MENTAL HEALTH NURSING (GNM 2ND YEAR) 03/07/2023 PAPER SOLUTION NO.8

Q-1

a) Write down Etiology of Mania. મેનીયા થવાના કારણો લખો.03

A. જિનેટિક્સ (Genetics):

• ફેમિલી હિસ્ટ્રી (Family History):
  • જો પરિવારના સભ્યને મેંનિયા હોય, તો અન્ય સભ્યોને આ સ્થિતિનો ખતરો વધારે હોય છે.
• ટ્વિન્સ સ્ટડીઝ (Twins Studies):
  • આઈડેન્ટિકલ ટ્વિન્સ (Identical Twins) માં ફ્રેટર્નલ ટ્વિન્સ (Fraternal Twins) કરતા મેંનિયા થવાની શક્યતા વધુ હોય છે.

B. બ્રેઈન કેમિસ્ટ્રી (Brain Chemistry):

• ડોપામાઈન (Dopamine) અને નોરએપિનેફરીન (Norepinephrine) જેવા ન્યુરોટ્રાન્સમીટર (Neurotransmitters) નું લેવલ ઇમબેલેન્સ (Imbalance) થવાથી મેંનિયા થઈ શકે છે.

C. સબ્સ્ટન્સ એબ્યુઝ (Substance Abuse):

• ડ્રગ (Drugs) અને આલ્કોહોલ (Alcohol) નો વધુ ઉપયોગ મેનિક એપિસોડ (Manic Episode) નો કારણ બની શકે છે.

D. સ્ટ્રેસફુલ લાઈફ ઇવેન્ટ (Stressful Life Events):

• ટ્રોમેટિક અનુભવ (Traumatic Experiences) અથવા લાઈફ સ્ટ્રેસ (Life Stress) કારણે મેનિક એપિસોડ (Manic Episodes) જોવા મળે છે.

E. મેડિકેશન (Medication):

• એન્ટીડિપ્રેસન્ટ્સ (Antidepressants), સ્ટીમ્યુલન્ટ્સ (Stimulants), અને સ્ટીરોઈડ (Steroids) જેવી દવાઓના સાઇડ ઇફેક્ટ (Side Effects) મેંનિયાને કારણભૂત બની શકે છે.

F. સ્લીપ ડિસ્ટર્બન્સ (Sleep Disturbance):

• સ્લીપ પેટર્ન (Sleep Pattern) માં ફેરફાર મેંનિયા (Mania) માટે એક મોટું જોખમ છે.

G. મેડિકલ કન્ડિશન (Medical Conditions):

• થાયરોઇડ ડિસઓર્ડર (Thyroid Disorder) અને ન્યુરોલોજીકલ કન્ડિશન (Neurological Conditions) મેનીયાના લક્ષણો સાથે સંકળાયેલા છે.

H. બ્રેઈન લીઝન (Brain Lesion):

• રાઈટ ફ્રોન્ટો-ટેમ્પોરલ (Right Fronto-Temporal) અથવા લેફ્ટ-પેરેટો-ઓસિપિટલ (Left Parieto-Occipital) લીઝન મેંનિયા સાથે જોડાયેલ છે.

I. સાયકોલોજીકલ ફેક્ટર (Psychological Factors):

• પર્સનાલિટી ટ્રેટ્સ (Personality Traits) અને કોપિંગ મિકેનિઝમ (Coping Mechanisms) પણ મેંનિયા થવા માટે જવાબદાર છે.

b) Write down clinical features of Mania. મેનીયા ના ચિહ્નનો અને લક્ષણો લખો.04

1. યુફોરીયા (Euphoria):

• લક્ષણો (Symptoms):
  • મૂડમાં માઈલ્ડ એલીવેશન (Mild Elevation) જોવા મળે છે.
  • વ્યક્તિ ઇમોશનલ અને ફિઝિકલ વેલ-બેઇંગ (Emotional and Physical Wellbeing) ફીલ કરે છે.

2. ઇલેશન (Elation):

• લક્ષણો (Symptoms):
  • મોડરેટ મૂડ એલિવેશન (Moderate Mood Elevation) થાય છે.
  • વ્યક્તિ ઇન્જોયમેન્ટ (Enjoyment) અને ઉત્સાહ અનુભવ કરે છે.

3. એક્ઝલટેશન (Exaltation):

• લક્ષણો (Symptoms):
  • મૂડમાં સિવિયર એલિવેશન (Severe Mood Elevation) થાય છે.
  • ગ્રેન્ડીયોસિટી ડેલ્યુઝન (Grandiosity Delusion) જોવા મળે છે, જેમાં વ્યક્તિ પોતાને ભવ્ય અને અનોખો માને છે.

4. એક્ટેસી (Ecstasy):

• લક્ષણો (Symptoms):
  • મૂડમાં વધુ સિવિયર એલિવેશન (Extreme Severe Elevation) થાય છે.
  • વ્યક્તિ એક્સ્ટ્રીમ જોય (Extreme Joy) નો અનુભવ કરે છે, જે સામાન્ય રીતે ડિલિરિયસ મેંનિયા (Delirious Mania) માં જોવા મળે છે.

