Unit : 8 Management of Complications During Pregnancy

બ્લિડિંગ ઇન પ્રેગ્નેન્સી

• એક્ટોપીક પ્રેગ્નેન્સી:

ડેફીનેશન

જ્યારે ફર્ટિલાઇઝ્ડ ઓવમ એ નોર્મલ યુટ્રસ ના એન્ડોમેટ્રીયલ કેવીટીની બહારની તરફ (આઉટ સાઇડ) માં ઇમ્પ્લાન્ટ અને ડેવલોપ થાય તો તેને એક્ટોપિક પ્રેગનેન્સી કહેવામાં આવે છે.

એનાટોમીકલ સાઇટ ઓફ ઇમ્પ્લાન્ટેશન ઓફ એક્ટોપીક પ્રેગ્નેન્સી:

ટ્યુબલ પ્રેગનેન્સી એ વધારે કોમન હોય છે નોમૅલી રાઇટ ફેલોપિયન ટ્યુબમાં લેફ્ટ ફેલોપિયન ટ્યુબ કરતા વધારે જોવા મળે છે.ફેલોપિયન ટ્યુબમા એમ્પયુલા એ એક્ટોપીક પ્રેગ્નેન્સિ ના ઇમ્પ્લાન્ટેશન ની મોસ્ટ કોમન સાઇટ છે.

જો એક્ટોપીક પ્રેગ્નન્સી ફેલોપિયન ટ્યુબ ના ઇસ્થમસ થાય તો તે એક ડેન્જરિયર્સ સાઇટ ગણાય છે જેના કારણે ટ્યુબલ રપ્ચર પણ થય શકે છે.

ઇટિયોલોજી

અમુક પ્રકારના ફેક્ટર્સ ના કારણે ફર્ટિલાઇઝ્ડ ઓવમ એ યુટેરાઇન કેવિટી માં માઇગ્રેશન થવામાં ડીલે થાય તેના કારણે.

ફર્ટિલાઇઝ થયેલા ઓમવ ને ટ્યુબમ્યુકોઝા માંજ ઇમ્પ્લાન્ટેશન થવા માટે ફેવરેબલ એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરતા ફેક્ટર્સના કારણે.

હોર્મોનલ ફેક્ટર ના કારણે,
બર્થ ડિફેક્ટ ના કારણે,
મેડિકલ કન્ડિશનના કારણે.

રિસ્ક ફેક્ટર્સ

પ્રિવ્યસ એક્ટોપીક પ્રેગ્નેન્સી ના કારણે,
યુટેરાઇન ટ્યુબમાં પ્રિવ્યસ સર્જરીના કારણે,
ટ્યુબલ રિકન્સટ્રક્ટીવ સર્જરીના કારણે,
ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન કોન્ટ્રાસેટીવ ડિવાઇસ નો યુઝ ફેઇલ્યોર થવાના કારણે,
અમુક પ્રકારના ઇન્ફેક્શનના કારણે જેમ કે,
પેલ્વિક ઇન્ફ્લામેટરી ડીસીઝ,
ક્લેમાઇડિયા ઇન્ફેક્શન,
ગોનોરિયા વગેરે,
ઇનફર્ટિલિટી ની હિસ્ટ્રી હોવાના કારણે,
આસિસ્ટેડ રીપ્રોડક્ટિવ ટેકનીક( ART ) ના કારણે,
ઇનફર્ટિલિટી ની ટ્રીટમેન્ટ ના કારણે જેમ કે,
ઇન વીટ્રો ફર્ટિલાઇઝેશન( IVF),
મધરની એજ 35 યર્સ કરતા વધારે હોવાના કારણે,
પ્રિવિયસ એબોર્શન નું ઇન્ડ્યુઝ કરવાના કારણે,
એન્ડોમેટ્રીઓસીસ ની હિસ્ટ્રી હોવાના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો (સાઇન એન્ડ સિમ્પટોમ્સ):

એક્ટોપીક પ્રેગ્નન્સી ના લક્ષણો તથા ચિન્હો ને બે ટાઇપ માં વર્ગીકૃત કરવામાં આવેલા છે:

1)એક્યુટ ટાઇપ
2)ક્રોનિક ટાઇપ

1)એક્યુટ ટાઇપ
એક્યુટ ટાઇપ ની એક્ટોપીક પ્રેગ્નેન્સી માં ટ્રાયેડ સિમ્પટોમ્સ જોવા મળે છે જેમ કે:

એમેનોરિયા ,
શાર્પ કોલીકી એબડોમીનલ પેઇન ,
વજાઇનલ બ્લિડિંગ
નોઝિયા તથા વોમિટિંગ થવી,
પેલનેસ એ સામાન્ય રિતે હેમરેજ ના અમાઉન્ટ પર ડિપેન્ડ કરે છે.
શોકના સાઇન તથા સીમટોમ્સ જોવા મળવા,
જેમ કે,
રેપીડ એન્ડ ફેબલ પલ્સ,
બ્લડપ્રેશર ફોલડાઉન થવુ,
એક્સટ્રીમિટીસ એ કોલ્ડ તથા ક્લેમી થવી.
ડોમીનલ એક્ઝામિનેશનમાં એબડોમન એ ટેન્સ,ટીમીડ અને ટેન્ડર ફીલ થવું.
એબડોમીનલ ટેન્ડરનેસ થવું.
બોવેલ એ ડિસ્ટન્ડેડ થવું.
ટ્યુબલ રપ્ચર અને ટ્યુબલ એબોર્શન સાથે મેંસિવ ઇન્ટ્રા પેરિટોનિયલ હેમરેજ થાય છે.

કુલેન સાઇન પોઝીટીવ થવી: હિમોપેરિટોનિયમ ના કારણે ડાર્ક બ્લુઇસ પેરી અંબેલીકલ ઇકાઇમોસીસ જોવા મળવું.
પેલ્વિક એક્ઝામિનેશન દરમિયાન વજાયનલ એરિયા પેલ જોવા મડવુ.
યુટ્રસ એ વોટર મા ફ્લોટસ કરતું હોય તેવું લાગે છે.

2)ક્રોનિક ટાઇપ

ક્રોનિક ટાઇપમાં ટ્યુબલ મોલ કોમન છે
તેની શરૂઆતમાં ખબર પડતી નથી.
તેના સાઇન મા એનીમિયા થવું, બ્લાડર ઇરીટેબલિટી થવી, ટેકીકાર્ડિયા થવું અને ટેમ્પરેચર ઇન્ક્રીઝ થવું.
એમેનોરિયા,
એબડોમીનલ પેઇન,
એબડોમીનલ પેઇન થયા પછી થોડા જ સમયમાં વજાયનલ બ્લિડિંગ થવું જે ડાર્ક કલરનું જોવા મળવું.
બ્લાડર ઇરિટેશન થવું.જેમ કે, ડિસયુરિયા, ફ્રિક્વન્સી ઓફ યુરીનેશન, રીટેન્શન ઓફ યુરિનેશન થવુ.
બોડી ટેમ્પરેચર ઇન્ક્રીઝ થવું.
એક્ઝામિનેશન કરવાથી પેશન્ટ એ બીમાર હોય તેવું જોવા મળવું,
પેલનેસ જોવા મળવી,
રેસ્ટ કરવા છતાં પણ પલ્સ રેટ એ ઇન્ક્રીઝ થવા.
અફેક્ટેડ સાઇડ પર એબડોમીનલ ટેન્ડરનેસ થવી.
લોવર એબડોમીનલસાઇટ પર માસ લાઇક સ્ટ્રક્ચર ફિલ થવું જે ઇરરેગ્યુલર હોય છે.
સર્વિક્સ એ એક્સ્ટ્રીમ ટેન્ડરનેસ થવું.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
બ્લડ એક્ઝામિનેશન,
કલડોસિન્ટેસિસ (ટેપીંગ ઓફ પાઉચ ઓફ ડોગ્લાસ),
સોનોગ્રાફી,
અસેસમેન્ટ ઓફ hcg લેવલ,
લેપ્રોસ્કોપી,
લેપ્રોટોમી,
ડાયલેટેશન એન્ડ ક્યુરેટેજ,
ટ્રાન્સ વજાઇનલ અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી( USG )

મેનેજમેન્ટ ઓફ એક્ટોપિક પ્રેગ્નેન્સી

એક્ટોપિક પ્રેગ્નેન્સી નુ મેનેજમેન્ટ એ બે ટાઇપ મા ડિવાઇડ કરવામા આવે છે,
જેમ કે,

1)એક્યુટ એક્ટોપીક પ્રેગ્નેન્સી મેનેજમેન્ટ,

2)ક્રોનિક એક્ટોપિક પ્રેગનેન્સી મેનેજમેન્ટ

પ્રિન્સિપલ્સ ઓફ મેનેજમેન્ટ

મધર ને કોમ્પ્લિકેશન થતી પ્રિવેન્ટ કરવી.

એક્ટોપીક પ્રેગ્નન્સી હોય તો ઇમિડિએટલી લેપ્રોટોમી પરફોર્મ કરવી કારણકે ફર્ટિલાઇઝ્ડ ઓવમ એ યુટેરાઇન કેવીટી ની આઉટસાઇડ માં સર્વાઇવ થય શકતું નથી તેથી સિરિયસ કોમ્પ્લિકેશન ને થતી પ્રિવેન્ટ કરવા માટે ટીશ્યુસ ને રીમુવ કરવામાં આવે છે.

1)એક્યુટ એક્ટોપીક પ્રેગ્નેન્સી મેનેજમેન્ટ:

પેશન્ટને એન્ટી શોક ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી સાથે અરજન્ટ લેપ્રોટોમી માટે પ્રીપેર કરવા.

પેશન્ટ ને બેડ પર ફ્લેટ લાઇ ડાઉન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટને inj.morphine 15 mg ( IM ) પ્રોવાઇડ કરવું.
જો જરૂરિયાત હોય તો 5% dexrose ડ્રીપ સ્ટાર્ટ કરવા.

બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન માટે બ્લડનું અરેન્જમેન્ટ કરવું.

જો બ્લડ એ અવેઇલેબલ ન હોય અથવા વ્યવસ્થા ન હોય અને પેશન્ટ એ શોક ના સ્ટેટ માં હોય, તો પણ લેપ્રોટોમી પરફોર્મ કરવુ એ અત્યંત જરૂરી છે.

જેસ્ટેશનલ સેક ધરાવતી ફિલોપિયન ટ્યુબ ને લેપ્રોટોમી અને પાર્શિયલી સર્જિકલ પ્રોસિઝર દ્વારા રિમૂવ કરવામાં આવે છે.

સાલ્પીન્જેક્ટોમી પરફોર્મ કરવી. જેના સ્ટેપ મા,

પેશન્ટને હોસ્પિટલમાં રિફર કરવું,

પેશન્ટને ફ્લેટ બેડ પર લાઇ ડાઉન માટે એડવાઇઝ આપવી.

જો પેશન્ટ એ કોલેપ્સડ હોય તો તેના ફૂટએન્ડ તરફ ના બેડ ને રેઇઝ્ડ કરવું.

પેશન્ટનું હિમોગ્લોબિન લેવલ અસેસ કરવું.

પેશન્ટ માટે જો બ્લડ ટ્રાન્સફર ની જરૂરિયાત હોય તો બ્લડને રેડી રાખવું.

પેશન્ટને જ્યા સુધી બ્લડ એ અવેઇલેબલ ન થાય એડીક્યુએટ ઇન્ટ્રા વિનસ ફ્લુઇડ એડમિનિસ્ટ્રર કરવું
Ex:=Ringer lactate,
Dexran.

સાલપીન્જેક્ટોમી માટે પેશન્ટ ને જનરલ એનેસ્થેશિયા માં ક્વિક લેપ્રોટોમી પરફોર્મ કરવી.

ત્યારબાદ ઇન્ટ્રા અંબેકસ ની લાઇન પર ઇનસિઝન મૂકવું.

ત્યારબાદ યુટ્રસ ને રેકોગ્નાઇઝ કરી બ્લડ નું કન્ટિન્યુઅસ્લી શકઆઉટ કરવું.

ત્યારબાદ યુટ્રસ ની બન્ને સાઇટ ને અસેસ કરવી જેથી ફેલોપિયન ટ્યુબમાં રહેલી જસ્ટેશનલ શેક ને આઇડેન્ટિફાય કરી શકાય.

ત્યારબાદ અફેટેડ ટ્યુબ તથા ઓગરીનુ ઓબ્ઝર્વેશન કરવામા આવે છે.
ત્યારબાદ ક્લેમ્પસ ને અપ્લાય કરવામાં આવે છે.

ત્યારબાદ જેસ્ટેશનલ સેક વાડી અફેક્ટેડ ફેલોપિયન ટ્યુબ ને ઓવરી સાથે તથા તેના વગર પણ રીમુવ કરવામાં આવે છે.

ક્લેમ્પ્સને ક્રોમિક કેટગટ લિગેચર દ્વારા બદલવામાં આવે છે જેને ટાઇટ ન કરવી જોઇએ .

ત્યારબાદ યોગ્ય હીમોસ્ટ્રેસીસ ની ખાતરી કરવામાં આવે છે.

જ્યારે પેશન્ટ એ સ્ટરિઝાઇઝેશન માટે ઇચ્છે ત્યારે અધર ફેલોપિયન ટ્યુબ માટે હાઇડ્રોસાલ્પિન માટે ટ્યુબેક્ટોમી અથવા સાલ્પિંગેક્ટોમી કરવામાં આવે છે.

જ્યારે, પેરિટોનિયલ કેવીટીમાં બ્લડ ક્લોટ એ ફ્રી પ્રેઝન્ટ હોય તો તેને પોસિબલ હોય તેટલું શક કરવું.

ત્યારબાદ પેલ્વિક કેવીટી ને પ્રોપરલી નોર્મલ સલાઇન દ્વારા વોશ કરવું અને એબડોમન ને ક્વીકલી ક્લોઝ કરવું.

ટ્યુબના ઇન્ટર્સ્ટિશિયલ ભાગમાં રહેલી પ્રેગ્નેન્સી ના કિસ્સામાં, માત્ર જેસ્ટેશનલ શેક ને રિમૂવ કરવી જોઇએ પરંતુ કેટલીકવાર વધુ સારી હિમોસ્ટેસિસના હેતુ માટે, ક્વીકલી સબટોટલ હિસ્ટરેક્ટોમી જરૂરી રહે છે.

2)ક્રોનિક એક્ટોપિક પ્રેગનેન્સી મેનેજમેન્ટ:

ક્રોનિક એક્ટોપિક પ્રેગનેન્સી વાળા બધા જ કેસીસ ને ઇમરજન્સીમાં એડમિટ કરવા.

પેશન્ટને પ્રોપરલી અંડર ઓબ્ઝર્વેશનમાં રાખવું.

પેશન્ટ ના બધા જ ઇન્વેસ્ટિગેશન પ્રોપરલી કરવા.

બ્લીડિંગ એ ઝડપથી અને ઇફેક્ટિવ રીતે કંટ્રોલ કરવું.

બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન અવેઇલેબલ રાખવું.

પેશન્ટને પ્રિબ્સ્ક્રાઇબ પ્રમાણે ઇન્ટ્રા વિનસ ઇન્ફ્યુઝન પ્રોવાઇડ કરવું.

શક્ય હોય તેટલું વહેલું પેશન્ટને લેપ્રોટોમી પરફોર્મ કરાવવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટને લેપ્રોસ્કોપી કે લેપ્રોમીટોમી માટે પ્રીપેર કરવું.

ત્યારબાદ સાલપીન્જેક્ટોમી પરફોર્મ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

એક્ટોપીક પ્રેગ્નન્સી માં મેડિકલ મેનેજમેન્ટ સાથે એક્ટોપિક પ્રેગ્નેનેન્સી ને ફેલોપિયન ટ્યુબ પર ઇંસીઝન મૂકી અથવા ટ્યુબના સેક્સન ને દૂર કરી એકટોપીક પ્રેગ્નન્સીને રીમુવ કરવામાં આવે છે.

જો પેશન્ટને સપ્યુરેટિવ પેલ્વિક હિમેટોસીલ હોય તો તેનું પ્રોપરલી એન્ટિબાયોટિક પ્રોવાઇડ કરી તેમાં રહેલા પસ નુ ડ્રેઇનેજ કરવું.

ટ્યુબલ મોલ ને લેપ્રોટોમી તથા પાર્શિયલી ઇન્સીઝન ઓન ધ ફેલોપિયન ટ્યુબ દ્વારા રીમુવ કરવું.

સર્જરી થયા પછી પેશન્ટને પ્રોપરલી મેનેજમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું.

મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટમાં પેશન્ટને સિસ્ટેમિક મિથોટ્રેક્ઝેટ 50 mg IM પ્રોવાઇડ કરવું.

પોઝિટિવ Rh વુમન મા Rh એન્ટીજન એ સેન્સીટાઇઝ થતુ નથી. પેશન્ટ ને Anti D gamma globulin -50 માઇક્રોગ્રામ એ આઇસોઇમ્યુનાઇઝેશન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે ઓપરેશન થયા પછી ઇમીડીયેટ પ્રોવાઇડ કરવુ .

ફેલોપિયન ટ્યુબના એક્યુટ રપ્ચર માં શોકમાંથી પેશન્ટને બહાર લાવવા માટે કેર પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ પ્રોપરલી મેઇન્ટેન રાખવો.

પેશન્ટને એન્ટિબાયોટિક મેડિકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટને અર્લી હલનચલન કરવા માટે એન્કરેજ કરવું.

પેશન્ટને પ્રોપરલી ફોલો લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

• એબોર્શન :

એબોર્શન ની ડેફીનેશન:

એબોર્શન એ એવી પ્રોસેસ છે કે જેમાં પ્રેગ્નેન્સી એ ટર્મિનેશન થાય છે એબોર્શન માં કન્સેપ્સન ની પ્રોડક્ટ એ વાયેબિલીટી ની એજ( 28 વીક ) પહેલા જ યુટેરાઇન વોલ માંથી પાર્શીયલી તથા કમ્પ્લીટલી સેપરેસન તથા એક્સપલ્ર્ઝન થાય છે આ કન્ડિશનને “એબોર્શન” કહેવામાં આવે છે. એબોર્શન એ જો સ્પોન્ટાનિયસ્લી થાય તો તેને “મીસ્કેરેજ” કહેવામા આવે છે.અને જો પરપઝફૂલી કરાવવા મા આવે તો તેને “ઇન્ડ્યુઝ્ડ એબોર્શન” કહેવામા આવે છે.

મેજોરીટી એબોર્શન અથવા મિસ્કેરેજ એ પ્રેગ્નેન્સી ના ફર્સ્ટ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન એટલે કે પ્રેગ્નેન્સી ના ફર્સ્ટ 12 વીક દરમિયાન થાય તો તેને “અર્લી મિસ્કેરેજ” કહેવામાં આવે છે. તથા જે મિસ્કેરેજ એ પ્રેગ્નેન્સી ના 13 વીક પછી થાય તો તેને “લેટ મિસ્કેરેજ” કહેવામા આવે છે.

ઇટિયોલોજી ઓફ એબોર્શન:

એબોર્શન ની ઇટીઓલોજી એ ઘણીવાર કોમ્પલેક્ષ અને અસ્પષ્ટ હોય છે પરંતુ તેમાં નીચેના નો સમાવેશ થય શકે છે:

1.ઓવ્યુલર અથવા ફિટલ ફેક્ટર
2.મેટર્નલ એન્વાયરમેન્ટ
3.પેટર્નલ ફેક્ટર
4.અનનોન (25%).

ઓવ્યુલર અથવા ફિટલ ફેક્ટર: ઓટોસોમલ ટ્રાયસોમી જેમાં બે ઓટોસોમ ને બદલે ત્રણ હોમોલોગસ ક્રોમોઝોમ હોય છે. સેક્સ ક્રોમોઝોમ સિવાય ના અન્ય કોઇપણ ક્રોમોઝોમ (કોમન).

હોમોલોગસ ક્રોમોઝોમ ની પેઇર ના એક મીસીન્ગ ક્રોમોઝોમ વગર મોનોસોમી ની કન્ડિશન છે.

ગ્રોઝ કન્જીનાઇટલ માલફોર્મેશન.

બ્લાઇટેડ ઓવમ (એમ્બ્રીયો વગર નું ઓવમ).

વિલી નું હાઇડ્રોપિક ડિજનરેશન થવાના કારણે.

નોટ,ટ્વીસ્ટ અથવા અંબેલીકલ કોર્ડ ના સરક્યુલેશન માં ઇન્ટરફેરેન્સ ના‌ કારણે ફિટસ ના ડેથ અને તેના એક્સપલ્ઝન નું કારણ બની શકે છે.

ફોલ્ટીપ્લેસેન્ટલ ફોર્મેશન ના કારણે.

ટ્વીન્સ અથવા હાઇડ્રોએમ્નીઓસ.

મેટર્નલ એન્વાયરમેન્ટ:

1.મેટર્નલ ઇલનેસ: જેમ કે,

ઇન્ફેક્શન:
વાઇરલ ઇન્ફેક્શન – રુબેલા, સાયટોમેગાલોવાયરસ, હીપેટાઇટીસ પાર્વોવાઇરસ, ઇન્ફલ્યુએન્ઝા વાયરસ વગેરે.
પેરાસાઇટીક – મેલેરિયા
પ્રોટોઝોઅલ – ટોક્સોપ્લાસ્મોસિસ.

મેટરનલ હાયપોક્સિયા અને શોક : તે નીચેની કન્ડિશન ના કારણે એનોક્સિક કન્ડિશન ના પ્રોડક્શન ના કારણે થય શકે છે.
એક્યુટ રેસીપીરેટ્રી ડિસીઝ,
ક્રોનિક રેસીપીરેટ્રી ડિસીઝ,
હાર્ટ ફેઇલ્યોર,
સિવ્યર એનિમિયા,
એનેસ્થેસિયા કોમ્પ્લીકેશન્સ ના કારણે,
સીવ્યર ગેસ્ટેરોએન્ટેરાઇટીસ,
કોલેરા.

ક્રોનિક ઇલનેસ:
હાયપરટેન્શન
ક્રોનિક નેફ્રાઇટીસ
ક્રોનિક વેસ્ટીન્ગ ડિસીઝ.

એન્ડોક્રાઇન ફેક્ટર:
હાઇપોથાઇરોડિઝમ,
હાઇપરથાઇરોઇડિઝમ,
ડાયાબિટીસ મલાઇટીસ.

2. ટ્રોમા:
   એબડોમીનલ વોલ ઉપર ડાયરેક્ટ્લી ટ્રોમા થવાના કારણે,
   સાઇકીક: ઇમોશનલ અપસેટ અથવા એન્વાયરમેન્ટ માં ચેન્જીસ એબોર્શન તરફ દોરી શકે છે.

c સસેપ્ટીબલ વ્યક્તિ માં, નાની ટ્રોમા પણ, દા.ત.
રફ રોડ.
અર્લી મન્થ માં ઇન્ટર્નલ એક્ઝામિનેશન.
હેગર સાઇન ઇલીસીટીંગ.
શરૂઆત ના મહિનાઓ માં સેક્સ્યુઅલ ઇન્ટરકોસ.

3. ટોક્સિક એજન્ટ: ટોક્સિક એજન્ટ્સ નો ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે:
   એન્વાયરમેન્ટલ ટોક્સિનજેમ કે:
   a.લીડ
   b.આર્સેનિક
   c.એનેસ્થેટિક ગેસીસ
   d. તમાકુ
   e. કેફીન
   f .આલ્કોહોલ
   g. એક્સેસ અમાઉન્ટ માં રેડિયેશન.

4.સર્વાઇકો યુટેરાઇલ ફેક્ટર:
સર્વાઇકલ ઇનકમ્પીટન્સી,
યુટ્રસ નું કન્જીનાઇટલ માલફોર્મેશન,
યુટેરાઇન ટ્યુમર(ફાઇબ્રોઇડ),
રેટ્રોવર્ટેડ યુટ્રસ,

5.ઇમ્યુનોલોજીકલ ફેક્ટર:

લ્યુપસ એન્ટીકોએગ્યુલન્ટ.
એન્ટિફોસ્ફોલિપિડ એન્ટિબોડીઝ.
એલોઇમ્યુન ફેક્ટર્સ.

6.બ્લડ ગ્રુપ ઇન્કમ્પ્પીટેબિલીટી: તેમાં Rh ઇન્કમ્પ્પીટેબિલીટી નું ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે.

7.મેમ્બરેન નુ પ્રીમેચ્યોર રપ્ચર થવાના કારણે એબોર્શન ની કન્ડિશન થય શકે છે.

8.ડાયાબિટીક ફેક્ટર: ફોલિક એસિડ તથા વિટામિન C ની ડેફિશીયન્સી ના કારણે.

પેટર્નલ ફેક્ટર:

ડિફેક્ટીવ સ્પર્મ ના‌ કારણે.
ઓવમ ના ક્રોમોઝોમ ની હાફ નમ્બર ના ક્રોમોઝોમ નું કંટ્રીબ્યુસન ના‌ કારણે.

એબોર્શન ના કોમન નોન કોઝ:

ફર્સ્ટ ટ્રાઇમેનિસ્ટર:

ડિફેક્ટીવ જર્મ પ્લાઝમા,
હોર્મોનલ ડેફિશિયન્સી,
ટ્રોમા,
એક્યુટ ઇન્ફેક્શન.

મીડ ટ્રાઇમમેસ્ટર:
સર્વાઇકલ ઇનકમ્પીટન્સી,
યુટેરાઇન માલફોર્મેશન ના કારણે,
યુટેરાઇન ફાઇબ્રોઇડ,
લોઇમ્પ્લાન્ટેશન ઓફ પ્લેસેન્ટા,
ટ્વિન્સ એન્ડ હાઇડ્રોએમ્નીઓસ

વગેરે જેવા કોઝ ના કારણે એબોર્શન ની કન્ડિશન અરાઇઝ થય શકે છે.

એબોર્શન ના ટાઇપ:

એબોર્શન ના ટાઇપ એ નીચે પ્રમાણે છે.

1)સ્પોન્ટાનિયસ એબોર્શન

A)થ્રેટેન્ડ એબોર્શન,
B)ઇનઇવાઇટેબલ એબોર્શન,
C) કમ્પ્લીટ એબોર્શન,
D)ઇનકમ્પ્લિટ એબોર્શન,
E)સાઇલેન્ટ અથવા મિસ્ડ એબોર્શન,
D) સેપ્ટીક એબોર્શન,
E) રીકરંટ એબોર્શન અથવા હેબિચ્યુઅલ એબોર્શન,

2)ઇન્ડ્યુઝ્ડ એબોર્શન

1)સ્પોન્ટાનિયસ એબોર્શન:
જ્યારે કોઇપણ પ્રકાર ના મેડિકલ તથા સર્જીકલ ઇન્ટરવેન્શન વગર નેચરલી રિતે એબોર્શન થાય તેને સ્પોન્ટાનિયસ એબોર્શન કહેવામાં આવે છે. તેના કારણમાં કોઇપણ જીનેટીક એબ્નોર્માલીટીસ અને મેટરનલ કન્ડિશન હોઇ શકે છે.

A)થ્રેટેન્ડ એબોર્શન:

થ્રેટેન્ડ એબોર્શન મા એબોર્શન ની પ્રોસેસ સ્ટાર્ટ થય જાય છે પરંતુ તેમાં રિકવરી અશક્ય હોય તે સ્થિતિ સુધી એબોર્શન પહોંચતું નથી એટલે કે તેમાં જો તેમા પ્રોપર્લી કેર લેવામા આવે તો રિકવરી થય શકે છે.

B)ઇનઇવાઇટેબલ એબોર્શન:

ઇનઇવાઇટેબલ એબોર્શન એ એવા ટાઇપ નું એબોર્શન છે કે જેમાં કન્સેપ્ટસ નુ એક્સ્પલઝન એ સર્વાઇકલ ડાયલેટેશન ની સાથે પ્રોગ્રેસ થાય છે આ કેસમાં પ્રેગનેન્સી સેવ કરી શકાતી નથી કારણ કે તેમાં પ્લેસેન્ટાનું મોસ્ટ ઓફ પોર્શન એ ડિટેચ્ડ(યુટેરાઇન વોલ માથી) થયેલો હોય છે.આ એક ક્લિનિકલ ટાઇપ નું એબોર્શન છે કે જેમાં એબોર્શન ના ચેન્જીસ એ ત્યાં સુધી પ્રોગ્રેસ થયેલા હોય કે જેમાં પ્રેગનેન્સી નું કંટીન્યુએશન અશક્ય બની જાય છે.

C) કમ્પ્લીટ એબોર્શન:

કમ્પ્લીટ એબોરેશન એ એવા ટાઇપ નું એબોર્શન છે કે જેમાં કન્સેપ્શન ની પ્રોડક્ટ એ માસના રૂપમાં એક્સપેલ આઉટ થાય છે તેને કમ્પ્લીટ એબોર્શન કહે છે

D)ઇનકમ્પ્લિટ એબોર્શન:

ઇનકમ્પ્લિટ એબોર્શન એ એ એવા ટાઇપ નું એબોર્શન છે કે જેમાં કન્સેપ્ટસ ની એન્ટાયર પ્રોડક્ટ એ યુટેરાઇન કેવીટીમાંથી એક્સેલ આઉટ થતી નથી પરંતુ તેનો થોડો પાર્ટ એ યુટેરાઇન કેવીટીમાં જ રહી જાય છે તો આ એબોર્શન ને ઇનકમ્પ્લિટ અબોર્શન કહેવામાં આવે છે.

E)સાઇલેન્ટ અથવા મિસ્ડ એબોર્શન:

સાઇલેન્ટ અથવા મિસ્ડ એબોર્શન ત્યારે કહેવામાં આવે છે કે જ્યારે ફીટસ એ યુટરાઇન કેવીટીમાં જ ડેથ થયું હોય અને તે તેમાં 4 વિક્સ કરતા પણ વધારે સમયથી રિટેઇન્ડ હોય તો આ એબોર્શન ને સાઇલેન્ટ અથવા મિસ્ડ એબોર્શન કહેવામાં આવે છે.

D) સેપ્ટીક એબોર્શન:

જ્યારે એબોર્શન સાથે યુટ્રસ અને તેના કન્ટેન્ટ ના ઇન્ફેક્શન ના એવિડેન્સ હોય તો એટલે કે અબોર્શન એ કોઇપણ ઇન્ફેક્શન ના કારણે થયું હોય તો આ એબોર્શન ને સેપ્ટીક એબોર્શન કહેવામાં આવે છે.

E) રીકરંટ એબોર્શન અથવા હેબિચ્યુઅલ એબોર્શન:

જ્યારે 20 વીક પહેલા સિક્વન્સમાં ત્રણ અથવા તેનાથી વધારે સ્પોન્ટેનિયસ એબોર્શન થાય છે તો તેની રિકરન્ટ એબોર્શન કહેવામાં આવે છે.

તે ઇમ્યુનોગ્લોબ્યુલીન G, હોર્મોનલ ડેફિશન્સી, અને સર્વાઇકલ ઇનકંમ્પીટન્સી ના કારણે થાય છે તેના બીજા કારણોમાં
જીનેટીક ફેક્ટર,
ઇન્ફેક્શન,
એન્ડોક્રાઇન તથા એનાટોમીકલ એબનોર્માલીટીસ ના કારણે પણ થાય છે.

2)ઇન્ડ્યુઝ્ડ એબોર્શન:
ઇન્ડ્યુઝ્ડ એબોર્શન એટલે કોઇપણ મેડિકલ તથા સર્જીકલ પ્રોસિજર નો યુઝ કરીને ઇચ્છા સાથે પ્રેગ્નેન્સી ને ટર્મિનેટ કરવામાં આવે તો તેને ઇન્ડ્યુઝ્ડ એબોર્શન કહેવામાં આવે છે.

મેડિકલ એબોર્શન:

મેડીકલ એબોર્શન માં પ્રેગનેન્સી ને ટર્મિનેટ કરવા માટે મેડીકેશન નો યુઝ કરવામાં આવે છે અને
મેડિકલ એબોર્શન એ જ્યારે 10 વિક ની પ્રેગનેન્સી હોય ત્યાં સુધી ઇફેક્ટિવ રહે છે.

Ex:= combination of Mifeprostone and misoprostol.

સર્જીકલ એબોર્શન:

આમાં હેલ્થ કેર પર્સનલ દ્વારા સર્જીકલ પ્રોસિજર પરફોર્મ કરી અને પ્રેગ્નેન્સીને ટર્મિનેટ કરવામાં આવે છે. તેને સર્જીકલ એબોર્શન કહે છે Ex: vacuume Aspiration.

થ્રેટેન્ડ એબોર્શન:

થ્રેટેન્ડ એબોર્શન મા એબોર્શન ની પ્રોસેસ સ્ટાર્ટ થય જાય છે પરંતુ તેમાં રિકવરી અશક્ય હોય તે કન્ડિશન સુધી એબોર્શન પહોંચતું નથી એટલે કે તેમાં જો તેમા પ્રોપર્લી કેર લેવામા આવે તો રિકવરી થય શકે છે. અને પ્રેગ્નેન્સી એ કન્ટીન્યુ થય શકે છે.

સાઇન તથા સિમ્પટોમ્સ:

વજાઇનલ બિલ્ડિંગ થવુ,
માઇલ્ડ એબડોમીનલ પેઇન તથા ક્રેમ્પીંગ થવુ,
બ્લીડિંગ એ સ્લાઇટ હોવું,
બ્લડ નો કલર બ્રાઇડ રેડ જોવા મળવો,
માઇલ્ડ એબડોમિનલ પેઇન થવું,
બ્લીડિંગ એ પેઇનલેસ થવુ,
માઇલ્ડ બેક એક થવું,
લોવર એબડોમીનલ એરિયા માં ડલ પેઇન થવું,
કોઇપણ પ્રકારનું ફ્રેશ લંપ એ એક્સપલ્ઝન ન થવુ,
સર્વિક્સ કે ક્લોઝ હોવું,
ડિસ્ચાર્જ જોવા મળવુ.

સાઇન:

એબડોમીનલી: ગ્રેવિટ યુટ્રસ એ સોફ્ટ ફિલ થાય છે તથા એમએનોરિયા ના પીરીયડ ની જેમ જ ‌એન્લાર્જ થાય છે.
સ્પેક્યુલમ એક્ઝામિનેશન અથવા વજાયનલ પાલ્પેશન: સર્વિક્સ નું OS એ ક્લોઝ હોય છે તથા સ્ટેઇન્ડ ડિસ્ચાર્જ પ્રેઝન્ટ હોય છે.

ઇન્વેસ્ટીગેશન:

બ્લડ ઇન્વેસ્ટિગેશન જેમા,
HB, ABO તથા Rh ગ્રુપિંગ.
યુરીન ટેસ્ટ,
બાયમેન્યુઅલ પાલ્પેશન,
પેલ્વીક અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી,
ટ્રાન્સવજાઇનલ અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી.

થ્રેટન્ડ એર્બોશન નું મેનેજમેન્ટ

થ્રેટેન્ડ એબોર્શન ના નર્સિંગ મેનેજમેન્ટમાં પ્રેગનેન્ટ વુમન નું પ્રોપર્લી એસેસમેન્ટ તથા મોનિટરિંગ કરવું. વુમન ને પ્રોપરલી સપોર્ટીવ કેર પ્રોવાઇડ કરવી.

1)અસેસમેન્ટ

વાઇટલ સાઇન
મધર ના વાઇટલ સાઇન કંટીન્યુઅસલી મોનિટરિંગ કરવા. જેમ કે,
પલ્સ,
બ્લડ પ્રેશર,
ટેમ્પરેચર,
રેસ્પીરેસન વગેરે.

બ્લીડિંગ એસેસમેન્ટ
વજાઇનલ બ્લીડિંગના કલર , અમાઉન્ટ, ઇન્ટેન્સિટી તથા કન્સીસ્ટન્સી ને અસેસ કરવી.

હિસ્ટ્રી કલેક્શન
મધર ની પ્રોપર્લી હિસ્ટ્રી કલેક્ટ કરવી જેમાં પ્રિવ્યસ પ્રેગનેન્સી તથા એબોર્શન વિશે કમ્પ્લીટ હિસ્ટ્રી કલેક્ટ કરવી.

2) મોનિટરિંગ એન્ડ ઓબ્ઝરવેશન
મધરને કંટીન્યુઅસલી ઓબ્ઝર્વેશન કરવું તેને કોઇ પણ સોક( હાઇપોટેન્સન, ટેકીકાર્ડિયા,પેલર)ના સાઇન તથા સિમ્ટોમ્સ છે કે નહી તે અસેસ કરવુ.

મધર ના પ્રોપરલી ઇન્વેસ્ટિગેશન્સ કરાવવા જેમાં હેમોગ્લોબીન, હિમાટોક્રિટ, અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી,ABO & Rh ગ્રુપિંગ રુટીન્લી કરાવવુ.

3) બેડરેસ્ટ તથા ફિઝિકલ એક્ટિવિટી
મધર ને કમ્પલીટ્લી બેડ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
મધર ને ફિઝિકલ એક્ટિવિટી લિમિટેડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
મધર ને એક મંથ સુધી હાઉસહોલ્ડ વર્ક ન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

4) ઇમોશનલ સપોર્ટ
મધર તથા તેના ફેમિલી ને ઇમોશનલ સપોર્ટ તથા રિએશ્યોરન્સ પ્રોવાઇડ કરવો.
મધર તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ના ડાઉટ્સ અને ક્વેરીસ ને પ્રોપર્લી ક્લિયર કરવા.
મધર તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને ફોલ્સ રિએસ્યોન્સ આપવો નહીં.

5)એજ્યુકેશન
મધર ને એબોર્શનના સાઇન તથા સીમટોમ્સ વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું જેમ કે ઇન્ક્રીઝ બ્લિડિંગ,સિવ્યર પેઇન વગેરે તથા એડવાઇઝ આપવી કે આવા કોઇપણ પ્રકારના સાઇન તથા સિમ્ટોમ્સ જોવા મળે તો ઇમીડિયેટલી મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટ લેવી.
મધર ને પ્રોપર્લી ફોલોઅપ લેવા માટે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવુ.

6) હાઇડ્રેશન અને તથા ન્યુટ્રીશન
મધર ને એડીક્યુએટ ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
મધર નો ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ કંટીન્યુઅસલી મોનિટર રાખવો.
મધરને પ્રોપરલી બેલેન્સ ડાયટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
મધર ને એડવાઇઝ આપવી કે કોન્સ્ટીપેસન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે હાઇ ફાઇબર યુક્ત ડાયટ ઇન્ટેક કરવુ.
મધર ને ગુડ ફીટીંગ સાથે સપ્લિમેન્ટસ પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:= ફેરસ સલ્ફેટ 200 mg( BD. ),
ફોલિક એસિડ 5 mg/ day( TDS ).
મધર ને હાઇ પ્રોટીન તથા વિટામીન E યુક્ત ડાયટ પ્રોવાઇડ કરવો.

7) મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન
મધરને પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડીટેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
બ્લિડિંગ ને કંટ્રોલ કરવા માટે તથા પેઇન ને રીલીવ કરવા માટે મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
મધરને મેડીકેશનનો ડોઝ, ડિરેક્શન તથા તેના સાઇડ ઇફેક્ટ વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.
જો મધરને સ્લિપ તથા એન્ઝાઇટી ની પ્રોબ્લેમ હોય તો તેને રીલીવ કરવા માટે
Tab.Diazepam, ( 5-10 mg before night meal ),
Or
Tab.Calmpose, ( 5-10 mg before night meal ),
Or
Tab.valium ( 5-10 mg before night meal ), પ્રોવાઇડ કરવી.

ગુડ બોવેલ એક્ટિવિટી માટે બેડ ટાઇમ પર મધર ને માઇલ્ડ અમાઉન્ટ માં લક્ઝેટીવ પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:= મિલ્ક ઓફ મેગ્નેસિયા.

મધર ને એનીમા પ્રોવાઇડ ન કરવું કારણકે એનીમા એ મધર ને યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ને સ્ટીમ્યુલેટ કરવા માટે જવાબદાર હોય છે.
મધર ને થ્રેટન્ડ એબોર્શન ના સાઇન તથા સીમ્પટોનમ્સ જોવા મળ્યા ના 48 અવર્સ બાદ માઇલ્ડ અમાઉન્ટ મા પરગેટિવ અથવા સપોસીટરી પ્રોવાઇડ કરવી કોન્સ્ટીપેશન હોય તો તેને રીલીવ કરવા માટે.

8) કન્સલ્ટન્સ તથા રેફરલ
અધર હેલ્થ કેર પર્સનલ સાથે કેર માટે પ્રોપરલી કોલાબોરેશન કરવું .
જો જરૂરિયાત રહે તો મધર ને ટાઇમ્લી રેફરલ સર્વિસીસ પ્રોવાઇડ કરવી.

9) ડોક્યુમેન્ટેશન
મધર નું અસેસમેન્ટ ફાઇન્ડિંગ્સ,પ્રોવાઇડેડ ઇન્ટરવેન્શન,તથા મધર ની કન્ડિશન મા કોઇ ચેન્જીસ છે કે નહી તેનુ ટાઇમ્લી ડોક્યુમેન્ટેશન કરવુ.

10)ફોલોઅપ
મધર ના પ્રોગ્રેસ તથા રિઅસેસમેન્ટ માટે રેગ્યુલરલી ફોલોઅપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

થ્રેટન્ડ એબોર્શન નું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ એ સામાન્ય રીતે મધરને પ્રોપરલી કોમ્પરાહેન્સીવ કેર પ્રોવાઇડ કરવા માટે તથા મધરની કન્ડિશન માં ઇમ્પ્રુવમેન્ટ લાવવા તે માટે પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.

ઇનઇવાઇટેબલ એબોર્શન:

ઇનઇવાઇટેબલ એબોર્શન એ એવા ટાઇપ નું એબોર્શન છે કે જેમાં કન્સેપ્ટસ પ્રોડક્ટ નુ એક્સ્પલઝન એ સર્વાઇકલ ડાયલેટેશન ની સાથે પ્રોગ્રેસ થાય છે આ એબોર્શન માં પ્રેગનેન્સી ને સેવ/ કન્ટીન્યુએશન કરી શકાતી નથી કારણ કે તેમાં પ્લેસેન્ટાનું મોસ્ટ ઓફ પોર્શન એ ડિટેચ્ડ(યુટેરાઇન વોલ માથી) થયેલો હોય છે.આ એક ક્લિનિકલ ટાઇપ નું એબોર્શન છે કે જેમાં એબોર્શન ના ચેન્જીસ એ ત્યાં સુધી પ્રોગ્રેસ થયેલા હોય કે જેમાં પ્રેગનેન્સી નું કંટીન્યુએશન અશક્ય બની જાય છે.તેને “ઇનઇવાઇટેબલ એબોર્શન” કહેવામા આવે છે.

સાઇન તથા સીમટોમ્સ:

સીમટોમ્સ:
વજાઇનલ બ્લીડિંગ ઇન્ક્રીઝ હોવું,
આ બ્લીડિંગ એ યુટેરાઇન વોલ માથી પ્લેસેન્ટા ના ડીટેચમેન્ટ થવાના કારણે જોવા મળવું,
સિવ્યર કોલીકી લોવર એબડોમીનલ પેઇન થવું,
કોઇપણ પ્રકારના ટીશ્યુસ એ એક્સપલ્ર્ઝન ન થવા,
હેવી બ્લડ લોસ થવાના કારણે ચક્કર આવવા.
સાઇન
મેજોરીટી કેસીસ માં વાઇટલ સાઇન નોર્મલ જોવા મળે છે પરંતુ અમુક કેસીસમાં વધારે પ્રમાણમાં બ્લીડિંગ થવાના કારણે શોક ના સાઇન જોવા મળે છે.
સ્કિન એ કોલ્ડ તથા ક્લેમી થવી,
યુટ્રસ એ ફિર્મ( કોન્ટ્રેક્ટેડ) ફેલ્ટ થવું,
સર્વિક્સ એ ડાયલેટ થતું જોવા મળવું. ઇન્ડેક્સ ફિંગર ને એડમીટીંગ કરતા કન્સેપ્ટસ નું પ્રોડક્ટ એ ફિંગર દ્વારા ફેલ્ટ થાય છે.

મેનેજમેન્ટ:

પેશન્ટ ની પ્રોપર્લી જનરલ કન્ડિશન અસેસ કરવી.

કન્સેપ્શન નું પ્રોડક્ટ એ લોસ થાય છે તે પ્રોપર્લી અસેસ કરવું.

જો એક્સેસિવ અમાઉન્ટ માં બ્લડ લોસ થયેલું હોય તો પ્રોપર્લી ઇન્ટરા વિનસ( I.v.)ફ્લુઇડ એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

જો પેશન્ટ ને એક્સેસિવ અમાઉન્ટ માં બ્લડ લોસ થયું હોય તો પ્રોપર્લી બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન કરવું.

જો એબોર્શન થયું હોય તો બ્લડ Hb, ABO Rh ગ્રુપ અને રેન્ડમ બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ ટેસ્ટ કરવો.

ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલરર્લી ( I.m.) ઇન્જેક્શન મોર્ફિન એ 15 mg જેટલું પ્રોવાઇડ કરવું.

ઇનઇવાઇટેબલ એબોર્શન ની કન્ડિશન હોય ત્યારે જો સર્વિસ એ ફૂલી ડાઇલેટેડ હોય અને યુટ્રસ ની સાઇઝ એ 12 વીક કરતા ઓછી થયેલી હોય તો એક્સેસિવ બ્લિડિંગ ને કંટ્રોલ કરવા માટે ઇન્જેક્શન મીથાર્જીન 0.2 mg જેટલું એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

જો પેશન્ટ ને શોક ની કન્ડિશન હોય તો તેમને ઇન્ટ્રાવિનસ ફ્લૂઇડ( I.v.) પ્રોવાઇડ કરી અથવા બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન કરી પ્રોપર્લી શોક ની કન્ડિશન ને ટ્રીટ કરવી.

જો એબોર્શન ની પ્રોસિઝર એ 12 વિક પહેલા ની હોય તો GA (જનરલ એનેસ્થેસિયા) પ્રોવાઇડ કર્યા બાદ ડાયલેટેશન અને ઇવાક્યુઅએશન કરાવવા પછી ક્યુરેટેજ કરવામાં આવે છે. અલ્ટરનેટીવ્લી રીતે, સક્શન અને ઇવેક્યુએશન નો ઉપયોગ કરી શકાય છે.

જો એબોર્શન ની પ્રોસિઝર 12 વિક થી વધુ હોય તો ઓક્સિટોસિન ડ્રિપ (5% ડેક્સ્ટ્રોઝ ના 500 ml માં 10 યુનિટ) 40-60 ડ્રોપ્સ પ્રતિ મિનિટ ના દરે યુટ્રસ ના કોન્ટ્રાક્શન ને એન્હાન્સ કરે છે.

જો ફિટસ ને એક્સપેલ્ડ થયેલું હોય અને પ્લેસેન્ટા એ રિટેઇન્ડ થયેલું હોય તો ઓવમ ફોર્સેપ્સ દ્વારા રિમૂવ કરવામાં આવે છે.

જો પ્લેસેન્ટા એ સેપરેટેડ ન હોય તો, GA પ્રોવાઇડ કરી ને ડિજીટલ સેપરેશન કરવામાં આવે છે.

જો સર્વિક્સ ક્લોઝ હોવાના કારણે બ્લિડિંગ એ વધુ પડતુ હોય (પ્લેસેન્ટા ના લો ઇમ્પ્લાન્ટેશન નું સૂચન) તો યુટ્રસ ને એમપ્ટી માટે એબડોમીનલ હિસ્ટરોટોમી કરવી પડી શકે છે.

એક્સેસિવ બ્લડ લોસ થવાના કારણે જો શોક ની કન્ડિશન અરાઇઝ થયેલી હોય તો તેને પ્રોપર્લી ટ્રીટ કરવી.

કમ્પ્લીટ એબોર્શન:

કમ્પ્લીટ એબોર્શન એ એવા ટાઇપ નું એબોર્શન છે કે જેમાં કન્સેપ્શન ની પ્રોડક્ટ એ માસ ના રૂપમાં એક્સપેલ આઉટ થાય છે જેમાં ફીટસ તથા પ્લેસેન્ટા એ સામાન્ય રીતે કમ્પ્લીટ્લી એક્સપલ્ઝન થાય છે કન્સેપશન ની પ્રોડક્ટ એ યુટેરાઇન કેવીટી માં રિટેઇન્ડ રહેતી નથી એટલે કે યુટ્રસ એ એમ્પટી થાય છે તેને કમ્પ્લીટ એબોર્શન કહે છે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

ફ્લેસી માસ લાઇક સ્ટ્રક્ચર નું એક્સપલ્ઝન થવાની હિસ્ટ્રી જોવા મળવી,
એબડોમીનલ પેઇન ઓછા પ્રમાણમાં થવું,
વજાઇનલ બ્લિડિંગ એ ઓછા પ્રમાણમાં અથવા એબસન્ટ હોવું,
યુટ્રસ એ એમેનોરીયા ના પિરિયડ કરતા સ્મોલ જોવા મળવું,
ટ્રાન્સવજાઇનલ અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી માં યુટોરાઇન કેવીટી એમ્પટી જોવા મળવી.

મેનેજમેન્ટ:

પેશન્ટ ની પ્રોપર્લી જનરલ કન્ડિશન અસેસ કરવી.

કન્સેપ્શન નું પ્રોડક્ટ એ લોસ થાય છે તે પ્રોપર્લી અસેસ કરવું.

મધર ની કન્ડિશન કન્ટીન્યુઅસલી મુનિટરિંગ કરતું રહેવું.

પેશન્ટ ને કેટલા અમાઉન્ટ માં બ્લડ લોસ થયેલું છે તે પ્રોપર્લી અસેસ કરવું.

જો એક્સેસિવ અમાઉન્ટ માં બ્લડ લોસ થયેલું હોય તો પ્રોપર્લી ઇન્ટરા વિનસ( I.v.)ફ્લુઇડ એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

જો પેશન્ટ ને એક્સેસિવ અમાઉન્ટ માં બ્લડ લોસ થયું હોય તો પ્રોપર્લી બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન કરવું.

જો એબોર્શન થયું હોય તો બ્લડ Hb, ABO Rh ગ્રુપ અને રેન્ડમ બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ ટેસ્ટ કરવો.

જો પેશન્ટ ને શોક ની કન્ડિશન હોય તો તેમને ઇન્ટ્રાવિનસ ફ્લૂઇડ( I.v.) પ્રોવાઇડ કરી અથવા બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન કરી પ્રોપર્લી શોક ની કન્ડિશન ને ટ્રીટ કરવી.

એક્સેસિવ બ્લડ લોસ થવાના કારણે જો શોક ની કન્ડિશન અરાઇઝ થયેલી હોય તો તેને પ્રોપર્લી ટ્રીટ કરવી.

પેશન્ટ ને જો કમ્પ્લીટ્લી કન્સેપ્ટસ ના પ્રોડક્ટ એ એક્સપલ્ઝન થવાનો ડાઉટ હોય તો યુટેરાઇન ક્યુરેટેજ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

અનનેસેસરી સર્જીકલ પ્રોસિઝર ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે ટ્રાન્સવજાયનલ સોનોગ્રાફી માટે પેશન્ટ ને એડવાઇઝ આપવી.

તેની સિસ્ટમ માં એન્ટિબોડી વગર ના Rh નેગેટિવ પેશન્ટ ને 72 કલાક ની અંદર અર્લી એબોર્શન ના કિસ્સા માં રિસ્પેક્ટીવ્લી Anti-D ગામા ગ્લોબ્યુલિન 100 માઇક્રોગ્રામ I/M દ્વારા પ્રોટેક્ટેડ કરવુ જોઇએ.

ઇનકમ્પ્લિટ એબોર્શન:

ઇનકમ્પ્લિટ એબોર્શન એ એ એવા ટાઇપ નું એબોર્શન છે કે જેમાં કન્સેપ્ટસ ની એન્ટાયર (કમ્પ્લીટ) પ્રોડક્ટ એ યુટેરાઇન કેવીટીમાંથી એક્સપેલ આઉટ થતી નથી પરંતુ તેનો થોડો પાર્ટ એ યુટેરાઇન કેવીટીમાં જ રહી જાય છે તો આ એબોર્શન ને ઇનકમ્પ્લિટ અબોર્શન કહેવામાં આવે છે.

લક્ષણો અને‌ ચિન્હો:
સ્મોલ અમાઉન્ટ માં વજાઇનલ એરિયા માંથી માસ લાઇક સ્ટ્રક્ચર ના એક્સપલ્ઝન થવાની હિસ્ટ્રી જોવા મળવી,
લોવર એબડોમીનલ એરિયા મા કોલીકી પેઇન થવું,
ઇન્ટરનલ એક્ઝામિનેશન દરમિયાન.
યુટ્રસ એ એમેનોરીયા ના પિરિયડ કરતા સ્મોલ જોવા મળવું,
વજાઇનલ બ્લીડિંગ જોવા મળવું,
એક્ઝામિનેશન દરમિયાન ઇનકમ્પ્લિટ માસ લાઇક સ્ટ્રક્ચર નું એક્સ્પલઝન થતુ જોવા મળવુ.

મેનેજમેન્ટ:

પેશન્ટ ની પ્રોપર્લી જનરલ કન્ડિશન અસેસ કરવી.

કન્સેપ્શન નું પ્રોડક્ટ એ લોસ થાય છે તે પ્રોપર્લી અસેસ કરવું.

જો એક્સેસિવ અમાઉન્ટ માં બ્લડ લોસ થયેલું હોય તો પ્રોપર્લી ઇન્ટરા વિનસ( I.v.)ફ્લુઇડ એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

જો પેશન્ટ ને એક્સેસિવ અમાઉન્ટ માં બ્લડ લોસ થયું હોય તો પ્રોપર્લી બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન કરવું.

જો એબોર્શન થયું હોય તો બ્લડ Hb, ABO Rh ગ્રુપ અને રેન્ડમ બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ ટેસ્ટ કરવો.

ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલરર્લી ( I.m.) ઇન્જેક્શન મોર્ફિન એ 15 mg જેટલું પ્રોવાઇડ કરવું.

ઇનઇવાઇટેબલ એબોર્શન ની કન્ડિશન હોય ત્યારે જો સર્વિસ એ ફૂલી ડાઇલેટેડ હોય અને યુટ્રસ ની સાઇઝ એ 12 વીક કરતા ઓછી થયેલી હોય તો એક્સેસિવ બ્લિડિંગ ને કંટ્રોલ કરવા માટે ઇન્જેક્શન મીથાર્જીન 0.2 mg જેટલું એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

જો પેશન્ટ ને શોક ની કન્ડિશન હોય તો તેમને ઇન્ટ્રાવિનસ ફ્લૂઇડ( I.v.) પ્રોવાઇડ કરી અથવા બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન કરી પ્રોપર્લી શોક ની કન્ડિશન ને ટ્રીટ કરવી.

જો એબોર્શન ની પ્રોસિઝર એ 12 વિક પહેલા ની હોય તો GA (જનરલ એનેસ્થેસિયા) પ્રોવાઇડ કર્યા બાદ ડાયલેટેશન અને ઇવાક્યુઅએશન કરાવવા પછી ક્યુરેટેજ કરવામાં આવે છે. અલ્ટરનેટીવ્લી રીતે, સક્શન અને ઇવેક્યુએશન નો ઉપયોગ કરી શકાય છે.

જો એબોર્શન ની પ્રોસિઝર 12 વિક થી વધુ હોય તો ઓક્સિટોસિન ડ્રિપ (5% ડેક્સ્ટ્રોઝ ના 500 ml માં 10 યુનિટ) 40-60 ડ્રોપ્સ પ્રતિ મિનિટ ના દરે યુટ્રસ ના કોન્ટ્રાક્શન ને એન્હાન્સ કરે છે.

જો ફિટસ ને એક્સપેલ્ડ થયેલું હોય અને પ્લેસેન્ટા એ રિટેઇન્ડ થયેલું હોય તો ઓવમ ફોર્સેપ્સ દ્વારા રિમૂવ કરવામાં આવે છે.

જો પ્લેસેન્ટા એ સેપરેટેડ ન હોય તો, GA પ્રોવાઇડ કરી ને ડિજીટલ સેપરેશન(ડાયલેટેશન અને ઇવાક્યુએશન) કરવા માં આવે છે.

જો સર્વિક્સ ક્લોઝ હોવાના કારણે બ્લિડિંગ એ વધુ પડતુ હોય (પ્લેસેન્ટા ના લો ઇમ્પ્લાન્ટેશન નું સૂચન) તો યુટ્રસ ને એમપ્ટી માટે એબડોમીનલ હિસ્ટરોટોમી કરવી પડી શકે છે.

એક્સેસિવ બ્લડ લોસ થવાના કારણે જો શોક ની કન્ડિશન અરાઇઝ થયેલી હોય તો તેને પ્રોપર્લી ટ્રીટ કરવી.

ઇનકમ્પ્લીટ એબોર્શન ની કન્ડિશન માં ઓવમ ફોર્સેપ અથવા બ્લન્ટ ક્યુરેટેજ દ્વારા કન્સેપ્ટસ ના પ્રોડક્ટ ને પ્રોપરલી રીમુવ કરવું.

લેટ માં કેસોમાં (ડાયલેટેશન + ક્યુરેટેજ) જે પાછળ રહી જાય છે તે ટિશ્યુસ ને ઓપરેશન કરી ને ટિશ્યુસ ના બિટ્સ દૂર કરવા માટે કરવામાં આવે છે, અને રિમૂવ કરેલી મટીરીયલ ને હિસ્ટોલોજીકલ એક્ઝામિનેશન માટે મોકલવામાં આવે છે.

સાઇલેન્ટ અથવા મિસ્ડ એબોર્શન:

સાઇલેન્ટ અથવા મિસ્ડ એબોર્શન ત્યારે કહેવામાં આવે છે કે જ્યારે ફીટસ એ યુટરાઇન કેવીટી માં જ ડેથ થયું હોય અને તે તેમાં 4 વિક્સ કરતા પણ વધારે સમયથી‌ યુટરાઇન કેવીટીમાં જ રિટેઇન્ડ હોય તો આ એબોર્શન ને સાઇલેન્ટ અથવા મિસ્ડ એબોર્શન કહેવામાં આવે છે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો: પર્સીસ્ટન્ટ બ્રાઉનીસ વજાઇનલ ડિસ્ચાર્જ જોવા મળવું,
પ્રેગનેન્સી રિલેટેડ સિમ્ટોમ્સ સબસાઇડ થવા,
યુટોરાઇન ગ્રોથ સ્ટોપ થવો,
ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ ન સંભળાવા,
સર્વિક્સ એ ફિમૅ થવું,
રેડિયોલોજીમાં ફિટલ સ્કેલેટલ કોલેપ્સડ થવા,
ફિટલ મુવમેન્ટ એબ્સન્ટ જોવા મળવી.

ઇન્વેસ્ટીગેશન:

બ્લડ ઇન્વેસ્ટિગેશન જેમા,
HB, ABO તથા Rh ગ્રુપિંગ.
યુરીન ટેસ્ટ,
બાયમેન્યુઅલ પાલ્પેશન,
પેલ્વીક અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી,
ટ્રાન્સવજાઇનલ અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી.

મેનેજમેન્ટ:

યુટ્રસ એ 12 વિક કરતાં લેસ હોય ત્યારે:

ડિલે કર્યા વિના વજાઇનલ‌ ઇવાક્યુએશન કરાવવામાં આવે છે.

સક્શન અને ઇવેક્યુએશન અથવા લેમિનારિયા ટેન્ટ દ્વારા સર્વિક્સનું સ્લોલી ડાયલેટેશન અને GA હેઠળ યુટ્રસ ને એમ્પટી કરાવવા મા આવે છે.

ઓપરેશન દરમિયાન હેમરેજ ના રિસ્ક ને ધ્યાનમાં રાખવુ.

યુટ્રસ એ 12 વિક થી વધુ: આ માટે, ઇન્ડક્શન નીચેની પદ્ધતિઓ દ્વારા કરવામાં આવે છે:

ઓક્સીટોસિન:
શરૂઆતમાં આનાથી શરૂ થાય છે: 500 ml ડેક્સ્ટ્રોઝ સલાઇન ના 5%માં 10-20 યુનિટ ઓક્સિટોસિન 30 ડ્રોપ્સ/મિનિટ સાથે ડ્રિપ માં આપવામાં આવે છે.

જો ઉપર ની રેજીમેન્ટ એ ફેઇલ્યોર જાય તો 30 ડ્રોપ્સ/મિનિટ ના ડ્રિપ દરે 5% ડેક્સ્ટ્રોઝ સલાઇન ના પાઇન્ટ માં ઓક્સીટોસિન નો ડોઝ 100 યુનિટ સુધી વધારી દો.

પ્રિકોશન સાથે ઉપરોક્ત પદ્ધતિ નો ઉપયોગ કરો.

પ્રોસ્ટાગ્લાન્ડિન્સ:

તે ઓક્સિટોસિન કરતાં વધુ અસરકારક છે.

ઇન્જે. 15 મિથાઇલ PG F 2α (કાર્બોપ્રોસ્ટ્રોમેથામાઇન) 3 કલાકે 250 µg I/M આપવામાં આવે છે. આવા મેક્સિમમ 10 માટે ઇન્ટરવલ પર પ્રોવાઇડ કરવામા આવે છે.

પ્રોસ્ટાગ્લાન્ડિન E₁ એનાલોગ (જેમિપ્રોસ્ટ પેસરી) પોસ્ટિરીયલ વજાઇનલ ફોર્નિક્સ માં દર 3 કલાકે વધુમાં વધુ 5 આવા ઇન્સર્ટ કરવામાં આવે છે.

એબોર્શન ના મેનેજમેન્ટ માં પ્રેગનેન્ટ વુમન નું પ્રોપર્લી એસેસમેન્ટ તથા મોનિટરિંગ કરવું. વુમન ને પ્રોપરલી સપોર્ટીવ કેર પ્રોવાઇડ કરવી.

અસેસમેન્ટ:

વાઇટલ સાઇન
મધર ના વાઇટલ સાઇન કંટીન્યુઅસલી મોનિટરિંગ કરવા. જેમ કે,
પલ્સ,
બ્લડ પ્રેશર,
ટેમ્પરેચર,
રેસ્પીરેસન વગેરે.

બ્લીડિંગ એસેસમેન્ટ
વજાઇનલ બ્લીડિંગના કલર , અમાઉન્ટ, ઇન્ટેન્સિટી તથા કન્સીસ્ટન્સી ને અસેસ કરવી.

હિસ્ટ્રી કલેક્શન
મધર ની પ્રોપર્લી હિસ્ટ્રી કલેક્ટ કરવી જેમાં પ્રિવ્યસ પ્રેગનેન્સી તથા એબોર્શન વિશે કમ્પ્લીટ હિસ્ટ્રી કલેક્ટ કરવી.

મોનિટરિંગ એન્ડ ઓબ્ઝરવેશન
મધરને કંટીન્યુઅસલી ઓબ્ઝર્વેશન કરવું તેને કોઇ પણ સોક( હાઇપોટેન્સન, ટેકીકાર્ડિયા,પેલર)ના સાઇન તથા સિમ્ટોમ્સ છે કે નહી તે અસેસ કરવુ.

મધર ના પ્રોપર્લી ઇન્વેસ્ટિગેશન્સ કરાવવા જેમાં હેમોગ્લોબીન, હિમાટોક્રિટ, અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી,ABO & Rh ગ્રુપિંગ રુટીન્લી કરાવવુ.

બેડરેસ્ટ તથા ફિઝિકલ એક્ટિવિટી
મધર ને કમ્પલીટ્લી બેડ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
મધર ને ફિઝિકલ એક્ટિવિટી લિમિટેડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
મધર ને એક મંથ સુધી હાઉસહોલ્ડ વર્ક ન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

ઇમોશનલ સપોર્ટ
મધર તથા તેના ફેમિલી ને ઇમોશનલ સપોર્ટ તથા રિએશ્યોરન્સ પ્રોવાઇડ કરવો.
મધર તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ના ડાઉટ્સ અને ક્વેરીસ ને પ્રોપર્લી ક્લિયર કરવા.
મધર તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને ફોલ્સ રિએસ્યોન્સ આપવો નહીં.

એજ્યુકેશન
મધર ને એબોર્શન ના સાઇન તથા સીમટોમ્સ વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું જેમ કે ઇન્ક્રીઝ બ્લિડિંગ,સિવ્યર પેઇન વગેરે તથા એડવાઇઝ આપવી કે આવા કોઇપણ પ્રકારના સાઇન તથા સિમ્ટોમ્સ જોવા મળે તો ઇમીડિયેટલી મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટ લેવી.

હાઇડ્રેશન અને તથા ન્યુટ્રીશન
મધર ને એડીક્યુએટ ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
મધર નો ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ કંટીન્યુઅસલી મોનિટર રાખવો.
મધરને પ્રોપર્લી બેલેન્સ ડાયટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
મધર ને એડવાઇઝ આપવી કે કોન્સ્ટીપેસન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે હાઇ ફાઇબર યુક્ત ડાયટ ઇન્ટેક કરવુ.
મધર ને ગુડ ફીટીંગ સાથે સપ્લિમેન્ટસ પ્રોવાઇડ કરવી.

મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન
મધરને પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
બ્લિડિંગ ને કંટ્રોલ કરવા માટે તથા પેઇન ને રીલીવ કરવા માટે મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
મધરને મેડીકેશન નો ડોઝ, ડ્યુરેશન તથા તેના સાઇડ ઇફેક્ટ વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

ગુડ બોવેલ એક્ટિવિટી માટે બેડ ટાઇમ પર મધર ને માઇલ્ડ અમાઉન્ટ માં લક્ઝેટીવ પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:= મિલ્ક ઓફ મેગ્નેસિયા.

કન્સલ્ટન્સ તથા રેફરલ
અધર હેલ્થ કેર પર્સનલ સાથે કેર માટે પ્રોપર્લી કોલાબોરેશન કરવું .
જો જરૂરિયાત રહે તો મધર ને ટાઇમ્લી રેફરલ સર્વિસીસ પ્રોવાઇડ કરવી.

ડોક્યુમેન્ટેશન
મધર નું અસેસમેન્ટ ફાઇન્ડિંગ્સ,પ્રોવાઇડેડ ઇન્ટરવેન્શન,તથા મધર ની કન્ડિશન મા કોઇ ચેન્જીસ છે કે નહી તેનુ ટાઇમ્લી ડોક્યુમેન્ટેશન કરવુ.

ફોલોઅપ
મધર ના પ્રોગ્રેસ તથા રિઅસેસમેન્ટ માટે રેગ્યુલરલી ફોલોઅપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.એબોર્શન નું મેનેજમેન્ટ એ સામાન્ય રીતે મધરને પ્રોપર્લી કોમ્પરાહેન્સીવ કેર પ્રોવાઇડ કરવા માટે તથા મધરની કન્ડિશન માં ઇમ્પ્રુવમેન્ટ લાવવા તે માટે પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.

સેપ્ટીક એબોર્શન:

જ્યારે એબોર્શન સાથે યુટ્રસ અને તેના કન્ટેન્ટ ના ઇન્ફેક્શન ના એવિડેન્સ હોય તો એટલે કે અબોર્શન એ કોઇપણ ઇન્ફેક્શન ના કારણે થયું હોય તો આ એબોર્શન ને સેપ્ટીક એબોર્શન કહેવામાં આવે છે.

ઇટિયોલોજી:

1.તે સેપ્સિસ માં ઇન્વોલ્વ માઇક્રોઓર્ગેનિઝમ ના કારણે થાય છે જે સામાન્ય રીતે વજાઇના માં પ્રેઝેન્ટ હોય છે (એન્ડોજીનિયસ).

2.માઇક્રોઓર્ગેનિઝમ છે:
જેમ કે,
a એનારોબિક:
બેક્ટેરોઇડ્સ ગ્રુપ (ફ્રેજીલિસ)
એનારોબિક સ્ટ્રેપ્ટોકોકી
ક્લોસ્ટ્રિડિયમ વેલ્ચી
ટિટાનસ બેસિલી
b એરોબિક:
E. કોલી
ક્લેબસિએલા
સ્ટેફાયલોકોકસ
સ્યુડોમોનાસ
હેમોલિટીક સ્ટ્રેપ્ટોકોકસ.

3.ઇલીગલ ઇન્ડ્યુઝ્ડ એબોર્શન માં સેપ્સિસ નું વધતું અસોસિયેશન એ હકીકત ને કારણે છે કે:

પ્રોપર એન્ટિસેપ્ટિક અને એસેપ્સિસ લેવામાં આવતા નથી.
ઇનકમ્પ્લીટ ઇવાક્યુએશન
જીનાઇટલ ઓર્ગન્સ અને એડજ્સ્ટ સ્ટ્રકચર, ખાસ કરીને (ગટ) ઇન્ટેસ્ટાઇન માં અજાણતા ઇજા ના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો

સેપ્ટીક એબોર્શન, ઇન્ફેક્શન ના સાઇન જોવા મળવા જેમકે,
ફિવર આવવો,
ઠંડી લાગવી,
રાઇગર્સ આવવી,
ફાઉલ સ્મેલિંગ વજાઇનલ ડિસ્ચાર્જ તથા પુરુલન્ટ વજાઇનલ ડિસ્ચાર્જ થવું.
ઇન્ફેક્શન એ બ્લડ સ્ટ્રીમ મા ટ્રાન્સમિશન થવાની શક્યતા જોવા મળવી.
એબડોમીનલ પેઇન તથા ટેન્ડરનેસ થવું,
ટેકીકાર્ડિયા,
પલ્સ રેટ ઇન્ક્રીઝ થવા 100-120 કરતા પણ વધારે પલ્સરેટ થવા,કે જે ઇન્ફેક્શન એ યુટેરાઇન કેવીટી મા સ્પ્રેડ થતુ ઇન્ડિકેટ કરે છે,
વજાઇનલ બ્લીડિંગ જોવા મળવું,
સેપ્ટીક શોક ની હિસ્ટ્રી જોવા મળવી,
જોન્ડિસ, ઓલિગોયુરિયા તથા એનયુરિયા ની હિસ્ટ્રી જોવા મળવી,
ગ્રેવિડ યુટ્રસ એ સેમ ફેલ્ટ થાય છે,સ્મોલ સાઇઝ નુ, ફિર્મ,‌ તથા મુવમેન્ટ થી ટેન્ડર ફેલ્ટ થાય છે.
યુટ્રસ માથી ફાઉલ પુરૂલન્ટ ડિસ્ચાર્જ થવું.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

સેપ્ટિક એબોર્શન ના‌ મેઇન બે ઇન્વેસ્ટીગેશન જોવા મડે છે,

રૂટિન ઇન્વેસ્ટિગેશન,
સ્પેસિયલ ઇન્વેસ્ટિગેશન

રૂટિન ઇન્વેસ્ટિગેશન:
ઇન્ટર્નલ એક્ઝામિનેશન કરતા પહેલા સર્વાઇકલ તથા હાઇ વજાઇનલ સ્વેબ લેવામા આવે છે.(ડોમીનન્ટ માઇક્રો-ઓર્ગેનિઝમ ને ફાઇન્ડ આઉટ કરવા માટે).
બ્લડ ટેસ્ટ એ Hb ના‌ એસ્ટીમેશન કરવુ.
WBC – ટોટલ એન્ડ ડિફરન્સિયલ કાઉન્ટ.
કલ્ચર તથા યુરીનએનાલાઇસીસ.
ABO એન્ડ Rh ગ્રૂપિંગ.

સ્પેસિયલ ઇન્વેસ્ટીગેશન:

પેલ્વિસ એન્ડ એબડોમન અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી,
પેલ્વિસ એન્ડ એબડોમન X ray,
બ્લડ સ્ટડી: કલ્ચર, સીરમ ઇલેક્ટ્રોલાઇટ,એન્ડ કોગ્યુલેશન પ્રોફાઇલ.

ગ્રેડિંગ:

સેપ્ટીક એબોર્શન ને સામાન્ય રીતે ત્રણ ગ્રેડમાં ડિવાઇડ કરવામાં આવે છે.

1) ગ્રેડ 1: તેમાં ઇન્ફેક્શન એ સામાન્ય રીતે લોકેલાઇઝ યુટ્રસ માં થાય છે અને તે સામાન્ય રીતે સ્પોન્ટેનિયસ એબોર્શન સાથે અસોસિયેટેડ હોય છે.

2) ગ્રેડ 2: તેમાં ઇન્ફેક્શન એ સામાન્ય રીતે પેલ્વિક સ્ટ્રક્ચર માં સ્પ્રેડ થાય છે.

3) ગ્રેડ 3: તેમાં ઇન્ફેક્શન એ સામાન્ય રીતે જનરલાઇઝ્ડ પેરીટોનીયમ એટલે કે પેરીટોમિયમ માં પણ સ્પ્રેડ થાય છે અથવા ક્યારેક સેપ્ટીક શોક ની કન્ડિશન પણ અરાઇઝ થય શકે છે.

મેનેજમેન્ટ:

સેપ્ટીક એબોર્શન વાળા પેશન્ટ ની કન્ડિશન નું મેનેજમેન્ટ એ સામાન્ય રીતે પેશન્ટ ની સિવ્યારિટી ઉપર ડીપેન્ડ કરે છે.

મધર ની હાઇ-વજાઇનલ અથવા સર્વાઇકલ સ્વેબ કલ્ચર, મેડિકેશન ની સેન્સીટીવિટી ટેસ્ટ અને ગ્રામ સ્ટેઇન મેળવો.

એબોર્શન ની કન્ડિશન ની નોટ કરવા માટે વજાઇના નુ એક્ઝામિનેશન કરવામા આવે છે. જો કન્સેપ્સન પ્રોડક્ટ એ સર્વિક્સ માં લુઝલી રીતે જોવા મળે, તો તેને સ્પન્જ હોલ્ડિંગ ફોર્સેપ દ્વારા દૂર કરવા જોઇએ.

કેસ નું ઓવરઓલ અસેસમેન્ટ કરવુ અને વધુ ટ્રીટમેન્ટ માટે ગ્રેડિંગ કરવામાં આવે છે.

પેશન્ટના બધા જ ઇન્વેસ્ટીગેશન પ્રોપરલી કરાવવા.

પેશન્ટના ઇન્ફેક્શન તથા સેપ્સીસ ને થવા માટેના સોર્સીસ ને રીમુવ કરવા માટે પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટને પ્રોપર્લી સપોર્ટીવ થેરાપી પ્રોવાઇડ કરવી.

