MENTAL HEALTH NURSING 31/07/2024 – PAPER SOLUTION NO.9

Q-1 a) Define Depression. ડીપ્રેશન ની વ્યાખ્યા આપો.03

ડિપ્રેશન એ એક મૂડ ડિસઓર્ડર (Mood Disorder) છે, જેમાં નીચેના મુખ્ય લક્ષણો જોવા મળે છે: સેડનેસ (Sadness) અને હોપલેસનેસ (Hopelessness) ની લાગણીઓનો અનુભવ થાય છે.દૈનિક એકટીવીટીઝ (Activities) માં ઇન્ટરેસ્ટ (Interest) અને પ્લેઝર (Pleasure) લોસ (Loss) થાય છે.સોશ્યલ (Social) અને ઓક્યુપેશનલ ફંક્શન (Occupational Function) પ્રભાવિત થાય છે.સ્લીપ પેટર્ન (Sleep Pattern) અને એપેટાઈટ (Appetite) માં બદલાવ આવે છે.આ સ્થિતિ મૂડ (Mood), થોટ (Thought), બિહેવિયર (Behavior), અને ઓવરઓલ હેલ્થ (Overall Health) પર પ્રભાવ કરે છે.

b) Write down clinical manifestations of depression. ડીપ્રેશનના ચિહ્નનો અને લક્ષણો લખો.04

• સેડનેસ (Sadness)
• હેલ્પલેસનેસ (Helplessness)
• હોપલેસનેસ (Hopelessness)
• વૉર્થલેસનેસ (Worthlessness)
• ડિપ્રેસ્ડ મૂડ (Depressed Mood)
• ડેલ્યુઝન (Delusion)
• હેલ્યુઝિનેશન (Hallucination)
• સ્યુસાઈડલ થોટ (Suicidal Thought)
• સ્લો થિન્કિંગ (Slow Thinking)
• પુઅર મેમરી (Poor Memory)
• પુઅર કન્સન્ટ્રેશન (Poor Concentration)
• ડિકરીઝ એપેટાઈટ (Decreased Appetite)
• વેઇટ લોસ (Weight Loss)
• સાયકોમોટર એજીટેશન (Psychomotor Agitation)
• ડિકરીઝ લીબિડો (Decreased Libido)
• ડીપેનડેંસી (Dependency)
• ફટિગ (Fatigue)

c) Describe nursing management of depression. ડીપ્રેશનનું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ વર્ણવો.05

• સ્યુસાઈડલ આઇડીએશન અને અટેમ્પ્ટ (Suicidal Ideation and Attempt)
• હાઈ રિસ્ક ફોર વાયોલેન્સ (High Risk for Violence)
• ડિસ્ટર્બ એકટીવીટી (Disturbed Activity)
• લોસ ઓફ ઇન્ટરેસ્ટ (Loss of Interest)
• increased વેઇટ લોસ (Increased Weight Loss)
• ઇમપેર્ડ કોગનીશન (Impaired Cognition)
• ઇમપેર્ડ સોશ્યિલાઈઝેશન (Impaired Socialization)
• ઇમપેર્ડ કોમ્યુનિકેશન (Impaired Communication)
• અલ્ટર્ડ ન્યુટ્રીશન લેસ ધેન બોડી રિકવાયરમેન્ટ (Altered Nutrition Less than Body Requirements)
• અલ્ટર્ડ સ્લીપ પેટર્ન (Altered Sleep Pattern)સેલ્ફ કેર ડેફિસીટ (Self-Care Deficit)

સ્યુસાઈડલ આઇડીએશન અને અટેમ્પ્ટ (Suicidal Ideation and Attempt)

Objectives:

• પેશન્ટને સ્યુસાઈડલ આઇડીએશન (Suicidal Ideation) અને અટેમ્પ્ટ (Attempt) થી પ્રિવેન્ટ (Prevent) કરવું.

નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):

1. પેશન્ટને એકલા રાખવા નહિ (Do not leave the patient alone):
   • પેશન્ટ સાથે સતત રહેવું.
2. શાર્પ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ (Sharp Instruments) અને જોખમી વસ્તુઓ દૂર રાખવી:
   • આજુબાજુ ગ્લાસિસ (Glasses), દોરડું (Rope), અથવા અન્ય જોખમી વસ્તુઓ રાખવી નહિ.
3. સેફ એન્વાયરમેન્ટ (Safe Environment):
   • પેશન્ટને પ્રોટેક્શન (Protection) અને સેફ એન્ાવરમેન્ટ (Safe Environment) પ્રદાન કરો.
4. પેસીવ સ્યુસાઈડ (Passive Suicide) માટે અવલોકન કરવું:
   • જેમ કે, પેશન્ટ ભૂખે મરી શકે છે અથવા બાથ ટબ (Bath Tub) અથવા સિંક (Sink) માં સૂઈ શકે છે.
5. નિરીક્ષણ (Observation) જરૂરી છે:
   • ખાસ કરીને ત્યારે, જ્યારે પેશન્ટ **ડિપ્રેશન (Depression)**માંથી બહાર આવી રહ્યો હોય, કારણ કે તે સમયે પેશન્ટ વધુ જોખમમાં હોઈ શકે છે.
6. ટોયલેટ અને બાથરૂમ ચેક કરવો (Check toilet and bathroom):
   • સ્યુસાઈડ (Suicide) કરવા માટેના સાધનો અને જોખમી પરિસ્થિતિઓનું નિરીક્ષણ કરવું.
7. ફીલિંગ અને ઈમોશન માટે પ્રોત્સાહન (Encourage feelings and emotions):
   • પેશન્ટને પોતાની લાગણીઓ અને ભાવનાઓ વ્યક્ત કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો.
8. સ્યુસાઈડલ પ્લાન વિશે વાત કરવા પ્રોત્સાહિત કરો:
   • પેશન્ટને પોતાનું સ્યુસાઈડલ પ્લાન (Suicidal Plan) અને મેથડ (Method) જણાવવા પ્રોત્સાહિત કરો.
9. વાસ્તવિક પરિસ્થિતિઓનો અર્થ શોધવામાં મદદ કરવી:
   • કોપિંગ મેકેનિઝમ (Coping Mechanisms) શીખવો, જેથી પેશન્ટ પરિસ્થિતિનો સામનો કરી શકે.
10. પેશન્ટની ઇનસાઈટ (Insight) સુધારવી:
    • પેશન્ટને સ્યુસાઈડ (Suicide) ના વિચારો અને પ્રયત્નોથી દૂર રહેવા માટે ફેમિલી સપોર્ટ (Family Support) આપવું.

ઇમપેર્ડ કોગનિશન (Impaired Cognition)

Objectives:

• પેશન્ટ પાસે ઓપ્ટિમમ કોગનિટીવ એબિલિટીઝ (Optimal Cognitive Abilities) હોય.
• પેશન્ટની થોટ પ્રોસેસ (Thought Process) ઈમ્પ્રુવ થાય.

નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):

1. કોગનિશનનું અસેસમેન્ટ (Cognition Assessment):
   • પેશન્ટનું સંપૂર્ણ અસેસમેન્ટ (Assessment) કરવું અને તેમનું કોગનિશન લેવલ (Cognitive Level) જાણી લેવું.
2. કોપિંગ મિકેનિઝમ (Coping Mechanism):
   • પેશન્ટને નવી ટેક્નિક (New Techniques) શીખવામાં હેલ્પ કરવી અને તેનો ઉપયોગ કરવા માટે પ્રમોટ (Promote) કરવું.
3. ટાઈમ સ્પેન્ડ કરવો (Spend Time):
   • પેશન્ટ સાથે સમય વિતાવવો અને તેમના કોગનિટીવ એબિલિટીઝ (Cognitive Abilities) સુધારવા માટે મદદ કરવી.
4. ક્રિએટિવ એક્ટિવિટી (Creative Activities):
   • પેશન્ટને **ક્રિએટિવ એક્ટિવિટી (Creative Activities)**માં ભાગ લેવા માટે મોટીવેટ (Motivate) કરવું.
5. એક્ટિવ ફ્રેન્ડલી એપ્રોચ (Active Friendly Approach):
   • પેશન્ટ સાથે ફ્રેન્ડલી (Friendly) અને એક્ટિવ (Active) અભિગમ રાખવો, જેથી તેઓનો કોન્ફિડેન્સ (Confidence) વધે.

ઇમપેર્ડ કોમ્યુનિકેશન (Impaired Communication)

Objectives:

• પેશન્ટનું કોમ્યુનિકેશન (Communication) સુધારવું.
• પેશન્ટ લોકો સાથે ઇન્ટરેક્શન (Interaction) કરે.

નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):

1. કોમ્યુનિકેશન અને ઇન્ટરેકશનનું અસેસમેન્ટ (Assessment of Communication and Interaction):
   • પેશન્ટનું કોમ્યુનિકેશન લેવલ (Communication Level) અને સોશ્યલ ઇન્ટરેકશન (Social Interaction) નું મૂલ્યાંકન કરવું.
2. ફ્રેન્ડલી એપ્રોચ (Friendly Approach):
   • પેશન્ટ સાથે ફ્રેન્ડલી (Friendly) અભિગમ રાખવો અને યોગ્ય કમ્યુનિકેશન (Communication) કરવું.
3. ગ્રુપ થેરાપી (Group Therapy):
   • પેશન્ટને ગ્રુપ થેરાપી (Group Therapy) માં ભાગ લેવાનું એનકરેજ (Encourage) કરવું.
4. સરળ ભાષાનો ઉપયોગ (Use Simple Language):
   • પેશન્ટ સાથે સમય વિતાવવો અને સરળ ભાષા (Simple Language) માં કૉમ્યુનિકેશન (Communication) કરવું, જે પેશન્ટને સમજાય.
5. સોશ્યલ ઇન્ટરેકશન માટે તક પૂરી પાડવી (Provide Opportunities for Social Interaction):
   • પેશન્ટને સોશ્યલ ઇન્ટરેકશન (Social Interaction) માટે તક આપવી અને ફ્રેન્ડલી એન્વાયરમેન્ટ (Friendly Environment) પુરૂ પાડવું.
6. મોટીવેટ કરવું (Motivate for Social Interaction):
   • પેશન્ટને સોશ્યલ ઇન્ટરેકશન (Social Interaction) માટે મોટીવેટ (Motivate) કરવું, જેથી તેઓના કોમ્યુનિકેશન સ્કિલ્સ (Communication Skills) સુધરે.

સેલ્ફ કેર ડેફિસિટ (Self-Care Deficit)

Objectives:

• પેશન્ટ પોતાની ડેઇલી લાઈફ એકટીવીટીઝ (Daily Life Activities) ઇન્ડિપેન્ડન્ટલી (Independently) કરી શકે.
• પેશન્ટ પોતાની પર્સનલ હાઈજિન (Personal Hygiene) મેન્ટેન રાખે.

નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):

1. ડેઇલી લાઈફ એકટીવીટીનું અસેસમેન્ટ (Assessment of Daily Life Activities):
   • પેશન્ટની બાથિંગ (Bathing), ડાયટ ઈન્ટેક (Diet Intake), કપડાં અને હેર કેર (Cloth and Hair Care) વગેરેની પ્રવૃત્તિઓનું મૂલ્યાંકન કરવું.
2. પર્સનલ હાઈજિન માટે પ્રોત્સાહિત કરવું (Motivate for Personal Hygiene):
   • પેશન્ટને પર્સનલ હાઈજિન (Personal Hygiene) જાળવવા મોટીવેટ (Motivate) કરવું અને હેલ્થ એજ્યુકેશન (Health Education) આપવું.
3. દૈનિક હાઈજિન પ્રવૃત્તિઓ માટે માર્ગદર્શન (Daily Hygiene Guidance):
   • પેશન્ટને દરરોજ બાથ (Bath) લેવા માટે કહેવું અને નેલ (Nails) તથા હેર કેર (Hair Care) કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
4. ડેઇલી લાઈફ એકટીવીટીઝ માટે પ્લાન બનાવવો (Plan for Daily Life Activities):
   • પેશન્ટની સ્થિતિ મુજબ ડેઇલી લાઈફ એકટીવીટીઝ (Daily Life Activities) માટે પ્લાન (Plan) બનાવવો અને સક્રિય ભાગ (Active Participation) લેવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
5. બિહેવિયરલ ચેન્જ ટેક્નિક (Behavioral Change Techniques):
   • પેશન્ટને બિહેવિયરલ ચેન્જ ટેક્નિક (Behavioral Change Techniques) શીખવવી અને તેને ફોલો (Follow) કરવા માટે મોટીવેટ (Motivate) કરવું, અને જ્યારે જરૂરી હોય ત્યારે મદદ પૂરી પાડવી.
6. ડિસકશન માટે તક આપવી (Provide Opportunity for Discussion):
   • પેશન્ટ સાથે તેમના ડિસઓર્ડર (Disorder), મેડિકેશન (Medication) અને થેરાપી (Therapy) વિશે ચર્ચા કરવા માટે તક આપવી, સાથે તેમની લાગણીઓ અને જરૂરિયાતોને સમજવી.

અલ્ટર્ડ સ્લીપ પેટર્ન (Altered Sleep Pattern)

Objectives:

• સ્લીપ પેટર્ન (Sleep Pattern) સુધારવું.
• રેસ્ટ (Rest) અને એક્ટિવિટી (Activity) વચ્ચે બેલેન્સ (Balance) જાળવવું.

નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):

1. સ્લીપ પેટર્ન અસેસ કરવું (Assess Sleep Pattern):
   • પેશન્ટના સ્લીપ પેટર્ન (Sleep Pattern) ને અભ્યાસમાં લાવી અને ક્લીન અને કમ્ફર્ટેબલ બેડ (Clean and Comfortable Bed) પ્રદાન કરવો.
2. ક્લીન અને કાલ્મ એન્વાયરમેન્ટ (Clean and Calm Environment):
   • સ્લીપ ઇમ્પ્રુવ (Sleep Improve) કરવા માટે શાંતિપૂર્ણ અને સ્વચ્છ વાતાવરણ (Calm and Clean Environment) પ્રદાન કરવું.
3. મેડિસિન (Medication):
   • ડોક્ટર દ્વારા પ્રીસક્રાઇબ કરેલી મેડિસિન (Prescribed Medication) આપવી અને પેશન્ટની હાઈજિન (Hygiene) જાળવવી.
4. એક્ટિવિટી માટે પ્રોત્સાહિત કરવું (Encourage Activity):
   • પેશન્ટને દિનચર્યામાં એક્ટિવિટી (Activity) માટે પ્રોત્સાહિત કરવું, જેથી તે શારીરિક થાક અનુભવેઓ અને સ્લીપ (Sleep) સુધરે.

OR

a) Define Schizophrenia. સ્કીઝોફેનિયા ની વ્યાખ્યા આપો.03

The term “schizophrenia” Eugen Bleuler દ્વારા 1908 માં આપવા માં આવી હતી.

The name derives from the આ નામ Greek words “schizo-સ્કીઝો” (split-સ્પ્લીટ) અને “phren-ફ્રેન” (mind), એટલે કે આ disorder મા સામાન્ય રીતે fragmented thinking જોવા મળે છે.

 સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Schizophrenia) એ એક સાયકોટિક કન્ડિશન છે જે બ્રેઈન ના નોર્મલ ફંક્શન ને અસર કરે છે,જેમાંવ્યક્તિના થિન્કિંગ (Thinking),ઈમોશન (Emotion), અને બિહેવિયર ફંક્શન (Behaviour Function) માં ડિસ્ટર્બન્સ જોવા મળે છે.સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Schizophrenia) ધરાવતી વ્યક્તિ બિહેવિયર(Behaviour) , પરસેપશન (Perception) અને થિન્કિંગ (Thinking) માં ફેરફાર અનુભવે છે જે તેમને Reality થી દૂર કરી શકે છે. જ્યારે વ્યક્તિ Reality સાથેનો સંપર્ક ગુમાવે છે, ત્યારે સાયકોસીસ (Psychosis) નો અનુભવ કરે છે.

 Impaired Insight એ સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Schizophrenia) નું કોમન ફીચર છે. સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Schizophrenia) ની ટર્મ આપનાર વ્યક્તિ (યુજેન બ્લ્યુલર-Eugen Bleuler છે.)

b) List out the types of Schizophrenia. સ્કીઝોફેનિયાના પ્રકારોનું લીસ્ટ બનાવો.04

Paranoid Schizophrenia(પેરાનોઈડ સ્કિઝોફ્રેનિયા)

  આ મોસ્ટ કોમન Type છે.આ પ્રકારના લોકો કોઈ બીજા લોકો દ્વારા તેમને સજા આપવામાં આવે છે તે અંગે ખોટી માન્યતાઓ (Delusion )ધરાવે છે . તેમની થિન્કિંગ ,સ્પીચ (SPEECH) અને ઈમોશન (EMOTION) જોકે, એકદમ નોર્મલ રહે છે.તેમનો Onset gradual હોય છે. કોઈક case માં acute પણ જોવા મળે છે.Good prognosis હોય છે. Persecution અને Grandeur ડીસઓર્ડર જોવા મળે છે.

•Hebiphrenic Or Disorganized Schizophrenia( હેબિફ્રેનિક અથવા ડીસઓર્ગનાઈઝ સ્કિઝોફ્રેનિયા)

આ પ્રકારના સ્કિઝોફ્રેનિયા ધરાવતા લોકો ઘણીવાર કન્ફ્યુઝન માં અને અસંગતતા હોય છે,અને તેમના માં Jumbled સ્પીચ જોવા મળે છે. Worst prognosis હોય છે. તેમનું બાહ્ય વર્તન ઈમોશન વગરનું અથવા અયોગ્ય, મૂર્ખ અથવા બાળક જેવું વર્તન ધરાવે છે. તેમની ડેઇલી એકટીવીટી પણ યોગ્ય રીતે પરફોર્મ કરી શકતા નથી.હેલ્યુઝિનેશન પણ જોવા મળે છે.Hebephrenic schizophrenia પછી સૌથી worst prognosis જોવા મળે છે.

Catatonic Schizophrenia(કેટાટોનિક સ્કિઝોફ્રેનિયા)

      Onset acute અને sudden હોય છે.આ પ્રકારના સૌથી striking ફિઝિકલ સિમ્પ્ટમસ ફિઝિકલ છે. કેટાટોનિક સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Catatonic Schizophrenia) ધરાવતા લોકો સામાન્ય રીતે તેમની આસપાસ ના વર્લ્ડ (world) માટે સ્થિર અને અનરિસ્પોન્સ઼ીવ હોય છે. તેઓ ઘણીવાર ખૂબ જ કઠોર અને સખત બની જાય છે, તેઓ એકજ જગ્યા એ રહે છે મુવ થતા નથી.તેઓ નું બિહેવયર વિચિત્ર (bizzare ) જોવા મળે છે.તેઓ અન્ય વ્યક્તિ દ્વારા બોલાયેલા શબ્દ રીપીટ કરી શકે છે. કેટાટોનિક સ્કિઝોફ્રેનિઆ ધરાવતા લોકો માલન્યુટ્રીશન, અને પોતાને injury પહોંચાડવાનું રિસ્ક રહે છે.તેમનો best prognosis હોય છે.ECT અને IV LORAZEPAM તેમની બેસ્ટ ટ્રીટમેન્ટ છે.

Undifferentiated Schizophrenia (અવિભાજિત સ્કિઝોફ્રેનિઆ)

આ Sub type નું Diagnosis ત્યારે થાય છે જ્યારે વ્યક્તિના સિમ્પટોમ્સ અન્ય ત્રણ sub types માંથી એકને સ્પષ્ટ રીતે રજૂ કરતા નથી.

Post Schizophrenic Depression (પોસ્ટ-સ્કિઝોફ્રેનિક ડિપ્રેશન)

  સ્કિઝોફ્રેનિક illness ના પરિણામે ઉદભવતો ડિપ્રેસિવ એપિસોડ છે જ્યાં કેટલાક Low-level ના  સ્કિઝોફ્રેનિક સિમ્પટોમ્સ પણ પ્રેઝન્ટ હોઈ શકે છે.

Residual Schizophrenia (રેસિડ્યૂઅલ સ્કિઝોફ્રેનિઆ)

આ  પ્રકાર નો સ્કિઝોફ્રેનિઆ Chronic હોય છે.HALLICINATION, DELUSION અને અન્ય સિમ્પટોમ્સ પણ પ્રેઝન્ટ હોઈ શકે છે પરંતુ જ્યારે સ્કિઝોફ્રેનિઆનું Diagnosis થાય છે તેના કરતાં તે નોંધપાત્ર રીતે ઓછા હોય છે.Eccentric (તરંગી) Behaviour, ઇમોશનલ બ્લન્ટિંગ, એક્સેસીવ અને લોજીક વગરનું થિન્કિંગ જેવા સિમ્પટોમ્સ જોવા મળે છે.

Simple Schizophrenia (સિમ્પલ Schizophrenia) 

આમાં Insidious અને progressive પ્રોમિનન્ટ નેગેટિવ  સિમ્પટોમ્સ જોવા મળે છે.