1. સાઇકોમોટર એક્ટિવિટી (Psychomotor Activity):

• સાઇકોમોટર એક્ટિવિટી વધી જાય છે (Increased Psychomotor Activity):
  • વ્યક્તિ વધારે એક્ટિવ (Active) અને હાઈપરએજેટેડ (Hyper-agitated) થઈ જાય છે.

2. સ્પીચ અને થોટ ડિસ્ટર્બન્સ (Speech and Thought Disturbances):

• ફ્લાઈટ ઓફ આઈડિયા (Flight of Ideas):
  • વ્યક્તિ તરત જ એક વાતમાંથી બીજી વાત પર પસાર થાય છે, લોજિકલ કનેક્શન (Logical Connection) વિના.
• પ્રેસર ઓફ સ્પીચ (Pressure of Speech):
  • વ્યક્તિ વધુ ઉંચા અવાજે (Loud Voice) અને સતત બોલ્યા કરે છે, રોકાવું મુશ્કેલ બને છે.
• ડેલ્યુઝન ઓફ ગ્રેન્ડિયોસિટી (Delusion of Grandiosity):
  • વ્યક્તિ પોતાને મહાન (Great) અથવા વિશિષ્ટ વ્યક્તિ માનવા લાગે છે.
• ડેલ્યુઝન ઓફ પરસેક્યુશન (Delusion of Persecution):
  • ખોટી માન્યતા કે અન્ય લોકો તેને નુકસાન પહોંચાડશે (Harmful Intentions by Others).
• ડિસ્ટ્રેક્ટિબિલિટી (Distractibility):
  • પ્રોપર એટેનશન (Proper Attention) ન હોઈ, આસપાસની વસ્તુઓ દ્વારા તાત્કાલિક ડિસ્ટ્રેક્ટ થાય છે.
• પૂવર્ટી ઓફ થોટ (Poverty of Thought):
  • થોટની સંખ્યા અને વિવિધતા ઓછી (Reduced Thought Variety) થાય છે, અને વિચારો ખૂબ ધીમે મગજમાંથી પસાર (Slow Thinking) થાય છે.

Other Features of Mania

Behavioral Features:

1. ઈમ્પલસિવ બિહેવિયર (Impulsive Behavior):
   • વ્યક્તિ અણધાર્યુ અને જોખમભર્યું (Unplanned and Risky) વર્તન કરે છે.
2. એકશન ઓરિયેન્ટેડ Wishes (Action-Oriented Wishes):
   • બધું તરત જ પૂરૂ કરવા માટેની ઈચ્છા (Desire to Act Quickly).
3. પોઝિટિવ સેલ્ફ ઈમેજ (Positive Self-Image):
   • વ્યક્તિ પોતાને મહાન અથવા શ્રેષ્ઠ (Great or Superior) માને છે.
4. અન્ય ને બ્લેમ કરવાની ટેન્ડન્સી (Tendency to Blame Others):
   • પોતાની ભૂલ માટે અન્ય લોકો ને જવાબદાર (Blame Others) માને છે.

Cognitive Features:

5. એકઝીબીટ પૂઅર જજમેન્ટ (Exhibit Poor Judgment):
   • લોજિકલ અને યોગ્ય નિર્ણય લેવામાં અસમર્થ (Inability to Make Rational Decisions).
6. પ્રોબ્લેમ ને નકારવું (Denial of Problems):
   • પોતાની સામાન્ય સમસ્યાઓને નકારી દેવું (Refuse to Acknowledge Problems).
7. પુઅર જજમેન્ટ (Poor Judgment):
   • ખોટા અને જોખમભર્યા નિર્ણયો (Poor and Risky Decisions) લેવાની ટેવ.

Physical and Social Features:

8. લાઉડનેસ (Loudness):
   • બોલવાની પદ્ધતિ વધુ ઊંચી અને ઉગ્ર (Loud and Intense) બને છે.
9. હાયપરએકટીવીટી (Hyperactivity):
   • શારીરિક અને માનસિક રીતે વધુ સક્રિય (Excessive Activity) રહે છે.
10. પ્રોડકટીવીટી (Productivity):

• મોટું અને વધુ ઉત્પાદક વર્તન (Increased Productivity), જો કે તે યોગ્ય ન હોઈ શકે.

11. ઇનફટિગેબીલીટી (Infatigability):

• થાક ન અનુભવવો (Inability to Feel Tired).

Biological Features:

12. ઇનકરીઝડ લીબિડો (Increased Libido):

• સેક્સ્યુઅલ ઇચ્છાઓમાં વધારો (Increased Sexual Desires).

13. ઈન્સોમનિયા (Insomnia):

• ઉંઘમાં સમસ્યા (Difficulty Sleeping) અથવા બિલકુલ ઉંઘ ન આવવી.

c) Write down nursing management of patient with Mania. મેનીયાવાળા પેશન્ટ નું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ લખો.05

મેનીયાનું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ વર્ણવો.