નોર્મલ હોમિયોસ્ટેટિક અને સેલ્યુલર મેટાબોલિઝમ પાછું લાવવા માટે મધર ને સ્પોર્ટીવ થેરાપી આપવી.

ગ્રેડ I અથવા માઇલ્ડ સેપ્ટિક એબોર્શન: ડ્રગ ઓફ ચોઇસ અથવા એન્ટિબાયોટિક નો ઉપયોગ કેપ્સ્યુલ છે.

એમ્પીસિલિન/એમોક્સિસિલિન (મોક્સ, કોયમોક્સ)
500 mg TDS × 7 દિવસ
cap. Cephadroxil (Cephodar) 500 mg BD × 7 દિવસ
cap. ક્લોરોમીસેટિન 500 mg 6 અવર્લી.x 7 દિવસ.

Cap.Chloromycetin આપતી વખતે. Hb, TLC, DLC અને પ્લેટલેટ્સ માટે blood test કરવામાં આવે છે.

ગ્રેડ 1 માં પ્રોફાઇલેક્ટીકલી એન્ટી-ગેસ ગેંગરીન સીરમ 8000 યુનિટ અને એન્ટિટેટેનસ સીરમના 3000 યુનિટ I/M આપવામાં આવે છે.

ડૉક્ટર ના પ્રિસ્ક્રિપ્શન મુજબ એનાલજેસિક અને સીડેટીવ મેડીકેશન આપવામાં આવે છે.

ઓલિગુરિયા, એનિમિયા અથવા શોક ને મીનીમાઇઝ કરવા માટે, બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન કરવામાં આવે છે.

ગ્રેડ 1 એબોર્શન થયા પછી એન્ટિબાયોટિક પ્રોવાઇડ કર્યા બાદ 24 કલાક ની અંદર માં જ ઇનકમ્પલીટ ઇવાક્યુએશન કરવું.

જ્યારે ક્યુરેટેજ જ કરતા હોઇએ ત્યારે જેન્ટલનેસ રાખવી જેના કારણે ઇન્જરી થતી પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

ગ્રેડ II માં આપવામાં આવેલી મેડિસીન એ ઓરગેનીઝમ ના પ્રકાર પ્રમાણે છે, એટલે કે ગ્રામ પોઝિટિવ અને ગ્રામ નેગેટિવ. ગ્રામ પોઝિટિવ માટે:

inj. એક્વસ પેનિસિલિન G5 મિલિયન યુનિટ દર 6 કલાકે.
Inj. એમ્પીસિલિન 0.5-1 g IV દર 6 કલાકે.

ગ્રામ નેગેટિવ માટે:
Inj. Gentamicin 1.5 mg/kg IV દર 8 કલાકે.
Inj. Ceftriaxone 1.5 IG, IV દર 12 કલાકે.

એનારોબ માટે:
Inj. મેટ્રોનીડાઝોલ 500 mg IV દર 8 કલાકે.
Inj. ક્લિન્ડામિસિન 600 mg IV દર 6 કલાકે.

મધર ના વાઇટલ સાઇન પ્રોપર્લી મોનિટરિંગ કરવા.

6 કલાકની અંદર એન્ટિબાયોટિક ટ્રીટમેન્ટ સાથે સક્શન ઇવાક્યુએશન દ્વારા યુટ્રસ ને એમ્પટી કરાવવામાં આવે છે.

જો યુટ્રસ તથા ઇન્ટેસ્ટાઇન એ ઇન્જર્ડ હોય તો લેપ્રોટોમી કરવામાં આવે છે.

જો યુટ્રસ એ ઇન્જર્ડ અથવા ઇનફેક્ટેડ હોય, તો હિસ્ટરેક્ટોમી કરવામાં આવે છે.

જ્યારે ઇન્ફેક્શન એ પાઉચ ઓફ ડગ્લાસના લોકેલાઇઝ થાય છે, ત્યારે પોસ્ટીરિયર કોલપોટોમી કરવામાં આવે છે.

ગ્રેડ III માં, તેને એન્ટિબાયોટિક થેરાપી સાથે સિવ્યર સેપ્ટિક એબોર્શન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. મધર ને રિસક્સીટેશન કરવામાં આવે છે અને ફ્લુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ બેલેન્સ મેઇન્ટેઇન રાખવામાં આવે છે.

લેપ્રોટોમી એક્સપિરીયન્સ સર્જન દ્વારા કરવામાં આવે છે, પસ નું સિમ્પલ ડ્રેઇનેજ પણ ઇફેક્ટીવ હોય છે.

રીકરંટ એબોર્શન અથવા હેબિચ્યુઅલ એબોર્શન:

જ્યારે પ્રેગ્નેન્સી ના 20 વીક પહેલા ત્રણ અથવા તેનાથી વધારે સ્પોન્ટેનિયસ એબોર્શન ની સિક્વન્સ થાય છે તો તેની રિકરન્ટ એબોર્શન કહેવામાં આવે છે. તે ઇમ્યુનોગ્લોબ્યુલીન G, હોર્મોનલ ડેફિશીયન્સી, અને સર્વાઇકલ ઇનકંમ્પીટન્સી ના કારણે થાય છે તેના બીજા કારણોમાં
જીનેટીક ફેક્ટર,
ઇન્ફેક્શન,
એન્ડોક્રાઇન તથા એનાટોમીકલ એબનોર્માલીટીસ ના કારણે પણ થાય છે.

ઇટીયોલોજી:

જીનેટીક ક્રોમોઝોમલ એરર ના કારણે,
એનાટોમીકલ ડિફેક્ટ ના કારણે,
જેમ કે, સર્વાઇકલ ઇનકમ્પીટન્સી તથા યુટેરાઇન એનામોલીસ,
યુટેરાઇન ઇન્ફેક્શન,
એન્ડોક્રાઇન ડિસઓર્ડર,
ઇમ્યુનોલોજીકલ ફેક્ટર,
ઇડિયોપેથીક

સાઇન તથા સીમ્ટોન્સ:
ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ એબસન્ટ થવા,
મલ્ટીપલ સ્પોન્ટાનિયસ એબોર્શન(રિકરન્ટ)થવું

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
VDRL ટેસ્ટ,
થાઇરોઇડ ફંકશન ટેસ્ટ,
ABO એન્ડ RH ગ્રુપિંગ,
ટોપ્ઝોપ્લાઝમા IgG એન્ડ IgM,
અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી,
હિસ્ટેરોસાલ્પિન્જોગ્રાફી,
હિસ્ટેરોસ્કોપી,
લેપ્રોસ્કોપી,
એન્ડોસર્વાઇકલ્સ સ્વોબ,
સિમેન એનાલાઇસીસ.

મેનેજમેન્ટ:

પેશન્ટ ના નોનપ્રેગનેન્ટ સ્ટેટ માં પેશન્ટ ની કમ્પ્લીટ્લી હિસ્ટ્રી કલેક્ટ કરી પ્રોપર્લી રેકોર્ડ કરવી.

પેશન્ટ નુ જનરલ હેલ્થ સ્ટેટસ અસેસ કરવુ.

સર્વાઇકલ ઇનકમ્પીટન્સી અસેસ કરવા માટે પેલ્વિક એક્ઝામિનેશન કરવું.

લેબોરેટરી ટેસ્ટ જેમકે બ્લડ ટેસ્ટ, યુરીન ટેસ્ટ, સર્વાઇકલ કલ્ચર,
હિસ્ટેરોસ્કોપી, અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી, અને યુટરાઇન કેવીટી એબ્નોર્માલિટી જોવા માટે ડાયલિટેશન એન્ડ ક્યુરેટેજ ( D& C)કરાવવું.

પોસ્ટ કન્સેપ્શન દરમિયાન કોઇપણ ઇન્ફેક્શન થયેલું હોય તો તેની પ્રોપર્લી ટ્રીટમેન્ટ આપવી.

પેશન્ટ ના પ્રોપર્લી પ્રિનેટલ કેરમાં હેલ્થ પ્રમોશન ઉપર ભાર મૂકવો.

પેશન્ટને જુઓ સર્વાઇકલ ઇન કોમ્પ્યુટર સી હોય તો સર્કલેજ ઓપરેશન,સિરોદકર અથવા‌ Mc ડોનાલ્ડ ઓપરેશન કરાવવું. ત્યારબાદ 38th વિક અથવા તેની પહેલાં સ્ટીચિસ ને રીમુવ કરવા.

જો મધર ને બ્લીડિંગ ની કન્ડિશન હોય તો ઇમિડીયેટ રિપોર્ટ કરાવવો.

પેશન્ટ ને રેગ્યુલર એન્ટિનેટલ ચેકઅપ તથા હોસ્પિટલ ડીલેવરી માટે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

એબોર્શન ના મેનેજમેન્ટ માં પ્રેગ્નેન્સી ના ટર્મિનેશન માંથી પસાર થતી વુમન માટે કોમ્પ્રાહેંસીવ કેર અને સપોર્ટ નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે,પછી ભલે તે સ્પોન્ટેનિયસ (મિસ્કેરેજ) હોય કે ઇન્ડ્યુઝ્ડ (થેરાપ્યુટિક) એબોર્શન હોય.

હિસ્ટ્રી કલેક્શન
વુમનની મેડિકલ, ઓબસ્ટેટ્રીક અને ગાયનેકોલોજીકલ કન્ડિશન વિશે કમ્પ્લીટ હિસ્ટ્રી કલેક્શન કરવી.

પ્રેગનેન્સી ની જેસ્ટેશનલ એજ ને અસેસ કરવી,એબોર્શન થવા માટેના રીઝન ને આઇડેન્ટિફાય કરવું.

મધરના કમ્પ્લીટ્લી વાઇટલ સાઇન મોનિટર કરવા જેમાં,
બ્લડ પ્રેશર,
પલ્સ,
રેસ્પીરેસન તથા ટેમ્પરેચર વગેરે ને પ્રોપરલી તથા કંટીન્યુઅસલી મોનિટરિંગ કરવુ.

ક્લાઇન્ટ ને કોઇપણ હેમરેજ ના સાઇન છે કે નહીં તે અસેસ કરવું જેમ કે, એક્સેસિવ બ્લીડિંગ પેલનેસ વગેરે.

યુટેરાઇન કેવીટી ના ટેન્ડરનેસનેસ ને અસેસ કરવા માટે એબડોમિનોલ એક્ઝામિનેશન કરવું.

ત્યારબાદ સર્વાઇકલ ડાયલેટેશન તથા કન્સેપ્સન ની પ્રોડક્ટ એ યુટેરાઇન કેવીટીમાં પ્રેઝન્ટ છે કે નહીં તે અસેસ કરવા માટે પેલ્વિક એક્ઝામિનેશન પરફોર્મ કરવું.

મધર તથા ફેમિલી મેમ્બર્સ ને પ્રોપર્લી ઇમોશનલ સપોર્ટ તથા કાઉન્સેલીંગ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને તેની ફીલિંગ્સ અને એક્સપ્લેઇન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

સાઇકોલોજિકલ સપોર્ટ માટે અવેઇલેબલ રિસોર્સિસ વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું જેમ કે સપોર્ટ ગ્રુપ એન્ડ કાઉન્સિલિંગ સર્વિસિસ.

પેશન્ટ ના પેઇન ને રીલીવ કરવા માટે પ્રિબ્સ્ક્રાઇબ કરેલી એનાલજેસીક મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી જેમ કે NSAID or Acetaminophen.

પેશન્ટના પેઇન ને રિલીવ કરવા માટે નોન ફાર્માકોલોજિકલ મેઝર્સ નો યુઝ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી જેમ કે હીટિંગ પેડ તથા રિલેક્સેશન ટેકનીક.

પેશન્ટ ને એક્સેસિવ બિલ્ડિંગ ના સાઇન છે કે કેમ તે અસેસ કરવું.
મધર ને કેટલા અમાઉન્ટમાં બ્લડ લોસ થયું છે તે પ્રોપરલી એસેસ કરવું જો પેશન્ટની નીડ હોય તો બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન પ્રિપેર કરવુ

પેશન્ટ ને ઇન્ફેક્શન ના સાઇન તથા સીમટોમ્સ છે કે કેમ તે અસેસ કરવું જેમ કે ,
ફીવર આવવો,
ફાઉલ સ્મેલિંગ,
ડિસ્ચાર્જ નીકડવો તથા લોવર એબડોમીનલ પેઇન જેવા સિમ્ટોમ્સ છે કે નહીં તે પ્રોપરલી એસેસ કરવું.

પેશન્ટ ને પ્રિસ્ક્રાઇબ પ્રમાણે એડીક્યુએટ એન્ટિબાયોટિક મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને ઇનકમ્પ્લીટ એબોર્શન ના સાઇન છે કે કેમ તેનું પ્રોપરલી મોનીટરીંગ કરવું જેમ કે કંટીન્યુ હેવીબ્લિડિંગ થવું તથા કેમ્પિંગ પેઇન થવું.

પેશન્ટ ને પોસિબલ સર્જીકલ ઇન્ટરવેશન માટે પ્રિપેર કરવું જેમ કે ડાયલેટેશન એન્ડ ક્યુરેટેજ ( D & C).

પેશન્ટ ને ઇમિડીએટલી મેડિકલ કેર ની જરૂરિયાત પડે તેવા સાઇન તથા સીમટોમ્સ વિશે પેશન્ટ ને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું જેમ કે હેવી બ્લડિંગ, પેઇન તથા ફીવર.

ઇન્ફેક્શન અને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે પેરીનિયલ હાઇજિન મેઇન્ટેન રાખવા માટે ઇન્સ્ટ્રક્શન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને એબોર્શન થયા બાદ એક થી બે વીક માટે ફોલોઅપ એપોઇન્ટમેન્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી જેના કારણે કમ્પ્લીટ રિકવરી છે કે કેમ તે પ્રોપરલી ખાતરી કરી શકાય.

ફોલો અપ વિઝીટના ઇમ્પોર્ટન્સ વિશે પેશન્ટ ને કમ્પ્લીટલી એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને અનઇન્ટેનડેડ પ્રેગ્નન્સી ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે અવેઇલેબલ કોન્ટ્રાસેપ્ટીવ ઓપ્શન વિશે ઇન્ફોર્મેશન પ્રોવાઇડ કરવુ.

એબોર્શન થયા બાદ કોન્ટ્રાસિટીવ ને યુઝ કરવા માટે ના ટાઇમિંગ વિશે પણ પેશન્ટ ને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

ડિસ્ચાર્જ પ્લાનિંગ માં ખાતરી કરવી કે પેશન્ટ એ તેના ઘરે જવા માટે સક્ષમ છે તથા તેમના ઘર પર એડિક્યુએટ સપોર્ટ અને સેફ એન્વાયરમેન્ટ એ પેશન્ટને મળી શકે છે કે કેમ.

ત્યારબાદ રિટન (લખાણ દ્વારા)માં ઇન્સ્ટ્રક્શન પ્રોવાઇડ કરવું કે જેમાં મેડીટેશન યુઝ, ત્યારબાદ એક્ટિવિટી રિસ્ટ્રિક્શન, તથા કોમ્બ્લીકેશન્સ ના સાઇન વિશે પણ ઇન્ફોર્મેશન પ્રોવાઇડ કરવી.સપોર્ટ સર્વિસીસ તથા કમ્યુનિટીમાં અવેઇલેબલ રિસોર્સીસ વિશે ઇન્ફોર્મેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

બધા જ અસેસમેન્ટ, ઇન્ટરવેશન, પેન્શન્ટ રિસ્પોન્સ તથા પ્રોવાઇડ કરવામાં આવેલા એજ્યુકેશન નું પ્રોપરલી તથા એક્યુરેટલી ડોક્યુમેન્ટેશન કરવું.

પેશન્ટને ઇમોશનલ સ્ટ્રેટસ ને રેકોર્ડ કરવુ તથા તેમને કાઉન્સેલિંગ અને સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

જે વુમન નું એબોર્શન થયું હોય તેમના કોમ્પ્રાહેંસીવ મેનેજમેન્ટ માં નર્સ એ ક્રીટીકલ રોલ પ્લે કરે છે જેમાં સહાનુભૂતિ વાળી કેર પ્રોવાઇડ કરવી, પેશન્ટની ફિઝિકલ અને ઇમોશનલ વેલ્બિંગ ની ખાતરી કરવી, અને અબોર્શન થયા પછીની કેર અને કોન્ટ્રાસેપ્ટીવ્સ ના ઓપ્શન વિશે પેશન્ટ ને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવાનું ઇનવોલ્વમેન્ટ થાય છે.

પેશન્ટ નું પ્રોપર્લી અસેસમેન્ટ, મોનિટરિંગ અને પ્રોપર ઇન્ટરવેશન પ્રોવાઇડ કરવાથી પેશન્ટ ને થતી કોમ્પ્લિકેશન પ્રિવેન્ટ કરી શકાય છે તથા રિકવરી પ્રોસેસ ને પણ સરળ બનાવી શકાય છે.

અબોર્શન નું પ્રોપર્લી મેનેજમેન્ટ કરવું એ મધર ની વેલ્બીંગ ને ઇમ્પ્રુવ કરવા માટે અગત્યનો રોલ પ્લે કરે છે.

ઇન્ડ્યુઝ્ડ એબોર્શન:

ઇન્ડ્યુઝ્ડ એબોર્શન એટલે કોઇપણ મેડિકલ તથા સર્જીકલ પ્રોસિજર નો યુઝ કરીને ઇચ્છા સાથે પ્રેગ્નેન્સી ને ટર્મિનેટ કરવામાં આવે તો તેને ઇન્ડ્યુઝ્ડ એબોર્શન કહેવામાં આવે છે.

• મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી ( MTP )

મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી એ એક મેડિકલ પ્રોસિઝર છે કે જેમાં અમુક ચોક્કસ ક્રાઇટેરિયા ને ધ્યાનમાં લઇને વુમન એ તેના હેલ્થ અથવા વેલ્બીંગ ને મેઇન્ટેન રાખવા માટે પ્રેગનેન્સી નુ ટર્મિનેશન કરાવી શકે છે.

ફિટસની વાયેબિલીટી ના સ્ટેજ પહેલા મેડિકલ કે સર્જીકલ મેથડ થી કરવામાં આવતા પ્રેગ્નેન્સી ના ટર્મિનેશન ને ઇન્ડક્શન ઓફ અબોર્શન કહે છે તે લીગલ અથવા ઇલલીગલ હોય છે એબોર્શન એ ઇન્ડિયામાં મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી તરીકે લીગલાઇઝ્ડ ઓગસ્ટ 1971 માં થયું અને તેનો અમલ એપ્રિલ 1972 થી થયો અને રિવાઇઝ્ડ એ 1975 માં થયું.

ઇન્ડીકેશન

જ્યારે વુમનની લાઇફ ને જોખમ હોય અને તેના ફિઝિકલ અને મેન્ટલ હેલ્થને મોટું નુકસાન થતું હોય.

ચાઇલ્ડ ને ફિઝિકલ અને મેન્ટલ એબનોર્માલીટીસ નો ભય હોય.

ચાઇલ્ડ ને કોઇપણ કંજીનાઇટલ એનોમાલિશ હોય તેવી કન્ડિશન માં .

રેપ ના કારણે પ્રેગનેન્સી રહી હોય.

સોશિયલ કે ઇકોનોમિકલ કારણોસર મધરની હેલ્થ ને નુકસાન થતું હોય તથા કોન્ટ્રાસેપ્ટિવ મેઝર્સ ફેઇલ થયા હોય.

ઇન્ડિયન લો પ્રમાણે એબોર્શન એ 20 વિક સુધી અલોવ કરવામા આવે છે 12 વિક્સ સુધીની પ્રેગ્નન્સીમાં એક રજીસ્ટર્ડ મેડિકલ પ્રેક્ટિસનર અને 12 થી 20 વીકમાં બે રજીસ્ટર મેડિકલ પ્રેક્ટિસનર નું ઓપિનિયન જરૂરી હોય છે.

પેશન્ટની રિટન (લેખીત)કન્સન્ટ અને જો પેશન્ટ એ 18 યર્સ ની અંદર હોય કે મેન્ટલી હેન્ડીકેપ હોય તેવા કેસીસમાં ગાર્ડિયન ની કન્સન્ટ જરુરી હોય છે.

કોન્ટ્રાઇન્ડીકેશન્સ

અનકન્ટ્રોલ બ્લડ પ્રેશર હોય 160/100 કરતા પણ વધારે,
કાર્ડીઓ વાસ્ક્યુલર ડીસીઝ હોય,
વુમન એ 35 વર્ષથી વધારે એજની હોય,
સીવ્યર રીનલ ફેઇલ્યોર, લિવર ડીસીઝ અથવા રેસ્પિરેટરી ડીસીઝ હોય,
સિસ્ટેમિક કોર્ટીકોસ્ટીરોઇડ નો યુઝ કરતા હોય,
કોએગ્યુલોપથી અથવા વુમન એ એન્ટીકોઓગ્યુલન્ટ થેરાપી રિસીવ કરતી હોય,
મધર ને એનિમિયા હોય,
અનકન્ટ્રોલ્ડ સીઝર ડિસઓર્ડર હોય.

કઇ વ્યક્તિ મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી કરી શકે?:

ચીફ મેડિકલ ઓફિસર અથવા સિવિલ સર્જન એ નીચે પ્રમાણેના ડોક્ટર્સ ને મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગ્નેન્સી માટે મંજુરી આપે છે:

ઓબસ્ટેટ્રીક અને ગાયનેકોલોજી માં પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએટ ડિગ્રી અથવા ડિપ્લોમા ધારક.

ઓબ્સટેટ્રીક અને ગાયનેકોલોજી માં રેસીડેન્ટ તરીકે છ મંથ ની ટ્રેઇનિંગ.

ઓબસ્ટેટ્રીક્સ અને ગાયનેકોલોજી ડિપાર્ટમેન્ટ માં એક વર્ષનો અનુભવ.

રજીસ્ટર્ડ મેડિકલ પ્રેક્ટિસનર ને મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગ્નન્સી( MTP ) ના 25 કેસીસ માં આસિસ્ટ કર્યા હોય.

MTP( મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી) માટેનું પ્લેસ:

હોસ્પિટલ ગવર્મેન્ટ દ્વારા સ્થાપિત કે મેઇન્ટેન થતી હોય અથવા ચીફ મેડિકલ ઓફિસર કે સિવિલ સર્જન એ પ્લેસ અપ્રુવ કરી હોય.

રેકોર્ડ્સ:

ફોર્મમાં મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગ્નેન્સી રેકોર્ડ કરવું. કોન્ફીડેન્સિયાલીટી રાખવી અને તેનો રિપોર્ટ ડાયરેક્ટર ઓફ હેલ્થ સર્વિસીસ ને થવો જોઇએ.

પેનલ્ટી:
જે વ્યક્તિ આ એક્ટ નું પાલન ના કરે તેને 2 થી 7 વર્ષ સુધીની જેલની સજા થઇ શકે છે.

મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી( MTP) ની મેથડ્સ:

ફસ્ટ ટ્રાઇમેસ્ટર(અપ ટૂ 12 વિક):

મેડીકલ
આમાં મેડીકેશન નો યુઝ કરી પ્રેગ્નન્સી ને ટર્મિનેટ કરવામાં આવી છે જેમ કે,
Mifepristone,
Mifepristone અને Misoprostol,
Mithotrexate અને Misoprostol,
Tamoxifen and misoprostol.

સર્જીકલ
સર્જીકલ પ્રોસિઝર નો યુઝ કરી પ્રેગનેન્સી ને ટર્મિનેટ કરવામાં આવે છે.
જેમકે,
મેન્સટ્રુઅલ રેગ્યુલેશન, વેક્યુમ એસ્પિરેશન,
સક્ષન ઇવાક્યુએશન એન્ડ ક્યુરેટેજ,
ડાયલેટેશન એન્ડ ઇવાક્યુએશન.

સેકન્ડ ટ્રાયમેસ્ટર (13-20 વિક):

પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડીન્સ,
ડાયલિટેશન એન્ડ ઇવાક્યુએશન,
હાઇપરઓસ્મોટીક સોલ્યુશન્સ નું ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન ઇન્સટીલેસન,
ઓક્સિટોસિન ઇન્ફ્યુઝન,
હસ્ટેરોટોમી.

કોમ્પ્લીકેશન્સ:

કોમ્પ્લીકેશન એ સામાન્ય રીતે મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી( MTP) એ કઇ મેથડ દ્વારા કરવામાં આવેલી છે તેના પર આધાર રાખે છે.

ઇમિડીએટ કોમ્પ્લિકેશન્સ
સર્વાઇકલ લેસરેશન્સ,
યુટેરાઇન પર્ફોરેશન,
હેમરેજ,
શોક,
થ્રોમ્બોસીસ,
એમ્બોલીઝમ,
પોસ્ટ એબોરટલ ટ્રાયેડ માં પેઇન,બ્લીડિંગ અને લો ગ્રેડ ફીવર થય શકે છે તથા મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સીમાં કઇ મેથડ નો યુઝ કર્યો તેના પર આધાર રાખે છે.

રિમોટ
ગાઇનેકોલોજીકલ કોમ્પ્લિકેશન્સ,
ઓબ્સટેટ્રીક કોમ્પ્લીકેશન્સ,
ફેઇલ્ડ એબોર્શન,
એક્ટોપીક પ્રેગ્નેનસી વગેરે.

નર્સિંગ રોલ વીથ ધ પેસન્ટ અન્ડરગોઇંગ MTP:

નર્સ એ મધર તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને કમ્ફર્ટ, તથા સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરી તથા તેમની બધી ક્વેરીસ ને ક્લિયર કરી પ્રોપરલી રિએશ્યોરન્સ પ્રોવાઇડ કરવો.

જો મધર એબોર્શન કરાવવા માટે ડિસાઇડ કરેલુ હોય તો તેમની લેખિત પરમિશન લેવી સાથે તેમના હસબન્ડ અને પેશન્ટ ની પોતાની કન્સન્ટ લેવી.

મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગ્નેન્સી પહેલા , પ્રોસિજર સમય દરમિયાન તથા પ્રોસિજર કમ્પ્લીટ થયા પછી પણ પેશન્ટ ને કન્ટીન્યુઅસ મોનિટરિંગ કરવું તથા તેમને સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

એબોર્શન પછી પણ કયા પ્રકારની કોમ્પ્લીકેશન્સ અરાઇઝ થઇ શકે તેના વિશે મધર ને પ્રોપરલી એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું જેમ કે,
એબોર્શન કર્યા પછી કંટીન્યુઅસ ત્રણ વિક સુધી ક્લોટ્સ સાથે વજાયનલ બ્લિડિંગ થવું,
ફીવર આવવો, કન્ટીન્યુઅસ પેઇન થવું, તથા બર્નિંગ મિકચ્યુરેશન વગેરે વિશે વુમન ને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

વુમનને એડવાઇઝ આપવી કે એબોર્શન કર્યા પછી 2 થી 8 વીક સુધીમાં ફર્સ્ટ મેન્સીસ એ સ્ટાર્ટ થાય છે.

વુમન ને એડવાઇઝ આપવી કે જો લેક્ટેસન એ સ્ટાર્ટ થાય તો તે માઇલ્ડ અમાઉન્ટમાં હોય છે અને જો બ્રેસ્ટ ને સ્ટીમ્યુલેટ ન કરવામાં આવે તો તે 48 અવર્સ સુધી જ રહે છે.

તેમને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું કે મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગ્નન્સી( MTP) કર્યા બાદ બે થી આઠ વિકે ફોલોઅપ વિઝીટ માટે આવવું જેના કારણે રિપ્રોડક્ટિવ ઓર્ગન્સ એ તેના પ્રિપ્રેગ્નેન્ટ સ્ટેટમાં રિટર્ન થયા છે કે નહીં તે ખાતરી કરી શકાય.

આમ, મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી મા પ્રેગનેન્સી નું ટર્મિનેશન કરવામાં આવે છે.

• APH (એન્ટી પાર્ટમ હેમરેજ):

પ્રેગ્નન્સી ના 28 મા વિક પછી પરંતુ ચાઇલ્ડ ના બર્થ પહેલા જીનાઇટલ ટ્રેક માંથી બ્લિડિંગ” થાય‌ તો આ કન્ડિશન ને APH (એન્ટી પાર્ટમ હેમરેજ) કહેવામા આવે છે.
અથવા
“એન્ટીપાર્ટમ હેમરેજ(APH) એ જીનાઇટલ ટ્રેક માંથી અથવા તેમાજ બ્લિડિંગ થાય છે જે પ્રેગ્નન્સી ના 24 વિક થી સ્ટાર્ટ અને ચાઇલ્ડ ના બર્થ પહેલા થાય છે” આ‌ કન્ડિશન ને એન્ટીપાર્ટમ હેમરેજ (APH) કહેવામાં આવે છે‌.

તે પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા (જ્યાં પ્લેસેન્ટા એબનોર્મલ રીતે યુટેરાઇન કેવિટી માં લો ઇમ્પ્લાન્ટેશન થયેલું હોય છે). અથવા પ્લેસેન્ટલ એબ્રપ્શન (જ્યાં પ્લેસેન્ટા યુટેરાઇન કેવિટી ની વોલ માથી પ્રિમેચ્યોર્લી સેપરેટ થય જાય છે) જેવી જુદી જુદી કન્ડિશન ના કારણે થય શકે છે.

• પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા:

જ્યારે પ્લેસેન્ટા પાર્શિયલી અથવા કમ્પ્લીટલી યુટ્રસ ના લોવર સેગમેન્ટ ના ઇન્ટર્નલ OS ની નજીક અથવા ઉપર ઇમ્પ્લાન્ટ થાય છે તેને “પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા” કહેવામાં આવે છે. એન્ટી પાર્ટમ હેમરેજ ના 1/3 કેસીસ એ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ને કારણે હોય છે.

ઇટિયોલોજી:

પ્લેસેન્ટા નું લોવર યુટેરાઇન સેગમેન્ટ માં ઇમ્પ્લાન્ટ થવાનું એક્ઝેક્ટ કોઝ અનનોન છે.

કેટલીક થીયરી નીચે પ્રમાણે આપેલી છે:

ડ્રોપિંગ ડાઉન થિયરી:

આ થિયરી મુજબ ફર્ટિલાઇઝ્ડ થયેલું ઓવમ એ લોવર યુટેરાઇન સેગમેન્ટ માં ડ્રોપ્સ ડાઉન થઇ અને તે જ સેટમેન્ટ માં ઇમ્પ્લાન્ટ થાય છે.

પર્સીસ્ટન્સ ઓફ કોરિયોનિક એક્ટિવિટી

તે યુટ્રસ ના લોવર સેગમેન્ટ ના ડેસીડ્યુઆ વેરા સાથે કોન્ટેક્ટ માં આવતા કોરીયન માંથી કેપ્સ્યુલર પ્લેસેન્ટા ના ફોર્મેશન ને સમજાવે છે.

ડિફેક્ટીવ ડેસીડ્યુઆ

આમાં કોરીયોનિક વિલાઇ એ નરિશમેન્ટ મેળવવા માટે યુટેરાઇન વોલ ના મોટા એરિયામાં સ્પ્રેડ થાય છે
આ પ્રોસેસ દરમિયાન, માત્ર પ્લેસેન્ટા મેમ્બ્રેનીયસ બની જતું નથી પરંતુ યુટ્રસ નીચલા ભાગમાં ઇમ્પ્લાન્ટેશન થય શકે છે.

પ્લેસેન્ટા નો બિગ સરફેસ એરીયા:

બિગ સરફેસ એરીયા જેમકે ટ્વિન્સ હોવાના કારણે પણ પ્લેસેન્ટા એ લોવર સેગમેન્ટ માં ઇમ્પ્લાન્ટ થાય છે.

હાઇ રિસ્ક ફેક્ટર:
મલ્ટીપારા.
ઇન્ક્રીઝ મેટરનલ એજ
( > 35).

પ્રિવ્યસ લોવર સેગ્મેન્ટ સિઝેરિયન સેક્શન ( L.S.C.S) ની હિસ્ટ્રી હોવાના કારણે.
યુટ્રસ માં બીજો કોઇપણ સ્કાર પ્રેઝન્ટ હોય તો તેના લીધે.
બિગ પ્લેસેન્ટલ સાઇઝ એન્ડ એબનોર્માલીટીસ,
સ્મોકિંગ ના કારણે પ્લેસેન્ટલ હાઇપરટ્રોફી ,
પ્રિવ્યસ ક્યુરેટેજ.

ટાઇપ્સ ઓફ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા:
પ્લેસેન્ટા ના યુટેરાઇન કેવીટી ના લોવર સેગમેન્ટમાં એક્સટેન્શન ની ડિગ્રીના આધારે પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ના ચાર ટાઇપ પડે છે.

1) Type I (લેટરલ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા),
2) Type II (માર્જીનલ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા),
3) Type III(ઇન્કમ્પ્લિટ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા),
4) Type IV( કમ્પ્લીટ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા)

1) Type I (લેટરલ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ):
આ ટાઇપ માં પ્લેસન્ટા નો મેજર પાર્ટ એ અપર સેગમેન્ટ માં અટેચ થયેલો હોય છે પરંતુ માત્ર લોવર માર્જિન એ લોવર સેગમેન્ટ માં એન્ટર થાય છે પરંતુ OS સુધી પહોંચતી નથી.

2) Type II (માર્જીનલ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ):

આ ટાઇપ માં પ્લેસેન્ટા એ માત્ર ઇન્ટર્નલ ઓસ ની માર્જિન સુધી પહોંચે છે પરંતુ તેને કવર કરતી નથી.જો પ્લેસેન્ટા એ એન્ટિરિયર હોય તો વજાઇનલ બર્થ પોસીબલ છે બ્લડ લોસ એવરેજ હોય છે મેટરના શોક કરતાં ફિટલ હાઇપોક્ઝીયા નુ રિસ્ક વધારે હોય છે.

3) Type III(ઇન્કમ્પ્લિટ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા): પ્લેસેન્ટા એ ઇન્ટર્નલ ઓસ ને સેન્ટ્રલી નહીં પરંતુ પાર્શીયલી કવર કરે છે જ્યારે લેટ પ્રેગ્નન્સીમાં સર્વિક્સ એફેસ અને ડાયલેટ થવાનું ચાલુ થાય છે ત્યારે લોવર્સ સ્ટ્રેચ થવાના કારણે બ્લિડિંગ થાય છે.

4) Type IV( કમ્પ્લીટ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ): આમાં પ્લેસેન્ટા એ ઇન્ટર્નલ ઓસ ને કરે છે કવર કરે છે એ જ્યારે ફુલ્લી ડાયલેટેડ હોય ત્યારે પણ કવર કરે છે. સિવ્યર હેમરેજ થાય છે મધર અને બેબી ની લાઇફ ને સેવ કરવા માટે સિઝેરિયન સેક્શન ની જરૂરિયાત પડે છે.

સાઇન તથા સીમટોમ્સ

સિમ્ટોમ્સ
વજાઇનલ બ્લીડિંગ થવું,
બ્લિડિંગ એ સડ્નલી થવું.
બ્લિડિંગ એ પેઇનલેસ થવું.
બ્લિડિંગ એ કોઝલેસ થવુ.
બ્લિડિંગ એ રિકરંટ થવુ.
બ્લિડિંગ એ એક્ટીવિટી સાથે અનરિલેટેડ છે અને ઘણી વખત સ્લીપ દરમિયાન થાય છે અને પેસન્ટ એ જાગવાની સાથે ગભરાય જાય છે અને પોતાને લોહીના પૂલમાં જોવા મળે છે.

પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યામાં, બ્લડ એ બ્રાઇટ રેડ હોય છે કારણ કે અલગ થયેલા યટેરો – પ્લેસેન્ટલ સાઇનસમાંથી બ્લિડિંગ થાય છે. સાઇન
પેશન્ટ ને લેટ પ્રેગનેન્સી નું એવિડન્સ જોવા મળે છે.
બ્લડ લોસ થવાના એવિડન્સ પણ જોવા મળે છે જેમ કે શોક, એનિમિયા તે હેમરેજ ના ડિગ્રી પર આધાર રાખે છે.
એબડોમન
આમાં યુટ્રસ ની સાઇઝ એ જેસ્ટેસનલ પિરિયડ પ્રમાણે હોય છે.
યુટર્સ એ સોફ્ટ,રિલેક્સ, અને ઇલાસ્ટિક ફીલ થાય છે.
બ્રિચ, ટ્રાન્સવર્સ, અનસ્ટેબલ લાઇ જોવા માલપ્રેઝન્ટેશન જોવા મળે છે.
હેડ એ ફ્લોટિંગ હોય છે.
ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ એ મોટે ભાગે પ્રેઝન્ટ હોય છે.
પ્લેસેન્ટા પ્રીવિયામા બ્રાઇટ રેડ કલરનું બ્લડ જોવા મળે છે.

ડાયગનોસ્ટિક ઇવાલ્યુશન:

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન બે મેથડ દ્વારા કરવામાં આવે છે:

1) પ્લેસેન્ટોગ્રાફી,
2) ક્લિનિકલી

1) પ્લેસેન્ટોગ્રાફી: a)સોનોગ્રાફી: ટ્રાન્સ એબડોમીનલ અલ્ટ્રા સાઉન્ડ
(TAS).
ટ્રાન્સ વજાઇનલ અલ્ટ્રા સાઉન્ડ
(TVS).
ટ્રાન્સપેરીનીયલ અલ્ટ્રા સાઉન્ડ.
મેગ્નેટિક રેઝોનન્સ ઇમેજીંગ(MRI),
રેડિયોગ્રાફી,
રેડિયોએક્ટિવ આઇસોટોપ,

2) ક્લિનિકલી:
બાય ઇન્ટર્નલ એક્ઝામિનેશન ( ડબલ સેટઅપ એક્ઝામિનેશન),
ડાયરેક્ટ વિઝ્યુઅલાઇઝેશન ડ્યરિંગ સિઝેરિયન સેક્શન,

મેનેજમેન્ટ ઓફ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા:

પ્રિન્સિપલ્સ ઓફ મેનેજમેન્ટ ઓફ પ્લેસેંટા પ્રિવ્યા

ફિટસ ને ઇન્જરી થતી પ્રિવેન્ટ કરવા માટે,
ઇન્ફેક્શન ના રિસ્કને રીડયુઝ કરવા માટે,
વજાયનલ બ્લિડિંગ ને કંટ્રોલ કરવા માટે,
હેલ્થને પ્રમોટ કરવા માટે તથા એન્ઝાયટી ને રીડયુઝ કરવા માટે.

મેનેજમેન્ટ :

મધરવના હેલ્થ સ્ટેટ્સ ને ઇમ્પ્રુવ કરવા માટે એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં પેશન્ટ ને એન્ટિનેટલ કેર પ્રોવાઇડ કરવી.

પ્લેસેન્ટલ પ્રિવ્યા ના ટાઇપ ને કન્ફોર્મ કરવા માટે 20 વિક દરમિયાન અલ્ટ્રાસાઉન્ડ કરાવવુ ત્યારબાદ રીપીટ 34 વીકે અલ્ટ્રાસાઉન્ડ કરાવવું.

પ્રેગનેન્ટ વુમન ને બેડ રેસ્ટ માટે કહેવું અને ત્યારબાદ યુટ્રસ ને તેના ટેન્ડરનેસ તથા ટોન માટે જેન્ટલી પાલ્પેટ કરવું.

કેટલા અમાઉન્ટ માં બ્લડ લોસ થયુ તેનું પ્રોપર્લી અસેસમેન્ટ કરવું.
તેમાં બ્લીડિંગ નો કલર તથા કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ( CBC ) ટેસ્ટ ને કરવું.

પેશન્ટ ને હોસ્પિટલ પોલીસી તથા પ્રિસ્ક્રિપ્શન મુજબ inj. Morphine 15 mg IM પ્રોવાઇડ કરવું.

ક્લાઇન્ટ ને કેટલા અમાઉન્ટમાં બ્લડ લોસ થયું છે તે પ્રોપર્લી અસેસ કરવુ.

ક્લાઇન્ટ ના વાઇટલ સાઇન પ્રોપરલી નોટ કરવા જેમ કે,
ટેમ્પરેચર,
પલ્સ,
રેસ્પિરેશન,
બ્લડપ્રેશર.

ક્લાઇન્ટ ને એનિમિયાની કન્ડિશન છે કે નહીં તેના વિશે પ્રોપરલી અસેસમેન્ટ કરવું.

ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડને રેગ્યુલરલી તથા ફ્રીક્વન્ટલી ચેક કરવા.

પ્રેગ્નેટ વુમન નું એબડોમિનલ એક્ઝામિનેશન કરવું ત્યારબાદ ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ ને નોટ કરવા તથા યુટ્રસ માં કોઇ પણ ટેન્ડરનેસ પ્રેઝન્ટ છે કે નહીં તેને પ્રોપરલી નોટ કરવું.

પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ની કન્ડિશન માં વજાયનલ એક્ઝામિનેશન પરફોર્મ ન કરવું કારણ કે તેના કારણે બ્લિડિંગ એ ઇન્ક્રીઝ થય શકે છે.

પ્રેગનેન્ટ વુમન ને કંટીન્યુઅસ બ્લિડિંગ થાય છે કે વચ્ચે સ્ટોપ થાય છે તેનુ પ્રોપરલી મોનિટરિંગ કરવું.

જો પ્રેગ્નેટ વુમન ને જરૂરિયાત હોય તો ફરધર વેલ ઇક્વીપ્ડ હોસ્પિટલ કે જેમાં બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝનની ફેસિલિટી અવેઇલેબલ હોય, સિઝેરિયન સેક્શન ની ફેસીલીટી હોય તથા નિયોનેટલ કેર યુનિટ હોય તેવા હોસ્પિટલ માં શિફ્ટ કરવા માટેની અરેન્જમેન્ટ કરવી.

જો ક્લાઇન્ટ ને હેમરેજ ની કન્ડિશન હોય તો ઇન્ટ્રાવિનસલી ડેક્સટ્રોઝ નોર્મલ સલાઇન ડ્રીપ્સ ને સ્ટાર્ટ કરવા.

ક્લાઇન્ટ ને સ્ટ્રેસ અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી તથા કમ્પલિટલી બેડ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

જ્યારે ક્લાઇન્ટ ને હોસ્પિટલમાં એડમિટ કરવામાં આવે ત્યારે નીચે મુજબના ટ્રીટમેન્ટ ને ફોલો કરવી જેમ કે,

એમિડિયેટ અટેન્શન આપવુ,

ત્યારબાદ કયા પ્રકારની ટ્રીટમેન્ટ ની જરૂરિયાત છે તેનું પ્રોપરલી પ્લાનિંગ કરવું.

ઇમિડીયેટ અસેસમેન્ટ માં ક્લાઇન્ટ ને કેટલા અમાઉન્ટ માં બ્લડ લોસ થયો છે તે તેની જનરલ કન્ડિશન, તેની પેલનેસ, પલ્સ રેટ તથા બ્લડ પ્રેશર ને પ્રોપરલી નોટ કરવું.

બ્લડ સેમ્પલ્સ ને ક્રોસ મેચિંગ માટે તથા હિમોગ્લોબિન લેવલના અસેસમેન્ટ માટે ઇમિડીએટલી લેબોરેટરીમાં મોકલવું.

પેશન્ટ ને નોર્મલ સલાઇન નું ઇન્ફ્યુઝન સ્ટાર્ટ કરવું .

બ્લડ નું ક્રોસ મેચ થયા બાદ બ્લડ ને ટ્રાન્સફ્યઝન માટે રેડી ટુ હેન્ડ રાખવું.

જેન્ટલી એબડોમીનલ પાલ્પેશન કરવું જેના કારણે કોઇપણ એક્ટિવ બ્લિડિંગ પ્રેઝન્સ છે કે નહીં તે અસેસ કરી શકાય.

ફોર્મ્યુલેશન ઓફ લાઇન ઓફ ટ્રીટમેન્ટ:
આમાં કન્ડિશન પ્રમાણે પ્રોપરલી ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી.

હિમોગ્લોબિન લેવલ નું પ્રોપર્લી એસ્ટીમેશન કરવું અને તે 10 gm અથવા તેના કરતાં વધારે આવવું જોઇએ.

એક્સપેક્ટન્ટ ટ્રીટમેન્ટ એ 37 વીક કમ્પ્લીટ થાય ત્યાં સુધી પ્રોવાઇડ કરવી જોઇએ.

નીચે પ્રમાણેની કોઇ કન્ડિશન હોય તો ટર્મિનેશન કરવું જેમ કે:
રિક્યુરિગ હેમરેજ થવું,
ડેડ ફિટસ,
ફીટસ એ કંજીનાઇટલ માલઇન્ફોર્મેશન હોય,
ઇન્ડિયા યુટેરાઇન ગ્રોથ રિટાર્ડેશન હોય( IUGR ) તો આવી કન્ડિશનમાં ટર્મિનેશન પરફોર્મ કરવામાં આવે છે.

હોસ્પિટલમાં એડમિટ થયા પછી ચોક્કસ સારવાર શરૂ કરવામાં આવે છે. જેમ કે, વજાઇનલ એક્ઝામિનેશન એ ઓપરેશન થિયેટરમાં સિઝેરિયન સેક્શન માટે પ્રોપર્લી રેડી કરીને પરફોર્મ કરવામાં આવે છે.

એક્ઝામિનેશન કર્યા બાદ મેમ્બરેન એ આર્ટિફિશિયલ રપ્ચર કરવામાં આવે છે ત્યારબાદ ઓક્સીટોસીન સ્ટાર્ટ કરવામાં આવે છે ત્યારબાદ કન્ડિશન પ્રમાણે ડીલેવરી કંડક્ટ કરવામાં આવે છે.

જો લેબર પ્રોસેસ એ કોઇપણ બ્લીડિંગ વગર સેટિસફેક્ટરી રીતે પ્રોગ્રેસ થતી હોય તો વજાયનલ ડીલેવરી કરાવવી.

જો બ્લીડિંગ એ કંટીન્યુઅસલી થતું હોય તો પ્રેગનેટ વુમનને સિઝેરિયન સેક્શન કરવુ.

જો બેબી એ માલફોર્મડ હોય અથવા ડેથ હોય તો તેનુ પ્રેઝન્ટેશન અસેસ કરવુ,જો વર્ટેક્સ પ્રેઝન્ટેશન હોય તો વેન્ટોસ ડિલીવરી કરાવવી અને જો બ્રીચ હોય તો બ્રીચ ડિલીવરી કરાવવી.

• એબ્રપ્સીયો પ્લેસેન્ટા:

ડેફીનેશન:

એબ્રપ્સીયો પ્લેસેન્ટા એ એન્ટી પાર્ટમ હેમરેજ નું જ (APH) એક ફોર્મ છે કે જેમાં નોર્મલી સિચ્યુએટેડ પ્લેસેન્ટા એ પ્રીમેચ્યોર્લી યુટેરાઇન વોલ માંથી સેપરેટ થાય છે અને તેના કારણે બ્લિડિંગ થાય છે જેને એબ્રપ્સીયો પ્લેસેન્ટા કહેવામાં આવે છે.

ટાઇપ્સ ઓફ એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા:

એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા ના મેઇન્લી 3 ટાઇપ્સ પડે છે જેમ કે,
1)રિવીલ્ડ,
2)કન્સિલ્ડ,
3)મિક્સ.

1)રિવીલ્ડ અથવા માઇલ્ડ ટાઇપ: આ ટાઇપ માં બ્લડ એ પ્લેસેન્ટા ના સેપ્રેશન થયા પછી મેમ્બ્રેન અને ડેસીડ્યુઆની વચ્ચેથી નીચેની તરફ આવે છે એટલે કે બ્લડ એ એક્સટર્નલી વિઝીબલ હોય છે આ ટાઇપ એ એબ્રોપ્સીઓ પ્લેસેંટા નો એક કોમન ટાઇપ છે.

2)કન્સિલ્ડ: આ કન્સિલ્ડ ટાઇપ ના એબ્રપ્સીયો પ્લેસેન્ટા માં બ્લડ એ સેપરેટ થયેલી પ્લેસેન્ટા ની પાછળ અથવા મેમ્બરેન અને ડેસીડ્યુઆ ની વચ્ચે કલેક્ટ થાય છે એટલે કે બ્લડ એ બહારની તરફ એક્સટર્નલી વિઝીબલ હોતું નથી આ ટાઇપ એ એબ્રપ્સીયો પ્લેસેન્ટા નો રેર ટાઇપ છે.

3)મિક્સ: આ ટાઇપ મા બ્લડ એ થોડા પ્રમાણમાં અંદર ની તરફ જ કલેક્ટ થાય (કન્સિલ્ડ) છે અને થોડા પ્રમાણમાં બહાર ની તરફ વિઝીબલ થાય (રિવીલ્ડ) છે એટલે કે તેમાં રિવીલ્ટ અને કન્સિલ્ડ બંને પ્રકાર નું એબ્રેપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા ના ટાઇપ્સ જોવા મળે છે. તેને મિક્સ એબ્રપ્સીયો પ્લેસેન્ટા કહેવામાં આવે છે.

ઇટિયોલોજી:

એક્ઝેક્ટ કોઝ અનઓન છે,
5 th ગ્રેવિડા માં વધારે પ્રમાણ માં જોવા મળે છે,
મધર ની એડવાન્સ એજ ના કારણે,
પુઅર સોસિયોઇકોનોમીક કન્ડિશન ના કારણે,
માલન્યુટ્રીશન,
સ્મોકિંગ.
અધર ફેક્ટર્સ જેમ કે,
પ્રિએક્લેમ્પસિયા,
સડન યુટેરાઇન ડિકમ્પ્રેશન,
શોર્ટ કોર્ડ,
સુપાઇન હાઇપોટેન્સિવ સિન્ડ્રોમ,
ફોલિક એસિડ ડેફીશીયન્સી,
યુટ્રસ નુ ટોર્ઝન થવાના કારણે,
ડાયરેક્ટ્લી ટ્રોમા ટોમાં થવાના કારણે,હાઇ પારિટી અથવા યુટેરાઇન ઓવર ડિસ્ટેન્શન થવાના કારણે.

રિસ્ક ફેક્ટર:

સોર્ટ કોર્ડ,
પ્રી મેચ્યોર રપ્ચર ઓફ મેમ્બરેન ના કારણે,
યુટેરાઇન લિયોમાયોમાસ ના કારણે,
કોરિઓએમ્નિઓનીટીસ,
પોલિહાઇડ્રેમનીઓસ,
એન્ટિકોએગ્યુલન્ટ થેરાપી,
કોકેઇન નો યુઝ,
સ્મોકિંગ,
એબડોમન માં ટ્રોમા માં થવાના કારણે,
હાઇપરટેન્શન,
ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન ગ્રોથરીટાર્ડેશન ના કારણે ( IUGR ),

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
બ્લડ ટેસ્ટ એ હિમાટોક્રિટ, યુરિયા, ઇલેક્ટ્રોલાઇટ
,ફાઇબ્રીનોજન લેવલ, થ્રોરોમ્બિન ટાઇમ, બ્લડ ગ્રુપ તથા ક્રોસ મેચ ને અસેસ કરવા માટે.
યુરીન એક્ઝામિનેશન,
પ્લેસેન્ટોગ્રાફી,
અલ્ટ્રાસાઉન્ડ,
કાર્ડીઓટોકોગ્રાફી.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

પેઇનફૂલ વજાઇનલ બિલ્ડિંગ થવું,
ટેન્ડર બોર્ડ લાઇક યુટ્રસ થવુ(સ્પેસિયલી જ્યારે કન્સિલ્ડ હેમરેજ મા‌ વજાઇનલ બ્લિડિંગ),
ફિટલબ્રેડિકાર્ડિયા અને લેટ ડિસલરેશન,
ફિટલ હાર્ટ રેટ ( FHR ) એપ્બસન્ટ હોવા,
શોક ના સાઇન પ્રેઝેન્ટ હોવા.
પ્રિએક્લેમ્પસિયા અથવા ટ્રોમા ના કારણે બ્લિડિંગ થાય છે.
બ્લિડિંગ એ વિઝીબલ, દેખાય નહી તેવુ મોટે ભાગે મિક્સ પણ હોઇ શકે છે.
ડાર્ક રેડ કલર નું બ્લડ હોય છે.
આમાં વિઝિબલ બ્લડલોસ ના પ્રમાણ કરતા એનિમિયા ની કન્ડિશન વધારે જોવા મળે છે.
એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા મા પ્રિએક્લેમ્પસિયા ના ફીચર્સ ના એ 1/3 કેસીસ મા જોવા મળે છે.
એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા માં યુટ્રસ ની હાઇટ એ જેસ્ટેસનલ એજ કરતા વધારે એન્લાર્જ હોય છે.
એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા મા યુટ્રસ એ ટેન્સ, ટેન્ડર અને રિજીડ હોઇ શકે છે.
એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા મા માલપ્રેઝન્ટેશન એ અનરિલેટેડ હોય છે અને હેડ એ એન્ગેજ પણ હોય શકે છે.
એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા માં હાર્ટ સાઉન્ડ એ મોટેભાગે એબસન્ટ હોય છે.
પ્લેસેન્ટા એ યુટ્રસ ના અપર સેગ્મેન્ટમાં જોવા મળે છે.

મેનેજમેન્ટ:

પ્રીવેન્શન:

પ્રવેન્શન ના હેતુઓ નીચે પ્રમાણે છે,જેમ‌કે,
પ્લેસેન્ટલ સેપ્રેશન ના જવાબદાર કારણોને દૂર કરવા.
પ્રિએક્લેમ્પસિયા અને હાઇપર ટેન્સિવ ડિસઓર્ડર નું અર્લી આઇડેન્ટીફિકેશન કરી તેની ઇફેક્ટિવ ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી.
પેશન્ટ ને જો એનીમિયા હોય તો તેનું પ્રોપર્લી કરેક્શન કરવું.
પેશન્ટ ના કોમ્પ્લિકેશન્સ ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે અર્લી ટ્રીટમેન્ટ સ્ટાર્ટ કરવી.
ટ્રોમા, યુટ્રસ નુ સડન ડિકમ્પ્રેશન, સુપાઇન હાઇપોટેન્સન અવોઇડ કરવુ.

પેશન્ટ ને ઇમીડિયેટ્લી મેટર્નીટી હોસ્પિટલ માં શિફ્ટ કરવા.

હોસ્પિટલ માં પેશન્ટ નું કમ્પલીટ્લી એસેસમેન્ટ કરવું.

પેશન્ટ ને કેટલા અમાઉન્ટ માં બ્લડ લોસ થયેલું છે તે પ્રોપર્લી એસેસ કરવું.

ફિટસ ની મેચ્યોરિટી પ્રોપર્લી અસેસ કરવી.

પેશન્ટ ની જનરલ કન્ડિશન પ્રોપર્લી અસેસ કરવી.

પેશન્ટ નુ કંમ્પલીટ્લી ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન કરવુ. જેમ કે, બ્લડ હિમોગ્લોબીન લેવલ,
હિમાટોક્રીટ લેવલ,
કોએગ્યુલેશન પ્રોફાઇલ,
ABO અને RH ગ્રુપિંગ, યુરીન એનાલિસીસ કરાવવું.

પેશન્ટ ને રીંગર લેટેસ્ટ (RL) સોલ્યુશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન માટે રેડી કરવું.

મેટરનલ અથવા ફિટસ કન્ડિશન નું ક્લોઝલી મોનિટરિંગ કરવું.

પેસન્ટ ને ડિલેવરી માટે રેડી કરવુ.

પેશન્ટ ને કોઇપણ કોમ્પ્લિકેશન હોય તો તેનો પ્રોપર્લી મેનેજમેન્ટ કરવું.

ડેફીનેટીવ ટ્રીટમેન્ટ: જો પેશન્ટ એ લેબર માં હોય તો મેમ્બરેન નું લો રપ્ચર ઓફ મેમ્બ્રેન કરવું એ જરૂર પડે તો ઓક્સિટોસિન ડ્રિપ સ્ટાર્ટ કરવી ત્યારબાદ વજાઇનલ‌ ત્યારબાદ ડિલેવરી કરવી.

મધર ના હેલ્થ સ્ટેટ્સ ને ઇમ્પ્રુવ કરવા માટે એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં પેશન્ટ ને એન્ટિનેટલ કેર પ્રોવાઇડ કરવી.

પ્રેગનેન્ટ વુમન ને બેડ રેસ્ટ માટે કહેવું અને ત્યારબાદ યુટ્રસ ને તેના ટેન્ડરનેસ તથા ટોન માટે જેન્ટલી પાલ્પેટ કરવું.

કેટલા અમાઉન્ટ માં બ્લડ લોસ થયુ તેનું પ્રોપર્લી અસેસમેન્ટ કરવું.
તેમાં બ્લીડિંગ નો કલર તથા કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ( CBC ) ટેસ્ટ ને કરવું.

ક્લાઇન્ટ ને કેટલા અમાઉન્ટ માં બ્લડ લોસ થયું છે તે પ્રોપર્લી અસેસ કરવુ.

ક્લાઇન્ટ ના વાઇટલ સાઇન પ્રોપરલી નોટ કરવા જેમ કે,
ટેમ્પરેચર,
પલ્સ,
રેસ્પિરેશન,
બ્લડપ્રેશર.

ક્લાઇન્ટ ને એનિમિયાની કન્ડિશન છે કે નહીં તેના વિશે પ્રોપર્લી અસેસમેન્ટ કરવું.

ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડને રેગ્યુલરલી તથા ફ્રીક્વન્ટલી ચેક કરવા.

પ્રેગ્નેટ વુમન નું એબડોમિનલ એક્ઝામિનેશન કરવું ત્યારબાદ ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ ને નોટ કરવા તથા યુટ્રસ માં કોઇ પણ ટેન્ડરનેસ પ્રેઝન્ટ છે કે નહીં તેને પ્રોપરલી નોટ કરવું.

પ્રેગનેન્ટ વુમન ને કંટીન્યુઅસ બ્લિડિંગ થાય છે કે વચ્ચે સ્ટોપ થાય છે તેનુ પ્રોપરહલી મોનિટરિંગ કરવું.

જો પ્રેગ્નેટ વુમન ને જરૂરિયાત હોય તો ફરધર વેલ ઇક્વીપ્ડ હોસ્પિટલ કે જેમાં બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝનની ફેસિલિટી અવેઇલેબલ હોય, સિઝેરિયન સેક્શન ની ફેસીલીટી હોય તથા નિયોનેટલ કેર યુનિટ હોય તેવા હોસ્પિટલ માં શિફ્ટ કરવા માટેની અરેન્જમેન્ટ કરવી.

જો ક્લાઇન્ટ ને હેમરેજ ની કન્ડિશન હોય તો ઇન્ટ્રાવિનસલી ડેક્સટ્રોઝ નોર્મલ સલાઇન ડ્રીપ્સ ને સ્ટાર્ટ કરવા.

ક્લાઇન્ટ ને સ્ટ્રેસ અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી તથા કમ્પલિટલી બેડ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

જ્યારે ક્લાઇન્ટ ને હોસ્પિટલ માં એડમિટ કરવામાં આવે ત્યારે નીચે મુજબના ટ્રીટમેન્ટ ને ફોલો કરવી જેમ કે, ઇમિડિયેટ અટેન્શન આપવુ,

ત્યારબાદ કયા પ્રકારની ટ્રીટમેન્ટ ની જરૂરિયાત છે તેનું પ્રોપર્લી પ્લાનિંગ કરવું.

ઇમિડીયેટ અસેસમેન્ટ માં ક્લાઇન્ટ ને કેટલા અમાઉન્ટ માં બ્લડ લોસ થયો છે તે તેની જનરલ કન્ડિશન, તેની પેલનેસ, પલ્સ રેટ તથા બ્લડ પ્રેશર ને પ્રોપરલી નોટ કરવું.

બ્લડ સેમ્પલ્સ ને ક્રોસ મેચિંગ માટે તથા હિમોગ્લોબિન લેવલ ના અસેસમેન્ટ માટે ઇમિડીએટલી લેબોરેટરી માં મોકલવું.

પેશન્ટ ને નોર્મલ સલાઇન નું ઇન્ફ્યુઝન સ્ટાર્ટ કરવું .

બ્લડ નું ક્રોસ મેચ થયા બાદ બ્લડ ને ટ્રાન્સફ્યઝન માટે રેડી ટુ હેન્ડ રાખવું.

જેન્ટલી એબડોમીનલ પાલ્પેશન કરવું જેના કારણે કોઇપણ એક્ટિવ બ્લિડિંગ પ્રેઝન્સ છે કે નહીં તે અસેસ કરી શકાય.

ફોર્મ્યુલેશન ઓફ લાઇન ઓફ ટ્રીટમેન્ટ:
આમાં કન્ડિશન પ્રમાણે પ્રોપરલી ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી.

હિમોગ્લોબિન લેવલ નું પ્રોપર્લી એસ્ટીમેશન કરવું અને તે 10 gm અથવા તેના કરતાં વધારે આવવું જોઇએ.

એક્સપેક્ટન્ટ ટ્રીટમેન્ટ એ 37 વીક કમ્પ્લીટ થાય ત્યાં સુધી પ્રોવાઇડ કરવી જોઇએ.

નીચે પ્રમાણેની કોઇ કન્ડિશન હોય તો ટર્મિનેશન કરવું જેમ કે:
રિક્યુરિગ હેમરેજ થવું,
ડેડ ફિટસ,
ફીટસ એ કંજીનાઇટલ માલઇન્ફોર્મેશન હોય,
ઇન્ડિયા યુટેરાઇન ગ્રોથ રિટાર્ડેશન હોય( IUGR ) તો આવી કન્ડિશનમાં ટર્મિનેશન પરફોર્મ કરવામાં આવે છે.

હોસ્પિટલમાં એડમિટ થયા પછી ચોક્કસ સારવાર શરૂ કરવામાં આવે છે. જેમ કે, વજાઇનલ એક્ઝામિનેશન એ ઓપરેશન થિયેટર માં સિઝેરિયન સેક્શન માટે પ્રોપર્લી રેડી કરીને પરફોર્મ કરવામાં આવે છે.

એક્ઝામિનેશન કર્યા બાદ મેમ્બરેન એ આર્ટિફિશિયલ રપ્ચર કરવામાં આવે છે ત્યારબાદ ઓક્સીટોસીન સ્ટાર્ટ કરવામાં આવે છે ત્યારબાદ કન્ડિશન પ્રમાણે ડીલેવરી કંડક્ટ કરવામાં આવે છે.

જો લેબર પ્રોસેસ એ કોઇપણ બ્લીડિંગ વગર સેટિસફેક્ટરી રીતે પ્રોગ્રેસ થતી હોય તો વજાયનલ ડીલેવરી કરાવવી.

જો બ્લીડિંગ એ કંટીન્યુઅસલી થતું હોય તો પ્રેગ્ન્નેટ વુમન ને સિઝેરિયન સેક્શન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

જો બેબી એ માલફોર્મડ હોય અથવા ડેથ હોય તો તેનુ પ્રેઝન્ટેશન અસેસ કરવુ,જો વર્ટેક્સ પ્રેઝન્ટેશન હોય તો વેન્ટોસ ડિલીવરી કરાવવી અને જો બ્રીચ હોય તો બ્રીચ ડિલીવરી કરાવવી.

પેશન્ટ ને કોઇપણ કોમ્પ્લિકેશન્સ છે કે તે પ્રોપર્લી અસેસ કરવુ તથા તેને પ્રિવેન્ટ કરવા માટેના પ્રોપર્લી મેઝર લેવા.

• વેસિક્યુલર મોલ:

ડેફીનેશન

વેસીકયુર મોલ ને હાઇડેટીડીફોર્મ મોલ (H.મોલ) પણ કહેવામાં આવે છે.આ પ્લેસેન્ટા ની એક એબનોર્મલ કન્ડિશન છે. જેમાં યંગ કોરીયોનિક વિલાઇમાં થોડા ડીજનરેટિવ અને થોડા પ્રોલીફરેટીવ ચેન્જીસ થાય છે અને તેના કારણે સિસ્ટ માં ક્લસ્ટર (ઝુમખા જેવો આકાર)રચાય છે. અને તે હાઇડેટીડ સિસ્ટ જેવો હોવાથી તેને હાઇડેટીડીફોમ મોલ અથવા વેસિક્યુલર મોલ કહેવાય છે.કોરિઓનીક વિલાઇ એ જ્યારે ટ્રાન્સલ્યુસન્ટ વેસિકલ્સ ના માસ મા ટ્રાન્સફોર્મ થાય છે ત્યારે તે ગ્રેપ્સ ના બન્ચ જેવુ સ્ટ્રક્ચર ફોર્મ થાય છે તેને હાઇડેટીડીફોમ મોલ કહેવાય છે.

ઇટિયોલોજી

તેનું એક્ઝેક્ટ કોઝ અનનોન છે,
ઓવ્યુલર ડિફેક્ટ ના કારણે,
નીચે પ્રમાણેના કારણોના કારણે પણ થય શકે છે:
હેમરેજીક પ્રેગનેન્સી,
વધારે ટીનએજ પ્રેગનેન્સીસમાં,
35 વર્ષથી વધારે ઉંમર વાળી સ્ત્રીઓમાં,
ફોલ્ટી ન્યુટ્રીશન હેબિટ ના કારણે જેમ કે ઓછા પ્રમાણમાં પ્રોટીન ઇન્ટેક કરવાના કારણે,
ડાયટમાં ઓછા પ્રમાણમાં કેલરી ઇન્ટેક કરવાના કારણે,
ડિસ્ટર્બ્ડ મેટરનલ ઇમ્યુન મીકેનીઝમ ના કારણે,
હાઇડેટીડીફોમ મોલ ની હિસ્ટ્રી હોવાના કારણે,
એવી વુમન કે જેમને ક્લોમીફેન દ્વારા ઓબ્યુલેશન નું સીમ્યુલેશન થયેલું હોય,
પુઅર સોસિયોઇકોનોમિક કન્ડિશન હોય.

ટાઇપ ઓફ વેસિક્યુલર મોલ

વેસિક્યુલર મોલ ના બે ટાઇપ પડે છે:

1) કમ્પ્લીટ મોલ ,
2) ઇન્કમ્પ્લિટ મોલ

1) કમ્પ્લીટ મોલ: કમ્પ્લીટ અથવા ક્લાસિક H.મોલ એ જ્યારે એગ કે જેનું ન્યુક્લિયસ એ લોસ્ટ તથા ઇનએક્ટિવેટેડ થયેલું હોય તેમાં ફર્ટિલાઇઝેશન થવાના કારણે ફોર્મ થાય છે.
આમાં મોલ એ વાઇટ ગ્રેપ્સ ના બંચ ને મળતુ આવે છે.
આમા, ફ્લુઇડ ફિલ્ડ વેસીકલ્સ એ રેપીડલી ગ્રો થાય છે તેના કારણે યુટ્રસ એ એક્સપેક્ટેડ ડ્યુરેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી કરતા પણ લાર્જર થાય છે.
કમ્પ્લીટ મોલમાં ફીટસ, પ્લેસેન્ટા તથા એમ્નીઓટીક મેમ્બરેન નું ઇનવોલ્વમેન્ટ થાય છે.
કમ્પ્લીટ મોલ એ કાર્સીનોમા મા પણ પ્રોગ્રેસ શકે છે અને તેમાં એમ્બ્રીઓ હોતો નથી.

2) ઇન્કમ્પ્લિટ મોલ
આમાં એમ્બ્રિયોનિક અથવા ફિટલ પાર્ટ્સ હોય છે અને એમ્નીઓટિક સેક પ્રેઝન્ટ હોય છે.
આમાં કન્જીનાઇટલ એનોમાલિશ પ્રેઝન્ટ હોય છે.
આમાં અંડર ડેવલોપ્ડ એમ્બ્રિયો હોય છે કે જે સર્વાઇવ થવામા ફેઇલ્યોર હોય છે.

સાઇન તથા સિમ્ટોમ્સ( લક્ષણો તથા ચિન્હો)

એબનોર્મલ વજાઇનલ બ્લીડિંગ થવુ,
બ્લીડિંગ એ બ્રાઉનીસ તથા વોટરી જોવા મળવું કારણકે બ્લડ એ રપ્ચર થયેલી સિસ્ટમમાંથી નીકળતા ફ્લુડમાં મિક્સ થયને બ્લડનો અપીરીયન્સ એ ડિસ્ચાર્જ જેવો જોવા મળે છે.
આમા, પ્રેગ્નેન્સિ ના ફોર્થ તથા ફિફ્થ મન્થ દરમિયાન પેઇનલેસ વજાઇનલ બ્લીડિંગ જોવા મળે છે.
લોવર એબડોમીનલ પેઇન થવું.
પેશન્ટ એ કોઇપણ કારણસર વગર પણ બિમાર હોય તેવો અપિરીયન્સ લાગે છે.
હાઇપર એમેસિસ ગ્રેવીડેરમ થાય છે.
20 વીક કરતા ઓછા પિરિયડમાં પ્રી-એકલેમ્પસિયા ના શરૂઆતના ફિચર્સ જોવા મળે છે.
પલ્મોનરી એમ્બોલીઝમ થવાના કારણે ડિસ્પનીયા થાય છે.
યુટ્રસ એ જેસ્ટેશન ના પીરીયડ કરતા મોટું દેખાય છે.
થાઇરોટોક્સિક ફિચર્સ જોવા મળે છે જેમ કે,
ટ્રેમર્સ,તથા એન્ઝાઇટી વગેરે.
ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ તથા ફિટસ પાટૅસ એ એબસન્ટ જોવા મળે છે.
વજાઇનલ એરિયા માથી ગ્રેપ્સ લાઇક વેસિકલ્સ નું એક્સપલ્ર્ઝન થવું.
USG:=સ્નો સ્ટ્રોમ અપીરીયન્સ જોવા મડે છે .

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન

ફુલ બ્લડ કાઉન્ટ,
ABO એન્ડ Rh ગ્રુપિંગ તથા બ્લડ ક્લોટિંગ ટેસ્ટ,
હિપેટીક,રિનલ તથા થાઇરોઇડ ફંક્શન ટેસ્ટ,
સોનોગ્રાફી,
સ્ટ્રેઇટ X-ray એબડોમન,
પેલ્વિક એન્જીઓગ્રાફી,
CT સ્કેન તથા MRI.

મેનેજમેન્ટ

મધર ને પ્રોપરલી સપોર્ટીવ થેરાપી પ્રોવાઇડ કરવી જેના કારણે લોસ થયેલું બ્લડ એ રિસ્ટોર થય શકે.

જ્યારે વેસિક્યુલર મોલ એ ડાઇગ્નોસ થાય ત્યારે જ એઝ અર્લી એઝ પોસીબલ સક્સન દ્વારા તથા સર્જિકલ ક્યુરેટેજ દ્વારા ઇવાક્યુએટ કરવું એના કારણે કોરિયોકાર્શીનોમાના રિસ્ક ને પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

મધર ના બ્લડ ઇન્વેસ્ટિગેશન મા ABO એન્ડ Rh ને ટેસ્ટ કરવા.

મધરને ઇમીડિયેટલી ફ્લુઇડ ઇન્ફ્યુઝન સ્ટાર્ટ કરવું.

જો એક્સેસિવ અમાઉન્ટમાં બ્લડ લોસ થયું હોય તો મધરને બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન પ્રોવાઇડ કરવું.

યુટ્રસ ને સક્ષન પ્રોસિઝર દ્વારા એમ્પટી કરવુ એટલે કે મોલને સક્ષન કરવું.

સક્ષન એ પૂરું થયા બાદ જ્યારે સક્સન કેન્યુલામાં કોઇપણ વેસિકલ્સ આવે નહિ અને યુટેરાઇન કેવીટી એ કોન્ટ્રાક્ટ થાય ત્યારે 10 યુનિટ ઓક્સીટોસીન ને ગ્લુકોઝ ડ્રિપમાં એડ કરી સ્ટાર્ટ કરવું અને 0.2 મિલિગ્રામ મીથારજીન ડ્રીપમાં ઇન્ટ્રોડ્યુસ કરવું.

ઓક્સીટોસીન એ સક્સન પ્રોસિજર દરમિયાન અવોઇડ કરવું કારણકે તે પેસન્ટ ની વિનસ ચેનલમાં વેસિકલ્સનું એમ્બોરાઇઝેશન કરે છે.

યુટેરાઇન કેવીટીમાંથી જેન્ટલી અને પ્રોપરલી બ્લન્ટ ક્યુરેટેજ દ્વારા ક્યુરેટીંગ કરવું.

ક્યુરેટીંગ કર્યા બાદ વેસીકર્લ્સ ને હિસ્ટોલોજીકલ એક્ઝામિનેશન કરવા માટે પ્રોપરલી લેબોરેટરીમાં સેન્ટ કરવા.

મધરના વાઇટલ સાઇન પ્રોપર્લી મોનિટર કરવા જેમ કે,પલ્સ રેટ, રેસ્પીરેસન, એન્ડ બ્લડપ્રેશર દર અડધી કલાકે અસેસ કરવા.

મધર ને 10 યુનિટ ઇન્જેક્શન ઓક્સિટોસિન એ ઇન્ટ્રા મસક્યુલરલી ( IM) અથવા જો ઇન્ટ્રા વિનસલી( IV) ઇન્ફ્યુઝન કરવાનું હોય તો 20 યુનિટ ઓક્સિટોસિન ને 500 ml નોર્મલ સલાઇન અથવા રીંગરલેક્ટેડ સોલ્યુશન માં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરી પેશન્ટને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું જેના કારણે પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ ને પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

જો પેશન્ટ એ 40 વર્ષથી ઉપરની એજમાં હોય તો હિસ્ટરેક્ટોમી કરાવવા માટે પેશન્ટને એડવાઇઝ આપવી.

મધરને રેગ્યુલરલી ફોલોઅપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

મધરને જો Rh નેગેટીવ હોય તો Anti D immunoglobulin 100 microgram ( IM ) એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

વુમનને પ્રોપરલી કોન્ટ્રાસેપ્ટીવ મેથડ નો યુઝ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

મધર ને એક યર સુધી પ્રેગ્નન્સી રાખવા માટે અવોઇડ કરવા એડવાઇઝ આપવી.

મધરને એટલીસ્ટ બે યર સુધી ફોલોઅપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી. તેનો એઇમ એ કોરીયોકાર્શીનોમા
ને ફાઇન્ડ આઉટ કરવો.

વુમન ને 4 થી 6 વિક ના ફોલોપ પછી દર ત્રણ મહિને ત્યારબાદ એટલીસ્ટ 2 યર માટે ફોલોઅપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી તેમાં વુમનની હિસ્ટ્રી કલેક્શન,ક્લિનિકલ એક્ઝામિનેશન ને અસેસ આવે છે.