Pfropf Schizophrenia(પ્રોપ્ફ સ્કીઝૂફરેનીયા)

મેન્ટલ રીટાર્ડેશન સાથે જોડાયેલ Types છે. તેમને ગ્રાફટેડ સ્કિઝોફ્રેનિયા કહે છે.

c) Discuss nursing management of Schizophrenia.સ્કીઝોફેનિયા નું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ વર્ણવો.05

1.થેરાપ્યુટીક નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

• સાઈકીયાટ્રિસ્ટ દ્વારા પ્રિસક્રાઇબ કરવા માં આવેલી દવાઓ આપવી
• મેડિસિન આપતા પહેલા હમેશા 5 રાઇટ યાદ રાખવા
• મેડિસિન આપ્યા પછી તેની સાઇડ ઇફેક્ટ કે પેશન્ટમાં આવતા કોઈ ચેન્જીસ જોવા અને તેને રેકોર્ડ કરવા
• જો પેશન્ટ ઈ સી ટી આપવાનું હોય તો તેના વિશે સમજાવવું તેમજ તેને તેની બીમારી વિષે બોલવા દેવું

2. સાયકો -સોસ્યલ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

• પેશન્ટ ની નજીક બેસવું
• પેશન્ટ સાથે વિશ્વસનીય સબધો રાખી કમ્ફર્ટ વાતાવરણ માં વાત કરવી જેથી તેની ચિંતા દૂર થાય
• પેશન્ટ ને તેના પ્રોબ્લેમ વિષે બોલવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું
• તેને બોલતી વખતે અથવા તેની વાત કરતાં હોય ત્યારે તેને ક્યારેય ક્રિટિસાઈઝ કરવું નહીં
• પેશન્ટ ને બોલવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું
• પેશન્ટ સાથે સરળ ભાષા માં તેને સમજાય તેમ વાત કરવી
• પેશન્ટ ના ડિલ્યુશન વિષે વાત કરે ત્યારે શાંતિ થી સાંભળો અને તેના બિહેવીયર માં તે કઇ રીતે જોવા મળે તેને ઑબ્ઝર્વ કરો
• તેના ડિલ્યુશન ને ક્યારેય માન્યતા આપવી નહીં પરંતુ તેને સેફ વાતાવરણ પૂરું પાડવું
• પેશન્ટ ના હેલ્યુસીનેશન વિષે વાત કરવી નહીં આ સિવાય ની બધી વાતો કરવી
• પેશન્ટ ને ક્યારેય ઇગ્નોર કરવું નહીં તેની સાથે વાત કરતાં ક્યારેક થોડો પોઝ લેવો અને વાત દરમિયાન પીનપોઈંટિંગ ,કલેરિફાઇંગ , રિફલએક્ટિંગ , સમરાઈઝિંગ વગેરે ઇન્ટરવ્યૂ ટેકનિક નો ઉપયોગ કરવો
  • સેલ્ફ કોન્સૈપ્ટ માં વધારો કરવો પેશન્ટ ને તેના સેલ્ફ કોન્સૈપ્ટ માં વધારો કરવા તેને થોડા કામ સોંપવા જોઈએ જેમકે બધા ને ડે એક્ટિવિટી માટે બોલાવવા ,બધા એ જમી લીધું છે કે નહીં તે ચેક કરવા કહેવું ,સફાઇ માટે કહેવું વગેરે
  • એટેન્શન અને જજમેન્ટ ને ઇમ્પ્રુવ કરવું પેશન્ટ સાથે કેરમ ,ચેસ ,લુડો વગેરે ગેમ નર્સ એ રમવી જોઈએ . નાંનાં નાના પ્રોબ્લેમ તેને સોલ્વ કરવા કહેવું જોઈએ પેશન્ટ નું ધ્યાન જળવાઈ રહે તેવું કામ સોંપવું જોઈએ
  • ફેમિલી સપોર્ટ ને ઇમ્પ્રુવ કરવું પેશન્ટ સાથે હમેશા એક પેશન્ટ ના રિલેટિવ એ રહેવું જોઈએ જે તેના પ્રોબ્લેમ માં મદદ કરી શકે. પેશન્ટ ની ડેઈલિ એક્ટિવિટી જેમકે પર્સનલ હાયજીન,ડાયેટ વગેરે માટે મદદ રૂપ થઈ શકે

3. ફિઝિકલ નીડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

a) રક્ષણ આપવું :-

• પેશન્ટ ની પાસે કોઇ ધારદાર કે ઇન્જરી કરે તેવી કોઈ વસ્તુઓ જેવી કે છરી ,બ્લેડ,સળિયો ,કાચની વસ્તુઓ વગેરે બને ત્યાં સુધી ન રાખવા
• જો પેશન્ટ બીજા સાથે ઝઘડો કરતો હોય અને મારા મારી કરે તો તેને પનિશમેન્ટ જેમ કે તેને રમત માં ભાગ ન લેવા દેવો વગેરે કરી શકાય

b) પર્સનલ હાયજીન જાળવવા માં મદદ કરવી

• પેશન્ટ ને બ્રશ કરવા જવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું
• પેશન્ટ ને તેના બોવેલ અને બ્લડર ને પૂરા ખાલી કરાવવા કારણ કે પેશન્ટ તેનો ભરવો કરી શકે છે

c) ઉંધ માં મદદ કરવી

• પેશન્ટ ને રાત્રે વહેલા સૂઈ જવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા. મેં લાઇટ ને સ્વિચ ઓફ કરવી. તેમજ બેડ સાઈડ પર ફ્લોર લાઇટ મુકવી.
• જો કોઇ પેશન્ટ બીજા પેશન્ટ ને ડિસ્ટર્બ કરતો હોય તો તને અલગ કરી દેવો જોઈએ
• પેશન્ટ ને એક ગ્લાસ ભરી ગરમ દૂધ પીવા માટે આપવું.
• દિવસ દરમિયાન પેશન્ટ ને પરતી એક્ટિવિટી કરાવવી.
• પેશન્ટ ને બપોરે ઊંઘ લેવાની મનાઇ કરવી.

d ) ન્યૂટ્રિશનલ નીડ

• આગલા દિવસે પેશન્ટના માટે જરૂરી બેલેન્સ ડાયટ પ્લાન કરવું જોઈએ
• પેશન્ટને રુચિ થાય તેવું અને તેના જ વાસણમાં ખાવાનું પીરસવું જોઈએ અને તેની જાતે જમવું જોઈએ
• જો પેશન્ટ જમવાની બાબતે શંકાશીલ હોય તો સૌપ્રથમ તેના રિલેટિવ ને ફૂડ ને ટેસ્ટ કરાવવું જોઈએ
• પેશન્ટને તેની જરૂરિયાત મુજબનું ફૂડ મળી રહેવું જોઈએ

4. રિક્રીએશનલ નીડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

• પેશન્ટને તેના શોખ વિશે પૂછવું જોઈએ જેથી તે મુજબની તેને મનગમતું રિક્રીએશનલ આપી શકાય
• પેશન્ટને કેરમ બોર્ડ કે લુડો જેવી ગેમ રમવા માટે આપવી જોઈએ
• એનર્જી નો ઉપયોગ થાય તે માટે બેડમિન્ટન જેવી ગેમ પણ રમવા માટે આપી શકાય
• શરૂઆતમાં પેશન્ટને કોઈ કોમ્પિટિશન વાળી ગેમ ન આપવી અથવા કરવી જોઈએ
• જો કોઈ કોમ્પિટિશન જીતે તો તેને શાબાશી આપવી જોઈએ

5. સ્પિરિચ્યુઅલ નીડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

• પેશન્ટને દરરોજ પ્રાર્થના કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા જોઈએ તેમજ તેના માટે અલગ વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ તેમજ આવતા દરેક તહેવારો સરસ રીતે ઉજવવા જોઈએ પરંતુ ક્યારેય કોઈને બીજા ધર્મ કે તહેવારો ઉજવવા માટે ફોર્સ કરી શકાય નહીં

Q-2

a) Define therapeutic communication and explain about therapeutic communication technique. થેરાપ્યુટીક કોમ્યુનિકેશનની વ્યાખ્યા આપો અને તેની ટેકનીક વિશે સમજાવો.08

Definition of therapeutic communication:

(ડેફીનેશન ઓફ થેરાપ્યુટીક કોમ્યુનિકેશન)

થેરાપ્યુટીક કોમ્યુનિકેશન એ એક પ્રોસેસ છે જેમાં નર્સ એ કોઈ પર્પસ સાથે ક્લાઈન્ટ સાથે સ્ટેપ ટુ સ્ટેપ વર્બલ અને નોનવરબલ કોમ્યુનિકેશન કરે છે જેમાં તે પેશન્ટને સારી રીતે સમજે છે અને તેનું ફિઝિકલ અને મેન્ટલ સ્ટેટસ જાણે છે.

techniques of therapeutic communication : (ટેકનિક ઓફ થેરાપ્યુટીક કોમ્યુનિકેશન)

થેરાપ્યુટીક કોમ્યુનિકેશન ની ટેકનીક નીચે મુજબ આપેલ છે :

1) Observing : (ઓબ્ઝર્વિંગ)

કોમ્યુનિકેશન કરતી વખતે શાર્ક ઓબ્ઝર્વેશન કરવું. ઓબ્ઝર્વેશન કરવાથી પેશન્ટના ભાવ જાણી શકાય છે.

2) Listening : (લીસનિંગ)

નરશે એક્ટિવ લિસ્નર બનવું જોઈએ . પેશન્ટની સાથે કોમ્યુનિકેશન કરતી વખતે તેની વાત બરાબર શાંતિથી સાંભળવી જોઈએ અને સાથે માથું હલાવવું જોઈએ જેથી પેશન્ટને એમ લાગે કે નર્સ તેની વાત ધ્યાનથી સાંભળી રહી છે.

3) Restating : (રિસ્ટેટિંગ)

નર્સ એ પેશન્ટ દ્વારા બોલાયેલા મુખ્ય વિચારો અને બાબતોને રીપીટ કરવા જેથી પેશન્ટને લાગે કે નર્સ તેમની વાત બરાબર સાંભળે છે અને તેની વાતમાં ધ્યાન આપે છે. ઉદાહરણ તરીકે પેશન્ટ કહે છે કે મને બધાની સાથે રહેવું ગમતું નથી મને રૂમમાં એકલું રહેવું ગમે છે ત્યારે નર્સ આ વાત રીપીટ કરે છે.

4) Questioning : (ક્વેશ્ચનિંગ)

જ્યારે નર્સને કોઈ ક્લિયર ઇન્ફોર્મેશન મળે ત્યારે તેણે પેશન્ટ ને કલોઝ એન્ડેડ અને ઓપન એન્ડેડ ક્વેશ્ચન પૂછવા. ક્લોઝ એન્ડેડ ક્વેશ્ચનમાં યસ અથવા નો માં જવાબ આપવામાં આવે છે જ્યારે ઓપન એન્ડેડ ક્વેશ્ચનમાં વિગતવાર જવાબ આપવામાં આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે નર્સ પેશન્ટને પૂછે છે કે તમારી આ હાલત કેવી રીતે થઈ

5) Clarifying : (ક્લેરીફાઇંગ)

નર્સ એ પેશન્ટ દ્વારા અપાયેલા સ્ટેટમેન્ટ અને ઇમોશનને કલેરીફાઈ કરવા જોઈએ. જેમકે પેશન્ટ દ્વારા અપાયેલા ઈમોશન અને સ્ટેટમેન્ટ ને ક્વેશ્ચન કરી પૂછી લેવા જોઈએ અને કલેરીફાઈ કરી લેવા જોઈએ.

6) Focusing : (ફોકસિંગ)

કોઈ એક સિંગલ પોઇન્ટ પર ફોકસ કરવુ. કોઈ એક સિંગલ પોઇન્ટ પર ફોકસ કરવાથી પેશન્ટ તે ટોપીક વિશે વધારે ડિટેલમાં જાણકારી આપશે જેનાથી આપણે વધારે સારી રીતે સમજી શકીએ. જો ટોપીક ચેન્જ થઈ જાય તો આપણે આગળના ટોપીક વિશે વાત કરવી જેનાથી પેશન્ટ તે ટોપીક પર ફોકસ કરે.

7) Silence : (સાઇલન્સ)

જ્યારે પેશન્ટ કોઈ વાત કરતું હોય ત્યારે નર્સ એ ચુપ રહેવું. પેશન્ટની વાતને વચ્ચેથી કાપવી નહીં. જેથી પેશન્ટને સારી રીતે તેની વાત જણાવી શકે.