1. થેરાપ્યુટિક નર્સિંગ નીડ

• સાઈકીયાટ્રિસ્ટ દ્વારા પ્રિસક્રાઇબ કરવા માં આવેલી દવાઓ આપવી
• મેડિસિન આપતા પહેલા હમેશા 5 રાઇટ યાદ રાખવા
• મેડિસિન આપ્યા પછી તેની સાઇડ ઇફેક્ટ કે પેશન્ટમાં આવતા કોઈ ચેન્જીસ જોવા અને તેને રેકોર્ડ કરવા
• પેશન્ટ ને લિથિયમ કાર્બોનેટ થેરાપી ચાલતી હોય લિથિયમ લેવલ ચેક કરવું
• જો પેશન્ટ ઈ સી ટી આપવાનું હોય તો તેના વિશે સમજાવવું તેમજ તેને તેની બીમારી વિષે બોલવા દેવું
• લિથિયમ મેડિસિન ચાલુ હોય તેથીઓછું સોલ્ટ લેવા સલાહ આપવી

2. ફિઝિકલ નીડ

• પેશન્ટ ની ફિઝિકલ એક્ટિવિટી ઓછી કરવા અને ઊંઘ લેવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો
• પેશન્ટ ની એનર્જી ડાયવર્ટ કરવા માટે અને ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે તેવી એક્ટિવિટી જેમ કે ભારત ગૂંથણ ,મોજા ના બોલ બનાવવા વગેરે કરાવવી જોઈએ
• કેરમ,બેડમિન્ટન ,ટેનિસ વગેરે રમત રમવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો
• બપોર દરમિયાન થોડી ઊંઘ લેવા માટે કહેવું અને રાત્રિ દરમિયાન 6 થી 7 કલાક ઊંઘ લેવા પ્રોત્સાહિત કરવા

3. સેફટી અને સિક્યોરિટી

• પેશન્ટ ને ઇન્જરી ના થાય એનું ધ્યાન રાખવું ,કોઈ ઘાવ કે વુંડ હોય તો તેનું ડ્રેસિંગ કરવું
• આજુ બાજુ નું વાતાવરણ શાંત રાખવું જેથી એને બીજા કોઈ સ્ટીમ્યુલેશન મળે નહીં
• પેશન્ટ બીજા કોઈ ને મારે નહીં તે માટે તેના બિહેવીયર ને કંટ્રોલ કરવું તેને માટે અમુક એક્ટિવિટી માટે રિસ્ટરિકશન કરવા

4. ન્યુટ્રિશનલ નીડ

• મેનિયા ના પેશન્ટ શાંત હોતા નથી તેથી તેને “ફિંગર ફૂડ” આપવા
• પેશન્ટ ને લિથિયમ થેરાપી ચાલતી હોય ત્યારે તેને વધુ પ્રમાણ માં ફ્લુઇડ લેવા માટે કહેવું
• પેશન્ટ ને હાઇ કેલરી ,હાઇ પ્રોટીન ડાયટ આપવો
• પેશન્ટ ને ભૂખ લાગતી નથી તેથી તે પૂરતા પ્રમાણ માં ખોરાક લેતા નથી તેથી તેનો રેગ્યુલર વેઈટ કરવો તેમજ ઇન્ટેક આઉટ પુટ ચાર્ટ મેન્ટેન કરવો

5. જજમેંટ અને કોન્સેન્ટરેશન માં સુધારો લાવવો

• પેશન્ટ ને દરરોજ ટાસ્ક આપવો જોઈએ અને તે કી રીતે પૂર્ણ કરે છે તે ચેક કરવું
• બીજા પેશન્ટ સાથે નું વર્તન ને કરેક્ટ કરાવવું. પેશન્ટ સાથે થોડું ફ્રેન્ડલી રહેવું અને અણગમતા બિહેવીયર ને ઇગ્નોર કરવું
• પેશન્ટ ને થોડું વાંચવા આપો અથવા T.V ફિલ્મ જોવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું
• શરૂઆત નાના કામ થી આપવું

6.કોમ્યુનિકેશન માં સુધારો લાવવો

• પેશન્ટ સાથે સરળ અને ટૂંકમાં વાત કરવી તેમજ તેની સાથે કોઈપણ જાત ની તકરાર કરવી જોઈએ નહો
• પેશન્ટ કોમ્યુનિકેશન માં આવતા પોઝિટિવ ફેરફાર માટે રોવોર્ડ આપવો
• પેશન્ટ સાથે હસતાં હસતાં વાત કરવી પરતું પેશન્ટ ની ક્યારેય હસી મજાક કરવા નહીં
• પહેલા દિવસ થી જ તેનું સોશ્યલ ઇન્ટરેક્શન ચેક કરવું
• સારા અને વાસ્તવિક નર્સ થેરાપ્યુટીક રિલેશન જાળવવા
• તેમણે બીજા લોકો સાથે વાત ચિત કરવા પ્રોત્સાહિત કરો અને તેના માટે તકો પૂરી પાડો
• પેશન્ટ ને તેના શોખ ને પોષવા માટે પ્રયત્ન કરવો

7. રિક્રીએશન નીડ

• સૌ પ્રથમ પેશન્ટ ને એકલા રમાડવા ત્યાર બાદ બે ત્રણ ને સાથે રમવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા
• રમત ટૂંકી અને સરળ હોયતો વધુ સારું
• પેશન્ટ ને સુડોકું,લુડો,સાપ સીડી વગેરે રમતો રમાડી ને પણ રિક્રીશન આપી શકાય

