ગેસ્ટેરોઇન્ટેસ્ટાઇનલ ફિસ્ટ્યુલા.
• રીનલ ડેમેજ.
• ટોટલ પેરેન્ટ્રલ ન્યુટ્રીશન.
• એક્સેસિવ યુરીનેશન (પોલિયુરીયા).
• આલ્કોહોલિઝમ.
• માલએબ્ઝોર્શન.
• બોડીમાં હાઇ બ્લડ કેલ્શિયમ લેવલના કારણે.
• હાઇપરઆલ્ડોસ્ટેરોનીઝમ.

Clinical manifestation/sign and symptoms of Hypomegnesemia(હાઇપોમેગ્નેસેમીયા ના લક્ષણો અને ચિન્હો):

• પોઝીટીવ trousseau’s and chovostek signs.
• ભૂખ ન લાગવી(Loss of Appetite).
• નોઝીયા(Nausea).
• વોમીટિંગ(Vomiting).
• વીકનેસ(Weakness).
• એપથી(Apathy).
• મસલ્સમાં નબળાઇ આવવી.
• પેરાસ્થેસિયા(parasthesia)
• (ટીંગલીંગ અથવા નંબનેસ સેન્સેશન થવુ).
• મુવમેન્ટ એ સ્લો તથા ઇનવોલ્યુન્ટરી થવી.
• ઇરીટેબીલીટી થવી,
• ટીટેની(Tetany),
• લેગ એન્ડ ફુટ ક્રેમ્પસ(Leg and foot cramps).
• આચકી આવવી.
• ટ્રેમસૅ,
• અટેક્સીઆ(Ataxia): નોર્મલ કોઓર્ડીનેશન ન રહેવું.
• કારપોપેડલ સ્પાઝમ (હાથના મસલ્સમાં સ્પાઝમ આવવી).
• ડિપ્રેશન(Depression).
• ઇરીટેબિલિટી(irritability).
• સાઇકોટીક બીહેવ્યર.
• આચકી આવવી.
• વર્ટિકલ નીસ્ટેગ્મસ (Vertical Nystagmus) : આઇબોલ ની ઇન્વોલ્યુન્ટરી મુવમેન્ટ થવી).
• કાર્ડિઆક ડીશરીધેમીઆસ.
• એક્સ્ટ્રીમ એજીટેશન.
• નિંદર ન આવવી (ઇનસોમનીઆ).
• ડિલીરીયમ.
• ઓડિટરી અને વિઝ્યુઅલ હેલ્યુઝીનેશન.

Diagnostic evaluation of the Hypomegnesemia (હાઇપોમેગ્નેસેમીયા ના ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન):

• હિસ્ટ્રી ટેકિંગ.
• ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન.
• serum Magnesium lower than 1.5 meq/liter.
• ન્યુક્લિયર મેગ્નેશિયમ રેઝોનન્સ સ્પેક્સ્ટ્રોસ્કોપી.
• ઇલેક્ટ્રોકાર્ડિયોગ્રામ શો:
• A)પ્રોલોન્ગ PR એન્ડ QT ઇન્ટરવલ,
• B)વાઇડનિંગ QRS,
• c)ST સેગ્મેન્ટ ડિપ્રેશન.
• D)ફ્લેટેન્ડ T વેવ્સ.
• E) prominent U wave.

medical management of the Hypomegnesemia ( હાઇપોમેગ્નેસેમીયા ના મેડિકલ મેનેજમેન્ટ):

• હાઇપોમેગ્નેશેમિયા ની ટ્રીટમેન્ટ એ તેની ડેફીશયન્સી ના આધારે તથા ક્લિનિકલ ઇફેક્ટ ના આધારે પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.
• ટ્રીટમેન્ટનો એઇમ એ હાઇપોમેગ્નેશેમીયા ના કારણ ને આઇડેન્ટિફાઇડ કરી અને તેને દૂર કરવાનો તથા બોડીમા મેગ્નેશિયમ નુ અમાઉન્ટ રિપ્લેસ કરવું તે છે.
• જે પેશન્ટ ને માઇલ્ડ સિમ્ટોમ્સ હોય તેને ઓરલી મેગ્નેશિયમ રિપ્લેસમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું.
• જે પેશન્ટ ને ખૂબ સિવ્યર સાઇન અને સીમટોમ્સ હોય તેને ઇન્ટ્રા વિનસ મેગ્નેશિયમ એ રિપ્લેસમેન્ટ કરવું અને જે પેશન્ટ ને માઇલ્ડ હાઇપોમેગ્નેશિયા ની કન્ડિશન હોય તેને ડાયટ એ મેગ્નેશિયમ યુક્ત લેવા માટે કહેવું.
• Like : ગ્રીન લીફી વેજિટેબલ ,
  નટ્સ(બદામ),
  લેજ્યુમ્સ (કઠોડ),
  વોલ ગ્રેઇન ( આખુ અનાજ),
  સી ફૂડ,વગેરે જેવું મેગ્નેશિયમ રીચ ડાયટ લેવા માટે કહેવું.
  મેગ્નેશિયમ પ્રીપેરેશન જેમકે મેગ્નેશિયમ ઓક્સાઇડ લેવુ કેમ કે તેમાં વધુ પ્રમાણમાં મેગ્નેશિયમ આવેલું હોય છે.
• જે પેશન્ટ ને સિવ્યર હાઇપોમેગ્નેશેમીયા ની કન્ડિશન હોય તેમને ઇન્ટ્રાવિનસલી મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ provide કરવું.( 10 to 40 meq/liter).
• જો પેશન્ટ ને કાર્ડિયાક એરિધેમીયા,
  Obstetrics problem,
  Electrolyte disturbance,
  Asthma.
  વગેરે જેવી કન્ડિશન હોય તો ઇન્ટ્રાવિનસ્લી મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ પ્રોવાઇડ કરવું.