8) Sharing : (શેરિંગ)

નર્સ એ પેશન્ટ ઘેર પ્રોવાઇડ કર્યા પછી વધારાના સમયમાં તેના વિશે વિચારવું જોઈએ જેથી પેશન્ટને એમ થાય કે નર્સ તેના વિશે વિચારી રહી છે. ઉદાહરણ તરીકે નર્સ પેશન્ટને એમ કહે છે કે કાલે મેં તમને એક વાત ઉપર યાદ કર્યા હતા.

9) Broad opening : (બ્રોડ ઓપનિંગ)

નર્સ એ પેશન્ટને ટોપિક સિલેક્ટ કરવા માટે એન્કરેજ કરે છે જેથી પેશન્ટને એમ લાગે કે નર્સ તેની કન્ડિશન પણ ધ્યાન આપે છે અને ઓપન એન્ડેડ ક્વેશ્ચન પૂછવાથી તે ક્વેશ્ચનનો વિસ્તારથી જવાબ મળશે.

10) Linking : (લિન્કિંગ)

લિન્કિંગ એટલે જોડાણ કરવું . નરસિંહ પેશન્ટની બે ઇવેન્ટ અથવા ફીલિંગની લિંક કરવી. ઉદાહરણ તરીકે પેશન્ટ ની વાઈફ તેના પર ગુસ્સે છે કારણકે પેશન્ટ તેના ફ્રેન્ડ સાથે બહાર જમવા ગયો હતો.

11) Pinpointing : (પીન પોઈટિંગ)

નર્સ એ પેશન્ટ દ્વારા અપાયેલા અમુક સ્ટેટમેન્ટ પર પણ અટેન્શન આપવું. જેમકે પેશન્ટ શું બોલે છે અને શું કરે છે તેના વચ્ચે ડિફરન્સ કરવો. ઉદાહરણ તરીકે પેશન્ટ એમ કહે છે કે હું દુઃખી છું પરંતુ તેના ફેસ પર સ્માઈલ જોવા મળે છે.

12)Providing information (પ્રોવાઇડિંગ ઇન્ફોર્મેશન) :

પેશન્ટને પર્સનલ, સોશિયલ અને થેરાપ્યુટીક ઇન્ફોર્મેશન પ્રોવાઈડ કરવી. ઉદાહરણ તરીકે પેશન્ટને દવા ક્યારે લેવી, કેની સાથે લેવી અને તેની સાઇડ ઇફેક્ટ વિશે ઇન્ફોર્મેશન આપવી.

13) Suggesting : (સજેસ્ટિંગ)

સજેસ્ટિંગ એટલે પોતાના આઈડિયા પ્રેઝન્ટ કરવા. કોમ્યુનિકેશન કરતી વખતે જરૂર જણાય ત્યારે પેશન્ટને સજેશન અને એડવાઇઝ આપવી.

14) Role playing : (રોલ પ્લેયિંગ)

કોમ્યુનિકેશનની સાથે રોલ પ્લેન ઈમ્પોર્ટન્ટ છે. જેમાં કોઈ સિચ્યુએશન પર રોલ પ્લે કરવામાં આવે છે એટલે કે તે સિચ્યુએશનને એક્ટિંગ કરીને વર્ણવવામાં આવે છે. રોલ પ્લેયિંગ એ પર્સન ના એટીટ્યુડ ને ચેન્જ કરવામાં હેલ્પફૂલ છે અને પેશન્ટમાં સેલ્ફ અવેરનેસ વધારે છે.

15) Summary : (સમરી)

કોમ્યુનિકેશનના અંતે નર્સ એ કોમ્યુનિકેશનની આખી પ્રોસેસને સમરાઇઝ કરવી જોઈએ. જેમાં મેઈન થીમ, ટોપીક લીસ્ટ કરવા અને યાદ રાખવા. જેથી બીજા દિવસે એ ટોપીક પર વધુ સારી રીતે કોમ્યુનિકેશન કરી શકાય.

b) Describe the characteristics of mentally healthy person. મેન્ટલી હેલ્થી વ્યક્તિની લાક્ષણિકતાઓ વર્ણવો.04

માનસિક રીતે તંદુરસ્ત વ્યક્તિની લાક્ષણિકતાઓ નીચે મુજબ છે.

1. He has his own philosophy of life (તેની પોતાની જીવનની ફિલસૂફી છે):

મેન્ટલ રીતે હેલ્થી વ્યક્તિ સમાજની માંગને ધ્યાનમાં રાખીને પોતાના મૂલ્યો ઘડે છે. આ ફિલસૂફી તેમને તેમની જીવનની વિવિધ પ્રવૃત્તિઓમાં માર્ગદર્શન આપે છે.

2. A proper sense of self-evaluation (સ્વ-મૂલ્યાંકનની યોગ્ય સમજ ):-

સારી રીતે અડજેસ્ટેડ વ્યક્તિ તેની ક્ષમતાઓ, મૉટિવ , મજબૂત મુદ્દાઓ (Strong point)અને મર્યાદાઓ વિશે જાણે છે. તે તેના વર્તનનું કાળજીપૂર્વક મૂલ્યાંકન કરે છે અને તેની ભૂલો સ્વીકારે છે.

3. Emotionally mature (ભાવનાત્મક રીતે પરિપક્વ):-

  તે ઇમોશનલી રીતે પરિપક્વ અને સ્થિર છે અને સારી રિતે તેની લાગણી વ્યક્ત કરે છે અને તેના પર યોગ્ય નિયંત્રણ કરી તેનો ઉપયોગ કરે છે.

4. A balanced self-regarding sentiment. (સંતુલિત સ્વ-સંબંધિત લાગણી):-

તેની પાસે વ્યક્તિગત આદરની યોગ્ય ભાવના છે. તે વિચારે છે કે તે સામાજિક જૂથનો એક મહત્વપૂર્ણ સભ્ય છે અને તેની પ્રગતિ અને કલ્યાણ માટે કંઈક યોગદાન આપી શકે છે.

5. . Socially adjustable (. સામાજિક રીતે એડજસ્ટેબલ):-

આપણે બધા સામાજિક જીવો છીએ. આ સામાજીક જીવન વાસ્તવિકતા Give & Take નો સંદર્ભ આપે છે. મેન્ટલ રીતે હેલ્થી વ્યક્તિ સામાજીક જીવન જીવવાની કળા જાણે છે અને સોશિયલ ગીવ એન્ડ ટેક કરે છે

6. A realistic approach (વાસ્તવિક અભિગમ):-

:  જીવનની વિવિધ સમસ્યાઓ પ્રત્યેનો તેમનો અભિગમ વાસ્તવિક હોય છે. તે આવી શકે તેવા કાલ્પનિક ભય અથવા મુશ્કેલીઓથી ડરતો નથી.

8. Intellectually sound (બૌદ્ધિક રીતે સાઉન્ડ):

   તેણે બૌદ્ધિક શક્તિઓનો પર્યાપ્ત વિકાસ કર્યો હોય છે. આ તેને સ્વતંત્ર રીતે વિચારવા અને યોગ્ય સમયે યોગ્ય નિર્ણય લેવા સક્ષમ હોય છે

9. Emotional maturity. (ઇમોશન પરિપક્વતા): 

ડર, ગુસ્સો, પ્રેમ,  વગેરે જેવી લાગણીઓ સામાન્ય રીતે આપણા સામાજિક જીવનમાં જોવા મળે છે. આવી વ્યક્તિ પરિપક્વ ઇમોશન વર્તન ધરાવે છે. તેમનું તેમના પર નિયંત્રણ છે અને સ્વીકૃત સામાજિક ધોરણો અનુસાર તેમને વ્યક્ત કરે છે.

10. Bravery facing failures (નિષ્ફળતાઓનો સામનો કરવાની હિંમત) :

જીવન એ see-saw  રમત છે. જો આપણે સફળતાનું લક્ષ્ય રાખીએ છીએ, તો આપણે કેટલીકવાર નિષ્ફળતાઓનો સામનો પણ કરીએ છીએ. સંપૂર્ણ મેન્ટલ સંતુલન ધરાવતી વ્યક્તિમાં તેના જીવનમાં નિષ્ફળતાઓનો સામનો કરવા માટે પૂરતી હિંમત અને સહનશક્તિ હોય છે.

11. Punctuality (સમયની પાબંદી):

મેન્ટલ હેલ્થ ધરાવતી વ્યક્તિમાં ઇચ્છનીય સામાજિક અને હેલ્થી ટેવો હોય છે. તે પોતાની પ્રતિબદ્ધતાઓને ભૂલતો નથી અને તેની ફરજો નિભાવવામાં નિયમિત અને સમયના પાબંદ હોય છે.

12. 13. Self-judgment (સ્વ-નિર્ણય):

   સ્વ-નિર્ણય એ આવા વ્યક્તિની મહત્વપૂર્ણ લાક્ષણિકતાઓમાંની એક છે. તે તેનો ઉપયોગ તેની સમસ્યાઓ હલ કરવામાં કરે છે. તે બીજાના જ્જમેન્ટ પર આધાર રાખતો નથી.

મેન્ટ્લી હેલ્થી વ્યક્તિ ની સામન્ય કેરેક્ટરીસ્ટિક્સ :-

તેઓ પોતાના વિશે સારું અનુભવે છે.

તેઓ ડર, ગુસ્સો, પ્રેમ, ઈર્ષ્યા, અપરાધ અથવા ચિંતા જેવી લાગણીઓથી ભરાઈ જતા નથી.

તેઓ સ્થાયી અને સંતોષકારક અંગત સંબંધો ધરાવે છે.

તેઓ અન્ય લોકો સાથે આરામદાયક લાગે છે.

તેઓ પોતાની જાત પર અને અન્ય લોકો સાથે હસી શકે છે.

જો મતભેદો હોય તો પણ તેઓ પોતાના માટે અને અન્ય લોકો માટે આદર ધરાવે છે.

તેઓ જીવનની નિરાશાઓને સ્વીકારવામાં સક્ષમ છે.

તેઓ જીવનની માંગને પૂરી કરી શકે છે અને જ્યારે તેઓ ઊભી થાય ત્યારે તેમની સમસ્યાઓનું સંચાલન કરી શકે છે.

તેઓ પોતાના નિર્ણયો જાતે લે છે.

જ્યારે પણ શક્ય હોય ત્યારે તેઓ તેમના પર્યાવરણને આકાર આપે છે અને જ્યારે જરૂરી હોય ત્યારે તેને અડજેસ્ટેડ કરે છે.