8. સ્પિરિચ્યુઅલ નીડ

• પેશન્ટ ને તેની ધાર્મિકતા બાબતે પ્રોત્સાહિત કરવો
• તેની માન્યતા અનુસાર હોસ્પિટલ માં આવતા પાદરી કે બીજા ધર્મ ગુરુઓ જેમાં એ વિશ્વાસ ધરાવતો હોયતેની સાથે વાત ચિત કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું
• તેને એકલા અથવા સમૂહ માં પ્રાર્થના કરવા દેવી
• તેના ધર્મ મુજબ આવતા ઉત્સવો જેમકે દીવાળી ,હોળી ,રમજાન ,ઈદ ,ક્રિસમસ વગેરે ઉજવવા જોઈએ

OR

a) What are the clinical features of schizophrenia? સ્કીઝોફ્રેનિયા ના ચિહ્નનો અને લક્ષણો શું છે? 03

સામાન્ય રીતે સ્કીઝોફ્રેનીયા વાળા પેશન્ટની પર્સનાલિટી અને બિહેવિયર જુદા જુદા સમયે જુદુ જુદુ જોવા મળે છે ઘણી વખત સિમટમ્સ ખૂબ જ ઝડપી અને સિવિયર હોય છે સ્કીઝોફ્રેનીયા ને નીચે મુજબની કેટેગરીમાં તેના સિમટમ્સને વર્ગીકરણ કરી શકાય છે.

પોઝિટિવ સીમટમ્સ(Positive symptom):

જે સિમટમ્સ સ્કીઝોફ્રેનીયા ના પેશન્ટમાં જોવા જ મળે છે જે સાઇકોટિક્સ તરીકે પણ ઓળખાય છે
ડીલ્યુશન :- જેમાં વ્યક્તિ ને તેના પર કોઈ જુલમ કરે છે ,કોઈ તેના વિરુદ્ધ ષડયંત્ર કરે છે,બીજા લોકો તેના વિષે વાતો કરે છે જેવા ડિલ્યુશન (ભ્રમણા) જોવા મળે છે

હેલયૂસીનેશન :-ખોટા આભાસો થવા
એગ્રેશન :-ઈમોશન પર કંટ્રોલ ન હોવો
એજીટેશન :-જેમાં નર્વસ નેસ જોવા મળે
સસ્પેસિયસનેસ :- શંકાશીલ થવું
હોસ્ટેલિટી :-વિરોધાભાષી વર્તણુંક
એક્સાઈટમેન્ટ:- બિન જરૂરી ઉત્સાહિત જોવા મળે
ગ્રેન્ડીઓસીટી:- ભવ્યતા ની લાગણી જેમાં તેને એવું લાગે કે હું પ્રાઈમ મીનીસ્ટર છું
કન્સેપચુઅલ ઓર્ગેનાઇઝેશન :- તેના કન્સેપ્ટ ને વ્યવસ્થિત ગોઠવી શકતું નથી.

નેગેટીવ સીમટમ્સ(Negetive symptom):

• ઇવેન્ટ ની સાથે સુસંગત ન હોય તેવું ઈમોશન થોટ અને મૂડ
• ફેમિલી ફ્રેન્ડ્સ અને સોશિયલ એક્ટિવિટીથી વીદ્રોલ
• મોટીવેશન નો અભાવ જીવનમાં ખુશી અને રસ નો અભાવ થાય છે અને હાઈજીન અને ગ્રૂમિંગ નો અભાવ
• રોજિંદા જીવનના કાર્યમાં કરવાનો અભાવ
• મૂડીનેસ
• કેટાટોનીઆ

સ્કીઝોફ્રેનિયાના સીમટમ્સ બ્લુંઅર નાં 4 ” A “

1.એસોસિએટિવ ડિસ્ટર્બન્સ અથવા તો લુઝનેસ
આ એક થોટ ડિસઓર્ડર્સ છે આવા વ્યક્તિ લોજીકલ થીંકીંગ કરી શકતો નથી
2.અફેક્ટ ડિસ્ટર્બન્સ આમાં દર્દીના મૂડ માં ડિસ્ટર્બન્સ જોવા મળે છે એટલે કે દર્દીનો મૂડ ફ્લેટ અથવા તો બ્લન્ટ હોય છે
૩.એમ્બવેલેન્સ
એક જ વ્યક્તિ વસ્તુ કે પરિસ્થિતિ પ્રત્યે વિરોધાભાસી એટલે કે ઓપોઝિટ ફિલિંગ એટીટ્યુડ અને ઈચ્છા દર્શાવવી
4 . ઓટીસ્ટીક થીંકીંગ
આ એક વિચારોનો ડિસઓર્ડર્સ છે આમાં વ્યક્તિ દીવા સપનોમાં ખોવાઈ જાય છે તેમને આસપાસના વાતાવરણની કંઈ ભાન હોતી નથી

ફર્સ્ટ રેન્ક સીમટમ્સ

• સંભળાય તેવા વિચારો
• તેના બોડીપર બીજા કોઈ નો કંટ્રોલ છે
• થોટ વિદ્રોલ
• થોટ ઇન્સર્શન
• થોટ ડીફ્યુઝન
• ડીલ્યુંશનલ પરસેપ્શન