• હાઇપરએમેસિસ ગ્રેવીડેરમ:

પ્રેગનેન્સી માં થતા સીવ્યર ટાઇપ ના નોઝીયા અને વોમીટીંગ કે જેમાં મધર ની હેલ્થ ઉપર ખરાબ રીતે અસર થાય છે જેમાં મધર નુ ડીહાઇડ્રેશન, વેઇટ લોસ તથા ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ઇમ્બેલેન્સ થાય છે અને મધરની ડેઇલી રૂટીન એક્ટિવિટીમાં પણ ઇમ્પેઇરમેન્ટ આવે છે આ ન્ડિશનને “હાઇપરએમેસીસ ગ્રેવીડેરમ” કહેવામાં આવે છે.

હાયપરમેસિસ ગ્રેવિડેરમ (HG) એ સામાન્ય રીતે પ્રેગ્નેન્સી ના ફર્સ્ટ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમિયાન વધારે પ્રમાણ મા થાય છે, સામાન્ય રીતે પ્રેગ્નેન્સી ના 4-6 અઠવાડિયાની આસપાસ થી શરૂ થાય છે અને લગભગ 9-13 અઠવાડિયા સુધી તેના સિમ્પટોમ્સ જોવા મળે છે. આ સમયગાળો તે સમયને અનુરૂપ છે જ્યારે પ્રેગ્નેન્સિ ના હોર્મોન્સ, ખાસ કરીને હ્યુમન કોરિઓનિક ગોનાડોટ્રોપિન (hCG), તેમના હાઇ લેવલ હોય છે.

મોટા ભાગના કેસિસ માં, હાયપરમેસિસ ગ્રેવિડેરમ ના લક્ષણો પ્રથમ ટ્રાઇમેસ્ટર ના અંત સુધીમાં સુધરવાનું શરૂ થાય છે, જો કે કેટલીક વુમન્સ મા સિવ્યર કેસીસ માં બીજા ટ્રાઇમેસ્ટર અથવા થ્રો આઉટ પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન લક્ષણો ચાલુ રહેવાનો અનુભવ થય શકે છે. નોઝીયા તથા વોમિટિંગ એ પ્રાઇમીગ્રેવિડા માં ખૂબ કોમન્લી જોવા મળે છે અને તે સ્પેશ્યલી વુમન એ જ્યારે મોર્નિંગ મા ઉઠે છે ત્યારે વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.

વોમિટિંગ એ HCG, Oestrogen,Progesterone જેવા હોર્મોન્સ જવાબદાર છે. નોઝીયા તથા વોમિટિંગ એ સામાન્ય રીતે પ્રાઇમીગ્રેવીડા તથા ફર્સ્ટ ટ્રાઇમેસ્ટર મા વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે જો પરસિસ્ટન્ટ વોમીટીંગ રહે તો તેના કારણે ડીહાઇડ્રેશન, ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ઇમબેલેન્સ ,તથા વોમિટિંગ ને એસ્પીરેશન થવાના ચાન્સ રહે છે.

ઇટીયોલોજી:

હોર્મોનલ કોઝ: ક્રોનિક ગોનાડોટ્રોફિન, ઇસ્ટ્રોજન, અને પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન નુ અમાઉન્ટ ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે,
સાયકોજેનીક,
વિટામીન B, કાર્બોહાઇડ્રેટ અને પ્રોટીન ની ડેફિસીયન્સી ના કારણ,
એલર્જીક/ઇમ્યુનોલોજીસ

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

નોઝીયા,
ફોર્સફૂલ વોમીટીંગ ,
એબડોમીનલ પેઇન,
ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ઇમબેલેન્સ થવુ,
ફીવર,
થાક લાગવો,
ભૂખ ન લાગવી,
ડિહાઇડ્રેશન,
બોવેલ મુવમેન્ટ મા ચેન્જીસ થવા,
ઇરીટેબીલીટી થવી,
લેથાર્જી થવુ,
માલન્યુટ્રીશન,
ડિહાઇડ્રેશન અને કીટો-એસિડૉસિસ લક્ષણો: ડ્રાય કોટેડ ટન્ગ, સન્કન આઇસ, સિસ્ટોલિક બ્લડ પ્રેશર 100 mm Hg કરતાં ઓછુ થવુ, શ્વાસમાં એસીટોનની સ્મેલ, ટેકીકાર્ડિયા, હાયપોટેન્શન, ટેમ્પરેચર ઇન્ક્રિઝ થવુ. જોન્ડિસ લેટ ફિચર્સ તરીકે હોય છે.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન
વોમીટીંગ ની ફ્રિકવન્સી ડ્યુરેશન તથા અમાઉન્ટ ની પ્રોપરલી હિસ્ટ્રી લેવી.
બોડી વેઇટ પ્રોપર્લી‌ અસેસ કરવો.
Laboratory investigation.
કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ ટેસ્ટ( CBC).
ઇલેક્ટ્રાઇટ લેવલ ને અસેસ કરવુ.
યુરીન એનાલાઇસીસ કરવું.
બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ પ્રોપર્લી અસેસ કરવું.
લીવર ફંકશન ટેસ્ટ પ્રોપરલી અસેસ કરવુ.
ઇમેજીંગ સ્ટડીઝ.
એબડોમીનલ અલ્ટ્રાસાઉન્ડ .

મેનેજમેન્ટ

જો વુંમન ને સીવ્યર હાઇપર એમેસિસ ગ્રેવીડેરમ ની કન્ડિશન હોય તો તેને પ્રોપર્લી હોસ્પિટલાઇઝ કરવી.

વુમન નું પ્રોપર્લી અસેસમેન્ટ કરવું.

વુમન ના હાઇડ્રેશન સ્ટેટસ ને પ્રોપર્લી અસેસ કરવું.

વુમન નું ઇલેક્ટ્રાઇટ બેલેન્સ પ્રોપરલી અસેસ કરવું તથા વુમન નુ કંટીન્યુઅસલી ઓબ્ઝર્વેશન કરવું.

વુમન ને થતી વોમીટીંગ ની કંસિસ્ટનસી, ફ્રીકવન્સી, તથા ડ્યુરેશન ને કંટીન્યુઅસલી અસેસ કરવું.

વુમન ના હાઇડ્રેશન સ્ટેટસ ને પ્રોપરલી અસેસ કરવું તથા વુમન ના વાઇટલ સાઇન પ્રોપરલી અસેસ કરવા.

વુમન ના હાઇડ્રેશન સ્ટેટસ ને મેઇન્ટેન રાખવા માટે તથા ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ઇમબેલેન્સ ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે ઇન્ટ્રાવિનસ ફ્લુઇડ પ્રોવાઇડ કરવું.

વુમન ને પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી એન્ટિએમિટીક મેડિકેશન પ્રોવાઇડ કરવી. જેમ કે, પ્રોમેથાઝિન (ફેનાર્ગન), પ્રોક્લોરપેરાઝિન (સ્ટેમેટિલ), ટ્રાઇફ્લુઓપ્રોમાઝિન (સિક્વિલ), મેટાક્લોપ્રામાઇડ, હાઇડ્રોકોર્ટિસોન વગેરે.

વુમન ના બ્લડ નુ પ્રોપરલી ઇન્વેસ્ટિગેશન કરવું.

વુમન ને જો વોમિટિંગ એ સબસાઇડ થાય તો સ્મોલ અમાઉન્ટ તથા ઇઝીલી ડાઈજેસ્ટેબલ બ્લાન્ડ ફૂડ પ્રોવાઇડ કરવુ.

ચાઇલ્ડ ને પ્રોપર્લી કમ્ફર્ટ મેઝર્સ પ્રોવાઇડ કરવા.

પેશન્ટ ના ફ્લુઇડ તથા ઇલેક્ટ્રોલાઇટ બેલેન્સ ને પ્રોપર્લી મેઇન્ટેન રાખવા.

વુમન ને પ્રોપર્લી હાઇજીનીક કન્ડિશન મેઇન્ટેન રાખવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટનો પ્રોપર્લી ઇન્ટેક-આઉટપુટ ચાર્ટ મેઇન્ટેન કરવો

ક્રોસ ઇન્ફેક્શન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે પ્રોપરલી એસેપ્ટિક ટેકનીક યુઝ કરવી તથા યુનિવર્સલ પ્રીકોસન જાળવી રાખવું.

વુમન ની પ્રોપરલી કેર માટે અધર હેલ્થ કેર પર્સનલ સાથે કોલાબોરેશન કરવું.

વુમન ને પ્રોપર્લી મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવા માટે પેરેન્ટ્સ ને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને જો વોમિટીંગ એ સબસાઇડ થાય તો થોડા અમાઉન્ટ માં વોટર ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી સાથે કાર્બોહાઇડ્રેટ ફૂડ જેમકે બિસ્કીટ, બ્રેડ અને ટોસ્ટ જેવું ફૂડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી પેશન્ટ ને સ્મોલ તથા ફ્રીક્વન્ટ ફીડ પ્રોવાઇડ કરવું ત્યારબાદ ફુલ ડાયટ પ્રોવાઇડ કરવું.

રેગ્યુલર ફોલોઅપ લેવા માટે વુમન ને એડવાઇઝ આપવી.

• ડાયાબિટીસ મલાઇટસ

ડાયાબીટીસ એ ક્રોનીક મેટાબોલિક ડિસઓર્ડર છે કે જેમાં કાર્બોહાઇડ્રેટ, પ્રોટીન તથા લિપિડ મેટાબોલિઝ્મ એ ઇમ્પેઇરમેન્ટ થાય છે.ડાયાબિટીસ એ મેટાબોલિક ડિસઓર્ડર નુ ગ્રુપ છે કે જેમાં પર્સન ના બ્લડ નું બ્લડસુગર લેવલ એ હાઇ જોવા મળે છે આ મુખ્યત્વે બોડીમાં ઇન્સ્યુલિન સિક્રીસન તથા ઇન્સ્યુલિન ના એક્સન મા કોઇ ઇમ્પેયરમેન્ટ હોય તો બોડી માં હાઇ બ્લડ સુગર લેવલ એ જોવા મળે છે ડાયાબીટીસ મલાયટસ માં ”3 P” સિન્ડ્રોમ એ મુખ્યત્વે જોવા મળે છે.
1)P: પોલીયુરીયા (ખુબ યુરિન પાસ થવું)
2)P: પોલિડીપ્સીયા (ખુબ તરસ લાગવી),
3)P: પોલીફેજીયા (ખૂબ ભુખ લાગવી).

GDM(જેસ્ટેશનલ ડાયાબિટીસ મલાઇટસ):

જેસ્ટેશનલ ડાયાબિટીસ મલાઇટસ એ મુખ્યત્વે વુમન માં જોવા મળે છે અને તે વુમન માં પણ પ્રેગ્નન્સી સમયે ગ્લુકોઝ ઇનટોલરન્સ ના કારણે ડાયાબિટીસ મલાઇટસ જોવા મળે છે. જેસ્ટેશનલ ડાયાબિટીસ એટલે કે જે વુમન ને પ્રેગ્નન્સી સમય દરમિયાન ડાયાબિટીક હોય તે વુમન ને સુચવે છે. જેસ્ટેશનલ ડાયાબિટીસ મલાઇટસ એ ડાયાબિટીસ પ્રેગ્નેન્સી માં જ થાય છે કારણ કે પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન હોર્મોનલ ચેન્જીસ એ ઇન્સ્યુલિન સામે રેઝીસ્ટન્સ વિકસાવે છે.

અહીં, મધર ને પ્રેગ્નેન્સી પહેલા ડાયાબિટીસ હોતી નથી આમ,જે વુમન ને ડાયાબિટીસ એ પ્રેગ્નેન્સી દરમિયાન ડેવલોપ થાય છે તે ડાયાબિટીસ હોય તો તે‌ કન્ડિશન ને જેસ્ટેશનલ ડાયાબિટીસ કહેવામા આવે છે. આ કન્ડિશન એ બાળક ના હેલ્થ અને ડેવલોપમેન્ટ ને ઘણી રીતે અસર કરી શકે છે, જેમાં બ્લડ સુગર, રેસ્પીરેટરી પ્રોબ્લેમ , જોન્ડીસ અને કંજીનાઇટલ એનોમાલિશ ના વધતા જોખમ જેવી પોટેન્શિયલ કોમ્પ્લિકેશન્સ ના મેનેજમેન્ટ માટે બર્થ પછી તરત જ કેરફુલી મોનીટરીંગ અને મેનેજમેન્ટ ની જરૂર પડે છે.

ઇટિયોલોજી:

ઇનહેરીટેડ
એન્વાયરમેન્ટલ ફેક્ટર
જિનેટિક ફેક્ટર,
ઓબેસિટી (મેદસ્વિતા),
ડ્યુરીન્ગ પ્રેગ્નન્સી હોર્મોનલ ઇમબેલેન્સ થવાના કારણે .
ઇન્સ્યુલિનની ડેફીસિયન્સી થવાના કારણે.
ઇન્સ્યુલિન હોવા છતાં ઇન્સ્યુલિન થી સેલ રેસીસ્ટ થવાના કારણે.
ખૂબ વધુ પ્રમાણમાં સુગર ઇન્ટેક કરવાના કારણે.
બેઠાડું જીવન શૈલીના કારણે.
બોડી માં વધુ પડતું કોલેસ્ટ્રોલ હોવાના કારણે.
ગ્રોવિંગ ફિટસ ને પ્લેસેન્ટા દ્વારા ન્યુટ્રીઅન્ટસ અને વોટર પૂરા પાડવામાં આવે છે. પ્રેગ્નેન્સી ને મેઇન્ટેઇન કરવા માટે સંખ્યાબધ હોર્મોન્સ ઉત્પન્ન થાય છે (કોર્ટિસોલ, એસ્ટ્રોજન, હ્યુમન પ્લેસેન્ટલ લેક્ટોજેન) જે ઇન્સ્યુલિન ને બ્લોક કરી શકે છે. આ સામાન્ય રીતે પ્રેગ્નેન્સી ના 20-24 વિક મા થાય છે.

બીજી તરફ પ્લેસેન્ટા ના ગ્રોથ સાથે હોર્મોનલ પ્રોડક્શન મા પણ વધારો થાય છે આ કારણે ઇન્સ્યુલિન રેઝીસ્ટન્સ વધારે થાય છે. સામાન્ય રીતે પેન્ક્રીયાસ એ ઇન્સ્યુલિન રેઝીસ્ટન્સ નો સામનો કરવા માટે વધારા ના ઇન્સ્યુલિન બનાવે છે પરંતુ જ્યારે ઇન્સ્યુલિન નું પ્રોડક્શન એ પ્લેસેન્ટલ હોર્મોન્સ ની ઇફેક્ટ ને દૂર કરવા માટે પૂરતું નથી ત્યારે જેસ્ટેશનલ ડાયાબિટીસ થાય છે.

પહેલાથી જ રહેલા ડાયાબિટીસ સાથે વુમન ને ઇન્સ્યુલિન ની નીડ ઇન્ક્રીઝ થાય છે, દા.ત. ઇન્સ્યુલિન ડિપેન્ડન્ટ મધર ને પ્રેગ્નેન્સી ની પ્રગતિ સાથે વધુ ઇન્સ્યુલિન ની જરૂર પડી શકે છે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો

ફિટસ પર જેસ્ટેશનલ ડાયાબિટીસ ની અસરો:

પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન ડાયાબિટીસ ની ફિટસ પરની ઇફેક્ટ એ ચિંતાનો વિષય છે કારણ કે પ્રેગ્નેન્સી દરમિયાન મધર ના બ્લડ માં સુગર ના લેવલ માં વધારો ફિટસ માં ટ્રાન્સફર થાય છે. આનાથી ચિલ્ડ્રન ના બોડીમાથી ઇન્સ્યુલિન એ વધારે અમાઉન્ટ મા સિક્રીટ થાય છે, જેના કારણે ટીસ્યુસ માં વધારો થાય છે અને ફેટ ના ડિપોઝીટ થવાના ને કારણે ન્યુબોર્ન એ પ્રેગ્નેન્સી ની એજ ની અપેક્ષા કરતા મોટું થાય( મેક્રોસોમીયા) છે.
ડાયાબિટીક મધર ના ન્યુબોર્ન મા કંજીનાઇટલ એનોમાલિશ થવાના રિસ્ક હોય છે. કંજીનાઇટલ એનોમાલિશ જેમ કે હાર્ટ, બ્રેઇન, સ્પાઇનલ કોર્ડ, યુરિનરી ટ્રેક અને ગેસ્ટેરોઇન્ટેસ્ટાઇનલ સિસ્ટમ મા પ્રોબ્લેમ થય શકે છે.
અધર કંન્ડિશન:
હાઇપોગ્લાયસેમીયા,
મેક્રોસોમિયા,
બર્થ ઇંજરી,
રેસ્પીરેટ્રી ડિસ્ટ્રેસ.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

લાજૅ સાઇઝ બેબી( ટીશ્યુસમાં એક્સેસિવ ફેટ તથા ગ્લાયકોજન એક્યુમિનેશન થવાના કારણે),
ફેસ તથા ચિકમા એડીમાં,
હાઇપર બીલીરૂબીનેમીયા,
હાયપોગ્લાઇસેમિયા ના સાઇન:
ટ્વીચીંગ,
લેથાર્જી,
સિઝર,
ફીડીંગ માં ડિફીકલ્ટીસ,
એપ્નીયા,
સાયનોસીસ.
રેસ્પીરેટ્રીડિસ્ટ્રેસ ના સાઇન:
સાયનોસીસ,
નેઝલ ફ્લેરિંગ,
ગ્રંટીંગ,
ટેકીપ્નીયા,
અધર સિમ્પટોમ્સ:
ડાયાબીટીસ મલાયટસ માં ”3 P” સિન્ડ્રોમ એ મુખ્યત્વે જોવા મળે છે.
1)P: પોલીયુરીયા (ખુબ યુરિન પાસ થવું)
2)P: પોલિડીપ્સીયા (ખુબ તરસ લાગવી),
3)P: પોલીફેજીયા (ખૂબ ભુખ લાગવી).
થાક લાગવો.
નબળાઇ આવવી.
જોવામાં તકલીફ પડવી.
હાથ અને પગ માં ટીન્ગલીંગ તથા નમ્બનેસ સેન્સેસન થવી.
સ્કીન ડ્રાય થવી.
સોર થાય‌ તો તે સ્લોલી હિલ થાય છે.
વારંવાર ઇન્ફેક્શન લાગવું.
નોઝિયા.
વોમીટીંગ.
વુન્ડ હિલીન્ગ પ્રોસેસ એ સ્લો થવુ
વજન ઓછો થવો.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,

1) fasting blood sugar ( FBS )
આ ટેસ્ટ એ ઓછામા ઓછા આઠ કલાક કંઇ પણ ખાધા પીધા વગર કરવામાં આવે છે.તેની નોર્મલ વેલ્યુએ 110 mg/dl મિલિગ્રામ પર ડેશીલેટર કરતાં ઓછી હોવી જોઇએ અને જો ફાસ્ટિંગ બ્લડ ગ્લુકોઝનું લેવલ એ 125 mg/dl મિલિગ્રામ પરડેશ લીટર કરતા વધુ આવેલું હોય તો તેને ડાયાબિટીસ તરીકે ડાયગ્નોસીસ કરવામાં આવે છે.

Random blood sugar ( RBS )
આ ટેસ્ટ માં સેમ્પલ ગમે ત્યારે લેવામાં આવે છે તેમાં કોઇ પણ પ્રીપેરેશન કરવાની જરૂરિયાત નથી જો રેન્ડમ બ્લડ ગ્લુકોઝ એ 200mg/dl મિલિગ્રામ પરડેશીલેટર કરતાં વધુ હોય તો તે ડાયાબિટીસ તરીકે ઇન્ડિકેટ કરવામાં આવે છે.

PP2bs(પોસ્ટ પ્રેન્ડિયલ બ્લડ સુગર)

આ ટેસ્ટ એ ફુલ meal લીધા બાદ 2 hour બાદ કરવામાં આવે છે.
સામાન્ય રીતે બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ એ જમ્યાના બે કલાક પછી ફાસ્ટિંગ ગ્લુકોઝ લેવલ માં આવી જાય છે પરંતુ જો કોઇ પણ smocking અથવા caffeine પદાર્થનું drinking કરેલું હોય તો તેમાં અલ્ટ્રેશન જોવા મળે છે.

glycosylated HB
આ ટેસ્ટ માં કેટલા અમાઉન્ટ માં ગ્લુકોઝ એ બ્લડ ના મોલેક્યુલ સાથે અટેચ છે તે અસેસ કરવા માટે આ ટેસ્ટ કરવામાં આવે છે.

glycocilated Albumin:
સામાન્ય રીતે ગ્લુકોઝ એ આલ્બ્યુમીન સાથે અટેચ હોય છે તેથી ગ્લાયકોસીલેટેડ આલ્બ્યુમીન એ એવરેજ ગ્લુકોઝ લેવલ અસેસ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

oral glucose tolerance test.
આમાં પેશન્ટ ની ત્રણ દિવસ સુધી 150 મિલિગ્રામ કાર્બોહાઇડ્રેટ પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે .ત્યારબાદ પેશન્ટનું fasting બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ ચેક કરવામાં આવે છે.ત્યારબાદ ક્લાઇન્ટની 75 ગ્રામ ગ્લુકોઝ એ ડ્રીંક કરવા માટે આપવામાં આવે છે ત્યારબાદ પેશન્ટનું glucose ટોલરન્સ લેવલ ચેક કરવામાં આવે છે.

ketonuria
જો યુરીનમાં કિટોન પ્રેઝેન્ટ હોય તો તે બોડી એ ફેટ નુ એનર્જી નાં સોર્સ તરીકે યુઝ કરે તે ઇંડિકેટ થાય છે.

proteinuria:
જો urin મા પ્રોટીન પ્રેઝન્ટ હોય તો પ્રોટીન એ એનર્જી ના મેજર તરીકે યુઝ થાય તે ઇંડિકેટ થાય છે.
સિરમ લીપીડ પ્રોફાઇલ.
સિરમ BUN.
સિરમ ક્રીએટેનીન.

મેનેજમેન્ટ :

પ્રીન્સિપલ ઓફ મેનેજમેન્ટ

હાઇપરગ્લાઇસેમિયા ના સિમ્પટોમ્સ ને એલિમિનેટ કરવા.

ડાયાબિટીસ મલાઇટસ ના માઇક્રોવાસ્ક્યુલર તથા મેક્રોવાસ્ક્યુલર કોમ્પ્લીકેશન ને રિડ્યુઝ કરવા.

બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ ને રિડ્યુઝ કરવું.

પેશન્ટ એ પોસિબલ હોય ત્યાં સુધીની નોર્મલ લાઇફ સ્ટાઇલ એચીવ કરી શકે.

પેશન્ટ ને એજ્યુકેશન, ડાયટરી મેનેજમેન્ટ ,તથા એક્સરસાઇઝ અને ફાર્માકોલોજીકલ થેરાપી નો યુઝ કરી બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ reduce કરી શકાય છે.

પેશન્ટ એજ્યુકેશન

પેશન્ટ તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સને યોગ્ય હેલ્થ એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

જેમાં ગ્લુકોઝ નું સેલ્ફ મોનિટરિંગ કેવી રીતે કરવું તે શીખવાડવું.

પેશન્ટ ને ઇન્સ્યુલિન એડમિનિસ્ટ્રેશન કઈ રીતે કરવું તે શીખવાડવું.

હાઇપોગ્લાઇસેમિયા ના મેનેજમેન્ટ ને શીખવાડવું.

પેશન્ટ ને ફૂટ તથા સ્કીન કેર વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

એક્સરસાઇઝ પહેલા, એક્સરસાઇઝ સમયે, તથા એક્સરસાઇઝ પછી ડાયાબિટીસના મેનેજમેન્ટ ને શીખવાડવું.

પેશન્ટ ની લાઇફ સ્ટાઇલ મોડીફીકેશન વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

રેસ્પીરેટ્રીડિસ્ટ્રેસ ના કોઇપણ સાઇન તથા સીમટોમ્સ છે કે નહીં તે પ્રોપર્લી ચેક કરવું.

ડાયેટરી મેનેજમેન્ટ

ડાયટરી મેનેજમેન્ટ ના એઇમ

હાઇપરગ્લાઇસીમિયા ના સીમ્ટોમ્સ ને રિલીવ કરવા.

જો હાઇપરગ્લાયસીમિયા ની ટ્રીટમેન્ટ આપવાથી થતું હાઇપોગ્લાઇસેમિયા ના સિમ્પટોમ્સ ને રિડ્યુઝ કરવા.

બોડીના ઓવરઓલ બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ ને રિડ્યુઝ કરવું.

એવું ડાયટ કે જે બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ ને ઇન્ક્રીઝ કરતું હોય તેને અવોઇડ કરવું.

પેશન્ટ જો ઓબેઝ હોય તો તેને વેઇટ લોસ કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને રેગ્યુલર ફૂડ ઇંટેક કરાવવું.

પેશન્ટ ને સુગર લેવા માટે ના કહેવી.

એવું ડાયટ કે જેમાં પ્રોટીન કાર્બોહાઇડ્રેટ અને ફેટ એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં હોય તેવો ફૂડ લેવો લેવા માટે કહેવું.

ડાયેટરી મેનેજમેન્ટ નું મેઇન ગોલ એ કે જે ડાયાબિટીક ક્લાઇન્ટ હોય તેમાં મેટાબોલિક કંટ્રોલ ઇમ્પ્રુવ થાય.

પેશન્ટ નું બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ તથા તેનું લિપિંડ લેવલ મેઇન્ટેઇન કરવું.

પેશન્ટ નું ડેઇલી ફૂડ ઇન્ટેક પ્લાન બનાવવો.

પેશન્ટ નું વેઇટ મેનેજમેન્ટ થાય તે માટેનું પ્લાન બનાવવું.

પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ ન્યુટ્રીશન પ્રોવાઇડ કરવું.

વ્યક્તિ નું લાઇફ સ્ટાઇલ તેની હેબિટ એ તેના ડિસીઝ ને કંટ્રોલ કરવા તથા તેને મેનેજ કરવામાં અગત્યનો ભાગ ભજવે છે.

બધા જ પેશન્ટમાં બેલેન્સ ન્યુટ્રીશનલ ડાયટ એ ખૂબ જ અગત્યનું છે.

પેશન્ટ ને તેના ડાયટમાં પ્રોટીન ઇન્ટેક કરવા માટે કહેવું વધુ પડતું પ્રોટીન intake કરવાથી રીનલ ફંક્શન increase થાય છે. અને ગ્લોમેરુલસ ફિલ્ટરેશન રેટ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

પેશન્ટ ના ડાયટમાં ફેટનું લેવલ મેઇન્ટેન કરવો ડાયટમાં daily કોલેસ્ટ્રોલ લેવલ maintain રાખવો તથા saturated fat અને કોલેસ્ટ્રોલ એ limit કરવું.

પેશન્ટ ના બોડી રિક્વાયર પ્રમાણે કાર્બોહાઇડ પ્રોવાઇડ કરવુ.

પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં કાર્બોહાઇડ્રેટ લેવા માટે કહેવું કે જેના કારણે બોડીમાં એનર્જી રિક્વાયર હોય તેને મેઇન્ટેઇન થય શકે.

જે ફૂડ એ સ્વીટ હોય તથા તેમાં સુગર નું પ્રમાણ હોય તેવું ન લેવું જોઇએ જેમ કે કેક ,આઇસ્ક્રીમ, જામ વગેરે જેવું ફુડ ન લેવું જોઇએ.

પેશન્ટ નું રેગ્યુલરલી બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ ચેક કરવું.

એક્સરસાઇઝ પહેલા કાર્બોહાઇડ્રેટ થોડા અમાઉન્ટ માં લેવું જોઇએ.

પેશન્ટ ને યુરિનમાં ગ્લુકોઝ, કીટોન તથા આલ્બ્યુમીન નું અમાઉન્ટ છે કે નહીં તે ચેક કરવા માટે કહેવું જોઇએ અને આ બધા સબસ્ટન્સ એ ફાસ્ટિંગ સમયે જોવા મળે છે.

જેઓ ઓબેઝ ક્લાઇન્ટ હોય તેના માટે કેલરી રિસ્ટ્રિક્શન કરવું.

એક્સરસાઇઝ:

પેશન્ટ ને તેના ડીસીઝ કન્ડિશન ને વધુ પડતું થતું પ્રિવેન્ટ કરવા માટે રેગ્યુલર એક્સરસાઇઝ કરવા માટેની એડવાઇઝ પ્રોવાઇડ કરવી.

રેગ્યુલરલી વોકિન્ગ કરવા માટે કહેવું.

એક્સરસાઇઝ પહેલા તથા એક્સરસાઇઝ પછી એટીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં કાર્બોહાઇડ્રેટ લેવા માટે કહેવું.

ફાર્માકોલોજીકલ મેનેજમેન્ટ એ બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ ને મેઇન્ટેઇન કરવા માટે જવાબદાર હોય છે .

જો ઇન્સ્યુલિન ને abdomen ઉપર આપવામાં આવે તો તેનું absorption ફાસ્ટ થાય છે. જ્યારે arm અને leg ઉપર આપવામાં આવે તો તેનું absorption decrease થાય છે.

પેશન્ટ ને ઓરલ મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.

ઓરલ એન્ટીડાયાબિટીક એજન્ટ:

1)sulfonyle uria,
2)meglitinides,
3)thiazolidinediones,
4)bigunides,
5)alpha glucoside inhibitor.

ઇન્સ્યુલિન ના પ્રોપર એડમિનિસ્ટ્રેશન માટે પેશન્ટને proper રીતે ટીચિંગ પ્રોવાઇડ કરવું જોઈએ કારણ કે જો ઇન્સ્યુલિન પ્રોપર રીતે એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં ન આવે તો ટીશ્યુ ડેમેજ અથવા તો ઇન્સ્યુલિન શોક જેવી કન્ડિશન થઈ શકે છે.

નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ :

1)Impaired nutritional status more than body requirement related to intake inexcess of activity expenditure.

ડાયટ પ્લાન નો પ્રાઇમરી goal એ ગ્લુકોઝ લેવલને કંટ્રોલ કરવો એથી પેશન્ટનું ગ્લુકોઝ લેવલ અસેસ કરવું, તથા પેશન્ટની લાઈફ સ્ટાઇલ, કલ્ચરલ બેગ્રાઉન્ડ, એક્ટિવિટી લેવલ, ડાયટરી હેબિટ તથા ફૂડ પ્રેફરન્સ ને અશેસ કરવો.

પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં ફૂડ લેવા માટે કહેવું તથા વચ્ચે વચ્ચે સ્નેક્સ લેવા માટે પણ કહેવું.

પેશન્ટ એ ફિઝિકલ એક્ટિવિટી કરે તે પહેલા એક્સ્ટ્રા મિલ નું અરેન્જમેન્ટ રાખવો.

ડોક્ટરના ઓર્ડર પ્રમાણે ઇન્સ્યુલિન નું એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

2)imbalance fluid volume related to increased stress hormone as evidence by polyuria.

પેશન્ટ નું ઇન્ટેક આઉટપુટ chart assess કરવું.

પેશન્ટ ને ઓરલી ફ્લુઇડ લેવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને ઇન્ટ્રા વિનસલી ફ્યુઇડ પ્રોવાઇડ કરવું.

patient નુ serum ઇલેક્ટ્રોલાઇટ લેવલ ચેક કરવું.

પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન ચેક કરવા.

3)activity intolerance related to weakness as evidence by limited activities.

પેશન્ટ નું એક્ટિવિટી લેવલ અસેસ કરવું.

પેશન્ટ ની એક્ટિવિટી પ્લાન કરવી.

એક્ટિવિટી ને રીઝયુમ કરતા પહેલા પેશન્ટને Analgesic મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને એક્ટિવિટી વચ્ચે પેશન્ટને રેસ્ટ લેવા કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને કાર્બોહાઇડ્રેટ તથા પ્રોટીન rich ફૂડ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

4)knowledge deficite related to cause and disease as evidence by asking questions.

પેશન્ટ નું નોલેજ લેવલ અસેસ કરવું.

પેશન્ટ ને ડાયાબિટીસ ના ડાયટ વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને ફૂટ તથા નેઇલ કેર વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું કે તેના ફુટ ને સોફ્ટ શૂઝ વડે કવર કરીને રાખે.

પેશન્ટ ને ઇન્સ્યુલિનના સેલ્ફ એડમિનિસ્ટ્રેશન વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

5)fear related to insulin injection.

પેશન્ટ નું બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ મોનિટર કરવું.

પેશન્ટ ને ઇન્સ્યુલિન ના સેલ્ફ એડમિનિસ્ટ્રેશન વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને ઇન્સ્યુલિન થેરાપી ના કોમ્પ્લિકેશન વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને હાઇપરગ્લાયસેમિયા તથા hypoglycemia ના sign and symptom વિશે એજ્યુકેશન provides કરવુ.

• PIH( પ્રેગ્નન્સી ઇન્ડ્યુઝ્ડ હાઇપર ટેન્શન):

PIH જેને પ્રેગ્નેન્સી ઇન્ડ્યુઝ્ડ હાઇપરટેન્શન કહેવામાં આવે છે. જેમાં પ્રેગ્નન્સી પહેલા વુમન ને કોઇપણ હાઇપરટેન્શન ની કન્ડિશન હોતી નથી પરંતુ ગ્રેવીડ યુટ્રસ ના કારણે વુમન નું બ્લડ પ્રેશર એ 140/ 90 mmhg અથવા તેના કરતાં વધારે થાય તો આ કન્ડિશન અને પ્રેગનેન્સી ઇન્ડ્યુઝ્ડ હાયપરટેન્શન કહેવામાં આવે છે.

તેના સામાન્ય રીતે ત્રણ પાર્ટ પાડવામાં આવે છે જેમ કે,

1.જેસ્ટેશનલ હાઇપરટેન્શન,
2.પ્રિએક્લેમ્પસિયા,
3.એક્લેમ્પસિયા

1.જેસ્ટેશનલ હાયપરટેન્શન:

પ્રેગનેન્સી પહેલા ની નોર્મોટેન્સિવ વુમન માં પ્રેગનેન્સી ના 20 વિક પછી અથવા ડીલેવરી ના ફર્સ્ટ 24 અવર્સ માં બ્લડ પ્રેશર એ 140/90 mmhg અથવા તેનાથી પણ વધારે એટલીસ્ટ બે વખત એ 4 કે તેથી વધારે અવર્સ માટે રહેતો તેને જેસ્ટેશનલ હાઇપરટેન્શન કહેવામાં આવે છે.
તેના ક્રાઇટેરિયા માં,
હાઇપરટેન્શન નું અન્ડરલાઇન્ગ કોઝ એ એબસન્ટ હોય છે.
પ્રી-એક્લેમ્પશિયા ના બીજા ચિન્હો જોવા મળતા નથી.
મોટાભાગ ના કેસમાં 37 વિક્સ પ્રેગનેન્સી કે તેથી વધારે હોય છે.
ડિલેવરી પછી બ્લડ પ્રેશર એ 6 કલાક માં નોર્મલ થય જાય છે.

• પ્રિક્લેમ્પસિયા:

પ્રિક્લેમ્પસિયા એ પ્રેગનેન્સી ની એક કોમ્પ્લિકેશન છે. જેમાં તેની ઇટિયોલોજી એ અનનોન છે પરંતુ તે મલ્ટીસિસ્ટમ ડિસઓર્ડર છે. જેમાં બ્લડપ્રેશર એ હાઇ જોવા મળે છે સાથે સાથે બીજા ઓર્ગન પણ ડેમેજ થાય છે અને મોસ્ટ કોમન્લી લીવર તથા કિડની એ અફેક્ટ થાય છે. પ્રિક્લેમ્પસિયા તે પ્રેગનેન્સી ના 20th વીક પછી મુખ્યત્વે જોવા મળે છે તથા તે સિવ્યારિટી મા પણ ડિફરન્ટ હોય છે.

પ્રિક્લેમ્પસિયા ના મેઇન સિમ્ટોમ્સ માં,

1) હાઇપરટેન્શન જે 140/90 mmHg કરતા પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે( હોલમાર્ક સાઇન ઓફ પ્રિએક્લેમ્પસિયા),

2)ઇડિમા( મેઇન્લી હેન્ડ,ફેસ,તથા લેગ મા ) તથા એક્સેસિવ વેઇટ ગેઇન થવો ,

3) પ્રોટીનયુરિયા(યુરિન મા એક્સેસ અમાઉન્ટ મા પ્રોટીન જોવા મળવુ),

4)આલ્બ્યુમિન્યુરિયા ( યુરિન મા આલ્બ્યુમિન પ્રેઝન્ટ હોવુ).

આ પ્રિક્લેમ્પસિયા ના સિમ્પટોમ્સ એ 20th વીક પછી જોવા મળે છે.

ઇટિયોલોજી:

એક્ઝેક્ટ કોઝ એ અનઓન છે.
એલ્ડર્લી અથવા યંગ પ્રાઇમી ગ્રેવિડા,
પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન હાઇપરટેન્સન ના કારણે,
હાઇપરટેન્શન ની ફેમિલી હિસ્ટ્રી હોય તેના કારણે,
પ્લેસેન્ટલ એબનોર્માલિટી ના કારણે જેમ કે,
હાઇપરપ્લેસેન્ટોસીસ: કોરિયોનીક વિલાઇ નુ વધારે એક્સપોઝર,
Ex: મોલર પ્રેગ્નેન્સિ, ટ્વીન્સ,ડાયાબિટીસ,
પ્લેસેન્ટલ ઇસ્ચેમીયા.
ઓબેસીટી,
પ્રિ એક્ઝીસ્ટીંગ વાસ્ક્યુલર ડિસીઝ,
થ્રોમ્બોફ્લેબાઇટીસ,
પ્રેગ્નેન્સી સાથે ના કોમ્પ્લિકેશન જેવા કે,
મલ્ટીફિટલ પ્રેગ્નેન્સી,
હાઇડેટીડીફોમ પ્રેગ્નેન્સી,
હાઇડ્રોએમ્નીઓસીસ,
Rh.ઇનકમ્પલીબિટી,
મેડિકલ ડાયગ્નોસીસ જેવા કે,નેફ્રાઇટીસ અને ડાયાબિટીસ મલાઇટસ,
વોઝોસ્પાઝમ: સરક્યુલેટીંગ પ્રેસર જેવા કે એન્જીઓટેન્સીન II અને પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડિન ની સેન્સીટીવીટી વધવાના કારણે ડાયલેટર ડિપ્રેશ છે.
એન્ડોથેલીયલ સેલ નું ડિસ્ફંક્શન થવાથી પ્લેસેન્ટલ પરફ્યુઝન ઘટે છે.
ઇમ્યુન કોમ્પ્લેક્સ ડીસીઝ ના કારણે પણ થય શકે છે.
ડાયટમાં પ્રોટીન, કેલ્શિયમ, મેગ્નેશિયમ,વિટામિન E અને A પૂરતા પ્રમાણમાં ન હોવાના કારણે પણ થઈ શકે છે.
જિનેટિક ફેક્ટર ના કારણે
ઇમ્યુનોલોજીકલ ફેક્ટર ના કારણે.
એન્ડોક્રાઇન ફેક્ટરના કારણે.
એન્વાયરમેન્ટલ ફેક્ટરના કારણે.
રોનિક હેલ્થ કન્ડિશનના કારણે જેમ કે હાઇપર ટેન્શન, જેસ્ટેશનલ ડાયાબિટીસ, કિડની ડીઝિસ તથા ઓટોઇમ્યુન ડિસઓર્ડર.

પ્રી-એક્લેમ્પસિયા નું ક્લાસિફીકેશન:

1.પ્રાઇમરી 70%
2.સેકન્ડરી 30%

1.પ્રાઇમરી (70%)તે બે પ્રકાર ના હોય છે:
a.પ્રી-એક્લેમ્પસિયા.
b.કન્વલ્ઝન સાથે એક્લેમ્પસિયા.

2.સેકન્ડરી 30%:

a પ્રી-એક્લેમ્પસિયા, ક્રોનિક હાયપરટેન્શન (25%) પર એક્લેમ્પસિયા સુપર ઇમ્પોઝ્ડ.

b ક્રોનિક નેફ્રાઇટિસ (5%) પર પ્રી-એક્લેમ્પસિયા, એક્લેમ્પસીયા પર સુપર ઇમ્પોઝ્ડ.

અથવા

માઇલ્ડ : પ્રોટીન્યુરિયા અને હાયપરટેન્શન હાજર છે. બ્લડ પ્રેશર 170/110 mmHg કરતાં ઓછું હોય છે.

મોડરેટ : પ્રોટીન્યુરિયા અને હાયપરટેન્શન હાજર છે. બ્લડ પ્રેશર 170/110 mmHg કરતાં વધારે હોય અથવા તેટલું જ હોય છે.

સિવ્યર : પ્રોટીન્યુરિયા અને હાયપરટેન્શન હાજર છે. બ્લડ પ્રેશર 170/110 mmHg થી વધુ વધી ગયું છે અને પ્રેગ્નન્સી એ 32 વિક થી ઓછી છે અથવા મેટરનલ કોમ્પ્લીકેશન્સ સાથે, દા.ત. હેલ્પ, એક્લેમ્પટિક ફિટ.

લક્ષણો તથા ચિહ્નો:

પ્રી-એક્લેમ્પસિયા ના ચિહ્નો અને લક્ષણો સિવ્યારિટી મુજબ બદલાઇ શકે છે.

તેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થય શકે છે:

મેઇન સિમ્પટોમ્સ: હાઇ બ્લડ પ્રેશર (હાયપરટેન્શન):
બ્લડ પ્રેશર સતત 140/90 mmHg થી ઉપર, જોવા મળે છે.

પ્રોટીન્યુરિયા:
યુરિન માં પ્રોટીન ડિટેક્ટ થાય છે.

એડીમા: એડિમા, ખાસ કરીને હાથ, ફેસ અથવા પગમાં જોવા મળે છે.જ્યારે પ્રેગ્નેન્સિ દરમિયાન થોડા પ્રમાણ મા એડીમા એ સામાન્ય હોય છે, પરંતુ અથવા અચાનક એડીમા, થાય અને જો અન્ય લક્ષણો તથા ચિન્હો સાથે હોય, તો પ્રી-એક્લેમ્પસિયા સૂચવી શકે છે.

આલ્બ્યુમિન્યુરિયા યુરિન મા આલ્બ્યુમિન જોવા મળવુ.

એલાર્મિગ સિમ્ટોમ્સ:

માથાનો દુખાવો થવો :‌ઘણી વખત સિવ્યર અને સતત માથાનો દુખાવો થાય કે જે ટ્રીટમેન્ટ થી પણ રિલીવ થતો નથી.

વિઝ્યુઅલ ડિસ્ટબન્સ થવુ: આમાં બ્લર વિઝન,ફ્લેશિંગ લાઇટ અથવા સ્પોટ્સ જોવા મડી શકે છે.

એબડોમન ના અપર પાટૅ માં પેઇન થવુ: ખાસ કરીને રાઇટ એબડોમન ના ઉપરના ભાગમાં, જે લીવર નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ સુચવે છે.

યુરિન આઉટપુટ માં ઘટાડો:
ઓલિગુરિયા (યુરિન નું પ્રોડક્શન રિડ્યુસ થવુ)

અધર સિમ્ટોમ્સ:

નોઝીયા અને વોમીટીંગ થવી : ખાસ કરીને જો તે સતત અને સિવ્યર હોય.

શ્વાસની તકલીફ: ખાસ કરીને જો લંગ્સ માં ફ્લુઇડ એ એક્યુમ્યુલેટ થવા સાથે અસોસીએટેડ હોય (પલ્મોનરી એડીમા).

હાયપરરેફ્લેક્સિયા: એક્ઝાગરેટેડ રીફ્લેક્સ રિસ્પોન્સ.

થ્રોમ્બોસાયટોપેનિયા: પ્લેટલેટ્સ ની સંખ્યા ઓછી થવી ,જે બ્લડ ક્લોટ થવાની પ્રોબ્લમ તરફ દોરી શકે છે.

ફિટલ ની મુવમેન્ટ મા ઘટાડો: પ્રેગ્નેન્સિ ના તે સ્ટેજ કરતા ફિટલ દ્વારા નોમૅલ કરતાં ઓછી મુવમેન્ટ થવી.

એ નોટ કરવુ અગત્યનું છે કે પ્રી-એક્લેમ્પસિયા ધરાવતી બધી વુમન એ આ બધા જ લક્ષણો નો અનુભવ કરશે નહીં. પ્રિવ્યસ નોર્મોટેન્સિવ વુમન માં પ્રેગ્નેન્સિ ના 20 વિક પછી હાયપરટેન્શન અને પ્રોટીન્યુરિયા ની હાજરી એ પ્રી-એક્લેમ્પસિયા માટે પ્રાઇમરી ડાયગ્નોસ્ટિક ક્રાઇટેરિયા છે.

ડાયગ્નોસ્ટીક ઇવાલ્યુએવેશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
યુરીન ટેસ્ટ: પ્રોટીન્યુરિયા ને અસેસ કરવા માટે.
24 અવર્સ યુરિન કલેક્શન પ્રોટીન લેવલ મેઝરમેન્ટ કરવા માટે.
ઓપ્થેલ્મિક એક્ઝામિનેશન.
લીવર અને કિડની ફંક્શન માટે બ્લડ ટેસ્ટ જેમકે,
સિરમ યુરિક એસીડ,
બ્લડ યુરિયા લેવલ,
સિરમ ક્રીએટેનીન લેવલ,
હિપેટીક/લિવર એન્ઝાઇમ
એન્ટિનેટલ ફિટલ મોનિટરિંગ:
ક્લીનીકલ એક્ઝામિનેશન,
ડેઇલી ફિટલ કીક કાઉન્ટ,
અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી,
કાર્ડીઓટોકોગ્રાફી,
અંબેલીકલ આર્ટરી ફ્લો વેલોસિમેટ્રી,
બાયોફિઝીકલ પ્રોફાઇલ: તેમા અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી તથા નોન સ્ટેસ ટેસ્ટ એ ફિટલ બ્રીધ ટેસ્ટ તથા મસલ્સ ટોન ને અસેસ કરવા માટે.

કોમ્પ્લિકેશન:

1.મેટર્નલ કોમ્પ્લિકેશન્સ:
ડ્યુરિન્ગ પ્રેગ્નેન્સી:

એક્લેમ્પશિયા,
એક્સિડેન્ટલ હેમરેજ,
ઓલીગયુરીયા એન્ડ એનયુરિયા,
વિઝન એ ડિમીનાઇઝ્ડ થવુ,
પ્રીટર્મ લેબર.
HELLP સિન્ડ્રોમ:
હિમોલાઇટીક એનિમીયા, એલીવેટેડ લિવર એન્ઝાઇમ, લો પ્લેટલેટ કાઉન્ટ,
ડ્યુરિન્ગ લેબર: એક્લેમ્પસીયા,
શોક,સેપ્સીસ.
ફિટલ કોમ્પ્લીકેશન્સ: ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન ડેથ, ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન ગ્રોથ રિસ્ટ્રિક્શન,એસ્ફીક્સિયા, પ્રીમેચ્યોરિટી.

રિમોટ કોમ્પ્લિકેશન:

રેસીડ્યુઅલ હાઇપરટેન્શન,
વિકરાંત પ્રિએકલેમ્પશિયા,
ક્રોનિક નેફ્રાઇટીસ.

મેનેજમેન્ટ:

પ્રી એક્લેમ્પસિયા ના મેનેજમેન્ટ માં મધરનું ક્લોઝલી મોનેટરીંગ કરવું, કોમ્પ્લીકેશન ને પ્રિવેન્ટ કરવુ, તથા મધર અને ફિટસ ના વેલબિંગને ઇમ્પ્રુવ કરવા માટે નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ કરવામાં આવે છે.

1) એસેસમેન્ટ એન્ડ મોનીટરિંગ
વાઈટલ સાઇન
મધર ના કંટીન્યુઅસલી વાઇટલ સાઇન મોનિટર કરવા જેમાં ,
પલ્સ ,
બ્લડપ્રેશર,
રેસ્પીરેસન,તથા
ટેમ્પરેચર નું ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે.

ફ્લુઇડ ઇન્ટેક આઉટપુટ મોનીટરીંગ
મધર નુ ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મોનિટરિંગ કરવો. જેના કારણે કિડની ફંક્શન તથા ફ્લુઇડ બેલેન્સ ને મોનિટર કરી શકાય.

ફિટલ અસેસમેન્ટ
ફિટલ અસેસમેન્ટ મા ફિટસ ના હાર્ટ રેટ તથા ફિટસ ની મુવમેન્ટ ને અસેસ કરવી.

સિમ્પટોમ્સ અસેસમેન્ટ
મધરના સાઇન તથા સીમટોન્સ ને રેગ્યુલરલી અસેસ કરવું જેમા
હેડએક,
વિઝ્યુઅલ ડિસ્ટબન્સ,
એપીગેસ્ટ્રીક પેઇન,
તથા એડિમા ની કન્ડિશન છે કે નહી તે અસેસ કરવુ.

2) બેડરેસ્ટ તથા પોઝિશનિંગ
મધર ને લેફ્ટ સાઇડ પર રેસ્ટ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી જેના કારણે યુટેરોપ્લેસેન્ટલ સર્ક્યુલેશન ઇમ્પ્રુવ થય શકે અને વેના કાવા કમ્પ્રેશન ને રીડયુઝ કરી શકાય.
મધર ને લિમિટેડ માઉન્ટ માં એક્ટિવિટી કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી જેના કારણે બ્લડપ્રેશરને ઇન્ક્રીઝ થતું પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

3) ફ્લુઇડ મેનેજમેન્ટ

મધર ના ઇન્ટ્રા વિનસ એક્સેસને મેઇન્ટેન રાખવુ જેના કારણે તેનું હાઇડ્રેશન સ્ટેટસ મેઇન્ટેન રહી શકે તથા મેડીકેશન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરી શકાય.
મધર નું ઇન્ટેક આઉટપુટ કંટીન્યુઅસલી મોનિટર કરવું જેના કારણે મધર નું હાઇડ્રેશન સ્ટેટસ મેઇન્ટેન રાખી શકાય તથા મધર ને ફ્લ્યુઇડ ઓવરલોડ થતા પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

4) મેડિકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન
મધરને હેલ્થકેર પ્રોવાઇડર દ્વારા પ્રોપરલી પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
જેમ કે,
બ્લડ પ્રેશર ને કંટ્રોલ કરવા માટે એન્ટીહાઇપરટેન્સિવ ડ્રગ
Ex:=
labetalol
( ઓરલી 100 mg (TDS)
I.V infusion :=1-2 mg / min.),

Hydralazine( ઓરલી
100 mg / day ઇન ફોર ડિવાઇડેડ ડોઝ).

જો મધરને ફ્લ્યુઇડ ઓવરલોડ ની કન્ડિશન થતી હોય તો ડાયયુરેક મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી જેમ કે,
Ex: Lasix(Frusemide)( 40 mg અપ ટુ 5 ડે).

જો મધર ને કન્વલ્ઝન ની કન્ડિશન હોય તો એન્ટીકન્વર્ઝિવ મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:=મેગ્નેસિયમ સલ્ફેટ.

મધરને સીડેટીવ મેડીટેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:=
Diazepam 10-20 mg I.v.ફોલોવ્ડ બાય:
Tab.Diazepam 5mg ( TDS),
Tab.phenobarbitone 60 mg ( hs).

મધર ને જો કોન્સ્ટિપેશન ની કન્ડિશન હોય તો માઇન્ડ લક્ઝેટીવ બેડટાઇમ પર પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:= milk of megnesia.

મધર નો પ્રોગ્રેસ ચાર્ટ મેન્ટેન રાખવો જેમાં,

બ્લડ પ્રેશર એ દિવસ દરમિયાન ચાર વખત મોનિટરિંગ કરવું.

મધર નો ડેઇલી વેઇટ મોનિટરિંગ કરવો તથા એડિમા ની કન્ડિશન એસેસ કરવી.

મધર નું ફ્લુઇડ ઇન્ટેક તથા યુરિન આઉટપુટ મોનિટરિંગ કરવું.

મધર નું યુરિન એક્ઝામિનેશન કરવું જેમાં પ્રોટીન યુરિયાની કન્ડિશન અસેસ કરવી.

મધરના બ્લડ ઇન્વેસ્ટિગેશન કરવા જેમાં મધર નું
હિમાટોક્રિટ,
પ્લેટલેટ કાઉન્ટ,
યુરિક એસિડ,
ક્રિએટીનીન લેવલ,
તથા લિવર ફંક્શન ટેસ્ટ ( LFT) એ વિક મા એક વખત કરવુ.

મધર નું ઓપ્થેલ્મિક એક્ઝામિનેશન કરવું.

ફિટસ નું વેલ્બીંગ કંટીન્યુઅસલી અસેસ કરવું.

5) મોનિટર ફોર કોમ્પ્લીકેશન
મધર ને સિવ્યર પ્રી-એક્લેમ્પશિયા ના તથા એક્લેમ્પસિયા ના વોર્નિંગ સાઇન તથા સિમ્ટોમ્સ નું અસેસમેન્ટ કરવું જેમાં,
સિઝર, સિવ્યર હેડએક,
એપીગેસ્ટ્રીક પેઇન,
બ્લર વિઝન માટે અસેસ કરવુ.

મધર ને HELLP સિન્ડ્રોમ:

(1)H :=હિમોલાઇટીક એનિમિયા,
(2) EL:=એલિવેટેડ લિવર એન્ઝાઇમ,
(3) LP:= લો પ્લેટલેટ કાઉન્ટ)

જેવા કોમ્પ્લિકેશન વિશે અસેસમેન્ટ કરવું.

6) પેશન્ટ એજ્યુકેશન

પેશન્ટ તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને રેગ્યુલરલી પ્રેગ્નેન્ટ વુમન નું એન્ટિનેટલ ચેકઅપ કરાવવા માટે એડવાઇઝ આપવી જેના કારણે પ્રી-એક્લેમ્પસિયા ની કન્ડિશન વહેલી ડિટેક્ટ થય શકે.
પ્રેગ્નેટ વુમન તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સને પ્રિ-એક્લેમ્પસિયા ની કન્ડિશન, તેને થવા માટેના કારણો, તેના લક્ષણો તથા ચિન્હો , ડાયગ્નોસીસ, કોમ્પ્લીકેશન અને તેની ટ્રીટમેન્ટ વિશે કમ્પ્લીટ ઇન્ફોર્મેશન તથા એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.
પ્રેગનેન્ટ વુમન તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને એડવાઇઝ આપવી કે ઇમીડીયેટ મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટ લેવી જેના કારણે
પ્રી-એક્લેમ્પસિયાની કન્ડિશનને વધારે પડતી વર્ઝ થતી પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

7) ઇમોશનલ સપોર્ટ
પેશન્ટ તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને પ્રોપરલી રિએશ્યોરન્સ તથા સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.
પેશન્ટ તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સને પ્રોપરલી કોપ અપ મિકેનિઝમ ને ઇમ્પ્રુવ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

8) કોલાબોરેશન તથા કોમ્યુનિકેશન
મધર ની પ્રોપરલી ટ્રીટમેન્ટ માટે અધર હેલ્થ કેર પર્સનલ સાથે પ્રોપરલી કોલાબોરેશન કરવું જેમાં ઓબસ્ટેટ્રીસિયન, નિયોનેટોલોજીસ્ટ તથા એનેસ્થેશિયા પ્રોવાઇડર સાથે કોમ્યુનિકેશન કરવુ જેના કારણે મધર ની પ્રોપર્લી કેર કરી શકાય.
મધરની કેર માટે અધર હેલ્થ કેર ટીમ મેમ્બર સાથે પ્રોપરલી કોમ્યુનિકેશન તથા કોલાબોરેશન કરી મધર ને પ્રોપરલી ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી.

9) પ્રિપેરેશન ફોર ડીલેવરી
મધરની પ્રી-એક્લેમ્પસિયાની કન્ડિશન,
જેસ્ટેશનલ એજ,તથા સીવ્યારીટી ના આધારે મધરને તથા બેબીને કોમ્પ્લિકેશન થતું પ્રિવેન્ટ કરવા માટે ટાઇમ્લી ડીલેવરી માટે પ્રિપેરેશન કરવી.
જરૂરી બધા ઇમર્જન્સી ઇક્વીપમેન્ટ તૈયાર રાખવા જેમ કે, એરવે, કેથેટરાઇઝેશનના ઇક્વિપમેન્ટ્સ, ઓક્સિજન, સક્સન એપરેટર્સૅ , ઇમરજન્સી મેડિસિન ટ્રે તથા સિઝેરિયન સેક્શન ની ટ્રે વગેરે પ્રોપરલી તૈયાર રાખવી.

10) ફોલોઅપ એન્ડ ડિસ્ચાર્જ પ્લાનિંગ
મધરની પોસ્ટ પાર્ટમ કેર વિશે પ્લાનિંગ કરવું તથા પ્રી-એક્લેમ્પસિયાની કન્ડિશનન માંથી મધરને કયા પ્રકારે રિક્વરી લાવવી તેના વિશે પ્રોપરલી પ્લાનિંગ કરવું.
ક્લાઇન્ટ ને તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને, ક્લાઇન્ટ ની પ્રોપરલી ફોલોઅપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી તથા બ્લડપ્રેશર ને કંટીન્યુઅસલી મોનિટરિંગ કરાવવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

આમ પ્રી-એક્લેમ્પસિયા નું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ એ પ્રેગ્નેન્ટ વુમન નુ કંટીન્યુઅસલી મોનિટરિંગ માટે, ટાઇમ્લી ઇન્ટરવેશન માટે, કોમ્પ્રાહેંસીવ કેર પ્રોવાઇડ કરવા માટે તથા મધર અને બેબી ને થતી કોમ્પ્લિકેશન પ્રિવેન્ટ કરવા માટે પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.

• એક્લેમ્પસિયા ડેફીનેશન:

એક્લેમ્પસિયા એ વુમન મા પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન અરાઇઝ થતી લાઇફ થ્રીએટનીંગ કોમ્પ્લિકેશન છે.એક્લેમ્પસિયા ટર્મ એ ગ્રીક વર્ડ “લાઇક અ ફ્લેસ ઓફ લાઇટનિંગ ” પરથી આવેલો છે પ્રી-એક્લેમ્પસિયા ના કોમ્પ્લીકેશન તરીકે ટોનિક-ક્લોનિક કન્વલ્ઝન અથવા કોમા જોવા મળે તેને એક્લેમ્પસિયા કહેવામાં આવે છે.જ્યારે પ્રિ એક્લેમ્પસિયા ની કન્ડિશન કે જેમા,
હાઇપર ટેન્શન,
ઇડિમા( વેઇટ ગેઇન),
પ્રોટીનયુરીયા
(પ્રોટીન ઇન યુરિન) તથા
આલ્બ્યુમિન્યુરિયા (આલ્બ્યુમિન પ્રેઝન્ટ ઇન યુરિન) હોય તે કોમ્પલીકેટેડ થય અને કન્વલ્ઝન એન્ડ કોમા જેવી કન્ડિશન મા કન્વટૅ થાય તો તેને “એક્લેમ્પસિયા” કહેવામા આવે છે.આ એક ઓબ્સટ્રેટ્રીકલ એમરજન્સી છે. જેને મેનેજ કરવા માટે ઇમેડીએટલી મેઝર્સ લેવા અગત્યના રહે છે.

ઇટીયોલોજી:

એક્ઝેક્ટ કોઝ એ અનઓન છે.
એલ્ડરલી અથવા યંગ પ્રાઇમરી ગ્રેવિડા,
પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન હાઇપરટેન્સિવ ડિસઓર્ડર ના કારણે: Ex: પ્રિએક્લેમ્પસીયા,
હાઇપરટેન્શન ની ફેમિલી હિસ્ટ્રી હોય તેના કારણે,
પ્લેસેન્ટલ એબનોરમિલિટી ના કારણે જેમ કે,
હાઇપરપ્લેસેન્ટોસીસ: કોરિયોનીક વિલાઇ નુ વધારે એક્સપોઝર,
Ex: મોલર પ્રેગ્નેન્સિ, ટ્વીન્સ,ડાયાબિટીસ,
પ્લેસેન્ટલ ઇસ્ચેમીયા.
ઓબેસીટી,
પ્રિ એક્ઝીસ્ટીંગ વાસ્ક્યુલર ડિસીઝ,
થ્રોમ્બોફ્લેબાઇટીસ,
પ્રેગ્નેન્સી સાથે ના કોમ્પ્લિકેશન જેવા કે,
મલ્ટીફિટલ પ્રેગ્નેન્સી,
હાઇડેટીડીફોમ પ્રેગ્નેન્સી,
હાઇડ્રોએમ્નીઓસીસ,
Rh.ઇનકમ્પલીબિટી,
મેડિકલ ડાયગ્નોસીસ જેવા કે,નેફ્રાઇટીસ અને ડાયાબિટીસ મલાઇટસ,
વોઝોસ્પાઝમ: સરક્યુલેટીંગ પ્રેસર જેવા કે એન્જીઓટેન્સીન II અને પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડિન ની સેન્સીટીવીટી વધવાના કારણે ડાયલેટર ડિપ્રેશ છે.
એન્ડોથેલીયલ સેલ નું ડિસ્ફંક્શન થવાથી પ્લેસેન્ટલ પરફ્યુઝન ઘટે છે.
ઇમ્યુન કોમ્પ્લેક્સ ડીસીઝ ના કારણે પણ થય શકે છે.
ડાયટમાં પ્રોટીન, કેલ્શિયમ, મેગ્નેશિયમ,વિટામિન E અને A પૂરતા પ્રમાણમાં ન હોવાના કારણે પણ થય શકે છે.
જિનેટિક ફેક્ટર ના કારણે
ઇમ્યુનોલોજીકલ ફેક્ટર ના કારણે.
એન્ડોક્રાઇન ફેક્ટરના કારણે.
એન્વાયરમેન્ટલ ફેક્ટરના કારણે.
રોનિક હેલ્થ કન્ડિશનના કારણે જેમ કે હાઇપર ટેન્શન, જેસ્ટેશનલ ડાયાબિટીસ, કિડની ડીઝિસ તથા ઓટોઇમ્યુન ડિસઓર્ડર.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

એકલેમ્પસિયા ના લક્ષણો તથા ચિન્હો ને ચાર સ્ટેજમાં ડિવાઇડ કરવામાં આવેલા છે:

1) પ્રિમોનિટરિંગ સ્ટેજ
(30 સેકન્ડ),

2) ટોનિક સ્ટેજ
( 30 સેકન્ડ),

3) ક્લોનીક સ્ટેજ
(1 થી 4 મીનીટ),

4) સ્ટેજ ઓફ કોમા

1) પ્રિમોનિટરિંગ સ્ટેજ
(30 સેકન્ડ):

આમા પેશન્ટ એ અનકંશિયસ થાય છે,
ફેસ, ટંગ અને લિમ્બસ ના મસલ્સ નું ટ્વિચિંગ થાય છે,
આઇબોલ એ રોલ થાય છે ,એક બાજુ ટર્ન થાય છે અને પછી ફિક્સ થાય છે.
આ સ્ટેજ એ 30 સેકન્ડ સુધી રહે છે.

2) ટોનિક સ્ટેજ
( 30 સેકન્ડ):

આ ટેસ્ટ આ સ્ટેજ માં આખી બોડી એ ટોનિક સ્પાઝમ મા જાય છે, ટ્રંક = ઓપીસ્નોટોનીસ (એબનોર્મલ બોડી પોસ્ટર છે કે જેમાં હેડ,નેક,તથા સ્પાઇન એ બેકવર્ડ તરફ વડે છે.)
લિમ્બસ = ફ્લેક્સ,
હેન્ડ =ક્લેન્ચડ,
રેસ્પીરેશન એ બંધ થાય છે અને ટંગ એ પ્રોટ્રૂડ થઇને ટીથ ની વચ્ચે આવે છે,
સાઇનોસિસ જોવા મળે છે,
આઇ બોલ ફિક્સ થાય છે,
આ સ્ટેજ એ 30 સેકન્ડ સુધી રહે છે.

3) ક્લોનીક સ્ટેજ
(1 થી 4 મીનીટ):

બધા જ વોલ્યુન્ટરી મસલ્સ અલ્ટરનેટ કોન્ટ્રાકશન અને રિલેક્સેશનમાં જાય છે,
ટ્વિચિંગ એ ફેસ થી સ્ટાર્ટ થાય છે તથા વન સાઇટ ની એક્સ્ટ્રીમિટીસ ઇન્વોલ્વ થાય છે,
ટંગ બાઇટ થાય છે,
બ્રિધિંગ સ્ટેરટોરિયસ,
બ્લડ સ્ટેઇન્ડ ફ્રોધી સિક્રીશન થી માઉથ એ ફુલ થાય છે,
સાયનોસીસ એ ધીમે ધીમે રીડ્યુસ થાય છે,
રેસ્પીરેશન એ લેબર્ડ તથા નોઇઝી થાય છે,
ફીટ્સ ના કારણે ટેમ્પરેચર 40°C ઇન્ક્રીઝ થાય છે,
આ સ્ટેજ એ 1 થી 4 મિનિટ સુધી જોવા મળે છે.

4) સ્ટેજ ઓફ કોમા:

ફીટ પછી પેશન્ટ એ કોમાના સ્ટેજમાં જાય છે તે અમુક મિનિટ થી અમુક કલાક સુધી રહે છે,
ડિપકોમા ની અંદર બીજી કન્વલ્ઝન ન આવે ત્યાં સુધી રહે છે. આમાં પેશન્ટ એ કન્વલ્ઝન આવ્યા પછી કન્ફ્યુઝન સ્ટેટ માં જોવા મળે છે અને જે પેશન્ટ સાથે થયું હોય તે તેમને યાદ રહેતું નથી.
જો ફિટ્સ એ સળંગ આવે તો તેને સ્ટેટસ એપીલેપ્ટીકસ મા કન્વર્ટ થાય છે.

ડાયગ્નોસ્ટીક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
યુરીન ટેસ્ટ: પ્રોટીન્યુરિયા ને અસેસ કરવા માટે.
24 અવર્સ યુરિન કલેક્શન પ્રોટીન લેવલ મેઝરમેન્ટ કરવા માટે.
ઓપ્થેલ્મિક એક્ઝામિનેશન.
લીવર અને કિડની ફંક્શન માટે બ્લડ ટેસ્ટ જેમકે,
સિરમ યુરિક એસીડ,
બ્લડ યુરિયા લેવલ,
સિરમ ક્રીએટેનીન લેવલ,
હિપેટીક/લિવર એન્ઝાઇમ
એન્ટિનેટલ ફિટલ મોનિટરિંગ:
ક્લીનીકલ એક્ઝામિનેશન,
ડેઇલી ફિટલ કીક કાઉન્ટ,
અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી,
કાર્ડીઓટોકોગ્રાફી,
અંબેલીકલ આર્ટરી ફ્લો વેલોસિમેટ્રી,
બાયોફિઝીકલ પ્રોફાઇલ: તેમા અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી તથા નોન સ્ટેસ ટેસ્ટ એ ફિટલ બ્રીધ ટેસ્ટ તથા મસલ્સ ટોન ને અસેસ કરવા માટે.

કોમ્પ્લિકેશન્સ:

હેઝાર્ડ્સ ઓફ કન્વર્ઝન
ઇન્જરી-ટંગ બાઇટ,
વોમિટીન્ગ એસ્પિરેશન,
એક્ઝોસન,

એક્યુટ લેફ્ટ વેન્ટિક્યુલર ફેઇલ્યોર,
પલ્મોનરી એડીમાં,
ન્યુમોનિયા,
સેરેબ્રલહેમરેજ,
હાઇપરપાઇરેક્સિયા,
એનયુરિયા,
ડિસેમીનેટેડ ઇન્ટ્રાવાસ્ક્યુલર કોએગ્યુલોપથી( DIC ),
હિપેટીક નેક્રોસિસ,
પોસ્ટપાર્ટમ શોક,
પર્પેરિયલ સેપ્સિસ,
સાઇકોસીસ,
પલ્મોનરી એમ્બોલિઝમ,
એબ્રપ્સીયો પ્લેસેન્ટા,
વિઝન ડિસ્ટર્બન્સ,
બ્લાઇન્ડનેસ- ઓપ્ટિક નર્વ ના ઇન્વોલ્વમેન્ટ થવાના કારણે,
પરંતુ વિઝન એ ડીલેવરી થયા પછીના ચાર થી છ વિક પછી રિકવર થય જાય છે.

એક્લેમ્પસિયા નુ મેનેજમેન્ટ

મેડિકલ એન્ડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ ઓફ એક્લેમ્પસિયા

એઇમ ઓફ મેનેજમેન્ટ

કન્વલ્ઝન ના ફીટ્સ ને કંટ્રોલ કરવા.
બ્લડ પ્રેશર ને કંટ્રોલ કરવું.
કોમ્પ્લિકેશન થતું પ્રિવેન્ટ કરવું.
ફિટસની સેફ્લી રીતે ડિલિવરી કરાવવી.

પ્રિન્સિપલ્સ ઓફ મેનેજમેન્ટ

મધર ના એરવે ,બ્રિધિંગ તથા સર્ક્યુલેશન ને મેઇન્ટેન રાખવું.

મધર ને પ્રોપર્લી 8-10 લીટર જેટલું ઓક્સિજન એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવુ.

મધર ને આવતી કન્વલર્ઝન ને અટકાવવી.

મધર ને પ્રોપર્લી વેન્ટિલેટરી સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

મધર ને ઇન્જરી થતુ પ્રિવેન્ટ કરવુ.

મધર ના બધા જ લેબોરેટરી ઇન્વેસ્ટિગેશન પ્રોપરલી કરાવવા.

જનરલ મેનેજમેન્ટ

હોસ્પિટલાઇઝેશન
મધરને પ્રોપર્લી વેલઇક્વીપ્ડ ફેસિલિટીઝ વાળી હોસ્પિટલ માં હોસ્પીટલાઇઝ્ડ કરવી.

રેસ્ટ મધર ને એડીક્યુએટ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી સાથે સાથે બધી જ એક્ટિવિટી ને સ્ટોપ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી તથા વિઝીટર્સ ને પણ રિસ્ટ્રિક્ટ કરવા.

પોઝીસનિંગ મધર ને પ્રોપર્લી લેફ્ટ લેટરલ પોઝિશન મા રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી જેના કારણે વેનાકાવા કમ્પ્રેશન એ રિડ્યુઝ થય શકે અને એડીમાં થતું પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

હિસ્ટ્રી કલેક્શન મધર ની કમ્પ્લીટ હિસ્ટ્રી કલેક્ટ કરવી જેમાં કેટલા ફીટ્સ આવેલા છે તેની ફ્રિકવન્સી અને ડ્યુરેશન ની કંપ્લીટ હિસ્ટ્રી લેવી તથા કોઇપણ પ્રકારની મેડિકેશન મધર લ્યે છે કે નહીં તેની કંપ્લીટ હિસ્ટ્રી લેવી.

સિડેસન એન્ડ ધેન જનરલ એક્ઝામિનેશન મધર ને પ્રોપર્લી ડ્રગ પ્રોવાઇડ કરી સીડેટ કરવી.
Ex:=phenobarbiton 15-30 mg ( TDS)
Or
Diazepam 1.5 mg ( TDS).
મધર એ પ્રોપર્લી સીડેટ થય જાય ત્યારબાદ પ્રોપર્લી તથા ક્વીકલી મધર નું જનરલ તથા મેબડોમીનલ એક્ઝામિનેશન કરવું.

વાઇટલ સાઇન મધર ના દર અડધી કલાકે વાઇટલ સાઇન નોટ કરવા જેમાં,
ટેમ્પરેચર,
પલ્સ,
રેસ્પીરેસન,
તથા બ્લડ પ્રેશર.
જો વાઇટલ સાઇન માં કોઇપણ અલ્ટ્રેસન આવે તો અથવા વાઇટલ સાઇન તેની નોર્મલ રેન્જ કરતા રેઇઝ્ડ હોય તો તેને ઇમિડિએટલી ટ્રીટ કરવું.

યુરીનરી આઉટપુટ
મધર નું દર કલાકે યુરીન આઉટપુટ મોનિટર કરવું.

ન્યુટ્રીશન મધર ને 10% Dextrose ને સ્ટાર્ટ કરવું જેના કારણે મધરનું ફ્લ્યુઇડ, ન્યુટ્રીશનલ તથા કેલેરી લેવલ મેઇન્ટેન થય શકે. ફ્લુઇડ એ 24 કલાકમાં 2 liter કરતાં વધારે અમાઉન્ટમાં ઇન્ક્રીઝ ન થવુ જોઇએ .

વધારા મા મધર ના કેલેરી લેવલ ને મેઇન્ટેન કરવા માટે 50 ml 5%Dextrose ને 8 hour ની ઇન્ટરવલ મા મધર ને પ્રોવાઇડ કરવુ.

સ્પેસિફિક મેનેજમેન્ટ અથવા મેડિકલ મેનેજમેન્ટ

એક્લેમ્પસિયા વાડી મધર ને નીચે પ્રમાણે મેડિકેશન પ્રોવાઇડ કરી તેને ટ્રીટ કરી શકાય છે:

a) એન્ટીકન્વલ્ઝન્ટ ,
b) એન્ટી હાયપરટેન્સિવ,
c) સીડેટીવ્સ,
d) ડાયયુરેટિક,
e) એન્ટીબાયોટિક્સ,
f) અધર મેડીકેશન.

a) એન્ટીકન્વલ્ઝન્ટ ,

મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ એ ( MgSO4 )
એક્લેમ્સિયા ની કન્ડિશન ને ટ્રીટ કરવા માટે ડ્રગ ઓફ ચોઇસ તરીકે વર્તે છે. કારણકે તે પ્રેગ્નેટ મધર માં એક્લેમટીક ફીટ્સ ને પ્રિવેન્ટ કરવા મા હેલ્પ થાય છે.
મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ એ IV( ઇન્ટ્રા વિનસલી) તથા IM( ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલરલી) બંને રીતે એડમિનિસ્ટ્રેશન કરી શકાય છે.

Dose and route
IM( ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલરલી):

ઇનીસીયલ ડોઝ: ઇનીસીયલી 4 gm IV( ઇન્ટ્રાવિનસલી) બોલસ, મેગ્નેસિયમ સલ્ફેટ ને 3-5 મીનીટ માટે એકદમ સ્લોલી એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવુ.

