MENTAL HEALTH NURSING -21/02/2018 PAPER SOLUTION NO.10

Q: 1 a. What is schizophrenia? સ્કીઝોફેનીયા એટલે શું ?03

The term “schizophrenia” Eugen Bleuler દ્વારા 1908 માં આપવા માં આવી હતી.

The name derives from the આ નામ Greek words “schizo-સ્કીઝો” (split-સ્પ્લીટ) અને “phren-ફ્રેન” (mind), એટલે કે આ disorder મા સામાન્ય રીતે fragmented thinking જોવા મળે છે.

 સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Schizophrenia) એ એક સાયકોટિક કન્ડિશન છે જે બ્રેઈન ના નોર્મલ ફંક્શન ને અસર કરે છે,જેમાંવ્યક્તિના થિન્કિંગ (Thinking),ઈમોશન (Emotion), અને બિહેવિયર ફંક્શન (Behaviour Function) માં ડિસ્ટર્બન્સ જોવા મળે છે.સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Schizophrenia) ધરાવતી વ્યક્તિ બિહેવિયર(Behaviour) , પરસેપશન (Perception) અને થિન્કિંગ (Thinking) માં ફેરફાર અનુભવે છે જે તેમને Reality થી દૂર કરી શકે છે. જ્યારે વ્યક્તિ Reality સાથેનો સંપર્ક ગુમાવે છે, ત્યારે સાયકોસીસ (Psychosis) નો અનુભવ કરે છે.

 Impaired Insight એ સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Schizophrenia) નું કોમન ફીચર છે. સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Schizophrenia) ની ટર્મ આપનાર વ્યક્તિ (યુજેન બ્લ્યુલર-Eugen Bleuler છે.)

b. List the types of schizophrenia સ્કીઝોફેનીયાના પ્રકારો નું લીસ્ટ બનાવો.04

Types of schizophrenia
F 20-0 paranoid schizophrenia
F 20-1 hebephrenic schizophrenia
F 20-2 catatonic schizophrenia
F 20-3 undifferentiated schizophrenia
F 20-4 post – schizophrenic disorder
F 20-5 residual schizophrenia
F 20-6 simple schizophrenia
F 20-8 other schizophrenia
F 20-9 schizophrenia unspecified
Paranoid Schizophrenia(પેરાનોઈડ સ્કિઝોફ્રેનિયા)

Paranoid Schizophrenia(પેરાનોઈડ સ્કિઝોફ્રેનિયા)

આ મોસ્ટ કોમન Type છે.આ પ્રકારના લોકો કોઈ બીજા લોકો દ્વારા તેમને સજા આપવામાં આવે છે તે અંગે ખોટી માન્યતાઓ (Delusion )ધરાવે છે . તેમની થિન્કિંગ ,સ્પીચ (SPEECH) અને ઈમોશન (EMOTION) જોકે, એકદમ નોર્મલ રહે છે.તેમનો Onset gradual હોય છે. કોઈક case માં acute પણ જોવા મળે છે.Good prognosis હોય છે. Persecution અને Grandeur ડીસઓર્ડર જોવા મળે છે.

•Hebiphrenic Or Disorganized Schizophrenia( હેબિફ્રેનિક અથવા ડીસઓર્ગનાઈઝ સ્કિઝોફ્રેનિયા)

આ પ્રકારના સ્કિઝોફ્રેનિયા ધરાવતા લોકો ઘણીવાર કન્ફ્યુઝન માં અને અસંગતતા હોય છે,અને તેમના માં Jumbled સ્પીચ જોવા મળે છે. Worst prognosis હોય છે. તેમનું બાહ્ય વર્તન ઈમોશન વગરનું અથવા અયોગ્ય, મૂર્ખ અથવા બાળક જેવું વર્તન ધરાવે છે. તેમની ડેઇલી એકટીવીટી પણ યોગ્ય રીતે પરફોર્મ કરી શકતા નથી.હેલ્યુઝિનેશન પણ જોવા મળે છે.Hebephrenic schizophrenia પછી સૌથી worst prognosis જોવા મળે છે.

Catatonic Schizophrenia(કેટાટોનિક સ્કિઝોફ્રેનિયા)

Onset acute અને sudden હોય છે.આ પ્રકારના સૌથી striking ફિઝિકલ સિમ્પ્ટમસ ફિઝિકલ છે. કેટાટોનિક સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Catatonic Schizophrenia) ધરાવતા લોકો સામાન્ય રીતે તેમની આસપાસ ના વર્લ્ડ (world) માટે સ્થિર અને અનરિસ્પોન્સ઼ીવ હોય છે. તેઓ ઘણીવાર ખૂબ જ કઠોર અને સખત બની જાય છે, તેઓ એકજ જગ્યા એ રહે છે મુવ થતા નથી.તેઓ નું બિહેવયર વિચિત્ર (bizzare ) જોવા મળે છે.તેઓ અન્ય વ્યક્તિ દ્વારા બોલાયેલા શબ્દ રીપીટ કરી શકે છે. કેટાટોનિક સ્કિઝોફ્રેનિઆ ધરાવતા લોકો માલન્યુટ્રીશન, અને પોતાને injury પહોંચાડવાનું રિસ્ક રહે છે.તેમનો best prognosis હોય છે.ECT અને IV LORAZEPAM તેમની બેસ્ટ ટ્રીટમેન્ટ છે.

Undifferentiated Schizophrenia (અવિભાજિત સ્કિઝોફ્રેનિઆ)

આ Sub type નું Diagnosis ત્યારે થાય છે જ્યારે વ્યક્તિના સિમ્પટોમ્સ અન્ય ત્રણ sub types માંથી એકને સ્પષ્ટ રીતે રજૂ કરતા નથી.

Post Schizophrenic Depression (પોસ્ટ-સ્કિઝોફ્રેનિક ડિપ્રેશન)

  સ્કિઝોફ્રેનિક illness ના પરિણામે ઉદભવતો ડિપ્રેસિવ એપિસોડ છે જ્યાં કેટલાક Low-level ના  સ્કિઝોફ્રેનિક સિમ્પટોમ્સ પણ પ્રેઝન્ટ હોઈ શકે છે.

Residual Schizophrenia (રેસિડ્યૂઅલ સ્કિઝોફ્રેનિઆ)

આ  પ્રકાર નો સ્કિઝોફ્રેનિઆ Chronic હોય છે.HALLICINATION, DELUSION અને અન્ય સિમ્પટોમ્સ પણ પ્રેઝન્ટ હોઈ શકે છે પરંતુ જ્યારે સ્કિઝોફ્રેનિઆનું Diagnosis થાય છે તેના કરતાં તે નોંધપાત્ર રીતે ઓછા હોય છે.Eccentric (તરંગી) Behaviour, ઇમોશનલ બ્લન્ટિંગ, એક્સેસીવ અને લોજીક વગરનું થિન્કિંગ જેવા સિમ્પટોમ્સ જોવા મળે છે.

Simple Schizophrenia (સિમ્પલ Schizophrenia) 

આમાં Insidious અને progressive પ્રોમિનન્ટ નેગેટિવ  સિમ્પટોમ્સ જોવા મળે છે.

Pfropf Schizophrenia(પ્રોપ્ફ સ્કીઝૂફરેનીયા)

મેન્ટલ રીટાર્ડેશન સાથે જોડાયેલ Types છે. તેમને ગ્રાફટેડ સ્કિઝોફ્રેનિયા કહે છે.

c. Discuss nursing management of schizophrenia. સ્કીઝોક્રેનીયા નું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ વર્ણવો.05

1.થેરાપ્યુટીક નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

• સાઈકીયાટ્રિસ્ટ દ્વારા પ્રિસક્રાઇબ કરવા માં આવેલી દવાઓ આપવી
• મેડિસિન આપતા પહેલા હમેશા 5 રાઇટ યાદ રાખવા
• મેડિસિન આપ્યા પછી તેની સાઇડ ઇફેક્ટ કે પેશન્ટમાં આવતા કોઈ ચેન્જીસ જોવા અને તેને રેકોર્ડ કરવા
• જો પેશન્ટ ઈ સી ટી આપવાનું હોય તો તેના વિશે સમજાવવું તેમજ તેને તેની બીમારી વિષે બોલવા દેવું

2. સાયકો -સોસ્યલ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

• પેશન્ટ ની નજીક બેસવું
• પેશન્ટ સાથે વિશ્વસનીય સબધો રાખી કમ્ફર્ટ વાતાવરણ માં વાત કરવી જેથી તેની ચિંતા દૂર થાય
• પેશન્ટ ને તેના પ્રોબ્લેમ વિષે બોલવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું
• તેને બોલતી વખતે અથવા તેની વાત કરતાં હોય ત્યારે તેને ક્યારેય ક્રિટિસાઈઝ કરવું નહીં
• પેશન્ટ ને બોલવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું
• પેશન્ટ સાથે સરળ ભાષા માં તેને સમજાય તેમ વાત કરવી
• પેશન્ટ ના ડિલ્યુશન વિષે વાત કરે ત્યારે શાંતિ થી સાંભળો અને તેના બિહેવીયર માં તે કઇ રીતે જોવા મળે તેને ઑબ્ઝર્વ કરો
• તેના ડિલ્યુશન ને ક્યારેય માન્યતા આપવી નહીં પરંતુ તેને સેફ વાતાવરણ પૂરું પાડવું
• પેશન્ટ ના હેલ્યુસીનેશન વિષે વાત કરવી નહીં આ સિવાય ની બધી વાતો કરવી
• પેશન્ટ ને ક્યારેય ઇગ્નોર કરવું નહીં તેની સાથે વાત કરતાં ક્યારેક થોડો પોઝ લેવો અને વાત દરમિયાન પીનપોઈંટિંગ ,કલેરિફાઇંગ , રિફલએક્ટિંગ , સમરાઈઝિંગ વગેરે ઇન્ટરવ્યૂ ટેકનિક નો ઉપયોગ કરવો
  • સેલ્ફ કોન્સૈપ્ટ માં વધારો કરવો પેશન્ટ ને તેના સેલ્ફ કોન્સૈપ્ટ માં વધારો કરવા તેને થોડા કામ સોંપવા જોઈએ જેમકે બધા ને ડે એક્ટિવિટી માટે બોલાવવા ,બધા એ જમી લીધું છે કે નહીં તે ચેક કરવા કહેવું ,સફાઇ માટે કહેવું વગેરે
  • એટેન્શન અને જજમેન્ટ ને ઇમ્પ્રુવ કરવું પેશન્ટ સાથે કેરમ ,ચેસ ,લુડો વગેરે ગેમ નર્સ એ રમવી જોઈએ . નાંનાં નાના પ્રોબ્લેમ તેને સોલ્વ કરવા કહેવું જોઈએ પેશન્ટ નું ધ્યાન જળવાઈ રહે તેવું કામ સોંપવું જોઈએ
  • ફેમિલી સપોર્ટ ને ઇમ્પ્રુવ કરવું પેશન્ટ સાથે હમેશા એક પેશન્ટ ના રિલેટિવ એ રહેવું જોઈએ જે તેના પ્રોબ્લેમ માં મદદ કરી શકે. પેશન્ટ ની ડેઈલિ એક્ટિવિટી જેમકે પર્સનલ હાયજીન,ડાયેટ વગેરે માટે મદદ રૂપ થઈ શકે

3. ફિઝિકલ નીડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

a) રક્ષણ આપવું :-

• પેશન્ટ ની પાસે કોઇ ધારદાર કે ઇન્જરી કરે તેવી કોઈ વસ્તુઓ જેવી કે છરી ,બ્લેડ,સળિયો ,કાચની વસ્તુઓ વગેરે બને ત્યાં સુધી ન રાખવા
• જો પેશન્ટ બીજા સાથે ઝઘડો કરતો હોય અને મારા મારી કરે તો તેને પનિશમેન્ટ જેમ કે તેને રમત માં ભાગ ન લેવા દેવો વગેરે કરી શકાય

b) પર્સનલ હાયજીન જાળવવા માં મદદ કરવી

• પેશન્ટ ને બ્રશ કરવા જવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું
• પેશન્ટ ને તેના બોવેલ અને બ્લડર ને પૂરા ખાલી કરાવવા કારણ કે પેશન્ટ તેનો ભરવો કરી શકે છે

c) ઉંધ માં મદદ કરવી

• પેશન્ટ ને રાત્રે વહેલા સૂઈ જવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા. મેં લાઇટ ને સ્વિચ ઓફ કરવી. તેમજ બેડ સાઈડ પર ફ્લોર લાઇટ મુકવી.
• જો કોઇ પેશન્ટ બીજા પેશન્ટ ને ડિસ્ટર્બ કરતો હોય તો તને અલગ કરી દેવો જોઈએ
• પેશન્ટ ને એક ગ્લાસ ભરી ગરમ દૂધ પીવા માટે આપવું.
• દિવસ દરમિયાન પેશન્ટ ને પરતી એક્ટિવિટી કરાવવી.
• પેશન્ટ ને બપોરે ઊંઘ લેવાની મનાઇ કરવી.