સેકન્ડ રેન્ક સીમટમ્સ

• પરપ્લેકક્ષિટી-મુંજવણ
• ડીલ્યુંશનલ પરસેપ્શન
• ડીપ્રેસીવ અથવા યુફોરિક મૂડ
• લાગણી માં શુષ્કતા

આ ઉપરાંત

ડિસ્ટર્બન્સ ઇન અટેન્શન
લાંબા સમયથી એટેન્શન રાખી શકતા નથી
ઇનસાઇટ
ઇનસાઇડ અફેકટેડ હોય છે

ડીસોડર્સ ઓફ એક્ટિવિટી
નેગેટિવિઝન અને ઓટોમેટીઝમ
સ્ટીડીયો ટાઈપ સ્પીચ અને એક્ટિવિટી
ઈમ્પલસિવનેસ

b) Explain types of schizophrenia. સ્કીજોફેનિયા ના પ્રકારો વિશે સમજાવો.04

Types of schizophrenia
F 20-0 paranoid schizophrenia
F 20-1 hebephrenic schizophrenia
F 20-2 catatonic schizophrenia
F 20-3 undifferentiated schizophrenia
F 20-4 post – schizophrenic disorder
F 20-5 residual schizophrenia
F 20-6 simple schizophrenia
F 20-8 other schizophrenia
F 20-9 schizophrenia unspecified
Paranoid Schizophrenia(પેરાનોઈડ સ્કિઝોફ્રેનિયા)

  આ મોસ્ટ કોમન Type છે.આ પ્રકારના લોકો કોઈ બીજા લોકો દ્વારા તેમને સજા આપવામાં આવે છે તે અંગે ખોટી માન્યતાઓ (Delusion )ધરાવે છે . તેમની થિન્કિંગ ,સ્પીચ (SPEECH) અને ઈમોશન (EMOTION) જોકે, એકદમ નોર્મલ રહે છે.તેમનો Onset gradual હોય છે. કોઈક case માં acute પણ જોવા મળે છે.Good prognosis હોય છે. Persecution અને Grandeur ડીસઓર્ડર જોવા મળે છે.

•Hebiphrenic Or Disorganized Schizophrenia( હેબિફ્રેનિક અથવા ડીસઓર્ગનાઈઝ સ્કિઝોફ્રેનિયા)

આ પ્રકારના સ્કિઝોફ્રેનિયા ધરાવતા લોકો ઘણીવાર કન્ફ્યુઝન માં અને અસંગતતા હોય છે,અને તેમના માં Jumbled સ્પીચ જોવા મળે છે. Worst prognosis હોય છે. તેમનું બાહ્ય વર્તન ઈમોશન વગરનું અથવા અયોગ્ય, મૂર્ખ અથવા બાળક જેવું વર્તન ધરાવે છે. તેમની ડેઇલી એકટીવીટી પણ યોગ્ય રીતે પરફોર્મ કરી શકતા નથી.હેલ્યુઝિનેશન પણ જોવા મળે છે.Hebephrenic schizophrenia પછી સૌથી worst prognosis જોવા મળે છે.

Catatonic Schizophrenia(કેટાટોનિક સ્કિઝોફ્રેનિયા)

Onset acute અને sudden હોય છે.આ પ્રકારના સૌથી striking ફિઝિકલ સિમ્પ્ટમસ ફિઝિકલ છે. કેટાટોનિક સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Catatonic Schizophrenia) ધરાવતા લોકો સામાન્ય રીતે તેમની આસપાસ ના વર્લ્ડ (world) માટે સ્થિર અને અનરિસ્પોન્સ઼ીવ હોય છે. તેઓ ઘણીવાર ખૂબ જ કઠોર અને સખત બની જાય છે, તેઓ એકજ જગ્યા એ રહે છે મુવ થતા નથી.તેઓ નું બિહેવયર વિચિત્ર (bizzare ) જોવા મળે છે.તેઓ અન્ય વ્યક્તિ દ્વારા બોલાયેલા શબ્દ રીપીટ કરી શકે છે. કેટાટોનિક સ્કિઝોફ્રેનિઆ ધરાવતા લોકો માલન્યુટ્રીશન, અને પોતાને injury પહોંચાડવાનું રિસ્ક રહે છે.તેમનો best prognosis હોય છે.ECT અને IV LORAZEPAM તેમની બેસ્ટ ટ્રીટમેન્ટ છે.

Undifferentiated Schizophrenia (અવિભાજિત સ્કિઝોફ્રેનિઆ)

આ Sub type નું Diagnosis ત્યારે થાય છે જ્યારે વ્યક્તિના સિમ્પટોમ્સ અન્ય ત્રણ sub types માંથી એકને સ્પષ્ટ રીતે રજૂ કરતા નથી.

Post Schizophrenic Depression (પોસ્ટ-સ્કિઝોફ્રેનિક ડિપ્રેશન)

 સ્કિઝોફ્રેનિક illness ના પરિણામે ઉદભવતો ડિપ્રેસિવ એપિસોડ છે જ્યાં કેટલાક Low-level ના  સ્કિઝોફ્રેનિક સિમ્પટોમ્સ પણ પ્રેઝન્ટ હોઈ શકે છે.