કન્ટીન્યુઅસ ડોઝ: 5 gm મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ ને IM (ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલર) દર ચાર કલાકે અલ્ટરનેટ બટક્સ માં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

IV( ઇન્ટ્રા વિનસલી)

ઇનીસીયલ ડોઝ:
ઇનીસીયલ ડોઝ મા 4-6 gm મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ ને IV( ઇન્ટ્રા વિનસલી) 15-30 મીનીટ સુધી સ્લોલી એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવુ.

કન્ટીન્યુઅસ ડોઝ:
1-2 gm મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ ને દર કલાકે IV( ઇન્ટ્રા વિનસલી) એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

ણમેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ એ એક ટોક્સિક એજન્ટ છે જો તેને થેરાપ્યુટિક લેવલ ની અંદરમાં જ પ્રોવાઇડ ન કરવામાં આવે તો તે તેના કારણે ડીપ ટેન્ડન રિફ્લક્સ ની કન્ડિશન અરાઇઝ થય શકે છે મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ (MgSO4) નું થેરાપ્યુટિક લેવલ એ 4-7 mEq/L( milliequivalents per litre )છે. જો મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ નો ઓવરડોઝ(MgSO4) થાય તો તેના એન્ટીડોટ તરીકે કેલ્શિયમ ગ્લુકોનેટ નો યુઝ કરવામાં આવે છે.
મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ જ્યારે નિઝર્ક પ્રેઝન્ટ હોય, યુરીન આઉટપુટ એ 30 ml/hr કરતા ઇન્ક્રીઝ હોય અને રેસ્પીરેટરી રેટ એ 12/ min કરતાં વધારે હોય ત્યારે જ એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.

b) એન્ટી હાયપરટેન્સિવ,
એન્ટી હાયપરટેન્સિવ એ બ્લડ પ્રેશરને કંટ્રોલ કરવા અને તેને રીડયુઝ કરવા માટે યુઝ કરવામાં આવે છે.

Ex:
a) Hydralazine:
5 થી 10 mg ઓવર 2 મીનીટ સુધી.
b)Labetalol:
ઇનીસીયલ ડોઝ: 20mg સ્લોલી 2 મીનીટ સુધી.
ત્યારબાદ 40-80 mg IV ઓવર 10 મિનિટ સુધી.
ટોટલ ડોઝ એ 300 mg કરતાં વધારે ન થવો જોઇએ.

c)સીડેટીવ્સ
Ex:=Diazepam
ડોઝ:=5-10mg IV એટ ધ રેટ ઓફ 2-5mg/મીનીટ.
મેક્સિમમ ડોઝ:10mg ડોઝ કરતા વધારે ઇન્ક્રીઝ ન થવો જોઈએ.

d) ડાયયુરેટીક:
ડાયયુરેટિક મેડિકેશન જ્યારે પ્રગ્નેન્સી દરમિયાન જ્યારે પલ્મોનરી એડીમાં પ્રેઝન્ટ હોય ત્યારે જ પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:=ફ્રુસેમાઇડ, મેનીટોલ.

e) એન્ટિબાયોટિક્સ:
એન્ટિબાયોટિક્સ એ પ્રોફાઇલેક્ટીસ તરીકે પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે જેના કારણે પલ્મોનરી તથા પ્લુરલ ઇન્ફેક્શનના કોમ્પ્લિકેશન ને રીડયુઝ કરી શકાય.
આ એન્ટિબાયોટિક્સ માં બ્રોડ સ્પેક્ટ્રમ એન્ટિબાયોટિક મેડીકેશન નો યુઝ કરવામાં આવે છે.

f) અધર મેડીકેશન:

i) પલ્મોનરી ઇડીમાં હોય તો: frusemide 40 mg IV ફોલોવ્ડ બાય 10% Manitol પ્રોવાઇડ કરવુ.

ii) હાર્ટ ફેઇલ્યોર:
Ex:Lasix એન્ડ Digitalis મેડિકેસન નો યુઝ કરવો.

iii) હાઇપર પાઇરેક્સિયા:
એન્ટિપાઇરેટિક મેડીકેશન નો યુઝ કરવામાં આવે છે.

નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ ઓફ એક્લેમ્પસીયા

એક્લેમ્પસીયા વાળી પ્રેગનેન્ટ વુમન ને સાઇડમાં પેડેડ કરેલા સાઇડ રેઇલ વાડા કોટ માં રાખવું.

ટીથ વચ્ચે પેડેડ ટંગ બ્લેડ રાખવી.

મધર ને લેટરલ પોઝિશનમાં રાખવી જેના કારણે એસ્પિરેશન થતુ અવોઇડ કરી શકાય.

કન્વલ્ઝન દરમિયાન એરવે ને પેટન્ટ રાખવું તથા મધર ને એડીકયુએટ અમાઉન્ટ માં ઓક્સિજન પ્રોવાઇડ કરવું.

મધર નું ઓક્સિજન લેવલ એ પલ્સ ઓક્સીમેટ્રી દ્વારા પ્રોપરલી મોનિટરિંગ કરવું.

ઓરલ સિક્રીશન તથા કોઇપણ વોમીટીંગ થયેલી હોય તો તેને રિમૂવ કરવા માટે પ્રોપરલી સક્સનિંગ કરવુ.

મધરને આવતી કન્વલર્ઝન નો ટાઇમ,ડ્યુરેશન ને પ્રોપર્લી નોટ કરવું.

પ્રેગનેન્સી ઇન્ડ્યુઝ્ડ હાયપરટેન્શન વાળી મધર ને પ્રોપરલી તથા રેગ્યુલરલી પ્રિનેટલ કેર પ્રોવાઇડ કરવી.

મધર ને સેલ્ફ ઇંજરી થી બચાવવી.

મધર માટે બ્રાઇટ લાઇટ, નોઇસ, તથા વિઝીટર્સ જેવા સ્ટીમ્યુલાઇ ને ઓછા કરવા તેને ડાર્ક રૂમમાં રાખવું.

બેડનો ફુટ સાઇડ એ થોડો ઊંચો રાખવો જેના કારણે રેસ્પીરેટરી ટ્રેક માંથી સીક્રીસન એ પ્રોપર્લી ડ્રેઇન થય શકે.

મધર ના વાઇટલ સાઇન, ઇડીમાં, ફન્ડસ ની હાઇટ, ફિટસ નું પ્રેઝન્ટેશન અને પોઝીશન તથા ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ ને અસેસ કરવુ તથા યુરિનને પ્રોટીન માટે ટેસ્ટ કરવું.

મધર નું યુરિન આઉટપુટ પ્રોપરલી અસેસ કરવું.

મધર ના ફ્લુઇડ તથા ન્યુટ્રીશનલ લેવલ ને મેઇન્ટેન કરવા માટે ગ્લુકોઝ સલાઇન અને રીંગર લેક્ટેટ સોલ્યુશન નું ઇન્ટ્રા વિનસ ઇન્ફ્યુઝન એ પ્રિસ્ક્રાઇબ પ્રમાણે પ્રોવાઇડ કરવું.

મધર ના પર્સનલ હાઇજીન ને મેઇન્ટેન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

મધરને પ્રોપર્લી પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

મધરની યુટેરાઇન એક્ટિવિટી,સર્વાઇકલ સ્ટેટસ અને ફીટલ સ્ટેટસ ને અસેસ કરવું કારણકે મેમ્બરેન એ રપ્ચર થય અને ડીલેવરી થઇ શકે છે.

ઓબ્સટ્રેટ્રીકલ મેનેજમેન્ટ:

મોટેભાગે જ્યારે વુમન ને કન્વલ્ઝન આવે છે ત્યારે લેબર માટે આવે છે જો લેબર એ સ્ટાર્ટ ન થયું હોય તો લેબરનું ઇન્ડક્શન માટે આર્ટિફિશ્યલ મેમ્બરેન રપ્ચર, પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડીન્સ જેલ કે ઓક્સિટોસિન દ્વારા કરાવવામાં આવે છે અથવા સિઝેરિયન સેક્શન પણ કરવામાં આવે છે જો બેબી એ ડેથ થયું હોય તો સ્પોન્ટાનિયસ લેબર માટે વેઇટ કરવામાં આવે છે.

પોસ્ટ પાર્ટમ પિરિયડ દરમિયાન હાઇપરટેન્સિવ રેજીમેન્ટ ને પ્રિસ્ક્રાઇબ પ્રમાણે કંટીન્યુ સ્ટાર્ટ રાખવી.

એક્લેમ્પસિયા ના અધર કોઇપણ કોમ્પ્લીકેશન છે કે નહીં તેના માટે મધર ને કંટીન્યુ મોનિટર રાખવી.

મધર ને રેગ્યુલરલી ફોલોઅપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

• (PID)પેલ્વિક ઇન્ફલામેટ્રી ડીસીઝ:

PID (પી.આઇ.ડી) જેને પેલ્વિક ઇન્ફલામેટ્રી ડીસીઝ કહેવામાં આવે છે જેમાં ફિમેલ રિપ્રોડક્ટિવ સિસ્ટમ ના અપર જીનાઇટલ ટ્રેક ઓર્ગન્સ માં ઇન્ફેક્શન અને ઇન્લામેશન થાય તો આ કન્ડિશન ને પેલ્વિક ઇન્ફલામેટ્રી ડીસીઝ કહેવામાં આવે છે આ ઇન્ફેક્શન એ સામાન્ય રીતે સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિટેડ ડિસીઝ થવા માટેના રિસ્પોન્સિબલ બેક્ટેરિયા હોય એ વજાઇના દ્વારા એસેન્ડિંગ (ડાઉન વર્ડ થી અપવાર્ડ) રીતે અપર જિનાઇટલ ટ્રેક માં ટ્રાન્સમિટ થાય છે જેના કારણે ફિમેલ ના રીપ્રોડક્ટિવ ઓર્ગન માં ઇન્ફેક્શન અને ઇન્ફલામેશન ની કન્ડિશન અરાઇઝ થાય છે આ ઇન્ફેક્શન મા,‌વજાઇના, સર્વિક્સ, યુટ્ર્સ, ફેલોપિયન ટ્યુબ, ઓવરી વગેરે ઓર્ગન્સ નું ઇન્વોલ્વમેન્ટ થય શકે છે.

જો ઇન્ફેક્શન એ વજાઇના માં હોય તો તેને વજાઇનાઇટીસ કહેવામાં આવે છે.

જો ઇન્ફેક્શન એ સર્વિક્સ માં હોય તો તેને સર્વિસાઇટીસ કહેવામાં આવે છે.

જો ઇન્ફેક્શન એ યુટ્રસ માં હોય તો તેને મેટ્રાઇટિસ કહેવામાં આવે છે.

જો ઇન્ફેક્શન એ ફેલોપિયન ટ્યુબ માં હોય તો તેને સાલ્પીન્જાઇટીસ કહેવામાં આવે છે.

જો ઇન્ફેક્શન એ ઓવરી માં હોય તો તેને ઓફોરાઇટીસ કહેવામાં આવે છે.

ટાઇપ્સ ઓફ ઇન્ફ્લામેટ્રી ડિસીઝ:

પેલ્વિક ઇન્ફલામેટ્રી ડીસીઝ એ સામાન્ય રીતે બે ટાઇપ મા ડિવાઇડ કરવામાં આવેલ છે,

1.એક્યુટ પેલ્વિક ઇન્ફ્લામેટ્રી ડિસીઝ
2.ક્રોનિક પેલ્વિક ઇન્ફ્લામેટ્રી ડિસીઝ

1.એક્યુટ પેલ્વિક ઇન્ફ્લામેટ્રી ડિસીઝ: એક્યુટ પેલ્વિક ઇન્ફ્લામેટ્રી ડિસીઝ એટલે શોર્ટ ટાઇમ માં સિવ્યર સિમટોમ્સ જોવા મળે તો આ કન્ડિશન ને એક્યુટ પેલ્વિક ઇન્ફ્લામેટ્રી ડિસીઝ કહેવામાં આવે છે.

2.ક્રોનિક પેલ્વિક ઇન્ફ્લામેટ્રી ડિસીઝ: ક્રોનિક પેલ્વિક ઇન્ફ્લામેટ્રી ડિસીઝ માં એક્યુટ ઇન્ફેક્શન ના એટેકસ એ વારંવાર આવે તો આ કન્ડિશન એ ક્રોનિક પેલ્વિક ઇન્ફ્લામેન્ટ્રી ડિસિઝ માં કન્વર્ટ થાય છે.

ઇટિયોલોજી:

બેક્ટેરિયા જેમકે ક્લીમાઇડિયા તથા ગોનોરીયા,
વાયરલ ઇન્ફેક્શન જેમ કે હર્પીસ સિમ્પ્લેક્સ,
પેરાસાઇટીક ઇન્ફેક્શન ના કારણે,
ફંગલ ઇન્ફેક્શન ના કારણે

રિસ્ક ફેક્ટર:

લો સોસીયો ઇકોનોમિક સ્ટેટસ ના કારણે,
મલ્ટીપલ સેક્સ્યુઅલ પાર્ટનર ના કારણે,
PID ની પાસ્ટ માં હિસ્ટ્રી હોવાના કારણે,
સિગારેટ સ્મોકિંગ,
લો ઇમ્યુનિટી ના કારણે,
એબોર્શન ના કારણે,
IUD (ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન ડિવાઇસ) યુઝ કરવાના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

લોવર એબડોમીનલ પેઇન,
ફીવર,
હેડએક,
ઇરરેગ્યુલર મેન્સ્ટ્રુઅલ બ્લિડિંગ,
નોઝીયા,
વોમિટીંગ,
એનોરેક્ઝીયા,
ટેન્ડરનેસ,
વજાયનલ ડિસ્ચાર્જ,
પિરિયડ્સ સમય દરમિયાન પેઇન થવું,
વોઇડીંગ તથા ડેફીકેશન દરમિયાન પેઇન થવું.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ(CBC) ટેસ્ટ,
અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી(USG),
સર્વાઇકલ અને વજાયનલ સ્વેબ કલ્ચર,
યુરીન ટેસ્ટ,
સીટી સ્કેન( CT scan),
એમ આર આઇ( MRI),
એન્ડોમેટ્રીઅલ બાયોપ્સી.

મેડિકલ મેનેજમેન્ટ:

મેડિકલ મેનેજમેન્ટ નો એઇમ એ ઇન્ફેક્શન અને ફરધર ટ્રાન્સમિટ થતા પ્રિવેન્ટ કરવું તથા કોમ્પ્લિકેશન અરાઇઝ થતું પ્રિવેન્ટ કરવું.

પેશન્ટ ને જો બેક્ટેરિયલ ઇન્ફેક્શન થયેલું હોય તો બ્રોડ સ્પેક્ટ્રમ એન્ટિબાયોટિક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવું.જેમ કે,
સેફ્ટ્રીએક્ઝોન,
મેટ્રોનિડાઝોલ,
ટેટ્રાસાયક્લિન,
એરીથ્રોમાયસીન.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ અમાઉન્ટમા ઓરલી ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

જો પેશન્ટ ને ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન ડિવાઇસ ( IUD ) ઇન્સર્ટ કરેલી હોય તો તેને પ્રોપર્લી રિમૂવ કરવી.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી સેમીફાઉલર પોઝીશન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને જો એક્યુટ ઇન્ફેક્શન હોય તો સીટ્સબાથ અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન કંટીન્યુઅસલી મોનિટરિંગ કરવા.

પેશન્ટ ના પેઇન અને રીલીવ કરવા માટે એનાલજેસીક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને એબડોમિનલ પેઇન હોય તો પેઇન ને રીલીવ કરવા માટે હિટીંગ પેડ એબડોમન ઉપર એપ્લાય કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેલ્વિક ઇન્ફલામેટ્રી ડીસીઝ ના રિસ્ક ને રીડયુઝ કરવા માટે પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી બેરિયર કોન્ટ્રાસેપ્ટિવ મેથડ નો યુઝ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

જો પેશન્ટ ને પેલ્વિક ઇન્ફ્લામેન્ટ્રી ડિસીઝ ના કોઇપણ સિમ્પટોન્સ જણાય તો મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને એડવાઇઝ આપવી કે ડીલેવરી,એબોર્શન પછી પર્પેરિયલ પિરિયડ સમય દરમિયાન સેક્સ્યુઅલ એક્ટિવિટી અવોઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને પર્સનલ હાઇજીન મેઇન્ટેન રાખવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

સર્જીકલ મેનેજમેન્ટ:

આ સર્જીકલ મેનેજમેન્ટ એ ઇન્ફેક્શન સામાન્ય રીતે ફેલોપિયન ટ્યુબ અને ઓવરી નું ઇન્વોલ્મેન્ટ થયેલું હોય ત્યારે કરવામાં આવે છે

લેપ્રોસ્કોપી: તેમાં એબડોમિનલ વોલ ઉપર સ્મોલ ઇંસીઝન મૂકવામાં આવે છે અને ત્યારબાદ લેપ્રોસ્કોપ (થીન ફ્લેક્સિબલ ટ્યુબ કે જેમા કેમેરા તથા લાઇટ) ને ઇન્સર્ટ કરવામાં આવે છે જેના કારણે રીપ્રોડક્ટિવ ટ્રેકમાં કોઇપણ ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન ની કન્ડિશન હોય તો તે સ્ક્રીન ઉપર વિઝ્યુઅલાઇઝ કરી શકાય છે.

સાલ્પીન્જેક્ટોમી: તેમાં ફેલોપિયન ટ્યુબ ને સર્જરી દ્વારા રીમુવ કરવામાં આવે છે.

• મલ્ટીપલ પ્રેગ્નેન્સી

ડેફીનેશન:
જ્યારે એક કરતાં વધારે ફીટસ એ એક સાથે અને સેમટાઇમ પર યુટ્રસ માં ડેવલોપ થાય,તો તેને “મલ્ટિપલ પ્રેગ્નન્સી” કહેવામાં આવે છે.
જ્યારે બે ફીટસ એ એકસાથે યુટ્રસ માં વિકાસ પામે તો તેને ટ્વીન્સ કહેવામાં આવે છે.
જ્યારે ત્રણ ફિટસ એ એક સાથે યુટ્રસ માં ડેવલોપ થાય ત્યારે તેને ટ્રિપલેટ્સ કહેવામાં આવે છે.
જ્યારે એક સાથે ચાર ફિટસ એ ડેવલોપ થાય તો તેને ક્વાડ્રુપ્લેટ્સ કહેવામાં આવે છે.

વેરાઇટીસ તથા ટાઇપ ઓફ ટ્વીન પ્રેગ્નેન્સિ

1) ડાયઝાઇગોટીક ટ્વિન્સ:
આ કોમનેસ્ટ એટલે કે બે ઓવાનુ ફર્ટિલાઇઝેશન એ બે સ્પરમેટોઝોઆ દ્વારા થતા ફર્ટિલાઇઝેશન નુ રિઝલ્ટ છે.
આમાં બે પ્લેસેન્ટા જોવા મળે છે.
આમા,કોમ્યુનિકેશન વેસલ્સ એ એબસન્ટ હોય છે.
આમા, બે એમ્નીઓન તથા બે કોરીઓન મેમ્બરેન હોય શકે છે.
આમાં જીનેટીક ફીચર્સ એ ડિફરન્ટ હોય શકે છે.
તે સ્કિન ગ્રાફ્ટ ને એક્સેપ્ટ કરતા નથી.

2) મોનોઝાઇગોટીક ટ્વિન્સ
આમા સિંગલ ઓવમ નુ ફર્ટિલાઇઝેશન એ સિંગલ સ્પમૅ દ્વારા થાય તેના કારણે મોનોઝાઇગોટીક ટ્વિન્સ એ ડેવલોપ થાય છે.
આમાં કોમ્યુનિકેશન વેસલ્સ પ્રેઝન્ટ હોય છે.
આમાં બે એમ્નીઓન મેમ્બરેન જોવા મળે છે.
મોનોઝાયગોટીક ટ્વિન્સમાં મોટે ભાગે સેમ સેક્સ હોય છે.
તેમાં જીનેટીક ફીચર્સ પણ એક સરખા જોવા મળે છે.
ઙ તેમાં ફિઝિકલ ફીચર્સ જેમકે આઇસ ,હેર કલર,ઇયર સેપ, પાલ્મર ક્રિસીસ સેમ જોવા મળે છે.
તે સ્કીન ગ્રાફટને પણ એક્સેપ્ટ કરે છે.

ઇટિયોલોજી

એક્ઝેટ કોઝ અનનોન છે.
મેટરનલ એન્વાયરમેન્ટલ ફેક્ટર ના કારણે જેમ કે:

રેસ : નેગ્રોન્સ મા હાઇએસ્ટ જોવા મળે છે.
હેરેડીટરી : આ મેઇન્લી મેટરનલ સાઇડ થી મોર કોમનલી ટ્રાન્સમીટ થાય છે.
એડવાન્સ એજ ઓફ મધર:
મધર ની એડવાન્સ એજ ના કારણે જેમ કે 30-35 વર્ષ હોવાના કારણે.

ઇન્ફ્લુઅન્સ ઓફ પારીટી ના કારણે:
ઇન્ક્રીઝ પારીટી ના કારણે ના કારણે મેઇન્લી 5th ગ્રેવીડા.
આઇટ્રોજેનીક
આમાં ઓવ્યુલેશન માં યુઝ કરવામાં આવતી ડ્રગ્સ ના કારણે.

2)સુપરફેક્યુન્ડેશન
આમાં બે ડીફરન્ટ ઓવા એ સેમ સાયકલ માં રિલીઝ્ડ થયા હોય અને સેપરેટ એક્ટ ઓફ કોઇટસ દ્વારા શોર્ટ પિરિયડ ઓફ ટાઇમ માં ફર્ટિલાઇઝેશન થયા હોય તેને સુપરફેક્યુન્ડેસન કહે છે.

3) સુપરફીટેશન
આમાં બે ઓવા એ ડિફરન્ટ મેન્સટ્રુઅલ સાયકલ દ્વારા રિલીઝ થય અને ફર્ટિલાઇઝેશન થાય તેને સુપર ફિટેશન કહે છે.

4) ફિટર્સ પેપિરેસીસ અથવા કોમ્પ્રેસસ
આમાં એક ફિટસ એ અર્લી ડાઇ થય થયેલું હોય અને ડેડ ફીટર્સ એ લિવિંગ ફિટસના મેમ્બરેન અને યુટેરાઇન વોલ ની વચ્ચે ફ્લેટ એન્ડ તથા કમ્પ્રેસ્ડ થયેલું હોય.

5)ફિટલ એકાર્ડિઆસીસ
આ યુનીઓવ્યુલર ટ્વિન્સ મા જોવા મળે છે.

લાઇ એન્ડ પ્રેઝન્ટેશન
ફીટર્સની કોમન લાઇ
એ સામાન્ય રીતે લોન્જિટ્યુડીનલ હોય છે પરંતુ માલપ્રેઝન્ટેશન એ કોમનલી જોવા મળે.

પ્રેઝન્ટેશન
બોથ વર્ટેક્સ ,
ફસ્ટ વર્ટેક્સ એન્ડ સેકન્ડ બ્રીચ,
ફસ્ટ બ્રીચ એન્ડ સેકન્ડ વર્ટેક્સ,
બન્ને બ્રીચ,
ફસ્ટ વર્ટેક્સ એન્ડ ટ્રાન્સવર્સ,
બન્ને ટ્રાન્સવર્સ.

ડાયગ્નોસીસ ઓફ મલ્ટીપલ પ્રેગ્નેન્સી
હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
સિમ્ટોમ્સ અસેસમેન્ટ
યુટ્રસ નું વધારે એન્લાર્જમેન્ટ થવુ,
નોઝિયા અને વોમિટિંગ એ શરૂઆતના મહિનામાં વધારે જોવા મળે છે,
પ્રેગનેન્સી ના છેલ્લા મહિનાઓમાં પાલ્પીટેશન અને શોર્ટનેશ ઓફ બ્રીધ જોવા મળે છે,
લેગમાં સ્વેલિંગ આવવું વેરીકોઝ વેઇન જોવા મળવી,
હેમરોઇડ્સ,
અસામાન્ય એબડોમીનલ એન્લાર્જમેન્ટ અને એક્સેસિવ ફિટલ મુવમેન્ટ થવી.
જનરલ એક્ઝામિનેશન
એનીમિયા,
એબનોર્મલ વેઇટ ગેઇન થવો,
પ્રિ એક્લેમ્પસીયા,

એબડોમીનલ એક્ઝામિનેશન

ઇન્સપેક્સન:
બેરલ સેપ તથા લાર્જ એબડોમન,.
પાલ્પેશન:
એમેનોરિયા ના પિરિયડ કરતા યુટ્રસ ની હાઇટ વધારે થવી,
યુટ્રસ ના ફંડસ મા ટુ ફિટસ પોલ ફિલ થવા,
એબડોમીનલ ગર્થ વધારે થવી,
અસ્કલટેશન
બે જુદાજુદા સ્પોટ ઉપર બે ફીટલ હાર્ટ સાઉન્ડ લોકેટ થાય છે.

ઇન્વેસ્ટીગેશન
સોનોગ્રાફી,
બાયોકેમિકલ ટેસ્ટ જેવા કે મેટરનલ સીરમ કોરિયોનિક ગોનાડોટ્રોફીન,
ફીટોપ્રોટીન અને અનકોનજ્યુકેટેડ ઇન્સ્ટોલ.

મેનેજમેન્ટ
એન્ટિનેટલ મેનેજમેન્ટ
અર્લી ડાયગ્નોસીસ કરીને કોરિઓનીસીટી, એમ્નીઓસીટી,ફીટલ ગ્રોથ પેટર્ન અને કંજીનાઇટલ માર્ફોર્મેશન હોય તો તેનુ પ્રોપરલી ડિટેકશન કરવું.
ફિટર સર્વેઇલન્સ માટે સીરીયલ સોનોગ્રાફી ,નોન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ અને ડોપલર વેલોસીમેટ્રી કરાવવી.
એડવાઇસ
મધર ને ડાયટમાં 300 kcal/dayનું વધારો કરવા માટે એડવાઇસ આપવી.

મધર ને વધારે ને પ્રમાણમાં પ્રોટીન ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

સપ્લીમેન્ટ થેરાપી
મધરને આયર્ન થેરાપી 100 થી 200 mg /day. તથા એડિશનલ વિટામીન, કેલ્શિયમ તથા ફોલિક એસિડ લેવા માટે મધર ને એડવાઇઝ આપવી.

પ્રી ટર્મ લેબર તથા બીજા કોમ્પ્લીકેશન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે મધર ને એડિક્યુએટ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

મધરને ફ્રિકવંટલી એન્ટીનેટલ વિઝીટ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી તથા મધર ને એન્ટીનેટલ ચેકઅપ એ રેગ્યુલર ઇન્ટરવલ માં કરાવવા માટે એડવાઇઝ આપવી જેના કારણે મધર ને જો એનીમિયાની કન્ડિશન હોય, અથવા પ્રિટર્મ ની કોમ્પ્લિકેશન હોય તથા જો પ્રિએક્લેમ્પસિયા ની કન્ડિશન હોય તો તેનું અર્લી આઇડેન્ટીફિકેશન કરી શકાય.

ફીટલ ગ્રોથ નું અલ્ટ્રાસાઉન્ડ મા 2-3 વીક ના ઇન્ટરવલ પર રેગ્યુલરલી અસેસમેન્ટ કરવું.

એન્ટિનેટલ પિરિયડ દરમિયાન જ મધર ને બ્રેસ્ટ ફીડિંગ તથા બોટલ ફીડિંગ વિશે એડિક્યુએટ નોલેજ પ્રોવાઇડ કરવું જેના કારણે મધર એ તેના બેબી એ પ્રોપરલી ફીડિંગ કરાવી શકે.

ડ્યુરિંગ લેબર
ટ્વીન પેગ્નેન્સી એ હાઇ રિસ્ક પ્રેગનેન્સી હોવાથી પેસન્ટ ને વેલ ઇક્વીપ્ડ હોસ્પિટલ ફેસીલીટી અવેઇલેબલ હોય ત્યાં એડમિટ કરવું. બંને અથવા એક ફીટસ નુ વર્ટેક્સ પ્રેઝન્ટેશન હોય ત્યારે વજાઇનલ ડીલેવરી કરાવી શકાય છે.

કેર ડ્યુરીંગ ફર્સ્ટ સ્ટેજ ઓફ લેબર
ફર્સ્ટ સ્ટેજમાં સિંગલટોન ફીટસ ના સામાન્ય કંડકશન સાથે વધારાના પ્રિકોસન્સ લેવા.

ડીલેવરી વખતે એક્સપિરિયન્સ ઓબસ્ટેટ્રીસિયન, એક્સપીરીયન્સ,
એનેસ્થેસિસ્ટ ,અને નીયોનેટોલોજીસ્ટ પ્રેઝન્ટ હોવા જોઇએ.

લેબર રૂમમાં અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ની ફેસીલીટી અવેઇલેબલ હોવી જોઈએ.

મધર નું મેમ્બરેન અર્લી રપ્ચર ના થાય તે માટે મધર ને એડીક્યુએટ રેસ્ટ આપવો.

એનાલજેસીક ડ્રગ્સ નો લિમિટેડ યુઝ કરવો અને જો જરૂર પડે તો એપિડ્યુરલ
એનાલજેસિયા આપવું.

ફીટસ નું કેરફૂલી મોનિટરિંગ કરવું.

મેમ્બરેન રપ્ચર થયા પછી ઇન્ટર્નલ એક્ઝામિનેશન કરી કોર્ડ પ્રોલેપ્સ માટે ચેક કરવું.

ઇન્ટરાવિનસ લાઇનમાં રીંગર લેક્ટેટ સોલ્યુશન સ્ટાર્ટ કરવું.

1 unit બ્લડને ક્રોસ મેચ,ગ્રુપ કરી તેને તૈયાર રાખવું.

ડીલેવરી ઓફ ફર્સ્ટ બેબી

સેકન્ડ સ્ટેજનું કન્ફોર્મેશનલ એ વજાઇનલ એક્ઝામિનેશન દ્વારા પ્રોપરલી કરવું.

મલ્ટીપલ પ્રેગનેન્સીમાં કોમ્પ્લીકેશનના રિસ્ક વધારે પ્રમાણમાં રહે છે તેના લીધે ડીલેવરી સમય દરમિયાન ઓબસ્ટેટ્રીસિયન, એનેસ્થેસિસ્ટ તથા પિડીયાટ્રીસિયન એ પ્રેઝન્ટ હોવા જરૂરી છે

મલ્ટીપલ પ્રેગ્નેન્સી એ હાઇ રિસ્ક પ્રેગ્નેન્સી મા ગણવામાં આવે છે તેના લીધે એમરજન્સી સમય માટે ઓપરેશન થિયેટર ને સિઝેરિયન સેક્શન માટે પ્રોપરલી રેડી રાખવું.

બંને બેબી ની ડીલીવરી એ થાય નહીં ત્યાં સુધી ફીટલ હાર્ટ સાઉન્ડ ને કંટીન્યુઅસલી મોનીટરીંગ કરતું રહેવું.

ફર્સ્ટ બેબી ની ડીલેવરી એ સામાન્ય રીતે સ્પોન્ટેનિયસલી થાય છે અને ત્યારબાદ પ્રોપર્લી એપીઝીયોટોમી કરવી.

ફસ્ટ બેબી ની ડીલેવરી થયા બાદ તેના સેક્સ ની મધર ને ઇન્ફોર્મેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

ત્યારબાદ બેબી ને નંબર 1 તરીકે તરત જ લેબલ પ્રોવાઇડ કરવું.

ડીલેવરી ઓફ સેકન્ડ બેબી
ફર્સ્ટ બેબી ની ડીલેવરી થયા પછી સેકન્ડ બેબી ને લાઇ, પ્રેઝન્ટેશન અને ફીટલ હાર્ટ સાઉન્ડ, એબડોમીનલ એક્ઝામિનેશન અથવા રિયલ ટાઇમ અલ્ટ્રાસાઉન્ડ થી જોવુ.

મેમ્બરેન અને કોર્ડ પ્રોલેપ્સ જોવા વજાઇનલ એક્ઝામિનેશન કરવું.

જો લાઇ એ લોન્જિટ્યુડીનલ હોય તો લો રપ્ચર ઓફ ધ મેમ્બરેન કરી ફરીથી કોર્ડ પ્રોલેપ્સ માટે જોવું.

કોન્ટ્રાકશન એ પુઅર હોયતો ઓક્સિટોસિન ને ઇન્ફ્યુઝન માં એડ કરી મધરને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

બે ડીલેવરી વચ્ચેનો ઇન્ટરવલ 30 મિનિટ કરતાં ઓછો રાખવો જો વધારે મોડું થાય તો ઇન્ટરફેરન્સ કરવું પડે. જો હેડ લો ડાઉન હોય તો ફોરસેપ ડીલેવરી,હાઇઅપ મા સેફેલોપેલ્વિક ડિસપ્રપોરસન ના હોય, તો જનરલ એનેસ્થેશિયા મા ઇન્ટર્નલ વર્ઝન કરી વેન્ટોઝ ડિલિવરી કરાવવી.

બ્રિચ એક્સ્ટ્રેકશન દ્વારા બ્રિચ ડીલીવરી કરાવવી.

જો ફીટસ ની લાઇ એ ટ્રાન્સવર્સ હોય તો તેનુ એક્સટર્નલ વર્ઝન કરી ફિટસ ને લોન્જિટ્યુડીનલ લાઇ માં લાવવુ અને જો તે ફેઇલ જાય તું ઇન્ટરનલ વર્ઝન કરી જનરલ એનેસ્થેસિયા મા બ્રિચ એક્સટ્રેકશન કરાવવું.

સિઝેરિયન સેક્શન ના ઇન્ડિકેશન ફોર સેકન્ડ ટ્વીન:
લાર્જર ટ્વીન સાથે નોન સેફલીક પ્રેઝન્ટેશન,
ફર્સ્ટ બેબી ની ડીલેવરી થયા બાદ સર્વિક્સ એ ઇમીડિયેટ ક્લોઝ થઇ જવું,
ફિટસ ડિસ્ટ્રેસ.

થર્ડ સ્ટેજ

સેકન્ડ બેબીના સોલ્ડર ની ડિલિવરી થયા પછી પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ ની કન્ડિશન ને અટકાવવા માટે ઇન્જેક્શન 10 ઇન્ટરનેશનલ યુનિટ( IU ) ને IM અથવા 20 ઇન્ટરનેશનલ યુનિટ( IU ) ઓક્સિટોસિન ને 500 ml નોર્મલ સલાઇન (NS) અથવા રીંગર લેક્ટેટ સોલ્યુશન માં એડ કરી ઇન્ટરાવિનસલી( IV) મધરને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

ત્યારબાદ પ્લેસેન્ટા ની કંટ્રોલ કોર્ડ ટ્રેક્શન( CCT) થી ડીલેવરી કરાવવી.

સેકન્ડ બેબી ની ડીલેવરી થયા પછી ઓક્સિટોસિન ડ્રીપ ને એટ લીસ્ટ વન અવર માટે સ્ટાર્ટ રાખવું.

જો વધારે પ્રમાણમાં બ્લડ લોસ થયું હોય તો બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન આપવું.

મધર નું ડીલેવરી પછી બે અવર સુધી કેર ફૂલી વોચ કરવું.

મધરને બેબીને કેર માટે એડિશનલ સપોર્ટ અને હેલ્થ એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

સિઝેરિયન સેક્સન ના ઇન્ડિકેશન:

ઓબસ્ટેટ્રીક ઇન્ડિકેશન

પ્લેસેંટા પ્રીવિયા,
સિવ્યર પ્રિએક્લેમ્પસીયા,
પ્રિવ્યસ સિઝેરિયન સેક્શન,
કોર્ડ પ્રોલેપ્સ,
એબનોર્મલ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ,
કોન્ટ્રાક્ટેડ પેલ્વિસ.

ફોર ટ્વીન્સ
બંને ફિટર્સ અથવા પ્રથમ ફિટસમાં નોન સેફલીક પ્રેઝન્ટેશન( બ્રીચ, ટ્રાન્સવર્સ)હોવું.
કોનજોઇન્ટ ટ્વીન્સ.
કોમ્પ્લીકેશન જેવા કે ઇન્ટ્રા યુટરાઇન ગ્રોથ રીટાર્ડેશન હોવું.

• એલ્ડરલી પ્રાઇમીગ્રેવિડા:

ડેફીનેશન:

જ્યારે કોઇ વુમન ને 30 અથવા 35 વર્ષની એજ પછી ફર્સ્ટ પ્રેગનેન્સી કન્સીવ થાય તો તેવી કન્ડિશન ને એલ્ડર્લી પ્રાઇમીગ્રેવિડા કહેવામાં આવે છે.

કેટેગરી:
એલ્ડર્લી પ્રાઇમી ગ્રેવીડા ને સામાન્ય રીતે બે કેટેગરીમાં ડિવાઇડ કરવામાં આવેલા છે.

1)હાઇ ફેક્યુંડીટી: આમાં વુમનના મેરીજ લેટ થયા હોય પરંતુ મેરેજ થયા પછી ઇમિડિએટલી કન્સીવ થાય છે.

2) લો ફેક્યુન્ડિટી: વુમન એ વહેલા મેરેજ કરે છે પરંતુ મેરેજ પછી લાંબા સમય પછી કન્સીવ થાય છે.

કોમ્પ્લિકેશન:

ડ્યુરીંગ પ્રેગનેન્સી:

એબોર્શન,
પ્રી એક્લેમ્પસિયા,
એબ્રપ્સીઓ પ્લેસન્ટા,
યુટેરાઇન ફાઇબ્રોઇડ,
મેડિકલ કોમ્પ્લિકેશન: હાઇપર ટેન્શન( HTN), ડાયાબિટીસ, ઓર્ગેનિક હાર્ટ ડીસીઝ.
પોસ્ટ મેચ્યોરિટી,
ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન ગ્રોથ રિસ્ટ્રિક્શન( IUGR ),

ડ્યુરીંગ લેબર:

પ્રીમેચ્યોર લેબર,
પ્રો લોંગ લેબર,
મેટરનલ એન્ડ ફીટલ ડિસ્ટ્રેસ,
રિટેઇન્ડ પ્લેસેંટા.

ડ્યુરીંગ પર્પેરીયમ:
મોરબીડિટી રેટ ઇન્ક્રીઝ થવું.
ફેઇલીંગ લેક્ટેસન.

મેનેજમેન્ટ:

એલ્ડર્લી પ્રાઇમીગ્રેવિડા ને હાઇ રિસ્ક પ્રેગ્નેન્સી માં ગણવામાં આવે છે.

તેમાં પ્રોપર્લી એન્ટીનેટલ સુપરવિઝન ની જરૂરિયાત રહે છે.

એલ્ડર્લી પ્રાઇમીગ્રેવિડા માં લેબર પ્રોસેસ એ લોંગર હોય છે જેના કારણે મધર ની પ્રોપર્લી સુપરવિઝન કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

એબનોર્મલ યુટેરાઇન એક્શન એ કોમ્પ્લીકેટેડ લેબરમાં કન્વર્ટ થાય છે.

એલ્ડર્લી પ્રાઇમીગ્રેવિડા મા ઓબ્સ્ટ્રેટ્રિકલ ઇન્ટરવેશન ની જરૂરિયાત પડે છે કારણ કે પેરિનિયમ એ રીજીડ હોય છે અને પ્રોલોંગ લેબર થવાની શક્યતા રહે છે.

એલ્ડર્લી પ્રાઇમી ગ્રેવીડા માં મેટરનલ એજ ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે નીયોનેટલ મોરબીડીટી તથા મોર્ટાલિટી રેટ થવાના ચાન્સીસ વધારે હોય છે કારણ કે પ્રીમેચ્યોરિટી ના કારણે, પ્રોલોંગ લેબર ના કારણે તેથી પ્રોપર્લી મેનેજમેન્ટ કરવાની જરૂરી જરૂરિયાત રહે છે.

એલ્ડર્લી પ્રાઇમી ગ્રેવીડા માં હોસ્પિટલ ડીલેવરી પ્રીફર કરવા માટે મધર ને એડવાઇઝ આપવી જોઇએ.

કોમ્પ્લિકેશનશ ને અર્લી આઇડેન્ટીફાઇ કરવા માટે પ્રોપર્લી સોનોગ્રાફી માટે એડવાઇઝ આપવી જોઇએ.

• પોલીહાઇડ્રોએમ્નીઓસ (હાઇડ્રોએમ્નીઓસ):

ડેફીનેશન:

પોલી : એક્સેસિવ.
હાઇડ્રોએમ્નીઓસ: એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ/લાઇકર એમ્ની.

પોલીહાઇડ્રોએમ્નીઓસ એટલે એવી કન્ડિશન કે જેમાં લાઇકર એમ્ની(એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ) નું અમાઉન્ટ એ સામાન્ય રીતે 2000 ml કરતા પણ ઇન્ક્રીઝ થાય આ‌ કન્ડિશન ને પોલીહાઇડ્રોએમ્નીઓસ (હાઇડ્રોએમ્નીઓસ)‌કહેવામા આવે છે.( લેટ પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન સામાન્ય રીતે લાઇકર એમ્ની( એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ) નું અમાઉન્ટ 500 – 800 ml જેટલું હોય છે).

ઇટિયોલોજી:

1)ફિટલ એનોમાલિશ,
2)મેટર્નલ કોઝ,
3)પ્લેસેન્ટલ ફેક્ટર,
4)મલ્ટીપલ પ્રેગનેન્સી.

1)ફિટલ એનોમાલિશ:

એનેન્સેફેલી,
ઓપન સ્પાઇના બાઇફીડા,
ઇસોફેજીયા તથા ડુઓડેનલ એટ્રેસિયા,
ફેશિયલ ક્લેફ્ટ,
નેક માસિસ,
હાઇડરોપ્સ ફેટાલિસ.

2)મેટર્નલ કોઝ:

ડાયાબિટીસ મલાઇટસ,
કાર્ડિયાક એન્ડ રિનલ ડિસીઝ.

3)પ્લેસેન્ટલ ફેક્ટર:

કોરિયોકાર્સીનોમા ઓફ ધ પ્લેસેન્ટા.

4)મલ્ટીપલ પ્રેગનેન્સી. મલ્ટીપલ પ્રેગ્નન્સી સ્પેશિયલી મોનોઝાયગોટીકટ્વિન્સ .

ટાઇપ્સ ઓફ પોલીહાઇડ્રોએમ્નીઓસ:
પોલીહાઇડ્રોએમ્નીઓસ ના સામાન્ય રીતે તેના શરૂઆત થવાની સ્પીડ ના આધારે બે ભાગમાં વહેંચવામાં આવેલ છે.
1.એક્યુટ પોલિહાઇડ્રોમ્નિઓસ
2.ક્રોનિક પોલિહાઇડ્રોમ્નિઓસ.

1.એક્યુટ પોલિહાઇડ્રોમ્નિઓસ: એક્યુટ પોલિહાઇડ્રોમ્નિઓસ આ પ્રકાર ભાગ્યે જ અને મોટાભાગે પ્રેગ્નેન્સી ના 20 વિક્સ પહેલા જ જોવા મળે છે એટલે કે આ કન્ડિશન એ સામાન્ય રીતે રેપિડ્લી ડેવલોપ થાય છે જે સામાન્ય રીતે પ્રેગ્નન્સી ના 4rth મંથ દરમ્યાન જ ડેવલોપ થાય છે જેના કારણે એબડોમન નું રેપિડ્લી અનલાર્જમેન્ટ થાય છે અને તેમાં એબડોમિનલ ગર્થ એ સામાન્ય રીતે 100 cm કરતા પણ વધારે પ્રમાણમાં એન્લાર્જ થાય છે. તેમાં શરૂઆત એ રેપિડ્લી હોય છે અને યુટ્રસ એ આશરે ત્રણ થી ચાર દિવસ માં ઝિફીસ્ટર્નમ સુધી પહોંચી જાય છે.

ઇટિયોલોજી:

ગ્રોસ કવ્જીનાઇટલ ફિટલ એનોમાલિશ,
યુનીઓવ્યુલર ટ્વિન્સ,

લક્ષણો તથા ચિહ્નો:

સિવ્યર બ્રેધલેસનેસ‌ થવી.
સિવિયર એબડોમીનલ ડીસકમ્ફર્ટ થવું.
એડીમાં જે સામાન્ય રીતે એન્કલ તથા લેગ માં જોવા મળવા.
વેરીકોસ વેઇન.
એબડોમિનલ સીમટોમ્સ જોવા મળવા જેમકે,‌એબડોમીનલ પેઇન,નોઝીયા તથા‌ વોમિટીંગ થવી.
ફિટલ પાર્ટ એ ફિલ થતા નથી.
પેશન્ટ એ ઇલ દેખાય છે શોક ના ફીચર્સ એબસન્ટ હોય છે.
એબડોમન એ લાર્જ તથા ફુલ,સ્કિન એ ટેન્સ, સાઇની,લાર્જ સ્ટ્રાયા, ફ્લુઇડ થ્રીલ એ ફિલ થાય છે.

2.ક્રોનિક પોલિહાઇડ્રોમ્નિઓસ: આ ક્રોનિક પોલીહાઇડ્રોનીઓસ ની કન્ડિશન એ સામાન્ય રીતે સ્લોલી ડેવલોપ થાય છે જે સામાન્ય રીતે પ્રેગ્નેન્સી ના સેકન્ડ હાફ પાર્ટ (30 વિક્સ)મા ડેવલોપ થાય છે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

ડિસ્પનીયા,
પાલ્પીટેશન,
એબડોમીનલ ડિસકમ્ફર્ટ,
લેગમાં એડીમાં થવું,
પેઇન ફૂલ વેરીકોઝ વેઇન થવી,
ફિટલ‌ પાર્ટ એ પાલ્પેબલ ન થવા,
ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ (F.H.S) એ ઓડિબલ થવા નહી.
એબડોમિનલ ગર્થ એ 100 cm કરતા પણ ઇન્ક્રીઝ થવું.
એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ નું એક્યુમ્યુલેશન થવાના કારણે.

સાઇન:

પ્રેગનેન્સી ના સાઇન પ્રેઝન્ટ હોવા,
પ્રી- એક્લેમ્પશિયાના ચિન્હો જેમકે એડિમા,હાઇપર-ટેન્શન અને પ્રોટીન્યુરિયા પણ જોવા મળવા,
એબડોમીનલ એક્ઝામિનેશન દરમિયાન:
ઇન્સપેક્સન: એબડોમન એ લાર્જ દેખાય છે, બાજુ પર ફુલનેસ સાથે ગ્લોબ્યુલર દેખાય છે.
સ્કિન એ ટેન્સ,સાઇની સાથે લાર્જ સ્ટ્રાયા જોવા મળે છે.
પાલ્પેશન: એમેનોરિયા ના પિરિયડ કરતા યુટ્રસ ની હાઇટ અને એબડોમીનલ ગર્થ એ વધારે જોવા મળવુ.
યુટ્રસ ની બધી જ ડાયરેક્શન માં ફ્લુઇડ થ્રીલ એ ફીલ થાય છે અને ફીટલ‌ પાર્ટ્સ એ સારી રીતે પાલ્પેટ થતા નથી.
અસ્કલટેશન: ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ એ સ્પષ્ટ સંભળાતા નથી.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
ઇન્ટર્નલ એક્ઝામિનેશન: સર્વિક્સ એ પુલ થતાં અને ફિંગર ટીપ એડમીટ થાય તેટલું ડાયલેટ થયું હોય તો ટેન્સ બલ્જ મેમ્બ્રેન એ ફીલ થાય છે.

ઇન્વેસ્ટિગેશન: સોનોગ્રાફી, રેડિયો ગ્રાફી,બ્લડ સ્ટડી જેમ કે,
ABO એન્ડ Rh ગ્રૂપીન્ગ,
પોસ્ટ પ્રેન્ડિઅલ બ્લડ સુગર,
ગ્લુકોઝ ટોલરન્સ ટેસ્ટ,
એમનીઓટિક ફ્લુઇડ-આલ્ફા ફિટો પ્રોટીન.

મેનેજમેન્ટ

માઇલ્ડ પોલીહાઇડ્રોએમ્નીઓસ:
આ ટાઇપ એ મીડ ટ્રાઇમેસ્ટર માં જોવા મળે છે જેમાં મોટેભાગે ટ્રીટમેન્ટ ની જરૂરિયાત રહેતી નથી માત્ર બેડ રેસ્ટ કરવાની જરૂરિયાત પડે છે.

સિવ્યર પોલીહાઇડ્રોએમ્નીઓસ: આ પ્રકારના પેશન્ટ ને હાઇરિસ્ક માં ગણી તેને વેલ-ઇક્વિપ્ડ હોસ્પિટલ માં ટ્રાન્સફર કરવા ટ્રીટમેન્ટ ના મુખ્ય પ્રિન્સિપલ્સ માં સિમટોમ્સ ને રીડયુઝ કરવા, તેનું કારણ અશેસ કરવું અને કોમ્પ્લિકેસન ને થતા પ્રિવેન્ટ કરવા તે હોય છે.

સપોર્ટીવ થેરાપી:
પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં બેડ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
પેશન્ટ ને ડાયટ માં શૉલ્ટ એ ઓછા અમાઉન્ટમાં લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
પેશન્ટ ની કન્ડિશન મુજબ પેશન્ટ ને એનાલજેસીક તથા સીડેટીવ મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
ફિટલ માલફોર્મેશન ને અસેસ કરવા માટે તથા કોમ્પ્લિકેશન જેમ કે ડાયાબિટીસ તથા Rh આઇસોઇમ્યુનાઇઝેશન ની કન્ડિશન ને અસેસ કરવા માટે પ્રોપર્લી ઇન્વેસ્ટિગેશન્સ કરાવવા.

જો પેશન્ટ ની અસોસીએટેડ કન્ડિશન જેમકે પ્રિએક્લેમ્પસિયા અથવા ડાયાબિટીસ ની ટ્રીટમેન્ટ,ઇન્ડોમેથાસિન(25 mg એવરી 6 અવર્લી)મધર ને પ્રોવાઇડ કરવાથી એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ એ ઓછું થાય છે.

અનકોમ્પ્લીકેટેડ કેસીસમાં: જો રિસ્પોન્સ એ સારો હોય તો પ્રેગ્નન્સી એ ટર્મ સુધી રાખી પ્રેગ્નેન્સી એ‌ કન્ટીન્યુ થવા‌ દેવી.

અનરિસ્પોન્સિવ કેસીસ માં મેટર્નલ ડિસ્ટ્રેઝ હોય અને પ્રેગનેન્સી માં 37 કરતા ઓછા હોય તો એમ્નીઓસિન્ટેસીસ કરી એમ્નીઓરિડક્શન- 500 ml/hourly સ્લોલી રિમૂવ કરવું (1- 1.5 લિટર થી વધારે રિમુવ કરવુ નહિ).

પ્રેગ્નન્સી ના 37 વિક્સ કરતા વધારે હોય તો લેબર ઇન્ડક્શન કરવું.

જો કંજીનાઇટલ ફિટલ એનોમાલિસ હોય તો પ્રેગનેન્સી નું ડ્યુરેશન અસેસ કર્યા વગર જ પ્રેગ્નન્સી ને ટર્મિનેશન કરવી.

લેબર સમય દરમિયાન ઇન્ટર્નલ એક્ઝામિનેશન માં મેમ્બરેન રપ્ચર થયા પછી પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ માટે ચેક કરવું તથા પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ ને પ્રિવેન્ટ કરવું અને ફિટસ નેએનોમાલિસ છે કે કેમ તે પ્રોપર્લી ચેક કરવું.

પેશન્ટ ના ઓબ્સ્ટેટ્રિક્સ મેનેજમેન્ટ માં સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

પોલીહાઇડ્રોએમ્નીઓન નો કોઝ તથા તેની ડિગ્રી ને અસેસ કરવી.

ફિટલ એબ્નોર્માંલીટી ની પ્રેઝન્સ પ્રમાણે ડીલેવરી નો મોડ અને ટાઇમ અસેસ કરવો.

પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં બેડરેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને એક્સ્ટ્રા સોલ્ટ અને એક્સેસ અમાઉન્ટ માં ડ્રિન્ક ને રિસ્ટ્રિક્ટ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી કમ્ફર્ટ મેઝર્સ પ્રોવાઇડ કરવા.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી અપરાઇટ પોઝીશન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને જો હાર્ટ બર્ન અને નોઝીયા જેવી કન્ડિશન હોય તો તેને દૂર કરવા માટે એન્ટાસિડ મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ અને શોક ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટેના પ્રોપર્લી મેઝર્સ લેવા.

એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ નું રિડક્શન થવા દેવું.

જો પ્રેગ્નેન્સી એ 37 વિક્સ કરતા વધારે હોય તો લેબર ઇન્ડિયુસ કરવું અને ફિટલ એનોમાલિ માં પ્રેગ્નન્સી ટર્મિનેટ કરાવવામાં આવે છે.

ડીલેવરી થયા પછી બેબી ને એબ્નોર્માલિટી તથા ઇસોફેગસ ની પેટન્સી માટે ચેક કરવા.

મધર અને ફીટસ માં કોઇપણ કોમ્પ્લીકેશન્સ છે કે કેમ તે પ્રોપર્લી મોનિટરિંગ કરવું.

• ઓલીગોહાઇડ્રોએમ્નીઓસ (ઓલિગોમ્નીઓસ):

ડેફીનેશન:

ઓલીગો: રિડ્યુઝ
હાઇડ્રોએમ્નીઓસ એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ

જ્યારે લાઇકર એમ્ની (એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ) એટ ટર્મ 200 ml કરતા ઓછું હોય તો તેને ઓલિગોહાઇડ્રોએમ્નીઓસ કહેવામાં આવે છે. ઓલિગોહાઇડ્રોએમ્નીઓસ, તે એક મેડિકલ કન્ડિશન છે જે પ્રેગ્નન્સી દરમિયાન ફિટસ ની આસપાસ ના એમ્નિઓટિક ફ્લુઇડ નું અમાઉન્ટ એ તેની નોર્મલ અમાઉન્ટ કરતાં ઓછુ હોય છે. એમ્નિઅટિક ફ્લુઇડ એ ફિટસ ને કુશન બનાવવા અને નોર્મલ ડેવલોપમેન્ટ માટેની ફેસેલીટી માટે અગત્યનુ હોય છે. ઓલિગોહાઇડ્રોએમ્નીઓસ વિવિધ કોમ્લીકેશન્સ સાથે અસોસિયેટેડ હોય શકે છે, જેમ કે ફિટસ‌ ડિસ્ટ્રેઝ, પ્રીટર્મ બર્થ અથવા ફિટલ ડેવલોપમેન્ટ ની પ્રો બલમ્સ વગેરે.

ઇટિયોલોજી:

એક્ઝેક્ટ કોઝ એ અનનોન છે.જે નીચેની કન્ડિશન સાથે સંબંધિત છે.
પોસ્ટપાર્ટમ જેસ્ટેશન,
રિનલ ડિસ્ફંક્શન,
ઓબસ્ટ્રેટિક્વ યુરોપથી,
પ્લેસેન્ટા ના કવર કરતા એમ્નીઓટીક સેલ્સ દ્વારા એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ નુ સિક્રીશન એ ફેઇલ થાય.
કિડની એબસન્ટ હોય તેના કારણે.
ફિટલ યુરીન ફોર્મેશન ઓછું થાય તેના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

જેસ્ટેશન પિરયડ કરતા યુટેરાઇન સાઇઝ સ્મોલ થવી.
ફિટલ મુવમેન્ટ રિડ્યુઝ થવી.
બ્રિચ પ્રેઝન્ટેશન કોમન હોવું.
ફિટલ ગ્રોથ રીટાર્ડેશન અથવા ડિફોર્મિટી થવી.
ઓછા એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ ના કારણે યુટ્રસ ફુલ ઓફ ફિટસ લાગે છે.
લેબર દરમ્યાન થીક મિકોનિયમ પાસ થાય છે.

કોમ્પ્લીકેશન:

મેટરનલ: પ્રોલોંગ લેબર, ઓપરેટિવ ઇન્ટરફેરેન્સ,
મેટરનલ મોર્બીડીટી.

મેનેજમેન્ટ:

જો ફીટસ માં કન્જીનાઇટલ માલફોર્મેશન હોય તો પ્રેગનેન્સી ના પિરિયડ ને ધ્યાનમાં લીધા વગર જ ડીલેવરી કરાવવી.
વજાઇનલ ડિલિવરી ફેવરેબલ હોય છે.
થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર સાથે નોર્મલ ફિટસ હોય તો કન્ઝર્વેટીવ મેનેજમેન્ટ કરવું તથા વધારે પ્રમાણ માં ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી સાથે સાથે મીકોનિયમ લાઇકર માં એમ્નીઓ ઇન્ફ્યુઝન કરવું.

• ઇન્ટ્રાયુટેરાઇન ગ્રોથરિટાર્ડેશન (IUGR)/ઇન્ટ્રાયુટેરાઇન ગ્રોથરિસ્ટ્રીરક્શન (IUGR) ડિસ્મેચ્યોરિટી/સ્મોલ ફોર ડેટ/ક્રોનિક પ્લેસેન્ટલ ઇનસફીશીયન્સી:

ડેફિનેશન:

જે બેબી નું બર્થ વેઇટ તેની એવરેજ જેસ્ટેશનલ એજ ના ટેન્થ પર્સેન્ટાઇલ(10%)કરતા પણ ઓછું હોય તો તે કન્ડિશન ને ઇન્ટ્રાયુટેરાઇન ગ્રોથ રિસ્ટ્રિક્શન/રિટાર્ડેશન (IUGR) કહેવામાં આવે છે.ગ્રોથ રિસ્ટ્રિક્શન/રિટાર્ડેશન પ્રીટર્મ, ટર્મ અથવા પોસ્ટ-ટર્મ બાળકો માં થય શકે છે.

IUGR ના ઇન્સીડેન્સ

ડિસ્મેચ્યોરિટી માં લો બર્થ વેઇટ વાળા ચિલ્ડ્રન ના લગભગ 1/3 પાર્ટ નો સમાવેશ થાય છે.

ડેવલોપ્ડકન્ટ્રીઝ માં તેના ઓવર ઓલ ઇન્સીડન્સ એ 2-8% છે.
ટર્મ બેબીસ મા – 5%,
પોસ્ટ-ટર્મ બેબીસ માં – 15%.

ટાઇપ્સ: ક્લિનિકલ ઇવાલ્યુએશન અને અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ના એક્ઝામિનેશન ઉપર થી સ્મોલ ફિટસ ને નીચેના બે ટાઇપ માં ડિવાઇડ કરવામાં આવેલ છે.

1)ફિટસ એ સ્મોલ અને હેલ્ધી હોય છે પરંતુ તેનો બર્થવેઇટ એ તેની જેસ્ટેશનલ એજ ના ટેન્થ પર્સન્ટાઇલ (10%) કરતા પણ ઓછું હોય છે.

2) ગ્રોથ રિસ્ટ્રિક્શન એ પેથોલોજીકલ પ્રોસેસ ના કારણે હોય છે તેથી ફરીથી તેને બે પાર્ટ માં ડિવાઇડ કરવામાં આવેલા છે જેમ કે,

(a)સિમેટ્રીકલ ટાઇપ I (20%),
(b)એસિમેટ્રીકલ ટાઇપ II( 80%).

(a)સિમેટ્રીકલ ટાઇપ I (20%):
1.યુનિફોર્મલી સ્મોલ સાઇઝ નુ હોય છે.
2.પોન્ડેરલ ઇન્ડેક્સ(બર્થ વેઇટ/ક્રાઉન હિલ લેન્થ): નોર્મલ.
3.HC(હેડ સર્કમફેરન્સ): AC(એબડોમીનલ સર્કમફેરન્સ)અને ફિમર લેન્થ (FL):AC(એબડોમીનલ સર્કમફેરન્સ) રેશિયો એ નોર્મલ છે.
4.ઇટીયોલોજી:જીનેટીક ડિસીઝ અથવા ઇન્ફેક્શન ના કારણે.
5.ટોટલ સેલ નંબર: લેસ, એન્ડ સેલ સાઇઝ: નોર્મલ.
6.નીયોનેટલ- કોમ્પ્લીકેટેડ સાથે પુઅર પ્રોગ્નોસિસ.

(b)એસિમેટ્રીકલ ટાઇપ II( 80%):

1.હેડ એ એબડોમન કરતા મોટું હોય છે.
2.પોન્ડેરલ ઇન્ડેક્સ(બર્થ વેઇટ/ક્રાઉન હિલ લેન્થ): લો.
3.HC(હેડ સર્કમફેરન્સ): AC(એબડોમીનલ સર્કમફેરન્સ)અને ફિમર લેન્થ (FL):AC(એબડોમીનલ સર્કમફેરન્સ) રેશિયો એ એલીવેટેડ હોય છે.
4.ઇટીયોલોજી:ક્રોનિક પ્લેસેન્ટલ ઇનસફીશીયન્સી ના કારણે.
5.ટોટલ સેલ નંબર: નોર્મલ, સ્મોલર સાઇઝ.
6.નીયોનેટલ- મોટેભાગે અનકોમ્પ્લીકેટેડ સાથે ગુડ પ્રોગ્નોસિસ.

ઇટિયોલોજી:

ફિટલ ગ્રોથ રીટાર્ડેશન ને સામાન્ય રીતે ચાર ગ્રુપમાં ડિવાઇડ કરવામાં આવેલા છે જેમ કે,
1.મેટરનલ,
2.ફિટલ,
3.પ્લેસેન્ટલ,
4.અનનોન.

1.મેટરનલ:
કન્સ્ટિટ્યૂશનલ: સ્મોલ વુમન મેટર્નલ જીનેટીક અને રેશીયલ ફેક્ટર્સ ના કારણે,
પ્રેગનેન્સી પહેલા અને પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન મેટર્નલ ન્યુટ્રીશન ના કારણે.
પુઅર-વેઇટ ગેઇન થવાના કારણે.
સાયનોટીક હાર્ટ ડિસીઝ મા‌
લો બ્લડ ઓક્સિજન લેવલ ના કારણે.
ઇન-એડીક્યુએટ સબસ્ટ્રેટ લેવલ
ઉદા. માલએબ્સોર્પ્શન સિન્ડ્રોમ.
ટોક્સિન્સ જેમ કે, આલ્કોહોલ, સ્મોકિંગ,ક્રોનિક રિનલ ફેઇલ્યોર, ક્રોનિક યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન વગેરે.

2.ફિટલ:
આમાં, મેટર્નલ બ્લ્ડ માં પૂરતા પ્રમાણમાં સબસ્ટ્રેટ હોય છે અને તે પ્લેસેન્ટા ને ક્રોસ કરે છે પરંતુ ફિટસ દ્વારા તેનો યુઝ એ નીચેના કારણે થતો નથી:
1.કંજીનાઇટલ એનોમાલિશ: જેમ કે, કાર્ડિયોવાસ્ક્યુલર,રિનલ તથા અધર ફેક્ટર્સ.
2.ક્રોમોઝોમલ એબનોર્માલિટી: એટલે કે ટ્રાઇસોમી 21, ટ્રાઇસોમી 18 (એડવર્ડ સિન્ડ્રોમ) ટ્રાઇસોમી 16, ટ્રાઇસોમી 13 અને ટર્નર્સ સિન્ડ્રોમ.
3.ટોર્ચ એજન્ટો ને કારણે ફિટસ ની મેટાબોલિઝમ ની પ્રોસિઝર ઝડપી થવી.
4.મલ્ટીપલ પ્રેગ્નન્સી ના કારણે.

3.પ્લેસેન્ટલ: પુઅર યુટેરાઇન બ્લડ ફ્લો થવાના કારણે. એબ્રપ્સીયો, સર્કમવેલેટ પ્લેસેન્ટા, ઇન્ફ્રાક્શન

4.અનનોન. અનનોન માં 40% જેટલા કેસીસ માં જોવા મડે છે.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
ક્લિનિકલ: આમાં ફન્ડલ હાઇટ નું પાલ્પેશન લાઇકર વોલ્યુમ અને ફીટલ માસ નું સ્ક્રિનિંગ કરવામાં આવે છે સિમ્ફાયસીસ ફંડલ હાઇટ 24 વીક પછી જેસ્ટેશનલ એજ સાથે કોરિલેટેડ થાય છે જો તે 4 cm કે તેનાથી ઓછી હોય તો ગ્રોથ રીસ્ટ્રીક્સન સૂચવે છે મેટરનલ વેઇટ ગેઇન ન થાય તો એબડોમીનલ ગર્થ એ ઇન્ક્રીઝ થતું નથી.
બાયોફિઝિકલ : HC, AC રેશન, ફિમર લેન્થ, એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ, એનાટોમીક સર્વે અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ડોપ્લર પેરામીટર વગેરે.
બાયોકેમીકલ માર્કર: સેકન્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર માં MSAFP અને HCG નું લેવલ એલીવેટેડ થાય.

ફિઝીકલ ફિચર્સ એટ બર્થ:

ફિઝીકલ ફિચર્સ એટ બર્થ:

પરસેન્ટાઇલ સ્ટાન્ડર્ડ કરતાં બર્થ વેઇટ ડેફિસીટ આશરે 600 gm જેટલું ઓછું હોય છે.

લેન્થ ને અફેક્ટ થતી નથી.

એસિમેટ્રીકલ હેડ સર્કમફેરન્સ બોડી કરતાં વધારે હોય છે.

સુકી અને કરચલી વાળી સ્કિન, સ્કેફોઇડ એબડોમન, મિકોનીયમ સ્ટેઇન્ડ અમ્બેલિકલ કોર્ડ ના લીધે બેબી નો નો દેખાવ “ઘરડાં માણસ” જેવો લાગે છે. કાનમાં પીના ની કાર્ટીલેજીનીયસ રિજીસ અને પ્લાન્ટર ક્રીસીસ એ સારી રીતે ડેવલોપ થયેલી હોય છે.

બેબી એ એલર્ટ, એક્ટિવ અને નોર્મલ ક્રાઇ કરે છે, અને આંખો ખુલ્લી રાખે છે.

રિફ્લેક્શિસ એ નોર્મલ હોય છે.

મેનેજમેન્ટ

ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન ગ્રોથ રિસ્ટ્રિક્શન વાળા પેશન્ટ નું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ એ પોસિબલ હોય તો સામાન્ય રીતે એન્ટિનેટલ પિરિયડ સમય દરમિયાન આવે છે.

જ્યારે પણ,જેસ્ટેશનલ એજ કરતા ફિટસ એ સ્મોલ સસ્પેક્ટેડ હોય, ત્યારે સોનોગ્રાફી દ્વારા ગ્રોથ રીટાર્ડેશન ની પ્રેઝેન્સ ને નક્કી કરવા માટે કેરફુલી સર્ચ કરવામાં આવે છે.

જ્યારે ગ્રોથ રિટાર્ડેશન્સ એ પ્રેઝેન્ટ હોય તો પોસિબલ કોઝ ને ફાઇન્ડ આઉટ કરવું જોઇએ.

જો ગ્રોથ રિટાર્ડેશન એ હોય તો સંભવિત કારણ ને આઇડેન્ટીફાય કરવામાં આવે છે.

જો ફિટસ એ સિમેટ્રીકલ રીતે ગ્રોથ રિટાર્ડેશન હોય, તો ફિટસ ની એનોમાલિસ ને આઇડેન્ટીફાય કરવા માટે મેટીક્યુલસ શોધ કરવી જોઇએ.

માલફોરમ્ડ બેબી માં અનનેસેસરી સિઝેરિયન સેક્સન ને પ્રિવેન્ટ માટે ફિટસ ના બ્લડ ના સેમ્પલ અને કેરીયોટાઇપિંગ કરવુ.

મધર ને બર્થ પહેલાં ના સમયગાળા માં એડિક્યુએટ આરામ આપવામાં આવે છે, એટલે કે (લેફ્ટ લેટરલ પોઝીશનમાં).

ત્યારબાદ 2 કલાક લંચ પછી નો હોવો જોઇએ અને નાઇટ સમય દરમિયાન 8 અવર્સ જેટલો આરામ માટેનો સમયગાળો હોવો જોઇએ.

મધર ને માલન્યુટ્રીશન ની કન્ડિશન ને કરેક્ટ કરવા માટે એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં બેલેન્સ ડાયટ પ્રોવાઇડ કરવુ. જેમ કે 300 જેટલી એક્સ્ટ્રા કેલેરી પ્રોવાઇડ કરવી જોઇએ.

સિલેક્ટેડ કરેલા કેસીસ માં ઓછી માત્રામાં એસ્પિરિન (50 mg) ડેઇલી હેલ્પફુલ થાય છે.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી હોસ્પિટલાઇ્ડ કરવું જોઇએ.

IUGR ની કન્ડિશન ને પ્રોપર્લી કન્ફોર્મ કરવુ જોઇએ.

પેશન્ટ ને કોઇપણ કંજીનાઇટલ માલફોર્મેશન તથા જીનેટીક ડિસઓર્ડર હોય તો તેને આઇડેન્ટીફાય કરવું.

ઇન્ટ્રાયુટેરાઇન ગ્રોથ રીટાર્ડેશન નું કોઇપણ સ્પેસિફિક કોઝ હોય તો તેને ફસ્ટ ટ્રીટ કરવું.

ફિટલ‌હાર્ટ સાઉન્ડ ને તથા મધર ની કન્ડિશન ને રેગ્યુલરલી ચેક કરવા.

મધર ના વાઇટલ સાઇન પ્રોપર્લી ચેક કરવા.

મધર ને પ્રોપર્લી સપોર્ટ તથા રિએસ્યોરન્સ પ્રોવાઇડ કરવો.

જો પ્રેગ્નન્સી એ 38 વિક થી વધુ હોય તો ટર્મીનેશન કરાવવામાં આવે છે.

જો પ્રેગ્નન્સી એ 38 વિક કરતા ઓછી હોય તો IUGR ની ડિગ્રી ને ચેક કરવું જોઇએ.

જો માઇલ્ડ અમાઉન્ટ મા રીટાર્ડેશન ની કન્ડિશન હોય તો મધર ને એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી તથા એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં સપ્લીમેન્ટ્રી થેરાપી પ્રોવાઇડ કરવી.

સિવ્યર કેસીસ માં ફિટસ ના લંગ્સ મેચ્યોરેશન ને અસેસ કરવું.

જો લન્ગ્સ ની મેચ્યોરિટી એ એચિવ થાય છે. તે L.S ગુણોત્તર (લેસિથિન-સ્ફિંગોમાઇલિન રેશિયો) દ્વારા અસેસ કરવામાં આવે છે, જે L.S રેશન નું મૂલ્ય 2.0-2.5 કરતા વધારે છે તે લન્ગ્સ ની મેચ્યોરિટી નું સૂચક છે. આવા કિસ્સાઓ માં ડિલિવરી કરાવવા મા આવે છે જ્યાં 32-34 વિક માં ઇન્ડક્શન દ્વારા ફિટસ ની ગ્રોથ ને સુધારી શકાતી નથી અને ત્યારબાદ વજાઇનલ ડિલિવરી/સિઝેરિયન ડિલિવરી થાય છે.

જો લન્ગ્સ ની મેચ્યોરિટી એ પ્રાપ્ત ન થાય તો:

લન્ગસ ની મેચ્યોરિટી નું ઇવાલ્યુએશન કરવામા આવે છે.

ફોસ્ફેટીડીલ ગ્લિસરોલ નું લેવલ અસેસ કરવુ.

જો લન્ગ્સ એ મેચ્યોર ન હોય તો ડેક્સામેથાસોન થેરાપી આપવામા આવે છે અને ટર્મિનેશન કરો.

ડિલિવરી આના દ્વારા થય શકે છે:

મેમ્બ્રેન નું લો રપ્ચર અને ઓક્સીટોસિન દ્વારા અનુસરવા માં આવે છે

34 વિક થી વધુ ની પ્રેગ્નન્સી જેવા કેસોમા ફેવરેબલ સર્વિક્સ અને હેડ એ પેલ્વિસ માં ઊંડે છે. જો સર્વિક્સ ફેવરેબલ હોય તો પ્રોસ્ટાગ્લાન્ડિન જેલ નો યુઝ કરી શકાય છે (PGE2).

અનફેવરેબલ કન્ડિશન માં સિઝેરિયન સેક્સન કરવામાં આવે છે.

વજાઇનલ ડિલિવરી દરમિયાન નીચે મુજબ ની કાળજી રાખવા માં આવે છે:

ડિલિવરી‌ એ વેલ ઇક્વીપ્ડ હોસ્પિટલ માં કરવી જોઇએ જ્યાં સઘન ઇન્ટ્રાનેટલ મોનિટરિંગ શક્ય હોય અને તેમાં ઇન્ટેન્સિવ નિયોનેટલ કેર યુનિટ ની સુવિધા હોય.

નહિંતર, ચાઇલ્ડ ને વેલ ઇક્વિડ હોસ્પિટલ માં ટ્રાન્સફર કરાવ વું જોઇએ.

પ્રેગ્નેન્સિ સમય દરમિયાન સાવચેતી રાખવામાં આવે છે.

પેશન્ટ ને લેફ્ટ લેટરલ ની પોઝીશનમાં માં સુવડાવવુ જોઇએ.

જો હાયપોક્સિયા (મેકોનિયમ સ્ટેનિંગ અને અસામાન્ય CTG) ના સ્લાઇટ્લી પણ એવીડન્સ હોય, તો તે પછી ફસ્ટ સ્ટેજ માં સિઝેરિયન સેકસ્ન અને બીજા સ્ટેજ માં ફોર્સેપ્સ દ્વારા તાત્કાલિક મેઝર્સ લેવા‌ જોઇએ.

બેબી ને કેર માટે પિડિયાટ્રીશીયન પણ અવેઇલેબલ હોવા જોઇએ.

બેબી ને ઇન્ટેન્સિવ નીયોનેટલ કેર‌યુનિટ માં કેર પ્રોવાઈડ કરવી જોઇએ.

જો હાઇપોગ્લાયસેમિયા ની કન્ડિશન હોય તો તેના માટે સ્પેશિયલ પ્રિકોશન્સ લેવા જોઇએ.

મધર ને પ્રોપર્લી કામ અને કમ્ફર્ટેબલ એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું.