nursing management of the Hypomegnesemia (હાઇપોમેગ્નેસેમીયા નુ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટ ને મેગ્નેશિયમ રીચ ફુડ લેવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટ નું કન્સીયસનેસ લેવલ મોનિટર કરવું.
• પેશન્ટ ની બ્રીધિંગ પેટર્ન મોનિટર કરવું.
• પેશન્ટ ની E.C.G.માં ચેન્જીસ થાય છે કે નહીં તે અસેસ કરવુ જે વ્યક્તિ એ ડિજિટાલિસ ગ્રુપની મેડિસિન લેતા હોય તેવી વ્યક્તિ મા Ecg changes assess કરવા.
• પેશન્ટ ને ડાયયુરેટીક એન્ડ લકઝેટીવ એક્સેસિવ અમાઉન્ટ મા અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• પેશન્ટ નુ બોવેલ સાઉન્ડ અને તેનો એબડોમીનલ ડિસ્ટેન્સન મોનિટર કરવું.
• મેગ્નેશિયમ ને ઇન્ફ્યુઝન કરતા પહેલા પેશન્ટ ના રિફ્લેક્સીસ ચેક કરવા.
• પેશન્ટ ને કામ ,કવાઇટ અને ડાર્ક રૂમ પ્રોવાઇડ કરવો.
• પેશન્ટ ને લો બેડ પ્રોવાઇડ કરવું તથા તેની સાઇડ રેઇલ્સને ઊંચી રાખવી જો પેશન્ટને આચકી આવતી હોય તો ફોલ ડાઉન થતા પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.

hypermegnesemia(હાઇપરમેગ્નેશિયમિયા ):

હાઇપરમેગ્નેશિયા મા ઇલેક્ટ્રોનિક ઇમબેલેન્સ છે કે જેમાં બોડીમાં મેગ્નેશિયમ નું લેવલ એ 2.5 meq/liter કરતા ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

બોડી માં મેગ્નેશિયમનું નોર્મલ લેવલ એ હાર્ટ તથા નર્વસ સિસ્ટમના ફંકશન માટે અગત્યનું છે.

(ઇન હાઇપરમેગ્નેસેમીયા ધ લેવલ ઓફ મેગ્નેશિયમ ઇસ ગ્રેટર ધેન > 2.5 meq/liter).

Etiology/cause of the Hypermegnesemia(હાઇપરમેગ્નેસેમિઆ ના કારણ):

• હિમોલાઇસીસ,
• રિનલ ઇનસફીસીયન્સી,
• વધુ મેગ્નેશિયમ વાડા એન્ટાસિટ અને લક્ઝેટીવ વધુ પડતો ઉપયોગ કરવાના કારણે.
• હાઇપોથાઇરોઇડિઝમ.
• લિથિયમ થેરાપી.
• ડાયાબિટીક કીટોએસિડોસીસ.
• એડ્રીનલ ઇનસફીશીયન્સી
• ઓવરડોસ ઓફ મેગ્નેશિયમ સોલ્ટ.
• સિવ્યર ડિહાઇડ્રેશન.
• ક્રોનિક રિનલ ઇનસફીશીયન્સી.

clinical manifestation / sign and symptoms of the Hypermegnesemia (હાઇપરમેગ્નેસેમિઆ ના લક્ષણો અને ચિન્હો):

• નોઝિયા એન્ડ વોમીટિંગ,
• નબળાઇ આવવી,
• શ્વાસ લેવામાં તકલીફ પડવી,
• બ્લડ પ્રેશર ઓછું થવું (હાઇપોટેન્શન) ,
• બ્રેડીપ્નીયા,
• થાક લાગવો,
• નીંદર આવવી,
• સ્કેલેટલ મસલ્સ વીકનેસ,
• ડિમીનાઇઝ્ડ રિફ્લેક્સ,
• ફેશિયલ પેરેસ્થેસિયા,
• ફ્લેસિડ મસલ્સ પેરાલાઇસીસ,
• હાઇપરકેલ્શેમિયા,
• એરીધેમિયા,
• ડીપ ટેંડન રિફ્લેક્સ એ ઓછા થવા.
• બ્રેડીકાર્ડિયા.
• બ્રિધિંગ એ સેલ્લો થવી.
• બ્રેડીકાર્ડીયા.
• કાર્ડિયાક ફેઇલ્યોર.

Diagnostic evaluation of the Hypermegnesemia (હાઇપરમેગ્નેસેમિયા ના ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન):

• હિસ્ટરી ટેકિંગ,
• ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
• serum Magnesium level is greater than 2.5 meq/liter.
• એલીવેટેડ પોટેશિયમ એન્ડ કેલ્સિયમ લેવલ.
• ECG changes: prolonged PR interval ,
• Tall t waves,
• Prolonged QT interval and Widened QRS.

Medical management of the Hypermegnesemia (હાઇપરમેગ્નેસેમિયા નુ મેડિકલ મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટ ને વધારે અમાઉન્ટ માં ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે કહેવુ.
• પેશન્ટ ને ડાયયુરેટિક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.
• મેગ્નેશિયમની ટોક્સીસિટી ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે કેલ્શિયમ ગ્લુકોનેટ ઇન્ફયુસ કરવું.
• જે પેશન્ટ એ મેગ્નેશિયમ એ યુરીન દ્વારા પાસ ન કરી શકતા હોય એટલે કે તેનું કિડની ફંક્શન ઇમ્પેઇર્ડ હોય તો તેને ડાયાટીસ પ્રોવાઇડ કરવુ.

Nursing management of the Hypermegnesemia ( હાઇપરમેગ્નેસેમિયા નુ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટ ને કેરફૂલી મોનિટર કરવું.
• પેશન્ટ નો ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મેઇન્ટેન કરવો.
• પેશન્ટ ને મેગ્નેશિયમ રિચ ફૂડ ન લેવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટ એ લેથાર્જી અથવા ડ્રાઉઝીનેસ છે કે નહીં તે મોનિટર કરવું.
• જે ઓવર ધ કાઉન્ટર ડ્રગમાં મેગ્નેશિયમ કન્ટેન્ટ હોય તેને અવોઇડ કરવી.
• પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન ચેક કરવા.
• પેશન્ટ નું રેસ્પીરેટ્રી ફંકશન અસેસ કરવું.
• monitor Ecg changes like:( prolonged PR, Prolonged QRS, and prolonged QT.)
• પેશન્ટ ને ઓછા મેગ્નેશિયમ વાળું ફૂડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

hypophosphatemia (હાઇપોફોસ્ફેટએમિયા):

હાઇપોફોસ્ફેટએમીયા એ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં બોડીમાં ફોસ્ફેટ નું લેવલ એ નોર્મલ લેવલ કરતા ઓછું હોય છે.હાઇપોફોસ્ફેટએમીયા એ starvation and alcoholism ના કારણે થાય છે.