Residual Schizophrenia (રેસિડ્યૂઅલ સ્કિઝોફ્રેનિઆ)

આ  પ્રકાર નો સ્કિઝોફ્રેનિઆ Chronic હોય છે.HALLICINATION, DELUSION અને અન્ય સિમ્પટોમ્સ પણ પ્રેઝન્ટ હોઈ શકે છે પરંતુ જ્યારે સ્કિઝોફ્રેનિઆનું Diagnosis થાય છે તેના કરતાં તે નોંધપાત્ર રીતે ઓછા હોય છે.Eccentric (તરંગી) Behaviour, ઇમોશનલ બ્લન્ટિંગ, એક્સેસીવ અને લોજીક વગરનું થિન્કિંગ જેવા સિમ્પટોમ્સ જોવા મળે છે.

Simple Schizophrenia (સિમ્પલ Schizophrenia) 

આમાં Insidious અને progressive પ્રોમિનન્ટ નેગેટિવ  સિમ્પટોમ્સ જોવા મળે છે.

Pfropf Schizophrenia(પ્રોપ્ફ સ્કીઝૂફરેનીયા)

મેન્ટલ રીટાર્ડેશન સાથે જોડાયેલ Types છે. તેમને ગ્રાફટેડ સ્કિઝોફ્રેનિયા કહે છે.

c) Explain the Nursing management of patient with Schizophrenia. સ્કીઝોફ્રેનિયા વાળા પેશન્ટ ની નસિંગ મેનેજમેન્ટ સમજાવો.05

1.થેરાપ્યુટીક નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

• સાઈકીયાટ્રિસ્ટ દ્વારા પ્રિસક્રાઇબ કરવા માં આવેલી દવાઓ આપવી
• મેડિસિન આપતા પહેલા હમેશા 5 રાઇટ યાદ રાખવા
• મેડિસિન આપ્યા પછી તેની સાઇડ ઇફેક્ટ કે પેશન્ટમાં આવતા કોઈ ચેન્જીસ જોવા અને તેને રેકોર્ડ કરવા
• જો પેશન્ટ ઈ સી ટી આપવાનું હોય તો તેના વિશે સમજાવવું તેમજ તેને તેની બીમારી વિષે બોલવા દેવું

2. સાયકો -સોસ્યલ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

• પેશન્ટ ની નજીક બેસવું
• પેશન્ટ સાથે વિશ્વસનીય સબધો રાખી કમ્ફર્ટ વાતાવરણ માં વાત કરવી જેથી તેની ચિંતા દૂર થાય
• પેશન્ટ ને તેના પ્રોબ્લેમ વિષે બોલવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું
• તેને બોલતી વખતે અથવા તેની વાત કરતાં હોય ત્યારે તેને ક્યારેય ક્રિટિસાઈઝ કરવું નહીં
• પેશન્ટ ને બોલવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું
• પેશન્ટ સાથે સરળ ભાષા માં તેને સમજાય તેમ વાત કરવી
• પેશન્ટ ના ડિલ્યુશન વિષે વાત કરે ત્યારે શાંતિ થી સાંભળો અને તેના બિહેવીયર માં તે કઇ રીતે જોવા મળે તેને ઑબ્ઝર્વ કરો
• તેના ડિલ્યુશન ને ક્યારેય માન્યતા આપવી નહીં પરંતુ તેને સેફ વાતાવરણ પૂરું પાડવું
• પેશન્ટ ના હેલ્યુસીનેશન વિષે વાત કરવી નહીં આ સિવાય ની બધી વાતો કરવી
• પેશન્ટ ને ક્યારેય ઇગ્નોર કરવું નહીં તેની સાથે વાત કરતાં ક્યારેક થોડો પોઝ લેવો અને વાત દરમિયાન પીનપોઈંટિંગ ,કલેરિફાઇંગ , રિફલએક્ટિંગ , સમરાઈઝિંગ વગેરે ઇન્ટરવ્યૂ ટેકનિક નો ઉપયોગ કરવો
  • સેલ્ફ કોન્સૈપ્ટ માં વધારો કરવો પેશન્ટ ને તેના સેલ્ફ કોન્સૈપ્ટ માં વધારો કરવા તેને થોડા કામ સોંપવા જોઈએ જેમકે બધા ને ડે એક્ટિવિટી માટે બોલાવવા ,બધા એ જમી લીધું છે કે નહીં તે ચેક કરવા કહેવું ,સફાઇ માટે કહેવું વગેરે
  • એટેન્શન અને જજમેન્ટ ને ઇમ્પ્રુવ કરવું પેશન્ટ સાથે કેરમ ,ચેસ ,લુડો વગેરે ગેમ નર્સ એ રમવી જોઈએ . નાંનાં નાના પ્રોબ્લેમ તેને સોલ્વ કરવા કહેવું જોઈએ પેશન્ટ નું ધ્યાન જળવાઈ રહે તેવું કામ સોંપવું જોઈએ
  • ફેમિલી સપોર્ટ ને ઇમ્પ્રુવ કરવું પેશન્ટ સાથે હમેશા એક પેશન્ટ ના રિલેટિવ એ રહેવું જોઈએ જે તેના પ્રોબ્લેમ માં મદદ કરી શકે. પેશન્ટ ની ડેઈલિ એક્ટિવિટી જેમકે પર્સનલ હાયજીન,ડાયેટ વગેરે માટે મદદ રૂપ થઈ શકે