d ) ન્યૂટ્રિશનલ નીડ

• આગલા દિવસે પેશન્ટના માટે જરૂરી બેલેન્સ ડાયટ પ્લાન કરવું જોઈએ
• પેશન્ટને રુચિ થાય તેવું અને તેના જ વાસણમાં ખાવાનું પીરસવું જોઈએ અને તેની જાતે જમવું જોઈએ
• જો પેશન્ટ જમવાની બાબતે શંકાશીલ હોય તો સૌપ્રથમ તેના રિલેટિવ ને ફૂડ ને ટેસ્ટ કરાવવું જોઈએ
• પેશન્ટને તેની જરૂરિયાત મુજબનું ફૂડ મળી રહેવું જોઈએ

4. રિક્રીએશનલ નીડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

• પેશન્ટને તેના શોખ વિશે પૂછવું જોઈએ જેથી તે મુજબની તેને મનગમતું રિક્રીએશનલ આપી શકાય
• પેશન્ટને કેરમ બોર્ડ કે લુડો જેવી ગેમ રમવા માટે આપવી જોઈએ
• એનર્જી નો ઉપયોગ થાય તે માટે બેડમિન્ટન જેવી ગેમ પણ રમવા માટે આપી શકાય
• શરૂઆતમાં પેશન્ટને કોઈ કોમ્પિટિશન વાળી ગેમ ન આપવી અથવા કરવી જોઈએ
• જો કોઈ કોમ્પિટિશન જીતે તો તેને શાબાશી આપવી જોઈએ

5. સ્પિરિચ્યુઅલ નીડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

• પેશન્ટને દરરોજ પ્રાર્થના કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા જોઈએ તેમજ તેના માટે અલગ વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ તેમજ આવતા દરેક તહેવારો સરસ રીતે ઉજવવા જોઈએ પરંતુ ક્યારેય કોઈને બીજા ધર્મ કે તહેવારો ઉજવવા માટે ફોર્સ કરી શકાય નહીં

OR

a. What is Bi-polar mood disorder? બાય-પોલર મુડ ડીસઓર્ડર એટલે શું ?03

બાયપોલર મૂડ ડિસઓર્ડર એ એક ક્રોનિક અને રિકરિંગ મેન્ટલ હેલ્થ કંડિશન છે, જેમાં પેશન્ટના મૂડ, એનર્જી લેવલ અને એક્ટિવિટી પૅટર્ન્સમાં અસામાન્ય અને એક્સ્ટ્રીમ ફેરફાર જોવા મળે છે. આ ડિસઓર્ડરવાળાં પેશન્ટ્સ મેનિક (manic) અને ડિપ્રેસિવ (depressive) સ્થિતિ વચ્ચે સ્વિચ કરતા હોય છે, અને ઘણી વખત વચ્ચેનો પિરિયડ નોર્મલ લાગતો હોય છે, પણ તે પણ ક્લિનિકલ વેલ્યુ ધરાવતો હોય છે.

બાયપોલર મૂડ ડિસઓર્ડરમાં, પેશન્ટને હાઈ મૂડની અવસ્થાને મેનિયા કહેવાય છે, જેમાં અતિશય ઉત્સાહ, ઓવરકોન્ફિડન્સ અને ઓવરએક્ટિવિટી જોવા મળે છે. જ્યારે લોક મૂડ અથવા ડિપ્રેશનની અવસ્થામાં દુઃખ, નિરસતા, ઊર્જાની અછત, અને હોપલેસ થોટ્સ જેવી નેગેટિવ ઇમોશન્સ અનુભવાય છે.

આ મૂડ સ્વિંગ્સ સામાન્ય માણસના રોજિંદા ઉતાર-ચઢાવ કરતા ઘણાં વધારે તીવ્ર હોય છે અને પેશન્ટના વ્યક્તિગત જીવન, કામ અને સામાજિક સંબંધોને ગંભીર રીતે પ્રભાવિત કરી શકે છે

b. Write the characteristics of Mania. મેનીયાની લાક્ષણિકતાઓ લખો.04

1. યુફોરીયા (Euphoria):

• લક્ષણો (Symptoms):
  • મૂડમાં માઈલ્ડ એલીવેશન (Mild Elevation) જોવા મળે છે.
  • વ્યક્તિ ઇમોશનલ અને ફિઝિકલ વેલ-બેઇંગ (Emotional and Physical Wellbeing) ફીલ કરે છે.

2. ઇલેશન (Elation):

• લક્ષણો (Symptoms):
  • મોડરેટ મૂડ એલિવેશન (Moderate Mood Elevation) થાય છે.
  • વ્યક્તિ ઇન્જોયમેન્ટ (Enjoyment) અને ઉત્સાહ અનુભવ કરે છે.

3. એક્ઝલટેશન (Exaltation):

• લક્ષણો (Symptoms):
  • મૂડમાં સિવિયર એલિવેશન (Severe Mood Elevation) થાય છે.
  • ગ્રેન્ડીયોસિટી ડેલ્યુઝન (Grandiosity Delusion) જોવા મળે છે, જેમાં વ્યક્તિ પોતાને ભવ્ય અને અનોખો માને છે.

4. એક્ટેસી (Ecstasy):

• લક્ષણો (Symptoms):
  • મૂડમાં વધુ સિવિયર એલિવેશન (Extreme Severe Elevation) થાય છે.
  • વ્યક્તિ એક્સ્ટ્રીમ જોય (Extreme Joy) નો અનુભવ કરે છે, જે સામાન્ય રીતે ડિલિરિયસ મેંનિયા (Delirious Mania) માં જોવા મળે છે.

1. સાઇકોમોટર એક્ટિવિટી (Psychomotor Activity):

• સાઇકોમોટર એક્ટિવિટી વધી જાય છે (Increased Psychomotor Activity):
  • વ્યક્તિ વધારે એક્ટિવ (Active) અને હાઈપરએજેટેડ (Hyper-agitated) થઈ જાય છે.

2. સ્પીચ અને થોટ ડિસ્ટર્બન્સ (Speech and Thought Disturbances):

• ફ્લાઈટ ઓફ આઈડિયા (Flight of Ideas):
  • વ્યક્તિ તરત જ એક વાતમાંથી બીજી વાત પર પસાર થાય છે, લોજિકલ કનેક્શન (Logical Connection) વિના.
• પ્રેસર ઓફ સ્પીચ (Pressure of Speech):
  • વ્યક્તિ વધુ ઉંચા અવાજે (Loud Voice) અને સતત બોલ્યા કરે છે, રોકાવું મુશ્કેલ બને છે.
• ડેલ્યુઝન ઓફ ગ્રેન્ડિયોસિટી (Delusion of Grandiosity):
  • વ્યક્તિ પોતાને મહાન (Great) અથવા વિશિષ્ટ વ્યક્તિ માનવા લાગે છે.
• ડેલ્યુઝન ઓફ પરસેક્યુશન (Delusion of Persecution):
  • ખોટી માન્યતા કે અન્ય લોકો તેને નુકસાન પહોંચાડશે (Harmful Intentions by Others).
• ડિસ્ટ્રેક્ટિબિલિટી (Distractibility):
  • પ્રોપર એટેનશન (Proper Attention) ન હોઈ, આસપાસની વસ્તુઓ દ્વારા તાત્કાલિક ડિસ્ટ્રેક્ટ થાય છે.
• પૂવર્ટી ઓફ થોટ (Poverty of Thought):
  • થોટની સંખ્યા અને વિવિધતા ઓછી (Reduced Thought Variety) થાય છે, અને વિચારો ખૂબ ધીમે મગજમાંથી પસાર (Slow Thinking) થાય છે.

Other Features of Mania

Behavioral Features:

1. ઈમ્પલસિવ બિહેવિયર (Impulsive Behavior):
   • વ્યક્તિ અણધાર્યુ અને જોખમભર્યું (Unplanned and Risky) વર્તન કરે છે.
2. એકશન ઓરિયેન્ટેડ Wishes (Action-Oriented Wishes):
   • બધું તરત જ પૂરૂ કરવા માટેની ઈચ્છા (Desire to Act Quickly).
3. પોઝિટિવ સેલ્ફ ઈમેજ (Positive Self-Image):
   • વ્યક્તિ પોતાને મહાન અથવા શ્રેષ્ઠ (Great or Superior) માને છે.
4. અન્ય ને બ્લેમ કરવાની ટેન્ડન્સી (Tendency to Blame Others):
   • પોતાની ભૂલ માટે અન્ય લોકો ને જવાબદાર (Blame Others) માને છે.

Cognitive Features:

5. એકઝીબીટ પૂઅર જજમેન્ટ (Exhibit Poor Judgment):
   • લોજિકલ અને યોગ્ય નિર્ણય લેવામાં અસમર્થ (Inability to Make Rational Decisions).
6. પ્રોબ્લેમ ને નકારવું (Denial of Problems):
   • પોતાની સામાન્ય સમસ્યાઓને નકારી દેવું (Refuse to Acknowledge Problems).
7. પુઅર જજમેન્ટ (Poor Judgment):
   • ખોટા અને જોખમભર્યા નિર્ણયો (Poor and Risky Decisions) લેવાની ટેવ.

Physical and Social Features:

8. લાઉડનેસ (Loudness):
   • બોલવાની પદ્ધતિ વધુ ઊંચી અને ઉગ્ર (Loud and Intense) બને છે.
9. હાયપરએકટીવીટી (Hyperactivity):
   • શારીરિક અને માનસિક રીતે વધુ સક્રિય (Excessive Activity) રહે છે.
10. પ્રોડકટીવીટી (Productivity):

• મોટું અને વધુ ઉત્પાદક વર્તન (Increased Productivity), જો કે તે યોગ્ય ન હોઈ શકે.

11. ઇનફટિગેબીલીટી (Infatigability):

• થાક ન અનુભવવો (Inability to Feel Tired).

Biological Features:

12. ઇનકરીઝડ લીબિડો (Increased Libido):

• સેક્સ્યુઅલ ઇચ્છાઓમાં વધારો (Increased Sexual Desires).

13. ઈન્સોમનિયા (Insomnia):

• ઉંઘમાં સમસ્યા (Difficulty Sleeping) અથવા બિલકુલ ઉંઘ ન આવવી.

c. Describe the nursing management of depression. ડીપ્રેશન નું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ વર્ણવો.05

 1.થેરાપ્યુટીક નીડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

પેશન્ટ ને આરામદાયક વાતાવરણ આપવું.અને પેશન્ટ ના રિલેટિવ ને તેની સાથે સતત રહેવા માટે કહેવું

ડૉક્ટર એ પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલ મેડિસિન અપાવી.તેની સાઇડ ઇફેક્ટ માટે જોવું અને તેનો રેકૉર્ડ-રિપોર્ટ રાખવો.સામાન્ય રીતે ને એન્ટિ ડિપ્રેઝ્ન્ટ ડ્રગ્સ આપવા મા આવે છે તે આપવી

પેશન્ટ નું MSE કરવુ તેમા તેના સ્યુસાઇડ ના વિચારો અને પ્લાન તેમજ તે કેટ્લુ ઘાતક છે તે તેમા જાણવુ અને તે દરેક નુ રેકૉર્ડ કરવું

જો પેશન્ટ ને ECT આપવાનું હોય તો તેમા મદદ કરવી અને તેની તૈયારી કરવી

2.ફિઝિકલ નીડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

a.સેફ ઇન્વારર્ન્મેંટ

• પેશન્ટ સતત ઓબ્ઝર્વેશનમાં રાખવું એક નર્સ સતત તેની સંભાળ માટે હોવી જોઈએ
• ગ્લાસ આર્ટીકલ્સ દોરડાઓ પાયજામા અને પેટીકોટની નાડીઓ , નેટ ટાઈ વગેરે રૂમમાંથી દૂર કરવા જોઈએ
  લાંબી બેડશીટ નો પણ ઉપયોગ ન કરવો જોઈએ કારણ કે તેના માટે હેંગિંગ માટે ઉપયોગ કરી શકે છે
  ફૂડ માટે પેપર ડીશ નો ઉપયોગ કરવો
• ઇલેક્ટ્રીક કનેક્શન ઓપન ન રાખવા જોઈએ
• મેડિસિન અને ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ્સ વોર્ડમાં લોક રાખવા જોઈએ
• પેશન્ટ એક કરતાં વધારે મેડિસિન ન ગળે તેની ત્યાં કાળજી રાખવી જોઈએ
  નર્સિંગ સ્ટેશનની નજીક રૂમ આપવો જોઈએ
• તેને લાઈફ ની જુદી જુદી કોપિંગ મિકેનિઝમ સમજાવવું

3.પર્સનલ હાઇજિન :-

પેશન્ટ પોતાનું પર્સનલ હાયજીન મેન્ટેન કરે તે માટે તેને પ્રોત્સાહિત કરવું તેને તેના કપડા ચેન્જ કરવા બાથ લેવા ,હેયર કોમબીગ કરવું વગેરે માટે પ્રોત્સાહિત કરવું તમે આજે ખુબ સરસ દેખાવ છો તેવું કહો