(normal Phosphate level is 2.5 to 4.5 mg/dl( 0.8 -1.5 mmol/liter))

In mild hypophosphatemia ( 2-2.5mg/dl or 0.65 -0.81 mmol/liter),

In moderate Hypophosphatemia( 1-2mg/dl or 0.32 -0.65 mmol/ liter),

In severe hypophosphatemia(<1mg/dl or 0.32 mmol/liter).

Etiology/ cause (કારણ):

• વિધાઉટ ફોસ્ફરસ intravenously fluid એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.
• hyperparathyroidisam
  (હાઇપરપેરાથાઇરોઇડિઝમ:આ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં પેરા થાઇરોઇડ gland એ ખૂબ વધુ પ્રમાણમાં પેરાથાઇરોઇડ hormone નુ secretion કરે છે).
  કિડની ફંક્શન પુવર થવાના કારણે કે જેમાં કિડની ની tubule એ ediquate અમાઉન્ટ મા ફોસ્ફરસ નું reabsorption કરી શકતી નથી તેના કારણે hypophosphatemia ની કન્ડિશન અરાઇઝ થઇ શકે છે.
• અમુક પ્રકારની ડીસીઝ માંથી રિકવરી થવાના કારણે જેમ કે ડાયાબિટીસ કિટોએસિડોસિસ (diabetes ketoacidosis) અથવા severe burn એ હાઇપોફોસ્ફેટએમિયા ની કન્ડિશન કરી શકે છે.
• ડાઇયુરેટિક મેડિસિનનો વધુ પડતો ઉપયોગ કરવાના કારણે.
• લાંબા સમયથી આલ્કોહોલિઝમ હોવાના કારણે માલન્યુટ્રીશન હોવાથી ફોસ્ફરસ એડીક્યુએટ amount મા intake ન કરવાના કારણે.
• કોઇપણ ઇન્ટેસ્ટાઇન ની Abnormalality ના કારણે કે જેમાં intestine એ એડીકયુએટઅમાઉન્ટ મા ફોસ્ફરસ નું એબસોપ્શન કરી શકતું નથી. Ex:chronic diarrhea.

clinical manifestation/(sign and symptoms (લક્ષણો અને ચિન્હો):

• ભૂખ ન લાગવી,
• skeleton અને સ્મુથ મસલ્સ મા weakness આવવી.
• ટીન્ગલીન્ગ સેન્સેસન (tingling sensation).
• નંબનેસ (numbness).
• પેરાસ્થેસીયા (paresthesia) ( feeling of tingling and numbness sensation).
• ટ્રેમર્સ(tremors).
• બોન પેઇન (bone pain).
• નબળાઇ આવવી.
• રેસ્પીરેટ્રી ઇનસફીસીયન્સી (respiratory insufficiency).
• ઇમ્પેર ન્યુરોલોજીક ફંકશન (impaire neurologic Function).
• કન્ફ્યુઝન(Confusion).
• મેમરી લોસ(Memory loss).
• આચકી આવવી.
• કોમા(Coma).
• પેરીફેરલ ન્યુરોપથી એન્ડ પેરાલાઇસીસ(peripheral neuropathy and paralysis).
• હિમોલાઇટીક એનીમિયા (Hemolytic Anaemia).
• ઇમ્પેઇર્ડ લ્યુકોસાઇટ્સ એન્ડ પ્લેટલેટ કાઉન્ટ(Impaired leukocytes and platelate counte).

Diagnostic evaluation( ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન):

• હીસ્ટ્રી ટેકીન્ગ (history tacking)
• ફીઝીકલ એક્ઝામીનેશન (physical examination).
• serum Phosphate level is less than 2.5 mg/dl.
• urin Phosphate level greter than 1.3 g/24 hours.

medical management (મેડિકલ મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટ ની ડાયટમાં ફોસ્ફેટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• જો ડાયટ દ્વારા ફોસ્ફેટ રિપ્લેસમેન્ટ ન થાય તો પેશન્ટને મેડીકેશન સપ્લીમેન્ટેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
• જો મેડીકેશન દ્વારા કયોર ન થાય તો પેશન્ટને ઇન્ટ્રાવિનસલી ફોસ્ફેટ પ્રોવાઇડ કરવુ.
• પેશન્ટ ને phosphate rich ફુડ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
  Ex: green leafy vegetable 🥦,
  peas(🫛 વટાણા),
  beans(🫘),
  nuts( બદામ),
  chocalate,
  beef liver,Etc.
  ફોસ્ફેટ રીચ food હોય છે તે લેવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટ ને જો સીવ્યર હાઇપોફોસ્ફેટેમીયા હોય તો ઇન્ટ્રા વિનસલી ફોસ્ફેટ પ્રોવાઇડ કરવું.
• the dose of kpo4 2.5 mg/dl every 6 hourly.
• જો પેશન્ટને હાઇપર પેરાથાઇરોડિઝમ હોય તો પેરા થાઇરોઇડ gland એ સર્જીકલ રીમુવ કરવી.
• nursing management ( નર્સીન્ગ મેનેજમેન્ટ):
• પેશન્ટ નું સીરમ ઇલેક્ટ્રોલાઇટ લેવલ ચેક કરવું.
• પેશન્ટને ડાયટમાં Phosphate rich food ઇન્ટેક કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટને મસલ્સ વિકનેસ છે કે નહીં તે ચેક કરવું.
• પેશન્ટ નું મેન્ટલ સ્ટેટસ ચેક કરવું.
• પેશન્ટના વાઇટલ સાઇન ચેક કરવા.
• પેશન્ટનો ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મેઇન્ટેઇન રાખવો.

hyperphosphatemia (હાઇપરફોસ્ફેટેમીયા):

હાઇપરફોસ્ફેટેમીયા એ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં બોડીમાં તથા બ્લડમાં ફોસ્ફેટ નું લેવલ એ નોર્મલ લેવલ કરતા ઇન્ક્રીઝ થાય છે.હાઇપરફોસ્ફેટેમીયા એ વધુ પડતા ફોસ્ફેટ ના absorption થવાના કારણે તથા બોડી માંથી ઓછા પ્રમાણમાં લોસ થવાના કારણે, તથા વધુ પડતા પ્રોડક્શન થવાના કારણે થાય છે.હાઇપરફોસ્ફેટેમીયા નું એક મુખ્ય કારણ એ રીનલ failure છે.