• પોસ્ટ મેચ્યોરીટી/પોસ્ટ ટર્મ પ્રેગ્નેન્સી/પોસ્ટ ડેટેડ પ્રેગ્નેન્સી

ડેફીનેશન:

જ્યારે વુમન ની પ્રેગ્નન્સી એ તેને એક્પેક્ટેડ ડેટ ઓફ ડીલેવરી ( EDD) ના 2 વિક પછી પણ કન્ટીન્યુએશન થાય તો તે ડીલેવરી ને પોસ્ટ મેચ્યોરિટી અથવા‌ પોસ્ટ ટર્મ પ્રેગ્નેન્સી કહેવામાં આવે છે. “પોસ્ટમેચ્યોરિટી એટલે કે એવી કન્ડિશન કે જેમાં લાસ્ટ મેન્સ્ટ્રુએસન પિરીયડ ના ફર્સ્ટ ડે થી કેલ્ક્યુલેશન કરતા 294 દિવસ થી વધારે સમય સુધી પ્રેગ્નેન્સી કન્ટીન્યુએશન હોય તો તેને પોસ્ટમેચ્યોરિટી કહેવામા આવે છે”.

ઇટિયોલોજી:

અપનોન,
હેરેડીટરી,
લાસ્ટ મેનસ્ટ્રેશન પિરિયડ (LMP) ઇનએક્યુરેટ હોવાના કારણે-રોન્ગ ડેટ ના‌ કારણે.
સેડેન્ટરી હેબિટ ના કારણે.
હાઇડ્રોએમ્નીઓસ ના કારણે.
એલ્ડર્લી પ્રાઇમી ગ્રેવિડા.
એલ્ડર્લી મલ્ટીપારા.
ફિટલ ફેક્ટર જેમ કે, કન્જીનાઇટલ એનોમાલિસ, એનેનસેફેલી.
પ્લેસેન્ટલ ફેક્ટર જેમ કે, લો ઇસ્ટ્રોજન લેવલ ના કારણે.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
ક્લિનિકલ ફાઇન્ડિંગ્સ: વેઇટ એ રીડયુઝ થાય,એબડોમિનલ ગર્થ એ રિડ્યુઝ થાય,ફોલ્સ પેઇન ની હિસ્ટ્રી જોવા‌ મડવી.
પાલ્પેશન માં યુટ્રસ ની હાઇટ, ફિટસ ની‌ સાઇઝ અને સ્કલ બોન ની હાર્ડનેસ ને અસેસ કરવી.
લાઇકર એમ્ની એ ઓછુ થવાથી યુટ્રસ એ ફુલ ઓફ ફિટસ ફિલ થશે.
ઇન્ટર્નલ એક્ઝામિનેશન માં સર્વિક્સ એ રાઇપ થાય છે તથા સ્કલ બોન એ હાર્ડ જોવા મડે છે.
ઇન્વેસ્ટીગેશન: સોનોગ્રાફી, એમ્નીસીન્ટેસીસ,સ્ટરેઇટ X ray એબડોમન.
ફિટલ વેલબીન્ગ ને અસેસ કરવા માટે દર બે વિક દરમિયાન નોનસ્ટ્રેસ્ટ ટેસ્ટ.
બાયોફિઝિકલ પ્રોફાઇલ,
એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ વોલ્યુમ નું એસ્ટીમેશન કરવા માટે અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફિક.
મોડીફાઇડ બાયોફિઝિકલ પ્રોફાઇલ.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

બેબી: તેનો સામાન્ય દેખાવ એ થીન અને ઓલ્ડ, કરચલી વાડી સ્કિન, વર્નિક્સ કેસીયોસા એબસન્ટ,બોડી અને કોર્ડ એ ગ્રીનીસયેલો કલર ની જોવા મડવી. હાર્ડ હેડ તથા નેઇલ બેડ થી વધારે નેઇલ્સ એ લોન્ગ હોય.

બેબી નો વેઇટ એ 3 kg કરતા વધારે અને તેની લેન્થ એ આશરે 54 cm જેટલી હોય છે.

લાઇકર એમ્ની એ ઓછું અને મિકોનીયમ સ્ટેઇન્ડ વાળું હોય શકે છે.

પ્લેસેન્ટા:ઇન્ફ્રાક્શન અને કેલ્સિફીકેશન થાય છે.

કોર્ડ માં વાર્ટન્ર્સ જેલી ઓછી હોવાથી કોર્ડ કમ્પ્રેશન થાય છે.

મેનેજમેન્ટ:

અનકોમ્પ્લીકેટેડ: સિલેક્ટીવ ઇન્ડક્શન: સ્પોન્ટેનિયસ લેબર માટે અલો કરવો મોડીફાઇડ બાયો ફિઝિકલ પ્રોફાઇલ એ વીકમાં બે વખત કરાવવા.

રૂટીન ઇન્ડક્શન: એક્સપેક્ટેડ ડેટ ના 7 – 10 દિવસ પછી લેબર ઇન્ડિયુઝ કરવું.

ઇન્ડક્શન: જો સર્વિક્સ એ ફેવરેબલ( રાઇપ‌ )હોય તો લો રપ્ચર ઓફ મેમ્બરેન અને ઓક્સિટોસિન ઇન્ફ્યુઝન સ્ટાર્ટ કરાવવું.

જો સર્વિક્સ એ અનફેવરેબલ (અનરાઇપ) હોય તો પ્રોસ્ટાગ્લિડેન્ટીન જેલ નું વજાઇનલી એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

કોમ્પ્લીકેટેડ ગ્રુપ: જો પોસ્ટમેચ્યોરીટી સાથે હાઇરિસ્ક ફેક્ટર જેમ કે પ્રાઇમરીડા, પ્રીએક્લેમ્પસિયા,Rh- ઇનકમ્પીટેબીલિટી, ફિટલ કોમ્પ્રોમાઇસ અથવા ઓલીગો હાઇડ્રોએમ્નીઓસ પ્લેસેન્ટલ ઇનસફીશીયન્સી માં પણ ઇલેક્ટ્રીવ સિઝેરિયન સેક્સન કરવામાં આવે છે.

લેબર દરમિયાન કોઇપણ બીગ બેબી અને પ્રીમેચ્યોરિટી ના કારણે લેબર એ પ્રોલોંગ થય શકે છે પેઇન ને રીલીવ કરવા માટે એનાલજેસીક પ્રોવાઇડ કરવું તથા કેરફૂલી ફિટલ મોનિટરિંગ કરવું જો ફીટલ ડિસ્ટ્રેઝ થાય તો સિઝેરિયન સેક્શન અથવા ફોર્સેપ તથા વેન્ટોઝ દ્વારા ઇમિએટલી ડીલેવરી કરાવવી.

કોમ્પ્લિકેશન્સ:

ફિટલ: પ્લે સેન્ટર ફંકશન રીડયુઝ થવું,ઓલિગોહાઇડ્રોએમ્નીઓસ,અને મિકોનીયમ સ્ટેઇન્ડ લાઇકર ના કારણે હાઇપોક્ઝીયા અને ફિટલ ડિસ્ટ્રેઝ થાય.

ડ્યુરીંગ લેબર: ફીટલ હાયપોક્ઝીયા, એસીડોસીસ, લેબર ડિસ્ફન્કશન, મિકોનિયમ એસ્પીરેસન,બર્થ ઓપરેટીવ ડીલેવરી ડિસમેચ્યોરીટી અથવા મેક્રોસોમિયા.

ફોલોવિન્ગ બર્થ: મીકોનિયમ એસ્પિરેશન ના કારણે કેમિકલ ન્યુમોનાઇટીસ,એટલેક્ટેસિસ,‌ અને પલ્મોનરી હાઇપોટેન્સન, હાઇપોક્ઝિયા, રેસ્પીરેટરી ફેઇલ્યોર,હાઇપોગ્લાઇસેમીયા, સ્ટીલ બર્થ નું રિસ્ક એ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

• ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન ડેથ:

ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન ડેથ ને સ્ટીલ બર્થ પણ કહેવામાં આવે છે.ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન ડેથ એ ત્યારે કહેવામાં આવે છે જ્યારે ફિટસ એ પ્રેગ્નેન્સિ ના 20 વિક પછી તથા ફિટસ ના ડિલેવરી પહેલા તથા ડિલેવરી સમય દરમિયાન જો ફીટસ નું ડેથ થાય તો આ કન્ડિશન ને ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન ડેથ( IUD ) કહેવામાં આવે છે. બધા જ ફીટસ કે જેનો વેઇટ એ 500 gm અથવા તેનાથી વધારે હોય. પ્રેગનેન્સી એન્ટિપાર્ટમ કે લેબર(ઇન્ટ્રાપાર્ટમ) દરમિયાન તે ફિટસ નું ડેથ થાય તો તેને ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન ડેથ કહેવામાં આવે છે.

ઇટિયોલોજી:

એક્ઝેક્ટ કોઝ એ અનનોન છે.
પ્લેસેન્ટલ‌ કોઝ:

પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા,
એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા,
પ્લેસેન્ટલ ઇનસફીશીયન્સી.

અંબેલીકલ કોર્ડ પ્રોબ્લમ:

અંબેલીકલ કોર્ડ પ્રોલેપ્સ થવાના કારણે,
અંબેલીકલ નોટ થવાના કારણે.

મેટર્નલ કન્ડિશન ના કારણે:

પ્રિએક્લેમસીયા તથા એક્લેમ્પ્શિયા ના કારણે,
ડાયાબિટીસ મલાઇટસ ના કારણે,
ઇન્ફેક્શન(સાયટોમેગાલો વાઇરસ,ટોક્સોપ્લાઝમોસિસ),
ક્રોનિક ડીસીઝ ના કારણે જેમ કે,હાઇપરટેન્સન, કિડની ડિસીઝ‌. વગેરે.

ફિટલ કન્ડિશન જેમ કે:

જિનેટિક તથા ક્રોમોઝોમલ એબનોર્માલિટીસ,
કંજીનાઇટલ એનોમાલિશ.

ઇન્ફેક્શન ના કારણે:

મીટર્નલ ઇન્ફેક્શન (જેમ કે, સિફીલીસ,HIV ગ્રુપ B, સ્ટ્રેપટોકોકસ).
ફીટલ ઇન્ફેક્શન ના કારણે.

ટ્રોમા: મેટર્નલટ્રોમાં( Ex : એક્સિડન્ટ તથા ફિઝીકલ ઇન્જરી).

અધર ફેક્ટર્સ: જેમ કે, મલ્ટીપલ જેસ્ટેશન જેમ કે,ટ્વિન્સ.
ડ્રગ તથા સબસ્ટન્સ એબ્યુઝ ના કારણે.
એન્વાયરમેન્ટલ ફેક્ટર ના કારણે (જેમ કે, ટોક્સિન્સ ના એક્સપોઝર માં આવવા ના કારણે).

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

ફિટલ મુવમેન્ટ એબસન્ટ હોવી.
યુટેરાઇન હાઇટ એ જેસ્ટેશનલ પિરિયડ કરતા સ્મોલ જોવા મળવી.
યુટેરાઇન ટોન એ ડિમીનાઇઝ્ડ થવુ.
બ્રેકસ્ટોન હિક્સ કોન્ટ્રેક્શન એ ફેલ્ટ ન થવી.
પાલ્પેશન દરમિયાન ફીટલ‌ મુવમેન્ટ એ ફીલ ન થવી.
પહેલા ફિટલ‌ હાર્ટ સાઉન્ડ ( FHS )એ ઓડીબલ હોય છે ત્યારબાદ ફીટલ હાર્ટ સાઉન્ડ( FHS )એ એબસન્ટ જોવા મળે છે.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
સોનોગ્રાફી: તેમાં ફિટલ મુવમેન્ટ એબસન્ટ જોવા મળે છે.
ફીટસ માં ગ્રેજ્યુઅલી ઓલિગોહાઇડ્રોએમ્નીઓસ ની કન્ડિશન તથા ક્રેનીયલ બોન કોલેપ્સ જોવા મળે છે.
સ્ટ્રેઇટ એબડોમિનલ એક્સ-રે:
a.સ્પાલ્ડીન્ગસાઇન : ક્રેનીયલ બોન નું ઇરરેગ્યુલર ઓવરલેપિંગ થાય છે જે સામાન્ય રીતે ફીટસ ના ડેથ થયા પછીના 7 દિવસ બાદ જોવા મળે છે.
b. સ્પાઇન નું હાઇપરફ્લેક્શન જોવા મળે છે.
C.ક્રાઉડેડ રિબ્સ સેડો સાથે નોર્મલ પેરેલેલ એ લોસ થવું.
d.ગેસ શેડોનો દેખાવ (રોબર્ટની સાઇન).
ફાઇબ્રિનોજેન લેવલ અને પાર્સિયલ થ્રોમ્બોપ્લાસ્ટિન ટાઇમ નુ એસ્ટીમેશન (ખાસ કરીને ફિટસ એ 2 વિક થી વધુ સમય માટે જાળવી રાખવામાં આવે છે).
હિટોલોજિકલ એક્ઝામિનેશન જેમ કે,
ABO એન્ડ Rh ગ્રુપીન્ગ.
VDRL.
પોસ્ટ પ્રેન્ડિઅલ બ્લડ સુગર.
HbA1C.
BUN.
થાઇરોઇડ પ્રોફાઇલ.
TORCH ટેસ્ટ.
લ્યુપસ એન્ટીકોએગ્યુલન્ટ એન્ડ એન્ટીકાર્ડિયોલિપીન એન્ટીબોડી.

મેનેજમેન્ટ:

પ્રિવેન્શન:

પેશન્ટ ને પ્રિ -કન્સેપશન કાઉન્સેલિંગ તથા કેર પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ નું પ્રોપર્લી પ્રિનેટલ ડાઇગ્નોસિસ કરવું.

હાઇ રિસ્ક મધર નું પ્રોપર્લી સ્ક્રીનીંગ કરવું.

જો ફિતલ કોમ્પ્રોમાઇઝ લાગે તો પ્રેગ્નેન્સી ને ટર્મિનેટ કરવી.

એક્સપેક્ટન્ટ મેનેજમેન્ટ:

80 % કેસીસમાં સ્પોન્ટેનિયસ ડીલીવરી એ થયા પછીના બે વિક્સ માં થય જાય છે ત્યારે પેશન્ટ ને હોસ્પિટલ માં એડમિટ થવા માટેનુ એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.

પેશન્ટ નું ફાઇબ્રીનોજન એસ્ટીમેશન દર વિક પર કરાવવું.

અર્લી ડીલેવરી માં હોસ્પિટલ માં એડમિટ કરી લેબર માટે ઇન્ડક્શન કરવું.

ઓક્સિટોસિન ઇન્ફ્યુઝન જ્યારે સર્વિક્સ એ ફેવરેબલ હોય ત્યારે કરવામાં આવે છે.

જ્યારે સર્વિક્સ એ અનફેવરેબલ હોય ત્યારે પ્રોસ્ટાલેન્ડિન જેલ પોસ્ટીરીયર ફોર્નિક્સ માં મૂકવામાં આવે છે.

મિઝોપ્રોસ્ટોલ ( PGE 1 )25-50 માઇક્રોગ્રામ વજાયનલી અથવા ઓરલી ઇફેક્ટીવ હોય છે.

મોટે ભાગે સિઝેરિયન સેક્શન એ મેજર ડીગ્રી પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા અને ટ્રાન્સવર્સ લાઇ હોય ત્યારે કરવામાં આવે છે.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી સાઇકોલોજીકલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

ફિટસ એ ડેથ થયા માટેના કોઝ ને પ્રોપર્લી એક્સપ્લેઇન કરવું.

પેશન્ટ માં પોસ્ટ પાર્ટમ ડિપ્રેશન નું રિસ્ક વધારે પ્રમાણમાં હોવાથી પેશન્ટ ને જરૂરિયાત પડે ત્યારે સાયકોલોજિસ્ટ અથવા કાઉન્સેલર દ્વારા સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

પેશન્ટના ઇન્વેસ્ટિગેશન રિપોર્ટ્સ નું રીવ્યુ કરી ત્યારબાદ ફ્યુચર પ્રેગ્નેન્સી માટે કાઉન્સિલિંગ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને રેગ્યુલર્લી ફોલોઅપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

• હાઇરિસ્ક પ્રેગ્નન્સી:

સ્ક્રિનિંગ એન્ડ અસેસમેન્ટ ફોર હાઇ રિસ્ક:

એવી પ્રેગનેન્સી કે જેમાં સીરીયસ કોમ્પ્લિકેશન્સ થવાના રિસ્ક હોય તેને હાઇ રિસ્ક પ્રેગ્નન્સી મા ગણવામાં આવે છે.

રિસ્ક ફેક્ટર્સ છે કે થવાના ચાન્સીસ છે તે આઇડેન્ટીફાય કરવા માટે બધી જ પ્રેગ્નન્સી નું ઇવાલ્યુએશન કરવામાં આવે છે. પ્રેગનેન્સી ને હાઇ રિસ્ક માં ક્લાસિફાઇ કરવાથી જો તેમને એક્સ્ટ્રા અટેન્શન પ્રોવાઇડ કરવાની જરૂરિયાત હોય તો એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં પ્રોવાઇડ કરી શકાય.

પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન સ્પેસિફીક કંજીનાઇટલ એનોમાલિશ માટે રિસ્ક નુ અસેસમેન્ટ કરવા માટે સ્ક્રીનીંગ વિકલ્પો અવેઇલેબલ છે અને તેમાં મીસ્કેરેજ ના રિસ્ક નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ નથી.

જો હાઇરિસ્ક વુમન નું ઇવાલ્યુએશન અર્લી કરવામાં આવે તો, તે હાઇ રિસ્ક ધરાવતી પ્રેગ્નેન્ટ વુમન ને ડિલિવરી પહેલા પેરીનેટલ સેન્ટર માં રીફર કરી શકાય છે, જેનાથી નીયોનેટલ ના મોર્બીડીટી તથા મોટાલિટી રેટ માં ઘટાડો કરી શકાય છે.

રેફરલ માટે નું મોસ્ટ કોમન રિઝન એ પ્રીટમૅ ડીલેવરી છે કે જે સામાન્ય રીતે પ્રીમેચ્યોર રપ્ચર ઓફ મેમ્બરેન ના લીધે જોવા મળે છે.
હાઇ રિસ્ક મધર ના સ્ક્રીનીંગ અને અસેસમેન્ટ માટેનું મેઝર બેનિફિટ એ છે કે જો મધર તથા બેબી ને જો કોઇપણ કોમ્પ્લિકેશન્સ હોય અથવા પ્રોબ્લેમ હોય તો તેનું અર્લી ડીટેક્શન થય શકે છે તેના કારણે મધર અને બેબી ના હેલ્થ સ્ટેટસ માં બેટર આઉટકમ મેળવી શકાય છે. તથા મધર એ હેલ્ધી બેબી ને બર્થ આપી શકે છે.

હાઇ રિસ્ક સ્ટ કેસીસ જેમ કે,

ઓબ્સ્ટ્રેટ્રિકલ હિસ્ટ્રી:
પ્રિવ્યસ સ્ટીલ બર્થ,
પ્રિવ્યસ નીયોનેટલ ડેથ,
પ્રિવિયસ પ્રીમેચ્યોર ઇનફન્ટ,
રીકરંટ એબોર્શન ની હિસ્ટ્રી .

મધરની મેડિકલ હિસ્ટ્રી જેમ કે,

મેટરનલ ઇલનેસ ,
ક્રોનિક હાઇપરટેન્શન,
એબનોર્મલ PAP સ્મીયર ટેસ્ટ,
ઇન્સ્યુલિન ડિપેન્ડન્ટ ડાયાબિટીસ,
રીનલ ડીસીઝ,
Rh- આઇસોઇમ્યુનાઇઝેશન,

મેટરનલ ફિઝિકલ રિસ્ક ફેક્ટર્સ,

ઇનકમ્પીટન્ટ સર્વિક્સ ,
યુટેરાઇન માલફોર્મેશન.

કરંટ પ્રેગ્નેન્સી ના રિસ્ક ફેક્ટર,

મોડરેટ થી સીવ્યર પ્રીએક્લેમ્શિયા(જેમા, હાઇપર ટેન્શન, ઇડિમા( વેઇટ ગેઇન), પ્રોટીનયુરિયા(પ્રોટીન ઇન યુરિન),તથા આલ્બ્યુમિન્યુરિયા જોવા મળે),

પોલીહાઇડ્રોએમનીઓસ ( એટલે કે જ્યારે લાઇકર એમની નું અમાઉન્ટ એ 2000 ml કરતાં વધી જાય ),

ઓલીગો હાઇડ્રોએમ્નીઓસ(જ્યારે લાઇકર એમની નુ અમાઉન્ટ એ એટ ટર્મ 200 ml કરતા ઓછી હોય તો તેને ઓલીગોહાઇડ્રોએમ્નીઓસ કહે છે.),

પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ( જ્યારે પ્લેસેન્ટા પાર્શિયલી અથવા કમ્પ્લીટલી યુટ્રસ ના ઇન્ટર્નલ OS ની નજીક અથવા તેની ઉપર ઇમ્પ્લાન્ટ થાય તો તેને પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા કહે છે ).

મલ્ટીપલ પ્રેગનેન્સી (જ્યારે એક કરતાં વધારે ફીટસ એ એક સાથે અને એક જ સમયે પર યુટ્રસ માં ડેવલોપ થાય તો તેને મલ્ટીપલ પ્રેગ્નન્સી કહે છે ).

એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા (એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા એ એક એન્ટી પાર્ટમ હેમરેજ (APH) નું જ ફોર્મ છે કે જેમાં નોર્મલી સિચ્યુએટેડ પ્લેસેન્ટા એ પ્રિમેચ્યોરલી યુટેરાઇન વોલમાંથી સેપરેટ થાય છે અને તેના કારણે બ્લીડિંગ જોવા મળે છે જેને એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા કહેવામાં આવે છે.)

અધર હાઇ રિસ્ક પ્રેગ્નેન્સિ:

એબનોર્મલ ફિટલ પોઝીશન,
વજાઇનલ બ્લીડિંગ,
માલપ્રેઝન્ટેશન,
ફિટસ એ જેસ્ટેશન એજ કરતા સ્મોલ હોવું,
Hb લેવલ એ 10 g/ dl કરતા ઓછુ હોવુ,
પુઅર વેઇટ ગેઇન,
પ્રોટીનયુરિયા,
ગ્લાઇકોસુરિયા,
સિસ્ટોલિક BP. 155 mm of Hg કરતા વધારે હોવી.
વજાઇનલ ઇન્ફેક્શન. વગેરે.

અર્લી પ્રેગ્નન્સી સમય દરમિયાન જે બાબતો ને ધ્યાનમાં લેવામાં આવે છે તે છે —

બ્લડ ટેસ્ટિંગ જેમાં મધર નું હિમોગ્લોબિન લેવલ, ABO તથા Rh ગ્રુપ અને બ્લડ શુગર લેવલ નું મોનિટરિંગ કરવામાં આવે છે.
મધર માં એક્સેસિવ વેઇટ ગેઇન એ સામાન્ય રીતે ફ્લુઇડ રિટેન્શન થવાના કારણે જોવા મળે છે. અને જો મધર માં વેઇટ એ ઘટતો હોય તો તેના કારણે ઇન્ટરાયુટેરાઇલ ગ્રોથ રીટાર્ડેશન (IUGR) ની કન્ડિશન થવાનુ રિસ્ક પણ રહે છે.

પહેલાની હાઇપર ટેન્શન ની હિસ્ટ્રી અથવા પ્રેગ્નન્સી ઇન્ડયુઝડ હાયપરટેન્શન ( PIH ) એ મધર અને સાથે સાથે ફિટસ માં રિસ્ક માટેનું કારણ હોય શકે છે.

જો એમ્નિયોટિક ફ્લુઇડ નું પ્રમાણ વધારે હોય અથવા એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ નું પ્રમાણ ઘટેલું હોય તો તે પણ રિસ્ક ફેક્ટર્સ કહેવામાં આવે છે.

જે હાઇરિસ્ક વાળા કેસીસ હોય તેના માટે બીજા એપ્રોચિસ ને ફોલો કરવા જોઇએ છે નીચે મુજબ છે:

• મેટર્નલ સીરમ આલ્ફા ફિટો પ્રોટીન (MSAFP):

આલ્ફા ફિટો પ્રોટીન(AFP) તે ઓન્કો ફિટલ પ્રોટીન છે અને તે યોલ્ક શેક અને ફિટલ લીવરમાં ઉત્પન્ન થાય છે.
ફિટલ સીરમ અને એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડમાં હાઇએસ્ટ લેવલ આશરે 13 વીક અને મેટનલ સિરમ માં 32 વિક એ હોય છે.
આલ્ફા ફિટો પ્રોટીન( AFP) માં મેટર્નલ સિરમ અને એમ્નિઓટિક ફ્લુઇડ નુ ટેસ્ટ કરવામાં આવે છે. આ સામાન્ય રીતે ફિટસ માં ન્યુરલ ટ્યુબ ડિફેક્ટ તથા બીજી કન્જીનાઇટલ ડિફેક્ટ નુ રિસ્ક હોય ત્યારે કરવામા આવે છે. જો આલ્ફા ફીટો પ્રોટીન( AFP) નું લેવલ હાઇ હોય તો તે ફિટસ પેથોલોજી,ઓપન ન્યુરલ ટ્યુબ ડિફેક્ટ ને ઇન્ડિકેટ કરે છે અને જો આલ્ફા ફીટો પ્રોટીન ( AFP) નું લેવલ લો હોય તો તે ડાઉન સિન્ડ્રોમ તથા જેસ્ટેશન ટ્રોફોબ્લાસ્ટિક ડિસીઝ ની કન્ડિશન સજેસ કરે છે.
અમુક કેસીસ માં મેટરનલ સીરમ આલ્ફા ફીટો પ્રોટીન ( MSAFP) નું અમાઉન્ટ ઇન્ક્રીઝ જોવા મળે છે જેમ કે મલ્ટીપલ પ્રેગ્નેન્સી, ઓપન ન્યુરલ ટ્યુબ ડિફેક્ટ રીનલ એનોમાલિશ, Rh આઇસોઇમ્યુનાઇઝેશન, IUFD(ઇન્ટ્રાયુટેરાઇન ફિટલ ડેથ), એન્ટીરિયર એબડોમીનલ વોલ ડિફેક્ટ વગેરે કન્ડિશન …
આ ટેસ્ટ એ 15 થી 18 વિક દરમિયાન કરવામા આવે છે.

• કોરિયોનીક વિલસ સેમ્પલિંગ(CVS):

જીનેટીક ડિસઓર્ડર ના પ્રિનેટલ ડાયગ્નોસીસ માટે ટ્રાન્સસર્વાઇકલી 10 – 12 વિક્સ અને ટ્રાન્સએબડોમીનલી 10 વિક સુધી અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ના ગાઇડન્સ હેઠળ કોરિઓનિક વિલાઇ નુ સેમ્પલિંગ લેવામાં આવે છે.
કોરિઓન ફ્રોન્ડોસમ, ટ્રાન્સસર્વાઇકલી (સર્વિક્સ દ્વારા કેથેટર ઇન્ટ્રોડ્યુસ કરવામાં આવે છે), અથવા ટ્રાન્સએબડોમિનલી (મેટરનલ એબડોમન મા યુટેરાઇન વોલ દ્વારા પ્લેસેન્ટલ ટીશ્યુસ માં નીડલ નું ઇન્સર્શન કરીને) તેમાંથી થોડા વિલાઇ ને કલેક્ટ કરી શકાય છે.ડાયગ્નોસિસ એ 24 અવર્સ મા મેળવવા મા આવે છે.

આ ટેસ્ટ ની પોઝીટીવ બાબત એ છે કે રિઝલ્ટ એ અર્લી પ્રાપ્ત થાય છે, અને જો ટર્મિનેશન જરૂરી હોય, તો તે ફક્ત ફર્સ્ટટ્રાઇમેસ્ટર મા જ કરી શકાય છે.આ ટેસ્ટ એ ફિટલ લોસ, લિમ્બ ડિફોર્મિટીસ તથા વજાઇનલ બ્લીડિંગ વગેરે સાથે પણ સંકળાયેલું હોય છે. મિસ્કેરેજ ઉપરાંત, ઇન્ફેક્શન અને એમ્નિઅટિક ફ્લુઇડ લિકેજ નું રિસ્ક છે.
પરિણામે એમ્નિઅટિક ફ્લુઇડ એ લીક થય શકે છે જે ઓલિગો હાઇડ્રેમનીઓસ તરીકે ઓળખાતી કન્ડિશન માં વિકાસ કરી શકે છે જે લો એમ્નિઅટિક ફ્લુઇડ નુ લેવલ છે.
ટેસ્ટ કરવાનો સમય – 10 વિક પછી નો હોય છે.

• કોર્ડોસીન્ટેસીસ( પરક્યુટેનિયસ આંબેલિકસ બ્લડ સેમ્પલીંગ ):

આ ટેસ્ટ માં પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન ફિટલ ના બ્લડ સેમ્પલ ને કલેક્ટ કરવામાં આવે છે અને ત્યારબાદ કોઇપણ ક્રોમોઝોમલ એબ્નોર્માલિટી અથવા બ્લડ ડિસ્ઓર્ડર નું ડાયગ્નોસીસ કરવામાં આવે છે. તેમા અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ના ગાઇડન્સ માં અંબેલીકલ વેઇન નુ પંક્ચર કરી નીડલ નું ઇન્સર્શન કરવામાં આવે છે. અને ત્યારબાદ 0.5 થી 2 ml જેટલા ફિટલ બ્લડ ને કલેક્ટ કરવામાં આવે છે.આ ટેસ્ટ ના કારણે પ્રિટર્મ લેબર, એબોર્શન અથવા ઇન્ટ્રાયુટેરાઇન પિટલ ડેથ ની કન્ડિશન થય શકે છે.

આ ટેસ્ટ કરવાનો સમય – 18 વિક પછી નો હોય છે.

• ટ્રીપલ ટેસ્ટ:

આ ટેસ્ટમાં ત્રણ ટેસ્ટ નું કોમ્બિનેશન કરવામાં આવે છે જેમાં,
મેટરનલ સીરમ આલ્ફા ફીટોપ્રોટીન( MSAFP), હ્યુમન કોરીયોનિક ગોનાડોટ્રોફીન (HCG), તથા અનકોન્યુગેકેટેડ ઇસ્ટ્રોલ (UE) નો ઇનવોલ્વમેન્ટ થાય છે.
આ ટેસ્ટ એ ડાઉન સિન્ડ્રોમ ને ડિટેક્ટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.
જો પ્રેગનેન્સી અફેક્ટેડ હોય તો મેટરનલ સિરમ આલ્ફા ફીટો પ્રોટીન( MSAFP ) અને ઇસ્ટ્રોજન નું લેવલ લો આવે છે અને હ્યુમન કોરિયોનિક ગોનાડો ટ્રોફીન (HCG ) નું લેવલ હાઇ આવે છે.

• એમ્નીઓસીન્ટેસીસ:

આ એક ઇન્વેસિવ પ્રોસિઝર છે જે સામાન્ય રીતે 16 – 18 વિક્સ દરમ્યાન અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી ગાઇડન્સ માં ફિટલ સેલ્સના સાઇટો જેનીક એક એનાલાઇસીસ DNA એનાલાઇસીસ અને ફ્લુઇડ ના બાયોકેમીકલ ટેસ્ટ માટે કરવામાં આવે છે.

આ પ્રોસીઝર માં ફાઇન નીડલ ને ટ્રાન્સ એબડોમિનલ દ્વારા એમ્નીઓટીક કેવીટી માં ઇન્સરશન કરી તેમાંથી એમનીઓટિક ફ્લુઇડ નું એસ્પીરેશન કરવામાં આવે છે.

પ્રોસિઝર –

એક્ચ્યુઅલ પ્રોસિઝર પહેલા, એમ્નિઓટિક ફ્લુઇડ ને વિડ્રો કરવા માટે ઉપયોગ માં લેવાતી નીડલ ઇન્સર્શન કરતી વખતે પેઇન ને દૂર કરવા માટે લોકલ એનેસ્થેટિક આપવામાં આવે છે.
મધર ના એબડોમીનલ વોલ દ્વારા અને યુટ્રસ ની વોલ થ્રુ એમ્નિઅટિક સેક માં નીડલ ઇન્સર્શન કરવામાં આવે છે.

અલ્ટ્રાસાઉન્ડ – ગાઇડન્સ ની મદદથી, નીડલ ને સેક ના એવા એરિયા તરફ ગાઇડન્સ આપવામાં આવે છે જે ફિટસ થી દૂર હોય અને ટેસ્ટિંગ માટે આશરે 20 ml એમ્નિઓટિક ફ્લુઇડ વિડ્રો કરવામા આવે છે. એમ્નિઅટિક ફ્લુઇડ માં સેલ્સ હોય છે જે ડેવલોપિંગ ફિટસ દ્વારા સેડ ઓફ કરવામા આવે છે.

સેલ ને ક્રોમોઝોમ્સ ની નંબર અને સાઇઝ (કેરીયોટાઇપ) માટે તપાસવામાં આવે છે કે શું એવી કોઇ સમસ્યા છે કે જે અમુક કન્ડિશન માટે બાળક ને રિસ્ક મા મૂકે છે. એમ્નિઅટિક ફ્લુઇડ રિમુવ કર્યા પછી, ફિટસ ના સેલ તેનાથી અલગ થઇ જાય છે.

સેલ્સ ને કલ્ચર મિડીયમ મા ગ્રો કરવામા આવે છે, પછી ફિક્સડ અને સ્ટેઇન્ડ કરવામા આવે છે.
માઇક્રોસ્કોપ મા ક્રોમોઝોમ્સ ની એબનોર્માલીટીસ માટે તપાસ કરવામાં આવે છે.

આ ટેસ્ટ દ્વારા મોસ્ટ કોમન એબ્નોર્માલિટીસ ડિટેક્ટ થાય છે જેમાં મોસ્ટલી ક્રોમોઝોમલ ડિસઓર્ડર જેમકે ડાઉન સિન્ડ્રોમ,એડવર્ડ સિન્ડ્રોમ( ટ્રાઇસોમી 18) અને ટર્નર સિન્ડ્રોમ ,ન્યુરલ ટ્યુબ ડિફેક્ટ જેમકે સ્પાઇના બાયફિડા અને એનેનસેફેલી.
આ ટેસ્ટ દ્વારા ઘણી હન્ડ્રેડ જેટલી જિનેટિક ડિસઓર્ડર આઇડેન્ટીફાઇ થઇ શકે છે.

એમ્નિઓસેન્ટેસિસ એ પણ ડિટેક્ટ કરી શકે છે કે માતા કે બાળક Rh- નેગેટિવ છે કે કેમ અને જો ઇમીડીએટલી ટર્મિનેશન ની જરૂર હોય તો બાળક ના લન્ગ્સ એ તેના બર્થ માટે પૂરતા મેચ્યોર છે કે કેમ. એમ્નીઓસિન્ટેસીસ એ દરેક પ્રકાર ની એબનોર્માલિટી શોધી શકતું નથી, જેમ કે – ઉદાહરણ તરીકે, તે કહી શકતું નથી કે બેબી ને ક્લેફ્ટ લીપ છે કે ક્લેફ્ટ પેલેટ.

એમ્નીઓસિન્ટેસીસ એ પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન કરવામાં આવે છે જ્યારે:

કોઇ વુમન ને પ્રિવ્યસલી ક્રોમોઝોમલ અફેક્ટેડ પ્રેગ્નેન્સી અથવા જીનેટીક ડિસઓર્ડર હોય તેમાં ડાઉન સિન્ડ્રોમ અને બીજી અધર ડિફેક્ટ છે કે નહીં તે કન્ફોર્મેશન કરવા માટે કરવામાં આવે છે.

અલ્ટ્રાસાઉન્ડ એક્ઝામિનેશન દ્વારા ડિટેક્ટ કરવામાં આવેલી ક્રોમોઝોમલ એબનોર્માલિટી ક્રોમોઝોમલ એબનોર્માલીટીસ ઇન્ક્રીઝ થવાના રિસ્ક ઇન્ડિકેટ કરે.

પેરેન્ટસ માં કોઇપણ જીનેટીક ડીસઓર્ડર અથવા ફેમિલીમાં કોઇને બર્થ ડિફેક્ટ ની હિસ્ટ્રી હોય ત્યારે.

જે વુમન એ 35 વર્ષ કરતાં ઓલ્ડર હોય તેવા વુમનમાં.

એવી વુમન કે જે તેના બાળક માં ક્રોમોઝોમલ એબ્નોર્માલિટી થવા માટે ચિંતીત હોય છે તેના રિક્વેસ્ટ કરવાના કારણે.

રિસ્ક એસોસિયેટેડ વિથ એમ્નીઓસિન્ટેસીસ:

મેટરનલ તથા ફીટલ હેમરેજ,
ઇન્ફેક્શન,
ફિટલ ઇન્જરી,
મિસકેરેજ.

લેટ પ્રેગનેન્સી દરમ્યાન:

બાયોફિઝિકલ
યુટેરોપ્લેસેન્ટલ ઇન્સફીશીયનસી માટે ફિટરલ મુવમેન્ટ કાઉન્ટ, કાર્ડીઓટોકોગ્રાફી, નોન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ, ફિટલ બાયો ફિઝિકલ પ્રોફાઇલ ( BPP), ડોપ્લર અલ્ટ્રાસાઉન્ડ, કોન્ટ્રાકશન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ( CST), ઇમનીઓટિક ફ્લુઇડ વોલ્યુમ વગેરે બાયો ફિઝિકલ ઇન્વેસ્ટિગેશન્સ કરવામાં આવે છે.

• ફિટલ મુવમેન્ટ કાઉન્ટ:

કાર્ડિફ કાઉન્ટ 10 ફોર્મ્યુલા:

આમાં પેશન્ટ એ 9.am થી ફિટલ મુવમેન્ટ ગણવાનુ સ્ટાર્ટ કરે અને 10 મુવમેન્ટ થાય ત્યારે બંધ કરે તેને સળંગ બે દિવસમાં 12 અવર્સ ની અંદર 10 કરતા ઓછી મુવમેન્ટ અથવા એક દિવસમાં એક પણ મુવમેન્ટ ફિલ થાય નહીં તો ડોક્ટર ને જાણ કરવાનુ કહેવામાં આવે છે.

ડેઇલી ફિટલ મુવમેન્ટ કાઉન્ટ( DFMC):

આ ટેસ્ટમાં સવાર ,બપોર અને સાંજ એમ દરેક સમયગાળામાં થ્રી કાઉન્ટસ ગણવા અને તેને ચાર વડે મલ્ટિપ્લાય કરવા જો તે 12 અવર્સ મા 10 કરતા કે દરેક સમયગાળા માં ત્રણ કરતાં ઓછી ફીટસ મુવમેન્ટ થાય તો ફિટસ ને તકલીફ છે તેવુ સૂચવાય છે.

ડાયગ્નોસીસ મોડાલીટીસ ઇન્વેઝીવ એન્ડ નોનઇન્વેઝીવ:

પ્રિનેટલ સ્ક્રિનિંગ તથા ડાયગ્નોસીસ માટે જુદા જુદા ઇન્વેઝીવ અને નોન ઇન્વેઝીવમેથડ નો યુઝ કરવામાં આવે છે.

જેમાં નોન ઇન્વેસિવ મેથડ (એવી મેથડ કે જેમાં કોઇ પણ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ ને બોડી ની અંદર ઓપનીંગ કરી ઇન્સર્ટ કરવાની જરૂરિયાત રહેતી નથી) માં,

બોડી ની આઉટસાઇડ માંથી યુટ્રસ નું એક્ઝામિનેશન કરવું.

અલ્ટ્રા સાઉન્ડ ડીટેક્શન.
ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ સાંભળવા( FHS ).

એક્સટર્નલ ફિટલ મોનિટરિંગ જેમકે નોન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ(NST) જેવી ટેસ્ટ નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે.

ઇન્વેઝીવ મેથડ (એક મેડિકલ પ્રોસીઝર છે કે જે બોડી મા ઇન્વેડ થાય છે (એન્ટર કરે છે), સામાન્ય રીતે સ્કીન ને કટ કરીને અથવા પંક્ચર કરીને અથવા બોડી માં ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ એન્ટર કરીને)
જેમ કે,

કોરીયોનિક વિલસ સેમ્પલિંગ,
એમ્નીઓસેન્ટેસીસ,
કોર્ડોસીન્ટેસીસ,
મેટર્નલ સીરમ આલ્ફા ફિટો પ્રોટીન ( MSAFP) જેવી મેથડ નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે.

• અલ્ટ્રાસાઉન્ડ સ્કેન( USG):

અલ્ટ્રાસાઉન્ડ સ્કેન એ સામાન્ય રીતે સેફ,નોન ઇન્વેસિવ,એક્યુરેટ અને કોસ્ટ ઇફેક્ટિવ ઇન્વેસ્ટિગેશન છે. અલ્ટ્રા સાઉન્ડ સ્કેનમાં હાઇ ફ્રીક્વન્સી સાઉન્ડ વેવ્સ ને યુટ્રસ મા ટ્રાન્સમિટ કરવામાં આવે છે.

અલ્ટ્રાસોનિક મા બેબી ના બાઉન્સ ઓફ અને પરત આવતા પડઘા ને કમ્પ્યુટર દ્વારા સ્ક્રીન પરની એકઇમેજ માં ટ્રાન્સલેટ કરવામાં આવે છે જે બાળક ની પોઝીશન અને મુવમેન્ટસ દર્શાવે છે. બોન જેવા હાર્ડ ટિશ્યુસ એ સૌથી મોટા એચોઇસ (પડઘા)ને રિફલેકટ કરે છે અને તે ઇમેજ માં વાઇટ હોય છે, અને સ્મૂથ ટિસ્યુસ એ ગ્રે(ભૂખરા) અને ડાઘાવાળા દેખાય છે. ફ્લુઇડ (જેમ કે એમ્નિઅટિક ફ્લુઇડ કે જેમાં બાળક રહેલું છે) કોઇપણ પડઘા ને રિફ્લેક્ટ કરતું નથી તેથી કાળા દેખાય છે.

તે વાઇટ,ગ્રે અને કાળા રંગ ના આ વિવિધ રંગો વચ્ચેનો ડિફરન્ટ છે જે સોનોગ્રાફર ને ઇમેજ નું ઇન્ટરપ્રિટીંગ કરવાની મંજૂરી આપે છે જ્યારે પ્રેગ્નેન્સી ના શરૂઆત મા એબડોમન નું સ્કેનિંગ કરવામાં આવે ત્યારે પ્રોસીઝર માટે ઘણીવાર ફુલ બ્લાડર ની જરૂર પડે છે.

યુઝ ઓફ અલ્ટ્રાસાઉન્ડ:

ફીટસ ની વાયેબિલિટી ચેક કરવા માટે

ફિટસ ના હાર્ટ બીટ્સ એ અલ્ટ્રા સાઉન્ડ દ્વારા ચેક કરી શકાય છે.*કેટલા ફીટસ એ યુટેરાઇન કેવીટી માં સર્વાઇવ થય રહ્યા છે તે ચેક કરવા માટે/ નંબર ઓફ ફીટસ ચેક કરવા માટે સામાન્ય રીતે પ્રેગ્નેન્સી ના 14 વિક પહેલા તે જણાવે છે કે વુમન એ એક બાળક સાથે પ્રેગનેન્ટ છે કે કેમ તે અલ્ટ્રાસાઉન્ડ સ્કેનિંગ નો ઉપયોગ ફિટસ લાઇવ છે કે કેમ અને તે એક ફિટસ છે કે ટ્વીન્સ અથવા ટ્રીપ્લેટ્સ માંથી એક છે કે કેમ તે ચેક કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એક્ટોપીક પ્રેગ્નન્સી ને ડિટેક્ટ કરવા માટે

કોઇ એબનોર્માલીટીસ હોય તો તેને ડિટેક્ટ કરવા માટે જેમ કે એક્ટોપિક પ્રેગ્નેન્સિ ની કન્ડિશન હોય કે તો તે ડિટેક્ટ કરવા માટે યુઝ થાય છે કે જેમાં ફીટસ એ યુટેરાઇન કેવીટી ની આઉટ સાઇડમાં ઇમ્પ્લાન્ટ થાય છે જે મુખ્યત્વે ફેલોપિયન ટ્યુબ માં ઇમ્પ્લાન્ટ થાય તેને ડિટેક્ટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

ડોપ્લર અમ્બિલિકલ વેલોસીમેટ્રી‌ડોપ્લર અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી યુટેરાઇન અને ફિટસ ની બ્લડવેસેલ્સ માં આર.બી.સી( R.B.C.) જે ગતિ એ ટ્રાવેલ કરે છે તેને મેઝર કરે છે. ડાયાબિટીસ અથવા પ્રેગ્નેન્સી ના હાયપરટેન્શન ધરાવતી વુમન મા પ્રેઝન્ટ વાસ્ક્યુલર રેઝીસ્ટન્ટ અને પરિણામે પ્લેસેન્ટલ ઇનસફિસીયન્સી આવી રહી છે કે કેમ તે નક્કી કરવા માટે આ મદદરૂપ છે.

પ્લેસેન્ટલ ગ્રેડિંગ:

પ્લેસેન્ટલ ગ્રેડિંગ એ સામાન્ય રીતે પ્લેસેન્ટા મા કેટલા અમાઉન્ટ માં કેલ્શિયમ નું ડિપોઝીટ થાય છે તેના પર આધાર રાખે છે.પ્લેસેન્ટા ને 0 (12-24 વિક), 1 (30-32 વિક), 2 (36 વિક) અથવા 3 (38 વિક) તરીકે ગ્રેડિંગ પ્રોવાઇડ કરી શકાય છે.

એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ વોલ્યુમ અસેસમેન્ટ
જો ફીટસ એ એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ ડિક્રીઝ થતા ની સાથે યુટ્રસ માં સ્ટ્રેસ્ડ થાય તો ફિટસ ને અંબેલીકલ કોર્ડ કંમ્પ્રેસન ના રિસ્ક મા મૂકવામાં આવે છે અને જેના કારણે તેના ન્યુટ્રીશનલ લેવલ માં પણ ઇન્ટરફેર થાય છે.
20 વિક થી ઓછા સમય માટે, યુટ્રસ એ મીડ પોઇન્ટ (લાઇન નિગ્રા) સાથે બે વર્ટીકલ લાઇન ના ભાગોમાં ડિવાઇડ થાય છે. દરેક બાજુ એ પ્રેઝન્ટ એમ્નિઅટિક ફ્લુઇડ ના સૌથી મોટા પોકેટ નો વર્ટીકલ ડાયામીટર એ સે.મી.( cm )માં મેઝર કરવામા આવે છે. એમ્નિઅટિક ફ્લુઇડ ઇન્ડેક્સ (AFI) એ બેનો સરવાળો છે.20 વિક પછી, યુટ્રસ ને ચાર ભાગમાં ડિવાઇડ કરવામા આવે છે અને ચાર નો સરવાળો લેવામાં આવે છે. એવરેજ AFI: 12-15 cm (28-40 વિક્સ); 5-6 (ઓલિગોહાઇડ્રેમનીઓસ), 20-24 (પોલીહાઇડ્રેમનીઓસ).

વજાઇનલ બ્લિડિંગ થવા માટેનું કારણ ડિટેક્ટ કરવા માટે
અલ્ટ્રાસાઉન્ડ મધર ને થતા કોઇપણ બ્લિડિંગ નું કારણ શોધવામાં મદદ કરે છે. વજાઇનલ બ્લિડિંગ ના કેસ માં ફિટસ ની વાયેબિલિટી એ અલ્ટ્રાસાઉન્ડ દ્વારા મેઝર કરવામાં આવે છે.પલ્સ ડોપ્લર અલ્ટ્રાસાઉન્ડ દ્વારા લગભગ 6 વિક્સ મા વિઝીબલ હાર્ટ બિટ્સ જોઇ શકાય છે અને ડિટેક્ટ કરી શકાય છે અને તે સામાન્ય રીતે ક્લિયરલી રીતે 7 વિકે ડેપીક્ટેબલ (ચિત્રિત) કરી શકાય છે.

પ્રેગ્નેન્સી ની એક્યુરેટ ડેટ ને ફાઇન્ડ આઉટ કરવા માટે
પ્રેગનેન્સી ની ચોક્કસ તારીખ બેબી નું મેઝરમેન્ટ કરીને પણ જાણી શકાય છે.લાસ્ટ મેન્સ્ટ્રુએસન સાયકલ ની અનિશ્ચિતતાવાળા પેસન્ટ માટે યોગ્ય ડેટિંગ પર પહોંચવા માટે પ્રેગ્નેન્સી માં આવા મેઝરમેન્ટ શક્ય તેટલા વહેલા કરવું આવશ્યક હોય છે. કરવામાં આવેલ મેઝરમેન્ટ છે:

a) ક્રાઉન- રમ્પ લેન્થ (લંબાઇ) (CRL):

આ મેઝરમેન્ટ એ 7 થી 13 વિક્સ ની વચ્ચે કરી શકાય છે અને તે જેસ્ટેશન નો ખૂબ જ એક્યુરેટ અંદાજ આપે છે.

b) બાયપરાઇટલ ડાયામીટર (BPD)

હેડ ની 2 બાજુઓ વચ્ચેનો ડાયામીટર. આ 13 વિક્સ પછી મેઝર કરવામા આવે છે. તે 13 વિક્સ મા લગભગ 2.4 સે.મી.થી ટર્મ પર લગભગ 9.5 સે.મી. સુધી ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

c) ફેમર લેન્થ (FL)

બોડી ના સૌથી લોન્ગેસ્ટ બોન ને મેઝર કરે છે અને ફિટસ ની લોન્જીટ્યુડીનલ ગ્રોથ ને રિફ્લેક્ટ કરે છે. તેની ઉપયોગીતા BPD જેવી જ છે. તે 14 વિક માં લગભગ 1.5 સેમીથી ટર્મ પર લગભગ 7.8 સેમી સુધી વધે છે.

d) ધ એબડોમીનલ સરકમફરેન્સ ( AC )
લેટ પ્રેગનેન્સી માં કરવા માટેનું એકમાત્ર સૌથી મહત્વપૂર્ણ મેઝરમેન્ટ છે.તે એજ કરતાં ફિટસ ના કદ અને વજન ને વધુ રિફ્લેક્ટ કરે છે.

ડાઉન સિન્ડ્રોમ ના રીસ્ક નું અસેસમેન્ટ કરવા માટે

11-14 વિક માં ચાઇલ્ડ ની નેક ના પાછળ ના ભાગ માથી ફ્લુઇડ નુ મેઝરમેન્ટ કરી (જેને નુચલ ટ્રાન્સલુસન્સી સ્કેન કહેવાય છે)ડાઉન સિન્ડ્રોમ ની પ્રેઝન્સ શોધી શકાય છે.આ સ્ટેજ માં કેટલીક મોટી એબ્નોર્માલિટીસ પણ શોધી શકાય છે. 11 થી 14 વિક્સ મા,નેક ની પાછળ ની સ્કીન ની થીકનેસ નું મેઝરમેન્ટ એ (જેને નુચલ ટ્રાન્સલુસન્સી મેઝરમેન્ટ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે)તેનો ઉપયોગ ક્રોમોઝોમલ એબ્નોર્માલિટી ધરાવતા ફિટસ ના રિસ્ક નુ મેઝરમેન્ટ કરવા માટે થય શકે છે.બ્લર્ડ ટેસ્ટ એ શા માટે એબનોર્મલ છે તે ફાઇન્ડ આઉટ કરવા માટે.

ડાયગ્નોસ્ટિક ટેસ્ટ ને પરફોર્મ કરવામાં આસિસ્ટ કરવા માટે
ફિટસ ના વેલ્બીંગ ને અસેસ કરવા માટે અમુક ટેસ્ટ, જેમ કે CVS અથવા એમ્નીઓસેંટેસીસ, અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ની મદદથી બાળક અને પ્લેસેન્ટા ની પોઝીશન દર્શાવી ને સેફ્લી રીતે કરવામાં આવે છે.

ડેવલોપમેન્ટ ઓફ ફિટસ
18 વીક પછી ફિટસ ને વધારે ડિટેઇલ માં એક્ઝામિન કરવું પોસિબલ હોય છે. મોટાભાગની ઓર્ગન સિસ્ટમ ને એક્ઝામિનેશન કરી શકાય છે તેની ખાતરી કરવા માટે કે ફિટસ નુ ડેવલોપમેન્ટ એ નોર્મલી રીતે થતુ જણાય છે.

અમુક પ્રકાર ની એબ્નોર્માલિટીસ ને ડાયગ્નોસીસ કરવા માટે

જેમ કે સ્પાઇના બિફિડા. ફિટસ માં ઘણી સ્ટ્રકચરલ એબ્નોર્માલિટીસ નું અલ્ટ્રાસાઉન્ડ સ્કેન દ્વારા રિલાયેબલ ડાયગ્નોસીસ કરી શકાય છે, અને આ સામાન્ય રીતે 20 વિક પહેલા કરી શકાય છે.

એમ્નીઓટીક ફ્લ્યુઇડ નુ અમાઉન્ટ અસેસ કરવા તથા પેસેન્ટા નું લોકેટ કરવા માટે

લાઇકર એટલે કે એમ્નિઓટિક ફ્લુઇડ વધારે અથવા ઓછું અમાઉન્ટ એ અલ્ટ્રાસાઉન્ડ દ્વારા ક્લીયરલી રીતે ડિટેક્ટ થય શકે છે અને આ બંને કન્ડિશન ફીટસ ને એડવર્સ ઇફેક્ટ કરી શકે છે.અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી એ પ્લેસેન્ટા ના લોકેશન ને પણ ડિટેક્ટ કરવા માટે અગત્યની હોય છે. જેના કારણે પ્રેઝન્ટાની કોઇપણ એબનોર્મલ સાઇટ હોય તો તેનું અર્લી ડિટેકશન થઇ શકે છે જેમ કે પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા.

અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી એ બીજી ઓબ્સ્ટ્રેટ્રિકલ કન્ડિશન માટે પણ અગત્યની હોય છે જેમ કે,

a) જ્યારે ઇન્ટરાયુટેરાઇન ડેથ એ કન્ફોર્મ કરવાની જરૂરિયાત હોય ત્યારે.

b) અમુક કેસીસમાં ફિટલ પ્રેઝન્ટેશન ને ચેક કરવા માટે.

C) જ્યારે બાયોફિઝિકલ પ્રોફાઇલમાં, ફિટલ મુવમેન્ટ, ટોન તથા બ્રિધિંગ નું ઇવાલ્યુએશન કરવાની જરૂરિયાત હોય ત્યારે.

d) પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન યુટેરાઇન અને પેલ્વિક એબ્નોર્માલિટીસ ને ડાઇગ્નોસીસ કરવા માટે.
Ex: ફાઇબ્રોમાયોમાટા, ઓવેરિયન સિસ્ટ.

અલ્ટ્રાસાઉન્ડ સ્કેન વજાઇનલી અને એબડોમીનલી બંને રીતે થય શકે છે

વજાઇનલ સ્કેન

વજાઇનલ સ્કેન એ પ્રેગ્નેન્સી ના માત્ર ફસ્ટ 12 – 14 વિક દરમિયાન જ કરવામાં આવે છે. કારણકે આ સ્ટેજમાં ફિટસ એ ખૂબ નાનું હોય છે અને તેમાં વજાયનલ સ્કેન એ એબડોમીનલ સ્કેન ની કમ્પેર માં બેટર વ્યુ પ્રોવાઇડ કરે છે.વજાઇનલ સ્કેન માં મધર ને તેને બેક પર લાઇલાઇડાઉન કરવા માટે કહેવામાં આવે છે ત્યારબાદ લુબ્રિકેટ કરેલું સેન્સર એ વજાઇનામાં ઇન્સર્ટ કરવામાં આવે છે આ સેન્સર એ સામાન્ય રીતે કોન્ડમ દ્વારા કવર થયેલું હોય છે.

એબડોમિનલ સ્કેન

એબડોમિનલ સ્કેન એ સામાન્ય રીતે પ્રેગ્નેન્સી ના 12 થી 14 વીક્સ પછી યુઝ કરવામાં આવે છે. એબડોમિનલ સ્કેન મા મધર ને તેની બેક પર સૂવાનું કહેવામાં આવે છે. તેના લોવર એબડોમન ઉપર તેની સ્કિન પર જેલ લગાવવામાં આવે છે. જેલ સેન્સર ને તેની સ્કિન પર સરળતાથી સ્લાઇડ કરવા દે છે અને ક્લીયર ઇમેજ પ્રોડ્યુસ કરવામાં મદદ કરે છે. સેન્સર ને તેની સ્કિન ની સામે મજબૂત રીતે પકડવામાં આવે છે અને એબડોમીનલ સરફેસ પર ખસેડવામાં આવે છે.

ડોપ્લર અલ્ટ્રાસાઉન્ડ

ડોપ્લર અલ્ટ્રાસાઉન્ડ હાલમાં ફિટસ ના કાર્ડિયાક પલ્સેસન અને ફિટસ ની વિવિધ બ્લડ વેસેલ્સ માં પલ્સેસન નુ ડિટેક્શન કરવામા મોસ્ટ વાઇડલી રીતે યુઝ થાય છે.તાજેતર ના વર્ષો માં ડોપ્લર અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ટેક્નોલૉજી માં વધુ વિકાસ એ ઓબ્સ્ટ્રેટ્રિક માં તેની એપ્લિકેશન માં એક ગ્રેટ એક્સપાન્સન ને સક્ષમ બનાવ્યું છે, ખાસ કરીને ફિટસ ની વેલ્બીંગ નું અસેસમેન્ટ અને મોનીટરીંગ રાખવાના એરિયા માં, તેનુ પ્રોગ્રેસન એ ઇન્ટ્રાયુટેરાઇન ગ્રોથ રિસ્ટ્રીક્શન તથા કાર્ડિયાક માલફોર્મેશન ને ડાયગ્નોસીસ કરવામા મા ફેસ કરે છે.

• કાર્ડિયોટોકોગ્રાફી (CTG):

કાર્ડિયોટોકોગ્રાફી (CTG) માં ફિટલ હાર્ટ બીટ અને યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન ને ગ્રાફિકલી રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે.
તે જનરલી રીતે થર્ડ ટ્રાયમેસ્ટર દરમ્યાન કરવામાં આવે છે. મોનિટરિંગ કરવા માટે વપરાતા મશીન ને કાર્ડિયોટોકોગ્રાફ કહેવામાં આવે છે અને તે ઇલેક્ટ્રોનિક ફિટલ મોનિટર( EFM) અથવા એક્સટર્નલ ફિટલ મોનિટર (EFM) તરીકે પણ ઓળખાય છે.

બે ટ્રાન્સડ્યુસર્સ નો ઉપયોગ એબડોમન ની વોલ પર પટ્ટા લગાવી ને એક્સટર્નલી રીતે કરવામાં આવે છે. એક ફિટસ ના હાર્ટ રેટ મેઝર કરે છે અને બીજું યુટ્રસ ના કોન્ટ્રાક્શન ને મેઝર કરે છે.

ઇન્ટર્નલ મેઝરમેન્ટ પણ કરી શકાય છે. તેને ચોક્કસ ડિગ્રી ના સર્વાઇકલ ડાયલેટેશન ની જરૂર પડે છે, કારણ કે આમાં યુટેરાઇન કેવીટી મા પ્રેશર કેથેટર ઇન્સર્ટ કરવામાં આવે છે અને પલ્સ ને એડિક્યુએટ રીતે મેઝર માટે ફિટસ ના માથા સાથે સ્કાલ્પ ઇલેક્ટ્રોડ અટેચ કરવાનુ હોય છે.જ્યારે કોમ્પ્લીકેટેડ બર્થ થવાની શક્યતાઓ હોય તે પ્રિફર્ડ હોય છે. કાર્ડિયોટોકોગ્રાફી એ નોન – સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ (NST) તેમજ કોન્ટ્રાક્શન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ (CST) કરવા માટે પણ યુઝ થાય છે.

• નોન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ (NST):

નોન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ ( NST) માં ફિટલ મુવમેન્ટ ના રિસ્પોન્સ માં ફિટલ હાર્ટ રેટ ( FHR ) નું મોનિટરિંગ કરીને ફિટસ ની વેલ્બીંગ નું ઇવાલ્યુએશન કરવામાં આવે છે. આ ટેસ્ટ કરાવવા થી ફીટસ ઉપર કોઇ ખાસ સ્ટ્રેસ આવતો નથી. નોન-સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ માં ફિટસ ના હાર્ટ રેટ અને યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન મોનિટર કરવા માટેનો બેલ્ટ મધર ના એબડોમન ની આસપાસ અટેચ્ડ કરવામા આવે છે.

નોન સ્ટ્રેસ કોમન પ્રિનેટલ પ્રોસિજર છે કે જે સામાન્ય રીતે ફીટલ હેલ્થ ને અસેસ કરવા માટે સામાન્ય રીતે થર્ડ ટ્રાયમેસ્ટર દરમ્યાન કરવામાં આવે છે.હાર્ટ રેટ એ લગભગ 20-30 મિનિટ માટે રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે, તે સમય દરમિયાન મધર ઇન્ડિકેટ કરે છે કે તેણી ને ફિટસ ની કોઇ મુવમેન્ટ લાગે છે કે કેમ. બેઝલાઇન માં શોર્ટ ટર્મ ની વેરિયેશન 10 અને 15 bpm ની વચ્ચે હોવી જોઇએ. અને જો બીજી એબનોર્માલીટીસ સાથે વેરિયેશન ને લાંબા સમય સુધી ઘટાડી ન શકાય તેવી હોય તો ફિટસ ડિસ્ટ્રેસ હોય શકે છે.

પરપઝ:

NST (નોન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ) નો પ્રાઇમરિ ગોલ એ બાળક ના હાર્ટ રેટ નું મોનિટરિંગ કરવું અને ફિટલ હાર્ટ રેટ ( FHR ) એ મુવમેન્ટ પ્રત્યે કેવો રિસ્પોન્સ પ્રોવાઇડ કરે છે તે અસેસમેન્ટ કરવાનો હોય છે. તે ફીટસ ની વેલ્બીંગ નું ઇવાલ્યુએશન કરવામાં મદદ કરે છે અને બાળક ના ઓક્સિજન ના લેવલ અને ઓવરઓલ હેલ્થ ની ઇનસાઇટ પ્રોવાઇડ કરી શકે છે. NST નો યુઝ સામાન્ય રીતે એવા કિસ્સાઓ માં થાય છે કે જ્યાં ફિટસ ના હેલ્થ વિશે ચિંતા હોય અથવા જ્યારે કોઇ કોમ્પ્લિકેશન માટે રિસ્ક હોય.

પોઝીશન એન્ડ પ્રિપેરેશન ઓફ મધર:

નોન સ્ટ્રેસ સ્ટ્રેસ( NST ) એ સામાન્ય રીતે મધર ને પ્રોપરલી કમ્ફર્ટેબલ પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરી પરફોર્મ કરવામાં આવે છે આ ટેસ્ટ પરફોર્મ કરતી વખતે ફિટસ એ સ્લીપિંગ કન્ડિશન માં ન હોવું જોઇએ કારણકે તેના કારણે ફિટલ હાર્ટ રેટ માં વેરીએશન આવી શકે છે એટલે કે ફિટલ હાર્ટ રેટ મા ઘટાડો જોવા મળી શકે છે. ફિટસ ને એબડોમીનલ પાલ્પેશન અથવા બઝર દ્વારા તેને અરાઉઝ કરવામાં આવે છે. વુમન ને એડવાઇઝ આપવી કે જ્યારે તે ફિટલ મુવમેન્ટ ફીલ કરે ત્યારે બટન ને પ્રેસ કરવું અને ફિટલ હાર્ટ રેટ(FHR)નુ મોનિટરિંગ કરવુ.

એડવાન્ટેજીસ:

આ એક નોન ઇન્વેસિવ ટેસ્ટ છે.
આ ટેસ્ટ એ સિમ્પલ,
ઇનએક્સપેન્સીવ તથા ઓછો ટાઇમ કન્ઝુયુમીંગ છે.
આ ટેસ્ટ નું કોઇ પણ કોન્ટ્રાઇન્ડિકેશન કે કોમ્પ્લિકેશન હોતું નથી.
આ ટેસ્ટ ને પરફોર્મ કરવામાં કોઇપણ સ્પેશ્યલ એક્સપર્ટાઇઝ ની જરૂરિયાત હોતી નથી.
આ ટેસ્ટ દ્વારા ઇમિડીયેટ આન્સર મેળવી શકાય છે.

ઇન્ટરપ્રિટેશન ઓફ ટેસ્ટ:

• રિએક્ટિવ ટેસ્ટ( નોર્મલ સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ( NST)):

જ્યારે ફિટસ ની મુવમેન્ટ ના રિલેસન માં ફિટલ હાર્ટ રેટ ( FHR ) 15-30 સેકન્ડ સુધી બેઝલાઇન થી ઉપર 15 બીટ્સ / મિનિટ સુધી નો પ્રવેગ હોય ત્યારે ટેસ્ટ ને રિએક્ટીવ ગણવામાં આવે છે.જ્યારે 10- મિનિટ ના સમયગાળામાં આવી બે અથવા વધુ ઘટનાઓ અથવા 20- મિનિટના સમયગાળામાં પાંચ અથવા વધુ પ્રવેગક હોય, ત્યારે ટેસ્ટ ને નોર્મલ ગણવામાં આવે છે.

નોન રિએક્ટિવ ટેસ્ટ( એબનોર્મલ નોન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ ):

નોન – રીએક્ટીવ ટેસ્ટ ત્યારે કહેવામાં આવે છે જ્યારે ફીટલ હાર્ટ રેટ એ ફિટસ ની મુવમેન્ટ ના રિસ્પોન્સ માં એબસન્સ હોય છે. જ્યારે ફિટલ હાર્ટ રેટ એ ફિટલ મુવમેન્ટ ના રિસ્પોન્સ મા 15 બીટ્સ/ મિનિટ કરતાં ઓછા હોય અને તે 15 સેકન્ડ કરતાં ઓછા સમય સુધી રહે તો આ ટેસ્ટ એ એબનોર્મલ કહેવામાં આવે છે.

સસ્પિસીયસ નોન- સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ
આમાં ફિટસ ની મુવમેન્ટ ના રિલેસન માં ફિટસ ના હાર્ટ રેટ નો પ્રવેગ છે, પરંતુ બેઝલાઇન થી ઉપરના બીટ્સ, પ્રવેગ ની સંખ્યા અથવા ડ્યુરેશન ની લેન્થ રિએક્ટિવ અથવા નોન- રિએક્ટિવ હોવાના ક્રિઇટએરિયા ને પૂર્ણ કરતી નથી.

ઇન્ડીકેશન ઓફ નોન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ( NST ):

જે વુમન ને પહેલાની કોઇપણ મેડિકલ કન્ડિશન હોય જેમકે ડાયાબિટીસ અથવા પ્રેગ્નન્સી સમય દરમિયાન અરાઇઝ થયેલી કન્ડિશન જેમ કે,
હાયપર ટેન્શન ની કન્ડિશન હોય.

જ્યારે, ફિટલ મુવમેન્ટ એ યુઝ્વલ કરતા ઓછી ફિલ થાય તેવું પ્રેગનેન્ટ વુમન એ રિપોર્ટ કરે ત્યારે. ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન ગ્રોથ રિટાયર્ડેશન ( IUGR )ની કન્ડિશન કે જેમાં ચાઇલ્ડ એ તેની નોર્મલ એજ મુજબ પ્રોપરલી ગ્રો થતું નથી.જ્યારે એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ નું અમાઉન્ટ એ ખૂબ વધારે હોય અથવા એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ નુ અમાઉન્ટ એ ઓછું થયેલું હોય.કોઇ વુમન ની પ્રિવ્યસ પ્રેગનેન્સી મા તેનુ બેબી ને લોસ્ટ થયેલું હોય તેવી કન્ડિશન માં.

પ્રેગનેન્સી ના 40 વીક પછી પણ જે વુમન ની પ્રેગ્નન્સી કંટીન્યુ હોય તેવી કન્ડિશન માં બેબી ના બેલ્બીંગ ને ચેક કરવા માટે આ ટેસ્ટ ને પરફોર્મ કરવામાં આવે છે.
વુમન ને એક્સટર્નલ સેફેલિક વર્ઝન( બ્રીચ બેબી ને ટર્ન કરવા) અથવા થર્ડ ટ્રાયમેસ્ટર મા એમ્નીયોસેન્ટીસીસ (બાળક ના લંગ્સ એ બર્થ માટે પૂરતા મેચ્યોર છે કે કેમ તે નક્કી કરવા અથવા યુટ્રસ ના ઇન્ફેક્શન ને રુલ આઉટ કરવા) જેવી પ્રોસિઝર કર્યા પછી, હેલ્થ કેર પ્રેક્ટિશનર એ બેબી નું વેલ્બીંગ છે કે કેમ તેની ખાતરી કરવા માટે નોન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ ( NST ) કરવામા આવે છે.

• કોન્ટ્રાક્શન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ( CST):

કોન્ટ્રેક્શન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ
( CST) એ વુમન મા જ્યારે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન સમયે ફિટસ નુ ઓક્સિજન લેવલ એ રિડ્યુઝ થાય ત્યારે ફિટસ ના હેલ્થ ની કન્ડિશન અને ફિટલ હાર્ટ રેટ ( FHR ) ની કન્ડિશન અસેસ કરવા માટે યુઝ થાય છે. આ ટેસ્ટ માં ઓક્સિટોસીન દ્વારા ઇન્ડ્યુસ્ડ કરાયેલા યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન મા ફિટલ હાર્ટ રેટ નો રિસ્પોન્સ અસેસ કરવામાં આવે છે.

આ ટેસ્ટ માં એક્સટર્નલ હાર્ટ મોનિટરિંગ કરવામાં આવે છે. યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન સમયે ફિટસ નુ થોડા સમય માટે બ્લડ તથા ઓક્સિજન સપ્લાય એ ડ્રોપ થાય છે આ કન્ડિશન એ મોસ્ટઓફ બેબીસ માટે પ્રોબ્લેમ હોતી નથી પરંતુ અમુક બેબી માં તેના હાર્ટ રેટ સ્લો થય જાય છે. હાર્ટ રેટમાં થતા આ ચેન્જીસ એ એક્સટર્નલ ફિટલ મોનિટરિંગ ડિવાઇસ ઉપર જોવામાં આવે છે. આ ટેસ્ટ એ સામાન્ય રીતે જ્યારે વુમન ને 34 વીક અથવા તેના કરતાં વધારે વિક્સ ની પ્રેગ્નન્સી હોય ત્યારે પરફોર્મ કરવામાં આવે છે.

પ્રિપેરેશન ઓફ મધર:

આમાં વુમન ને સેમીરિક્યુમ્બન્ટ પોઝીશન, લેટરલ ટીલ્ટ પોઝિશન,તથા પ્રોપર્લી કમ્ફર્ટેબલ પોઝીશન પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે. ત્યારબાદ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન્સ ને 20 થી 30 મિનિટ માટે રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે. જો યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન એ 10 મિનિટમાં ત્રણ અથવા ત્રણ કરતાં વધારે હોય અને તેનો ડ્યુરેશન એ સામાન્ય રીતે 40 સેકન્ડ કરતાં વધારે હોય તો કોઇ પણ સ્ટીમ્યુલેશન ની જરૂરિયાત હોતી નથી. જો સ્પોન્ટેનિયસ સ્ટીમ્યુલેસન એબસન્ટ હોય તો ઓક્સિટોસિન પ્રોવાઇડ કરી સ્ટીમ્યુલેશન ને ઇંડ્યુઝ કરવામાં આવે છે.ઓક્સિટોસિન ચેલેન્જ ટેસ્ટ માં, ડાયલ્યૂટ કરેલું ઓક્સિટોસિન સોલ્યુશન ઇન્ટ્રાવિનસલી એડમિનિસ્ટર કરવામાં આવે છે. ત્યારબાદ ઇન્ફ્યુઝન નો રેટ એ થોડા થોડા ઇન્ટરવલ પર ઇન્ક્રીઝ કરવો જ્યાં સુધી 10 મિનિટ માં ત્રણ અથવા ત્રણ કરતાં વધારે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન એ 30 મીનીટ કરતા વધારે સમય સુધી જોવા મળે નહી ત્યાં સુધી ત્યારબાદ રેકોર્ડિંગ કર્યા પછી ઓક્સિટોસીન ઇન્ફ્યુઝન ને સ્ટોપ કરવું,

કોન્ટ્રાકશન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ એ નીચે મુજબ ની કન્ડિશન ચેક કરવા માટે કરવામાં આવે છે જેમ કે,

લેબર ની પ્રોસેસ દરમ્યાન અથવા યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન દરમ્યાન જ્યારે ઓક્સિજન નું અમાઉન્ટ ઓછું હોય ત્યારે ફીટસ ની વેલ્બીંગ ને અસેસ કરવા માટે તથા ફિટલ હાર્ટ રેટ ( FHR ) ને અસેસ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

કોન્ટ્રાઇન્ડીકેશન

જો વુમન ને પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ની કન્ડિશન હોય,
વુમન ને એન્ટી પાર્ટમ હેમરેજ (APH) ની કન્ડિશન હોય,
પ્રિવ્યસ ક્લાસિક સિઝેરીયન સેક્શન થયેલું હોય,
જે ક્લાઇન્ટ ને પ્રીટમૅ લેબર થવાના હાઇરિસ્ક હોય

રિસ્ક

લેબર એ સામાન્ય રિતે એક્સપેક્ટેડ ડેટ ઓફ ડિવલેવરી કર્તા અર્લી સ્ટાર્ટ થય શકે.

પ્રોલોંગ કોન્ટ્રાક્શન ના કારણે બેબી મા પ્રોબ્લેમ એ અરાઇઝ થય શકે.

ઇન્ટરપ્રિટેશન:

આ કોન્ટ્રાક્શન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ ( CST ) એ જ્યારે વુમન એ લેબર પ્રોસેસ મા હોય ત્યારે થોડા સમય માટે ફિટસ ને બ્લડ તથા ઓક્સિજન સપ્લાય એ રિડ્યુઝ થાય છે,તો તે રિડ્યુઝ થયેલા બ્લડ અને ઓક્સિજન સપ્લાય ના કારણે ફિટસ ના હેલ્થ સ્ટેટસ ને અસેસ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

નોર્મલ કોન્ટ્રાક્શન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ ( CST )

નોર્મલ ટેસ્ટ ના રીઝલ્ટ ને નેગેટિવ કહેવામા આવે છે.જેમા બેબી ના હાર્ટ રેટ એ લો(ડિસેલેરેટ) થતા નથી.પરંતુ કોન્ટ્રાક્શન(લેટ ડિસેલેરેટ)પછી લો થાય છે.