4. ન્યુટ્રિશનલ લીડ

થોડો અને વારંવાર ડાયેટ લેવા માટે કહો

આમલેટ ,સલાડ ,વેજિટેબલ્સ વગેરે સાથે નો ફૂલ મિલ ડાયેટ આપવો

જ્યારે બધા જમતા હોય તેની સાથે જ ફૂડ સર્વ કરવું

પેશન્ટ ને તેના ફોડ ની પસંદગી માટે પૂછવું

ઇનપુટ અને આઉટપુટ રેકોર્ડ કરો

4.સાયકો સોશ્યલ નીડ :-

ટ્રસ્ટીંગ રિલેશનશિપ

પેશન્ટ સાથે વાત કરો તેને શાંતિથી સાંભળો તેનામાં રહેલી પોઝિટિવ બાબતોને બહાર લાવો પેશને તેના રિલેટિવ ની વિઝીટ કરવા દો તેની અંદર પોઝિટિવ એટીટ્યુડ નિર્માણ થાય તેવા માટેના પ્રયત્ન કરવો

સુસાઇડલ આઈડિયા ઘટાડવા

પેશન્ટ ને તેના સુસાઇડ આઈડિયા અને કઈ રીતે સુસાઇડ કરવું વગેરે વિશે વાતો કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો તે સ્યુસાઈડ માં શેનો ઉપયોગમાં કરવા માને છે તે કેટલી લેથલ છે તે જાણો પેશન્ટ ને તેના સુસાઇડ થી થતા પરિણામોની જાણ કરો કે તમારા ફેમિલી મેમ્બર પર શું વિતશે વગેરે

સેલ્ફ એસ્ટીમ માં વધારો કરવો

પેશન્ટને તેના નામથી બોલાવું તેના પોઝિટિવ પોઇન્ટ અને તેના પોઝીટીવ અચિવમેન્ટને બિરદાવવું

ઈમ્પ્રુવ સોશીયલાઈઝેશન

પેશન્ટને ક્યારેય એકલું મૂકવું જોઈએ નહીં તેમને ધીમે ધીમે બેડ માંથી બહાર આવી લોકો સાથે મળવા મળવા માટે કહેવું

રીક્રીએશનલ નીડ

પેશન્ટની તેની ફેવરિટ હોબી અથવા તો ગેમ ની ઓળખ કરવી તેમને તેની હોબી પૂરી કરવા છતાં આઉટડોર ગેમ્સ માટે પૂરતો સમય આપવો જો જીતે તો તેને યશ આપવો હારી જાય તો કોઈપણ જાતના ડિસ્ટર્બન્સ વગર સ્વીકાર કરો

સ્પિરિશચ્યુઅલ એક્ટિવિટીઝ

Q: 2 a.Describe the Mental status examination મેન્ટલ સ્ટેટસ એકઝામીનેશન નું વર્ણન કરો.08

MSE એ એક સ્ટાન્ડર્ડ સ્ટ્રકચર કે એક આખી પ્રોસેસ છે જેની મદદ થી સાઈકિઆટ્રીક પેશન્ટ નું  વ્યવસ્થિત અસેસમેન્ટ કરી શકાય છે.

જેમાં પેશન્ટ નું બેહાવીઓર, કોન્સન્ટ્રાશન, થોટ પ્રોસેસ, અટેનશન, અને ઈમોશનલ function નું examination કરવા માં આવે છે જેના પરથી પેશન્ટ ની માનસિકતા નું તારણ નીકળે છે જેને MSE કહેવાય છે.
DEFINITION :- મેન્ટલ સ્ટેટસ એકઝામીનેશન એટલે વ્યક્તિ ની ઇન્ટેલેક્ત્યુલ, કોગનીટીવ ability, mood, અને થોટ પ્રોસેસ નું ઈવાલ્યુએશન કરવા માં આવે છે.

Befor MSE, vital signs assess કરવા જરૂરી છે.

(બ્લપ્રેશર, હાર્ટ રેટ, respiratory rate, temprature)

• Topics are assessed in MSE :-

• 1) GENERAL APPEARANCE AND BEHAVIOUR
• 2) SPEECH/TALKING PETTERN
• 3) MOOD/AFFECT
• 4) THOUGHT
• 5) PERCEPTION
• 6) COGNITIVE FUNCTION
• 7) MEMORY
• 8) INTELLIGENCE
• 9) INSIGHT
• 10) JUDGMENT
• 11) ATTENTION

1) GENERAL APPEARANCE AND BEHAVIOUR :- (જનરલ એપિરિયન્સ એન્ડ બીહાવીઓર)

Appearance (દેખાવ) :-વ્યક્તિ દેખાવ માં કેવું છે તે જોવું…. વૃદ્ધ છે, જુવાન છે,…etc…

Conscious ( કનસીયાસ ) :-વ્યક્તિ એ એલર્ટ છે, drowsy(અડધું નીંદર માં ) છે, stupor છે કે પછી comatose (કોમાંટોસ) છે….

Hygiene (હાઈજીન) :-

• પોતાની ચોખાય કેવી રાખે છે…..
• બરાબર રાખે છે કે નહિ…..

Sleep (નીંદર ) :-

• બરાબર ઉંઘ લે છે કે નહિ…
• કેટલો ટાઈમ ઊંઘે છે…

Posture :-

• during એકઝામીનેશન વ્યક્તિ નાં હાવ ભાવ કેવા છે તે જોવા
• જેમાં, તે ખુલી ને વાત કરે છે કે નથી કરતો….
• પૂછેલા સવાલ નાં જવાબ આપે છે કે નહિ….
• માથું નીચે રાખી બેસી રહે છે કે સામેં જોય વાત કરે છે…

Eye to eye contact :-આંખ માં આંખ નાખી વાત કરે છે, કેટલો ટાઈમ અને ક્યારે નજર ફેરવી નાખે છે…

Gait ( ચાલવા ની રીત ) :-પેશન્ટ એ આવે છે ત્યારે કેવી રીતે ચાલી ને આવે છે confidently (કોનફાઇડન્ટેલી) આવે કે ડરી ગયેલ હોય તેમ આવે….

Facial expressions ( હાવ-ભાવ ) :- મોઢા પર નાં હાવ-ભાવ કેવા આપે છે….

Eating pettern :-બરોબર જમે છે કે નહિ અને વધુ પડતું જમતો તો નથી….

2) SPEECH/TALKING PETTERN :-(સ્પીચ/ ટોકિંગ પેટર્ન )

• વ્યકિત બોલવા ની શરૂઆત એકદમ ઝડપથી કરે છે કે પછી ધીમે ધીમે બોલે છે…
• ભયભીત થય ને જવાબ આપે છે કે નહિ….
• જોર જોર થી બૂમો પાડી જવાબ આપે છે….
• સવાલ નાં જવાબ સાચા આપે છે કે ખોટા….
• એક ને એક વાત રીપિટ કરે છે…..(clang association- કલાંગ અસોસીએશન)
• ગણગણાટ કરે છે…..(mumbring – મુંબરિંગ)
• વાત સીધી રીતે કેવા ના જગ્યા એ ગોળ ગોળ ફેરવે છે..
• (Circumstantial સરકમસ્ટેંનતિશિયલ – ગોળ ગોળ વાત ફેરવી)
• (tangential – ટેંજેટિયલ – સાચો જવાબ હયસે નહિ)

3) MOOD/AFFECT :-મૂડ / એફેક્ટ :-

મૂડ કેવું છે….

• ઉદાસ, એંકઝીયસ, ડિપ્રેસ, એંગ્રી, euphoric( ઇયુંફોરિક- ખૂબ આનંદિત ), fear, restlessness(રેસ્ટ-લેસ), irritable(ઇરીટેબલ – ચિડિયાપણું)
• મૂડ બદલ્યા રાખે છે….!! કેટલા time એ બદલે છે..
• response(રિસ્પોન્સ) મુજબ મૂડ છે કે નહિ…

4) THOUGHT :- (થોટ – વિચાર)

• વ્યકિત નાં થોટ એ કેવા છે….
• positive(પોઝીટીવ) / negetive (નેગેટીવ)
• વિચારો ઝડપી છે ને વારે-વારે બદલે છે….
• Flights of ideas (ફ્લાઇટ ઓફ આઇડિયા) :-
• વિચારો સતત આવતા હોય પણ તેની દિશા બદલાતી રહેતી હોય છે…….
• અસ્પષ્ટ વિચારો

Neologism (નેઓલોગીસમ) :- નવા નવા શબ્દો નું ઉચ્ચારણ કરે જેનો કોઈ meaning j નથી.

5) PERCEPTION :- (પરસેપશન) :-

Hallucination (હેલ્યુંઝીનેશન) :-

• કોઈ એક્સ્ટરનલ વસ્તુ/અવાજ/સમેલ/સ્પર્શ હોતો નથી છતાં તે હોવા નો ભાસ થાય
• Auditory (ઓડિટરી), visual(વીસયુઅલ), olfactory(ઓલફેકટોરી), gustatory(ગસ્ટેટરી), tectile (ટેકટાઇલ)

Illusion (ઇલ્યુઝન) :-

• બહાર થી મળતી stimuli નું false(ખોટું) perception (પરસેપશન) થાય
• Deja vu(દે-જાવું) :- પૂર્વ જન્મ માં જોયેલા નો ભાસ થાય real માં કોઈ દિવસ મળ્યા હોતા નથી…..
• Jamais Vu (જમાઈસ વું) :- ફેમિલી નાં જ લોકો ને ભૂલી જાય કે જેની સાથે જ રહેતા હોય છે…..

6) COGNITIVE FUNCTION :-

(કોગનીટીવ ફંકશન) :-

• વ્યક્તિ એ conscious (કનસીયાસ) છે કે નહિ તે જાણવું….
• આપણા ને રિપ્લે ધીમે ધીમે આપે છે (stupor)
• coma માં હોય તેવું બેહાવીઓર કરે છે….
• જૂની વાતો વિશે કેવી માહિતી આપે છે…. પૂરે પૂરી વાત ખબર છે કે પછી થોડુક જ યાદ છે….
• સમય, જગ્યા, વ્યક્તિ, વગેરે નો ખ્યાલ છે કે નહિ….

7) MEMORY :-(મેમરી) :-

immediate (ઈમીડિયેટ ) memory :-

• કોઈ વાત કહી તે રીપીટ કરવા કહેવું….

remote (રિમોટ) memory :-

• પોતાના મેરેજ ની તારીખ, પોતાની ઉંમર, જોબ ક્યારે મેળવી ક્યાં મેળવી…..તે યાદ છે કે નહિ….

recent (રીસેન્ટ) memory :-

• હમણાં ની j ઘટનાઓ યાદ છે કે નહિ તે જાણવું….
• સવારે શું જમ્યા, ક્યારે જમ્યા, ક્યારે ઉઠ્યા….

8) INTELLIGENCE :-(ઈનટેલીજેન્સ) :-

• લખી – વાંચી શકે છે કે નહિ…અને સ્કૂલ performance કેવું હતું …..

9) INSIGHT :-(ઈનસાઇટ) :-

• વ્યક્તિ ને પોતાની condition (કંડીશન) વિશે ખબર છે કે નહિ….
• આંતરિક (internal) બુદ્ધિ કેવી છે….
• આ જાણવા તેને પોતાના વિશે પ્રશ્નો પૂછવા તેના જવાબ ના આધારે નક્કી કરવું કે ઈનસાઇટ present છે કે નહિ….

10) JUDGMENT :-(જજમેન્ટ) :-

• આના વિશે ની માહિતી વ્યક્તી નાં knowledge, education level પર આધારિત હોય છે…
• બધા લોકો નું judgment (જજમેન્ટ) અલગ-અલગ હોય છે….

11) ATTENTION / CONCENTRATION :- (અટેનશન / કોન્સેનટ્રશન) :-

Month, week, days વિશે પૂછી શકાય…..

વ્યક્તિ ને 100 માંથી 7 બાદ કરવા કહેવું આગળ તે પૂછતું રહેવું…(100-7 = 93, 93-7 = 86……..)

અથવા રિવર્સ કાઉન્ટ કરાવવા……(100,99,98,97…..)

b. Write the nursing management during Electro convulsive therapy. ઇલેકટ્રો કન્વલસીવ થેરાપી દરમ્યાન નું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ વણેવો.04

Conduct physical examination (ફિઝિકલ એક્ઝામીનેશન) and necessary investigations (ઇન્વેસ્ટિગેશન્સ) like ECG, Hb, urine albumin/sugar, and X-ray.

Explain the procedure (પ્રોસિજર) to the patient’s relatives (રિલેટિવ્સ) and obtain written consent (લખિત મંજૂરી). Avoid directly informing the patient that they are going to receive ECT (ઈસીટી) until necessary.

Remove metallic articles (મેટાલિક આર્ટિકલ્સ) such as watch (વોચ), bangles (બેન્ગલ્સ), rings (રીંગ્સ), and other ornaments (ઓર્નામેન્ટ્સ).

Keep the patient Nil by Mouth (NBM) (નિલ બાય માઉથ) for 6-8 hours before the procedure.

Remove artificial dentures (આર્ટિફિશિયલ ડેન્ચર) to prevent respiratory blockage (રેસ્પિરેટરી બ્લોકેજ).