OR

a) Write down about behavioral psychotherapy. બિહેવિયરલ સાયકોથેરાપી વિશે લખો.08

introduction :
Behavioral Psychotherapy એ Psychiatric ની એવી પદ્ધતિ છે, જે પેશન્ટના અસ્વસ્થ અને અનિચ્છનીય વર્તનને ઓળખી તેને સુધારવા માટે મેડિકલ સાબિત થયેલી ટેકનીકોનો ઉપયોગ કરે છે. આ થેરાપી એ માન્યતા પર આધારિત છે કે મોટાભાગના વર્તનો શીખેલા (Learned) હોય છે અને તે વર્તનને અનશીખવા (Unlearn) પણ શકાતાં હોય છે. Behavioral Therapy મુખ્યત્વે પેશન્ટના વર્તન અને પરિસ્થિતિને લીધે થતા તરત થતા પ્રતિસાદ (Immediate responses) પર ધ્યાન આપે છે, પેશન્ટના વિચારો કે અંદરણી અનુભૂતિઓ પર નહીં.

main Element :
Behavioral Psychotherapy નીચેના તત્વો પર આધારિત છે:

1. પેશન્ટ જે વર્તન કરે છે તે પર્યાવરણના પ્રભાવ હેઠળ વિકસે છે.
2. Reward અને Punishment દ્વારા વર્તનને સુધારી શકાય છે.
3. પેશન્ટની ચિંતાજનક કે અવાંછિત ક્રિયાઓને step-by-step ઓછી કરી શકાય છે.
4. પેશન્ટ બીજા વ્યક્તિના વર્તન જોઈને પણ શીખી શકે છે (Modeling).

મુખ્ય પદ્ધતિઓ (Techniques)

1. Systematic Desensitization
   આ પદ્ધતિ ખાસ કરીને phobia માટે વપરાય છે. પેશન્ટને ડરાવતી પરિસ્થિતિઓની કલ્પના અથવા સાક્ષાત પરિચય ધીમે ધીમે કરાવી, પેશન્ટને શાંત રહેવા શીખવવામાં આવે છે. આ Classical Conditioning સિદ્ધાંત પર આધારિત છે.
2. Aversion Therapy
   અનિચ્છનીય વર્તન જેમ કે Substance abuse, ધુમ્રપાન વગેરેને દૂર કરવા માટે તેનો સંબંધ નકારાત્મક અનુભવ સાથે જોડવામાં આવે છે, જેમ કે ઘૃણાસ્પદ ચિત્રો કે અસહ્ય સ્વાદ ધરાવતી દવા.
3. Token Economy
   આ પદ્ધતિ હેઠળ પેશન્ટ જ્યારે પોઝિટિવ વર્તન કરે ત્યારે તેને Reward તરીકે Token આપવામાં આવે છે. આ Token પછી તેમને ઈચ્છિત વસ્તુ માટે રીડિમ કરી શકાય છે. આ પદ્ધતિ ખાસ કરીને બાળક અથવા Institutionalized પેશન્ટ માટે ઉપયોગી છે.
4. Modeling
   અન્ય વ્યક્તિ કેવી રીતે યોગ્ય વર્તન કરે છે તે પેશન્ટ સામે રજૂ કરાય છે અને પેશન્ટ તેને અનુસરે છે. આ Albert Bandura દ્વારા રજૂ થયેલી Social Learning Theory પર આધારિત છે.
5. Flooding
   આ પદ્ધતિમાં પેશન્ટને સીધું જ ડરાવતી પરિસ્થિતિમાં મૂકવામાં આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, એક પેશન્ટ જેને claustrophobia હોય તેને બંધ રૂમમાં રાખવામાં આવે છે જ્યાં સુધી તેનો ભય ઘટી ન જાય.
6. Behavioral Contracting
   પેશન્ટ અને થેરાપિસ્ટ બંને વચ્ચે કરાર કરવામાં આવે છે જેમાં પેશન્ટના લક્ષ્યાંકો અને આચરણ માટેના નિયમો સ્પષ્ટ રીતે લખવામાં આવે છે. Reward અને Consequences પણ નક્કી કરવામાં આવે છે.

ઉપયોગિતા (Indications)
Behavioral Psychotherapy નીચેના મનોવિકૃતિઓમાં ખાસ ઉપયોગી છે:

• Phobias (જેમ કે Acrophobia, Agoraphobia)
• Obsessive Compulsive Disorder
• Conduct Disorder
• Attention Deficit Hyperactivity Disorder
• Substance Use Disorders
• Sexual Dysfunction
• Anxiety Disorders
• Autism Spectrum Disorder

લાભો (Advantages)

• પેશન્ટના વર્તનમાં ઝડપી અને દૃશ્યમાન સુધારો
• ઓછી દવા અને ઓછા side ઇફેક્ટ
• Short-term therapy હોવાને લીધે ખર્ચ ઓછી થાય છે
• પેશન્ટને પોતાના વર્તન માટે જવાબદાર બનાવે છે
• સંસ્થાગત પેશન્ટ માટે યોગ્ય વિકલ્પ

મર્યાદાઓ (Limitations)

• આ થેરાપી પેશન્ટના આંતરિક વિચારો અને ભાવનાઓ પર વધારે ધ્યાન આપતી નથી
• દરેક પેશન્ટ માટે અસરકારક ન હોઈ શકે
• નાગરિક જીવનમાં અમલ માટે કેટલીક ટેકનીકો અમલમાં મૂકાશે તે મુશ્કેલ બને છે
• થેરાપી માટે પેશન્ટની તૈયારીઓ અને સહકાર જરૂરી હોય છે

Behavioral Psychotherapy એ પેશન્ટના શીખેલા અસ્વસ્થ વર્તનને ઓળખી, તેને વિજ્ઞાનસદ્ભ થેરાપ્યુટિક પદ્ધતિઓ દ્વારા સુધારવાનો પ્રયત્ન કરે છે. આ થેરાપીનો મુખ્ય ઉદ્દેશ પેશન્ટના વર્તનને સુધારવો છે જેથી તે સામાજિક રીતે સ્વીકાર્ય અને વ્યવહારુ જીવન જીવવાની ક્ષમતા પ્રાપ્ત કરે. Anxiety, Phobia, Conduct Disorders, ADHD, Autism જેવા મનોરોગો માટે આ થેરાપી અત્યંત અસરકારક અને વ્યાપકપણે અપનાવવામાં આવે છે. Behavioral Psychotherapy એ આજના સમયમાં અસરકારક, દવામુક્ત અને પેશન્ટને સક્રિય બનાવતી ઉત્તમ પદ્ધતિ તરીકે ઊભરી છે

b) Write down about qualities of psychiatric nurse. સાયકયાટ્રીક નર્સની કવોલિટીઝ વિશે જણાવો.04

Self confident :
(સેલ્ફ કોન્ફિડન્ટ) નર્સ પાસે સેલ્સ કોન્ફિડન્સ હોવું જરૂરી છે આથી તે કોઈપણ ગંભીર પરિસ્થિતિમાં પોતાની રીતે ડિસિઝન લઈ શકે અને હોલિસ્ટિક કેર પ્રોવાઇડ કરી શકે.

Empathy :
(એમ્પથી) નર્સ ને બીજાના પેઈન અને દુઃખ પ્રત્યે સહાનુભૂતિ હોવી જોઈએ તે બીજાના દુઃખ અને પરિસ્થિતિને સમજી શકતી હોવી જોઈએ.

Excellent communication :
(એકસીલેન્ટ કોમ્યુનિકેશન) નર્સ પાસે ઇફેક્ટિવ કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ હોવી જોઈએ જેથી તે કોમ્યુનિકેશન દ્વારા પેસન્ટની સિચ્યુએશન જાણી શકે અને તેને સાઇકોલોજીકલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરી શકે.

Non judgemental attitude :
(નોન જજમેન્ટલ એટીટ્યુડ) પેશન્ટ જેવું છે તેવું તેને સ્વીકારી લેવું અને પેશન્ટને જોઈને કોઈ પણ પ્રકારનો પૂર્વગ્રહ બાંધવો નહીં. કોઈપણ જાતના પૂર્વ ગ્રહ બાંધીયા વગર કેર પ્રોવાઈડ કરવી.

Compassion :
(કમ્પેસન) કમ્પેસન એટલે પેશન્ટની કન્ડિશન પ્રત્યે સેન્સેટિવ બનવું જેથી પેશન્ટ આપણા પર ભરોસો કરી અને તેની બધી પ્રોબ્લેમ શેર કરે.

Intelligence
(ઇન્ટેલિજન્સ) નર્સ એ ઇન્ટેલિજન્ટ હોવી જોઈએ આથી તે પ્રોબ્લેમને અર્લી ડિટેકશન કરી અને તેને કેર પ્રોવાઇડ કરી શકે.

Emotional stability :
(ઈમોશનલ સ્ટેબિલિટી) નર્સ એ કામ કરતી વખતે ઈમોશનલી સ્ટેબલ હોવી જોઈએ.
તેનામાં એમપથી હોવી જોઈએ પરંતુ બીજાના દુઃખમાં દુઃખી થઈને નિરાશ થવાનું નથી.

Devotion to duty :
(ડિવોસન ટુ ડ્યુટી) નર્સ એ પોતાની ડ્યુટી ઈમાનદારી અને પૂરેપૂરી લગન થી કરવી જોઈએ. તેને તેની ડ્યુટી દરમિયાન પૂરતો સમય ફાળવો અને પેશન્ટને સારી રીતે કેર પ્રોવાઈડ કરવી.

Calmness :
(કામનેસ) પેશન્ટ અને તેના રિલેટિવ સાથે વાતચીત કરતી વખતે નર્સ એ કુલ રહેવું.કોમ્યુનિકેશન કરતી વખતે ઘણીવાર પેશન્ટ એગ્રેસીવ થઈ જાય છે ત્યારે નર્સ એ શાંત રહીને વાતચીત કરવી.

Patience :
(પેશન્સ) કોમ્યુનિકેશન કરતી વખતે અને કેર પ્રોવાઇડ કરતી વખતે નરશે પેશન્સ રાખવુ. પેશન્ટ એ દુઃખી હોવાથી પ્રોપર રીતે કોમ્યુનિકેશન કરશે નહીં આથી તે સમય દરમિયાન નર્સ એ પેશન્સ રાખવું.

Team work :
(ટીમ વર્ક) નર્સ એ તેના મેન્ટલ હેલ્થ ટીમ મેમ્બર સાથે ટીમવર્ક કરવું જોઈએ. જેથી વધારે સારી રીતે કેર પ્રોવાઇડ કરી શકાય.

Conflict resolution :
(કોનફ્લિટ સોલ્યુશન) કોઈ કોનફ્લિટ અથવા પ્રોબ્લેમ આવે તો તેને સોલ્વ કરવાની નર્સમાં કેપેસિટી હોવી જોઈએ.

Good listener :
(ગુડ લીસનર) પેશન્ટ સાથે કોમ્યુનિકેશન કરતી વખતે પેસન્ટની ફીલિંગ, પ્રોબ્લેમ અને સ્ટેટમેન્ટ ને એકાગ્રતાથી સાંભળવા જોઈએ.

Keen observation :
(નીન ઓબ્ઝર્વેશન) નર્સ એ કોઈપણ વ્યક્તિ અથવા સિચ્યુએશન શાર્પ ઓબ્ઝર્વેશન કરવું જેથી એક્ચ્યુઅલ પ્રોબ્લેમને આઇડેન્ટીફાય કરી શકાય.

Punctuality :
(પંકચ્યુલીટી) નર્સ એ સમયની પાકી હોવી જોઈએ. કોઈ એક સમય પર કોઈ કામ કરવાનું હોય ત્યારે નર્સ એ તે ચોક્કસ સમય પર કામ કરવું જોઈએ.

Q-3

Write short answer (any two) ટૂંકમાં જવાબ લખો. (કોઈપણ બે) 6+6-12

a) List out defense mechanisms and explain any four in details. ડીફેન્સ મીકેનીઝમની યાદી બનાવો અને તેમાંથી કોઇપણ ચાર વિશે વિગતવાર લખો.