એબનોર્મલ કોન્ટ્રાકશન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ (CST)

એબનોર્મલ કોન્ટ્રાકશન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ (CST) ના રીઝલ્ટ ને પોઝિટિવ કહેવામાં આવે છે કે જેમાં ફિટસ ના હાર્ટ રેટ એ સ્લો થાય છે અને તે કોન્ટ્રાકશન થયા પછી પણ કંટીન્યુઅસલી સ્લોજ રહે છે એટલે કે ફિટસ ને નોર્મલ લેબર દરમિયાન પ્રોબ્લમ અરાઇઝ થય શકે છે. તેનો અર્થ એ પણ થઇ શકે કે જો ડીલેવરી સમય દરમિયાન ડીલે થાય તો બેબી ને પ્રોબ્લમ અરાઇઝ થઇ શકે છે.

હાઇપરસ્ટીમ્યુલેશન

હાયપરસ્ટિમ્યુલેશન માં કોન્ટ્રાક્શન એ 90 સેકન્ડ કે તેથી વધુ સમય સુધી ચાલે છે.

સસ્પિસીયસ

આમાં ફિટલ હાર્ટ રેટ નુ લેટ ડિક્લેરેસન છે, પરંતુ આ રિપીટેટીવ હોતુ નથી અને કન્ટીન્યુઅસ કોન્ટ્રાક્શન સાથે થતું નથી.

અનસેટીસ્ફેક્ટરી

આમા રેકોર્ડિંગ ની ક્વોલિટી એ એટલી સારી હોતી નથી.

• એનિમિયા.

એનીમિયાએ પ્રેગ્નેન્સી દરમિયાન વુમન માં જોવા મળતો મોસ્ટ કોમન બ્લડ ડિસઓર્ડર છે. તે સામાન્ય રીતે પુઅર સોસીયોઇકોનોમિક કન્ડિશનવાળા વિસ્તાર માં વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે. એનિમિયા એ એવી કન્ડિશન છે જેમાં સર્ક્યુલેટિંગ રેડ બ્લડ સેલ તથા હિમોગ્લોબીન લેવલ એ તેના નોર્મલ લેવલ કરતા ઓછા પ્રમાણ (રિડ્યુસ નંબર )માં હોય છે. તેના કારણે રેડ બ્લડ સેલ ની ઓક્સિજન કેરિંગ કેપેસીટી એ ડીક્રીઝ થાય છે. તે સામાન્ય રીતે જુદા જુદા કારણોના લીધે જોવા મળે છે જેમ કે ન્યુટ્રીશનલ ડેફિશીયન્સી( આયૅન,વિટામીન B12 , ઓર ફોલેટ. ), ક્રોનિક ડિસીઝ, જીનેટીક કન્ડિશન,તથા બ્લડ લોસ.

ફિમેલ મા‌ નોર્મલ Hb : 12-16 gm/ dl.

જો ફિમેલ માં હિમોગ્લોબીન નુ લેવલ એ 10 gm/ dl – 11.9 gm/ dl ની વચ્ચે હોય તો તેને માઇલ્ડ એનિમિયા કહેવામાં આવે છે.

જો ફિમેલ માં હિમોગ્લોબીન નુ લેવલ એ 7 gm/ dl – 9.9 gm/ dl ની વચ્ચે હોય તો તેને મોડરેટ એનિમિયા કહેવામાં આવે છે.

જો ફિમેલ માં હિમોગ્લોબીન નુ લેવલ એ 7 gm/ dl થી ઓછુ હોય તો તેને સિવ્યર એનિમિયા કહેવામાં આવે છે.

ક્લાસિફિકેશન:

1.ફિઝિયોલોજિકલ એનિમિયા.
2.પેથોલોજીકલ એનિમિયા.

1.ફિઝિયોલોજિકલ એનિમિયા: પ્રેગ્નન્સી મા પ્લાઝમા વોલ્યુમ રેડ બ્લેડ સેલ્સ (RBC)વોલ્યુમ અને હિમોગ્લોબિન માસ વધે છે આથી પ્રેગ્નેન્સી ડિમાન્ડ સ્પેશ્યલી સેકંડ હાફ ટ્રાઇમેસ્ટર માં ઇન્ક્રીઝ થાય છે સાથે એડિક્યુએટ અમાઉન્ટ માં ડાયટ થી પણ આયર્ન ની એક્સ્ટ્રા ડિમાન્ડ એ ફૂલફીલ થતી નથી તેથી પ્રેગ્નન્સી સમય દરમિયાન ફિઝીયોલોજીકલ આયર્ન ડેફિસીયન્સિ જોવા મળે છે. તેથી હિમોગ્લોબીન કોન્સનટ્રેશન પ્રી પ્રેગ્નેન્સી માં હિમોડાયલ્યુશન અને નેગેટિવ આયર્ન બેલેન્સ ની ઇફેક્ટ ના કારણે ફોલ ડાઉન થાય છે.

2.પેથોલોજીકલ એનિમિયા:
ડેફિસીયન્સી એનિમિયા: આયર્ન ડેફિશિયનસી, ફોલિક એસિડ ડેફિશિયન્સી, વિટામિન B 12 ડેફિશિયન્સી, પ્રોટીન ડેફિશિયન્સી વગેરે ના કારણે.

હેમરેજીક:
એક્યુટ: શરૂઆત ના મહિનાઓ માં બ્લિડિંગ અથવા એન્ટિ પાર્ટમ હેમરેજ( APH) ના કારણે.
ક્રોનિક: હુકવોર્મ ઇન્ફેસ્ટેશન, બ્લિડિંગ પાઇલ્સ વગેરે.

હેરેડીટરી: થેલેસેમીયા,સિકલ સેલ હિમોગ્લોબિનોપથી,અધર, હિમોગ્લોબીનોપથી,હેરેડીટરી હિમોલાઇટીક.

બોનમેરો ઇનસફીશીયન્સી: રેડીએશન ના કારણે હાઇપોપ્લેશિયા અથવા એ પ્લેસિયા, ડ્રગ્સ (એસ્પીરિન, ઇન્ડોમેથાસિન.
એનીમિયા ઓફ‌ ઇન્ફેક્શન (મેલેરિયા, ટ્યુબરક્યુલોસીસ).
ક્રોનિક ડીસીઝ (રિનલ)અથવા નીયોપ્લાઝમ.

ઇટિયોલોજી:

ન્યુટ્રીશનલ ડેફિસિયન્સી ના કારણે.
ક્રોનિક ડીસીઝ ના કારણે.
જીનેટીક ફેક્ટરના કારણે.
બ્લડ લોસ થવાના કારણે.
ઇન્ફેક્શન થવાના કારણે.
બોનમેરો ડીસઓર્ડર ના કારણે.
વિટામીન ડેફીશીયન્સી ના કારણે.
રેડ બ્લડ સેલ નું પ્રોડક્શન ઇમેર્ડ થવાના કારણે.
એકસેસિવ અમાઉન્ટ માં બ્લડ લોસ થવાના કારણે.
રેડ બ્લડ સેલ્સ નું પ્રોડક્શન ડીક્રીઝ થવાના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

થાક લાગવો,
નબળાઈ આવવી,
સ્કિન,કંજક્ટાઇવા તથા મ્યુકસ મેમ્બરેન એ પેલ થવી,
શોર્ટનેસ ઓફ બ્રિધિંગ થવું,
ચક્કર આવવા,
માથું દુખવું,
રેપિડ તથા ઇરરેગ્યુલર હાર્ટબીટ થવા,
હાથ તથા પગ એ કોલ્ડ થવા.
નેઇલ્સ એ બ્રિટલ થવા.
કોન્સન્ટ્રેશન પુઅર થવું.
કોગ્નિટિવ ડીફીકલ્ટીઝ થવી.
ગ્રોથ તથા ડેવલોપમેન્ટ ડીલે થવા.
ભૂખ ન લાગવી.
ચક્કર આવવા.
ટેકીપ્નીયા.
ટેકીકાર્ડીયા.
પાલ્પીટેશન.
ડાયરિયા એન્ડ વોમીટીંગ થવી.
કાર્ડીયાક એમ્લાર્જમેન્ટ વીથ મરમર સાઉન્ડ.
અમુક કેસીસ માં જોન્ડીશ, પેટેચાઇ તથા ઇકાઇમોસીસ પણ પ્રેઝન્ટ હોવું.
હિપેટોમેગાલી થવું.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન

હિસ્ટ્રી ટેકિંગ,
ફિઝીકલ એક્ઝામીનેશન,
કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ ટેસ્ટ.
પેરીફેરલબ્લડસ્મીયર.
એડિશનલ બ્લડ ટેસ્ટ.
બોનમેરો એસ્પીરેશન એન્ડ બાયોપ્સી.
ઇમેજિંગ ટેસ્ટ.
એક્સ રે.
સીટી સ્કેન.
એમ .આર .આઇ.
જીનેટીક ટેસ્ટીંગ.
સ્ટૂલ એક્ઝામિનેશન

મેનેજમેન્ટ:

વુમન ને એનીમિયા થવા માટેના કારણ ને અસેસ કરવું.

જો વુમન ને એનીમિયાની કન્ડિશન એ ન્યુટ્રીશનલ ડેફીશીયનસી ના કારણે હોય તો ચાઇલ્ડ ને એડીક્યુએટ ન્યુટ્રીશનલ સપ્લિમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી જેમ કે આયૅન, વિટામીન B 12 તથા ફોલેટ.

વુમન ને પ્રોપર્લી આયર્ન યુક્ત ન્યુટ્રિશિયસ ડાયટ પ્રોવાઇડ કરવું.

વુમન ને ન્યુટ્રીશનલ ડેફીશીયન્સી પ્રમાણે એડીક્યુએટ સપ્લીમેન્ટ્રી ડાયટ પ્રોવાઇડ કરવું.

જો વુમન ને એનીમિયા ની કન્ડિશન કોઇપણ ઇન્ફેક્શન અથવા ક્રોનિક ડીઝીઝ ના કારણે હોય તો વુમન ની તે કન્ડિશન ને ઇમીડીએટલી ટ્રીટ કરવી.

જો વુમન ને સિવ્યર એનીમિયા ની કન્ડિશન હોય તો પ્રોપર્લી બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન કરવું.

વુમન ને રેગ્યુલરલી મોનિટરિંગ કરવું.

જો વુમન ને એનિમિયા ની કન્ડિશન એ એક્સેસિવ બ્લડ લોસ થવાના કારણે હોય તો તેને સ્ટોપ કરી ઇન્ટ્રાવિનસ ઇન્ફ્યુઝન ઇમીડીએટલી સ્ટાર્ટ કરવું.

વુમન તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને તેની કન્ડિશન, તેને થવા માટેના કારણો, તેના લક્ષણો તથા ચિન્હો અને તેની ટ્રીટમેન્ટ વિશે કમ્પ્લીટ એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

વુમન ના બધા જ લેબોરેટરી ઇન્વેસ્ટિગેશન કરવા.

વુમન ને એનિમીયા ની કન્ડિશન માંથી પ્રિવેન્ટ કરવા માટે તેનું રેગ્યુલર્લી સ્ક્રિનિંગ કરવું.

• આયૅન ડેફીસિયન્સી એનિમિયા:

આયર્ન ડેફિસીયન્સી એનીમિયા એ પરેગ્નન્સી માં જોવા મળતો મોસ્ટ કોમન ન્યુટ્રીશનલ તથા હિમેટોલોજીકલ ડિસઓર્ડર છે. તે સામાન્ય રીતે પુઅર સોસીયોઇકોનોમિક કન્ડિશનવાળા વિસ્તાર માં વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.
આયૅન ડેફીશીયન્સી એનિમિયા એ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં ચિલ્ડ્રન માં આયર્ન ની ડેફીશન્સી ના કારણે રેડ બ્લડ સેલ્સ નું પ્રોડક્શન ડીક્રીઝ થાય છે આયર્ન કે જે હિમોગ્લોબીન ના પ્રોડક્શન થવામાં મદદ કરે છે તેની ડેફીશયન્સી ના કારણે થતી એનીમિયા ની કન્ડિશન ને આયર્ન ડેફીનસી એનીમિયા કહેવામાં આવે છે.

ઇટિયોલોજી:

ઇનએડીક્યુએટ આયર્ન સ્ટોરેજ ડ્યુરિંગ ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન પીરીયડ,
પ્રિમેચ્યોરિટી,
ટ્વિટન બેબી,
મેટરનલ એનિમિયા,
પોવર્ટી,
અમુક પ્રકારની ડીસીઝ કન્ડિશનના કારણે જેમ કે
ડાયરિયલ ડિસીઝ,
ઇન્ફેક્શન, માલએબ્ઝોર્બશન સિન્ડ્રોમ,
હુકવોમ્સ ઇનફેસ્ટેશન,
ક્રોનિક ઇલનેસના કારણે,
ઇનસફીશીયન્ટ આયૅન સપ્લાય એટ બર્થ ના કારણે.
આયૅન અબ્ઝોર્બશન ઇમ્પેર્ડ થવાના કારણે.
બ્લડ લોસ થવાના કારણે.
ન્યુટ્રીશનલ ડેફિસિયન્સી ના કારણે.
ક્રોનિક ડીસીઝ ના કારણે.
જીનેટીક ફેક્ટરના કારણે.
બ્લડ લોસ થવાના કારણે.
ઇન્ફેક્શન થવાના કારણે.
બોનમેરો ડીસઓર્ડર ના કારણે.
વિટામીન ડેફીશીયન્સી ના કારણે.
રેડ બ્લડ સેલ નું પ્રોડક્શન ઇમેર્ડ થવાના કારણે.
એકસેસિવ અમાઉન્ટ માં બ્લડ લોસ થવાના કારણે.
બોડી માં આયર્ન ની રિક્વાયરમેન્ટ ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે.
એકેસીવ બ્રેસ્ટફીડીંગ કરાવવાના કારણે.
હેરેડિટરી તથા જીનેટીક ફેક્ટરના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

થાક લાગવો,
નબળાઇ આવવી,
સ્કિન,કંજક્ટાઇવા તથા મ્યુકસ મેમ્બરેન એ પેલ થવી,
શોર્ટનેસ ઓફ બ્રિધિંગ થવું,
ચક્કર આવવા,
માથું દુખવું,
રેપિડ તથા ઇરરેગ્યુલર હાર્ટબીટ થવા,
હાથ તથા પગ એ કોલ્ડ થવા.
નેઇલ્સ એ બ્રિટલ થવા.
કોન્સન્ટ્રેશન પુઅર થવું.
કોગ્નિટિવ ડીફીકલ્ટીઝ થવી.
ગ્રોથ તથા ડેવલોપમેન્ટ ડીલે થવા.
ભૂખ ન લાગવી.
ચક્કર આવવા.
ટેકીપ્નીયા.
ટેકીકાર્ડીયા.
પાલ્પીટેશન.
ડાયરિયા એન્ડ વોમીટીંગ થવી.
કાર્ડીયાક એન્લાર્જમેન્ટ વીથ મરમર સાઉન્ડ.
અમુક કેસીસ માં જોન્ડીશ, પેટેચાઇ તથા ઇકાઇમોસીસ પણ પ્રેઝન્ટ હોવું.
હિપેટોમેગાલી થવું.
ઇરિટેબીલિટી થવી.
ટાયર્ડનેસ થવુ.
ટંગ પેપીલા ની એટ્રોફી થવી.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન

હિસ્ટ્રી ટેકિંગ,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ ટેસ્ટ.
પેરીફેરલબ્લડસ્મીયર.
એડિશનલ બ્લડ ટેસ્ટ.
બોનમેરો એસ્પીરેશન એન્ડ બાયોપ્સી.
સિરમ ફેરિટીન લેવલ ટેસ્ટ.
ટોટલ આયર્ન બાઇન્ડિંગ કેપેસિટી ટેસ્ટ.
ઇમેજિંગ ટેસ્ટ.
એક્સ રે.
સીટી સ્કેન.
એમ .આર .આઇ.
જીનેટીક ટેસ્ટીંગ.
સ્ટૂલ એક્ઝામિનેશન

મેનેજમેન્ટ

પ્રેગ્ન્નેટ વુમન એ હિમોગ્લોબીન લેવલ એ ફર્સ્ટ એન્ટિનેટલ વિઝીટ દરમિયાન ચેક કરવુ ,‌ત્યારબાદ 28 વિક દરમિયાન અને ત્યારબાદ ફાઇનલી 36 વિક દરમિયાન અસેસ કરવામાં આવે છે.

મધર ને એડીક્યુએટ વેલ-બેલેન્સ ડાયટ કે જેમાં આયર્ન,પ્રોટીન તથા વિટામીન નું ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય તે લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.જેમ કે,
લીવર
માંસ
ઈંડા
લીલા શાકભાજી
વટાણા
અંજીર
કઠોળ
આખા ઘઉં
લીલા કેળ
ગોળ
મગફળી વગેરે.

માતાને રસોઇ બનાવવા માટે આયર્ન ના યુટેન્સિલ્સ નો ઉપયોગ કરવાની એડવાઇઝ આપવી અને ભાત અને શાકભાજી રાંધવામાં વપરાતું પાણી ન ડિસ્કાર્ડ ન કરવું જોઇએ.

વેલ બેલેન્સ ડાયટ ઉપરાંત, જ્યારે માતા નોઝિયા થી ફ્રી થાય ત્યારે તેને રેગ્યુલર્લી સપ્લીમેન્ટ્રી આયર્ન આપવું જોઇએ. તેમાં નીચેના નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે:

ફેરસ સલ્ફેટ -200 mg જેમાં 60 mg એલિમેન્ટલ આયર્ન હોય છે.

ટેબ્લેટ ફોલિક એસિડ 1 mg (તે ફેરસ સલ્ફેટ સાથે આપવી જોઇએ).

જ્યાં સુધી હિમોગ્લોબિન નું લેવલ એ 13 g/dl કરતાં વધુ ન આવે ત્યાં સુધી આ ટેબ્લેટ આપવી જોઇએ.

મધર ને ફ્રિકવન્ટ ચાઇલ્ડ બર્થ અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી અને વુમન ને એડવાઇઝ આપવી કે પ્રેગ્નન્સી સમય દરમિયાન મિનિમમ ત્રણ વર્ષ નો ઇન્ટરવલ રાખવો જરૂરી છે જેના કારણે લોસ થયેલા આયર્ન નુ ફરીથી રિપ્લેસમેન્ટ થય શકે.

જો મધર નું હિમોગ્લોબિન નું લેવલ એ 10 g/100 ml કરતાં ઓછું હોય તો તેને ઇન્વેસ્ટીગેશન માટે એડમીટ કરવુ જોઇએ.

તેણી ને મેડીકેશન અથવા કેપ્સ્યુલ્સ ના ફોર્મ માં ઓરલ પ્રીપેરેશન આપવી જોઇએ.
અવેઇલેબલ પ્રીપેરેશન્સ છે જેમ કે:

ફેરસ ગ્લુકોનેટ,
ફેરસ ફ્યુમેટ,
ફેરસ સસીનેટ
દિવસમાં ત્રણ વખત મિલ્સ (ભોજન)સાથે અથવા પછી આપવુ.

વાઇડ્લી ઉપયોગમાં લેવાતી ટેબ્લેટ ફર્સોલેટ ટેબ્લેટ છે જેમાં 200 mg (3 gm) ફેરસ સલ્ફેટ અને 60 mg એલિમેન્ટલ આયર્ન, કોપર અને મેંગેનીઝ નો સમાવેશ થાય છે.

તેમાં ઇનીશીયલ ડોઝ એ એક ટેબલેટ દિવસ મા ત્રણ વખત તે જમ્યા સાથે અથવા જમ્યા પછી પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે જો લાર્જ અમાઉન્ટ માં ડોઝ એ જરૂરિયાત હોય તો મેક્સિમમ છ ટેબલેટ એ ડેઇલી પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે જે સામાન્ય રીતે 3-4 દિવસ પછી સ્ટોપ કરવામાં આવે છે અને આ ટ્રીટમેન્ટ એ જ્યાં સુધી બ્લડ લેવલ નોર્મલ ના થાય ત્યાં સુધી કંટીન્યુ રાખવામાં આવે છે.

મધર ને આયર્ન સ્ટોર્સ ને ફરીથી મેઇન્ટેઇનન્સ માટે ડિલિવરી પછી ઓછામાં ઓછા 3 મહિના માટે મેઇન્ટેઇનેન્સ ડોઝ તરીકે આયર્ન ની પ્રીપેરેશન સ્ટાર્ટ રાખવાની એડવાઇસ આપવી.

જો મધર એ ઓરલ થેરાપી લય શકતા ન હોય તો તેવા કેસીસ માં પેરેન્ટ્રલ થેરાપી પ્રોવાઇડ કરવી.
મધર ને ઇન્ટ્રાવિનસલી(i.v.)રુટ દ્વારા અથવા ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર્લી પ્રોવાઇડ કરવામા આવે છે.

વુમન ને ન્યુટ્રીશનલ ડેફીશીયન્સી પ્રમાણે એડીક્યુએટ સપ્લીમેન્ટ્રી ડાયટ પ્રોવાઇડ કરવું.

જો વુમન ને એનીમિયા ની કન્ડિશન કોઇપણ ઇન્ફેક્શન અથવા ક્રોનિક ડીઝીઝ ના કારણે હોય તો વુમન ની કન્ડિશન ને ઇમીડીએટલી ટ્રીટ કરવી.

જો વુમન ને સિવ્યર એનીમિયા ની કન્ડિશન હોય તો પ્રોપર્લી બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન કરવું.

વુમન ને રેગ્યુલર્લી મોનિટરિંગ કરવું.

જો વુમન ને એનિમિયા ની કન્ડિશન એ એક્સેસિવ બ્લડ લોસ થવાના કારણે હોય તો તેને સ્ટોપ કરી ઇન્ટ્રાવિનસ ઇન્ફ્યુઝન ઇમીડીએટલી સ્ટાર્ટ કરવું.

ચાઇલ્ડ તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને ચાઇલ્ડ ની કન્ડિશન, તેને થવા માટેના કારણો, તેના લક્ષણો તથા ચિન્હો અને તેની ટ્રીટમેન્ટ વિશે કમ્પ્લીટ એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

વુમન ના બધા જ પ્રકાર ના લેબોરેટરી ઇન્વેસ્ટિગેશન કરવા.

વુમન ને એનિમીયા ની કન્ડિશન માંથી પ્રિવેન્ટ કરવા માટે ચાઇલ્ડ નું રેગ્યુલર્લી સ્ક્રિનિંગ કરવું.

વુમન ને એડિકયુટેડ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

વુમન તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને પ્રોપર્લી ઇમોશનલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

વુમન ની કન્ડિશન ને પ્રોપર્લી મોનિટરિંગ કરવી જેમાં વાઇટલ સાઇન ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ પ્રોપર્લી રેકોર્ડિંગ કરવા.

• સિકલ સેલ એનિમિયા

“સિકલ સેલ એનિમિયા” એ એક સિવ્યર હિમોલાઇટીક એનીમિયા તથા હેરેડિટીટરી અને જીનેટીક બ્લડ ડિસ્ઓર્ડર છે જે સામાન્ય રિતે રેડ બ્લડ સેલ ને અફેક્ટ કરે છે કે જેમાં રેડ બ્લડ સેલ એ એબનોર્મલ સિકલ સેપ થાય છે. આ ડીઝિઝમાં રેડ બ્લડ સેલ્સ એ રિજીડ,સ્ટીકી તથા એબનોર્મલ ક્રીસેન્ટ તથા સિકલ સેપ થાય છે. આ રેડ બ્લડ સેલ્સ ના એબનોર્મલ શેપ ના કારણે બ્લડ ફ્લો એ બ્લોક થાય છે જેના કારણે પેઇન, ઓર્ગન ડેમેજ,તથા ઇન્ફેક્શન ના રિસ્ક એ ઇન્ક્રીઝ થાય છે સિકલ શેપ રેડ બ્લડ સેલ્સ નુ લાઇફ સ્પાન એ 30-40 days સુધીનો જ હોય છે અને તેની ઓક્સિજન કેરીંગ કેપેસિટી પણ ડિક્રિઝ થયેલી હોય છે.

ઇટીયોલોજી:

જીનેટીક મ્યુટેશન થવાના કારણે.
હેરેડીટરી કન્ડિશન ના કારણે.
સિકલ સેલ ડીઝીઝ ની ફેમેલી હિસ્ટ્રી હોવાના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

માઇલ્ડ જોન્ડીશ થવો,
ફિવર આવવો,
માથુ દુખવું,
થાક લાગવો,
નબળાઇ આવવી,
સ્કિન,કંજક્ટાઇવા તથા મ્યુકસ મેમ્બરેન એ પેલ થવી,
શોર્ટનેસ ઓફ બ્રિધિંગ થવું,
ચક્કર આવવા,
વિઝન પ્રોબ્લેમ થવી,
લેગ અલ્સર થવા,
સ્પીચ એ એબસન્સ થવી,
પેઇન એપીસોડ્સ આવવા,
માથું દુખવું,
રેપિડ તથા ઇરરેગ્યુલર હાર્ટબીટ થવા,
હાથ તથા પગ એ કોલ્ડ થવા.
નેઇલ્સ એ બ્રિટલ થવા.
કોન્સન્ટ્રેશન પુઅર થવું.
કોગ્નિટિવ ડીફીકલ્ટીઝ થવી.
ગ્રોથ તથા ડેવલોપમેન્ટ ડીલે થવા.
ભૂખ ન લાગવી.
ચક્કર આવવા.
ટેકીપ્નીયા.
ટેકીકાર્ડીયા.
પાલ્પીટેશન.
ડાયરિયા એન્ડ વોમીટીંગ થવી.
કાર્ડીયાક એમ્લાર્જમેન્ટ વીથ મરમર સાઉન્ડ.
અમુક કેસીસ માં જોન્ડીશ, પેટેચાઇ તથા ઇકાઇમોસીસ પણ પ્રેઝન્ટ હોવું.
હિપેટોમેગાલી થવું.
ઇરિટેબીલિટી થવી.
ટાયર્ડનેસ થવુ.
ન્યુમોનિયા.
એન્લાજર્મેન્ટ થયેલી સ્પ્લીન નું ટ્રોમેટિક રપ્ચર થવું.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન

હિસ્ટ્રી ટેકિન્ગ‌,
ફિઝીકલ એક્ઝામીનેશન,
કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ ટેસ્ટ.
પેરીફેરલબ્લડસ્મીયર.
એડિશનલ બ્લડ ટેસ્ટ.
હિમોગ્લોબીન સોલ્યુબિલીટી ટેસ્ટ,
બોનમેરો એસ્પીરેશન એન્ડ બાયોપ્સી.
સિરમ ફેરિટીન લેવલ ટેસ્ટ.
ટોટલ આયર્ન બાઇન્ડિંગ કેપેસિટી ટેસ્ટ.
જીનેટીક ટેસ્ટીંગ.

મેનેજમેન્ટ

વુમન નું રેગ્યુલરલી હેલ્થ સુપર વિઝન કરવું.

વુમન ને એડીક્યુએટ હાઇડ્રોક્સિયુરિયા મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

વુમન ના હાઇડ્રેશન સ્ટેટસ ને પ્રોપર્લી મેઇન્ટેન રાખવું.

વુમન ના બ્લડ તથા તેના ઇલેક્ટ્રોલાઇટ લેવલ ને પ્રોપર્લી મેઇન્ટેન રાખવું.

વુમન ને પ્રોપર્લી એન્ટિબાયોટિક મેડિકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

વુમન ના ડાયટરી ઇન્ટેક માં ઇમ્પ્રુવમેન્ટ કરવી સ્પેશ્યલી આયર્ન અને પ્રોટીન કન્ટેઇનિંગ ફૂડ ચાઇલ્ડ ને પ્રોવાઇડ કરવું.

જો વુમન ને એનીમિયા ની કન્ડિશન એ ન્યુટ્રીશનલ ડેફીશીયનસી ના કારણે હોય તો ચાઇલ્ડ ને એડીક્યુએટ ન્યુટ્રીશનલ સપ્લિમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી જેમ કે આયૅન, વિટામીન B 12 તથા ફોલેટ.

વુમન ને પ્રોપર્લી આયર્ન યુક્ત ન્યુટ્રિશિયસ ડાયટ પ્રોવાઇડ કરવું.

વુમન ને ન્યુટ્રીશનલ ડેફીશીયન્સી પ્રમાણે એડીક્યુએટ સપ્લીમેન્ટ્રી ડાયટ પ્રોવાઇડ કરવું.

જો વુમન ને એનીમિયા ની કન્ડિશન કોઇપણ ઇન્ફેક્શન અથવા ક્રોનિક ડીસીઝ ના કારણે હોય તો વુમન ની તે કન્ડિશન ને ઇમીડીએટલી ટ્રીટ કરવી.

જો વુમન ને સિવ્યર એનીમિયા ની કન્ડિશન હોય તો પ્રોપર્લી બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન કરવું.

વુમન નુ રેગ્યુલર્લી મોનિટરિંગ કરવું.

જો વુમન ને એનિમિયા ની કન્ડિશન એ એક્સેસિવ બ્લડ લોસ થવાના કારણે હોય તો તેને સ્ટોપ કરી ઇન્ટ્રાવિનસ ઇન્ફ્યુઝન ઇમીડીએટલી સ્ટાર્ટ કરવું.

વુમન ને પેઇન ની કન્ડિશન હોય તો એનાલજેસીક મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

વુમન તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને ચાઇલ્ડ ની કન્ડિશન, તેને થવા માટેના કારણો, તેના લક્ષણો તથા ચિન્હો અને તેની ટ્રીટમેન્ટ વિશે કમ્પ્લીટ એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

વુમન ના બધા જ પ્રકાર ના લેબોરેટરી ઇન્વેસ્ટિગેશન કરવા.

વુમન ને એનિમીયાની કન્ડિશનમાંથી પ્રિવેન્ટ કરવા માટે વુમન નું રેગ્યુલરલી સ્ક્રિનિંગ કરવું.

વુમન ને એડિકયુટેડ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

વુમન તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને પ્રોપર્લી ઇમોશનલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

વુમન ની કન્ડિશન ને પ્રોપર્લી મોનિટરિંગ કરવી જેમાં વાઇટલ સાઇન ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ પ્રોપર્લી રેકોર્ડિંગ કરવા.

• થેલેસેમીયા

થેલેસેમિયાએ ગ્રુપ ઓફ હેરિડીટરી હિમોલાઇટીક એનિમિયા છે. જે એક ઓટોઝોમલ રેસેસીવ જીનેટીક ડિસઓર્ડર છે કે જેમાં હિમોગ્લોબીન નું સિન્થેસીસ એ રિડક્શન થાય/ ઇનએડીક્યુએટ અમાઉન્ટ ઓફ પ્રોડક્શન થાય છે. થેલેસેમિયા એ જીનેટીક બ્લડ ડિસ્ઓર્ડર છે જેમા બોડી મા ઇનફ અમાઉન્ટ મા હિમોગ્લોબીન(પ્રોટીન ઇન રેડ બ્લડ સેલ્સ ધેટ કેરી ઓક્સિજન ઇનટુ ધ બોડી) નુ પ્રોડક્શન થતુ નથી.આમા રેડ બ્લડ સેલ્સ લાર્જ અમાઉન્ટમા ડિસ્ટ્રોય થાય છે જેના કારણે એનિમીયા ની કન્ડિશન અરાઇઝ થાય છે.
થેલેસેમિયાના મેઇન્લી બે ટાઇપ પડે છે.

1) આલ્ફા થેલેસેમિયા,
2) બીટા થેલેસેમિયા ,

1) આલ્ફા થેલેસેમિયા,

આલ્ફા થેલેસેમિયા એ હિમોગ્લોબીન ની આલ્ફા ચેઇન એ મિસીંગ અથવા તેમાં મ્યુટેશન થવાના કારણે જોવા મળે છે.

1)સાઇલેન્ટ કેરિયર
આમાં એક અથવા બંને આલ્ફા ગ્લોબીન જીન એ મિસીંગ અથવા મ્યુટેટેડ થાય છે પરંતુ આમા કોઇ સિમ્ટોમ્સ જોવા મડતા નથી.

2)આલ્ફા થેલેસેમીયા ટ્રેઇટ

આમા બે આલ્ફા ગ્લોબીન જીન એ મિસીંગ અથવા મ્યુટેટેડ થાય છે.અને તેના કારણે માઇલ્ડ એનિમીયા ની કન્ડિશન અરાઇઝ થાય છે,તથા માઇલ્ડ સિમ્ટોમ્સ જોવા મળે છે જેમ કે ફટીગ ઓર પેલ સ્કિન.

3) હિમોગ્લોબીન H ડિસીઝ
આમાં ત્રણ આલ્ફા ગ્લોબીન ચેઇન એ મિસિંગ તથા મ્યુટેશન થાય છે તેના કારણે મોડરેટ થી સિવ્યર એનીમીયા ની કન્ડિશન અરાઇઝ થાય છે. તેમાં મોર પ્રોનાઉસન્ડ એનિમિયા,જોન્ડીસ,
એન્લાજૅ સ્પલીન તથા બીજા સિમ્ટોમ્સ જોવા મળે છે.
4) આલ્ફા થેલેસેમીયા મેઝર
આમાં બધા જ એટલે કે ચારેય આલ્ફા ગ્લોબીનજીન એ મિસિંગ તથા સિવ્યરલી મ્યુટેટેડ થાય છે.તેના કારણે સિવ્યર એનિમીયા તથા બીજી હેલ્થ પ્રોબ્લેમ જોવા મડે છે.

2) બીટા થેલેસેમિયા ,
બીટા થેલેસેમિયા એ હિમોગ્લોબીન ની બીટા ચેઇન એ મિસીંગ અથવા તેમાં મ્યુટેશન થવાના કારણે જોવા મળે છે.
1) બીટા થેલેસેમિયા ટ્રેઇટ
આમાં એક બીટા ગ્લોબીન જીન એ મિસિંગ તથા મ્યુટેશન થાય છે અને મોસટલી સિમ્ટોમ્સ પણ જોવા મળતા નથી.
2) બીટા થેલેસેમિયા ઇન્ટરમીડિયા
આમાં બે બીટા ગ્લોબીન જીન એ મોડરેટ ડિગ્રી મા અફેક્ટ થાય છે સિમ્પટોમ્સ એ વેરી વાઇડલી હોય છે. તેના કારણે માઇલ્ડ થી સિવ્યર એનીમિયા ની કન્ડિશન જોવા મળે છે. ક્યારેક તેમાં ટ્રાન્સફયુઝનની પણ જરૂરિયાત રહે છે.
3) બીટા થેલેસેમિયા મેઝર ( કુલીસ એનિમીયા)
આમાં બંને બીટા ગ્લોબીન જીન એ સીવ્યરલી અફેક્ટ થાય છે. જેના કારણે સીવ્યર એનીમિયા ની કન્ડિશન અરાઇઝ થાય છે. આમાં ટ્રાન્સફયુઝન એ ચાઇલ્ડહુડ થી શરૂ થઇને લાઇફ લોંગ સુધી જરૂરિયાત રહે છે.

અધર ક્લાસિફિકેશન ઓફ ધ થેલેસેમીયા

1) થેલેસેમિયા મેજર,
2) થેલેસેમિયા ઇન્ટરમીડિયા,
3) થેલેસેમિયા માઇનોર

1.થેલેસેમિયા મેજર (કુલીસ એનિમિયા):
થેલેસેમિયા મેજર થેલેસેમિયા નું સૌથી સિવ્યર ફોર્મ છે.
તે ત્યારે થાય છે જ્યારે ચાઇલ્ડ ને બે મ્યુટેડ બીટા ગ્લોબિન જનીનો એ વારસામાં મળે છે, બન્ને માતાપિતામાંથી એક. આ બીટા ગ્લોબિન ચેઇન એ સિગ્નીફિકન્ટ રિડક્શન અથવા એબસન્ટ માં પરિણમે છે, જે સિવ્યર એનિમિયા ની કન્ડિશન થાય છે.
થેલેસેમિયા મેજર ધરાવતા વ્યક્તિ ને હિમોગ્લોબિન નું લેવલ ને જાળવવા અને કોમ્પ્લિકેશન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે ચાઇલ્ડહુડ થી જ લાઇફલોંગ બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન ની જરૂર પડે છે.
વિધાઉટ ટ્રીટમેન્ટ , થેલેસેમિયા મેજર એ ગ્રોથ ડીલે ઓર્ગન ડેમેજ તથા બોન પ્રોબ્લેમ અને બીજી હેલ્થ રીલેટેડ કન્ડિશન થઇ શકે છે.

2.થેલેસેમિયા ઇન્ટરમીડિયા:
થેલેસેમિયા ઇન્ટરમીડિયા એ થેલેસેમિયા નું ઇન્ટરમીડિયેટ ફોર્મ છે, જે થેલેસેમિયા મેજર કરતાં ઓછું સિવ્યર હોય છે પરંતુ થેલેસેમિયા માઇનોર કરતાં વધુ સિવ્યર હોય છે. થેલેસેમિયા ઇન્ટરમીડિયા ધરાવતા વ્યક્તિ માં બે મ્યુટેટેડ બીટા ગ્લોબિન જનીનો હોય છે, પરંતુ સિવ્યરતા ની ડિગ્રી જુદી જુદી હોય છે.
સિમ્ટોમ્સ એ માઇલ્ડ થી મોડરેટ એનિમિયાની રેન્જ માં હોય શકે છે, અને કેટલાક પેસન્ટ ને સિમ્ટોમ્સ નું મેનેજમેન્ટ કરવા માટે બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન ની પણ જરૂરિયાત પડી શકે છે. થેલેસેમિયા ઇન્ટરમીડિયા ધરાવતા પેસન્ટ માં સિમ્ટોમ્સ ની સિવ્યારિટી પ્રમાણે ટ્રીટમેન્ટ ની જરૂરિયાત ચેન્જ થાય છે. થેલેસેમિયા ઇન્ટરમીડિયા ધરાવતા પેસન્ટ ને બોન ની ડિફોરમિટીઝ, એનલાજૅ સ્પલીન અને ગોલ સ્ટોન જેવી કોમ્પ્લીકેશન્સ નો થય શકે છે, પરંતુ થેલેસેમિયા મેજર ની સરખામણીમાં આ સામાન્ય રીતે ઓછા સિવ્યર હોય છે.

3.થેલેસેમિયા માઇનોર (ટ્રેઇટ):
થેલેસેમિયા માઇનોર, જેને થેલેસેમિયા ટ્રેઇટ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે થેલેસેમિયા નું સૌથી માઇલ્ડેસ્ટ ફોર્મ છે. તે ત્યારે થાય છે જ્યારે ચાઇલ્ડ ને એક માતાપિતા પાસેથી એક મ્યુટેટેડ બીટા ગ્લોબિન જનીન અને અન્ય માતાપિતા પાસેથી એક નોર્મલ બીટા ગ્લોબિન જનીન વારસામાં મળે છે. થેલેસેમિયા માઇનોર ધરાવતા પેસન્ટ માં સામાન્ય રીતે કોઇ સિમ્ટોમ્સ હોતા નથી અથવા તો એનિમિયા ના માત્ર માઇલ્ડ સિમ્ટોમ્સ હોય છે.
થેલેસેમિયા માઇનોર કેરિયર્સ માં સામાન્ય રીતે હિમોગ્લોબિન નું લેવલ એ સામાન્ય કરતાં થોડું ઓછું હોય છે, પરંતુ તેમને સામાન્ય રીતે ટ્રીટમેન્ટ ની જરૂર હોતી નથી. જો કે, થેલેસેમિયા માઇનોર ના કેરીયર એ જનીન પરિવર્તન તેમના ચાઇલ્ડ ને આપી શકે છે.

થેલેસેમીયા ના કારણ:

જીનેટીક મ્યુટેશન થવાના કારણે, 

આલ્ફા ગ્લોબીન તથા બીટા ગ્લોબીન મા ઇમ્પેરમેન્ટ થવાના કારણે.
ફેમીલીહિસ્ટ્રી હોવાના કારણે.

થેલેસેમીયા ના લક્ષણો તથા ચિન્હો :

થાક લાગવો,
સ્કિન, કંજક્ટાઇવા તથા મ્યુકર્સ મેમ્બરેન એ પેલ થવી,
શોટૅનેસ ઓફ બ્રીધ થવુ,
સ્પલીન તથા લીવર એનલાર્જમેન્ટ થવી(હિપેટોસ્પલીનો મેંગાલી),
જોન્ડીસ થવુ,
ગ્રોથ તથા ડેવલપમેન્ટ એ ડીલે થવા,
બોન એબનોર્માલીટીસ થવી,
હાર્ટ પ્રોબ્લેમ થવી,
એન્ડોક્રાઇન કોમ્પ્લિકેશન,
ઇન્ફેક્શન થવું.
ભૂખ ન લાગવી(એનોરેક્ઝીયા),
ફીડીંગ હેબિટ પુઅર થવી,
એબડોમન એ ડિસ્ટેન્સન થવું,
ફેઇલ્યોર ટુ થ્રાઇવ,
ફેસિયલ ફિચર્સ – અપર મેક્ઝીલા હાઇપરટ્રોફોઇડ, એક્સપોઝીંગ ઓફ અપર ટીથ, ડિપ્રેસ્ડ નેઝલ બ્રીજ,
માલ ઓક્લુઝન ઓફ ટીથ,
લિમ્ફએડીનોપથી ઓર હાઇપોગોનાડિઝમ,
ઓસ્ટીઓપોરોસીસ ઓફ
મેટાકારપલ્સ એન્ડ મેટાટારસલ્સ.
રિકરન્ટ રેસ્પીરેટરી ઇન્ફેક્શન,
લિમ્ફનોડ એન્લાજર્મેન્ટ,
પુઅર ન્યુટ્રીશનલ સ્ટેટસ થવુ.

થેલેસેમીયા ના ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી ટેકિંગ,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ ટેસ્ટ,
હિમોગ્લોબીન ઇલેક્ટ્રોફોરેસીસ,
પેરીફેરલ બ્લડ સ્મિયર ,
આયર્ન સ્ટડીઝ,
જીનેટીક ટેસ્ટીંગ,
બોન મેરો એક્ઝામિનેશન,
સામાન્ય
સિરમ બિલીરુબીન ટેસ્ટ,
સિરમ આયર્ન લેવલ,
બોન મેરો સ્ટડીઝ,
ઓસ્મોટીક ફ્રાજીલિટી ટેસ્ટ,
રેડિયોલોજીકલ ફાઇન્ડીગ્સ,

થેલેસેમીયા નુ મેનેજમેન્ટ :

પેસન્ટ ને રીપીટેડ બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન ની રિક્વાયરમેન્ટ રહે છે. પેસન્ટ ને બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન એ અર્લી ચાઇલ્ડહુડ થી શરૂ થય થ્રોઆઉટ લાઇફ દરમિયાન તેની જરૂરિયાત રહે છે.

પેસન્ટ ને પ્રોપર્લી આયર્ન ચિલેટીન થેરાપી પ્રોવાઇડ કરવી. પેસન્ટ ને લાંબા ગાળાના ટ્રાન્સફયુઝન ના કારણે આયર્ન ઓવરલોડ થવાની શક્યતાઓ રહે છે જેના કારણે આ કન્ડિશન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે પેસન્ટ ને આયર્ન ચિલેટીન થેરાપી પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.
આ આયર્ન ચિલેટીન થેરાપીમાં ( ડેફેરોક્ઝામાઇડ, ડેફેરીપ્રોન,ડેફેરાસિરોક્સ)નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે.

પેસન્ટ ને પ્રોપરલી ફોલિક એસીડ સપ્લીમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી.

પેસન્ટ ને બોનમેરો ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન પરફોર્મ કરવું.

પેસન્ટ ને પ્રોપરલી જીન થેરાપી પ્રોવાઇડ કરવી.

પેસન્ટ ને પ્રોપર્લી સપોર્ટીવ કેર પ્રોવાઇડ કરવી.

થેલેસેમીયા નુ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ :

પેસન્ટ ને કન્ડિશન, તેને થવા માટેના કારણો, એના લક્ષણો તથા ચિન્હો, અને તેની ટ્રીટમેન્ટ વિશે કમ્પ્લીટ એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવુ.

પેસન્ટ નું કંટીન્યુઅસલી મોનિટરિંગ કરવું.

પેસન્ટ ને પ્રોપરલી બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન પ્રોવાઇડ કરવુ.

પેસન્ટ ને બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન સમયે કોઇ રિએક્શન છે કે નહી તે અસેસ કરવુ.

પેસન્ટ નું રેગ્યુલરલી હેલ્થ સુપર વિઝન કરવું.

પેસન્ટ ના હાઇડ્રેશન સ્ટેટસ ને પ્રોપરલી મેઇન્ટેન રાખવું.

પેસન્ટ ના બ્લડ તથા તેના ઇલેક્ટ્રોલાઇટ લેવલ ને પ્રોપરલી મેઇન્ટેન રાખવું.

પેસન્ટ ને પ્રોપરલી એન્ટિબાયોટિક મેડિકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેસન્ટ ના ડાયટરી ઇન્ટેકમાં ઇમ્પ્રુવમેન્ટ કરવી સ્પેશ્યલી આયર્ન અને પ્રોટીન કન્ટેનિંગ ફૂડ ચાઇલ્ડ ને પ્રોવાઇડ કરવું.

જો પેસન્ટ ને એનીમિયાની કન્ડિશન એ ન્યુટ્રીશનલ ડેફીશીયનસી ના કારણે હોય તો પેસન્ટ ને એડીક્યુએટ ન્યુટ્રીશનલ સપ્લિમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી જેમ કે આયૅન, વિટામીન B 12 તથા ફોલેટ.

પેસન્ટ ને પ્રોપરલી આયર્ન યુક્ત ન્યુટ્રિશિયસ ડાયટ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેસન્ટ ને ન્યુટ્રીશનલ ડેફીશીયન્સી પ્રમાણે એડીક્યુએટ સપ્લીમેન્ટ્રી ડાયટ પ્રોવાઇડ કરવું.

જો પેસન્ટ ને એનીમિયાની કન્ડિશન કોઇપણ ઇન્ફેક્શન અથવા ક્રોનિક ડીઝીઝ ના કારણે હોય તો ચાઇલ્ડ ની તે કન્ડિશન ને ઇમીડીએટલી ટ્રીટ કરવી.

જો પેસન્ટ ને સિવ્યર એનીમિયા ની કન્ડિશન હોય તો પ્રોપરલી બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન કરવું.

પેસન્ટ ને રેગ્યુલરલી મોનિટરિંગ કરવું.

જો પેસન્ટ ને એનિમિયાની કન્ડિશન એ એક્સેસિવ બ્લડ લોસ થવાના કારણે હોય તો તેને સ્ટોપ કરી ઇન્ટરાવિનર્સ ઇન્ફ્યુઝન ઇમીડીએટલી સ્ટાર્ટ કરવું.

પેસન્ટ ને પેઇન ની કન્ડિશન હોય તો એનાલજેસીક મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેસન્ટ તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને ચાઇલ્ડ ની કન્ડિશન, તેને થવા માટેના કારણો, તેના લક્ષણો તથા ચિન્હો અને તેની ટ્રીટમેન્ટ વિશે કમ્પ્લીટ એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેસન્ટ ના બધા જ પ્રકારના લેબોરેટરી ઇન્વેસ્ટિગેશન કરવા.

પેસન્ટ ને એનિમીયાની કન્ડિશનમાંથી પ્રિવેન્ટ કરવા માટે ચાઇલ્ડ નું રેગ્યુલરલી સ્ક્રિનિંગ કરવું.

પેસન્ટ ને એડિકયુટેડ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેસન્ટ તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને પ્રોપરલી ઈમોશનલ સપોર્ટ કરવો.

પેસન્ટ ની કન્ડિશન ને પ્રોપરલી મોનિટરિંગ કરવી જેમાં વાઇટલ સાઇન ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ પ્રોપરલી રેકોર્ડિંગ કરવા.

• જોન્ડીસ ડ્યુરિન્ગ પ્રેગ્નેન્સી (કમળો):

જોન્ડીસ ને ઇક્ટેરસ પણ કહેવામાં આવે છે. જોન્ડીસ એ કોઇપણ ડિસીઝ નથી પરંતુ તે ઘણા ડીસીઝ થયા બાદ ડિસિસ ની સાઇન તરીકે જોવા મળે છે.જોન્ડીસ એ એવી કન્ડિશન છે કે જ્યારે બોડી માં બિલીરુબીન નું અમાઉન્ટ ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે બોડીની સ્કિન,મ્યુકસ મેમ્બ્રેન, સ્કલેરા એ યેલો કલરેશન થય જાય છે તેને જોન્ડીસ કહેવામાં આવે છે.જોન્ડીસ એ ત્યારે જોવા મળે છે જ્યારે બોડી માં બિલીરૂબીન નું અમાઉન્ટ 2 mg/dl કરતા ઇન્ક્રીઝ થાય ત્યારે જોન્ડીસ ની કન્ડિશન જોવા મળે છે.

(Note:=નોર્મલ બિલીરૂબિન લેવલ એ 0.8 to 1.2 mg/dl.) જોન્ડિસ માં :બિલીરૂબિન લેવલ એ 2mg/dl કરતા ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

{ ડાયરેક્ટ/અનકોન્જ્યુગેટેડ/ફેટ સોલ્યુએબલ બિલીરૂબિન લેવલ 0.1-0.3 mg/dl છે.}

{ ઇનડાયરેક્ટ/કોન્જ્યુગેટેડ / વોટર સોલ્યુએબલ‌ બિલીરૂબિન લેવલ 0.2-0.8mg/dl છે.}

બીલીરૂબીન એ નેચરલ પ્રોડક્ટ છે કે જે રેડ બ્લડ સેલ ના બ્રેક ડાઉન થવાના કારણે બાયપ્રોડક્ટ તરીકે રીલીઝ થાય છે અને તે લીવર દ્વારા બોડીની બહાર એક્સક્રીટ કરવામાં આવે છે.જોન્ડીસ ની કન્ડિશન ત્યારે અરાઇસ થાય છે જ્યારે કોંજ્યુગેટેડ બીલીરૂબીન નું અમાઉન્ટ એ લીવર દ્વારા બીલીયરી સિસ્ટમ નો યુઝ કરી બોડી માંથી બીલીરૂબીન એ એક્સક્રીટ થતું નથી. અને બિલીરૂબિન એ બોડીમાં જ એક્યુમ્યુલેશન થાય છે તેના કારણે જોન્ડીસ ની કન્ડિશન અરાઇઝ થાય છે.

જોન્ડીસ ના ટાઇપ

જોન્ડીસ ના ટોટલ ચાર ટાઇપ પડે છે:

1.હિમોલાઇટીક જોન્ડીસ ,
2.ઓબ્સટ્રકટીવ જોન્ડીસ ,
3.હીપેટોસેલ્યુલર જોન્ડીસ
4.હેરીડીટરી જોન્ડીસ

1.હિમોલાઇટીક જોન્ડીસ:

હિમ મિન્સ: “બ્લડ”
લાઇટીક મિન્સ:
“બ્રેકડાઉન ઓફ સેલ”

હિમોલાઇટીક મિન્સ:
“બ્રેકડાઉન ઓફ સેલ”

હિમોલાઇટીક જોન્ડીઝ ને પ્રિ હિપેટીક જોન્ડીઝ પણ કહેવામાં આવે છે. આ જોન્ડીસ મા બિલીરૂબિન નુ લેવલ રેઇઝ્ડ એ રેડ બ્લડ સેલ ના એક્સેસિવ બ્રેકડાઉન થવાના કારણે જોવા મળે છે.

ઇટીયોલોજી:

સિકલ સેલ એનિમિયા,
ટ્રાન્સફયુઝન રિએક્શન,
મેલેરિયા,
થેલેસેમિયા,
ઓટોઇમ્યુન ડિસઓર્ડર.

2.ઓબ્સટ્રકટીવ જોન્ડીસ:

ઓબ્સટ્રકટીવ જોન્ડીઝ એ એક્સ્ટ્રા હીપેટીક ટાઇપ નું જોન્ડીઝ કહેવામાં આવે છે.
ઓબ્સટ્રકટીવ જોન્ડીસ એ ત્યારે જોવા મળે છે જ્યારે બાઇલ ડક્ટ એ બ્લોકેજ હોય અને બીલીરૂબીન એ લીવરમાંથી એક્સક્રીટ થતું ન હોય અને તે લીવર માં જ રહેતું હોય. તેથી તેને કોલેસ્ટેટીક જોન્ડીસ કહેવામાં આવે છે કારણ કે બાઇલ ડક્ટ ના ઓબસ્ટ્રક્શન ના કારણે બિલીરૂબિન એ લીવર માંથી એક્સક્રીટ થય શકતું નથી.
ઓબ્સ્ટ્રેકટીવ જોન્ડીઝ ના કારણે બોડીમાં એક્સ્ટ્રીમ લેવલની ઇચીન્ગ આવે છે કારણ કે સોલ્ટ એ બોડીમાં બિલ્ડઅપ થાય છે.

ઇટિયોલોજી:

ગોલ બ્લેડર તથા બાઇલ ડક્ટ મા કાર્સીનોમા હોવાના કારણે,
બીલીયરી સિસ્ટમ માં ગોલસ્ટોન પ્રેઝન્ટ હોવાના કારણે,
ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફલાર્મેશન ના કારણે.

3.હીપાટોસેલ્યુલર જોન્ડીસ:

હિપાટોસેલ્યુલર જોન્ડીસ એ મોસ્ટ કોમન ટાઇપ નું જોન્ડીઝ કહેવામાં આવે છે.
હિપાટોસેલ્યુલર જોન્ડીઝ એ ત્યારે જોવા મળે છે જ્યારે કોઇપણ કારણોસર લીવર ના સેલ્સ એ ડેમેજ થયા હોય તેના કારણે ડેમેજ લીવર એ બીલીરૂબીન ને બોડી માંથી એક્સક્રીટ કરી શકતું ન હોય અને તેના લીધે બિલીરૂબિન એ બ્લડ માં ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

હિપેટોસેલ્યુલર જોન્ડીસ એ મુખ્યત્વે
લીવર ફેઇલ્યોર ,
લીવર ડીસીઝ,
લીવર કેન્સર,
હિપેટાઇટિસ ,
વાઇરસ જેમકે ,
યલો ફીવર,
એપસ્ટેઇન બાર વાયરસ ,અમુક પ્રકારની drugs ના કારણે જોવા મળે છે.

4.હેરીડીટરી જોન્ડીસ

હેરીડીટરી જોન્ડીસ એ મુખ્યત્વે કોઇપણ વ્યક્તિ ને તેના ફેમિલી માંથી વારસાગત રીતે જોવા મળે છે.હેરીડરી જોન્ડીસ એ મુખ્યત્વે જન્મ સમયે થી જ બીલીરૂબીન ના મેટાબોલીઝમ મા ઇમ્પેઇરમેન્ટ આવવાના કારણે બોડીમાં એક્સેસીવ અમાઉન્ટ મા બિલીરૂબિન એ એક્યુમ્યુલેટ થાય છે. તે મુખ્યત્વે જ્યારે બીલીરૂબીન ના એક્સેસિવ પ્રોડક્શન ના કારણે અથવા તો એ બોડીમાંથી એકસ્ક્રિટ ન થવાના કારણે જોવા મળે છે.

1) ડ્યુબીન/ જોન્સન સિન્ડ્રોમ:

આ એક ઇનહેરિટેડ ડિસઓર્ડર છે.આ જોન્ડિશ માં કોંજ્યુકેટેડ બીલીરૂબીન નું લેવલ લિવર માં ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

2) ગિલબટૅસ સિન્ડ્રોમ

ગીલબર્ટ સિન્ડ્રોમ ઇનહેરિટેડ કન્ડિશન છે એ મુખ્યત્વે બિનાઇન કન્ડિશન ના કારણે જોવા મળે છે કે જેમાં બિલીરૂબિન નું લેવલ એ માઇલ્ડ લેવલ માં ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

3.રોટોર્સ સિન્ડ્રોમ:

આ એક ઇનહેરિટેડ ડિસીઝ છે કે જેમાં ઇન્ટરમીટન્ટ જોન્ડીસ જોવા મળે છે.

ઇટિયોલોજી:

બોડીમાં એક્સેસિવ અમાઉન્ટ મા બિલીરૂબિન એ એક્યુમ્યુલેટ થવાના કારણે.
કોઇપણ લીવર સેલ ની એબનોર્માંલીટી ના કારણે.
બાઇલ ડક્ટ નું બ્લોકેજ થવાના કારણે.
લીવર તથા બાઇલ ડક્ટ મા ઇન્ફ્લામેશન થવા ને કારણે.

1) પ્રિ હિપેટીક કોઝ:

રેડ બ્લડ સેલ ના ડિસ્ટ્રક્શન થવાના કારણે,
એવી કન્ડિશન કે જેમાં રેડ બ્લડ સેલ એ બ્રેકડાઉન થાય છે જેમ કે:
મેલેરિયા,
સીકલ સેલ એનિમિયા,
થેલેસેમિયા,
ગ્લુકોઝ 6 ફોસ્ફેટ,
ડ્રગ તથા અધર ટોક્સિન્સ ના કારણે,
ઓટો ઇમ્યુન ડીસઓર્ડર ના કારણે.

2)હિપેટીક કોઝ:

હિપેટીક જોન્ડીસ એ મુખ્યત્વે ત્યારે જોવા મળે છે જ્યારે લીવર ની ઇનએબીલીટી હોય જેના લીધે જોન્ડિસ ની કન્ડિશન જોવા મળે છે.
હિપેટાઇટિસ ના કારણે,
સીરોસીસ ઓફ લીવર,
અમુક પ્રકારની ડ્રગ્સ ના કારણે,
ગિલબર્ટ સિન્ડ્રોમ,
કેન્સર

3)પોસ્ટ હિપેટીક કોઝ:

આ મુખ્યત્વે કોઇપણ obstructiin ના કારણે જોવા મળે છે.
ગોલસ્ટોન ના કારણે.
કેન્સર ના કારણે.
બાઇલ ડક્ટ ના સ્ટ્રીકચર થવાના કારણે.
કોલેન્જાયટીસ

લક્ષણો અને ચિન્હો:

બોડી માં સ્કિન,મ્યુકસ મેમ્બરેન તથા સ્ક્લેરા નું યલોવિશ ડિસકલરેશન જોવા મળે છે.
સ્ટુલ એ લાઇટ કલર નું જોવા મળે છે.
યુરીન નુ યલો ડિસ્કલરેશન થવું.
સ્કીન માં ઇચિન્ગ આવવી.
થાક લાગવો.
એબડોમીનલ પેઇન થવું.
નોઝિયા
વોમિટીંગ
તાવ આવવો.
નબળાઇ આવવી.
લોસ‌ ઓફ એપેટાઇટ
માથું દુખવું.
કન્ફ્યુઝન.
લેગ તથા એબડોમન માં સ્વેલિંગ આવવું.
ભૂખ ન લાગવી.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાન્યુએશન

હિસ્ટ્રી ટેકિંગ,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
બ્લડ ટેસ્ટ
કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ ટેસ્ટ
લીવર ફંકશન ટેસ્ટ
યુરીન એનાલાઇસીસ
લીવર બાયોપ્સી
ઇમેજીંગ સ્ટડી
ct scan.
MRI.
એબડોમીનલ અલ્ટ્રા સોનોગ્રાફી.
હિપેટાઇટીસ A,B,c test.

મેનેજમેન્ટ:

પેશન્ટ ને ઇન્ટ્રા વિનસ ફ્લૂઇડ પ્રોવાઇડ કરવુ ડીહાઇડ્રેશન ની કન્ડિશન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.

જો પેશન્ટ ને નોઝિયા તથા વોમિટીંગ થતી હોય તો તેને એન્ટિએમિટીક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

જો પેશન્ટ ને પેઇન થતું હોય તો એનાલજેસીક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

જો પેશન્ટ ને કોઇપણ બેક્ટેરિયલ ઇન્ફેક્શન થયું હોય તો એન્ટિબાયોટિક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને એન્ટિવાયરલ મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને જરૂર પડે ત્યારે બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન કરવું.

પેશન્ટલ ને કીમોથેરાપી તથા રેડીએશન થેરાપી પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટલને સ્ટીરોઇડ તથા ઇમ્યુનોગ્લોબ્યુલીન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને હાય કાર્બોહાઇડ્રેટ તથા લો પ્રોટીન ડાયટ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને ન્યુટ્રીશનલ સપ્લીમેન્ટેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

બ્લીડિંગ ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે વિટામિન કે( vitamin k) ઇન્જેક્શન પ્રોવાઇડ કરવું.

કોઇપણ ડ્રગ ,ટોક્સિક કેમિકલ ,તથા આલ્કોહોલ ના કારણે જોન્ડીસ ની કન્ડિશન થાય છે તેથી આ વસ્તુઓને અવોઆડ કરવી.

સર્જીકલ મેનેજમેન્ટ:

જો કોઇ કેન્સર ની કન્ડિશન હોય તો સર્જીકલ ટ્રીટમેન્ટ ની જરૂરિયાત રહે છે.

જો જોન્ડીસ ની કન્ડિશન એ બાઇલ ડક્ટ ના ઓબસ્ટ્રક્શન ના કારણે હોય તો તેનું સર્જીકલી ઓપનિંગ કરવું.

ઘણી વખત લીવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન કરવાની પણ જરૂરિયાત રહે છે.

જો પેશન્ટ ને ગોલસ્ટોન હોય તો તેને રીમુવ કરવા માટે સર્જરી કરવી.

જો પેશન્ટ ને હિમોલાઇટીક જોન્ડીસ થયું હોય તો તેને મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરી ટ્રીટમેન્ટ આપવી.

નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

પેશન્ટ ને પ્લેનટી ઓફ ફલુઇડ ડ્રિન્ક કરવા માટે એડવાઇઝ કરવી.

પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ રેસ્ટ લેવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને કહેવું કે કોફી, આલ્કોહોલ ,જંક ફૂડ, ડ્રીંક સોડા, વગેરે જેવું વસ્તુઓ અવોઈડ કરવી.

પેશન્ટ ને ફ્રુટ તથા વેજીટેબલ્સ લેવા માટે કહેવું.

જે પ્રિઝર્વેટિવસ ફૂડ હોય તેને અવોઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને મીટ તથા એનિમલ ફેટ અવોઇડ કરવા કહેવું.

પેશન્ટ ને ડેરી પ્રોડક્ટ જેમકે ચીઝ, દૂધ વગેરે લેવા માટે ના કહેવી.

પેશન્ટ ને ફેટ જેમ કે ઘી, બટર ,ક્રીમ, તેલ એ 2 વિક સુધી અવોઇડ કરવું.

પેશન્ટ ની કન્ડિશન પ્રમાણે સોયાબીન, egg,. Dale, મિલ્ક એ થોડા પ્રમાણમાં પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને કાર્બોહાઇડ્રેટ યુક્ત ફૂડ જેમકે રોટલી, બ્રેડ, બાફેલું બટેટુ વગેરે થોડા પ્રમાણમાં લેવા માટે કહેવું.

હેલ્થ કેર પર્સનલ દ્વારા ડિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડિસિન લેવી.

• હિપેટાઇટિસ:

હિપેટાઇટિસ એ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં લીવર નું ઇન્ફેક્શન અને ઇન્ફલાર્મેશન જોવા મળે છે.વાઇરલ હિપેટાઇટિસ એ મુખ્યત્વે
Hepatitis A virous,
Hepatitis B virous,
Hepatitis C virous,
Hepatitis D virous,
Hepatitis E virous દ્વારા થાય છે.

એપ્સ્ટેઇન બાર વાયરસ,
યલો ફીવર વાયરસ
રુબેલા વાયરસ
હર્પીસ સિમ્પ્લેક્સ
વેરીસેલા વાયરસ
એડીનો વાયરસ
આ બધા વાયરસ દ્વારા પણ હિપેટાઇટિસ જોવા મળે છે.

હિપેટાઇટિસ ના વાયરસ એ લીવરમાં એન્ટર થાય અને ત્યાં મલ્ટિપ્લાય થાય છે ત્યારબાદ લિવર ને ડેમેજ કરે છે અને તે હિપેટોસાઇટ્સ નુ ઇન્ફ્લામેશન અને નિક્રોસિસ કરે છે.ત્યારે હિપેટાઇટિસ ના વાયરસ કે બોડીમાં એન્ટર થાય ત્યારે ત્રણ ફેઝ માં તેના સાઇન અને સીમટોમ્સ જોવા મળે છે.

1.પ્રિઇક્ટેરસ ફેસ અથવા પ્રોડોમલ ફેઝ
2.ઇક્ટેરસ ફેસ
3.કોન્વોલેસેન્ટ ફેસ

1.પ્રિઇકટેરસ ફેસ અથવા પ્રોડોમલ ફેઝ:

આ ફેઝ એ એક થી બે વિક સુધી જોવા મડે છે.આ ફેઝ માં પેશન્ટ ને ફ્લુ જેવા સિમટોમ્સ જોવા મળે છે.
જેમ કે,
થાક લાગવો,
ભૂખ ન લાગવી,
બોડી પેઇન થવું,
નોઝીયા,
વોમીટીંગ,
ડાયરિયા,અને
કોસ્ટિપેશન.

2.ઇક્ટેરસ ફેસ:

ઇક્ટેરસ ફેસ એ હિપેટાઇટિસ વાઇરસ ના કોન્ટેક્ટ માં આવ્યા બાદ પાંચ થી દસ દિવસ માં તેની શરૂઆત થાય છે અને સાઇન તથા સીમટોમ્સ જોવા મળે છે. આ ફેસ એ બે થી છ વિક સુધી જોવા મળે છે. આ ફેઝ મા બિલીરૂબિન નુ લેવલ એ બોડીમાં ઇન્ક્રીઝ થાય છે તેના કારણે બોડી ની સ્કિન, મ્યુકસ મેમ્બરેન એ યેલોવિશ કલર ની જોવા મળે છે.
આ ફેઝ માં જોન્ડીસની કન્ડિશન જોવા મળે છે.
આ ફેઝ માં પેશન્ટ ની સ્કિન માં બાઇલ સોલ્ટ ડિપોઝિટ થવાના કારણે ઇચિન્ગ આવે છે.
આ ફેઝ માં બાઇલ એ નોર્મલ ફિકલ પથવે દ્વારા એક્સક્રીટ ન થવાના કારણે સ્ટૂલ એ લાઇટ બ્રાઉન એન્ડ ક્લે કલર નુ જોવા મળે છે.

3.કોન્વોલેસેન્ટ ફેઝ:

કોન્વોલેસેન્ટ ફેઝ એ ઇક્ટેરસ ફેઝ પછી જોવા મળે છે. આ ફેઝ એ અમુક વિક સુધી તથા અમુક મંથ સુધી પણ જોવા મળે છે. આ ફેઝ મા તેના સાઇન અને સિમ્પટોમ્સ એ ગ્રેજ્યુઅલી ઇમ્પ્રુવમેન્ટ થાય છે.

• હિપેટાઇટિસ એ( A ) ડ્યુરિન્ગ પ્રેગ્નેન્સી:

હિપેટાઇટિસ એ ( A )એ વાયરલ ઇન્ફેક્શન છે જેમા લિવર નુ ઇન્ફેક્શન અથવા તો ઇન્ફલામેશન થાય છે તે મુખ્યત્વે આર. એન. એ(RNA Virous) વાયરસ દ્વારા થાય છે. હિપેટાઇટિસ એ (A) એ મુખ્યત્વે ફીકો – ઓરલ રૂટ દ્વારા ટ્રાન્સમિટ થાય છે.તે મુખ્યત્વે હિપેટાઇટિસ એ( A )વાયરસ દ્વારા કંટામીનેટેડ થયેલા ફૂડ અથવા લિક્વિડ દ્વારા ટ્રાન્સમિટ થાય છે.hepatitis- A વાઇરસ એ મુખ્યત્વે એવા વ્યક્તિ કે જે hepatitis A virous દ્વારા ઇનફેક્ટેડ થયેલા હોય અને તેવા વ્યક્તિ એ બોવેલ મુમેન્ટ બાદ પ્રોપર્લી હેન્ડ વોશ ન કર્યા હોય અને તે વ્યક્તિ એ ફૂડ નું પ્રીપેરેશન કરે તો તેના દ્વારા ટ્રાન્સમિટ થાય છે.
હિપેટાઇટિસ એ ( hepatitis A )નો ઇન્કયુબેશન પિરિયડ એ 15 થી 50 દિવસની વચ્ચેનો હોય છે. અને એવરેજ 30 દિવસનો હોય છે.
હિપેટાઇટિસ એ ( A ) વાયરસ એ ચાર થી આઠ વિક ( 4 to 8 week)સુધી જોવા મડે છે.

ઇટિયોલોજી:

1.કંટામિનેટેડ ફૂડ અથવા વોટર:
ઇન્ફેક્ટેડ વ્યક્તિ દ્વારા બનાવવા માં આવેલા ફૂડ તથા ફૂડ મટીરીયલ દ્વારા ટ્રાન્સમિટ થાય છે.

2.પર્સન ટુ પર્સન કોન્ટેક:
કોઇપણ ઇન્ફેક્ટેડ વ્યક્તિ ના ડાયરેક્ટ્લી કોન્ટેક્ટ માં આવવાના કારણે અથવા તેની વસ્તુઓ ના કોન્ટેકમાં આવવાના કારણે.
3) પુઅર સેનિટેશનના કારણે.
4) પુઅર હાઇજીન ના કારણે.
5) ઓવર ક્રાઉડીંગ ના કારણે.
6) બોવેલ મુવમેન્ટ બાદ પ્રોપર્લી હેન્ડ વોશ ન કરવાના કારણે.
7) કંટામિનેટેડ વોટર ડ્રીંક કરવાના.
8) અન્ડર કુક્ડ સેલફિસ નુ ઇટીન્ગ કરવા ના કારણે.
9) બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન કરવા ના કારણે.
જે પર્સન ને હિપેટાઇટિસ એ વાયરસ નું ઇન્ફેક્શન હોય તેવા પર્સન સાથે સેક્સ્યુઅલી કોન્ટેક ના કારણે કંટામિનેટેડ થયેલી નીડલ નો નો રિયુઝ કરવા ના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો :

આમાં પેશન્ટ ને ફ્લુ લાઇક સિમ્ટોમ્સ જોવા મળે છે.
અપર રેસ્પીરેટરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન
લો ગ્રેડ ફીવર આવવો.
ભૂખ ન લાગવી.
ઇનડાયજેશન થવું.
નોઝીયા,
વોમિટીંગ
ડાયેરિયા
ક્લે કલર્ડ સ્ટૂલ
હાર્ટ બનૅ
જોન્ડીસ
નબળાઇ આવવી.
માથું દુખવું.
થાક લાગવો.
જનરલાઇઝ્ડ વિકનેસ
સ્ટમક ક્લેમ્પ્સ

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝીકલ એક્ઝામીનેશન,
બ્લડ ટેસ્ટ,
અસેસ ધ ઇમ્યુનોગ્લોબ્યુલીન લેવલ,
અસેસ ધ લિવર ફન્કશન ટેસ્ટ
અલ્ટ્રાસાઉન્ડ
ct scan.
MRI.

મેનેજમેન્ટ:

પેશન્ટ ને આલ્કોહોલ લેવા માટે ના કહેવી.

પેશન્ટ ને ફેટીફૂડ ઇટીંગ કરવા માટે અવોઇડ કરવા માટે કહેવુ.

પેશન્ટ ને પર્સનલ હાઇજીન મેઇન્ટેન કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી હેન્ડ વોશિંગ કરવા માટે કહેવું .

પેશન્ટ ને અનપ્રોટેક્ટેડ સેક્સ અવોઇડ કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને ન્યુટ્રીશનલ ડાયટ લેવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને ઇન્ટ્રા વિનસ ગ્લુકોઝ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ નો બોડી વેઇટ મેઇન્ટેન રાખવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ બેડ રેસ્ટ લેવા માટે કહેવું.

પેશન્ટને ફિઝિકલ એક્ટિવિટી અવોઇડ કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને સ્મોલ અમાઉન્ટ માં એક્ટિવિટી કરવા માટે કહેવું.

જો પેશન્ટ ને નોઝિયા અને વોમિટિંગ થતી હોય તો એનટીએમેટીક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ:

પેશન્ટ ના ફ્રિકવન્સલી વાઇટલ સાઇન મોનિટર કરવા.

પેશન્ટ નું ડેઇલી વેઇટ મોનિટર કરવું.

પેશન્ટ નું ફ્રિકવન્ટલી સ્ટૂલ નું અસેસમેન્ટ કરવું.

પેશન્ટ ને ફ્રીકવન્ટલી ઓરલ ફ્લુઇડ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને ઇન્ટ્રા વિનસ ફ્યુડ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ નું ઇન્ટેક-આઉટપુટ ચાર્ટ મોનિટર કરવું.

પેશન્ટ નું ન્યુટ્રીશનલ સ્ટેટસ મોનિટર કરવું.

પેશન્ટ ને સીટીંગ પોઝીશન માં ઇટીન્ગ કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને સ્મોલ, ફ્રી કવેન્ટલી ડાયેટરી સપ્લીમેન્ટ્સ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ નું ઓરલ હાઇજિન મેઇન્ટેન રાખવું.

પેશન્ટ ને માઉથ કેર પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને સ્મોલ તથા ફ્રિકવન્ટ અમાઉન્ટ માં ડાયટ લેવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને ઇટીન્ગ કરતી સમયે કામ તથા ક્વાઇટ એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ રેસ્ટ લેવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ નો ડેઇલી ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મોનિટર કરવો.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી ઓક્સિજન પ્રોવાઇડ કરવું.

• હિપેટાઇટિસ બી ડ્યુરિન્ગ પ્રેગ્નન્સી:

હિપેટાઇટિસ બી ને સીરમ હિપેટાઇટિસ પણ કહેવામાં આવે છે.હિપેટાઇટિસ બી એ મુખ્યત્વે હિપેટાઇટિસ બી વાયરસ દ્વારા ટ્રાન્સમિટ થાય છે.હિપેટાઇટિસ બી વાઇરસ એ મુખ્યત્વે ઇન્ફેક્ટેડ વ્યક્તિ ના બ્લડ, સલાયવા, સિમેન અને વજાઇનલ સિક્રીશન મા હોય છે. હિપેટાઇટિસ બી વાયરસ એ લીવર માં ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન ક્રીએટ કરે છે જે સીવ્યર ફોર્મ લાઇફ થ્રીએટેનિગ ઇન્ફેક્શન કહેવામાં આવે છે.હિપેટાઇટિસ બી વાયરસ એ લાઇફ લોંગ ઇન્ફેક્શન છે તેના કારણે
લીવર સીરોસીસ
લીવર ફેઇલ્યોર
લીવર કેન્સર
અને ડેથ પણ થય શકે છે.
હિપેટાઇટિસ બી એક્યુટ ( એક્યુટ :રેપીડ્લી ડેવલોપીન્ગ) અને ક્રોનિક ( ક્રોનિક:લોન્ગ લાસ્ટિન્ગ) બંને ફોર્મ માં જોવા મળે છે.હિપેટાઇટિસ બી નો ઇન્કયુબેશન પીરીયડ એ એક થી છ મહિના સુધીનો હોય છે.હિપેટાઇટિસ બી એ મુખ્યત્વે હિપેટાઇટિસ બી વાયરસ દ્વારા ટ્રાન્સમિટ થાય છે જે મુખ્યત્વે બ્લડ, સિમેન, તથા બીજા બોડી ફ્લૂઇડમાં પ્રેઝન્ટ હોય છે.