Remove hair oil (હેર ઓઈલ), lipstick (લિપસ્ટિક), makeup (મેકઅપ), and nail polish (નેલ પોલિશ) to properly assess cyanosis status (સાયનોસિસ સ્ટેટસ).

Instruct the patient to empty bladder (બ્લેડર ખાલી કરવું) and bowel (બાવલ ખાલી કરવું).

Apply allergy/ID bands (આલર્જી/આઈડી બેન્ડ્સ) and avoid including fatty foods (ફેટી ફૂડ્સ), meat (મીટ), or fried foods (ફ્રાઈડ ફૂડ્સ) in their diet.

Encourage the patient to maintain personal hygiene (પર્સનલ હાયજિન) and assess their anxiety level (એન્ઝાયટી લેવલ).

Remove tight clothes (ટાઈટ કપડાં) and provide hospital clothes (હૉસ્પિટલ કપડાં).

Provide emotional support (ઇમોશનલ સપોર્ટ) to reduce the patient’s fear (ફિયર).

Administer muscle relaxants (મસલ રિલેક્સન્ટ્સ) as prescribed to reduce anxiety (એન્ઝાયટી).

Nursing Care During ECT:

Once the patient recovers from anesthesia, transfer them to the recovery room (રીકવરી રૂમ).
Assist the patient in moving from the stretcher (સ્ટ્રેચર) or wheelchair (વ્હીલચેર) to the ECT table (ઇસીટી ટેબલ).

Position the patient in a comfortable dorsal position (કમ્ફર્ટેબલ ડોર્સલ પોઝિશન) with a small pillow under the lumbar region (લંબર રિજ્યન હેઠળ તાકિયો).

Administer short-acting anesthetic drugs (શોર્ટ-એક્ટિંગ એનસ્થીટિક ડ્રગ્સ) or muscle relaxants (મસલ રિલેક્સન્ટ્સ) as prescribed.

Provide support for shoulders and arms (શોલ્ડર અને આર્મને સપોર્ટ આપવો) and restrain the thighs (થાઈઝ) to prevent fractures.

Monitor vital signs (વાઇટલ સાઇન્સ) like blood pressure, pulse, and oxygen levels (ઓક્સિજન લેવલ).

Place a mouth gag (માઉથ ગેગ) and tongue depressor (ટંગ ડિપ્રેસર) to prevent tongue bite (ટંગ બાઇટ).

Clean the electrode placement area (ઇલેક્ટ્રોડ પ્લેસમેન્ટ એરિયા) with alcohol swab or gel (આલ્કોહોલ સ્વેબ અથવા જેલ).

Support the patient’s head and hyperextend the chin (હેડને સપોર્ટ કરો અને ચિનને હાઇપરએક્સટેન્ડ કરો) to prevent jaw fractures.

Assist in placing electrodes (ઇલેક્ટ્રોડ્સ) and provide support to all major joints (મેજર જોડ્સ).

Monitor the voltage, frequency, and duration (વોલ્ટેજ, ફ્રિક્વન્સી, અને ડ્યુરેશન) as per prescription.

Use the cuff method (કફ મેથડ) to monitor seizure activity (સીઝર એક્ટિવિટી).

During seizure activity, administer 100% oxygen (100% ઓક્સિજન).

Nursing Care After ECT:

Position the patient in a side-lying position (સાઇડ-લાઈંગ પોઝિશન) to prevent aspiration of secretions (સિક્રેશનનું એસ્પિરેશન).

Monitor vital signs (વાઇટલ સાઇન્સ) and provide side rails (સાઇડ રેલ્સ) to prevent injury.

Continue oxygenation (ઓક્સિજનેશન) until spontaneous respiration (સ્પોન્ટેનીયસ રેસ્પિરેશન) resumes.

Assess for confusion (કન્ફ્યુઝન) and restlessness (રેસ્ટલેસનેસ).

Administer prescribed medications (મેડિકેશન્સ) and monitor for side effects.

Document the procedure (પ્રોસિજર) and any important events (ઈમ્પોર્ટન્ટ ઇવેન્ટ્સ).

Q.3 Write Short Answers (Any Two) ટૂંકમાં જવાબ આપો. (કોઈપણ બે).2×6=12

a. Describe the points to prevent mental illness in community. કોમ્યુનીટીમાં મેન્ટલ ઇલનેસ અટકાવવાના મુદદાનું વર્ણન કરો.

Community માં Mental Illness અટકાવવાના મુદ્દાઓનું વર્ણન (Describe the points to prevent mental illness in community):

માનસિક રોગ (mental illness) એ માત્ર વ્યક્તિગત નહીં પરંતુ સામૂહિક આરોગ્ય માટે પણ મોટો પડકાર છે. સમુદાયમાં માનસિક રોગ અટકાવવા માટે નીચે જણાવેલા મુખ્ય મુદ્દાઓનું પાલન જરૂરી છે:

1. Public Awareness and Education (જાહેર જાગૃતિ અને શિક્ષણ):
સમુદાયના લોકોમાં માનસિક આરોગ્ય વિશે જાગૃતિ ફેલાવવી, કારણો, લક્ષણો અને સારવાર વિષે યોગ્ય માહિતી આપવી. આથી વ્યક્તિઓ સમયસર સારવાર લઈ શકે છે.

2. Early Detection and Timely Referral (પ્રારંભિક ઓળખ અને યોગ્ય રેફરલ):
પ્રારંભિક લક્ષણો ઓળખી તેમને યોગ્ય સમયે પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્ર કે માનસિક આરોગ્ય વિશેષજ્ઞ પાસે રેફર કરવો.

3. School and Workplace Mental Health Programmes (શાળા અને નોકરી સ્થળે માનસિક આરોગ્ય કાર્યક્રમો):
શાળાઓ અને કાર્યસ્થળ પર સ્ટ્રેસ મેનેજમેન્ટ, કાઉન્સેલિંગ અને રિલેક્સેશન ટેક્નિક્સ જેવી પ્રવૃત્તિઓ શરૂ કરવી.

4. Strengthening Family Support System (કુટુંબ આધાર વ્યવસ્થાને મજબૂત બનાવવી):
ફેમિલી થેરાપી, પેરેન્ટલ ટ્રેનિંગ અને પેશન્ટના પરિવારજનો માટે માર્ગદર્શન દ્વારા પોઝિટિવ અને સહાયક વાતાવરણ ઊભું કરવું.

5. Substance Abuse Prevention (નશા નિવારણ):
અલ્કોહોલ, તમાકુ, ડ્રગ્સ જેવી પદાર્થોની ત્રાસથી દૂર રહેવા માટે વ્યાપક કાર્યક્રમો અને જાહેર નીતિઓ અમલમાં લાવવી.

6. Accessible Mental Health Services (ઉપલબ્ધ અને પરવડતી માનસિક આરોગ્ય સેવાઓ):
પ્રત્યેક વિસ્તારોમાં કાઉન્સેલિંગ, મનોચિકિત્સક સારવાર અને રિહેબિલિટેશન સેવા ઉપલબ્ધ કરાવવી.

7. Stress Management Techniques (સ્ટ્રેસ મેનેજમેન્ટ પદ્ધતિઓ):
યોગ, ધ્યાન (મેડિટેશન), રિલેક્સેશન થેરાપી અને Recreational activities શીખવી અને પ્રોત્સાહન આપવું.

8. Reduce Social Stigma (માનસિક રોગ વિશેની સોસાયટીની માનસિકતા બદલવી):
પેશન્ટ માટે સહાનુભૂતિ, સમજદારી અને સમાજમાં સ્વીકારો વધારવો, જેથી તેઓ ખૂલીને સારવાર લઈ શકે.

b. Write the recent trends in practice of mental health care. મેન્ટલ હેલ્થ કેર પ્રેકટીસના રીસેન્ટ ટ્રેન્ડસ લખો.

માનસિક આરોગ્ય એ વર્તમાન સમયમાં વૈશ્વિક આરોગ્ય ક્ષેત્રની અગત્યની પ્રાથમિકતાઓમાં સ્થાન પામ્યું છે. આધુનિક વૈજ્ઞાનિક વિકાસ અને આરોગ્ય નીતિઓના અભિગમમાં બદલાવને કારણે મેન્ટલ હેલ્થ કેર પ્રેક્ટીસમાં અનેક નવા ટ્રેન્ડ્સ (trends) જોવા મળે છે. નીચે દર્શાવેલ છે તાજેતરના મહત્વપૂર્ણ ટ્રેન્ડ્સનું સંપૂર્ણ વર્ણન:

1. Community-Based Mental Health Services (કમ્યુનિટી આધારિત માનસિક આરોગ્ય સેવાઓ):
આજના સમયમાં પેશન્ટને હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવાને બદલે તેમના પરિવાર અને સમાજના સ્તરે જ માનસિક આરોગ્ય સેવાઓ પ્રદાન કરવા પર ભાર આપવામાં આવે છે. Home-based care, Day-care centers, અને Outreach Programs હવે વધુ પ્રમાણમાં વિકસાવવામાં આવ્યા છે.

2. Integration of Mental Health with Primary Health Care (પ્રાથમિક આરોગ્ય સેવા સાથે માનસિક આરોગ્યનું એકીકરણ):
WHOના માર્ગદર્શન મુજબ હવે માનસિક આરોગ્ય સેવાઓને Primary Health Care System નો અભિન્ન ભાગ બનાવવામાં આવી રહ્યો છે. આથી પેશન્ટને સામાન્ય આરોગ્ય સેવાઓ સાથે સાથે માનસિક સારવાર પણ એક સાથે મળી શકે છે.

3. Telepsychiatry and Digital Mental Health (ટેલિસાયકિયાટ્રી અને ડિજિટલ મેન્ટલ હેલ્થ):
દૂર દૂરના વિસ્તારોમાં પેશન્ટ સુધી માનસિક સારવાર પહોંચાડવા માટે Telepsychiatry અને Mobile Health Applications નો ઉપયોગ ઝડપથી વધી રહ્યો છે. પેશન્ટ વીડિયો કોલ, મેસેજિંગ અથવા એપ્લિકેશન મારફતે માનસિક સ્વાસ્થ્ય સેવાઓ મેળવી શકે છે.

4. Use of Evidence-Based Psychotherapies (એવિડન્સ-બેઝ્ડ સાઇકોથેરાપીનો ઉપયોગ):
હવે થેરાપિસ્ટો Cognitive Behavioral Therapy (CBT), Dialectical Behavioral Therapy (DBT) અને Mindfulness-based Therapy જેવી સાબિત પદ્ધતિઓનો વધુ ઉપયોગ કરે છે. આ થેરાપીઓ વૈજ્ઞાનિક રીતે અસરકારક માનવામાં આવે છે.

5. Focus on Preventive Mental Health (પ્રિવેન્ટિવ મેન્ટલ હેલ્થ પર ભાર):
માનસિક રોગ થવાની પહેલાં જ તેનું નિવારણ થતું રહે એ માટે શાળાઓ, નોકરી સ્થળો અને સમુદાય સ્તરે Stress Management, Early Screening, અને Psychoeducation ઉપર ભાર આપવામાં આવે છે.

6. Patient-Centered and Holistic Care (પેશન્ટ-સેન્ટર્ડ અને સમગ્ર દૃષ્ટિથી સારવાર):
અત્યારની પદ્ધતિઓ પેશન્ટના તમામ પાસાંઓ – શારીરિક, માનસિક, સામાજિક અને ભાવનાત્મક – ને ધ્યાનમાં રાખીને થેરાપી આપતી હોય છે. પેશન્ટના અધિકારો, પસંદગીઓ અને ભાગીદારી ઉપર ભાર આપવામાં આવે છે.

7. De-Stigmatization Initiatives (માનસિક રોગ સંબંધિત कलંક દૂર કરવાના પ્રયાસો):
Mentally ill પેશન્ટ પ્રત્યેના તિરસ્કાર અને societal discrimination દૂર કરવા માટે સરકારી અને ખાનગી સંસ્થાઓ દ્વારા મોટા પ્રમાણમાં જાગૃતિ કાર્યક્રમો યોજવામાં આવે છે. જેમ કે Mental Health Awareness Weeks, Social Media Campaigns, વગેરે.

8. Rights-Based Approach to Mental Health (અધિકાર આધારિત અભિગમ):
મોડર્ન પ્રેક્ટિસ પેશન્ટના માનવ અધિકારો, ગોપનીયતા અને સ્વતંત્રતા પર ભાર મૂકે છે. Mental Healthcare Act, 2017 જેવા કાયદાઓ પેશન્ટના અધિકારની રક્ષા કરે છે.

9. Multidisciplinary Team Approach (મલ્ટિડિસીપ્લિનરી ટીમ અભિગમ):
સફળ સારવાર માટે હવે મેડિકલ ડોક્ટર, સાઇકિયાટ્રિસ્ટ, ક્લિનિકલ સાઇકોલોજિસ્ટ, સાઇકિયાટ્રિક નર્સ અને સોશિયલ વર્કર – બધાને જોડીને કામગીરી કરાય છે.