Etiology/cause (કારણ):

• રીનલ ફેઇલ્યોર (renal failure),
• કીમોથેરાપી(chemotherapy),
• થાઇરોઇડ નું પ્રમાણ ઓછું હોવાના કારણે (hypothyroidism ),
• રેસ્પીરેટ્રી એસીડોસીસ (respiratory acidosis),
• ડાયાબિટીક કીટોએસીડોસીસ ( Diabetic ketoacidosis),
• ફોસ્ફેટ નું અમાઉન્ટ વધુ પડતું લેવાના કારણે.
• profound muscles necrosis.
• હાઇપોફોસ્ફેટએમિયા કન્ડિશન એ લક્ઝેટીવ તથા એનિમા કે જે ફોસ્ફેટ યુક્ત હોય તેનો વધુ પડતો ઉપયોગ કરવાના કારણે થાય છે.
• કિડની ફેઇલ્યોર ના કારણે બોડીમાંથી ફોસ્ફેટ એ excrete ન થવાના કારણે તથા મેગ્નેશિયમની ડેફીશિયનસી ના કારણે.
• હાઇપોપેરાથાઇરોડીઝમ આ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાંથી પેરાથાઇરોઇડ ગ્લેન્ડમાંથી એડિક્યુલેટ અમાઉન્ટમાં પેરાથાઇરોઇડ harmon નું પ્રોડક્શન થતું નથી .
• તેના કારણે કિડની ની ઇનએબિલિટી હોય કે જે parathyroid હોર્મોન ને રિસ્પોન્સ આપી શકતી નથી તેના કારણે બોડી માંથી ફોસ્ફેટ નું એક્સક્રીસન થતું નથી.
  અને બોડી મા ફોસ્ફેટ નું અમાઉન્ટ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
• હાઇપોકેલ્શેમિયા ની condition ના કારણે પણ બોડીમાં ફોસ્ફેટનું અમાઉન્ટ increase થાય છે.

clinical manifestation/sign and symptoms (લક્ષણો અને ચિન્હો):

• ટીટેની(tetany),
• ફિંગર ટિપ્સ મા tingling sensation આવવી.
• ભૂખ ન લાગવી.
• નોઝીયા (nausea).
• વોમિટીંગ (vomiting),
• મસલ્સ વીકનેસ( Muscles weakness).
• હાઇપરરીફ્લેક્સીયા (Hyperreflexia)
• ટેકીકાર્ડીયા(tachycardia).
• યુરીન આઉટપુટ ઓછું થવું(Decrease urin output).
• જોવામાં તકલીફ પડવી.
• પાલ્પીટેશન(Palpitations).
• ડિપ્રેશન( Depression).
• મેમરી લોસ થવી( Loss of memory).
• કન્વલ્ઝન્સ આવવી.
• સોફ્ટ ટીશ્યુ નું કેલ્સિફિકેશન થવું.
• આર્ટીરીઓસ્કેરોસીસ(arteriosclerosis).
• આર્ટીરીઓસ્કેરોસીસના કારણે હાર્ટ અટેક તથા સ્ટ્રોક આવવો.
• સીવ્યર itching આવવી.

Diagnostic evaluation (ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન):

• હીસ્ટ્રી ટેકીન્ગ એન્ડ ફીઝીકલ એક્ઝામીનેશન (history tacking and physical examination).
• સીરમ ફોસ્ફેટ લેવલ એ 4.5 mg /dl કરતા ઇન્ક્રીઝ થવું (serum Phosphate level is greater than 4.5 mg/dl).
• સીરમ કેલ્શીયમ લેવલ એ 9 mg/dl કરતા ઓછું હોવું. (serum calcium level is less than 9mg/dl).
• X Ray,
• પેરાથાઇરોઇડ હોર્મોન ડિક્રીઝ થવું (decrease parathyroid hormone),
• check blood uria nitrogen level ( BUN )And creatinine level.

medical management (મેડિકલ મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટ ને વિટામિન ડી પ્રિપેરેશન પ્રોવાઇડ કરવું Phosphate નું લેવલ ઓછું કરવા માટે.
• ઓરલ ફોસ્ફેટ બાઇન્ડર નો ઉપયોગ કરવો તે જે જી.આઇ.ટ્રેક(G.I track) માંથી ફોસ્ફરસ ને એબ્સોર્બ કરી શકે.
• (લેન્થેનમ કાર્બોનેટ ડાયાલિસિસ પેશન્ટ ને પૂરો પાડે છે). lanthanum carbonate provides to the dialysis patients.
• કેલ્શિયમ સોલ્ટ જેવા કે (કેલ્શિયમ કાર્બોનેટ, ગ્લુકોનેટ ,તથા ક્લોરાઇડ) નો ઉપયોગ કરવો કે જે ફોસ્ફેટને બ્લડ સ્ટ્રીમ માંથી bind કરે છે અને બ્લડમાં ફોસ્ફેટ નું લેવલ ઓછું કરે છે.
• આલ્બ્યુમીન્સ સોલ્ટ જેમકે આલ્બ્યુમીન હાઇડ્રોક્સિડ (Albumin hydroxide)નો ઉપયોગ કરવો કે જે ફોસ્ફરસને બાઇન્ડીંગ કરી શકે.
• પેશન્ટને જો સીવ્યર હાઇપરફોસ્ફેટમિયા હોય તો પેશન્ટને કેલ્શિયમ ગ્લુકોનેટ એ ઇન્ટ્રાવિનસલી પ્રોવાઇડ કરવો.
• બ્લડ માંથી વધારે પ્રમાણમાં ફોસ્ફેટ ને રીમુવ કરવા માટે ડાયાલિસિસ એ અગત્યની ટ્રીટમેન્ટ છે.
• જે ફૂડ એ ફોસ્ફેટ રીચ હોય જેમાં ડેઇરી પ્રોડક્ટ ,મીટ ,નટ્સ અને બીજા હાઇ protien food એ અવોઇડ કરવા જોઇએ.