ઇટિયોલોજી:

હિપેટાઇટિસ બી વાયરસ ના કારણે.
ઇન્ફેક્ટેડ વ્યક્તિના બ્લડ, સલાઇવા, સિમેન, વજાઇનલ સિક્રીશન વગેરે દ્વારા ટ્રાન્સમિટ થાય છે.
અનપ્રોટેક્ડેડ સેક્સ્યુઅલ કોન્ટેક્ટ
દ્વારા.
ઇન્ફેક્ટેડ નીડલ તથા સિરીન્જ ના કોન્ટેક્ટ દ્વારા .
મધર ટુ ચાઇલ્ડ ટ્રાન્સમિશન.
ઇન્ટ્રા વિનસ ડ્રગ યુઝર્સ.
હેલ્થ કેર વર્કર્સ.
એવા વ્યક્તિ કે જે વારંવાર બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન કરાવતા હોય.
ઇન્ફેક્ટેડ વ્યક્તિ ના સેક્સ્યુઅલ કોન્ટેક માં આવવાથી.
મલ્ટીપલ પાર્ટનર્સ ના સેક્સ્યુઅલ કોન્ટેક માં આવવાના કારણે.
ઇન્ટ્રાવિનસ ડ્રગ એબ્યુસ ના કારણે.
બ્લડ ના વારંવાર એક્સપોઝર માં આવવા ના કારણે.
ટુથ બ્રશ તથા રેઝર નું શેરિંગ કરવાના કારણે.
ડાયાલીસીસ કરાવતા પેશન્ટ ને.
કોઇપણ મેડિકલ પ્રોસિજર વારંવાર કરવાના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

હિપેટાઇટિસ બી વાયરસ એ વાઇરસ ના કોન્ટેક્ટ આવ્યા બાદ
12 વિક એ જોવા મળે છે.
જોન્ડીસ
તાવ આવવો.
ભૂખ ન લાગવી.
રેસ્પીરેટ્રી સિમ્પટોમ્સ જોવા મળવા.
એબડોમીનલ ડીસકમ્ફર્ટ થવું.
રેસીસ.
એબડોમીનલ પેઇન થવું.
નોઝિયા.
વોમિટીંગ.
જનરલાઇઝ પેઇન થવું.
નબળાઇ આવવી.
ડાર્ક યલ્લો યુરીન થવું.
લીવર એ ટેન્ડર, એન્લાર્જ થવું.
ક્લે કલર્ડ સ્ટૂલ
લેથાર્જી.
અમુક કેસીસ માં સ્પ્લિન નું એડજમેન્ટ થાય છે તથા તે પાલપેબલ હોય છે

ડાયગ્નોસ્ટીક ઇવાલ્યુએશન

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
અસેસ ધ આલ્બ્યુમીન લેવલ,
અસેસ ધ લિવર ફન્કશન ટેસ્ટ,
અસેસ ધ પ્રોથ્રોમ્બીન ટાઇમ,
અસેસ અબાઉટ ધ પ્રેઝેન્ટ of એન્ટીબોડી HBsAG( anti -HBs).
antibody to hepatitis B core antigen( Anti – HBc).
hepatitis B સરફેસ એન્ટીજન( HBsAG).
hepatitis E surface
Antigen ( HBeAG).

મેનેજમેન્ટ.

medical management

જો પેશન્ટ ને એક્યુટ હિપેટાઇટિસ હોય તો તેની લાઇફ સ્ટાઇલ મોડીફીકેશન કરવી.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી બેડ રેસ્ટ લેવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ ફ્લુઇડ લેવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને ન્યુટ્રીશનલ ડાયટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

જો પેશન્ટ ને ક્રોનિક હિપેટાઇટિસ ની કન્ડિશન હોય તો તેને આલ્કોહોલ અવોઇડ કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને ઓવર ધ કાઉન્ટર મેડિસિન અવોઇડ કરવા માટે કહેવું.

જે પેશન્ટ ને ક્રોનિક હિપેટાઇટિસ બી ની કન્ડિશન હોય તેને ઇન્ટરફેરોન આલ્ફા મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

ઇન્ટરફેરોન- આલ્ફા એ બોડીની ઇમ્યુન સિસ્ટમ ની એક્ટિવિટી ને ઇન્ક્રીઝ કરી અને હિપેટાઇટિસ- બી ના વાયરસ ને રીપ્રોડક્શન થવામાં ઇમ્પેઇરમેન્ટ કરે છે.

ઇન્ટરફેરોન – આલ્ફા ટેબલેટ એ ડેઇલી લેવામાં આવે છે અથવા તો અઠવાડિયા માં ત્રણ વખત છ મહિના સુધી લેવામાં આવે છે.

પેશન્ટ ને લેમિવુડિન અને એડેનોવિર મેડિકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને એડીક્યુએડ બેડરેસ્ટ લેવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ નું ન્યુટ્રિશનલ સ્ટેટસ પ્રોપર્લી મેઇન્ટેઇન રાખવું.

પેશન્ટ ને એડીકયુએટ ફ્લુઇડ પ્રોવાઇડ કરવું.

જો પેશન્ટ ને સિવ્યર કન્ડિશન હોય તો લીવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન કરવું.

નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ:

પેશન્ટ ની સ્કીન ઇન્ટીગ્રિટી મેઇન્ટેન રાખવી.

પેશન્ટ ને ગુડ સ્કિન કેર પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને ઇરીટેટીન્ગ શોપ યુઝ ન કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને ઇમોલિયન્ટ નું એપ્લિકેશન કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને ફિન્ગર નેઇલ્સ શોર્ટ રાખવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને કોઇપણ બ્લીડિંગ થાય છે કે નહીં તે અસેસ કરવું.

જો પેશન્ટ ને ઇચિંગ થતી હોય તો તેને રિડ્યુસ કરવા માટે મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ના પ્રેસર અલ્સર ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે તેની પોઝિશન એ ફ્રીક્વન્ટલી ચેન્જ કરતું રહેવું.

પેશન્ટ ને કોઇપણ ન્યુરોલોજીકલ સાઇન અને સીમટોમ્સ છે કે નહીં તે અસેસ કરવું.

પેશન્ટ ને કામ તથા ક્વાઇટ એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું.

જો પેશન્ટ ને કોઇપણ પ્રકાર નું બ્લીડિંગ થતું હોય તો તેને ઇમિડીયેટ્લી રિપોર્ટ કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ નો પ્રોથોમ્બિન ટાઇમ તથા બ્લીડિંગ ટાઇમ મોનિટર કરવો તથા વિટામીન કે( vitamin K) એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

પેશન્ટ ને કોઇપણ ટ્રોમા થાય તેવી પ્રોસિજર ન કરવી.

પેશન્ટ ને કોઇપણ નીડલ સ્ટીક ઇન્જરી ન થાય તે માટે પ્રોપર્લી ધ્યાન રાખવું.

પ્રિવેન્શન:

હિપેટાઇટિસ B ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે પ્રોપર્લી hepatitis B ની વેક્સિન લેવી.

જે ડોનેટ કરેલું બ્લડ હોય તેનો પ્રોપર્લી સ્ક્રીનીંગ કરવું.

ડિસ્પોઝેબલ સીરીઝ – નીડલ નો યુઝ કરવો.

પેશન્ટ ને ગુડ પર્સનલ હાઇજીન મેઇન્ટેન કરવા માટે કહેવું.

જે વર્કિંગ એરિયા હોય તેને ડેઇલી ડિસઇન્ફેક્શન કરવું.

જ્યારે કોઇપણ બોડી ફ્લુઇડ સાથે વર્કિંગ કરવાનું હોય ત્યારે ગ્લોવ્ઝ વીયર કરવા.

વ્યક્તિ ને કે જે હેલ્થ કેર પર્સનલ હોય અને જે હાઇરિસ્ક વ્યક્તિ હોય તેને હિપેટાઇટિસ બી ની વેક્સિન લેવા માટે કહેવું.

હિપેટાઇટિસ બી ના ટોટલ ત્રણ ડોઝ લેવામાં આવે છે.

પહેલો ડોઝ લીધા બાદ એક મહિનો થયા પછી સેકન્ડ ડોઝ ( 2nd dose )અને ત્યારબાદ પહેલા ડોઝ ના સિક્સ મંથ બાદ hepatitis B નો 3rd dose લેવામાં આવે છે.

જો કોઇ પણ નીડલ સ્ટિક ઇન્જરી ના કારણે હિપેટાઇટિસ બી વાયરસ ના કોન્ટેક્ટ માં આવ્યા હોય તો તાત્કાલિક વેક્સિનેશન કરાવવું.

એવા વ્યક્તિ કે જેને એક્યુટ તથા ક્રોનીક હિપેટાઇટિસ હોય તેવા વ્યક્તિ ના સેક્સ્યુઅલ કોન્ટેક માં ન આવવું.

સેક્સ્યુઅલ એક્ટિવિટી દરમિયાન કોન્ટ્રાસેપ્ટીવ તરીકે બેરિયર મેથડ નો યુઝ કરવો.

પર્સનલ આઇટમ જેમકે ટુથબ્રશ તથા રેઝર ની શેરીંગ ન કરવી.

કોઇપણ નીડલ કે જે ડીશઇન્ફેકટન્ટ ન કરેલી હોય તેવી સિરીન્જ નો યુઝ ન કરવો તથા ડિસ્પોઝેબલ સીરીઝ અને નીડલ નો યુઝ કરવો.

જે ઇન્ફેક્ટેડ વ્યક્તિ હોય તેના બોડી ફ્લુઇડ ના કોન્ટેક માં ન આવવું.

• હિપેટાઇટિસ સી ડ્યુરિન્ગ પ્રેગ્નન્સી:

હિપેટાઇટિસ સી મા લીવર નું ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન થાય છે અને તે મુખ્યત્વે હિપેટાઇટિસ સી વાયરસ
દ્વારા થાય છે. હિપેટાઇટિસ સી એ વાઇરલ ઇન્ફેક્શન છે કે જે હિપેટાઇટિસ સી વાયરસ કે જે આર.એન.એ.( RNA ) વાયરસ છે કે જે ફ્લેવિવિરિડે ગ્રુપ ની વાઇરસ ની ફેમેલી માંથી આવે છે તેના દ્વારા હિપેટાઇટિસ c ની કન્ડિશન થાય છે.હિપેટાઇટિસ સી નું ફર્સ્ટ આઇડેન્ટિફિકેશન 1989 માં કરવામાં આવ્યું હતું.હિપેટાઇટિસ સી એ મુખ્યત્વે કોઇપણ ઇન્ફેક્ટેડ વ્યક્તિ ના બ્લડ સાથે ડાયરેક્ટ્લી કોન્ટેક્ટ માં આવવાના કારણે સ્પ્રેડ થાય છે. હિપેટાઇટિસ સી ( C ) એ હિપેટાઇટિસ એ ( A)તથા બી ( B ) કરતા ડિફરન્ટ હોય છે.
હિપેટાઇટિસ સી નો ઇન્કયુબેશન પિરિયડ
15 -160 દિવસ નો હોય છે.

ઇટિયોલોજી:

હિપેટાઇટિસ સી વાયરસ ના કારણે,
લાંબા સમયથી ડાયાલિસિસ કરવાના કારણે,
રેગ્યુલર્લી બ્લડ સાથે વર્ક કરવાના કારણે.
જે વ્યક્તિ ને હિપેટાઇટિસ સી નું ઇન્ફેક્શન હોય તેવા વ્યક્તિ સાથે અનપ્રોટેકટેડ સેક્યુઅલ એક્ટિવિટી કરવાના કારણે.
જે વ્યક્તિ ને હિપેટાઇટિસ સી નું ઇન્ફેક્શન હોય તે વ્યક્તિ ના કોઇપણ બોડી ફ્લુઇડ ના કોન્ટેક માં આવવાના કારણે.
કોઇપણ નીડલ સ્ટીક ઇન્જરી થવાના કારણે.
બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન કરવા ના કારણે.
કોઇપણ ઇન્ફેક્ટેડ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ દ્વારા ટેટુ કરાવવાના કારણે.
કોઇપણ એક્સિડેન્ટલ નીડલ સ્ટીક ઇન્જરી થવાના કારણે.
કોઇપણ ઓર્ગન ટ્રાન્સફ્યુઝન ના કારણે.
પર્સનલ આઇટમ્સ જેમકે ટુથબ્રશ તથા રેઝર નું શેરિંગ કરવાના કારણે.
જે મધર ને હિપેટાઇટિસ સી નું ઇન્ફેક્શન હોય તેવી મધર દ્વારા તેના બાળક ને બર્થ આપવાના કારણે.
જે વ્યક્તિ એ સેક્સ્યુઅલ એક્ટિવ હોય તેવા વ્યક્તિઓમાં.
જે વ્યક્તિ ને મલ્ટીપલ પાર્ટનર્સ હોય તેવા વ્યક્તિઓમાં.

લક્ષણો તથા ચિહ્નો:

લીવર ફેઇલ્યોર,
સીરોસિસ ઓફ લીવર,
એબડોમીનલ પેઇન થવું( રાઇટ અપર એબડોમન),
એબડોમિનોલ સ્વેલીન્ગ થવું.
જોન્ડીસ,
ડાર્ક યુરિન તથા
પેલ અને ક્લે કલર નું સ્ટૂલ પાસ થવું.
ઇસોફેગસ તથા સ્ટમક માંથી બિલ્ડીંગ આવવું.
ડાર્ક યુરીન થવું.
થાક લાગવો.
ઇચીન્ગ થવી.
મસલ્સ તથા જોઇન્ટ પેઇન થવું.
ફિવર આવવો.
ભૂખ ન લાગવી.
નોઝીયા .
વોમિટીન્ગ .
લીવર કેન્સર થવું.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન :

હિસ્ટ્રી ટેકિન્ગ,
ફિઝીકલ એક્ઝામિનેશન,
લિવર ફન્કશન ટેસ્ટ,
અસેસ EIA ( enzyme immunoassay) to ડિટેક્ટ હિપેટાઆટીસ C એન્ટીબોડી.
hepatitis c જીનોટાઇપ્સ.
અસેસ ધ આલ્બ્યુમીન લેવલ.
અસેસ ધ લિવર ફન્કશન ટેસ્ટ
અસેસ ધ પ્રોથોમ્બીન ટાઇમ
લિવર બાયોપ્સી.

મેનેજમેન્ટ:

પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી આઇસોલેટેડ રાખવા.

પેશન્ટ ને હેન્ડલ કરતી સમય દરમ્યાન પ્રોપર્લી‌ ડિસ્પોઝેબલ સિરીંજ નો યુઝ કરવો.

પેશન્ટ ના એક્સક્રીટા ને પ્રોપર્લી ડિસ્પોઝલ કરવું.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી કામ તથા કમ્ફર્ટેબલ એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી સેફ ડ્રીન્કિંગ વોટર ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન પ્રોપર્લી ચેક કરવા.

હિપેટાઇટિસ સી વાયરસ ને ટ્રીટ કરવા માટે પેશન્ટ ને એન્ટિવાયરલ મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી
Ex: પેજીલેટેડ ઇન્ટરફેરોન આલ્ફા અને રિબાવિરિન

પેશન્ટ ને ગુડ હેન્ડ વોશિંગ ટેકનીક મેઇન્ટેન કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને સ્ટ્રીક એસેપ્ટિક ટેકનીક ફોલો કરવા માટે કહેવું.

જે વ્યક્તિ ને ઇન્ફેક્શન હોય તેવા વ્યક્તિની વિઝીટ કરવા સમયે સ્ટ્રીક્ટ એસેપ્ટીક ટેકનિક ફોલો કરવી.
પેશન્ટ ને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવુ કે જે ઇચિંગ થતી હોય તે જગ્યા ઉપર સ્ક્રેચિંગ કરવું નહીં.

જો પેશન્ટ ને એબડોમીનલ ડિસ્કમ્ફર્ટ, ખૂબ થાક લાગતો, હોય સ્કીન મા રેસીસ હોય તથા તાવ અને વોમિટીંગ હોય તો ઇમિડીયેટ્લી ડોક્ટર ને જાણ કરવી.

પેશન્ટ ને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું કે ટેટુ કરવાથી તથા સ્કીન પિયર્સિંગ ( pearsing)કરવાના કારણે પણ હિપેટાઇટિસ બી નું ટ્રાન્સમિશન થઈ શકે છે.

પેશન્ટ ને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું કે હિપેટાઇટિસ સી નું ઇન્ફેક્શન થયા પછી બ્લડ નું ડોનેશન કરવું નહીં.

પેશન્ટ ને એક્ટિવિટી વચ્ચે વચ્ચે રેસ્ટ લેવા માટે કહેવું.

પેશન્ટને રેગ્યુલર ચેકઅપ માટે આવવા કહેવું.

જે વ્યક્તિએ હિપેટાઇટિસ સી થી ઇન્ફેક્ટેડ હોય તેવા વ્યક્તિ સાથે એક્સ્યુઅલી એક્ટીવિટી અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને સેક્સ્યુઅલ એક્ટિવિટી સમયે બેરિયર મેથડ કોન્ટ્રાસેપ્ટીવ નો યુઝ કરવા માટે કહેવું.

• હિપેટાઇટિસ ડી ડ્યુરિન્ગ પ્રેગ્નેન્સી:

હિપેટાઇટિસ D ને ડેલ્ટા વાયરસ પણ કહેવામાં આવે છે. હિપેટાઇટિસ ડી માં લીવર નું ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન થાય છે તે મુખ્યત્વે હિપેટાઇટિસ D વાઇરસ ના કારણે જોવા મળે છે.હિપેટાઇટિસ ડી એ વાયરલ ઇન્ફેક્શન છે કે જે હીપેટાઇટિસ ડી વાયરસ ના કારણે થાય છે. હિપેટાઇટિસ ડી ને સેટેલાઇટ ઇન્ફેક્શન પણ કહેવામાં આવે છે કારણ કે હીપેટાઇટિસ બી હોય તેવા વ્યક્તિઓમાં જ હિપેટાઇટિસ ડી એ મુખ્યત્વે જોવા મળે છે. હિપેટાઇટિસ ડી એ હિપેટાઇટિસ બી ની સીવ્યારિટી ને વધારે છે અને વધારે પ્રમાણ માં લીવર ને ડેમેજ કરે છે.તે મુખ્યત્વે કોઇપણ ઇન્ફેક્ટેડ બ્લડ ના કોન્ટેક્ટ માં આવવાના કારણે ટ્રાન્સમિટ થાય છે.

ઇટિયોલોજી:

ઇન્ફેક્ટેડ બ્લડ તથા બોડી ફ્લુઇડ ના કોન્ટેક માં આવવાના કારણે.
જે વ્યક્તિઓ ને હિપેટાઇટિસ બી હોય તેવા વ્યક્તિઓમાં.
જે ઇન્ફેક્ટેડ વ્યક્તિ હોય તેવા વ્યક્તિઓની નીડલ, સિરીઝ ,તથા પર્સનલ યુટેન્સેલસ જેમ કે ટુથબ્રસ,રેઝર ના શેરિંગ કરવાના કારણે.
ઇન્ફેક્ટેડ વ્યક્તિ સાથે સેક્સ્યુઅલી એક્ટીવિટી ના કારણે.
અનપ્રોટેક્ટેડ સેક્યુઅલ એક્ટિવિટી કરવાના કારણે.
ઇન્ટ્રાવિનસ ડ્રગ યુઝર્સ.
ઇન્ફેક્ટેડ વ્યક્તિ ના બ્લડના ડાયરેક્ટ્લી કોન્ટેક માં આવવાના કારણે.
ઇન્ફેક્ટ મધર દ્વારા બેબી નું બર્થ થવાના કારણે.
પાસ્ટ માં હિપેટાઇટિસ બી નું ઇન્ફેક્શન હોવાના લીધે.
બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન રિસીવ કરવાના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો :

1)ફ્લુ લાઇક સિમ્પટોમ્સ:
થાક લાગવો,
નબળાઇ આવવી,
મસલ્સ માં પેઇન થવુ,
ફિવર આવવો,
2)જોન્ડીસ:
બોડીમાં બિલીરૂબિન એ એક્યુમ્યુલેટ થવાના કારણે સ્કિન, મ્યુકસ મેમ્બ્રેન તથા સ્ક્લેરા નુ યેલોવિશ ડિસકલરેશન જોવા મળે છે.
3)એબડોમીનલ પેઇન:
લીવર નું ઇન્ફ્લામેશન થવાના કારણે એબડોમન ના અપર રાઇટ ક્વાડરન્ટ મા પેઇન તથા ડિસ્કમ્ફર્ટ થાય છે.
4) ડાર્ક યૂરિન:
બોડીમાં બિલીરુબીન એ બિલ્ડઅપ થવાના કારણે યુરિન એ ડાર્ક કલર નું જોવા મળે છે.
5)પેલ અથવા ક્લે કલર નું સ્ટૂલ
બીલીરૂબીન એ બોડી માંથી એક એક્સક્રીટ ન થવાના કારણે સ્ટૂલ એ પેલ તથા ક્લે કલરનું જોવા મળે છે.
6)નોઝીયા એન્ડ વોમિટીંગ:
ઘણી વખત હિપેટાઇટિસ ડી વાળા પેશન્ટ ને નોઝિયા તથા વોમીટીંગ ની કન્ડિશન જોવા મળે છે.
7)લોસ ઓફ એપેટાઇટ:
હીપેટાઇટિસ ડી ના કારણે વ્યક્તિને ભૂખ લાગતી નથી.
8)જોઇન્ટ પેઇન થવું
વ્યક્તિ ને ડીસીઝ હોવાના કારણે જોઈન્ટ પેઇન જોવા મળે છે.
9)કન્ફ્યુઝન.
10)ખંજવાળ આવવી.
11) તાવ આવવી.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
લિવર બાયોપ્સી
બ્લ્ડ ટેસ્ટ
લિવર ફન્કશન ટેસ્ટ
લિવર એન્ઝાઇમ
એબડોમિનોલ અલ્ટ્રા સાઉન્ડ
એન્ટી ડેલ્ટા એજન્ટ એન્ટિબોડી ટેસ્ટ

મેનેજમેન્ટ:

મેડિકલ મેનેજમેન્ટ:

પેશન્ટ ને એન્ટિવાયરલ મેડીટેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:=tenoflovir,
Entecavir.

પેશન્ટ ને ઇન્ટેરફેરોન -આલ્ફા
મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ નું રેગ્યુલરલી લીવર ફંકશન ટેસ્ટ મોનિટર કરવું.

પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ ન્યુટ્રીશનલ ડાયટ લેવા માટે કહેવું.

જો પેશન્ટ ને નોઝિયા અને વોમિટીંગ ની કન્ડિશન હોય તો એન્ટીએમેટીક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

જો પેશન્ટ ની કન્ડિશન ખૂબ સિવ્યર થય હોય તો લીવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન કરાવવું.

પેશન્ટ ને વેક્સિન પ્રોવાઇડ કરવું.

એવી ડ્રગ્સ કે જે લીવર ફંકશન ને અલ્ટર કરે અથવા તો લીવર સેલ્સ ને ડેમેજ કરે તેવી ડ્રગ અવોઇડ કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને હાય કાર્બોહાઇડ્રેટ યુક્ત ફૂડ લેવા માટે કહેવું જેમકે બ્રેડ, જામ, વિટ્સ, બિસ્કીટ, રાઇસ ,વેજીટેબલ ,પોટેટોસ, વગેરે.

પેશન્ટ ને તેની પર્સનલ ઇક્વિપમેન્ટ શેરિંગ ન કરવા માટે કહેવું જેમકે ટુથ બ્રશ,રેઝર વગેરે.

જે ઇન્ફેક્શીયશ વ્યક્તિ હોય તેના સેક્સ્યુઅલ કોન્ટેક્ટ અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ અપવી.

નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ:

Assessment:

પેશન્ટ ની થરલી મેડિકલ મેડિકલ હિસ્ટ્રી તથા ડીઝીઝ વિશેના સાઇન અને સિમ્પટોમ્સ વિશે પૂછવું.

પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન મોનિટર કરવા.

પેશન્ટ ને જોન્ડીસ, એબડોમીનલ પેઇન ,તથા બીજા કોઇપણ સાઇન અને સિમ્પટોમ્સ છે કે નહીં તે અસેસ કરવું.

સિમ્પટોમ્સ મેનેજમેન્ટ:

જો પેશન્ટ ને નોઝિયા તથા વોમીટીંગ થતી હોય તો તેને એન્ટીએમેટિક મેડિસિન પ્રોવાઈડી કરવી.

જો પેશન્ટ ને પેઇન થતું હોય તો એનાલજેસીક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ નું કમ્ફર્ટ લેવલ મેઇન્ટેન રાખવું.

ક્લાઇન્ટ નું ન્યુટ્રીશનલ સ્ટેટસ મેઇન્ટેઇન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી

પેશન્ટ ને વેલ બેલેન્સ ડાયટ લેવા માટે કહેવું કે જેમાં એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં કેલેરી તથા વિટામિન્સ હોય જેથી લીવર એ પ્રોપર્લી ફંક્શન કરી શકે.

પેશન્ટ ને માલન્યુટ્રીશન ના કોઇપણ સાઇન અને સીમટોમ્સ છે કે નહીં તે મોનિટર કરવું.

4)મેઇન્ટેઇન ફ્લુઇડ બેલેન્સ પ્રોપર્લી મેઇન્ટેન કરવુ:.

પેશન્ટ નો ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મેન્ટેન કરવો.

પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ મા ફ્લુઇડ લેવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ નું હાઇડ્રેશન સ્ટેટસ મેઇન્ટેઇન રાખવું.

જો પેશન્ટ ને સિવ્યર ડીહાઇડ્રેશન ની કન્ડિશન હોય તો ઇન્ટ્રા વિનસ ફ્લુઇડ પ્રોવાઇડ કરવું અને પેશન્ટ નું હાઇડ્રેશન સ્ટેટસ મેઇન્ટેઇન કરવું.

5)ઇન્ફેક્શન કન્ટ્રોલ:

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી હાઇજીનીક કન્ડિશન મેઇન્ટેન રાખવા માટે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી હેન્ડ વોશિંગ કરવા માટે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને એસેપ્ટિક ટેકનીક મેઇન્ટેન રાખવા માટે કહેવું.

6)રેસ્ટ એન્ડ એક્ટીવિટી:

પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ
રેસ્ટ લેવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને સ્મોલ અમાઉન્ટ માં ફિઝિકલ એક્ટિવિટી કરવા માટે કહેવું.
પેશન્ટ ને થોડા થોડા પ્રમાણમાં ડેઇલી રૂટીન એક્ટિવિટી કરવા માટે કહેવું.

7) સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ:

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી સાઇકોલોજીકલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

પેશન્ટ ના બધા જ ડ્રાઉટસ ક્લિયર કરવા.

પેશન્ટ ને ડીઝીઝ તથા તેના ટ્રીટમેન્ટ વિશેની સંપૂર્ણ માહિતી કરવી.

8)મેડિકેશન એડ્મિનીસ્ટ્રેશન:

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી એન્ટિવાયરલ મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને લાઇફસ્ટાઇલ મોડીફીકેશન માટે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન મોનિટર કરવા.

પેશન્ટ નું લિવર ફંકશન ટેસ્ટ કરવું.

પેશન્ટ ના બધા જ લેબોરેટરી ઇન્વેસ્ટિગેશન કરવા.

પેશન્ટ ને હિપેટાઇટિસ બી ની વેક્સિનેશન લેવા માટે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને રેગ્યુલર
ફોલો- અપ લેવા માટે કહેવું.

• હિપેટાઇટિસ ઇ (E ) ડ્યુરિન્ગ પ્રેગ્નેન્સી

હિપેટાઇટિસ ઇ એ વાયરલ ઇન્ફેક્શન છે કે જે હિપેટાઇટિસ ઇ વાયરસ દ્વારા ટ્રાન્સમિટ થાય છે. હિપેટાઇટિસ ઇ માં લીવર નું ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન થાય છે અને તે મુખ્યત્વે હિપેટાઇટિસ ઇ વાયરસ દ્વારા ટ્રાન્સમિટ થાય છે. હિપેટાઇટિસ ઇ એ મુખ્યત્વે 1990 માં ડિસ્કવર્ડ કરવામાં આવ્યું હતું.હિપેટાઇટિસ ઇ એ મુખ્યત્વે ફિકો ઓરલ રૂટ દ્વારા એટલે કે કંટામિનેટેડ/ ઇન્ફેક્ટેડ થયેલા ફૂડ અને વોટર દ્વારા ટ્રાન્સમિટ થાય છે.
હિપેટાઇટિસ ઇ નો ઇન્કયુબેશન પિરિયડ
બે થી નવ વીક સુધીનો હોય છે. હિપેટાઇટિસ ઇ એ સેલ્ફ લિમિટેડ હોય છે પરંતુ તે પ્રેગ્નેટ વુમન માં તે સીવ્યર અફેક્ટ કરે છે. પ્રેગ્નેટ વુમન માં તે એબોર્શન તથા ઇન્ટ્રાયુટેરાઇન ડેથ પણ કરી શકે છે.

ઇટિયોલોજી:

હિપેટાઇટિસ ઇ વાયરસ દ્વારા.
genotypes:=1,2,3,4
Genotype := 1,2 are associated with the human infection.
કંટામીનેટેડ ફૂડ તથા વોટર ઇન્ટેક કરવાના કારણે.
પુઅર સેનિટેશન ના કારણે.
પુઅર હાઇજિનિક કન્ડિશન ના કારણે.
લો સોશિયો ઇકોનોમિક કન્ડિશન ના કારણે.
પ્રેગનેન્સી ના થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન.
ઇન્ટરનેશનલ ટ્રાવેલર્સ માં.
એવા વ્યક્તિ કે જે હીપેટાઇટિસ ઇ એ આઉટ બ્રેક હોય તેવા વિસ્તારમાં રહેવાશ કરતા હોય.
જે વ્યક્તિએ ઇન્ફેક્ટેડ વ્યક્તિ સાથે સેક્સ્યુઅલ એક્ટિવિટી કરતા હોય.
અનપ્રોટેક્ટેડ સેક્સ્યુઅલ એક્ટિવિટી ના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

નબળાઇ આવવી,
થાક લાગવો,
તાવ આવવો,
મસલ્સમાં પેઇન થવુ,
નોઝીયા,
વોમિટીંગ,
ભૂખ ન લાગવી(એનોરેક્ઝીયા),
એબડોમીનલ પેઇન,
એબડોમન ના રાઇટ અપરક્વાડ્રરન્ટ પાર્ટમાં માં પેઇન થવું.
જોન્ડીસ : જોન્ડીસ માં સ્કીન, મ્યુકસ મેમ્બ્રેન તથા સ્ક્લેરા માં યેલોવિશ ડિસ્કલરેશન થવું.
બીલીરૂબીન ના કારણે ડાર્ક કલર નું યુરિન પાસ થવું.
પેલ તથા કલે કલર નું સ્ટૂલ પાસ થવું.
લીવર નું એન્લાજૅર્મેન્ટ થવું( હિપેટોમેગાલી).
સ્કિન માં બીલીરૂબીન નુ એક્યુમ્યુલેશન થવાના કારણે ઇચીન્ગ થવી,
નબળાઇ આવવી,
મલેઇસ,
જોઇન્ટ પેઇન
મસલ્સ માં પેઇન થવુ,
વજન ઓછો થવો.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી ટેકિંગ,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન
બ્લડ ટેસ્ટ
Anti -HEV igM
Antibody test.
લીવર ફંકશન ટેસ્ટ
સીરોલોજિકલ ટેસ્ટ
સ્ટુલ એક્ઝામિનેશન
ઇમેજિંગ સ્ટડી
assess the hepatitis A,
hepatitis B,
hepatitis c test.

મેનેજમેન્ટ:

હિપેટાઇટિસ E માટે કોઇ પણ સ્પેસિફિક ટ્રીટમેન્ટ નથી પરંતુ તે પોતાની રીતે જ સબસાઇડ થય જાય છે.

પેશન્ટ ને ન્યુટ્રીસીયસ ડાયટ લેવા માટે રહેવું.

પેશન્ટ ને નોઝિયા તથા વોમીટીંગ ની કન્ડિશન ટ્રીટ કરવા માટે એન્ટીએમેટિક મેડિસિન કરવી.

પેશન્ટને હાય કાર્બોહાઇડ્રેટ યુક્ત ફૂડ પ્રોવાઇડ કરબું જેમ કે બ્રેડ, જામ, વીટ, બિસ્કીટ, રાઇસ, વેજીટેબલ્સ, તથા પોટેટો પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ની ગુડ હાઇજીનીક કન્ડિશન મેઇન્ટેન રાખવા માટે કહેવું.

અનકુક્ડ થયેલું ફૂડ ઇટિંગ ન કરવું.

કંટામીનેટેડ થયેલું વોટર ડ્રિંક ન કરવું.

પેશન્ટની કમ્પ્લીટ હેલ્થ હિસ્ટ્રી તથા ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન કરવું.

પેશન્ટ ને હિપેટાઇટિસ માટેના કોઇ પણ સાઇન અને સિમટોમ્સ છે કે નહીં તેના વિશે પૂછવું.

પેશન્ટ ને એક્ટિવિટી કરતા કરતા વચ્ચે – વચ્ચે થોડા પ્રમાણમાં રેસ્ટ લેવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ની વર્કિંગ એબિલિટી અસેસ કરવી.

પેશન્ટ ને કામ તથા ક્વાઇટ એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને હાઇ કેલેરી યુક્ત ડાયટ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ નું ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મોનિટર કરવો.

પેશન્ટ ને એટ્રેક્ટિવ મેનરમાં ફૂડ સર્વ કરવું.

પેશન્ટ ને રિલેક્સિંગ એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને ઓરલ હાઇજીન મેઇન્ટેન કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટને કાર્બોનેટેડ ડ્રિંક અવોઇડ કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી હેન્ડ વોશિંગ ટેકનીક અપનાવવા માટે કહેવી.

પેશન્ટ ને પર્સનલ હાઇજીન મેઇન્ટેન કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને અનપ્રોટેકટેડ સેક્યુઅલ એકટિવીટી અવોઇડ કરવા માટે કહેવું.

જે ઇન્ફેક્ટેડ વ્યક્તિ હોય તેવા વ્યક્તિ સાથે સેકસ્યુઅલ એક્ટિવિટી અવોઇડ કરવી.

સેક્સ્યુઅલ એક્ટિવિટીઝ દરમિયાન કોન્ટ્રાસેપ્ટિવ તરીકે બેરિયર મેથડ નો યુઝ કરવો.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી સ્કીન કેર કરવા માટે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને વાર્મ વોટર થી bathing કરવા માટે કહેવું ગરમ પાણી નું યુઝ ન કરવો તેના કારણે skin ડ્રાયનેસ વધારે થાય છે.

પેશન્ટ ને આલ્કોહોલ વાળો સોપ યુઝ કરવા માટે અવોઇડ કરવા કહેવું.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી ઇમોલિયન્ટ નું એપ્લિકેશન કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને તેના ફિંગર નેઇલ્સ શોર્ટ રાખવા માટે કહેવું.

• યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન

યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન એ મુખ્યત્વે યુરીનરી સિસ્ટમ ના પાર્ટ માં ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન થાય છે. યુરીનરી સિસ્ટમ માં મુખ્યત્વે કિડની, યુરેટર્સ, બ્લાડર, તથા યુરેથ્રા નો સમાવેશ થાય છે. આ સિસ્ટમ માં ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન થાય તો તેને યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન કહેવામાં આવે છે. યુરેનરી ટ્રેક મા ઇન્ફેક્શન એ મુખ્યત્વે પેથોજેનીક માઇક્રોઓર્ગેનિઝમ દ્વારા અરાઇઝ થાય છે. જો યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન એ મુખ્યત્વે અપર યુરીનરી ટ્રેક માં આ અફેક્ટ કરે તો તેને પાયલોનેફ્રાઇટીસ કહેવામાં આવે છે. જો યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન એ મુખ્યત્વે લોવર યુરીનરી ટ્રેક ને અફેક્ટ કરે તો તેને સિમ્પલ સીસ્ટાઇટીસ કહેવામાં આવે છે.

યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન ના ટાઇપ:

યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન ના મુખ્ય બે પ્રકાર પડે છે.

1)અપર યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન

2)લોવર યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન

1)અપર યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન,

અપર યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન ને મુખ્યત્વે પાયલોનેફ્રાઇટીસ કહેવામાં આવે છે. અપર યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન માં મુખ્યત્વે કિડની તથા યુરેટર્સ નો સમાવેશ થાય છે.તેના કારણે ફીવર, ચિલ્સ, નોઝીયા, વોમિટીંગ અને બીજા સિમટોમ્સ જોવા મળે છે.

2)લોવર યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન.

લોવર યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન ને સિમ્પલ સીસ્ટાઇટીસ કહેવામાં આવે છે.
લોવર યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન માં મુખ્યત્વે બ્લાડર તથા યુરેથ્રા નો સમાવેશ થાય છે.

ઇટિયોલોજી:

ઇસ્ચેરેશિયા કોલાઇ,
ક્લેબસીલા,
એન્ટેરોકોકસ,
એન્ટેરોબેક્ટર,
સ્યુડોમોનાસ,
પ્રોટીયસ,
સ્ટેફાઇલોકોકસ,
માયકોપ્લાઝમા,
ક્લેમાયડિયા,

રિસ્ક ફેક્ટર

1)ફિમેલ :

શોર્ટ યુરેથ્રા,
સ્ટ્રકચરલ એબ્નોર્માલિટી લીટી ના કારણે.
યુરેથ્રલ સ્ટ્રિક્ચર થવાના કારણે.
યુરેથ્રો વેસિકલ ફંક્શન એબનોર્માલીટી ના કારણે.
ઓબ્સ્ટ્રેકશન થવાના કારણે
ટ્યુમર પ્રેઝન્ટ હોવા ના કારણે.
કેલ્ક્યુલાઇ પ્રેઝન્ટ હોવાના કારણે.
પ્રોસ્ટેટિક હાઇપર ટ્રોફી થવાના કારણે.
ઇમ્પૅઇરડ બ્લાડર ઇનરવેશન:
મલ્ટીપલ્સ સ્કેરોસીસ ના કારણે.
યુરીનરી સ્ટેસિસ ના કારણે. ન્યુરોજેનિક બ્લાડર ના કારણે.
ક્રોનિક ડીસીઝ થવાના કારણે:
ઇમ્યુનો સપ્રેશન,
ગ્લોમેરુલો
નેફ્રાયટીસ ના કારણે,
હાઇપર ટેન્શન ના કારણે.
સિકલ સેલ એનિમિયા થવાના કારણે.
એજ:
એનીમિયા ના કારણે.
માલન્યુટ્રીશન થવાના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો

ડિસયુરીયા,
યુરીનેશન ની ફ્રિક્વન્સી ઇન્ક્રીઝ થવી.
યુરિનેસન માટેની અરજન્સી.
હિમેચુરિયા (બ્લડ ઇન યુરીન).
ક્લાઉડી તથા ફાઉલ સ્મેલિંગ વાળું યુરિનેશન થવું.
પેલ્વિક પેઇન થવું.
ફ્લેન્ક પેઇન થવું.
ફિવર
ચિલ્સ
નોઝીયા
વોમિટીંગ
યુરીનરી ઇનકન્ટિનન્સી થવી.
લોવર બેક પેઇન થવું.
હેડેક
યુરીનેશન સમયે પેઇન થવું.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝીકલ એક્ઝામીનેશન.
કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ.
યુરીન એનાલાઇસીસ.
યુરીનરી માઇક્રોસ્કોપી.
યુરીન કલ્ચર.
અલ્ટ્રાસાઉન્ડ.
X ray.
MRI.
સાઇટોસ્કોપી.

મેડિકલ મેનેજમેન્ટ:

પેશન્ટ નો ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મોનિટર કરવો.

પેશન્ટ ને કોઇપણ પ્રકારની એડવર્સ રીએક્શન છે કે નહીં તે અસેસ કરવું.

પેશન્ટને ફ્લુઇડ ઇન્ટેક ઇન્ક્રીઝ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને એન્ટિબાયોટિક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:=
ciorofloxacin ,
Norfloxacine,
Nitrofurantoin/trimethoprime.

જો પેશન્ટ ને પેઇન થતું હોય તો એનાલજેસીક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:=
Acetaminophen,
Ibuprofen

પેશન્ટ ને ઇરિટેટીંગ ફૂડ જેમ કે આલ્કોહોલ, ચા કોફી ,સ્પાઇસી ફૂડ, હોટ ફૂડ અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને પર્સનલ હાઇજીન મેઇન્ટેન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને સાઇકોલોજીકલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી મેડીકેશન લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ નું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ:

પેશન્ટનું પ્રોપર્લી અસેસમેન્ટ કરવું.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

જો પેશન્ટ ને પેઇન થતું હોય તો એનાલજેસીક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટને માઇન્ડ ડાઇવર્ઝનલ થેરાપી પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ની મેડીકેશન ની કેટલા પ્રમાણમાં ઇફેક્ટ થાય તે અસેસમેન્ટ કરવું.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી એન્ટિબાયોટિક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી પર્સનલ હાઇજીન મેઇન્ટેન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી‌.

પેશન્ટ ને બીજી કોઇપણ પ્રકારની કોમ્પ્લિકેશન છે કે નહીં તે અસેસ કરવું.

પેશન્ટ ને રેગ્યુલર્લી ફોલોઅપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ની ઇન્ફોર્મેશન નુ પ્રોપર્લી ડોક્યુમેન્ટેશન કરવું.

પેશન્ટ ની પ્રોપર્લી સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

પેશન્ટ ને કામ તથા કમ્ફર્ટેબલ એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી ન્યુટ્રિશિયસ ડાયટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને રેગ્યુલરલી ફોલોઅપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને સાઇકોલોજીકલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

પેશન્ટ ના બધા જ ડાઉટ્સ ક્લિયર કરવા.

પેશન્ટ ને કામ તથા કમ્ફર્ટેબલ એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું.

• અપર યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન

અપર યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન ને પાયલોનેફ્રાઇટીસ કહેવામા આવે છે.અપર યુરિનરી ટ્રેક માં કિડની તથા યુરેટર્સ નો સમાવેશ થાય છે.પાયલોનેફ્રાઇટીસ માં કિડની, યુરેટર્સ, કેલિક્સ તથા રિનલ પેલ્વિસ નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ જોવા મળે છે.પાયલોનેફ્રાઇટીસ એ મુખ્યત્વે બેક્ટેરિયલ ઇન્ફેક્શન ના કારણે જોવા મળે છે. પાયલોનેફ્રાઇટીસ મા બેક્ટેરિયા એ મુખ્યત્વે લોવર યુરીનરી ટ્રેક ( બ્લાડર એન્ડ યુરેથ્રા) માંથી અપર યુરીનરી ટ્રેક (કિડની એન્ડ યુરેટર્સ) માં ટ્રાવેલ થય અપર યુરીનરી ટ્રેક માં ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફલામેશન ક્રિએટ કરે છે.

પાયલોનેફ્રાઇટીસ ના ટાઇપ:

પાઇલોનેફ્રાયટીસના બે ટાઇપ પડે છે.

1)એક્યુટ પાયલોનેફ્રાયટીસ

2)ક્રોનિક પાયેલોનેફ્રાઇટીસ

1)એક્યુટ પાયલોનેફ્રાયટીસ ,

એક્યુટ પાયલોનેફ્રાયટીસ એ રેપીડ્લી ડેવલોપ થાય છે.અને સિમ્પટોમ્સ નુ સડ્નલી ઓનસેટ હોય છે.એક્યુટ યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન એ મુખ્યત્વે
24 થી 48 કલાક થી એક વીક સુધી જોવા મળે છે.

ઇટિયોલોજી:

એક્યુટ પાઇલોનેફ્રાયટીસ ના કારણ:

બેક્ટેરિયલ ઇન્ફેક્શન ના કારણે.
ઇસ્ચેરેસિયા કોલાઇ.
વેસિકોયુરેથ્રલ રિફ્લક્સ
યુરિન ઓબસ્ટ્રક્શન ના કારણે.
ઇમ્પેઇરહડ ઇમ્યુન સિસ્ટમ ના કારણે.
ઇન્ડવેલીંગ કેથેટર ના કારણે.
ક્લેબસીલા.
એન્ટેરોબેકટર સ્પીસીસ ના કારણે.

2)ક્રોનિક પાયેલોનેફ્રાઇટીસ:

ક્રોનિક પાઇલોનેફ્રાયટીસ એ ગ્રેજ્યુઅલી ડેવલોપ થાય છે અને એ મુખ્યત્વે એક્સટેન્ડેડ પિરિયડ
સુધી જોવા મળે છે.

ક્રોનિક પાયલોનેફ્રાઇટીસ એ મુખ્યતવે એક્યુટ પાયલોનેફ્રાયટીસ ઇન્ફેક્શન ના વારંવાર એપિસોડ થવાના કારણે તે ક્રોનિક પાયલોનેફ્રાઇટીસ મા પરિણમે છે.
ક્રોનિક પાયેલોનેફ્રાઇટીસ માં
રીનલ નું ઇન્ફલાર્મેશન
તથા ટ્યુબ્યુલ્સ અને ઇન્ટરસ્ટીસીયલ ટીસ્યુસ નું ફાઇબ્રોસીસ થાય છે તેના કારણે એન્ડ સ્ટેજ રીનલ ડીસીઝ મા જોવા મળે છે.ક્રોનિક પાઇલોનેફ્રાયટીસ એ મુખ્યત્વે 6 month થી 1 year સુધી જોવા મળે છે.
ક્રોનિક પાયલોનેફ્રાઇટીસ એ રિકરન્ટ અથવા પરસિસન્ટ રિનલ ઇન્ફેક્શન, વેસીકો યુરેથ્રલ રિફ્લક્ષ, તથા યુરિનરી ટ્રેક ઓબસ્ટ્રકશન થવાના કારણે જોવા મળે છે.

ક્રોનિક પાઇલો નેફ્રાયટીસના કારણ.

બેક્ટેરિયલ ઇન્ફેક્શન ના કારણે.
ન્યુરોજેનીક બ્લાડર ના કારણે.
હાઇપરટેન્શન ના કારણે.
યુરીનફ્લો ના ઓબસ્ટ્રકશન કારણે.
રીપીટેડ ઇન્ફેક્શન થવાના કારણે.
સ્ટ્રકચરલ ડેમેજ થવાના કારણે.
કીડની સ્ટોન.
યુરીનરી ટ્રેક એબનોર્માલીટી ના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

તાવ આવવો.
ઠંડી લાગવી.
ફ્લેન્ક ઓર બેક પેઇન.
યુરીનરી ફિક્વન્સી ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
નોઝીયા એન્ડ વોમિટીંગ.
પેઇનફુલ યુરિનેશન.
યુરીનરી ફ્રિકવન્સી ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
કોસ્ટોવરટેબ્રલ એન્ગલ ડખન્ડરનેસ.
હિમેચુરિયા.
ફટીગ.
ફ્લેન્ક ટેન્ડરનેસ.
મલેઇશ.
બેક પેઇન થવું.
ડિસુરીયા.
કન્ફ્યુઝન.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝીકલ એક્ઝામીનેશન,
યુરીનાલાઇસીસ .
યુરીન કલ્ચર.
સેન્સીટીવીટી ટેસ્ટ.
કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ ટેસ્ટ.
બ્લડ કલ્ચર.
ઇન્ટ્રાવિનસ પાયલોગ્રાફી ( IVP).
કિડની અલ્ટ્રાસાઉન્ડ.
CT Scan.
વોઇડિન્ગ સાઇટોયુરેથ્રોગ્રાફી
સાઇટોગ્રાફી
રીનલ બાયોપ્સી.
MRI .

મેડિકલ મેનેજમેન્ટ.

પેશન્ટ ને એન્ટિબાયોટિક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

Ex:=
Tobramycine,
Gentamycine,
Vancomycine,
Ciprofloxacine ,
Norfloxacine, Trimethprim,
Sulfamethoxazole

પેશન્ટ ને એન્ટિપાઇરેટિક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:=Paracetamol.

પેશન્ટ ને યુરીનરી એન્ટિઇન્ફેક્ટિવ મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:=
Nitrofurantin,
Trimethoprime.

પેશન્ટ ને Urinary Antiinfective મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:=
Tab Phenazopyridine.

પાયેલોનેફ્રાઇટીસ વાળા પેશન્ટ નું સર્જીકલ મેનેજમેન્ટ:

1)યુરેટેરોપ્લાસ્ટી:

આ પ્રોસિજર મા યુરેટર્સ મા રહેલુ સ્ટ્રીક્ચર એ સર્જીકલી રિમુવ અથવા રીપેઇર કરવા મા આવે છે.

2)યુરેટ્રલ રીઇમ્પ્લાન્ટેશન

યુરેટ્રલ રીઇમ્પ્લાન્ટેશન એ મુખ્તવે વેસીકોયુરેથ્રલ રિફ્લક્ષ ને ક્યોર કરવા માટે કરવામા આવે છે.

3)યુરેથ્રલ સ્ટેન્ટ

યુરેથ્રલ સ્ટેન્ટ એ મુખ્યત્વે યુરીન ફ્લો ને ઇન્ક્રીઝ કરે છે.

4) પરકયુટેનીયસ અલ્ટ્રાસોનિક પાયલોલીથોટોમી

પરક્યુટેનીયસ અલ્ટ્રાસોનિક પાએલોલીથોટોમી એ મુખ્યત્વે crush and stones ને રીમૂવ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

પેશન્ટ નું પ્રોપર્લી
અસેસમેન્ટ કરવું.

પેશન્ટ ના પ્રોપર્લી વાઇટર સાઇન અસેસ કરવા.

પેશન્ટ ને એડીકયુએટ્લી ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને ઇન્ટ્રાવિનસ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ના પેઇન ને રીલીવ કરવા માટે એનાલજેસિક મેડીસીન પ્રો વાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી મેડીકેશન લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ નો પ્રોપર્લી ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મેઇન્ટેન રાખવો.

પેશન્ટ ને એસેપ્ટીક ટેક્નીક મેઇન્ટેઇન રાખવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી ફોલોઅપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

• લોવર યુરીનરી ટ્રેક ઇનફેક્શન:

લોવર યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન માં યુરીનરી સિસ્ટમ ના લોવર પાર્ટ બ્લાડર તથા યુરેથ્રા મા ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફલાર્મેશન થાય છે.લોવર યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન ઘણા કારણોના કારણે જોવા મળે છે.
Like:

1) યુરેથ્રલ વેસિકો રિફ્લક્સ.
2) યુરીનરી ટ્રેકમાં બેક્ટેરિયલ ઇન્ફેક્શન થવાના કારણે.

લોવર યુરીનરી ટ્રેક ઇટિયોલોજી:

બેક્ટેરિયલ ઇન્ફેક્શન થવાના કારણે.
Ex:
E.coli.
Klebsilla.
Enterococcus.
Staphylococcus saprophytucus.

યુરીનરી ટ્રેક એબનોર્માલિટી કારણે.
ઇમ્યુન સિસ્ટમ વીક થવાના કારણે.
યુરીનરી કેથેટર.
અમુક પ્રકારની ડ્રગ્સ ના કારણે.
રેડીએશન ના કારણે.
અન હાઇજીનીક કન્ડિશન ના કારણે.
યુરીનરી સિસ્ટમ માં કંજીનાઇટલ ડીફોર્મિટી હોવાના કારણે.
અનપ્રોટેક્ડેડ સેક્સ્યુઅલ ઇન્ટરકોસ.
અધર કોઇપણ ઇન્ફેક્શન હોવાના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિહ્નો જણાવો:

યુરીનેશન સમયે બર્નિંગ સેન્સેશન થવું.
યુરીનરી ફ્રીક્વન્સી ઇન્ક્રીઝ થવી .
યુરીનેશન માં અરજન્સી થવી.
સ્મોલ તથા ફ્રિકવન્ટ અમાઉન્ટ મા યુરિન પાસ થવું.
નોક્ચુરીયા.
યુરીનરી ઇનકન્ટીનન્સી થવું.
યુરિનમાં ફાઉલ સ્મેલિંગ આવવી.
હિમેચુરિયા.
પેલ્વિક એરિયામાં ડિસ્કમ્ફર્ટ થવું.
બેક પેઇન.
પેલ્વિક પેઇન થવું.
લો ગ્રેડ ફિવર આવવો.
નોઝીયા.
વોમિટીંગ.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝીકલ એક્ઝામીનેશન
યુરિન એનાલાઇસીસ.
સાઇટોસ્કોપી.
અલ્ટ્રાસાઉન્ડ .
એક્સ રે.
ઇનટરાવિનસ યુરોગ્રાફી

મેડિકલ મેનેજમેન્ટ:

પેશન્ટ ને એન્ટિબાયોટિક મેડિકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટને પેઇન થતું હોય તો એનાલજેસીક મેડિસિન કરવી.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી એક્સરસાઇઝ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટને પર્સનલ હાઇજીન મેઇન્ટેન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને પ્લેનટી ઓફ વોટર ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ જણાવો:

પેશન્ટ ની કમ્પ્લીટલી હિસ્ટ્રી લેવી.

પેશન્ટ ને કયા – કયા પ્રકાર ના સાઇન એન્ડ સિમ્પટોમ્સ છે તેની પ્રોપર્લી હિસ્ટ્રી લેવી.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી મેડિકેશન લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટના પેઇન ને
રીલીવ કરવા માટે એન્ટીસ્પાસઝમોડીક મેડિકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

જો પેશન્ટ ને ઇન્ફ્લામેશન ની કન્ડિશન હોય તો એસ્પિરીન મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેસન્ટ ને હિટ એપ્લિકેશન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટને પ્લેનટી ઓફ ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઈઝ આપવી.

પેશન્ટ ને જે ઇરીટેટિંગ સબસ્ટન્સ જેમકે ચા ,કોફી, કોલ્ડ્રિંક તથા સ્પાયસી ફૂડ કરવા માટે એડવાઈઝ આપવી.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી પર્સનલ હાઇજિન મેઇન્ટેન કરવા માટે એડવાઈઝ આપવી.

પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન પ્રોપર્લી મેઝર કરવા.

પેશન્ટને પ્લેનટી ઓફ ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને સાઇકોલોજીકલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

પેશન્ટ ને તેની ડીસીઝ કન્ડિશન, તેને થવા માટેના કારણો ,તેના લક્ષણો તથા ચિન્હો વિશે કમ્પ્લીટ માહિતી પ્રોવાઇડ કરવી.

• ડાયાબિટીસ મલાઇટસ:

ડાયાબીટીસ એ ક્રોનીક મેટાબોલિક ડિસઓર્ડર છે કે જેમાં કાર્બોહાઇડ્રેટ, પ્રોટીન તથા લિપિડ મેટાબોલિઝમ‌ નુ ઇમ્પેઇર્ડ થાય છે.ડાયાબિટીસ એ મેટાબોલિક ડિસઓર્ડર નુ ગ્રુપ છે કે જેમાં પર્સન ના બ્લડ નું હાઇ બ્લડ સુગર લેવલ જોવા મળે છે આ મુખ્યત્વે બોડી માં ઇન્સ્યુલિન સિક્રીસન તથા ઇન્સ્યુલિન ના એક્સન મા કોઇ ઇમ્પેયરમેન્ટ હોય તો બોડી માં હાઇ બ્લડ સુગર લેવલ એ જોવા મળે છે.

ડાયાબીટીસ મલાયટસ માં ”3 P” સિન્ડ્રોમ એ મુખ્યત્વે જોવા મળે છે.

1)P: પોલિયુરિયા (ફ્રિકવન્ટ યુરિનેશન : વારંવાર યુરીન પાસ થવું),

2)P: પોલિડીપ્સિયા (ઇન્ક્રીઝ થર્સ્ટ : ખુબ તરસ લાગવી),

3)P: પોલિફેજીયા (ઇન્ક્રીઝ હન્ગર : ખુબ ભુખ લાગવી).

ડાયાબીટીસ મલાઇટસ ના ટાઇપ :

ડાયાબિટીસ ના મુખ્યત્વે ચાર ટાઇપ પડે છે.

Type:1( IDDM) ઇન્સ્યુલિન ડીપેન્ડન્ટ ડાયાબીટીસ મલાઇટસ.

type: 2 ( NIDDM )નોન ઇન્સ્યુલિન ડીપેન્ડન્ટ ડાયાબીટીસ મલાયટસ.

Type: 3 ડાયાબીટીસ મલાઇટસ અસોસીએટેડ અધર ડિસીઝ કન્ડિશન.

type:4 GDM જેસ્ટેશનલ ડાયાબિટીસ મલાઇટસ.

Type:1( IDDM) ઇન્સ્યુલિન ડીપેન્ડન્ટ ડાયાબીટીસ મલાઇટસ:

આ એવા પ્રકારનું ડાયાબિટીસ મલાઇટસ છે કે જેમાં બોડી માં રહેલા પેન્ક્રિઆસ beta cell કે જે ઇન્સ્યુલિન નું પ્રોડક્શન કરવા માટે જવાબદાર હોય તે કોઇ પણ ઓટોઇમ્યુન ડિસીઝ ના કારણે ડિસ્ટ્રોય થયા હોય તેના કારણે ઇન્સ્યુલિન ની ટોટલી ડેફિશયન્સી જોવા મળે છે.આમાં ઇન્સ્યુલિનની ટોટલી ડેફિશન્સી હોવાના કારણે ઇન્સ્યુલિન એ ઇન્જેક્શન દ્વારા લેવામાં આવે છે.આ પ્રકારનું ડાયાબિટીસ એ મુખ્યત્વે 30 વર્ષની age પહેલા જોવા મળે છે.

type: 2 ( NIDDM )નોન ઇન્સ્યુલિન ડીપેન્ડન્ટ ડાયાબીટીસ મલાયટસ.

ટાઇપ ટુ પ્રકાર ના ડાયાબીટીસ એ મુખ્યત્વે ઇન્સ્યુલિન રેઝિસ્ટ હોય છે અથવા તો ઇન્સ્યુલિન ની સેન્સિટીવીટી ઓછી થવાના કારણે જોવા મળે છે કે જેમાં pancreatic cell ઇનએડિક્યુએટ અમાઉન્ટ માં ઇન્સ્યુલિન નું પ્રોડક્શન કરવાના કારણે આ પ્રકારનું ડાયાબિટીસ જોવા મળે છે.આ પ્રકાર નું ડાયાબીટીસ એ મુખ્યત્વે પ્રોપર ડાયટ લેવાના કારણે, એક્સરસાઇઝ કરવાના કારણે ,તથા લાઇફ સ્ટાઇલ માં ચેન્જીસ કરી અને ફિઝિકલ એક્ટિવિટીની ઇન્ક્રીઝ કરી આ ડાયાબિટીસ થતું પ્રિવેન્ટ કરી શકાય છે.આ પ્રકાર નું ડાયાબીટીસ એ મુખ્યત્વે 30 વર્ષની ઉંમર બાદ જ જોવા મળે છે. તેથી તેને એડલ્ટ ઓનસેટ ડાયાબિટીસ મલાઇટસ પણ કહેવામાં આવે છે. જો આવી રીતે પણ ડાયાબિટીસ એ ટ્રીટ ન થાય તો ઓરલી હાઇપોગ્લાયસેમિક એજન્ટ પણ લેવામાં આવે છે.

Type: 3 ડાયાબીટીસ મલાઇટસ અસોસીએટેડ અધર ડિસીઝ કન્ડિશન.

આમાં બોડીમાં બીજી કોઇપણ ડીઝીઝ ના કારણે પણ ડાયાબિટીસ જોવા મળે છે.

type:4 GDM જેસ્ટેશનલ ડાયાબિટીસ મલાઇટસ

આ પ્રકાર નું ડાયાબીટીસ એ મુખ્યત્વે વુમન માં જોવા મળે છે અને તે વુમન માં પણ પ્રેગ્નન્સી સમયે ગ્લુકોઝ ઇનટોલરન્સ ના કારણે ડાયાબિટીસ માં મલાઇટસ જોવા મળે છે.

ડાયાબીટીસ મલાઇટસ ના ઇટિયોલોજી:

Type:1( IDDM) ઇન્સ્યુલિન ડીપેન્ડન્ટ ડાયાબીટીસ મલાઇટસ:

ઇનહેરિટેડ,
એન્વાયરમેન્ટલ ફેક્ટર
અમુક વાઇરસ ના‌ કારણે

type: 2 ( NIDDM )નોન ઇન્સ્યુલિન ડીપેન્ડન્ટ ડાયાબીટીસ મલાયટસ.

જિનેટિક ફેક્ટર,
એન્વાયરમેન્ટલ ફેક્ટર,
ઓબેસિટી (મેદસ્વિતા),

Type: 3 ડાયાબીટીસ મલાઇટસ અસોસીએટેડ અધર ડિસીઝ કન્ડિશન.

ડ્યુરિન્ગ પ્રેગ્નેન્સી હોર્મોનલ ઇમબેલેન્સ થવાના કારણે. ઇન્સ્યુલિનની ડેફિસીયન્સી ના કારણે.
ઇન્સ્યુલિન હોવા છતાં ઇન્સ્યુલિન થી સેલ રેસીસ્ટ થવાના કારણે.
ખૂબ વધુ પ્રમાણમાં સુગર ઇન્ટેક કરવાના કારણે.
બેઠાડું જીવન શૈલીના કારણે.
બોડી માં વધુ પડતું કોલેસ્ટ્રોલ હોવાના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

P: પોલિયુરિયા (ફ્રિકવન્ટ યુરિનેશન : વારંવાર યુરીન પાસ થવું),

P: પોલિડીપ્સિયા (ઇન્ક્રીઝ થર્સ્ટ : ખુબ તરસ લાગવી),

P: પોલિફેજીયા (ઇન્ક્રીઝ હન્ગર : ખુબ ભુખ લાગવી).

થાક લાગવો.
નબળાઇ આવવી.
જોવામાં તકલીફ પડવી.
હેન્ડ અને ફુટ માં ટીન્ગલીન્ગ એન્ડ નમ્બનેસ
સ્કીન ડ્રાય થવી.
સોર એ સ્લોલી હિલ થાય
વારંવાર ઇન્ફેક્શન લાગવું.
નોઝિયા.
વોમીટીંગ.
ડિક્રીઝ વુન્ડ હિલીન્ગ
વજન ઓછો થવો.
એબડોમીનલ પેઇન.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
1) fasting blood sugar ( FBS ) આ ટેસ્ટ એ ઓછામા ઓછા આઠ કલાક કંઇ પણ ખાધા પીધા વગર કરવામાં આવે છે. તેની નોર્મલ વેલ્યુએ 110 mg/dl મિલિગ્રામ પરડેશીલેટર કરતાં ઓછી હોવી જોઇએ.અને જો ફાસ્ટિંગ બ્લડ ગ્લુકોઝ નું લેવલ એ 125 mg/dl મિલિગ્રામ પરડેશ લીટર કરતા વધુ આવેલું હોય તો તેને ડાયાબિટીસ તરીકે ડાયગ્નોસીસ કરવામાં આવે છે.

2)Random blood sugar ( RBS ) આમાં સેમ્પલ ગમે ત્યારે લેવામાં આવે છે તેમાં કોઇ પણ પ્રીપેરેશન કરવાની જરૂરિયાત નથી.જો રેન્ડમ બ્લડ ગ્લુકોઝ એ 200mg/dl મિલિગ્રામ પરડેશીલેટર કરતાં વધુ હોય તો તે ડાયાબિટીસ તરીકે ઇન્ડિકેટ કરવામાં આવે છે.

3)PP2bs( post prandial blood sugar ) આ ટેસ્ટ એ ફુલ મીલ લીધા બાદ 2 hour બાદ કરવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ એ જમ્યાના બે કલાક પછી ફાસ્ટિંગ ગ્લુકોઝ લેવલ માં આવી જાય છે પરંતુ જો કોઇ પણ સ્મોકિંગ અથવા કેફેઇન પદાર્થ નું ડ્રિંકિંગ કરેલું હોય તો તેમાં અલ્ટ્રેશન જોવા મળે છે.

3)glycosylated HB .
આમાં કેટલા અમાઉન્ટ માં ગ્લુકોઝ એ બ્લડ ના મોલેક્યુલ સાથે અટેચ છે તે અસેસ કરવા માટે આ ટેસ્ટ કરવામાં આવે છે.

4)glycocilated Albumin: સામાન્ય રીતે ગ્લુકોઝ એ આલ્બ્યુમીન સાથે અટેચ હોય છે તેથી ગ્લાયકોસીલેટેડ આલ્બ્યુમીન એ એવરેજ ગ્લુકોઝ લેવલ અસેસ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

5) oral glucose tolerance test. આમાં પેશન્ટ ની ત્રણ દિવસ સુધી 150 મિલિગ્રામ કાર્બોહાઇડ્રેટ પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.ત્યારબાદ પેશન્ટનું ફાસ્ટીન્ગ બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ ચેક કરવામાં આવે છે.ત્યારબાદ ક્લાઇન્ટની 75 ગ્રામ ગ્લુકોઝ એ ડ્રીંક કરવા માટે આપવામાં આવે છે ત્યારબાદ પેશન્ટ નું ગ્લુકોઝ ટોલરન્સ લેવલ ચેક કરવામાં આવે છે.

7)ketonuria જો યુરીન માં કિટોન આવતા હોય તો તે body એ fat નુ energy નાં સોર્સ તરીકે યુઝ કરે તે ઇંડિકેટ થાય છે.

8)proteinuria: જો urin મા પ્રોટીન પ્રેઝન્ટ હોય તો પ્રોટીન એ એનર્જી ના મેજર તરીકે યુઝ થાય તે ઇંડિકેટ થાય છે.

9)સિરમ લિપિડ પ્રોફાઇલ
10)સિરમ BUN.
11)સિરમ ક્રીએટેનીન.

ડાયાબીટીસ મલાઇટસ નું મેનેજમેન્ટ :

મેનેજમેન્ટ નુ પ્રિન્સીપલ

હાઇપર ગ્લાઇસેમિયા ના સિમ્પટોમ્સ ને એલિમિનેટ કરવા.

ડાયાબિટીસ મલાઇટસ ના માઇક્રોવાઇસ તથા મેક્રોવાસ્ક્યુલર કોમ્પ્લીકેશન ને રિડ્યુઝ કરવા.

બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ ને રિડ્યુઝ કરવું.

પેશન્ટ એ પોસિબલ હોય ત્યાં સુધીની નોર્મલ લાઇફ સ્ટાઇલ એચીવ કરી શકે.

પેશન્ટ ને એજ્યુકેશન, ડાયેટરી મેનેજમેન્ટ ,તથા એક્સરસાઇઝ અને ફાર્માકોલોજીકલ થેરાપી નો યુઝ કરી બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ reduce કરી શકાય છે.

પેસન્ટ એજ્યુકેશન:

પેશન્ટ તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને યોગ્ય હેલ્થ એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

જેમાં ગ્લુકોઝ નું સેલ્ફ મોનિટરિંગ કેવી રીતે કરવું તે શીખવાડવું.

જો ટાઇપ વન પ્રકારનો ડાયાબિટીસ મલાઇટસ હોય તો યુરીન કીટોન નું મોનિટરિંગ શીખવાડવું.

પેશન્ટ ને ઇન્સ્યુલિન એડમિનિસ્ટ્રેશન કય રીતે કરવું તે શીખવાડવું.

હાઇપોગ્લાઇસેમિયા ના મેનેજમેન્ટ ને શીખવાડવું.

પેશન્ટ ને ફૂટ તથા સ્કીન કેર વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

એક્સરસાઇઝ પહેલા, એક્સરસાઇઝ સમયે, તથા એક્સરસાઇઝ પછી ડાયાબિટીસના મેનેજમેન્ટ ને શીખવાડવું.

પેશન્ટ ની લાઇફ સ્ટાઇલ મોડીફીકેશન વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

ડાયેટરી મેનેજમેન્ટ:

એઇમ ઓફ ડાયેટરી મેનેજમેન્ટ :

હાઇપરગ્લાઇસીમિયા ના સીમ્પટોમ્સ ને ઓછા કરવા.

જો હાઇપરગ્લાયસીમિયા ની ટ્રીટમેન્ટ આપવાથી થતું હાઇપોગ્લાઇસેમિયા ના સિમ્પટોમ્સ ને રિડ્યુઝ કરવા.

બોડીના ઓવરઓલ બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ ને ઓછું કરવું.

એવું ડાયેટ કે જે બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલને ઇન્ક્રીઝ કરતું હોય તેને અવોઇડ કરવું.

પેશન્ટ જો ઓબેસ હોય તો તેને વેઇટ લોસ કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને રેગ્યુલર ફૂડ ઇંટેક કરાવવું.

પેશન્ટ ને સુગર લેવા માટે ના કહેવી.

ડાયટ કે જેમાં પ્રોટીન કાર્બોહાઇડ્રેટ અને ફેટ એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં હોય તેવો ફૂડ લેવો લેવા માટે કહેવું.

ડાયેટરી મેનેજમેન્ટ :

ડાયેટરી મેનેજમેન્ટનું મેઇન ગોલ એ કે જે ડાયાબિટીક ક્લાઇન્ટ હોય તેમાં મેટાબોલિક કંટ્રોલ ઇમ્પ્રુવ થાય.

પેશન્ટ નું બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ તથા તેનું લિપિંડ લેવલ ઇમ્પ્રુવ કરવું.

પેશન્ટ નું ડેઇલી ફૂડ ઇન્ટેક પ્લાન બનાવવો.

પેશન્ટ નું વેઇટ મેનેજમેન્ટ થાય તે માટેનું પ્લાન બનાવવું.

પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ ન્યુટ્રીશન પ્રોવાઇડ કરવું.

વ્યક્તિ નું લાઇફ સ્ટાઇલ તેની હેબિટ એ તેના ડિસીઝ ને કંટ્રોલ કરવા તથા તેને મેનેજ કરવામાં અગત્યનો ભાગ ભજવે છે.

પેશન્ટ માં બેલેન્સ ન્યુટ્રીશનલ ડાયટ એ ખૂબ જ અગત્યનું છે.

પેશન્ટ ને તેના ડાયટ માં પ્રોટીન ઇન્ટેક કરવા માટે કહેવું વધુ પડતું પ્રોટીન ઇન્ટેક કરવાથી રીનલ ફંક્શન ઇન્ક્રીઝ થાય છે. અને ગ્લોમેરુલસ ફિલ્ટરેશન રેટ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

પેશન્ટ ના ડાયટમાં ફેટ નું લેવલ મેઇન્ટેન કરવો ડાયટમાં ડેઇલી કોલેસ્ટ્રોલ લેવલ મેઇન્ટેઇન રાખવો તથા સેચ્યુરેટેડ ફેટ અને કોલેસ્ટ્રોલ એ લિમીટ કરવું.

પેશન્ટ ના બોડી રિક્વાયર પ્રમાણે કાર્બોહાઇડ પ્રોવાઇડ કરવુ.

પેશન્ટ ને એ એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં કાર્બોહાઇડ્રેટ લેવા માટે કહેવું કે જેના કારણે બોડીમાં એનર્જી રિક્વાયર હોય તેને મેઇન્ટેઇન થય શકે.

for type :1 diabetes special diet management includes તેમાં મોર્નિંગ ઇન્સ્યુલિન ના ડોસ લીધા બાદ 1 hour બાદ બ્રેકફાસ્ટ લેવો જોઈએ.

ત્યારબાદ ત્રણ કલાક પછી થોડા પ્રમાણમાં કાર્બોહાઇડ્રેટ લેવું જોઇએ.

લન્ચ એ મોર્નિંગ ઇન્સ્યુલિન લીધા બાદ ચાર થી પાંચ કલાક પછી લેવું જોઇએ.

ઓડ માં સુગર નું પ્રમાણ ન લેવુ જોઈએ.

જે ફૂડ એ સ્વીટ હોય તથા તેમાં સુગર નું પ્રમાણ હોય તેવું ન લેવું જોઈએ જેમ કે કેક ,આઇસ્ક્રીમ, જામ વગેરે જેવું ફુડ ન લેવું જોઈએ.

પેશન્ટ નું રેગ્યુલરલી બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ ચેક કરવું.

એક્સરસાઇઝ પહેલા કાર્બોહાઇડ્રેટ થોડા અમાઉન્ટ માં લેવું જોઇએ.

પેશન્ટ ને યુરિન માં ગ્લુકોઝ, કીટોન તથા આલ્બ્યુમીન નું અમાઉન્ટ છે કે નહીં તે ચેક કરવા માટે કહેવું જોઇએ અને આ બધા સબસ્ટન્સ એ ફાસ્ટિંગ સમયે જોવા મળે છે.

જેઓ ઓબેસ ક્લાઇન્ટ હોય તેના માટે કેલરી રિસ્ટ્રિક્શન કરવું.

એક્સરસાઇઝ:

પેશન્ટ ને તેના ડીસીઝ કન્ડિશન ને વધુ પડતું થતું પ્રિવેન્ટ કરવા માટે રેગ્યુલર એક્સરસાઇઝ કરવા માટેની સલાહ પ્રોવાઇડ કરવી.

રેગ્યુલરલી વોકિન્ગ કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને રેગ્યુલર બાઇસીકલ ચલાવવા માટે કહેવુ.

એક્સરસાઇઝ પહેલા તથા એક્સરસાઇઝ પછી એટીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં કાર્બોહાઇડ્રેટ લેવા માટે કહેવું.

ફાર્માકોલોજીકલ મેનેજમેન્ટ:

ફાર્માકોલોજીકલ મેનેજમેન્ટ એ બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ ને મેઇન્ટેઇન કરવા માટે જવાબદાર હોય છે .