10. Focus on Vulnerable Groups (અતિ સંવેદનશીલ જૂથો પર ધ્યાન):
છોકરીઓ, વૃદ્ધો, શારિરિક-મેનટલી દિવ્યાંગ પેશન્ટ અને LGBTQ+ સમુદાય માટે વિશેષ થેરાપી અને સપોર્ટ સેવાઓ ઉપલબ્ધ છે, જેથી તેમની માનસિક જરૂરિયાતો પૂરી પાડી શકાય.

c. Explain the phases of therapeutic nurse patient relationship. થેરાપ્યુટીક નર્સે પેસન્ટ રીલેશનશીપ ના તબકકાઓ સમજાવો.

PHASES OF THERAPEUTIC NURSE-PATIENT RELATIONSHIP (થેરાપ્યુટીક નર્સ-પેશન્ટ રિલેશનશિપ ના તબક્કાઓ):

નર્સ પેશન્ટ રિલેશનશિપ એ પ્લાન કરેલ પર્પઝફુલ નર્સ અને પેશન્ટ વચ્ચેની વાતચીત નું End Result છે. જેના દ્વારા બિહેવિયર, Thought અને ફીલિંગ share કરી શકાય છે. જેના 4 Phases હોય છે.

•1.Pre-Interaction Phase (ક્રિયાપ્રતિક્રિયા પહેલાનો તબક્કો)

•2.Orientation Phase (ઓરિએન્ટેશન તબક્કો)

•3.Working Phase (કાર્યકારી તબક્કો)

•4.Termination Phase (સમાપ્તિ તબક્કો)

1.Pre-Interaction Phase(પ્રિ-ઇન્ટરેકશન phase)

     નર્સ પ્રથમ વખત પેશન્ટ ના કોન્ટેક્ટ માં આવે છે તે પહેલા જ પ્રિ-ઇન્ટરેકશન ફેઝની શરૂઆત થાય છે.પેશન્ટ સાથે નર્સનું ફર્સ્ટ ટાસ્ક Investigation છે.આ Phase ક્લાયન્ટ અસાઈન થાય છે ત્યારે શરૂ થાય છે.

Nurses ને સાયકીયાટ્રીક પેશન્ટ વિશે ખોટી માન્યતાઓ અને Prejudice (પૂર્વઅનુમાન) હોઈ શકે છે, ઘણી નર્સો અયોગ્યતાની લાગણી, દુઃખ પહોંચાડવાનો ડર, પેશન્ટ ના અપમાનજનક અને હિંસક વર્તનનો ડર વ્યક્ત કરે છે. Nurses એ અસુરક્ષા, મંજૂરી મેળવવાની વર્તણૂકની લાગણીઓને પણ ઓળખવી જોઈએ.

સેલ્ફ એનાલિસિસ કે જે Pre-interaction Phase ને દર્શાવે છે તે જરૂરી કાર્ય છે.તેને ઇફેક્ટિવ બનાવવા માટે, નર્સ પાસે યોગ્ય સેલ્ફ કન્સેપ્ટ અને Self Esteem હોવું જરૂરી છે. તેઓએ અન્ય લોકો સાથે કન્સ્ટ્રકટીવ રિલેશન રાખવો જોઈએ અને પેશન્ટને તે જ રીતે હેલ્પ કરવા Reality નો સામનો કરવો જોઈએ.

“NURSES TASK”

~પોતાની લાગણીઓ, ફેન્ટેસી (કલ્પનાઓ)અને ડરની ઓળખ કરવી.

~પોતાની પ્રોફેશનલ સ્ટ્રેન્થ અને લિમિટેશન (મર્યાદા )નું એનાલિસિસ કરો.

~પેશન્ટ નો ડેટા મેળવવો.

કલાયન્ટ સાથે first મિટિંગ નો પ્લાન કરવો.

“PROBLEMS”

~સેલ્ફ એનાલિસિસ અને સેલ્ફ એકસેપ્ટન્સ માં ડિફિકલ્ટી.

~Anxiety (ચિંતા)

~Depression

~Anger (ગુસ્સો)

~Boredom (કંટાળો)

“WAYS TO OVERCOME”(પ્રોબ્લેમ્સ દૂર કરવાની પદ્ધતિઓ)

~સેલ્ફ એનાલિસિસ માં સાથીદારો અને સુપરવાઇઝરની મદદ લેવી અને reality નો સામનો કરવો.

~પોતાનું એનાલિસિસ કરો અને તેની અને મર્યાદાને ઓળખો.

2.Orientation Phase(ઓરિએનટેશન phase)

ઓરિએનટેશન Phase ને Introductory Phase પણ કહે છે.આ phase ત્યારે શરૂ થાય છે જ્યારે નર્સ એ પેશન્ટ પાસે જાય છે, પોતાનો ઇન્ટ્રોડ્કશન આપે છે અને તેના વિશે ઈન્ટ્રોડક્સન મેળવે છે. નર્સ અને પેશન્ટ જેઓ અજાણ્યા છે તેઓ પ્રથમ વખત મળે છે અને પરિચિત બને છે. ઓરિએન્ટેશનનો તબક્કો ત્યારે સમાપ્ત થાય છે જ્યારે નર્સ અને દર્દી એકબીજાને યુનિક માનવી તરીકે સ્વીકારવાનું શરૂ કરે છે.

      આ Phase માં ક્લાયંટ અને નર્સ Interaction માટે face to face આવે છે.આ તબક્કામાં જ થેરાપ્યુટીક રિલેશનશિપ નું Termination (સમાપન) Phase શરૂ થાય છે. આ તબક્કા દરમિયાન થેરાપ્યુટીક રિલેશનશિપ ના ગોલ્સ વિશે પણ ડિસકસ કરવામાં આવે છે.

આ phase દરમિયાન, નર્સ અને પેશન્ટ પ્રથમ વખત મળે છે. પેશન્ટ એ શા માટે હેલ્પ માંગી તે શોધવાની નર્સની પ્રાથમિક ચિંતાઓમાંની એક છે.

 તે પેશન્ટના પ્રોબ્લેમ્સ પર ફોકસ કરવામાં અને પેશન્ટ ના મોટીવેશન નું લેવલ નક્કી કરવામાં નર્સને હેલ્પ કરે છે.

“NURSES TASK”

~Trust અને rapport build કરવો.

~વિચારો અને લાગણીઓની વર્બલ એક્સપ્રેસન (મૌખિક અભિવ્યક્તિમાં) સહાય કરો.

~થેરાપ્યુટીક environmemt નું નિર્માણ કરવું.

~પેશન્ટની લાગણીઓ, શક્તિઓ અને નબળાઈઓ સહિતનો ડેટા કલેકટકરો.

~પેશન્ટ અને નર્સ બંને માટે acceptable કૉમ્યૂનિકેશન method સ્થાપિત કરવી.

~નર્સીંગ ઇન્ટરવેનશન માટે પ્રાથમિકતાઓ સેટ કરો.

~પ્રત્યેક મીટિંગ માટે ટાઈમ,સ્થળ અને duration તેમજ રિલેશનશિપ કેટલા સમય સુધી અમલમાં રહેશે તે નક્કી કરીને થેરાપ્યુટીક contractની શરૂઆત કરવી.

•પેશન્ટની પ્રોબ્લેમ્સ ને આઈડેન્ટીફાઈ કરવી.

•specific goals સેટ કરો.

“PROBLEMS”

~એકબીજાનેયુનિક વ્યક્તિ તરીકેની ધારણા ન થાય.

~નર્સ અને પેશન્ટ વચ્ચે એગ્રીમેન્ટ સ્થાપિત કરવા સંબંધિત problems.

~સોશ્યિલ ક્લાસ

~Anxiety

“WAYS TO OUTCOME”(પ્રોબ્લેમ્સ દૂર કરવાની રીતો)

નર્સ દર્દી પાસેથી જે કલેકટ કરવામાં આવેલ ડેટા સુપરવાઈઝરને શેર કરે છે. સુપરવાઈઝરએ એવું વાતાવરણ પૂરું પાડવું જોઈએ કે જેમાં નર્સ ટીકાના કોઈપણ ડર વિના પોતાને પ્રગટ કરવા માટે મુક્ત અનુભવે.

3.Working Phase(કાર્યકારી તબક્કો)

       આ Phase ત્યારે શરૂ થાય છે જ્યારે નર્સ અને પેશન્ટ ઓરિએન્ટેશન phase ના બેરિયર્સ (અવરોધને) દૂર કરવામાં સક્ષમ હોય છે. આ phase દરમિયાન નર્સ અને પેશન્ટ સક્રિયપણે Goalsને પહોંચી વળવા માટે કાર્ય કરે છે જે તેમણે ઓરિએન્ટેશન phase દરમિયાન Set કર્યા હતા. આ phase ની લાક્ષણિકતા એ છે કે નર્સ Anxiety ને દૂર કરવામાં સક્ષમ છે અને પેશન્ટના ના અજાણ્યા ડરમાં પણ ઘટાડો થાય છે. ટ્રાન્સફર અને કાઉન્ટર ટ્રાન્સફર જેવી પ્રતિક્રિયાઓ પણ ઘટે છે.

     થેરાપ્યુટીક વર્ક આ working phase માં કરવામાં આવે છે. ઓરિએનટેશન phase માં નક્કી કરાયેલ goals ને આ phase માં પૂર્ણ કરવામાં આવે છે.actual બિહેવિયર ચેન્જ એ આ તબક્કાનું ફોકસ છે.

     પરસેપ્સન , વિચારો, લાગણીઓ અને ક્રિયાઓને જોડીને, નર્સ પેશન્ટને Anxiety ઘટાડવા, સ્વતંત્રતા વધારવા અને કોપિંગ મિકેનિઝમ (સામનો કરવાની પદ્ધતિઓમાં) હેલ્પ કરે છે.

     પેશન્ટ સામાન્ય રીતે આ phase દરમિયાન resistance દર્શાવે છે.પેશન્ટ રિલેક્સ થાય છે, નર્સ પર વિશ્વાસ કરે છે, અને અસેસમેન્ટ પ્રોસેસ ચાલુ રહે છે અને care plan ડેવલપ થાય છે ત્યારે નર્સ સાથે પરસ્પર નક્કી કરેલા goals પર discuss કરે છે.

   ~”NURSES TASK”

~પેશન્ટનો ડેટા કલેકટ કરવો અને need ને આઇડેન્ટિફાય કરવી.

~પેશન્ટ ના પ્રોબ્લેમ્સ ને આઇડેન્ટિફાય કરવા માટે હેલ્પ કરવી.

~કોપિંગ મિકેનિઝમ નો ઉપયોગ કરવો.

~પોઝિટિવ સેલ્ફ કન્સેપ્ટને પ્રમોટ કરવું.

~બિહેવિયર ચેન્જ કરવા ફેસિલિટેટ કરો.

~તેમને પોતાની રીતે કાર્ય કરવાની તકો આપવી.

~એકશન નું વાસ્તવિક plan ડેવલપ કરવું.

~એક્શન પ્લાનનું emplemantation કરવું.

~એકશન પ્લાનના resultનું evaluation કરવું.

~Nurses એ ટ્રીટમેન્ટ માટે પેશન્ટ નો role શું છે તેના વિશે ઇન્ફોરમેશન આપવી.

“PROBLEMS”

~પેશન્ટ દ્વારા નર્સ નું ટેસ્ટિંગ કરવામાં આવે છે.

~મેન્ટલ ઇલનેસ ધરાવતા પેશન્ટ માં ઝડપથી progress ન જોવા મળે.

~ડેટા કલેકટ કરવા માટે ડિફિકલ્ટી થાય છે.

~Fear Of Closeness (નર્સ પેશન્ટ સાથે closely work કરે છે તેથી તેને fear હોય છે.

~Nurses Life Stress

~Resistance Behaviour

“WAYS TO OUTCOME”(પ્રોબ્લેમ્સ દૂર કરવાની રીતો)

~સુપરવાઈઝર એક્સપર્ટ સાથે વાતચીત કરવી જોઈએ અને અન્ય ગ્રુપ મેમ્બર્સની હેલ્પ ઉપયોગી થશે, અને કલેકટ કરેલા ડેટા નું ઇન્ટરપ્રિટેશન કરવામાં હેલ્પ કરશે.

4.Termination Phase(સમાપન તબક્કો).

    ટરમીનેશન phase ને resolution phase અથવા end phase કહે છે. ટરમીનેશન phase ની શરૂઆત ઓરિયેન્ટેશન Phase થી થાય છે.

     થેરાપ્યુટીક રિલેશનશિપ નો મોસ્ટ ઈમ્પોર્ટન્ટ અને મોસ્ટ ડિફિકલ્ટ phase છે. આ phase માં થેરાપ્યુટીક રિલેશનશિપ નું Termination (સમાપન) થાય છે.

     આ phase નો મુખ્ય goal Relationship ને therapeutic end આપવાનો છે.

      આ time ફીલિંગ્સ અને મેમરીને exchange કરવાનો અને પેશન્ટના પ્રોગ્રેસ અને goal પૂર્ણ થયો છે કે નહિ તેનું evaluation કરવાનો સમય છે.

“CRITERIA FOR TERMINATION”

~પેશન્ટ ના પ્રેઝન્ટ પ્રોબ્લેમ્સ releive થઇ જાય.