ડિફેન્સ મેકેનિઝમને બે ભાગમાં વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે:
1) positive defence mechanism
2) negative defence mechanism

Positive defense mechanism (પોઝિટિવ ડિફેન્સ મેકેનિઝમ)

~ Compensation (કમ્પેનસેશન)
~ Substitution (સબસ્ટીટ્યુશન)
~ Sublimation (સબ્લીમેશન)
~ Rationalization (રેસનલાઈઝેશન)
~ Repression (રિપ્રેશન)
~ Undoing (અનડુઇંગ)
~ Identification (આઇડેન્ટિફિકેશન)
~ Transference (ટ્રાન્સફરન્સ)
~ Intellectualisation (ઈનતેક્યુલાયઝેશન)
~ Introjection (ઇન્ટ્રોડજેક્શન)

Negative defense mechanism (નેગેટિવ ડિફેન્સ મિકેનિઝમ):

~ Suppression (સપરેશન)
~ Displacement (ડિસ્પ્લેસમેન્ટ)
~ Projection (પ્રોજેક્શન)
~ Regression (રિગ્રેશન)
~ Fixation (ફિક્સેશન)
~ Fantasy (ફેન્ટેસી)
~ Reaction formation (રિએક્શન ફોર્મેશન)
~ Conversion (કન્વર્ઝન)
~ Dissociation (ડીસોસીએશન)
~ Denial (ડીનાઇલ)

Denial (ડીનાઇલ) :

• ડીનાઇલ એટલે નકારવું .
• આ ડિફેન્સ મિકેનિઝમમાં પર્સન એ રિયાલિટી ને ફેસ કરવાનો ઇનકાર કરે છે. તે રિયાલિટી માનવા તૈયાર થતો નથી.
• પર્સન અનકોન્સીયસલી આ મિકેનિઝમનો ઉપયોગ થોડા સમય માટે કરે છે.
• ઉદાહરણ : કોઈ એક પર્સન છે તેનું અત્યંત નજીકનું અને વહાલું વ્યક્તિ ગુજરી જાય છે પણ તે પર્સન માનવા માટે તૈયાર થતો નથી કે તેનું કોઈ વહાલું ગુજરી ગયું છે. એ પર્સન એમ જ વિચારે છે કે તે વ્યક્તિ હજુ જીવે છે.

Displacement (ડિસ્પ્લેસમેન્ટ) :

• ડિસ્પ્લેસમેન્ટ એટલે વિસ્થાપન
• આ ડિફેન્સ મિકેનિઝમમાં પર્સન એ અનકોન્સીયસલી પોતાની ઈમોશનલ ફિલિંગ બીજા પર્સન અથવા ઓબ્જેક્ટ પર ટ્રાન્સફર કરે છે જે ઓછા ડેન્જર હોય છે.
• ઉદાહરણ : કોઈ એક વર્કર ઓફિસમાં કામ કરે છે અને તેના બોસ તેની પર ગુસ્સે થાય છે આ વર્કર બોસ ને કંઈ કહી શકતો નથી માટે તે ઘરે જઈને તેના ફેમિલી મેમ્બર પર ગુસ્સો કરે છે જેને ડિસ્પ્લેસમેન્ટ કર્યું કહેવાય
• કોઈ સ્ટુડન્ટ નર્સ તેની સિનિયર પાસેથી ઠપકો મેળવે છે એ સ્ટુડન્ટ નર્સ તેના સિનિયર સામેગુસ્સો કરી શકતી નથી પણ તે ઘરે જઈને તેના નાના ભાઈ બહેનને પનીશ
  કરે છે અને ખીજાય પણ છે

Rationalization (રેશનલાઈઝેશન):

• રેસનોલાઈઝેશન એટલે તર્કસંગતિકરણ.
• આ ડિફેન્સ મિકેનિઝમમાં પર્સન એ પોતાની ફેલિયર, સામાજિક રીતે અસ્વીકારિત બાબતો અને બિહેવિયર સામે પોતાના બનાવેલા લોજીકલ રીઝન આપે છે.
• ઉદાહરણ : કોઈ ગર્લને નર્સિંગમાં એડમિશન ન મળતા તે નર્સિંગ પ્રોફેસરને ખરાબ વર્ણવે છે.

Identification (આઇડેન્ટિફિકેશન):

ઉદાહરણ: કોઈ ગર્લ સર્જરી માટે હોસ્પિટલમાં એડમિટ થાય છે ત્યારે તે ગર્લ નર્સ ને જોઈને પ્રેરિત થાય છે અને નર્સ બનવાનો વિચાર કરે છે અને તેની જાતને નર્સ સાથે સરખાવે છે.illness નું નિદાન થશે ત્યારે તે માનશે નહીં તેનું નિદાન સ્વીકારશે નહીં

આઇડેન્ટિફિકેશન એટલે ઓળખ

આઇડેન્ટિફિકેશન મેકેનિઝમ એ ચિલ્ડ્રન માં વધારે ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.

આઇડેન્ટિફિકેશન મેકેનિઝમમાં પર્સને પોતાની જાતને પોતાની ગમતી વ્યક્તિ અથવા કોઈ શ્રેષ્ઠ હોદા પર ની વ્યક્તિ સાથે સરખાવે છે અને પોતાના અને સામેવાળી વ્યક્તિ વચ્ચે સમાનતા દર્શાવે છે.

b) Describe Nursing management of dementia client- ડિમેંનસિયા દર્દીનું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ વર્ણવો.

Nursing Diagnoses for Dementia :

1. Impaired Memory related to progressive cognitive decline.
2. Risk for Injury related to wandering or confusion.
3. Self-Care Deficit related to impaired cognitive function.
4. Disturbed Thought Processes related to neuronal degeneration.
5. Caregiver Role Strain related to the burden of providing constant care.

Cognitive Function -કોગનિટીવ ફંક્શન ને મેન્ટેન કરવા

-Environmental કન્ફ્યુઝન દૂર કરવું જોઈએ, ward માં hazards વસ્તુઓ રાખવી રાખવી નહિ.

-time, place અને person નું ઓરિયેંટેશન કરાવવું.

-પેશન્ટની ફિઝિકલ સેફ્ટી મેન્ટેન કરવી જોઈએ.

-પેશન્ટ ને શાંતિપૂર્વક ટ્રીટ કરવું અને પોતાનું યોગ્ય ઈન્ટ્રોડકશન આપવું જોઈએ.

-પેશન્ટને walking, exercise, music વગેરે બાબતો કરવા માટે તક પુરી પાડવી.

-પેશન્ટ સાથે Anxiety બાબતે openly ડિસ્ક્સન કરવું.

પેશન્ટનું ઇન્ટરેક્શન ને પ્રમોટ કરવું.

-પેશન્ટ અને અન્ય લોકો વચ્ચે આઈડિયા અને ફીલિંગની મહત્તમ આપ-લે થાય તે માટે જરૂરી પગલા લેવા જોઈએ.

-સોશ્યિલ ઇન્ટરેકશન નું લેવલ અસેસ કરવું બેઝ લાઈન ડેટા ફોર્મ કરવા માટે.

-તેમના સોશ્યિલ ઇન્ટરેકશનને પ્રમોટ કરવા માટે ગ્રુપ થેરાપી માં પાર્ટીસીપેટ થવા એનકરેજ કરો.

-ક્લાયન્ટ સાથે ટાઈમ સ્પેન્ડ કરવો.

-સરળ અને કલાયન્ટ ને સમજાય તેવી ભાષા માં તેમની સાથે કૉમ્યૂનિકેશન કરવું.

પેશન્ટ ની ડેઇલી એક્ટિવિટી પ્રમોટ કરવી.

-પેશન્ટની ની ડેઇલી લાઈફ એકટીવીટી અસેસ કરવી.

-પેશન્ટની સ્થિતિ અનુસાર ડેઇલી લાઈફ ની વિવિધ એકટીવીટીઓ માટે પ્લાન બનાવો તેને ડેઇલી એકટીવીટી સક્રિય ભાગ લેવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો.

-જ્યારે પણ જરૂર પડે ત્યારે હેલ્પ પૂરી પાડવી જોઈએ.

-તેને બિહેવિયરમાં ચેન્જ કરવાની ટેક્નિક શીખવી અને તેને ફોલો કરવા માટે મોટીવેટ કરવા જોઈએ.

-પેશન્ટનું દરરોજ નું એક્ટિવિટી શેડ્યુલ બનાવવું અને બાથ રૂમ સેફ્ટી પુરી પાડવી.

પેશન્ટનું ન્યુટ્રીશન લેવલ મેન્ટેન કરવું.

-ફૂડ ઇન્ટેક અને ફૂડ હેબિટ ઓબઝર્વ કરવી જોઈએ.

-બેલેન્સ ડાઈટ પૃવાઈડ કરવું અને ફલૂઇડ ઇન્ટેક માટે મોટીવેટ કરવા જોઈએ.

-રેગ્યુલર વેઇટ મોનીટર કરવો.

-પેશન્ટની માઉથ કેર કરવી.

પર્સનલ હાયજિન મેન્ટેન કરવી.

-clean environment રાખવું જેથી ઇન્ફેક્શન ન લાગે.

-healthy skin ને પ્રમોટ કરવા માટે skin ને clean અને dry કરવી.

-પેશન્ટના hair ની યોગ્ય કેર કરવી અને તેમાં comb અને oil કરવું જોઈએ.

-હાથ અને પગના નખ યોગ્ય રીતે clean કરવા જોઈએ.

-હાથ, પગ અને back મસાજ થી પેશન્ટનું સર્ક્યુલેશન અને મસલ્સ ટોન ઈમ્પ્રુવ થશે.

સ્લીપ પેટર્ન ઈમ્પ્રુવ કરવી.

-પેશન્ટ ને સ્લીપ માટે પ્રિપેર્ડ કરવા મ્યુઝિક,રિલેકસેશન એક્સરસાઈઝ જેવી એક્ટિવિટી કરવા કહેવું.

-સ્લીપ ના  1 કલાક પહેલા ડિસ્ટિનિયસ એક્સરસાઈઝ અવોઇડ કરવી.

-સ્લીપ ટાઈમ પહેલાં હાઈ કાર્બોહાઇડ્રેટ ડાઇટ આપો.

-પ્રીસક્રાઇબ કરેલ મેડિસિન આપવી.

રીહેબીલીટેશન પૃવાઈડ કરવું.

-ફિઝિયોથેરાપી પૃવાઈડ કરવી.

-સ્પીચ થેરાપી આપવી જોઈએ.

-હિયરિંગ Aids Provide કરવા જોઈએ.

c) Write down Role of nurse in primary level prevention of psychiatric illness પ્રાયમરી લેવલ પ્રીવેન્શનમાં નર્સની ભૂમિકા લખો.