Nursing management (નર્સીન્ગ મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટ નું સીરમ ફોસ્ફેટ level assess કરવું.
• પેશન્ટને હાઇપો કેલ્શેમીયા ના અને સાઇન અને સીમટોમ્સ છે કે નહીં તે ચેક કરવું.
• જે પેશન્ટ એ હાઇપરફોસ્ફેટેમીયા માટે હાઇ રિસ્ક હોય તેને પ્રોપર મોનિટર કરવુ.
• પેશન્ટને ઓછા ફોસ્ફેટ વાળું ડાયટ લેવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટને ફોસ્ફરસ રીચ
  ફૂડ જેમકે
  🧀 cheese,
  cream,
  nuts,
  whole grain,
  cereals,
  dried fruits,
  vegetables,
  sweetbreads,
  milk food જેવા ફોસ્ફેટ રીચ ફૂડ ન લેવા માટે કહેવું.
• જ્યારે patient નું ફોસ્ફેટ લેવલ એ નોર્મલ થાય ત્યારે પેશન્ટને instruction આપવું કે લગ્ઝેટીવ( laxative) તથા એનીમા( enema) કે જેમાં ફોસ્ફેટ વધુ હોય તેને અવોઇડ કરવા.
• પેશન્ટને ઇન્સ્ટ્રક્શન આપવુ કે હાઇપો કેલ્શિયમના કોઇપણ સાઇન અને સિમટોમ્સ છે કે નહીં તે check કરવુ તથા પેશન્ટનું urin output મા કોઇ ચેન્જીસ થાય છે કે નહીં તે assess કરવું.
• પેશન્ટને ઓછા ફોસ્ફેટ વાળું ફૂડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇસ આપવી.

ઓપ્ટીમમ ફ્લુઇડ એન્ડ ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ને બેલેન્સ કરવા માટેના નર્સીન્ગ મેઝર્સ(Nursing measures to promote optimum Fluid and Electrolyte balance):

પ્રિવેન્ટીવ કેર (Preventive care):

આમાં ક્લાઇન્ટ ને ફ્લુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ઇમબેલેન્સ ના કારણો આપવામાં આવે છે જેથી તેઓ પ્રિવેન્ટીવ મેઝર્સ લઇ શકે.

a)લાઇફ સ્ટાઇલ એનાલાઇસીસ ( Life style analysis ) :

ફેક્ટર્સ જેમકે ક્લાઇન્ટ ની ઉમર (Age), સ્ટ્રેસ(Stress), ડાયટ(Diet) નું એનાલાઇઝ કરવાથી અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ઇમ્બેલન્સ થતું પ્રિવેન્ટ કરી શકાય છે.

b) લાઇફ સ્ટાઇલ કાઉન્સેલીન્ગ (Life Style councelling)

C) હેલ્થ એજ્યુકેશન (health Education):

સ્ટ્રેસ રીલીવીન્ગ ફેક્ટર્સ જેમ કે, ડાયટરી પેટર્ન અને મેડીકલ સીમ્પટોમ્સ (Dietary pattern and medical Symptoms) ઉ.દા. :
હાઇપરઇરીટેબીલીટી( Hyperirritability),
બ્રેડીકાર્ડીયા(Bradycardia),
સેલો રેસ્પીરેશન્સ( Shallow Respiration),
પેરેસ્થેસીયા(Parasthesia).

ફ્લુઇડ, ઇલેક્ટ્રોલાઇટ અને એસિડ-બેઇઝ બેલેન્સનું અસેસમેન્ટ કરવા માટે કોમન લેબોરેટરી ટેસ્ટ(Common Laboratory test to Assess Fluid, Electrolytes and Acid – Base Balance):

1)સીરમ ઓસ્મોલેરિટી(Serum Osmolarity):

સીરમમાં ડિઝોલ્વ થયેલા પાર્ટીકલ્સ ની ટોટલ કોન્સનટ્રેશન ને મેઝર કરે છે; મોટે ભાગે Na+ કોન્સન્ટ્રેશન દ્વારા ડિટરમાઇન થાય છે.

નોર્મલ ફાઇન્ડીન્ગ (Normal Findings):
ચાઇલ્ડ(Child): 70- 290 mosm/kg,
એડલ્ટ (Adult): 280 – 300 mosm/kg.

2) યુરિન ઓસ્મોલેરિટી(Urine Osmolarity):

યુરીન ની સાઇઝ ને ધ્યાનમાં લીધા વિના, કોન્સનટ્રેશન અથવા સોલ્યુટ પાર્ટીકલ્સ ની સંખ્યાને માપે છે.

નોર્મલ ફાઇન્ડીન્ગ (Normal Findings):
ન્યુ બોર્ન : 100-600 mosm/kg
ચાઇલ્ડ/એડલ્ટ : 50-1200 mosm/kg
એવરેજ : 200 – 800 mosm/kg.

3) યુરીન સ્પેસીફીક ગ્રેવિટી(Urin Specific Gravity):

વોટર ની ડેન્સીટી મેઝર કરે છે ડિસ્ટીલ વોટર ની કમ્પેરીઝન માં યુરીન ની ઓસ્મોલેરિટી જેટલું પ્રીસાઇઝ મેઝરમેન્ટ નથી.