~પેશન્ટ ના સોશ્યિલ ફંક્શન ઈમ્પ્રુવ થઇ જાય.

~પેશન્ટ ના “ego” ફંક્સન મજબૂત થાય.

~પેશન્ટ પ્લાન કરેલ ટ્રીટમેન્ટ goal chieved કરે.

“CAUSES OF TERMINATION”

~પેશન્ટ ward માંથી પોતાની રીતે leave થઇ જાય.

~Nurse રિલેશનશિપ ને કેટલાક કારણો ને લીધે terminate કરે.

~પેશન્ટ “parole” પર જાય અને હોસ્પિટલ પર પરત આવે ત્યારે.

~જયારે પેશન્ટ discharge થાય છે ત્યારે થેરાપ્યુટીક રિલેશનશિપ ટરમીનેટ થાય છે.

~Nurses ની ડ્યુટી ચેન્જ થાય ત્યારે.

“PREPERATION OF PATIENT”

~Nurse Patient Relationship ના Goal પુરા થયા છે કે નહિ તે સમજાવવું.

~ટરમિનેશન બાબતે નિર્ણય લેવો.

~પેશન્ટ ને જાણ કરવી.

~Nurse એ પેશન્ટ Anxiety અને Fear માટે તેને બોલવા મોટીવેટ કરવા જોઈએ.

~પેશન્ટ ને ડિસ્ચાર્જ થતા પહેલા “parole”પર મોકલવા જોઈએ.

  “NURSES TASK”

~રિલેશનશીપ ને થેરાપ્યુટીક end આપવો.

~Separation ની reality establish કરવી.

~રિલેશનશિપ બાબતે ફીલિંગ નું રીવ્યુ કરવું.

~થેરાપી નું પ્રોગ્રેસ અને goals ની પ્રાપ્તિનું review કરવું.

~રિજેકશન, loss, sadness અને anger સંબંધિત બીહેવિયરની ફીલિંગ્સનું explore કરવું.

“PROBLEMS”

~પેશન્ટ નું Angry Behaviour (ગુસ્સાવાળું વર્તન).

~Nurse ને Punish કરવા પ્રયત્ન કરે.

~Termination ને ignore કરે.

~Nurses ના Faults નિકાળવાનો પ્રયત્ન કરે.

“WAYS TO OUTCOME”(પ્રોબ્લેમ્સ દૂર કરવાની રીતો)

~Nurse એ પેશન્ટ ની ફીલિંગ બાબતે aware અને યોગ્ય રીતે deal કરવી.

~Nurse એ પેશન્ટ ને termination બાબતની ફીલિંગ કહેવા માટે મોટીવેટ કરવા જોઈએ.

~Supervisor સાથે discuss કરવી જેથી તેઓ હેલ્પ કરી શકે.

Q.4 Write Short notes (ANY THREE) ટૂંક નોંધ લખો (કોઈપણ ત્રણ).12

1.Psychotherapy – સાઇકોથેરાપી

Psychotherapy એ emotional (ઇમોશનલ) અને personality problems (પર્સનાલિટી પ્રોબ્લેમ્સ) માટેની treatment method (ટ્રીટમેન્ટ મેથડ) છે.

Basic principles (બેઝિક પ્રિન્સીપલ્સ):
આ થેરાપી એ Therapist-patient relationship (થેરાપીસ્ટ-પેશન્ટ રિલેશનશિપ) પર આધારિત છે.
થેરાપીસ્ટ પેશન્ટને Respect (રિસ્પેક્ટ) આપે છે અને તેમને human being (હ્યુમન બેઇંગ) તરીકે ગણે છે.

Purpose of Psychotherapy (સાયકોથેરાપીનો ઉદ્દેશ):

પેશન્ટમાં self-identity (સેલ્ફ આઇડેન્ટિટી) ની sense ડેવલપ કરવામાં મદદ કરવી.
Individual psychotherapy (ઇન્ડિવીજ્યુઅલ સાયકોથેરાપી) અને group therapies (ગ્રુપ થેરાપી) ના combination (કોમ્બિનેશન) નો ઉપયોગ કરીને interpersonal (ઇન્ટરપર્સનલ) અને intrapersonal skills (ઇન્ટ્રાપર્સનલ સ્કિલ્સ) Provide કરવી.

Mental illness (મેન્ટલ ઇલનેસ), drug addiction (ડ્રગ એડિક્શન) જેવા કેસમાં patients (પેશન્ટ્સ) ને મદદ કરવી.

Key Characteristics of Psychotherapy (સાયકોથેરાપીનાં મુખ્ય લક્ષણો):

1. Emotional problems (ઇમોશનલ પ્રોબ્લેમ્સ) માટેની treatment method જેમાં trained individuals (ટ્રેઇન્ડ વ્યક્તિઓ) પેશન્ટના symptoms (લક્ષણો) ને modify (મોડિફાય) અને remove (રિમૂવ) કરે છે.
2. Thoughts, feelings, social experiences (વિચારો, લાગણીઓ, સોશ્યિલ એક્સપિરિયન્સ) અને relationships (રિલેશનશીપ્સ) વિશે understanding (સમજ) વધારવા માટે ડિઝાઇન કરેલ છે.
3. Individual and family patterns (વ્યક્તિગત અને ફેમિલી પેટર્ન) ને observe (ઓબઝર્વ) કરીને insights (ઇન્સાઇટ્સ) મેળવવામાં મદદ કરે છે.

Benefits of Psychotherapy (સાયકોથેરાપીના ફાયદા):

• Self-awareness (સ્વ-જાગૃતિ) અને emotional regulation (ઇમોશનલ નિયંત્રણ) સુધારવામાં મદદ કરે છે.
• Social and interpersonal skills (સોશ્યલ અને ઇન્ટરપર્સનલ સ્કિલ્સ) ડેવલપ કરે છે.
• Mental health issues (મેન્ટલ હેલ્થ ઇશ્યૂઝ)ના long-term management માટે ઉપયોગી છે.

INDIVIDUAL PSYCHOTHERAPY (ઇન્ડિવીજ્યુઅલ સાયકોથેરાપી)

• આ psychotherapy (સાયકોથેરાપી) one-to-one basis (વન ટુ વન બેસિસ) પર conduct કરવામાં આવે છે.
• એક therapist (થેરાપીસ્ટ) એ એક જ સમયે એક client (કલાયન્ટ)ને treat કરે છે.

Definition:

Individual psychotherapy એ એવી method (મેથડ) છે, જેમાં વ્યક્તિની feelings (ફીલિંગ્સ), attitudes (એટીટ્યુડ), thinking (થિંકીંગ), અને behavior (બિહેવિયર) ને explore (એક્સપ્લોર) કરવામાં આવે છે અને તેમાં change (ચેન્જ) લાવવાની કોશિશ થાય છે.

Purpose of Individual Psychotherapy:

• Emotional regulation (ઇમોશનલ નિયંત્રણ) માટે.
• Self-awareness (સ્વ-જાગૃતિ) વધારવા માટે.
• વ્યક્તિના thoughts (વિચારો) અને behaviors (બિહેવિયર્સ) ને positive direction (સકારાત્મક દિશા) માં લાવવા માટે.

Advantages:

• Personalized attention (વ્યક્તિગત ધ્યાન).
• ક્લાયન્ટને તેમના issues (મુદ્દાઓ) વિશે openly discuss (ઓપનલી ચર્ચા) કરવાની safe environment મળે છે.
• Therapist-client relationship (થેરાપીસ્ટ-કલાયન્ટ રિલેશનશીપ) મજબૂત બને છે, જે healing (હીલિંગ) માટે મદદરૂપ છે.

Indication (ઇન્ડિકેશન):

• Stress-related disorders (સ્ટ્રેસ રિલેટેડ ડીસઓર્ડર્સ)
• Alcoholism (આલ્કોહોલિઝમ)
• Sexual disorders (સેક્સ્યુઅલ ડીસઓર્ડર્સ)

Aims of Individual Psychotherapy (ઇન્ડિવિજુઅલ સાયકોથેરાપીના ઉદ્દેશ):

1. Therapist (થેરાપીસ્ટ) એ client’s feelings (ક્લાયન્ટની લાગણીઓ) ને સમજવી.
2. Maladaptive behavior (માલએડેપટીવ બિહેવિયર/ખરાબ વર્તન) ને modify (મોડીફાઈ) કરવું.
3. Improve interpersonal relationships (IPR) (ઈન્ટરપર્સનલ રિલેશનશીપ્સ ઇમ્પ્રુવ કરવા) અને establish therapeutic relationship (થેરાપ્યુટિક રિલેશનશીપ સ્થાપિત કરવું).
4. Bring personal changes (વ્યક્તિગત ફેરફાર કરવું) અને provide consistent emotional support (સતત ઇમોશનલ સપોર્ટ પૂરો પાડવો).
5. Help client (ક્લાયન્ટ)ને તેમના problems (પ્રોબ્લેમ્સ) વિશે વધુ understanding (સમજ) મેળવવામાં મદદ કરવી.

Nurse’s Role (નર્સની ભૂમિકા):

1. Coordinate (કો-ઓર્ડિનેટ) ટીમના અન્ય મેમ્બર્સ સાથે.
2. Allow patients (પેશન્ટને) પોતાના decisions (ડિસિઝન) લેવા દેવું.
3. Explain treatment (ટ્રીટમેન્ટ વિશે સમજાવવું).
4. Develop a trusting relationship (ટ્રસ્ટિંગ રિલેશનશીપ ડેવલપ કરવી).
5. Nurses એ ક્લાયન્ટને involve in therapy (થેરાપી માં શામેલ થવા) માટે encourage (ઉત્સાહિત) કરવું.

2.Lithium toxicity – લીથીયમ ટોકસીસીટી

પરિચય( introduction):
લિથિયમ ટોક્સિસિટી એ તે કન્ડિશન છે જ્યારે પેશન્ટના બ્લડમાં લિથિયમ (Lithium)નું લેવલ વધારે થઈ જાય છે અને તે ન્યુરોલોજિકલ, કાર્ડિયક અને ગેસ્ટ્રોઇન્ટેસ્ટિનલ સિસ્ટમ પર સિવ્યર અસરો સર્જે છે. લિથિયમ એક મૂડ સ્ટેબિલાઈઝર તરીકે ખાસ કરીને બાયપોલાર ડિસઓર્ડર (Bipolar Disorder) માટે ઉપયોગમાં લેવાતું દવા છે, પરંતુ તેનું થેરાપ્યુટિક ઇન્ડેક્સ (Therapeutic Index) ઘણું નાનો હોવાથી જરાક પણ માત્રા વધી જાય તો ટોક્સિક અસર થાય છે.

લિથિયમનું નોર્મલ લેવલ:

થેરાપ્યુટિક લેવલ: 0.6 – 1.2 mmol/L

ટોક્સિક લેવલ: >1.5 mmol/L

સીવિયર ટોક્સિસિટી: >2.0 mmol/L

લિથિયમ ટોક્સિસિટીનાં પ્રકારો:

1.એક્યુટ લિથિયમ ટોક્સિસિટી (Acute Lithium Toxicity):
નવા પેશન્ટમાં વધુ માત્રામાં દવા લેવાતી હોય ત્યારે થાય છે. લક્ષણો મુખ્યત્વે ગેસ્ટ્રોઇન્ટેસ્ટિનલ (Gastrointestinal) હોય છે જેમ કે ઊલટી, ઊલટીની લાગણી, ડાયેરીયા વગેરે.

2.ક્રોનિક લિથિયમ ટોક્સિસિટી (Chronic Lithium Toxicity):
પેશન્ટ લાંબા સમયથી લિથિયમ લેતો હોય અને ગ્રેજ્યુઅલી લિથિયમનું લેવલ વધી જાય ત્યારે થાય છે. ન્યુરોલોજિકલ લક્ષણો સ્પષ્ટ હોય છે.

3.એક્યુટ-ઓન-ક્રોનિક લિથિયમ ટોક્સિસિટી (Acute-on-Chronic Lithium Toxicity):
પેશન્ટ લાંબા સમયથી લિથિયમ લેતો હોય અને કોઈ કારણસર અચાનક વધુ માત્રામાં લેતો હોય ત્યારે બને છે. તેમાં ગેસ્ટ્રોઇનટેસ્ટિનલ અને ન્યુરોલોજીકલ બંને પ્રકારના લક્ષણો જોવા મળે છે.