કોમ્યુનિટી ની અંદર ઘણી બાબત મેન્ટલ હેલ્થને અસર કરે છે તેથી કોમ્યુનિટી હેલ્થ નર્સ એ મેન્ટલ હેલ્થ માટે કોમ્યુનિટી લેવલે મેન્ટલ હેલ્થના પ્રમોશન મેન્ટલ ઇલેશના પ્રિવેન્શન ટ્રીટમેન્ટ અને રિહેબિલિટેશન માટે કાર્ય કરે છે અહીં આપણે નર્સનો પ્રાઇમરી પ્રિવેન્શનમાં રોલ જોઈશું જે નીચે મુજબ છે

વ્યક્તિગત પગલાંઓ

ઘણી બધી એવી ડ્રગ્સ છે જેની આડઅસર મધર ને થઈ શકે છે અને તેના ફિટસ ને પણ થઈ શકે છે તેથી પ્રેગ્નન્સી દરમિયાન બિનજરૂરી અને સ્વ રીતે દવાઓ લેવાની ટાળવી ડીલેવરી સેફલી કંડક્ટ કરવી કારણકે તે દરમિયાન હાઇપોક્સિયા કે બેબીના હેડને એન્જરી થવાથી બ્રેઇન અસર જોવા મળે છે જો કોઈ બાળક ફિઝિકલી કે મેન્ટલી ચેલેન્જ હોય તો તેને કાઉન્સેલિંગ કરવું સપોર્ટ કરવો માતા અને બાળકના સંબંધો મજબૂત કરવું

સ્કૂલ હેલ્થ પ્રોગ્રામ માં ભાગીદારી

કોમ્યુનિટી હેલ્થ નર્સ સ્કૂલ માં જઈને બાળકોનું એબનોર્મલ બિહેવિયરને ડિટેક્ટ કરી શકે અને તેના કરેક્ટ કરવા માટે વહેલી તકે યોગ્ય વ્યવસાયિક પગલાંઓ લઈ શકાય શિક્ષકોને બાળકોમાં જો કોઈ એબ નોર્મલ બિહેવિયર જોવા મળે તો તેને ઓળખતા શીખવું આવા કેસને ઓળખી અને તેને તાત્કાલિક સ્થળે રીફર કરી શકાય

ફેમિલી કેર

ફેમિલીમાં કરવામાં આવતી એક્ટિવિટી જેમાં દરેક ફેમિલી ના સભ્યો વચ્ચે આદર પ્રેમ વિશ્વાસ અને હુફ ની લાગણી હોવી જોઈએ ફેમિલી એ બાળક ઉછેર માટેનું અગત્યનું માધ્યમ છે તેથી બાળકને અહીંથી જ એડજેસ્ટમેન્ટ અને કોપીંગ એબિલિટી શીખવી શકાય ચાઈલ્ડ ગાઈડન્સ ક્લિનિક દ્વારા બાળક ઉછેર ને લગતી પેરેન્ટ્સને ટ્રેનિંગ આપી શકાય બાળકના મેન્ટલ હેલ્થને લગતા પ્રોબ્લેમ્સ બાબતોની ચર્ચા કરી તેને ગાઈડન્સ આપી શકાય જો ઘરમાં એકબીજા સાથે સારા સંબંધો ન હોય તો ખાસ કરીને પતિ પત્ની વચ્ચે તો તેને મરાઇટલ ગાઈડન્સ આપી શકાય

એડોલેશન્સ કેર

ડેવલોપ મેન્ટલ ક્રાઈસીસ માટે જ્યારે બાળક એડોલેશન્સ માંથી પસાર થતું હોય છે ત્યારે તેમાં ઘણા હોર્મોનલ અને બોડીમાં ચેન્જીસ આવે છે તેથી તેની અસર તેના મેન્ટલ હેલ્થ પર થાય છે

ઉમર અને સોસયો કલ્ચરલ મુજબ ના ફેરફાર

આ ઉપરાંત રિટાયરમેન્ટ અને મેનોપોઝ પણ એક એવી પરિસ્થિતિ છે ફેમિલીમાં કોઈ કમાનાર વ્યક્તિનું ડેથ થવું લગ્ન વિચ્છેદ થવા વગેરે ફેમિલી ક્રાયસીસ જોવા મળે છે તેમાં મેન્ટલ હાઈઝીંગ ક્લિનિક ,ફર્સ્ટ એઇડ વોકિંગ ક્લિનિક આવી ઘણી બધી જગ્યાઓ એ આ પરિસ્થિતિને હેન્ડલ કરી શકાય

સાંસ્કૃતિક રીતે વંચિત કુટુંબો માટે ફેમિલી માટે ના પ્રોગ્રામ જે કોમ્યુનિટી માં રહેતા જે ફેમિલી કે જેની લિવિંગ કન્ડિશન સારી નથી એમને ફૂડ એજ્યુકેશન હેલ્થ અને બીજી કોઈ રિક્રીશન ફેસીલીટી મળતી નથી આવા લોકો આલ્કોહોલિઝમ ડ્રગ એડિશન ક્રાઇમ અને મેન્ટલ તરફ વળે છે

સોસાયટી માટેના અટકાયતી પગલાઓ માતાને બાળકના જન્મ પહેલા જ તેમને સાંત્વના આપવી બાળકોના એજ્યુકેશન મેથડના કન્ટેન્ટમાં સુધારા ઓ લાવવા માટે પ્રયત્ન કરવા ક્રાઇસીસ ને પહોંચી વળવા માટેના પ્રયત્નો કરવા જુદા જુદા બાયોલોજીકલ ડેટાઓ એટલે કે વાઈટ ડેટાઓ મેળવી તેનો ઉપયોગ કરો

કોમ્યુનીટી ડેવલપમેન્ટ પ્રોગ્રામ કરવા આમ પ્રાઇમરી પ્રવેન્શનમાં નર્સ એ કાઉન્સેલર એજ્યુકેટર ,ફેસીલેટર ,એડવોકેટ વગેરે રોલ હોય છે આ ઉપરાંત પેરિફરી માં કામ કરતા હેલ્થ વર્કરને પ્રિવેન્શન અને પ્રમોશન ઓફ મેન્ટલ ની કામગીરી માટે માહિતગાર કરવા

d) Prevention of mental retardation – મેન્ટલ રીટાર્ડેશન અટકાવવાના પગલાં વિશે લખો.

‘ પ્રિવેન્શન ઇસ બેટર ધેન ક્યોર ‘ એટલે કોઈ કન્ડિશન થાય એ પહેલા આપણે તેના નિવારણ માટેના પગલાં લઈ અને તેને થતી અટકાવીએ.

મેન્ટલ રિટાર્ડેસનના પ્રિવેશન માટેના ત્રણ ટાઈપ છે :
1) Primary prevention (પ્રાઇમરી પ્રિવેન્શન)
2)Secondary prevention (સેકન્ડરી પ્રિવેન્શન)
3)Tertiary prevention (ટર્સરી પ્રિવેન્શન)

1) Primary prevention : (પ્રાઇમરી પ્રિવેસન)

• પ્રાઇમરી પ્રિવેન્શનમાં મેન્ટલ રિટાર્ડેશન થવા માટેના કોસ અને ફેક્ટરને પ્રિવેન્ટ કરવામાં આવે છે.
• મધર ને સારી એન્ટિનેટલ, ઇન્ટરાનેટલ અને પોસ્ટનેટલ કેર પ્રોવાઈડ કરવી.
• બાળકને યુનિવર્સલ ઇમ્યુનાઈઝેશન પ્રોવાઇડ કરવું. જેમ કે બીસીજી વેક્સિન, પોલિયો વેક્સિન, ડીપીટી વેક્સિન અને એમએમઆર વેક્સિન પ્રોવાઈડ કરવી.
• મધર તેમજ ચાઈલ્ડને રુબેલા નું ઇમ્યુનાઈઝેશન કરવું જેથી મેન્ટલી રીટાડેશન અટકાવી શકાય.
• એન્ટિનેટલ પિરિયડ દરમિયાન મધરને ફર્સ્ટ ટ્રાઈમેસ્તર માં ફોલિક એસિડ ની મેડિસિન આપવી. જેથી બાળકમાં થતીન્યુરલ ટ્યુબ ડિફેક્ટ અટકાવી શકાય.
• મધર ને પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન ઝેરી પદાર્થો ,આલ્કોહોલ, નિકોટીન અને કોકિન અવોઇડ કરવા કહેવુ.
  -મધર ને રેડીએશનના સંપર્કમાં આવવા મનાઈ કરવી.
• પ્રેગનેન્સી દરમિયાન ન્યુટ્રીશનલ સપ્લીમેન્ટરી પ્રોવાઈડ કરવી.
• આયોડિન યુક્ત મીઠાનો ઉપયોગ કરવો જેથી આયોડિનની ઉણપથી થતા રોગો અટકાવી શકાય.
• રિસ્ક ધરાવતા પેરેન્ટ્સનું જીનેટીક કાઉન્સિલિંગ કરવું.
• કોમ્યુનિટી માં આવેલા મિસ કોનસેપ્શન દૂર કરવા અને લોકોને હેલ્થ એજ્યુકેશન આપવું.
• લોકોની સોસીયો અને ઇકોનોમિક કન્ડિશન ઈમ્પ્રુવ કરવી.
• 21 વર્ષ પહેલા અને 35 વર્ષ પછી પ્રેગ્નન્સી અવોઈડ કરવી જેથી કોમ્પ્લિકેશન પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.
• બે પ્રેગનેન્સી વચ્ચેનો સમયગાળો મિનિમમ ત્રણ વર્ષનો રાખવો.
• મધર માં આર એચ આઈસો એમ્યુનાઈઝેશન પ્રિવેન્ટ કરવું.
• પ્રેગનેટ વુમનમાં સિફિલિસ અને રુબેલા જેવા ડીસીઝનું સ્ક્રીનીંગ કરવું.
• ઇમનીઓસીન્ટેસીસ, ફીટોસ્કોપી, બાયોપસી અને અલ્ટ્રાસાઉન્ડ દ્વારા ફીટસની તપાસ કરવી.
• ચાઈલ્ડ હુડ જેવા કે ડાયરિયા, બ્રેન ઇન્ફેક્શન અને પ્રોટીન એનર્જી માલન્યુટ્રીશન ને ટ્રીટ કરવા.
• બાળકના મેન્ટલ ડેવલોપમેન્ટ માટે પ્રોપર એન્વાયરમેન્ટ પૂરું પાડવું.
• લાંબા સમય સુધી લીડના કોન્ટેકમાં હોવાથી બ્રેનના ડેવલોપમેન્ટ પર અસર પડે છે આથી પોલ્યુશન ઘટાડવું.
• મેન્ટલ રિટર્ડેસન થવા માટેના કોસ અને પ્રિવેશન માટે કોમ્યુનિટીના લોકોને હેલ્થ એજ્યુકેશન આપવું.

2) Secondary prevention :(સેકન્ડરી પ્રિવેન્શન)

• મિસલ્સ, રુબેલા જેવા પ્રિવેન્ટેબલ ડીસીઝ ને વહેલા આઈડેન્ટિફાય કરી અને તેમની પ્રોપર ટ્રીટમેન્ટ કરવી.
• હાઈડ્રોસેફેલસ, ગેલેકટોસેમિયા જેવી કન્ડિશન આઇડેન્ટીફાય કરવી અને તેમને ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી.
• ઈમોશનલ અને બિહેવિયર પ્રોબ્લેમને ટ્રીટ કરવા.