જો ઇન્સ્યુલિન ને એબડોમન ઉપર આપવામાં આવે તો તેનું એબ્સોર્બસન ફાસ્ટ થાય છે. જ્યારે આર્મ અને લેગ ઉપર આપવામાં આવે તો તેનું એબ્સોર્બસન ડિ્કરીઝ થાય છે.

ટાઇમ, કોર્સ:

1) રેપિડ એક્ટીન્ગ ઇન્સ્યુલિન:

Ex:=Humalog.

તેનું onset એ 10 થી 15 મિનિટમાં જ હોય છે.

2) શોર્ટ એક્ટીન્ગ ઇન્સ્યુલિન:

તેને રેગ્યુલર ઇન્સ્યુલિન અથવા આર ઇન્સ્યુલિન( R insulin)or zink crystelline zinc insulin ( czi ) કહે છે. તેનો onset એ 30 મિનિટ નું હોય છે.

3)ઇન્ટરમિડીયેટ એક્ટીન્ગ ઇન્સ્યુલિન:

તેને રેગ્યુલર આર ઇન્સ્યુલિન( R insulin) પણ કહેવામાં આવે છે અને તેનો onset નો સમયગાળો ત્રણ થી ચાર hour પછી હોય છે અને પેશન્ટ એ આ સમયગાળા દરમિયાન ફૂડ લેવું જરૂરી છે.

લોન્ગ એક્ટીન્ગ ઇન્સ્યુલિન:

Ultra lente insulin or Peakless insulin.
તેની એક્સન એ સ્ટાર્ટ થવાનો સમયગાળો એ 6-8 અવર્સ નો હોય છે તથા 20 થી 30 અવર્સ સુધી તેની એક્સન હોય છે.

ઇન્સ્યુલિન ડોસેજ:

ઇન્સ્યુલિન નું સ્ટાર્ટિંગ ડોઝ કે 0.5 unite /kg/day હોય છે.

ઇન્સ્યુલિન એ મોર્નિંગ સમયે 2/3 Rd dose
અને evening સમયે 1/3rd હોય છે.આ ડોસ એ ઇન્ક્રીઝ અથવા ડીક્રીઝ થય શકે છે ફૂડ ઇન્ટેક, એક્સરસાઇઝ, તથા illness ના આધારે.

ઇન્સ્યુલિન પમ્પ:

નાના પોર્ટેબલ પંપ નો યુઝ એ ઇન્સ્યુલિન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે યુઝ થાય છે અને તેના નીડલ ને દરરોજ ચેન્જ કરવાની હોય છે.

કમ્બાઇન થેરાપી:

પેશન્ટ ને ઓરલ મેડીટેશન ઇન્સ્યુલિન સાથે પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.

ઓરલ એન્ટીડાયાબિટીસ એજન્ટ:

1)sulfonyle uria,
2)meglitinides,
3)thiazolidinediones,
4)bigunides,
5)alpha glucoside inhibitor.

આ થેરાપી એ મુખ્યત્વે જે પેશન્ટને ટાઇપ ટુ પ્રકારની ડાયાબિટીસ.

નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ:

1)Impaired nutritional status more than body requirement related to intake inexcess of activity expenditure.

ડાયટ પ્લાન નો પ્રાઇમરી goal એ ગ્લુકોઝ લેવલને કંટ્રોલ કરવો એથી પેશન્ટનું ગ્લુકોઝ લેવલ અસેસ કરવું, તથા પેશન્ટની લાઈફ સ્ટાઈલ, કલ્ચરલ બેગ્રાઉન્ડ, એક્ટિવિટી લેવલ, ડાયટરી હેબિટ તથા ફૂડ પ્રેફરન્સ ને અશેસ કરવો.

પેશન્ટને એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં ફૂડ લેવા માટે કહેવું તથા વચ્ચે વચ્ચે સ્નેક્સ લેવા માટે પણ કહેવું.

પેશન્ટ એ ફિઝિકલ એક્ટિવિટી કરે તે પહેલા એક્સ્ટ્રા મિલ નું અરેન્જમેન્ટ રાખવો.

ડોક્ટર ના ઓર્ડર પ્રમાણે ઇન્સ્યુલિન નું એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

2)imbalance fluid volume related to increased stress hormone as evidence by polyuria.

પેશન્ટ નું ઇન્ટેક આઉટપુટ chart assess કરવું.

પેશન્ટ ને ઓરલી ફ્લુઇડ લેવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ ને ઇન્ટ્રા વિનસલી ફ્યુઇડ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ નુ સિરમ ઇલેક્ટ્રોલાઇટ લેવલ ચેક કરવું.

પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન ચેક કરવા.

3)activity intolerance related to weakness as evidence by limited activities.

પેશન્ટ નું એક્ટિવિટી લેવલ અસેસ કરવું.

પેશન્ટ ની એક્ટિવિટી પ્લાન કરવી.

એક્ટિવિટી ને રીઝયુમ કરતા પહેલા પેશન્ટ ને Analgesic મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને એક્ટિવિટી વચ્ચે પેશન્ટને રેસ્ટ લેવા કરવા માટે કહેવું.

પેશન્ટ અને પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

4)knowledge deficite related to cause and disease as evidence by asking questions.

પેશન્ટ નું નોલેજ લેવલ અસેસ કરવું.

પેશન્ટ ને ડાયાબિટીસ ના ડાયટ વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને ફૂટ તથા નેઇલ કેર વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું કે તેના ફુટ ને સોફ્ટ શૂઝ વડે કવર કરીને રાખે.

5)fear related to insulin injection.

પેશન્ટ નું બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ મોનિટર કરવું.

પેશન્ટ ને ઇન્સ્યુલિન ના સેલ્ફ એડમિનિસ્ટ્રેશન વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટને ઇન્સ્યુલિન થેરાપી ના કોમ્પ્લિકેશન વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને હાઇપરગ્લાયસેમિયા તથા hypoglycemia ના sign and symptom વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવુ.

• AIDS ( એક્વાયર્ડ ઇમ્યુનો ડેફિસીયન્સી સિન્ડ્રોમ):

એક્વાયર્ડ ઇમ્યુનો ડેફિશન્સી સિન્ડ્રોમ(AIDS) એ ફેટલ ઇલનેસ છે. તે મુખ્યત્વે હ્યુમન ઇમ્યુનો ડેફિશન્સી વાયરસ ( human immunodeficiency virus/ HIV)દ્વારા ટ્રાન્સમિટ છે.વ્યક્તિએ એક વખત HIV થી ગ્રસ્ત થાય છે પછી તે લાઇફ ટાઇમ રહે છે. એચ. આઇ.વી ( HIV ) એ વ્યક્તિની ઇમ્યુન સિસ્ટમ ને વીક કરે છે તેથી વ્યક્તિ ની બોડીમાં ગમે તે ઇન્ફેક્શન સરળતાથી લાગી શકે છે. તેથી એઇડ્સ મા એક લક્ષણ નહીં પરંતુ ઘણા બધા લક્ષણ નો સમુહ છે તેથી સિન્ડ્રોમ કહેવામાં આવે છે. તેનો ઇન્ક્યુબેસન પિરિયડ એ 2 મંથ થી લઇને 4 વર્ષ સુધીનો હોય છે.

કારણ:

હ્યુમન ઇમ્યુનો ડેફિશન્સી વાયરસ,
Hiv 1,
Hiv 2,
સેક્સ્યુઅલ વર્કર
હેલ્થ કેર વર્કર,
કોઇપણ એચ.આઇ.વી ઈન્ફેક્ટેડ વ્યક્તિના બ્લડ સિમેન,સેરેબ્રોસ્પાઇનલ ફ્લુઇડ, ટીચર્સ, સલાઇવા,બ્રેસ્ટ મિલ્ક, સર્વાઇકલ અથવા વજાઇનલ સિક્રીસન ના કોન્ટેક્ટ માં આવવાના કારણે.
HIV ઇન્ફેક્ટેડ પાર્ટનર સાથે સેક્સ્યુઅલ એક્ટિવિટી ના કારણે.
ઇન્ફેક્ટેડ નીડલ તથા સિલીંજ ને ઇન્જેક્ટ કરવાના કારણે.
ઇન્ફેક્ટેડ મધર થ્રુ તેના ચાઇલ્ડ મા ટ્રાન્સમિશન થય શકે છે.
કન્ટામિનેટેડ બ્લડ ના કોન્ટેક્ટ/ એક્સપોઝર મા આવવા ના કારણે.
બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન.
ઓર્ગન ટ્રાન્સફ્યુઝન.
વ્યક્તિ કે જેને ઓલરેડી સિફિલસ અથવા તો કોઇ પણ એવા સેક્સ્યુઅલ ટ્રાન્સમિટેડ ડિસિઝ હોય તેવા વ્યક્તિ કોન્ટેક્ટ માં આવવાના કારણે.

લક્ષણો અને ચિન્હો:

વજન ઓછો થવો,
ડાયરિયા થવા,
આર્થરાલ્જીયા,
કંટીન્યુઅસ એક મહિના સુધી કફ,
તાવ આવવો,
ફેરિંજાઇટીસ,
લીંફનોડ સ્વેલિંગ ,
મસ્ક્યુલર સિસ્ટમ વીક થવી,
ડિસ્પનીયા,
હેડએક,
લીવરનું એન્લાજર્મેન્ટ થવું.
માથામાં દુખાવો થવો.
સોર થ્રોટ.
સ્પ્લીન નું એનલાર્જમેન્ટ થવું.
માઉથ સોર.
નોઝીયા અને વોમીટિંગ.
સ્કિન રેસીસ.
થાક લાગવો.
ઓરલ અલ્સર.
ભૂખ ન લાગવી.
વજન ઓછો થવો.
રાતના સમયે પરસેવો વડવો.
લિમ્ફનોડમાં સ્વેલિંગ આવવુ.
ડાયરિયા
માઉથ, એનસ તથા જીનાઇટલ એરિયા મા સોરનેસ થવુ.
સ્કીન માં રેસીસ પડવા. ન્યુરોલોજીકલ સીમટોમ્સ જોવા મળે છે.

મોડ ઓફ ટ્રાન્સમિશન:

ફેલાવો:

1) સેક્સ્યુઅલ ટ્રાન્સમિશન: સેક્સ્યુઅલ કોન્ટેક્ટ દ્વારા એચ.આઇ.વી તથા એઇડ્સ નું ટ્રાન્સમિશન થાય છે.

2)ટ્રાન્સમિશન થ્રુ બ્લડ:
ઇન્ફેક્ટેડ બ્લડ ના ટ્રાન્સમિશન દ્વારા અથવા તો કોઇપણ ઇનફેક્ટેડ બ્લડ ના ડાયરેક્ટ કોન્ટેક્ટ માં આવવાના કારણે પણ એઇડસ નું ટ્રાન્સમિશન થાય છે.

3)પેરીનેટલ ટ્રાન્સમિશન:
ઇન્ફેક્ટેડ મધર દ્વારા બાળક માં ટ્રાન્સમિટ થય શકે છે.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝીકલ એક્ઝામિનેશન.
રિકોમ્બીનેટ DNA
tટેક્નિક
PCR (પોલિમરેસ ચેઇન રિએક્શન).
ELISA ( એન્ઝાઇમ લિન્ક્ડ ઇમ્યુનો સોરબન્ટ એસે).
વાયરલ આઇસોલેસન ઇન કલ્ચર.
લિમ્ફનોડ બાયોપ્સી.
રેપિડ Hiv એન્ટિબોડી ટેસ્ટ.
વેસ્ટર્ન બ્લોટ એન્ટીબોડી ટેસ્ટિંગ.
Hiv viral load test.
કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ.
CD4CELL Count.

મેડિકલ મેનેજમેંટ

1) ન્યક્લિઓસાઇડ રિવર્સ ટ્રાન્સક્રિપ્ટેઝ ઇન્હિબીટર( NRTI).

EX:= LAMIVUDINE
ZIDOVUDINE.

2)નોન ન્યક્લિઓસાઇડ રિવર્સ ટ્રાન્સક્રિપ્ટેઝ ઇન્હિબીટર (NNRTI):

EX:= EFAVIREN
( SUSTIVA).

ETRAVIRINE
( INTELENCE).

3)પ્રોટીએસ ઇન્હીબિટર:

Ex:= ataxanavir.
Duranavir.

4) એંટ્રી or ફ્યુઝન ઇન્હીબિટર

EX:=enfuvirtide
( fuzeon),
Maraviroc
( selzentry).

5)ઇન્ટીગ્રેસ ઇન્હીબિટર:

EX:=raltegravir
( isentress).

નર્સિંગ મેનેજમેંટ:

પેશન્ટને પ્રોપર્લી પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને ડીપ બ્રીધિંગ એક્સરસાઇઝ માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટને પ્રોપર્લી ઓક્સિજન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ નુ હાઇડ્રેશન સ્ટેટસ મેઇન્ટેન રાખવુ.

પેશન્ટનું ન્યુટ્રીશનલ સ્ટેટસ અસેસ કરવું.

જે ડાયટ એ હાઇ પ્રોટીન અને હાઈ કેલેરી વાળું હોય એવું પેશન્ટ ને પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટને ફ્રેશ ફ્રુટ, વેજીટેબલ્સ , હોલ ગેઇન અને પ્રોટીન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને ઇઝીલિ ડાઇજેસ્ટ થત જાય તેવું ફૂડ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને ડેઇલી માઉથ કેર કરવી.

પેશન્ટને લાઇક હોય તેવું ફૂડ પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટનો સોશિયલ સપોર્ટ મેઇન્ટેન કરવો.

પેશન્ટ સાથે ટાઇમ સ્પેન્ડ કરવો.

પેશન્ટ તથા તેના ફેમેલી મેમ્બર્સ સાથે પ્રોપર્લી ઇન્ટરેક્શન કરવું.

પેશન્ટની સ્કીન ઇન્ટીગ્રેટી અસેસ કરવી.

પેશન્ટને બેક કેર પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને પર્સનલ હાઇજીન ની ઇમ્પોર્ટન્સ વિશે કહેવું.

જે વ્યક્તિને ઇન્ફેક્શન હોય તેનાથી પેશન્ટને દૂર રહેવું.

પેશન્ટ એ બેરિયર મેથડ નો કોન્ટ્રાસેપટિવ્સ તરીકે ઉપયોગ કરવો.

જો પેશન્ટ એ સ્મોકિગ કરતા હોય તો સ્મોકિંગ અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

હેલ્થ કેર વર્કરને સ્ટ્રીક્ટ એસેપ્ટીક ટેકનીક મેઇન્ટેન રાખવા માટે કહેવુ.

પ્રિવેન્શન

અનપ્રોટેડ સેક્સ્યુઅલ કોન્ટેક્ટ અવોઇડ કરવા માટે અને બેરિયર મેથડ એ કોન્ટ્રાસેપટીવનો ઉપયોગ કરવા માટે પેશન્ટ ને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવુ.

જે મધર એ કોઇપણ Sexually transmitted disease હોય તેને પ્રેગ્નેન્સીને અવોઇડ કરવું. કેમકે તેના બાળકમાં પણ તે ઇન્ફેક્શન એ ટ્રાન્સમિટ થય શકે છે.

માસ મીડિયા અને ટેલિવિઝનમાં પણ Sexually હેલ્થ વિશે awareness લાવવા માટેની એડવર્ટાઇઝમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી.

જે વ્યક્તિને એચ.આઇ.વી.નુ ઇન્ફેક્શન હોય તેને કોઇપણ પ્રકારનો બ્લડ અથવા તો ઓર્ગન ડોનેશન ન કરવું જોઇએ.

બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન પહેલા પ્રોપર્લી ટેસ્ટ કરાવવુ.

હોસ્પિટલ અને ક્લિનિકમાં સ્ટ્રીક સ્ટેરીલાઇઝેશન પ્રેક્ટિસ નો યુઝ કરવો.

યુઝ થયેલા નીડલ અને સીરીંઝ નો ઉપયોગ ના કરવો.

જે વ્યક્તિ ઇનફેક્ટેડ હોય તેના બ્લડ અને બોડી ફ્લુડ ના કોન્ટેક્ટમાં આવવુ ન જોઇએ.

પેશન્ટ ને એઇડ્સ વિશે પ્રોપર્લી એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવુ.

પેશન્ટને એન્ટિવાયરલ ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટને સાઇકોલોજીકલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

એચ.આઇ.વી એ એક સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિટેડ ડિસીઝ છે.

ઉપયોગ કરેલા રેઝરનો ઉપયોગ ન કરવો.

યુઝ કરેલા ટુથ બ્રશનું ઉપયોગ ન કરવો.

યુઝ કરેલા નીડલ અને સીરીજ નું ઉપયોગ ન કરવો.

ડિસ્પોઝેબલ નીડલ અને સીરીંજ નો ઉપયોગ કરવો.

જો ફરી નીડલ અને સીરીજ નો ઉપયોગ કરવો હોય તો તેને પ્રોપર રીતે ઓટોક્લેવ કર્યા પછી જ તેનો ઉપયોગ કરવો.

જો વુમન એ AIDS અથવા ઇન્ફેક્શન વાડી હોય તો તેને પ્રેગનેન્સી અવોઇડ કરવી જોઈએ કારણકે aids અને Hiv એ ન્યુબોર્ન બેબી માં ટ્રાન્સમિટ થવાના ચાન્સીસ રહે છે.

Aid and Hiv ના પ્રિવેન્શન માટે કયા કયા પગલાં લય શકાય તેના વિશે હ્યુમન બિંગમાં એજ્યુકેશન આપવું.

બધા જ પ્રકારના માસ મીડિયા અને ટેકનોલોજી નો ઉપયોગ કરી એચ.આઈ.વી અને એઇડ્સ ના પ્રિવેન્શન માટે કયા કયા મેઝર્સ લય શકાય તેના માટે વ્યક્તિઓમાં જાગૃતતા લાવવી.

જે વ્યક્તિ એ એચ.આઇ.વી અને એઇડ્સ ના હાઇરિસ્ક મા હોય તેવા વ્યક્તિના બ્લડ અને અધર બોડી ઓર્ગન નું ડોનેશન અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

જ્યારે બ્લડને ટ્રાન્સફયુઝન કરવાનું હોય અથવા બ્લડ લેવાનું હોય ત્યારે એચ.આઇ.વી અને એઇડ્સ નું સ્ક્રિનિંગ કરાવવું.

હોસ્પિટલ અને ક્લિનિકમાં સ્ટરીલાઝેશન ટેકનીક નું ઉપયોગ કરવો.

શક્ય હોય ત્યાં સુધી ડિસ્પોઝેબલ નીડલ અને સિરીંજનો ઉપયોગ કરવો.

જો શક્ય ન હોય તો સ્ટરીલાઇઝ્ડ થયેલા નીડલ અને સીરીજ નો ઉપયોગ કરવો.

ટેબલેટ zidovudine નો કયૂરેટિવ મેઝર્સ તરીકે ઉપયોગ કરવો.

ઇન્ફેક્ટેડ બ્લડ અને બોડી ફ્લુઇડ ના કોન્ટેક્ટમાં આવવાનુ અવોઇડ કરવુ.

જ્યારે બ્લડ અને બોડી ફ્યુઇડ ના કોન્ટેક્ટ માં આવતા હોય ત્યારે મેડિકલ પર્સનલ એ યુનિવર્સલ પ્રિકોશન નું ધ્યાન રાખવું અને પર્સનલ પ્રોટેક્ટીવ ઇક્વિપમેન્ટ(PPE)kit નો ઉપયોગ કરવો.

જ્યારે ઇન્જેક્શન અને સ્કીન પિયર્સિંગ કરતા હોય ત્યારે ખૂબ જ પ્રિકોશન્સ રાખવું.

સ્ટરીલાઝેશન તથા ડિસઇન્ફેક્ટન્ટ નો ઇફેક્ટિવ રીતે ઉપયોગ કરવો.

વ્યક્તિને AIDS વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવુ.
A=Avoidable,
I=Incurable,
D=Disease,
S=Syndrome. વિશે હેલ્થ એજ્યુકેશન આપવું.

સ્ટુડન્ટ ની એઇડ્સ ડીસીઝ વિશે પ્રોપર રીતે સમજાવવું.

લોકોને એ પણ એજ્યુકેશન આપવું કે એઇડ્સ એ કોઇપણ પ્રકારના માખી અથવા મચ્છરો દ્વારા ફેલાતું નથી પરંતુ અનપ્રોટેક્ટેડ સેક્સ્યુઅલી કોન્ટેક્ટ દ્વારા ફેલાય છે.

લોકોને એજ્યુકેશન આપવું કે એઇડ્સ એ કપડા દ્વારા ફેલાતું નથી પરંતુ બ્લડ અને બોડી ફ્લુઇડ દ્વારા ફેલાય છે.

જે હોસ્પિટલમાં વર્ક કરતા સ્ટાફ કે જેમને એચ.આઇ.વી અને એઇડ્સ નથી તે મેમ્બરને પ્રોપર્લી પ્રીકોશન રાખવુ.

વ્યક્તિને કે જેમને એચ.આઇ.વી અને એઇડ્સ છે તેમને એન્ટી રેટ્રો વાયરલ થેરાપી આપવી.

(STD)સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિટેડ ડિસીઝ:

• સીફીલીસ:

સીફીલીસ એ સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિટેડ ડિસિઝ છે.
સીફીલીસ નો કોઝેટિવ ઓર્ગેનિઝમ એ સ્પિરોચેટ ટ્રેપોનેમા પેલીડમ(traponoma palladium)છે. આ ડિસીસ મા જીનાઇટલ ટ્રેક મા મુખ્યત્વે સિફીલિટીક લિઝન દ્વારા સ્ટાર્ટ થાય છે અને મુખ્યત્વે જીનાઇટલ ,રેક્ટમ અને માઉથમાં થાય છે. આ ડિસીસ એ અધર પર્સન કે જેમને પ્રાઇમરી અથવા સેકન્ડરી સિફીલાઇટીક લિઝન્સ છે તેમના ડાયરેક્ટલી કોન્ટેક્ટ મા આવવાની કારણે થાય છે. આનો ઇનકયુબેશન પિરિયડ એ 9-90 દિવસ નો હોય છે. આમા સિમ્પટોમ્સ એ મુખ્યત્વે નવ દિવસ માં જોવા મળે છે અને ત્રણ મહિનાઓ સુધી રહે છે.

કારણો:

સ્પિરોચેટ ટ્રેપોનેમા પેલીડમ,
કોઇપણ ઇનફેક્ટેડ વ્યક્તિ ના કોન્ટેકમાં આવવાના કારણે,
અનપ્રોટેક્ટેડ સેક્સ્યુઅલ એક્ટિવિટી ,
ઇન્ફેક્ટેડ બ્લડ અથવા તો બ્લોડી ફ્લુઇડ ના કોન્ટેક માં આવવાના કારણે.
મલ્ટીપલ પાર્ટનર ના સેક્સ્યુઅલ એક્ટિવિટીમાં એન્ગેજ થવાના કારણે.
ઇન્ફેક્ટેડ પાર્ટનર ના કોન્ટેક્ટમાં આવવાના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

આમાં લક્ષણો એ સિફિલિસ ના સ્ટેજ પર આધાર રાખે છે. જેમ કે,

1)પ્રાઇમરી સ્ટેજ
2)સેકન્ડરી સ્ટેજ
3)લેટન્ટ સ્ટેજ
4)લેટ સ્ટેજ

1) પ્રાઇમરી સિફિલિસ:

પ્રાઇમરી સિફિલિસ એ બેક્ટેરિયાના કોન્ટેકમાં આવ્યા પછી બે થી આઠ વીકમાં જોવા મળે છે. આની શરૂઆત એ નાની round sore કે જેને chancry(ચાંક્રી) કહેવામાં આવે છે જે પેઇનલેસ હોય છે પરંતુ હાઇલી ઇન્ફેક્સીયસ હોય છે ત્યાંથી સ્ટાર્ટ થાય છે.

સ્મોલ પેપ્યુલ એન્ડ લિઝન્સ
sore એ સિંગલ અથવા તો એક કરતાં વધુ પણ હોય છે,
sore એ લિપ્સ ,ટંગ, હેન્ડસ,રેક્ટમ અને નીપલ પર પણ પ્રેઝન્ટ હોય છે.
પેઇનલેસ અલ્સર કોઇ પણ પ્રકાર ના સરાઉન્ડિંગ ઇન્ફલામેટ્રી રિએક્શન વગર,
ઇન્ગ્વાઇનલ ગ્લેન્ડ એ એન્લાર્જ થવી.

2) સેકન્ડરી સ્ટેજ:

સેકન્ડરી સ્ટેજ એ sore ના અપીરીયન્સ થવાના બે થી ચાર વિક પછી સ્ટાર્ટ થાય છે ત્યારબાદ બે થી ચાર વર્ષ સુધી રહે છે.
લો ગ્રેડ ફીવર,
માથું દુખવું,
ભૂખ ન લાગવી,
વજન ઓછો થવો,
એનિમિયા,
સોર થ્રોટ,
હોઅર્સેનેસ,
જોન્ડિસ વિથ અથવા વિધાઉટ હિપેટાઇટીસ,
સાંધા,મસલ્સ, લોન્ગ બોન મા પેઇન,
કોઅર્સ, ફ્લેટ ટોપ, મોઇસ્ટ અને નેક્રોટિક લિઝન્સ.

3) લેટન્ટ સ્ટેજ:

આ સિફિલિસ નું થર્ડ સ્ટેજ છે. આ સ્ટેજ એ મુખ્યત્વે પાંચ થી 20 વર્ષ સુધી રહે છે. આ મુખ્યત્વે એસિટોમેટિક હોય છે પરંતુ ઘણા બધા મલ્ટીપલ ઓર્ગનને અફેક્ટ કરે છે.
આમાં ટ્યુમર એ સ્કીન, બોન્સ,અને લિવર માં થાય છે.

4) લેટ સ્ટેજ:

આ સીફિલિસ નું લાસ્ટ સ્ટેજ છે અને લગભગ 15 થી 30 ટકા લોકો કે જે સિફિલિસની ટ્રીટમેન્ટ લેતા નથી અને આ સ્ટેજમાં એન્ટર થાય છે અને આનો સમયગાળો એ ખૂબ જ લાંબો હોય છે અને આ લાસ્ટ સ્ટેજ એ લાઇફ થ્રિએટનીંગ કન્ડિશન હોય છે.
આમાં ટ્યુમર જેવું માસ ક્રિએટ થાય છે.
હાર્ટ ના વાલ્વ અને તેને બ્લડ વેસલ્સને ડેમેજ કરે છે.
મેનીન્જાઇટીસ(બ્રેઇન ના મેનેન્જીસ લેયર માં ઇન્ફેક્શન અને ઇન્ફ્લામેન્શન થાય છે,
પેરાલાઇસીસ.
કોઓર્ડીનેશન રહેતું નથી.
ઊંઘ ઓછી આવે છે.
કન્ફ્યુઝન.
ઇમ્પેઇર્ડ જજમેંટ.
સ્લર્ડ સ્પીચ.
દેખાવામાં તકલીફ આવે છે.
બહેરા પણું આવે છે.
મેન્ટલ ઇલનેસ.
યાદશક્તિ ઓછી થાય છે.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન
બ્લડ ટેસ્ટ:
બ્લડ ટેસ્ટ એ જોવા માટે કરવામાં આવે છે કે સિફિલિસના કોઇપણ એન્ટીબોડી એ બોડીમાં પ્રેઝન્ટ છે કે નહીં
સેરેબ્રોસ્પાઇનલ ફ્લુઇડ એનાલિસિસ.
vdrl ટેસ્ટ.
fta-abs (ફ્લોરોસન્ટ ટ્રેપોનોમલ એન્ટિબોડી એબઝોર્બસન)જે ટેસ્ટ ટ્રેપોનોમા પેલેડિયમ ટેસ્ટ માટે સ્પેસિફીક હોય છે.

મેડિકલ મેનેજમેંટ

સિફિલિટિક લિઝન ની ટ્રીટમેન્ટ એ ત્રણ તબક્કામાં વહેંચાયેલી છે:

1.અર્લી સિફિલિસ: (પ્રાયમરી, સેકન્ડરી અને અર્લી લેટન્ટ સિફિલિસ)

a બેન્ઝાથિન પેનિસિલિન G 2.4 મેગા યુનિટ I/ M સિંગલ ડોઝ ઇચ બટક મા. હાફ ડોઝ.

b. પ્રોકેઇન પેનિસિલિન G 600, 000 યુનિટ I/ M દરરોજ 10-14 દિવસ માટે.

c. પેનિસિલિન હાઇપરસેન્સીટીવ કેસોમાં, tetracycline અથવા erthyromycin 500 mg 14 દિવસ માટે ઓરલી રીતે દિવસમાં 4 વખત

2.લેટ સિફિલિસ: બેન્ઝાથિન પેનિસિલિન G 2.4 મેગા યુનિટ I/ M વિકલી 3 વિક માટે આપવામાં આવે છે.

3)ફોલો-અપ:

અર્લી સિફિલિસ ની ટ્રીટમેન્ટ પછી 1, 3, 6 અને 12 મહિના પછી સેરોલોજિકલ ટેસ્ટ કરાવવામાં આવે છે.

લેટ સિમ્પોમેટીક કેસોમાં, લાઇફ ના સર્વેઇલન્સ માટે છે, સેરોલોજિકલ ટેસ્ટ એન્યુઅલી કરવામાં આવે છે.

નર્સિંગ મેનેજમેંટ:

ડિસિઝ એ જેવો ડિટેક્ટ થાય ટ્રીટમેન્ટ સ્ટાર્ટ કરવી જોઇએ.

ડીઝિઝને કંટ્રોલ કરવા માટે પેશન્ટ ત્રીજા, છઠ્ઠા, અને 12 મંથે એક્ઝામિનેશન કરાવવું જોઇએ.

જે વ્યક્તિને સિફિલિસ નું ઇન્ફેક્શન હોય તેના કોન્ટેક્ટ માં આવવાથી અવોઇડ રહેવું જોઇએ.
જે પર્સન એ સસ્પેક્ટેડ હોય તેની ડિટેઇલ એક્ઝામિનેશન કરવું જોઈએ.

પેશન્ટને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું કે બેરિયર મેથડ ના કોન્ટ્રાસેપ્ટીવ નો યુઝ કરવો.

પેશન્ટ ને સિમ્પોમેટીક ટ્રીટમેન્ટ કરવી.

પેશન્ટ ને એજ્યુકેશન આપવું કેપ્રોપર્લી ટ્રીટમેન્ટ લેવી.

જ્યાં સુધી એ સિફિલિસ અથવા તો કોઇપણ સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિટેડ disese માંથી રિકવરી ન આવે ત્યાં સુધી કન્ટીન્યુઅસ એબ્સ્ટીનન્સ રાખવું.

પેશન્ટ ને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું કે બેરિયર મેથડ નો ઉપયોગ કરવો કોન્ટ્રાસેપ્ટીવ તરીકે.

પેશન્ટ ની પ્રાઇવસી તથા કોન્ફીડેન્સિયાલિટી જાળવવી.

પેશન્ટને રેગ્યુલર ફોલો-અપ લેવા માટે કહેવું.

પેશન્ટને સેક્સ્યુઅલ હાઇજીન વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

• ગોનોરિયા:

ગોનોરીયા એ કોમન સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિટેડ વિનરલ ડીસીઝ છે.ગોનોરીયા નો કોઝેટિવ ઓર્ગેનિઝમ નેઇસેરિયા ગોનોરિયા
(neisseria gonorrhoea)
છે. આ ઇન્ફેક્શન એ મુખ્યત્વે જીનાઇટો યુરીનરી સિસ્ટમ માં ટ્રાન્સમિટ થાય છે જેમાં જીનાઇટલ્સ ઓર્ગન ,રેકટમ નું ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે. જો આ ડીસિઝ ને ટ્રીટ ન કરવામાં આવે તો ફીવર અને આર્થરાઇટીસ ની કન્ડિશન થય શકે છે. જો આ ઓર્ગેનિઝમ દ્વારા હેન્ડ કંટામીનિયેટેડ હોય તો આ ઇન્ફેક્શન એ આંખમાં પણ સ્પ્રેડ થવાના શક્યતાઓ રહેલી હોય છે. ગોનોરીયા ઇન્ફેક્શન એ મુખ્યત્વે 15 થી 24 વર્ષની ઉંમરમાં જોવા મળે છે. ગોનોરિયાને “ધ ક્લૅપ” અથવા “ધ ડ્રિપ” તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. તેનો ઇન્ક્યુબેસન પિરીયડ 3-7 દિવસ નો હોય છે.

ગોનોરીયા ના કારણો:

નેઇસેરિયા ગોનોરિયા બેક્ટેરિયા,
વજાઇનલ, ઓરલ તથા એનલ સેક્સ્યુઅલી કોન્ટેક દ્વારા ટ્રાન્સમિટ થાય છે
ગોનોરિયાની કોઇપણ પ્રિવિયસ હિસ્ટ્રી હોય તો.
બીજા કોઇપણ સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિટેડ ઇન્ફેક્શન હોય તો.
જીનાઇટલ્સ એરિયાની પ્રોપર રીતે હાયજીનિક કન્ડિશન મેન્ટેન ન રાખવામાં આવે તો.
પહેલા ગોનોરીયા ડાયનોસિસ થયેલું હોય તો.
સેક્સ્યુઅલ એક્ટિવિટી અર્લી સ્ટાર્ટ કરેલી હોય.
મલ્ટિપલ સેક્સ પાર્ટનર હોય.
જો કોઇ પ્રેગ્નેટ મધર ને ગોનોરીયા હોય તો તે તેની બેબીને તે ઇન્ફેક્શન ટ્રાન્સમિશન કરી શકે છે.

લક્ષણો અને ચિન્હો જણાવો:

મેન:

યુરીનેશન સમયે બર્નિંગ સેન્સેશન થાય છે.
પેનીસ માંથી પૂરુંલન્ટ ડિસ્ચાર્જ નીકળે છે.
યુરિનેશન ની ફ્રિકવન્સી વધી જાય છે.
પેઇન, રેડનેસ અને સોરનેસ થાય છે.
યુરેથ્રલ સ્કેરિંગ.
એન્લાર્જ સ્ક્રોટમ.
યુરિનેશન સમયે પેઇન અને ઇચિંગ સેન્સેશન થાય છે.
પ્રોસ્ટેટ ગ્લેન્ડ એન્ડ ટેસ્ટીકલ્સ ઇન્ફ્લામેશન.
પેનીસ ની ટિપ ઉપરથી યેલો અને ગ્રીન થીક ડિસ્ચાર્જ નીકળે છે.

ફીમેલ:

પૂરુંલન્ટ ડિસ્ચાર્જ .
એબડોમન ઉપર ડિસ્કોમ્ફર્ટ અને પેઇન પેઇન થાય છે.
બર્નિંગ સેન્સેશન.
યુરિનેશન માં અર્જન્સી અને ફ્રિકવન્સી થાય છે.
વોકિંગ માં તકલીફ પડે છે.
( સાલપીનજાયટીસ : ફેલોપિયન ટ્યુબ નું ઇન્ફેક્શન અને ઇન્ફ્લામેશન).
ફીવર,
વોમીટિંગ,
લો બેક પેઇન,
પેઇન ડ્યુરીંગ ઇન્ટરકોર્સ,
વજાઇનલ એરિયામાંથી ડિસ્ચાર્જ નીકળે છે કે જે થીન અથવા તો થીક યેલો અને ગ્રીન હોય છે.
એનાલ એરિયામાંથી ડિસ્ચાર્જ થાય છે તથા ઇરિટેશન થાય છે. બ્લીડિંગ થાય છે.
એબડોમન અને પેલ્વિક એરિયામાં ટેંડરનેટ ફીલ થાય છે.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રીટેકિંગ,
ફિઝીકલ એક્ઝામિનેશન,
સ્વેબ ટેસ્ટ,
સર્વિક્સ, યુરેથ્રા,રેક્ટમ or થ્રોટ માથી કલ્ચર.
યુરિન એક્ઝામિનેશન.
ન્યક્લિક એસિડ ટેસ્ટ.
ગ્રામ સ્ટેઇનિંગ .

મેડિકલ મેનેજમેંટ

ગોનોરિયા માટે સ્પેસિફીક ટ્રીટમેન્ટ એ નીચેની કોઇપણ મેડિસિન નો સિંગલ ડોઝ છે:
સેફ્ટ્રિયાક્સોન: 125 mg I/ M

સિપ્રોફ્લોક્સાસીન: 500 mg ઓરલી.

ઓફલોક્સાસીન: 400 mg orally રીતે.

સેફિક્સાઇમ: 400 મિલિગ્રામ orally રીતે.

લેવોફ્લોક્સાસીન: 250 mg orally રીતે.

ન્યુબોર્ન ના કંજક્ટીવાઇટીસ ની ટ્રીટમેન્ટ એ સેફ્ટ્રિયાક્સોન (20-30 mg/ kg) IM અને જેન્ટામાઇસિન આંખના મલમ (1%) ની એક માત્રાથી કરવામાં આવે છે.

ફોલોઅપ: થેરાપીના 7 દિવસ પછી કલ્ચર કરવુ જોઇએ. રિપીટ કલ્ચર 3 મહિના પછી મંથલી ઇન્ટરવલ પર કરવામાં આવે છે.

નર્સિંગ મેનેજમેંટ:

પેશન્ટની પ્રોપર હિસ્ટ્રી લેવી.

પેશન્ટને પ્રોપર એન્ટિબાયોટિક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

સિફિલસ માટે સીરમ એક્ઝામિનેશન કરવું.

પાશન્ટ ને પર્સનલ હાઇજીન વિશે પ્રોપર્લી એજ્યુકેશન આપવુ.

પેશન્ટ ને ડીસીઝ કન્ડિશન વિશે પ્રોપર એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટને એડવાઇઝ આપવી કે મલ્ટીપલ સેક્સ પાર્ટનર અવોઇડ કરવા.

પેશન્ટ ને એજ્યુકેશન આપવો કે કોન્ટ્રાસેપ્ટીવ મેથડ બેરિયર મેથડ નો ઉપયોગ કરવો.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી સાયકોલોજિકલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

ઇન્ફેક્શન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે એન્ટિબાયોટિક મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટને પર્સનલ હાઇજીન મેઇન્ટેન રાખવા માટે કહેવું.

કોમ્પ્લિકેશન:

પેલ્વિક ઇન્ફ્લામેટ્રી ડીસીઝ(PID),
ઇનફર્ટિલિટી,
એક્ટોપીક પ્રેગ્નેન્સી,
ડિસપારેયુનીયા,
ક્રોનિક પેલ્વિક પેઇન, ટ્યુબો-ઓવેરિયન માસ,
બાર્થોલિયન ગ્લેન્ડ એબ્સેસ.

• ટ્યુબરક્યુલોસિસ ડ્યુરિન્ગ પ્રેગ્નેન્સી:

ટ્યુબરક્યુલોસિસ એ સીરિયસ ઇન્ફેક્શન છે જે બેક્ટેરિયમ માયકોબેક્ટેરિયમ ટ્યુબરક્યુલોસિસ નામના બેક્ટેરિયા ને કારણે થાય છે જે મુખ્યત્વે લંગ્સ ને અફેક્ટ કરે છે પરંતુ તે બોડીના બીજા એરિયામાં પણ સ્પ્રેડ થાય છે. પલ્મોનરી ટ્યુબરક્યુલોસિસ એ એર થ્રુ સ્પ્રેડ થાય છે એટલે કે ઇનફેક્ટેડ પર્સનના કફિંગ કે સ્નીઝિંગના કોન્ટેકમાં આવવાથી સ્પ્રેડ થાય છે.

ટ્યુબરક્યુલોસિસ ની‌ ઇટિયોલોજી:

ક્લોઝ કોન્ટેક વિથ એક્ટિવ ટ્યુબરક્યુલોસિસ પેશન્ટ
વીક ઇમ્યુન સિસ્ટમ (HIV, ઓર્ગન ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન, કેન્સર, કોર્ટીકોસ્ટીરોઇડ થેરાપી)
એજ
લિવિંગ ઇન ઓવર ક્રાઉડેડ એરિયા
માલન્યુટ્રીશન
ક્રોનિક હેલ્થ કન્ડીશન

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

પર્સિસ્ટન્ટ કફ (ત્રણ વિક કરતા વધારે સમયથી કફ જોવા મળે)
બ્લડ ઇન સ્પુટમ,
ચેસ્ટ પેઇન,
ફીવર આવવો ,
ઠંડી લાગવી,
સ્વોલેન ગ્લેન્ડ થવી,
ફટીગ,
નાઇટ સ્વેટ,
લોસ ઓફ એપેટાઇટ,
વેઇટ લોસ,
શોર્ટનેસ ઓફ બ્રીધ ,
પુઅર ગ્રોથ,
કફીંગ થવુ,

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન
ટ્યુબરક્યુલિન સ્કીન ટેસ્ટ
એક્સ રે
સ્પુટમ ટેસ્ટ
બ્લડ ટેસ્ટ

મેનેજમેન્ટ

એન્ટિબાયોટિક થેરાપી ટયૂબરક્યુલોસીસ ના ટ્રીટમેન્ટ તરીકે એન્ટિબાયોટિક નું કોમ્બિનેશન આપવામાં આવે છે. જેમાં આઇસોનિયાઝિડ, રિફામ્પિન, ઇથામ્બ્યુટોલ અને પાયરાઝીનામાઇડ મેડીકેસન આપવામાં આવે છે. આ મેડિસિનનો છ થી નવ મહિના માટે કોર્સ કરવામાં આવે છે.

ડાયરેક્ટલી ઓબ્ઝર્વ ટ્રીટમેન્ટ શોર્ટ કોર્સ (DOTs)
DOTs થેરાપીમાં હેલ્થ કેર પ્રોવાઇડર દ્વારા ટીબી પેશન્ટ નું સુપરવીઝન કરવામાં આવે છે. પેશન્ટ બરાબર રેગ્યુલર મેડિસિન લે છે અને તેની ઇફેક્ટીવનેસ કેટલી છે તે ઓબ્ઝર્વ કરવામાં આવે છે. જેથી પેશન્ટ ટ્રીટમેન્ટનો ફુલ કોર્સ કમ્પ્લીટ કરેલ છે કે નહીં તે જાણી શકાય છે.

આઇસોલેશન
ટીબી પોઝિટિવ પેશન્ટ ને આઇસોલેટ કરવામાં આવે છે. કારણ કે ટીબી એ કોન્ટાજીયસ ડીઝીસ છે અને તે એકબીજામાં એર થ્રુ સ્પ્રેડ થાય છે. આથી તેને સ્પ્રેડ થતો અટકાવવા માટે પેશન્ટ ને આઇસોલેટ કરવામાં આવે છે.

ન્યુટ્રીશનલ સપોર્ટ
ટીબી વાળા પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ ન્યુટ્રીશન સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવું જેથી તેની ઇમ્યુન સિસ્ટમ ને ઇમ્પ્રુવ કરી શકાય અને વેઇટ ગેઇન કરી શકાય.

એજ્યુકેશન અને કાઉન્સેલિંગ
પેશન્ટ ને ટ્યુબરક્યુલોસિસ વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું અને તેનું કાઉન્સેલિંગ કરવું. ચાઇલ્ડ અને તેના ફેમિલી મેમ્બર ને ઇન્ફેક્શન કંટ્રોલ મેઝર વિશે સમજાવવું.

મેનેજમેન્ટ:

પેશન્ટ ના બોડી ટેમ્પરેચર ને મેઇન્ટેન રાખવા માટે તથા ચાઇલ્ડ ને ફિવર ની કન્ડિશન હોય તો પ્રોપર્લી એન્ટિપાયરેટીક મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

બેક્ટેરિયલ ઇન્ફેક્શન ને ટ્રિટ કરવા માટે એન્ટીબાયોટિક ડ્રગ પ્રોવાઇડ કરવી.

કફ એક્સપેકટેરોન્ટ ડ્રગ પ્રોવાઇડ કરવી જેથી કફ ને બહાર કાઢી શકાય.

કન્જેસન ને દુર કરવા માટે નેઝલ ડીકન્જેસટન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી.

એડિક્યુએટ રેસ્ટ કરવો અને પ્લેનટી ઓફ ફલુઇડ ઇન્ટેક કરવું.

ઇરીટન્ટસ સાથેનો કોન્ટેક અવોઇડ કરવો.

પેશન્ટ નું પ્રોપર્લી તથા કમ્પલીટ્લી અસેસમેન્ટ કરવું.

પેશન્ટ નુ રેસ્પીરેટરી સ્ટેટસ પ્રોપર્લી અસેસ કરવું.

પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન કમ્પ્લીટ્લી અસેસ કરવા.

પેશન્ટ નુ ઓક્સિજન સેચ્યુરેશન પ્રોપર્લી અસેસ કરવું.

પેશન્ટ ની કન્ડિશન ને પ્રોપર્લી અસેસ કરવા માટે પેશન્ટ નુ રેસ્પીરેટરી સ્ટેટસ તથા ઓક્સિજન સેચ્યુરેશન નું કંટીન્યુઅલી મોનિટરિંગ કરવું.

પેશન્ટ નુ બોડી ટેમ્પરેચર કંટીન્યુઅસલી મોનિટરિંગ કરવું.

પેશન્ટ ના હાઇડ્રેશન સ્ટેટસ ને મેઇન્ટેન રાખવા માટે તથા મ્યુકસ ને થીન રાખવા માટે પેશન્ટ ને કન્ટીન્યુઅસલી ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી કમ્ફર્ટેબલ પોઝીશન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ની બોડી નું ઓક્સિજન સેચ્યુરેશન મેઇન્ટેન રાખવા માટે તથા રેસ્પીરેટરી સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવા માટે પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ ઓક્સિજન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને ચાઇલ્ડ ની કન્ડિશન, તેને થવા માટેના કારણો, તેના લક્ષણો તથા ચિન્હો અને તેની ટ્રીટમેન્ટ વિશે કમ્પ્લીટ એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી કામ અને કમ્ફર્ટેબલ એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું.

ટ્યુબરક્યુલોસીસ વાળા પેશન્ટ ને પ્રેગનેન્સી ટર્મિનેશન કરવાની જરૂરિયાત રહેતી નથી.

એન્ટિનેટલ મધર ને એન્ટિનેટલ પિરિયડ દરમિયાન જ પ્રોપર્લી કેર પ્રોવાઇડ કરવી જેના કારણે મધર એનિમિયા તથા પ્રિએક્લેમ્પસિયા ની કન્ડિશન અને પ્રોપર્લી ટ્રીટ કરી શકાય.

પેશન્ટ ને જો હોસ્પિટલ ડીલેવરી પ્રીફર હોય તો પ્રોપર્લી એક્સપેક્ટેડ ડેટ ઓફ ડિલિવરી ના બે વીક પહેલા જ તેને હોસ્પિટલમાં એડમિટ કરાવવા જોઇએ.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી બેડ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેસન્ટ નું ન્યુટ્રીશનલ તથા હાઇડ્રેશન સ્ટેટસ પ્રોપર્ટી મેઇન્ટેઇન રાખવું.

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી બ્રિધીન્ગ એક્સરસાઇઝ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

પેશન્ટ ને ફેટી તથા સ્પાઇસી ફૂડ અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી‌.

પેશન્ટ ને હાઇ પ્રોટીન લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

ડીલેવરી થયા પછી પેશન્ટ ને તેના ચાઇલ્ડ થી પ્રોપર્લી સેપરેટ રાખવા તથા બ્રેસ્ટફીટીંગ એ કોન્ટ્રાઇન્ડિકેટેડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

જો મધર એ એક્ટિવ ડીસીઝ માંથી સફર થતા હોય તો બેબી ને પ્રોફાઇલેક્ટીકલી T. Isoniazid 10-20mg/kg/day તે 3 મન્થ સુધી પ્રોવાઇડ કરવી.

શક્ય તેટલી વહેલી તકે બાળક ને આઇસોનિયાઝિડ રેઝીઝ્ટ B.C.G. આપવી જોઇએ.

બેબી ને પ્રોપર્લી ફિડીન્ગ પ્રોવાઇડ કરવુ જોઇએ. બેબી નુ ટેમ્પરેચર રેગ્યુલર મેઇન્ટેઇન રાખવુ જોઇએ.

બેબી ને ઇન્ફેક્શન થતું પ્રિવેન્ટ કરવુ જોઇએ.

પેશન્ટ ને 2 years સુધી પ્રેગનેન્સી અવોઇડ કરવી જોઇએ.

પેશન્ટ જ્યારે Rifampicin મેડિસિન લેતા હોય ત્યારે ઓરલી કોન્ટ્રાસેપ્ટીવ મેડિકેશન અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

જો પેશન્ટ ની ફેમિલી કમ્પ્લીટ હોય તો તેમને પરમેનેન્ટ સ્ટરીલાઇઝેશન મેથડ માટેની એડવાઇઝ આપવી.

• મલ્ટિપારા:

ડેફીનેશન:

જે વુમન નાં એક કરતાં વધારે
ફિટસ એ વાયેબીલિટી ના સ્ટેજ સુધી પહોંચ્યા હોય, તે વુમન ને મલ્ટીપારા કહે છે.

કોમ્પ્લિકેશન:

ડ્યુરિંગ પ્રેગનેન્સી:

એબોર્શન,
ઓબ્સ્ટ્રેટ્રિકલ હેઝાડ્સ જેમ કે,માલપ્રેઝન્ટેશન,
મલ્ટીપલ પ્રેગ્નેન્સી,
પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા.
મેડિકલ ડિસઓર્ડર:
એનિમિયા,
હાઇપરટેન્શન,
કાર્ડિયોવાસ્ક્યુલર કોમ્પ્લિકેશન્સ .
પ્રી મેચ્યોરિટી,

ડ્યુરિંગ લેબર:
કોર્ડ પ્રોલેપ્સ ,
સેફેલો પેલ્વિક ડીશપ્રપોશન( CPD),
ઓબસ્ટ્રક્ટેડ લેબર,
રપ્ચર યુટ્રસ,
પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ,
શોક,
પ્રેસીપીટેટ લેબર,
પ્રોલેબ્સ અંબેલીકલ કોર્ડ.

ડ્યુરીંગ પર્પેરીયમ:

ઇન્ટ્રા નેટલ હેઝાર્ડ ના કારણે મોરબીડિટી રેટ ઇન્ક્રીઝ થવું.
સબઇન્વોલ્યુશન.
ફોલિંગ લેક્ટેશન.

મેનેજમેન્ટ:

મલ્ટીપારા હાઇરીસ્ટ કેટેગરી માં ગણવામાં આવે છે જેથી મધર ને ઇમિડીયેટ્લી હોસ્પિટલાઇઝ કરવી જોઇએ.

તે મધર ને પ્રોપર્લી એન્ટિનેટલ કેર પ્રોવાઇડ કરવી જોઇએ.

મલ્ટીપારા વાળી વુમન ની ડીલેવરી એ વેલ હોસ્પિટલાઇઝ્ડ ફેસિલિટી વાળા હોસ્પિટલ માં કરવી જોઇએ.

ડીલેવરી સમયે ફીટસ નું પ્રેઝન્ટેશન તથા પોઝિશન પ્રોપરલી ચેક કરવું જોઇએ.

મધર ને ડીલેવરી થયા પછી પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ( PPH ) ની કન્ડિશન છે કે કેમ તે પ્રોપર્લી અશેસ કરવું જોઇએ.

• હાર્ટડિસીઝ ડ્યુરિન્ગ પ્રેગ્નેન્સી

પ્રેગ્નેન્સી દરમિયાન હાર્ટ ડિસીસ એ કોઇપણ કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર કન્ડિશન ને રિફર કરે છે જે હાર્ટ અથવા બ્લડવેસેલ્સ ને અફેક્ટ કરે છે અને પ્રેગ્નન્સી દરમિયાન થાય છે અથવા વધી જાય છે. તેમાં પ્રીએક્ઝીસ્ટીન્ગ‌ કન્ડિશન માં , જેમ કે કન્જીનાઇટલ હાર્ટ ડિસીસ અથવા વાલ્વ્યુલર હાર્ટ ડિસીઝ, તેમજ પ્રેગ્નેન્સી દરમિયાન ડેવલોપ થતી કન્ડિશન, જેમ કે જેસ્ટેશનલ હાયપરટેન્શન અથવા પેરીપાર્ટમ કાર્ડિયોમાયોપથી નો ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે. આ કન્ડિશન એ મધર ના હેલ્થ અને ડેવલોપ થતુ ફિટસ બંને ને અફેક્ટ કરી શકે છે.હોસ્પિટલ ડીલેવરી માં કાર્ડિયાક લિઝન ના ઇન્સીડેન્સ 1% કરતા ઓછા જોવા મળે છે. કોમન કાર્ડિયાક લિઝન માં મૂડ એ ર્ર્યુમેટીક છે.

ઇટિયોલોજી:

એડવાન્સિંગ એજ,
કાર્ડિયાક એરિધેમીયા,
લેફ્ટ વેન્ટ્રીક્યુલર હાઇપરટ્રોફી,
પ્રિવ્યસ હાર્ટ ફેઇલ્યોર,
ઇન્ફેક્શન, એનિમિયા, પ્રી-એક્લેમ્પસિયા, સિવ્યર વેઇટ ગેઇન, મલ્ટીપલ પ્રેગ્નેન્સી, ઇનએડિક્યુએટ સુપરવિઝન જેવા રિસ્ક ફેક્ટર અપિરીયન્સ ના કારણે.

હાર્ટડિસીઝ ના ક્લાસિફીકેશન:

ગ્રેડ 1: ફિઝીકલ એક્ટીવિટી માં સિમ્પટોમ્સ જોવા મડતા નથી અને અનકોમ્પ્રોમાઇઝ્ડ સ્ટેટ છે.

ગ્રેડ 2: સ્લાઇટ્લી કોમ્પ્રોમાઇસ્ડ સાથે ફિઝીકલ એક્ટીવિટી મા‌ થોડુ લિમીટેશન આવી જાય છે. પેશન્ટ એ આરામ સમયે કમ્પલ્ટ અનુભવે છે પરંતુ સામાન્ય ફિઝિકલ એક્ટિવિટી માં ડિસ્કમ્ફર્ટ રહે છે.

ગ્રેડ 3 : માર્કડ્લી કોમ્પ્રોમાઇસ્ડ જેમાં પેશન્ટ એ આરામ માં કમ્ફર્ટ અનુભવે છે, પરંતુ સામાન્ય કરતાં ઓછી ફિઝીકલ એક્ટીવિટી માં ડિસ્કમ્ફર્ટ રહે છે.

ગ્રેડ 4: સીવ્યર્લી કોમ્પ્રોમાઇઝ કે જેમા પેશન્ટ એ આરામ માં પણ ડિસ્કંફર્ડ અનુભવે છે.

ડાયગ્નોસ્ટીક ઇવાલ્યુએશન:

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
ચેસ્ટ એક્સ રે,
ECG,
ઇકોકાર્ડિયોગ્રાફી,
કાર્ડીયાક MRI,
ડોપ્લર ફ્લો સ્ટડીઝ.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

સિમ્પટોમ્સ:

બ્રેધલેસનેસ,
નોક્ચુરલ કફ,
સિન્કોપ,
ચેસ્ટ પેઇન.

સાઇન:
ચેસ્ટ મર્મર,
કાર્ડિયાક એન્લાર્જમેન્ટ,
એરિધેમીયા,
ચેસ્ટ રેડિયોગ્રાફી,
કાર્ડિયોમેગાલી,
પલ્મોનરી વાસ્ક્યુલર માર્કિન્ગ્સ ઇન્ક્રીઝ થાય,
પલ્મોનરી વેઇન નુ એન્લાર્જમેન્ટ,
ડિસ્પનીયા ઓન એક્ઝર્સન,
એડિમા,
હાર્ટ મર્મર,
પાલ્પીટેશન,
બાઉન્ડિન્ગ એન્ડ કોલેપ્સીન્ગ પલ્સ,
ચેસ્ટ પેઇન,
પેરિફેરલ એડિમા,
ડિ્ટેન્ડેડ જુગ્યુલર વેઇન,
ફિઝીકલ એક્ટીવિટી નુ લિમીટેશન થવું.

એઇમ ઓફ મેનેજમેન્ટ:

મેનેજમેન્ટ નો એઇમ એ મધર તથા ફિટસ ના ફિઝિકલ તથા સાઇકોલોજીકલ વેલ બિંગ ને મેઇન્ટેઇન તથા ઇમ્પ્રુવ કરવું તથા તેને ઇમ્પ્રુવ કરવું તે હોય છે.

મેઝર મેટર્નલ કોમ્પ્લીકેશન્સ ને પ્રિવેન્ટ કરવા.

હાઇ રિસ્ક ફેક્ટર ને ડિટેક્ટ કરવા અને કાર્ડિયાક ફેઇલ્યોર થતું પ્રિવેન્ટ કરવું.

મેનેજમેન્ટ:

જે પેશન્ટને હાર્ટ ડીસીઝ ની કન્ડિશન હોય તેને પ્રોપર્લી હોસ્પિટલ કેર પ્રોવાઇડ કરવી અગત્યની રહે છે.

એન્ટિનેટલ કેર:

હાર્ટ ડિસીઝ વાળા પેશન્ટ ને ટર્શિયરી કેર હોસ્પિટલ માં સુપરવાઇઝ કરવું. શરૂઆત નું અસેસમેન્ટ એ કાર્ડિયોલોજિસ્ટ દ્વારા કરવું જોઇએ.

પ્રેગનેન્સી માં ચાર વિક ના અંતરે પરપેરિયમ માં ઇન્જેક્શન પેનીડ્યોર LA 12(બેન્ઝાથીન પેનીસીલીન) આપવું.

દરેક‌રિસ્ક ફેક્ટર માટે એન્ટિનેટલ વિઝીટ દરમિયાન ડિટેક્ટ કરી તેની પ્રોપર ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી.

પેશન્ટ ને ડિસ્પનીયા તથા કફ છે કે કેમ તે પ્રોપર્લી અસેસ કરવું.

ક્રેપિટેશન છે કે કેમ તે પ્રોપર્લી અસ્કલટેટ કરવું.

પેશન્ટ ના જો હાર્ટરેટ એ 100/મીનીટ કરતા વધારે હોય તો હોસ્પીટલાઇઝ કરવું.

એનીમિયા,વેઇટ અને બ્લડ પ્રેશર માટે અસેસ કરવું.

પેશન્ટ ની કન્ડિશન ને રિઇવાલ્યુએશન કરવું.

સોનોગ્રાફી દ્વારા કન્જીનાઇટલ એબ્નોર્માલિટી માટે જોવું.

એન્ટીનેટલ એડવાઇઝ: પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ બેડ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી‌.

વધારા નો એક્સાઇટમેન્ટ અને સ્ટેઇન અવોઇડ કરવો.

હાઇ કેલેરી અને સ્પાઇસી ડાયટ અવોઇડ કરવું.

ફુડ માં લો સોલ્ટ ડાયટ ઇન્ટેક અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી‌.

પેશન્ટ ને લેસ કાર્બોહાઇડ્રેટ ડાયેટ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

એન્ટીનેટલ એડવાઇઝ: એડિક્યુએટ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી, વધારાનો એક્સાઇટમેન્ટ અને સ્ટ્રેઇન અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી, હાઇ કેલેરી તથા સ્પાઇસી ફૂડ અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી‌.ખેરાક માં લો સોલ્ટ, લેસ કાર્બોહાઇડ્રેટ અને ફેટ પરંતુ વધારે પ્રોટીન લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી, એનીમીયા કરેક્ટ કરવું. કોલ્ડ અને ઇન્ફેક્શન અવોઇડ કરવો અને પૂરતી ડેન્ટલ કેર રાખવી

એન્ટીકોઓગ્યુલન્ટ: કન્જીનાઇટલ હાર્ટ ડિસીસ, પલ્મોનરી હાયપરટેન્સન, આર્ટીફીસીયલ વાલ્વ રિપ્લેસમેન્ટ/એટ્રીયલ ફિબ્રીલેશન , તેને એન્ટીકોઓગ્યુલન્ટ આપવામાં આવે છે. પ્રેગ્નન્સી ના 12 વિક્સ સુધી ઇન્જેક્શન હિપેરીન 5000 યુનીટ ટ્વાઇસ ડેઇલી સબક્યુટેનીયસ્લી એસ પર ઇન્સટ્રક્સન આપવા, ત્યારબાદ વાર્ફારીન ટેબલેટ 3mg ડેઇલી સેમ ટાઇમ 36 weeks સુધી આપવી. ત્યારબાદ પોસ્ટપાર્ટમ 7days સુધી ઇન્જેક્શન હિપેરીન આપવું પછી Warfarin ટેબલેટ ચાલુ કરવી.

Indications for surgery in pregnancy: મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટ એ ફેઇલ થાય, ઇનટોલરન્સ સિમ્પટોમ્સ, કાર્ડિયાક ફેઇલ્યોર.

એડમીશન/હોસ્પીટલાઇઝેશન:

ગ્રેડ-1: એક્સપેક્ટેડ ડેટ ઓફ ડિલીવરી ના બે વિક પહેલા.

ગ્રેડ-2: અનફેવરેબલ સોસિયલ વાતાવરણ માં 28 વિક્સ દરમિયાન.

ગ્રેડ-3&4: જયારે પ્રેગ્નન્સી ડાયગ્નોસિસ થાય ત્યારે, પેશન્ટ ને આખી પ્રેગ્નન્સી દરમ્યાન હોસ્પિટલ માં રાખવું.

પ્રેગ્નન્સી મા કાર્ડિયાક ફેઇલ્યોર ના મેનેજમેન્ટ પ્રોપર્લી કેર કરવું.

લેબર: સામાન્ય રીતે સ્પોન્ટાનીયસ લેબર અને ડિલિવરી એ કોમ્પ્લીકેશન્સ વગર થાય છે, અને અમુક ઓબ્સ્ટેટ્રિક્સ ઇન્ડિકેશન એ લેબર ઇન્ડક્શન (વજાઇનલ PGE2) થી કરવામાં આવે છે.

ફસ્ટ ટેજ:

પોઝીશન : લેટરલ રિક્યુમ્બન્ટ પોઝીશન પ્રોવાઇડ કરવી.
ઓક્સિજન: 5-6 L/min.
એનાલજેસીયા: એપીડ્યુરલ.
ફ્લુઇડ: 75ml/hour થી વધારે નહી પ્રોવાઇડ કરવી.

કેલરફુલી વોચ : પેશન્ટ ના પલ્સ અને રેસ્પીરેશન રેટ ને પ્રોપર્લી અસેસ કરવા. જો પલ્સ રેટ એ 110/મીનીટ થી વધે તો ઇન્ટ્રાવિનસ digoxin 0.5 mg.પ્રોવાઇડ કરવું. કાર્ડિયાક મોનીટરીંગ દ્વારા પ્રોપર્લી વાઇટલ સાઇન ને મોનીટરીંગ કરવા. જરૂર પડે તો સેન્ટ્રલ વિનસ પ્રેસર મોનીટરીંગ કરવુ.

પ્રોફાઇલેક્ટીકલી
એન્ટીબાયોટીક પ્રોવાઇડ કરવુ.

સેકન્ડ સ્ટેજ : મેટર્નલ પુશિન્ગ અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇસ આપવી અને વેન્ટોસ ડિલિવરી તે ફોર્સેપ કરતાં વધારે પ્રીફર કરવામાં આવે છે, અને તે લીથોટોમી પોઝીશન આપ્યા વગર કરાવવી. ઇન્ટ્રાવિનસ અર્ગોમેટરાઇન ડિલીવરી પછી આપવું નહિ.

સિઝેરીયન સેક્સન ની જરૂર પડતી નથી.

થર્ડ સ્ટેજ : સ્લાઇટ્લી બ્લડ લોસ એ ખરાબ નથી, જો વધારે થાય તો, ઓક્સીટોસિન ઇન્ફ્યુઝન દ્વારા આપવું અને સાથે ફ્રુસેમાઇડ આપવુ.

પરપેરિયમ: પેશન્ટ ને ફર્સ્ટ 24 અવર્સ માં ક્લોઝ ઓબ્ઝર્વેશન માં રાખવું , ઓક્સિજન, પલ્સ, BP અને રેસ્પીરેશન રેકોર્ડ કરવા, જરૂર લાગે તો ડાયયુરેટીક આપવા. પેશન્ટ ફેઇલ્યોર માં ના હોય તો, બ્રેસ્ટ ફિડીન્ગ કોન્ટરાઇન્ડિકેટેડ નથી.

• ટીનેજ પ્રેગનેન્સી:

ટીનેજ પ્રેગનેન્સી એ 13 થી 19 વર્ષ ની એજ વચ્ચે ની વુમન માં થતી પ્રેગ્નેન્સી ને કહેવામા આવે છે. તેમાં સામાન્ય રીતે યન્ગ વુમન નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે જેઓ હજુ પણ તેમની એડલ્ટ એજ માં હોય છે અને પરિણામે તેમને સોસિયલ, ઇમોશનલ અને હેલ્થ ચેલેન્જીસ નો સામનો કરવો પડી શકે છે. ટીનેજ ની પ્રેગ્નેન્સી મધર ના એજ્યુકેશનલ, ઇકોનોમીકલ સ્ટેબિલીટી અને હેલ્થ તેમજ ચાઇલ્ડ ના હેલ્થ અને ડેવલોપમેન્ટ પર અસર કરી શકે છે. ટીનેજ મધર માં જેસ્ટેશનલ હાઇપરટેન્શન, સેફેલોપેલ્વીક ડિસપ્રપોર્શન એનીમીયા અને ન્યુટ્રીશનલ ડેફીશિયન્સી જેવાં કોમ્પલીકેશન નું રિસ્ક રહે છે. તે લોકો માં સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમીટેડ ડિસીઝ ના ઇન્સીડેન્સ વધારે બને છે. ટીનેજ મધર થી બોર્ન થયેલા ઇન્ફન્ટ એ પ્રીમેચ્યોરિટી, બર્થ એસ્ફીક્સિયા, અને લો બર્થ વેઇટ જેવાં કોમ્પ્લીકેશન્સ થય શકે છે.

ઇટિયોલોજી:

સેક્સ્યુઅલ એક્ટીવિટી નો રિપોર્ટ પેરેન્ટસ ને કરવાની બીક.
કોન્ટરાસેપ્ટીવ્સ નો લિમીટેડ યુઝ
લો એજ્યુકેશન લેવલ.
પરેગ્નેન્ટ થવાની એબીલીટી નું ઓછું નોલેજ.
અર્લી મેરેજ થવાના કારણે.
કોન્ટરાસેપ્ટીવ્સ નો ઓછા પ્રમાણમાં યુઝ.
રેપ થવાના કારણે.
સેક્સ્યુઅલ એબ્યુસ થવાના કારણે.

ડાયગ્નોસ્ટીક ઇવાલ્યુએશન:

પોઝિટીવ પ્રેગ્નન્સી ટેસ્ટ, અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી.

ટ્રીટમેન્ટ:

ડાયટ માં એડિક્યુએટ કેલેરી ઇન્ટેક રાખવો, તેથી ગ્રોવિન્ગ એડોલેસન્સ અને તેનાં ફિટસ ને એડીક્યુએટ સપોર્ટ મળી રહે.

ક્લાઇન્ટ ને પ્રોપર્લી પ્રીનેટલ કેર માટે તથા શકયતાવાળા પરોબ્લમ્સ નો રિપોર્ટ એ હેલ્થ કેર પ્રોવાઇડર્સ ને કરવા એજ્યુકેશન આપવું.

Drugs: જો STD હોય તો antibiotics આપવા.

નર્સિંગ ડાયગ્નોસીસ:

Deficient knowledge (maternal) about pregnancy and related responsilbilities.

Nutrition less than body requirements.

Interrupted family processes.

પ્લાનિંગ અને ગોલ્સ:

પેશન્ટ માં પ્રેગ્નન્સી તથા ફિક્સ ની જવાબદારીઓ વિશેનું નોલેજ એ ઇન્ક્રીઝ થાય.

પેશન્ટ ને ન્યુટ્રીશનલ ડાયટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી‌.

પેશન્ટ અને તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને પ્રોપર્લી સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

ઇમ્પલીમેન્ટેશન:

ન્યુટ્રીશનલ ડેફિશિયન્સી ને મોનીટરીંગ કરવુ તથા પેશન્ટ ને કેટલા અમાઉન્ટ માં વેઇટ ગેઇન થાય છે કે કેમ તે મોનીટરીંગ કરવુ.

જેસ્ટેશનલ હાઇપરટેન્શન માટે બ્લડ પ્રેશર અને જેસ્ટેશનલ ડાયાબિટીસ માટે
ગ્લુકોઝ લેવલ પ્રોપર્લી મોનીટરીંગ કરવુ.

પેશન્ટ ની ફન્ડલ હાઇટ પ્રોપર્લી મોનિટરીંગ કરવું.

પેશન્ટ ના નોલેજ ને પ્રોપર્લી અસેસ કરવું.

પેશન્ટ નું રેગ્યુલર્લી એન્ટિનેટલ ચેકઅપ કરાવવું.

પેશન્ટ ને ઓપ્સન્સ જેમ કે પ્રેગ્નન્સી ટર્મિનેશન, કન્ટીન્યુએશન, વિશે પ્રોપર્લી એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

પેશન્ટ ને તેની ફિલીન્ગ્સ એક્સપ્લેઇન કરવા દેવી અને તેનું મેન્ટલ અને ઇમોશનલ વેલબિન્ગ ને પ્રોમોટ કરવું.

પેશન્ટ ને એ પ્રોપર્લી હેલ્થ એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

• ઑસ્ટિઓમાલેશિયા:

બોન ને હેલ્થી અને સ્ટ્રોંગ રહેવા માટે કેલ્શિયમ અને ફોસ્ફરસ ની જરૂર હોય છે પરંતુ બોડી ને બે મીનરલ્સ ને એબ્શોર્બશન થવા માટે વિટામિન D ની પણ જરૂર હોય છે. આ વિટામિન વગર, બોન એ સોફ્ટ અને ફ્લેક્સિબલ બની શકે છે. ગ્રોથ પ્લેટ એ ક્લોઝ થય ગયા પછી આ સોફ્ટેનીન્ગ ને ઓસ્ટિઓમાલેશિયા કહેવામાં આવે છે.ઓસ્ટિઓમાલેસિયા સામાન્ય રીતે વિટામિન ડી ની ડેફિસીયન્સી ના કારણે બોન ના સોફ્ટેનીન્ગ થાય‌ છે અફેક્ટેડ બોન એ સોફ્ટ બોન હોય છે. ઓસ્ટિઓમાલેશિયા બોડી માં વિટામિન D ની ડેફિસીયન્સી ના કારણે થાય છે જે બોડી માં વિટામિન ડી ના એબ્ઝોર્બશન માં ઇન્ટરફેરેન્સ કરતી કન્ડિશન ના કારણે થય શકે છે, દા.ત. ઇન્ટેસ્ટાઇનલ ડિસઓર્ડર.

ઇટિયોલોજી:

વિટામીન D ની‌ ડેફિસીયન્સી થવાના કારણે.
સિલિયાક ડિસીઝ,
કિડની અથવા લીવર ડિસીઝ,
અમુક પ્રકારની સર્જરી ના કારણે,
પ્રેગ્નન્સી સમય દરમિયાન માલન્યુટ્રીશન થવાના કારણે,
અમુક પ્રકારની ડ્રગ્સ ના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

બોન પેઇન થવું કે જે લોવર બેક, પેલ્વિસ,હિપ્સ તથા રિબ્સ માં સ્પ્રેડ થાય છે.
આર્મ, લેગ તથા‌ સ્પાઇન માં ટેન્ડરનેસ થવું.
લો કેલ્સિયમ લેવલ ના કારણે મસલ્સ માં સ્પાઝમ તથા ક્રેમ્પ્સ થાય છે.
બોડી માં લો કેલ્શિયમ ને કારણે હાથપગ માં અથવા માઉથ ની આસપાસ ટીન્ગલીંગ તથા નમ્બનેસ સેન્સેસન થાય છે.
બોન નું ફ્રેક્ચર ખૂબ જ ઇઝીલી રિતે થય શકે છે.
મસલ્સ વિકનેસ થવું.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન

હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
ઓસ્ટિઓમાલેસીયા નું ડાયગ્નોસિસ એ થોડા બ્લડ ઇન્વેસ્ટીગેશન્સ દ્વારા કરવામાં આવે છે જેમ કે:
વિટામિન D નું લેવલ : આ ઓસ્ટિઓમાલેશિયા ના કેસિસ માં અસેસ કરવામાં આવે છે.
કેલ્શિયમ નું લેવલ : આ ઓસ્ટીયોમાલેસીયા ના કેસિસ માં અસેસ કરવામાં આવે છે.
ફોસ્ફરસ નું લેવલ : આ ઓસ્ટિઓમાલેસીયા ના કેસિસ માં અસેસ કરવામાં આવે છે.

આલ્કલાઇન ફોસ્ફેટેઝ આઇસોએન્ઝાઇમનું સ્તર: અહીં સ્તર ઓસ્ટીયોમાલેસીયાનું સૂચક છે.
પેરાથાઇરોઇડ હોર્મોન નું લેવલ: વધેલા લેવલ નો અર્થ બોડી માં વિટામિન ડી ની ઇન એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ માં માત્રા છે.
એક્સ-રે અને અન્ય ઇમેજિંગ ટેસ્ટ: આ સમગ્ર બોડી માં બોન માં નાની તિરાડો બતાવશે (લૂઝર ટ્રાન્સફોર્મેશન ઝોન).
બોન ની બાયોપ્સી ભાગ્યે જ કરવામાં આવે છે.

ટ્રીટમેન્ટ

ઓસ્ટીયોમાલેસીયા ના કેસીસ માં વિટામિન ડી, કેલ્શિયમ અને ફોસ્ફરસ ના અર્લી ઓરલી સપ્લીમેન્ટ્રી ડોકટર દ્વારા સૂચવવા માં આવે છે.

ઇન્ટેસ્ટાઇન ની ઇન્જરી અથવા સર્જરી ને કારણે એબ્ઝોર્બશન ની પ્રોબ્લેમ ના કિસ્સામાં ઇન્ટ્રાવિનસ માં વિટામિન ડી સૂચવવામાં આવે છે.

સૂર્ય ના એક્સપોઝર માં રહેવાની સલાહ આપવામાં આવે છે.
સમયાંતરે C એન્ટીનેટલ ચેકઅપ કરાવવાં માં આવે છે.

વેલેઇક્વિપ્ડ હોસ્પિટલ માં પેશન્ટ ની ડિલેવરી કરાવવા માટે પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી એડવાઇઝ આપવી.