લક્ષણો (Symptoms):

• ગેસ્ટ્રોઇનટેસ્ટિનલ (Gastrointestinal):
• ઊલટી
• ભૂખ ન લાગવી
• પેટમાં દુઃખાવો
• ડાયેરીયા
• ન્યુરોલોજીકલ (Neurological):
• કન્ફ્યૂઝન (Confusion)
• એટેક્સિયા (Ataxia) – ચાલવામાં સંતુલન ન રહેવું
• ટ્રેમર (Tremor)
• સીઝર (Seizure)
• કોમા (Coma)
• કાર્ડિયાક (Cardiac):
• અરિધ્મિયા (Arrhythmia)
• બ્રેડીકાર્ડિયા (Bradycardia)
• યુરીનરી સીસ્ટમ પર ઇફેક્ટ:
• પોલ્યુરિયા (Polyuria)
• ડિહાઈડ્રેશન (Dehydration)

• ઍક્યુટ કિડની ઈન્જરી (Acute Kidney Injury)

કારણો (Causes):

• લિથિયમની વધુ માત્રા લેવાય તો
• કિડનીનું ફંક્શન ખરાબ થવું
• ડિહાઈડ્રેશન
• થાયાઝાઈડ ડાય્યુરેટિક્સ (Thiazide Diuretics), એન્સેઇડ્સ (NSAIDs), એસી ઇનિહિબિટર્સ (ACE Inhibitors) જેવી દવાઓ સાથે લેવું
• ઓવરડોઝ

ડાયગ્નોસિસ (Diagnosis):

બ્લડ લિથિયમ લેવલ માપવું

ઈલેક્ટ્રોલાઇટ્સ, ક્રિયેટિનિન ચેક કરવું

ઈસિજિ (ECG) દ્વારા હ્રદયની સ્થિતિ જાણવી

ન્યુરોલોજીકલ એસેસમેન્ટ

ટ્રીટમેન્ટ (Treatment):

1.હળવી ટોક્સિસિટી માટે:

લિથિયમ બંધ કરવું

હાઈડ્રેશન સુધારવો (ઓરલ કે IV ફ્લુઈડ દ્વારા)

બ્લડ લેવલનું ક્લોઝ મોનિટરિંગ

2.મધ્યમ થી ભારે ટોક્સિસિટી માટે:

લિથિયમ રોકી દેવું

IV નોર્મલ સેલાઈન (Normal Saline) આપવી

હેમોડાયાલિસિસ (Hemodialysis) કરવી – ખાસ કરીને જ્યારે લિથિયમ લેવલ >2.5 mmol/L હોય, અથવા ન્યુરોલોજીકલ લક્ષણો સીરિયસ હોય

પ્રીવેન્શન (Prevention):

લિથિયમ ડોઝ નિયમિત રીતે ચેક કરવો

પેશન્ટને હાઇડ્રેટ રહેવા કહવું

કિડની ફંક્શન પર નજર રાખવી

ઇન્ટરએક્ટિંગ દવાઓ ટાળવી

લિથિયમ લેવલ નિયમિત રીતે મોનિટર કરવું

લિથિયમ ટોક્સિસિટી એ સિવ્યર કન્ડિશન છે જે ઝડપથી ઓળખીને યોગ્ય સારવાર આપવામાં આવે તો ટાળવામાં આવે છે. પેશન્ટનો નિયમિત ફોલોઅપ, બ્લડ મોનિટરિંગ અને યોગ્ય મેડિકલ સુપરવિઝન ખૂબ જ આવશ્યક છે.

3.Delusion- ડીલ્યુશન

ઇન્ટ્રોડક્શન ( introduction):

ડિલ્યુઝન એ સાયકોલોજીકલ સિમ્ટોમ્સ છે જેમાં પેશન્ટને એવી ગેરવાસ્તવિક માન્યતાઓ હોય છે જે સ્પષ્ટ રીતે ખોટી હોય છતાં તેને પેશન્ટ દ્રઢપણે સાચી માનતો રહે છે, આ માન્યતાઓ કોઈપણ તાર્કિક સ્પષ્ટીકરણ કે એવિડેન્સ દ્વારા બદલી શકાતી નથી. ડિલ્યુઝન (Delusion) એ સિદ્ધાંતરૂપે પેરાનોઈડ ડિસઓર્ડર (Paranoid Disorder), શિઝોફ્રેનિયા (Schizophrenia), શિજોઅફેક્ટિવ ડિસઓર્ડર (Schizoaffective Disorder), મેજોર ડિપ્રેસિવ ડિસઓર્ડર (Major Depressive Disorder) અને બાયપોલાર ડિસઓર્ડર (Bipolar Disorder) જેવી માનસિક બીમારીઓમાં જોવા મળે છે.

ડિલ્યુઝનની ડેફીનેશન (Definition):

ડિલ્યુઝન એ એક ફિક્સ્ડ, ફોલ્સ બેલીફ (Fixed, False Belief) છે જે પેશન્ટની કલ્ચરલ અથવા ધાર્મિક પૃષ્ઠભૂમિથી ( from a religious background) વિરુદ્ધ હોય છે અને જેનું કોઈ રિયાલિસ્ટિક આધાર ન હોય છતાં પેશન્ટ તેને સંપૂર્ણ સાચું માને છે અને તેને સામે પુરાવા આપી દલીલ કરવામાં આવતી હોવા છતાં પેશન્ટ પોતાનું માન રાખે છે.

ડિલ્યુઝનના પ્રકારો (Types of Delusion):

1.પેરાનોઈડ ડિલ્યુઝન (Paranoid Delusion):

પેશન્ટ માને છે કે કોઈ તેને નુકસાન પહોંચાડવા માંગે છે, સડયંત્ર રચે છે અથવા તેને ટ્રેક કરવામાં આવે છે.

2.ગ્રાન્ડિઓસ ડિલ્યુઝન (Grandiose Delusion):

પેશન્ટ માને છે કે તે બહુ વિશેષ વ્યક્તિ છે જેમ કે ભગવાનનો અવતાર, પ્રસિદ્ધ વિજ્ઞાની કે મહાન શક્તિ ધરાવતો વ્યક્તિ.

3.એરોમેનિક ડિલ્યુઝન (Erotomanic Delusion):

પેશન્ટ માને છે કે કોઈ ફેમસ વ્યક્તિ કે અન્નય કોઇ વ્યક્તિ તેને પ્રેમ કરે છે.

4.નિલ્હિલિસ્ટિક ડિલ્યુઝન (Nihilistic Delusion):

પેશન્ટ માને છે કે દુનિયા હવે નષ્ટ થઈ ગઈ છે અથવા પોતાનું શરીર અથવા આંતરિક અંગો હવે અસ્તિત્વમાં નથી.

5.સોમેટિક ડિલ્યુઝન (Somatic Delusion):

પેશન્ટ માને છે કે તેના શરીરમાં કોઈ ગંભીર બિમારી છે, જે હકીકતમાં નથી.

6.રેફરન્સ ડિલ્યુઝન (Delusion of Reference):

પેશન્ટ માને છે કે ન્યૂઝ, ટીવી, પત્રકારત્વ વગેરે સીધું તેની સાથે સંબંધિત છે.

પેથોફિઝિયોલોજી (Pathophysiology):

ડિલ્યુઝનના પાછળના મિકેનિઝમમાં ડોપામિન (Dopamine) ને યુગ્ત કરાય છે, ખાસ કરીને મેસોલિમ્બિક પાથવે (Mesolimbic Pathway) માં ડોપામિનની અતિશય પ્રવૃત્તિ. કેટલીકવાર સર્વિકલ ટેમ્પોરલ લોબ (Temporal Lobe) અને પ્રીફ્રન્ટલ કોર્ટેક્સ (Prefrontal Cortex) ની બિહારઅપૂર્ણ કામગીરી પણ ડિલ્યુઝન માટે જવાબદાર હોય છે.

ડાયગ્નોસિસ (Diagnosis):

ડાયગ્નોસ્ટિક એન્ડ સ્ટેટિસ્ટિકલ મેન્યુઅલ ઓફ મેન્ટલ ડિસઓર્ડર્સ (DSM-5) મુજબ ડિલ્યુઝનલ ડીસઓર્ડર માટે ચોક્કસ ક્રાઇટેરિયા છે.

ક્લિનિકલ ઇન્ટરવ્યુ

મિની મેન્ટલ સ્ટેટ એક્ઝામ (MMSE)

રુલિંગ આઉટ ઓર્ગેનિક કોઝેસ (જેમ કે બ્રેઇન ટ્યુમર, ન્યુરોલોજીકલ ડિસઓર્ડર વગેરે)

ન્યુરો ઇમેજિંગ (CT/MRI) જયારે જરૂરી હોય ત્યારે

ટ્રીટમેન્ટ (Treatment):

1.ફાર્માકોથેરાપી (Pharmacotherapy):

એન્ટિસાયકોટિક ડ્રગ્સ (Antipsychotic Drugs) જેમ કે રિસ્પિરિડોન (Risperidone), ઓલાનઝાપિન (Olanzapine), અરિપિપ્રાઝોલ (Aripiprazole)

બાયપોલાર ડિસઓર્ડર હોય તો મૂડ સ્ટેબિલાઇઝર્સ (Mood Stabilizers)

ડિપ્રેશન સાથે હોય તો એન્ટીડીપ્રેસન્ટ્સ (Antidepressants)

2.સાઈકોથેરાપી (Psychotherapy):

કોગ્નીનિટિવ બિહેવિરલ થેરાપી (Cognitive Behavioral Therapy)

રિયાલિટી ઓરિએન્ટેશન

ફેમિલી થેરાપી

3.હોસ્પિટલાઈઝેશન (Hospitalization):

જો પેશન્ટ એગ્રેસિવ, સુસાઈડલ અથવા હાય રિસ્ક હોય તો જરૂરી

ડિલ્યુઝન એ ગંભીર સાયકોલોજીકલ કન્ડિશન છે જે પેશન્ટના દૈનિક જીવન, સંબંધો અને કાર્યક્ષમતાને અસર કરે છે. સમયસર ડાયગ્નોસીસ અને યોગ્ય સારવારથી પેશન્ટના લક્ષણોમાં નોંધપાત્ર સુધારો શક્ય છે. મલ્ટિડિસિપ્લિનરી ટીમ દ્વારા માનસિક આરોગ્યનું સમૂહ સેવન જરૂરી બને છે જેથી પેશન્ટ નોર્મલ લાઈફ તરફ પાછો ફરી શકે.

4..Characteristics of mentally healthy person-મેન્ટલી હેલ્ધી પર્સન ના લક્ષણો.

માનસિક રીતે તંદુરસ્ત વ્યક્તિની લાક્ષણિકતાઓ નીચે મુજબ છે.

1. He has his own philosophy of life (તેની પોતાની જીવનની ફિલસૂફી છે):

મેન્ટલ રીતે હેલ્થી વ્યક્તિ સમાજની માંગને ધ્યાનમાં રાખીને પોતાના મૂલ્યો ઘડે છે. આ ફિલસૂફી તેમને તેમની જીવનની વિવિધ પ્રવૃત્તિઓમાં માર્ગદર્શન આપે છે.

2. A proper sense of self-evaluation (સ્વ-મૂલ્યાંકનની યોગ્ય સમજ ):-

સારી રીતે અડજેસ્ટેડ વ્યક્તિ તેની ક્ષમતાઓ, મૉટિવ , મજબૂત મુદ્દાઓ (Strong point)અને મર્યાદાઓ વિશે જાણે છે. તે તેના વર્તનનું કાળજીપૂર્વક મૂલ્યાંકન કરે છે અને તેની ભૂલો સ્વીકારે છે.

3. Emotionally mature (ભાવનાત્મક રીતે પરિપક્વ):-

  તે ઇમોશનલી રીતે પરિપક્વ અને સ્થિર છે અને સારી રિતે તેની લાગણી વ્યક્ત કરે છે અને તેના પર યોગ્ય નિયંત્રણ કરી તેનો ઉપયોગ કરે છે.

4. A balanced self-regarding sentiment. (સંતુલિત સ્વ-સંબંધિત લાગણી):-

તેની પાસે વ્યક્તિગત આદરની યોગ્ય ભાવના છે. તે વિચારે છે કે તે સામાજિક જૂથનો એક મહત્વપૂર્ણ સભ્ય છે અને તેની પ્રગતિ અને કલ્યાણ માટે કંઈક યોગદાન આપી શકે છે.

5. . Socially adjustable (. સામાજિક રીતે એડજસ્ટેબલ):-

આપણે બધા સામાજિક જીવો છીએ. આ સામાજીક જીવન વાસ્તવિકતા Give & Take નો સંદર્ભ આપે છે. મેન્ટલ રીતે હેલ્થી વ્યક્તિ સામાજીક જીવન જીવવાની કળા જાણે છે અને સોશિયલ ગીવ એન્ડ ટેક કરે છે

6. A realistic approach (વાસ્તવિક અભિગમ):-

:  જીવનની વિવિધ સમસ્યાઓ પ્રત્યેનો તેમનો અભિગમ વાસ્તવિક હોય છે. તે આવી શકે તેવા કાલ્પનિક ભય અથવા મુશ્કેલીઓથી ડરતો નથી.

8. Intellectually sound (બૌદ્ધિક રીતે સાઉન્ડ):

   તેણે બૌદ્ધિક શક્તિઓનો પર્યાપ્ત વિકાસ કર્યો હોય છે. આ તેને સ્વતંત્ર રીતે વિચારવા અને યોગ્ય સમયે યોગ્ય નિર્ણય લેવા સક્ષમ હોય છે

9. Emotional maturity. (ઇમોશન પરિપક્વતા): 

ડર, ગુસ્સો, પ્રેમ,  વગેરે જેવી લાગણીઓ સામાન્ય રીતે આપણા સામાજિક જીવનમાં જોવા મળે છે. આવી વ્યક્તિ પરિપક્વ ઇમોશન વર્તન ધરાવે છે. તેમનું તેમના પર નિયંત્રણ છે અને સ્વીકૃત સામાજિક ધોરણો અનુસાર તેમને વ્યક્ત કરે છે.