3) Tertiary prevention : (ટર્સરી પ્રીવેન્શન)

• ડ્રગ અને બિહેવિયર મોડિફિકેશન દ્વારા ફિઝિકલ અને સાયકોલોજીકલ પ્રોબ્લેમ સોલ્વ કરવા.
• સિવિયર મેન્ટલી રિટાર્ડેડ પેશન્ટને હોસ્પિટલાઈઝ કરવું અને સ્પેશિયલ કેર પ્રોવાઈડ કરવી.
• મેન્ટલી રિટાર્ડેડ ચાઈલ્ડને એજ્યુકેશન અને ટ્રેનિંગ આપવી જેથી મેન્ટલી હેન્ડીકેપ થતા અટકાવી શકાય.
• આવા બાળકોને સ્પેશિયલ ઇન્સ્ટિટ્યૂશનમાં મોકલવા જ્યાં તેમને એજ્યુકેશન આપવામાં આવે,ટ્રેનિંગ આપવામાં આવે અને તેમની કેપેસિટી પ્રમાણે તેમને વર્ક આપવામાં આવે.

Q-5

Define following (any six) નીચેની વ્યાખ્યા લખો. (કોઇ૫ણ છ)12

a) Delirium-ડિલીરિયમ

      આ એક એકયુટ (Acute) કોમન ક્લિનિકલ સિન્ડ્રોમ છે, જે રિવરસીબલ અને ઓર્ગેનિક કન્ડિશન છે, જેમાં વ્યક્તિને Confusion થાય છે અને જેમાં ડીસઓરિયેન્ટેશન અને પરસેપશન માં ડિસ્ટર્બન્સ થાય છે, તથા કોનસીયનેસ ઇમપેર્ડ થાય છે.વ્યક્તિ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી શકે નહિ અને તેમા એકયુટ કોગનિટીવ ડિસફંક્સન જોવા મળે છે તેને ડેલિરીયમ કહે છે.ડીલિરીયમ એ સિન્ડ્રોમ છે ડિસીઝ નથી અને તેના ઘણા બધા કારણો છે.

b) Psychosomatic સાયકોસોમેટીક

Psychosomatic (સાયકોસોમેટિક) એ મેડિકલ ટર્મ છે જે એવી ફિઝિકલ કન્ડિશન (physical conditions) અથવા ડિસઓર્ડર્સ (disorders) માટે ઉપયોગમાં આવે છે કે જેમાં રોગના લક્ષણો (symptoms) બ્રેઇન (brain) અને મેન્ટલ સ્ટેટસ (mental states) જેવી કે સ્ટ્રેસ (stress), ડિપ્રેશન (depression), એન્ઝાયટી (anxiety) વગેરેના કારણે ઊભા થાય છે, પરંતુ તેનું કોઈ સ્પષ્ટ ઓર્ગેનિક પેથોલોજિકલ (organic pathological) કારણ જોવા મળતું નથી. આવા કેસમાં, ન્યુરોજૈવિક (neurobiological) અને સાઇકોસોશિયલ (psychosocial) ફેક્ટર્સ બોડી પર સીધો પ્રભાવ કરે છે અને રિયલ ફિઝિકલ લક્ષણો સર્જે છે જેમ કે ટેન્શન હેડએક (tension headache), ફંકશનલ ડાયરિયા (functional diarrhea), પેપ્ટિક અલ્સર (peptic ulcer), પાલ્પિટેશન (palpitation) વગેરે. Psychosomatic (સાયકોસોમેટિક) રોગો સિન્ડ્રોમેટિક (syndromic) સ્વરૂપ ધરાવે છે અને તેમાં ફિઝિકલ અને સાઇકોલોજિકલ ફેક્ટર્સ વચ્ચેનું ઇન્ટરપ્લે (interplay) મહત્વપૂર્ણ હોય છે, તેથી એની સારવાર માટે બાયોપસાયકોસોશિયલ એપ્રોચ (biopsychosocial approach) જરૂરી ગણાય છે

c) Hallucination – હેલ્યુસીનેશન

કોઈ પણ બહાર ના સ્ટીમ્યુલેશન વગર પરસેપ્શન (સંવેદના) ના અનુભવ ને હેલ્યુસીનેશન કહે કહે.જેમાં કોઈ પણ સ્ટીમ્યુલેશન નો અભાવ હોય છે છતાં પેશન્ટ ને તેનું પરસેપ્શન નો અનુભવ કરે છે જે વાસ્તવિકતા હોતી નથી .

દા. ત ઓડિટરી હેલ્યુસીનેશન એટલે કે પેશન્ટ ને જુદા જુદા બહાર ના અવાજ સંભળાવવા જે વાસ્તવ માં હોતા નથી

OR
A False sensory perception occuring without the external stimulation of the sensory involvement.
હેલ્યુઝિનેશન એટલે કે ઓબ્જેક્ટ ન હોવા છતાં તેનો આભાસ થવો. Example તરીકે અવાજો સંભળાવા (ઓડિટરી હેલ્યુઝિનેશન), કોઈ મારવા આવે તેવો ભાસ થવો (Visual Hallucination) વગેરે.

d) Pica- પાયકા

વ્યક્તિ ન ખાવાની વસ્તુઓ ખાય છે તેને Pica કહેવાય છે. જેમ કે માટી, ચોક ,ભૂતડો વગેરે, તે એક ઇટિંગ ડીસઓર્ડર છે પરંતુ અત્યારની મેન્ટલ ઇલનેસ નું પરિણામ છે.

e) Echolalia – ઇકોલેલીયા

આમા વ્યક્તિ બિજા વ્યક્તિ એ બોલેલા શબ્દો નું પુનરાવર્તન કરવા ની મનોવ્રુતિ ધરાવે છે જે ઇકોલેલિયા તરીક ઓળખાય છે.

દાખલા તરીકે… વ્યક્તિને એવું પૂછવામાં આવે કે તમે કેમ છો ? તો તે વ્યક્તિ સામે એમજ બોલશે કે તમે કેમ છો?…તમને સારું છે?…તોવ્યક્તિ પણ એમજ કહેશે કે તમને સારું છે?

f) Word salad – વર્ડ સલાડ

Word Salad (વર્ડ સેલડ) એ Thought Disorder (થોટ ડિસઓર્ડર) છે જેમાં વ્યક્તિ અસંગત (Incoherent), તર્કવિહીન (Illogical) અને અર્થહીન (Meaningless) રીતે શબ્દો બોલે છે, જેમાં Neologisms (નિયોલોજિઝમ્સ), Perseveration (પર્સેવરેશન), અને Improper Syntax (ઇમ્પ્રોપર સિન્ટેક્સ) જોવા મળે છે, અને આ કન્ડિશન એ સામાન્ય રીતે Schizophrenia (સ્કિઝોફ્રેનિયા) જેવી સિવ્યર Psychiatric Conditions (સાઇકિયાટ્રિક કન્ડીશન્સ)માં જોવા મળે છે.

g) Dejavu – દેજાવું

આમાં વ્યકિત ને એવું લાગે છે કે તેમને આ વ્યકિત,જગ્યા કે દ્શ્ય ક્યાંક જોયેલું હોય તેવું લાગે છે પરંતુ ક્યાં અને ક્યારે તે ખબર હોતી નથી. વાસ્તવિક એ પ્રથમ વખત જ તે પરિસ્થિતિ અનુભવે છે જેને ડેજા વુ કહે છે.

h) Thought broadcast- થોટ બ્રોડકાસ્ટ

દર્દી ને એવું લાગે છે કે લોકો મારા વિચારો જાણી જાય છે અને બીજા ને જણાવી દે છે…..

Q-6(A) Fill in the blanks ખાલી જગ્યાઓ પુરો.05

1.Fear of high places is called…….ઉંચાઈ વાળી જગ્યાના ડરને……..કહે છે: Acrophobia

2.ECT stands for…… ઈસીટી નું પુરૂ નામ……. છે : Electro Convulsive Therapy

3.Therapeutic level of serum lithium is……. સીરમ લીથીયમનું થેરાપ્યુટીક લેવલ…….છે : 0.6 to 1.2 mEq/L

4.Sleep walking is also known as…….સ્લીપ વોકીંગને……..પણ કહેવાય : Somnambulism

5.Loss of memory is known as……. યાદશકિત જતી રહે તેને………કહે છે : Amnesia

B)True or False – ખરા ખોટા જણાવો.05

1.Excessive sleep is known as insomnia. વધારે પડતી ઉઘને ઈનસોમ્નિયા કહેવાય છે : ❌ False
🔹 Correct term: Hypersomnia
🔹 Insomnia means difficulty in sleeping or inability to sleep.

2.Touching one’s body without consent is known as battery. સંમતિ વિના કોઈ શરીરને ટચ કરવું એને બેટરી કહેવાય છે : ✅ True
🔹 Battery is unauthorized physical contact, even without injury.

3.Face to face interaction between two persons known as interview. બે વ્યકિત વચ્ચેના ફેસ ટુ ફેસ ઈન્ટરએકશન ને ઈન્ટરવ્યુ કહેવાય : ✅ True
🔹 An interview involves direct, usually formal, face-to-face communication.

4.Clag association means impaired verbal communication. ક્લેગ અસોસિએશન એટલે મૌખિક વાતચીતમાં ખલેલ : ✅ True
🔹 Clang association is speech in which words are chosen for their sound rather than meaning — seen in schizophrenia.

5.Doctor shopping is a characteristic of hypochondriac disease. ડોક્ટર શોપીંગ એ હાઈપોકોન્ડ્રીઆક ડીસીઝની લાક્ષણિકતા છે : ✅ True
🔹 Hypochondriacs often consult multiple doctors due to constant worry about having a serious illness.

(C) Multiple Choice Questions- નીચેના માંથી સાચો વિકલ્પ લખો.

1.Korsakoff’s syndrome results due to deficiency of……..આ ની ઉણપ થી કોરસાકોફ સિન્ડ્રોમ ની ઉણપ જોવા મળે છે.

a) Cyanocobalamin

b) Thiamin

c) Riboflavin

d) Biotin

✅ b) Thiamin
🔹 Explanation: Thiamin (Vitamin B1) deficiency causes Korsakoff’s psychosis, commonly seen in chronic alcoholism.

2.Teeth grinding termed as………ટીથ ગ્રાઈન્ડીંગ ને આ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

a) Sleep talking

b) Sleep walking

c) Bruxism

d) Night terror

✅ c) Bruxism
🔹 Explanation: Bruxism is involuntary grinding of teeth during sleep, often related to stress or anxiety.

3.False sensory perception is known as…… ખોટી રસંવેદનાત્મક ધારણાને કહેવાય છે.

a) Hallucination

b) Delusion

c) Illusion

d) Though of insertion

✅ a) Hallucination
🔹 Explanation: Hallucination is perceiving something that doesn’t exist, like hearing voices without stimuli.

4.IQ of trainable mentally retarded child is….. ટ્રેઈનેબલ મેન્ટલી રીટાર્કેટ ચાઈલ્ડ નો IQ હોય છે

a) 50-70

b) 20-35

c) 35-50

d) < 20

🔹 Explanation:

• Mild (Educable): IQ 50–70
• Moderate (Trainable): IQ 35–50
• Severe: 20–35
• Profound: <20

5.The most common side effect of ECT is…….
ECT ની સૌથી સામાન્ય આડઅસર……..છે.

a) Permanent memory loss

b) Temporary memory loss

c) Fracture of cranial bone

d) Cardiac arrest

✅ b) Temporary memory loss
🔹 Explanation: ECT may cause short-term memory issues, but these usually resolve over time.