નોર્મલ ફાઇન્ડીન્ગ (Normal Findings):

યુરીન સ્પેસીફીક ગ્રેવિટી : 1.003-1.040

4)હેમેટોક્રિટ (Hct ( Hematocrit)):

વોલ બ્લડ માં રેડ બ્લડ સેલ્સ ના વોલ્યુમ દ્વારા પર્સન્ટેજ મેઝર કરવાથી ફ્લુઇડ વોલ્યુમ અલ્ટ્રેશન્સ નો રીલેટીવ ઇન્ડીકેશન (સંકેત)મળે છે.

નોર્મલ ફાઇન્ડીન્ગ (Normal Findings):

એડલ્ટ મેલ : 40-54%
એડલ્ટ ફીમેલ: 36-46%

5)હીમોગ્લોબીન (Hgb અથવા Hg):

બ્લડ ની ઓક્સિજન કેરીન્ગ કેપેસીટી ને મેઝર કરે છે; ફ્લુઇડ બેલેન્સ નું ઇન્ડીકેટર છે.

નોર્મલ ફાઇન્ડીન્ગ (Normal Findings):

એડલ્ટ મેલ : 14-18 gm/dl
એડલ્ટ ફીમેલ: 12-16 gm/dl

6)બ્લડ યુરિયા નાઇટ્રોજન (BUN: Blood urea nitrogen):

તે બ્લડ સ્ટ્રીમ મા નાઇટ્રોજીનીયસ વેસ્ટ ના લેવલ ને મેઝર કરે છે.રીલેટીવ ઇન્ડીકેટર ફેક્ટર્સ જેમકે ડાયટમા પ્રોટીનનું અમાઉન્ટ અથવા ડિક્રીઝ થાય તેના પર અફેક્ટ કરે છે કેટાબોલિક ડ્રગ્સ અને ચીલ્ડ્રન્સ માં ગ્રોથ સ્પુટ્સ જેવા ફેક્ટર્સ થી અફેક્ટ થાય છે.

નોર્મલ ફાઇન્ડીન્ગ (Normal Findings):

6-20 (mg/dL) or
2.1-7.1 (mmol/L).

ક્લાઇન્ટને ટ્રીટમેન્ટ આપવી જોઇએ જેથી બોડી માં ફ્લુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ બેલેન્સ મેઇન્ટેઇન કરી શકાય.

d) હેલ્થ સ્ક્રીનીંગ (Health Screening):

બોડીમાં ફ્લુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ બેલેન્સ ને ચેક કરવા માટે ક્લાઇન્ટે બધા લેબોરેટ્રી ટેસ્ટ માંથી પસાર થવું આવશ્યક છે.

સપોર્ટીવ કેર ( Supportive care):

1) ડાયટ એન્ડ ફ્લુઇડ કાઉન્સેલિંગ (Diet and Fluid Counselling):

ક્લાઇન્ટને પ્રોપર અને રેગ્યુલર ડાયટ અને ફ્લુઇડ લેવા માટે એન્કરેજ કરવા જેના કારણે ફ્લુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ બેલેન્સ થઇ શકે.

2) ઓરલ રીહાઇડ્રેશન (Oral Rehydration):

ક્લાઇન્ટ ને ઓરલ ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એન્કરેજ કરવા કે જે ફ્લુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ બેલેન્સ ને ઇન્ક્રીઝ કરે છે.

ઇલેક્ટ્રોલાઇટ બેલેન્સ ટેસ્ટ (Electrolyte balance tests):

1)સીરમ ઇલેક્રટ્રોલાઇટ્સ: બ્લડ સીરમ મા ઇલેક્ટ્રોલાઇટ બેલેન્સ ને મેઝર કરે છે.

સોડિયમ (Na+) : 135-145 mEq/L

પોટેશિયમ (K+) : 3.5-5 mEq/L

કેલ્શિયમ (Ca2+): આયોનાઇઝ્ડ : 4.5 – 5.8 mEq/L
ટોટલ : 8.8 – 10.5 mEq/L

મેગ્નેશિયમ (Mg2+): 1.5-2.5 mEq/L.

ફોસ્ફરસ (PO42-): 2.5-4.5 mEq/L

ક્લોરાઇડ (Cl-) : 98-108 mEq/L

2) યુરીન ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ(Urine Electrolytes):

યુરીન માં ઇલેક્ટ્રોલાઇટ લેવલ ને મેઝર કરે છે; યુરીન ના 24 અવર્સ કલેક્શન નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે.

સોડિયમ (Na+) : 40-220 mEq/L પ્રતિ 24 કલાક

પોટેશિયમ (K+) : 40-80 mEq/L પ્રતિ 24 કલાક

કેલ્શિયમ (Ca2+) : 50-300 mEq/L પ્રતિ 24 કલાક

3) બેલેન્સ ટેસ્ટ: ગેસીસ (ABGs) :

PO2 : 80 – 100 mmHg
PCO2 : 35-45 mm Hg
pH : 7.35-7.45
HCO3 : 22-26 mEq/L

બેઝ એક્સેસ : +2 થી -2 mEq/L

ફ્લુઇડ લોસ( Fluid loss) :

કરન્ટ બોડી વેઇટ ×60 % =નોર્મલ Na+( Normal Na+)/
કરન્ટ Na+( Current Na+)

લીમીટેશન્સ ઓફ ઓરલ ફ્લુઇડ ઇન્ટેક(Limitations of oral Fluid intake):

અનકન્સીયસ ક્લાઇન્ટ,
માઉથ ટ્રોમા
સ્વેલોવીન્ગમા ડીફીકલ્ટી,
ઇનડાયજેશન

ઇન્ટેક આઉટપુટ મોનિટરિંગ અને રેકોર્ડિંગ(intake output monitoring and Recording):

ઇન્ટેક અને આઉટપુટને મોનીટરીંગ અને રેકોર્ડિંગ માટે પ્રોપર ચાર્ટ હોવો જોઇએ.