10. Bravery facing failures (નિષ્ફળતાઓનો સામનો કરવાની હિંમત) :

જીવન એ see-saw  રમત છે. જો આપણે સફળતાનું લક્ષ્ય રાખીએ છીએ, તો આપણે કેટલીકવાર નિષ્ફળતાઓનો સામનો પણ કરીએ છીએ. સંપૂર્ણ મેન્ટલ સંતુલન ધરાવતી વ્યક્તિમાં તેના જીવનમાં નિષ્ફળતાઓનો સામનો કરવા માટે પૂરતી હિંમત અને સહનશક્તિ હોય છે.

11. Punctuality (સમયની પાબંદી):

મેન્ટલ હેલ્થ ધરાવતી વ્યક્તિમાં ઇચ્છનીય સામાજિક અને હેલ્થી ટેવો હોય છે. તે પોતાની પ્રતિબદ્ધતાઓને ભૂલતો નથી અને તેની ફરજો નિભાવવામાં નિયમિત અને સમયના પાબંદ હોય છે.

12. 13. Self-judgment (સ્વ-નિર્ણય):

   સ્વ-નિર્ણય એ આવા વ્યક્તિની મહત્વપૂર્ણ લાક્ષણિકતાઓમાંની એક છે. તે તેનો ઉપયોગ તેની સમસ્યાઓ હલ કરવામાં કરે છે. તે બીજાના જ્જમેન્ટ પર આધાર રાખતો નથી.

મેન્ટ્લી હેલ્થી વ્યક્તિ ની સામન્ય કેરેક્ટરીસ્ટિક્સ :-

તેઓ પોતાના વિશે સારું અનુભવે છે.

તેઓ ડર, ગુસ્સો, પ્રેમ, ઈર્ષ્યા, અપરાધ અથવા ચિંતા જેવી લાગણીઓથી ભરાઈ જતા નથી.

તેઓ સ્થાયી અને સંતોષકારક અંગત સંબંધો ધરાવે છે.

તેઓ અન્ય લોકો સાથે આરામદાયક લાગે છે.

તેઓ પોતાની જાત પર અને અન્ય લોકો સાથે હસી શકે છે.

જો મતભેદો હોય તો પણ તેઓ પોતાના માટે અને અન્ય લોકો માટે આદર ધરાવે છે.

તેઓ જીવનની નિરાશાઓને સ્વીકારવામાં સક્ષમ છે.

તેઓ જીવનની માંગને પૂરી કરી શકે છે અને જ્યારે તેઓ ઊભી થાય ત્યારે તેમની સમસ્યાઓનું સંચાલન કરી શકે છે.

તેઓ પોતાના નિર્ણયો જાતે લે છે.

જ્યારે પણ શક્ય હોય ત્યારે તેઓ તેમના પર્યાવરણને આકાર આપે છે અને જ્યારે જરૂરી હોય ત્યારે તેને અડજેસ્ટેડ કરે છે.

Q.5 Write Meaning (ANY SIX) અર્થ આપો. (કોઇપણ છ).6×2=12

a. Obsession-ઓબ્સેસન

વારંવાર આવતા અને સતત આવતા વિચારો(Thought), આવેગ (Impulse) અથવા ઇમેજ જે ચિંતા, ભય અથવા અણગમો જેવી દુઃખદાયક લાગણીઓના કારણે થાય છે જેને ઓબ્સેશન કહે છે.

b. Agnosia -એગ્નોસીયા

એગ્નોસિયા એટ્લે જેમા વ્યક્તિ કોઇ ઓબ્જેક્ટ,વ્યક્તિ કે સાઉન્ડ વગેરે દ્વારા મળતા સેંસેશન અને સ્ટિમ્યુલાઇ ને ઓળ્ખવા મા નિષ્ફળ જાય છે.

b. Projection-પ્રોજેકશન

આ વારંવાર વાપરવામાં આવતું defense mechanism છે. આમાં અસ્વીકૃત વિચારો, તરંગો, કામનાઓ વગેરેને બીજાઓ પર transfer કરવામાં આવે છે. આમાં વ્યકિત પોતાની ભૂલો અને અન્ય લોકો પર દોષારોપણ (blame) કરે છે. જયારે projection નો ઉપયોગ કરવામાં આવે ત્યારે આપણા સંબંધોમાં મશ્કેલી ઉભી થાય છે.

Ex student પરીક્ષામાં fail થયો હોય તો, તે examiner નો વાંક કાઢે છે કે તેમને સરખી રીતે પેપર તપાસતા જ નથી આવડતું.

C. Ecopraxia- ઇકોપ્રેક્ષિયા

Ecopraxia એ એક ન્યુરોલોજિકલ લક્ષણ છે જેમાં વ્યક્તિ બીજાની મુવમેન્ટ (movements)નું અનુકરણ aware રીતે કરે છે. સામાન્ય રીતે આ પ્રકારની ક્રિયાઓ સ્વૈચ્છિક નથી અને આ અવસ્થાનો સંબંધ Autism Spectrum Disorders, Schizophrenia અથવા Tourette Syndrome જેવી તકલીફો સાથે હોઈ શકે છે.

d. Insight ઇનસાઇટ

Insight એ વ્યક્તિની પોતાની માનસિક સ્થિતિ, બીમારી અથવા તકલીફ અંગેની જાગૃતિ અને સમજણ છે. જ્યારે વ્યક્તિને તેના અસામાન્ય વર્તન અને લક્ષણો વિશે સમજ હોય અને તે સ્વીકારતો હોય, ત્યારે કહેવાય છે કે તે વ્યક્તિ પાસે ઇનસાઇટ સારી છે.

e. Agitation – એજીટેશન

Agitation એ એક માનસિક અને શારીરિક અસ્વસ્થતાની કન્ડિશન છે જેમાં વ્યક્તિ ખૂબ ચિંતિત, બેચેન અને બેસી ન શકે એવી સ્થિતિમાં હોય છે. આ લક્ષણ વિવિધ માનસિક રોગોમાં જોવા મળે છે જેમ કે Mania, Dementia અથવા Delirium.

f. Catharsis – કેથાર્સીસ

Catharsis એ એવી માનસિક પ્રક્રિયા છે જેમાં દબાયેલા ભાવનાઓને શબ્દો, આંસુઓ કે અન્ય અભિવ્યક્તિ દ્વારા બહાર પાડીને તણાવમાં રાહત મળે છે. આ પદ્ધતિ થેરાપી (therapy)માં લાગુ પડે છે જ્યાં વ્યક્તિ તેના આંતરિક દુઃખ અને ભાવનાઓને મુક્તપણે વ્યક્ત કરે છે.

g. Mannerism-મેનરીઝમ

મેનરિઝમ (Mannerism) એ એક પાથોલોજીકલ બિહેવિયરલ પેટર્ન (pathological behavioral pattern) છે, જેમાં વ્યક્તિ અવિચારિત રીતે પુનરાવર્તિત, અપ્રસંગિક અને અસામાન્ય હાવભાવ, જેસ્ચર્સ (gestures), ફેસીયલ એક્સપ્રેશન્સ (facial expressions) અથવા બોડી મુવમેન્ટ (body movements) દર્શાવે છે, જેને કોઈ સ્પષ્ટ ફંક્શનલ પર્પઝ (functional purpose) હોય નહીં. મેનરિઝમ સ્કિઝોફ્રેનિયા (Schizophrenia), ઓટિઝમ સ્પેક્ટ્રમ ડિસઓર્ડર (Autism Spectrum Disorder), અને અન્ય ન્યૂરોસાઈકેાટિક કન્ડીશન્સ (neuropsychotic conditions)માં સામાન્ય રીતે જોવા મળે છે.

h Mental Retardation.- મેન્ટલ રીટાર્ડેશન

મેન્ટલ રિટાર્ડેશન (Mental Retardation) એ એક ન્યૂરો-ડેવલપમેન્ટલ ડિસઓર્ડર (neurodevelopmental disorder) છે, જેમાં વ્યક્તિની ઇન્ટેલેક્ચ્યુઅલ ફંક્શનીંગ (intellectual functioning) એટલે કે બૌદ્ધિક ક્ષમતા અને એડેપ્ટિવ બિહેવિયર (adaptive behavior) એટલે કે દૈનિક જીવનના સામાજિક અને વ્યવહારુ કૌશલ્યોમાં નોંધપાત્ર મર્યાદાઓ જોવા મળે છે. મેન્ટલ રિટાર્ડેશનનો વિકાસ સામાન્ય રીતે 18 વર્ષની ઉંમર પહેલા થાય છે અને તેનો મૂલ્યાંકન ઇન્ટેલિજન્સ ક્વોશન્ટ (Intelligence Quotient) અથવા IQ દ્વારા કરવામાં આવે છે, જેમાં સ્કોર આશરે 70 કે તેથી ઓછો હોય છે. વ્યક્તિની પ્રોબ્લેમ-સોલ્વિંગ (problem-solving), રીઝનિંગ (reasoning), પ્લાનિંગ (planning), જજમેન્ટ (judgment), એકેડેમિક લર્નિંગ (academic learning), અને પ્રેક્ટિકલ અન્ડરસ્ટેન્ડિંગ (practical understanding) જેવી ક્ષમતાઓ પર પ્રતિકૂળ અસર પડે છે. આંતરરાષ્ટ્રીય મેડિકલ માપદંડો અનુસાર, આ સ્થિતિને હાલ મેન્ટલ રિટાર્ડેશનના સ્થાને ઇન્ટેલેક્ચ્યુઅલ ડિસએબિલિટી (Intellectual Disability) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, જે વધુ માનવિક અને આધુનિક વ્યાખ્યા છે.

Q.6 A. Fill in the blanks, ખાલી જગ્યાઓ પૂરો.05

1.Inability to experience pleasure in any activity is called…..કોઇપણ પ્રવૃતિ માં આનંદનો અનુભવ ન થાય તેને……કહે છે. Anhedonia(અન્હેડોનિયા)

2.Indian Mental Health Act was drafted by parliament in……year and came into effect in India in….. Year. ઇન્ડીયન મેન્ટલ હેલ્થ એકટ પાર્લોમેન્ટ દ્રારા ……વર્ષમાં ડ્રાફટ કરાયો અને ……વર્ષમાં ભારતમાં અમલમાં આવ્યો.1987,1993

ઇન્ડિયન મેન્ટલ હેલ્થ એક્ટ પાર્લામેન્ટ દ્રારા _1987_ વર્ષે ડ્રાફ્ટ કરાયો અને _1993_થી ભારતમાં અમલમાં આવ્યો

3.NIMHANS stands for…… NIMHANS નું પુણે સ્વરૂપ…… National Institute of Mental Health and Neuro Sciences_(નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ મેન્ટલ હેલ્થ એન્ડ ન્યુરો સાયન્સેસ)

4.False perception in the absence of external stimuli is known as…… બાહય ઉત્તેજના ની ગેરહાજરીમાં થતા ખોટા આભાસને……કહે છે.Hallucination(હેલ્યુસિનેશન)

B. State whether following statements are True or False નીચેના વિધાનો ખરા છે કે ખોટા તે લખો.05

1.Opium is an example of Narcotic drugs. ઓપીએમ એ નાર્કોટીક ડ્રગનું ઉદાહરણ છે:✅ True (સાચું)

2.Euphoria is seen in depression. ડીપ્રેશનમાં યુકોરીયા જોવા મળે છે:❌ False (ખોટું)
Euphoria સામાન્ય રીતે maniaમાં જોવા મળે છે, જ્યારે depressionમાં ઉદાસીનતા અને નકારાત્મક લાગણીઓ હોય છે.

3.Elevation of mood is primary symptom of Mania. મુડમાં થતો વધારો મેનીયા નું પ્રાથમીક લક્ષણ છે:✅ True (સાચું)

4.Loss of memory is called amnesia. યાદશકતી જતી રહેવી તેને એમ્નેસિયા કહે છે:✅ True (સાચું)

5.Raised intracranial pressure is an absolute contra indication of ECT. ઉંચું ઇન્ટ્રાકેનીયલ પ્રેસર તે ECT માટે નિરપેક્ષ કોન્ટ્રાઇન્ડીકેશન છે:✅ True (સાચું)

C. Match the following. નીચેનાં જોડકાં જોડો 05

A B

1.Agoraphobia-એગોરાફોબીયા 1.Fear of water – પાણી નો ડર

2.Gamophobia-ગેમોફોબીયા 2.Fear of places or situation – જગ્યા અથવા પરીસ્થીતી નો ડર

3.Acrophobia – એક્રોફોબીયા 3.Fear of getting married-લગ્ન નો ડર

4.Zoophobia – ઝુફોબીયા 4.Fear of Animal – પ્રાણી નો ડર

5.Aquaphobia – એક્વાફોબીયા 5.Fear of height-ઉચાઇ નો ડર

6.Fear of blood – લોહી નો ડર

✅(Answer):
1 → 2
2 → 3
3 → 5
4 → 4
5 → 1