ઇન્ટેક અને આઉટપુટ રેકોર્ડ કરવા માટેના ઇન્ડીકેશન(indication Of Recording intake and output):

• એક્યુટ એન્ડ ક્રોનીક ડીસીઝ (રીનલ,કાર્ડીયાક,એન્ડોક્રાઇન, ન્યુરોલોજીકલ,હીપેટીક ડર્મેટોલોજીકલ),
• મેજર ટ્રોમા, સર્જરી,ડ્રેઇનીન્ગ વુન્ડ્સ, અલ્ટર્ડ ઇન્ટેક ઓર આઉટપુટ.
• ઇનસફીસીયન્ટ ડાયટ,નોઝીયા, વોમીટીન્ગ,ડાયરીયા એન્ડ કોન્સ્ટીપેશન.
• ગવાજ ટ્રીટમેન્ટ, I/V થેરાપી, ઓરલ ફ્લુઇડ થેરાપી.
• યુરીનરી કેથેટર્સ.

નર્સીસ રીસ્પોન્સીબીલીટીસ ઇન રીલેશન ટુ ઇન્ટ્રાવિનસ ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશન ઇન્ક્લુડ( Nurse’s Responsibilities in Relation to Intravenous Drug Administration include):

• મેડીકેશન ના થેરાપ્યુટીક યુઝ અથવા એડમીનીસ્ટ્રેશન માટેના સોલ્યુશન, તેનુ નોર્મલ અમાઉન્ટ, સાઇડઇફેક્ટ, પ્રિકોસન્સ અને કોન્ટ્રાઇન્ડીકેશન્સ વિશે જાણવું.
• ડ્રગ ને એસેપ્ટીકલી રીતે અને સેફ્લી રીતે પ્રિપેઇર કરવી, કન્ટેઇનર અને ડ્રગ ની ફોલ્ટ્સ માટે તપાસ કરવી, કરેક્ટ ડાયલ્યુઅન્ટ્સ નો ઉપયોગ કરવો અને એડમીનીસ્ટ્રેશન પહેલાં ઇમીડીયેટ્લી પ્રીપેઇર કરવી.
• પેશન્ટ ને આઇડેન્ટીફાય કરવા માટે સક્ષમ બનવું અને એલર્જીની સ્ટેટસ ને ચેક કરવું.
• પ્રિસ્ક્રિપ્શન ચાર્ટ ને ચેક કરવું
• વાસ્ક્યુલર એક્સેસ ડિવાઇસની પેટન્સી ચેક કરવી અને મેઇન્ટેઇન રાખવી.
• વાસ્ક્યુલર એક્સેસ ડિવાઇસની સાઇટનું ઇન્સ્પેક્શન કરવું અને જ્યાં એપ્રોપ્રીએટ હોય ત્યાં કોમ્પ્લીકેશન્સ નું મેનેજીન્ગ/રિપોર્ટિંગ કરવું.
• ઇન્ફ્યુઝનના ફ્લો રેટ અને/અથવા ઇન્જેક્શનની સ્પીડ ને કન્ટ્રોલ કરવી.
• પેશન્ટ ની કન્ડિશન નું મોનીટરીંગ કરવું અને ચેન્જીસ ની જાણ કરવી.
• એડમીનીસ્ટર્ડ તમામ ડ્રગ્સ ના ક્લીયર અને ઇમીડીયેટ રેકોર્ડ્સ બનાવો.

નર્સીસ ગાઇડ ટુ ઇન્ટ્રાવીનસ સોલ્યુશન્સ (Nurses Guide to Intravenous Solutions)

કોમન ઇન્ટ્રાવીનસ થેરાપી સોલ્યુશન(Common Intravenous therapy solutions):

વોટરમા કાર્બોહાઇડ્રેટસ ( E.X.:પાણીમાં 5% ડેક્સ્ટ્રોઝ )

પોસીબલ‌ બેનીફીટ્સ ફ્રોમ એડમીનીસ્ટ્રેશન ઇન્ટ્રાવીનસ થેરાપી (Possible Benifits From Administration intravenous Therapy):

• ડીહાઇડ્રેશન ને પ્રિવેન્ટ કરે છે.
• કીટોસીસ ને પ્રિવેન્ટ અને ટ્રીટ કરે છે.
• સોડિયમ ડાય્યુરેસિસ ને પ્રમોટ કરે છે (ખાસ કરીને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ સોલ્યુશનના એક્સેસીવ એડમીનીસ્ટ્રેશન ના કારણે)
• કેલરી સપ્લાય કરે છે (એનર્જી માટે)
• વોટર સપ્લાય કરે છે (બોડી ની નીડ માટે)

કન્ડિશન રીક્વાયર્ડ પ્રીકોસન્સ (Conditions Requiring Precautions):

• વોટર ઇનટોક્સીકશન
• એવા પેશન્ટ કે જેમને બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન થતુ હોય છે.
• એવા પેશન્ટ કે જે ન્યુરોસર્જીકલ પ્રોસીઝરમાથી પસાર થતા હોય.

કોમન ઇન્ટ્રાવીનસ થેરાપી સોલ્યુશન(Common Intravenous therapy solutions):

સોડિયમ ક્લોરાઇડ સોલ્યુશનમાં કાર્બોહાઇડ્રેટ( Ex: હાફ સ્ટ્રેન્થ સલાઇનમા 5% ડેક્ટ્રોઝ)

પોસીબલ‌ બેનીફીટ્સ ફ્રોમ એડમીનીસ્ટ્રેશન ઇન્ટ્રાવીનસ થેરાપી (Possible Benifits From Administration intravenous Therapy):

• ડાયયુરેસીસ ને પ્રમોટ કરે.
• એક્સેસીવ ફ્લુઇડ લોસ ને કરેક્ટ કરે છે(પરસ્પીરેશન ના કારણે).
• આલ્કલોસીસ ને પ્રીવેન્ટ કરે.
• કેલરી અને સોડીયમ ક્લોરાઇડ પ્રોવાઇડ કરે છે.

કન્ડિશન રીક્વાયર્ડ પ્રીકોસન્સ (Conditions Requiring Precautions):

• રીનલ ઇનસફીસીયન્સી,
• કાર્ડીયાક, હીપેટીક તથા રીનલ ડીસીઝ ના કારણે એડીમા.

કોમન ઇન્ટ્રાવીનસ થેરાપી સોલ્યુશન(Common Intravenous therapy solutions):

સોડિયમ ક્લોરાઇડ સોલ્યુશન ( EX : 0.9 % સોડીયમ ક્લોરાઇડ સોલ્યુશન)

પોસીબલ‌ બેનીફીટ્સ ફ્રોમ એડમીનીસ્ટ્રેશન ઇન્ટ્રાવીનસ થેરાપી (Possible Benifits From Administration intravenous Therapy):

• આલ્કલોસીસ ને ટ્રીટ કરવા માટે.
• એક્સેસીવ ફ્લુઇડ લોસ ને કરેક્ટ કરવા માટે.
• ડાયાબીટીક એસીડોસીસ ને ટ્રીટ કરવા માટે.
• એડ્રીનો ઇનસફિશિયન્સી ને ટ્રીટ કરવા માટે.
• પાયલોરીક સ્ટેનોસીસ માંથી વોમીટીન્ગ ને ટ્રીટ કરવા માટે

કન્ડિશન રીક્વાયર્ડ પ્રીકોસન્સ (Conditions Requiring Precautions):

• હાઇ સોડીયમ એન્ડ પ્લાઝમા કોન્સનટ્રેશન.
• ડીહાઇડ્રાઇડ્રેશન.
• હાઇપોનેટ્રેમીયા.
• એડીમા.

કોમન ઇન્ટ્રાવીનસ થેરાપી સોલ્યુશન(Common Intravenous therapy solutions):

રીન્ગર સોલ્યુશન(સોડીયમ, ક્લોરાઇડ, પોટેશિયમ, એન્ડ કેલ્શિયમ)

પોસીબલ‌ બેનીફીટ્સ ફ્રોમ એડમીનીસ્ટ્રેશન ઇન્ટ્રાવીનસ થેરાપી (Possible Benifits From Administration intravenous Therapy):

• વોટર ઇન્ટેક એ રિડ્યુઝ થવાના કારણે ડિહાઇડ્રેશન ને ટ્રીટ કરવા માટે.
• વોમીટીન્ગ.
• ડાયરીયા.
• માઇલ્ડ આલ્કેલોસીસ ને ટ્રીટ કરવા માટે.
• હાઇપોક્લોરેમીયા ને ટ્રીટ કરવા માટે.

કન્ડિશન રીક્વાયર્ડ પ્રીકોસન્સ (Conditions Requiring Precautions):

• એડીશન ડિસીઝ.
• સિવ્યર પોટેશીયમ તથા કેલ્શિયમ ની ડેફીસીયન્સી.

કોમન ઇન્ટ્રાવીનસ થેરાપી સોલ્યુશન(Common Intravenous therapy solutions):

રિન્ગર લેક્ટેટ સોલ્યુશન (કન્ટેન્ટ : સોડીયમ, પોટેશિયમ, કેલ્શિયમ,ક્લોરાઇડ એન્ડ લેક્ટેટ)

પોસીબલ‌ બેનીફીટ્સ ફ્રોમ એડમીનીસ્ટ્રેશન ઇન્ટ્રાવીનસ થેરાપી (Possible Benifits From Administration intravenous Therapy):

• ડિહાઇડ્રેશન ને ટ્રીટ કરવા માટે.
  એક્સ્ટ્રાસેલ્યુલર ફ્લ્યુઇડ સીફ્ટ થાય ત્યારે નોર્મલ ફ્લુઇડ ને રીસ્ટોર કરવા માટે.
• મોડરેટ મેટાબોલીક એસીડોસીસ( રીનલ ઇનસફીસીયન્સી, ઇન્ફન્ટ ડાયરિયા, ડાયાબીટીક એસીડોસીસ)
• ડેઇલી એક્સ્ટ્રાસેલ્યુલર ઇલેક્ટ્રોલાઇટ અને વોટર લોસ ને રિપ્લેસ કરવા માટે.

કન્ડિશન રીક્વાયર્ડ પ્રીકોસન્સ (Conditions Requiring Precautions):

• હિપેટીક ડિસીઝ,
• એનોક્ઝીયા,
• સિવ્યર મેટાબોલીક એસીડોસીસ,
• સિવ્યર મેટાબોલીક આલ્કેલોસીસ.

કોમન ઇન્ટ્રાવીનસ થેરાપી સોલ્યુશન(Common Intravenous therapy solutions):

મલ્ટીપલઇલેક્ટ્રોલાઇટ સોલ્યુશન(કન્ટેઇન સોડીયમ, પોટેશિયમ, મેગ્નેશિયમ , ક્લોરાઇડ,લેક્ટેટ ફોસ્ફેટ)

પોસીબલ‌ બેનીફીટ્સ ફ્રોમ એડમીનીસ્ટ્રેશન ઇન્ટ્રાવીનસ થેરાપી (Possible Benifits From Administration intravenous Therapy):

• ગેસ્ટ્રીક સક્સનીન્ગ અથવા વોમિટીંગ દ્વારા લોસ થયેલા ગેસ્ટ્રીક કન્ટેન્ટને રીપ્લેસ કરવા માટે.

કન્ડિશન રીક્વાયર્ડ પ્રીકોસન્સ (Conditions Requiring Precautions):

• સિવ્યર રીનલ ડિસીઝ,
• ડાયાબિટીસ ઇન્સીપીડસ,
• સિવ્યર હિપેટીક ડિસીઝ.

કોમન ઇન્ટ્રાવીનસ થેરાપી સોલ્યુશન(Common Intravenous therapy solutions):

પ્લાઝમા વોલ્યુમ એક્સપાન્ડર (ડેસ્ટેન, સોડિયમ, ક્લોરાઇડ સમાવે છે).

પોસીબલ‌ બેનીફીટ્સ ફ્રોમ એડમીનીસ્ટ્રેશન ઇન્ટ્રાવીનસ થેરાપી (Possible Benifits From Administration intravenous Therapy):

• ટ્રોમા, હેમરેજ, બર્ન્સ, સર્જરી તથા એનેસ્થેસીયા ના કારણે લોસ થયેલા બ્લડ વોલ્યુમ ને ટેમ્પરરી ઇન્ક્રીઝ કરવા માટે.

કન્ડિશન રીક્વાયર્ડ પ્રીકોસન્સ (Conditions Requiring Precautions):

• ડેકસ્ટ્રાન એલર્જી(Dextran allergy).