3. ફિઝિકલ નીડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

a) રક્ષણ આપવું :-

• પેશન્ટ ની પાસે કોઇ ધારદાર કે ઇન્જરી કરે તેવી કોઈ વસ્તુઓ જેવી કે છરી ,બ્લેડ,સળિયો ,કાચની વસ્તુઓ વગેરે બને ત્યાં સુધી ન રાખવા
• જો પેશન્ટ બીજા સાથે ઝઘડો કરતો હોય અને મારા મારી કરે તો તેને પનિશમેન્ટ જેમ કે તેને રમત માં ભાગ ન લેવા દેવો વગેરે કરી શકાય

b) પર્સનલ હાયજીન જાળવવા માં મદદ કરવી

• પેશન્ટ ને બ્રશ કરવા જવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું
• પેશન્ટ ને તેના બોવેલ અને બ્લડર ને પૂરા ખાલી કરાવવા કારણ કે પેશન્ટ તેનો ભરવો કરી શકે છે

c) ઉંધ માં મદદ કરવી

• પેશન્ટ ને રાત્રે વહેલા સૂઈ જવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા. મેં લાઇટ ને સ્વિચ ઓફ કરવી. તેમજ બેડ સાઈડ પર ફ્લોર લાઇટ મુકવી.
• જો કોઇ પેશન્ટ બીજા પેશન્ટ ને ડિસ્ટર્બ કરતો હોય તો તને અલગ કરી દેવો જોઈએ
• પેશન્ટ ને એક ગ્લાસ ભરી ગરમ દૂધ પીવા માટે આપવું.
• દિવસ દરમિયાન પેશન્ટ ને પરતી એક્ટિવિટી કરાવવી.
• પેશન્ટ ને બપોરે ઊંઘ લેવાની મનાઇ કરવી.

d ) ન્યૂટ્રિશનલ નીડ

• આગલા દિવસે પેશન્ટના માટે જરૂરી બેલેન્સ ડાયટ પ્લાન કરવું જોઈએ
• પેશન્ટને રુચિ થાય તેવું અને તેના જ વાસણમાં ખાવાનું પીરસવું જોઈએ અને તેની જાતે જમવું જોઈએ
• જો પેશન્ટ જમવાની બાબતે શંકાશીલ હોય તો સૌપ્રથમ તેના રિલેટિવ ને ફૂડ ને ટેસ્ટ કરાવવું જોઈએ
• પેશન્ટને તેની જરૂરિયાત મુજબનું ફૂડ મળી રહેવું જોઈએ

4. રિક્રીએશનલ નીડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

• પેશન્ટને તેના શોખ વિશે પૂછવું જોઈએ જેથી તે મુજબની તેને મનગમતું રિક્રીએશનલ આપી શકાય
• પેશન્ટને કેરમ બોર્ડ કે લુડો જેવી ગેમ રમવા માટે આપવી જોઈએ
• એનર્જી નો ઉપયોગ થાય તે માટે બેડમિન્ટન જેવી ગેમ પણ રમવા માટે આપી શકાય
• શરૂઆતમાં પેશન્ટને કોઈ કોમ્પિટિશન વાળી ગેમ ન આપવી અથવા કરવી જોઈએ
• જો કોઈ કોમ્પિટિશન જીતે તો તેને શાબાશી આપવી જોઈએ

5. સ્પિરિચ્યુઅલ નીડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

• પેશન્ટને દરરોજ પ્રાર્થના કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા જોઈએ તેમજ તેના માટે અલગ વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ તેમજ આવતા દરેક તહેવારો સરસ રીતે ઉજવવા જોઈએ પરંતુ ક્યારેય કોઈને બીજા ધર્મ કે તહેવારો ઉજવવા માટે ફોર્સ કરી શકાય નહીં

Q-2

a) Write down nursing management of patient with alcohol dependence syndrome. આલ્કોહોલ ડીપેંડેન્સ સિન્ડ્રોમ ના પેશન્ટ નું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ લખો.08

• alcohol dependence syndrome ના કોમન NURSING DIAGNOSIS
• Increased એંઝાઈટી
• અલ્ટર્ડ સ્લીપ પેટર્ન
• ઇમપેર્ડ સોશ્યિલ ઇન્ટરેક્શન
• અલ્ટર્ડ ન્યુટ્રીશન લેસ ધેન બોડી રીકવાયરમેન્ટ
• ડિસ્ટર્બ સેલ્ફ એસ્ટીમ
• મેંનીપ્યુલેટિવ બિહેવિયર
• ઇનઇફેકટીવ ઇન્ડિવીજ્યુઅલ કોપિંગ
• રિસ્ક ફોર હાર્મિંગ સેલ્ફ એન્ડ અધર્સ
• ઇમપેર્ડ સોશ્યિલ ઇન્ટરેક્શન
• decrease કોપિંગ એબીલીટીસ

1.Increased એંઝાઈટી

ઓબ્જેક્ટિવ્સ : પેશન્ટનું એંઝાઈટી લેવલ ઘટાડવા માટે હેલ્પ કરવી.

નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન

• એંઝાઈટી લેવલ અસેસ કરવું.
• પેશન્ટને તેના પ્રોબ્લેમ્સ સાથે accept કરવા જોઈએ.
• ફેમિલી અને કલાયન્ટ સાથે ટ્રસ્ટવર્ધી (વિશ્વાસપાત્ર) રિલેશન સ્થાપિત કરો.
• પેશન્ટને તેના સિમ્પટમ્સ સામે cope કરવા માટે હેલ્પ કરવી જોઈએ.
• ડ્રગ એડિક્ટ છે એમ સમજી તેમની સામે લડવું નહિ.
• પેશન્ટ ને તેની ફીલિંગ્સ અને ઈમોશનને કહેવા માટે મોટીવેટ કરો.
• પેશન્ટ ને સપોર્ટ કરવા માટે ફેમિલી મેમ્બર્સ ને એંકરેજ કરવા જોઈએ.
• એન્ટી એંઝાઇટી મેડિકેશન પ્રિસ્ક્રીપશન મુજબ આપવી.

2.અલ્ટર્ડ સ્લીપ પેટર્ન

ઓબ્જેક્ટિવ્સ : પેશન્ટની તેની સ્લીપ પેટર્ન ને ઈમ્પ્રુવ કરવા માટે હેલ્પ કરવી.

નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન

• કલાયન્ટ ની સ્લીપ પેટર્ન અસેસ કરવી જોઈએ.
• પેશન્ટને night દરમિયાન 6-8 hours ની સ્લીપ લેવા માટે મોટીવેટ કરવા જોઈએ
• કલાયન્ટ ને સેફ અને શાંત (calm) ઇન્વાયર્નમેન્ટ પૃવાઈડ કરવું.
• રિલેટિવસ ને પેશન્ટની નજીક રહેવા માટે એંકરેજ કરવું.
• પેશન્ટને ને બિફોર સ્લીપ એક વાર્મ  મિલ્ક ગ્લાસ પૃવાઈડ કરો.
• પેશન્ટને back મસાજ આપવો અને સપોર્ટ પૃવાઈડ કરવો જોઈએ.
• ક્લાયન્ટને સ્લીપ પહેલા વાર્મ વોટર થી બાથ (સ્નાન)કરવાનું કહો.
• પેશન્ટને પોતાની પસઁદની books વાંચવા માટે કહેવું.
• તેને થોડી રિલેકસેશન એક્સરસાઈઝ કરવા કહેવું.
• ક્લાયંટના માઈન્ડ પર સ્મૂથ ઇફેક્ટ આવે તે માટે થોડું મ્યુઝિક ચાલુ કરવું.
• કલાયન્ટ ને સ્પિરિ્ચ્યુઅલ પ્રેયર (આધ્યાત્મિક પ્રાર્થનામાં) અટેન્ડ કરવા માટે મોટીવેટ કરો.
• પ્રિસ્ક્રિપ્શન મુજબ સિડેટીવસ મેડિસિન આપો.

3.ઇમપેર્ડ કોમ્યુનિકેશન

ઓબ્જેક્ટિવ્સ : પેશન્ટનું કોમ્યુનિકેશન ઈમ્પ્રુવ થાય અને લોકો સાથે ઇન્ટરેક્શન કરે.

નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન

• પેશન્ટનું કોમ્યુનિકેશન અને સોશ્યિલ ઇન્ટરેકશન નું લેવલ અસેસ કરવું.
• પેશન્ટ સાથે ફ્રેન્ડલી એપ્રોચ રાખવો અને પેશન્ટની સાથે યોગ્ય કમ્યુનિકેશન કરવું જોઈએ.
• તેમના કોમ્યુનિકેશન પ્રમોટ કરવા માટે ગ્રુપ થેરાપી માં પાર્ટીસીપેટ થવા એનકરેજ કરો.
• પેશન્ટ સાથે ટાઈમ સ્પેન્ડ કરવો અને સરળ અને પેશન્ટને સમજાય તેવી ભાષા માં તેમની સાથે કૉમ્યૂનિકેશન કરવું.
• તેમને સોશ્યિલ ઇન્ટરેકશન માટેની ઓપોર્ચ્યુનીટી આપવી અને ફ્રેન્ડલી environment પુરુ પાડવું.
• સોશ્યિલ ઇન્ટરેક્સન માં સામેલ થવા માટે કલાયન્ટ ને મોટીવેટ કરવા જોઈએ.

4.રેડ્યુઝ સેલ્ફ એસ્ટીમ અને સેલ્ફ કન્સેપ્ટ

ઓબ્જેક્ટિવ્સ :-પેશન્ટનો સેલ્ફ સેલ્ફ કન્સેપ્ટ ઈમ્પ્રુવ કરવો જોઈએ.

નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન

• એક્ટિવિટી માટે બ્રિફ માં એક્સપ્લેનેશન આપવું અને પેશન્ટને પોતાના પોઝિટિવ point ને ઓળખવામાં હેલ્પ કરવી.
• અટેનશન આપીને પોતાની સેલ્ફ સેન્સ ને વધારવી, એવી એક્ટિવિટી માટે પેશન્ટને મોટીવેટ કરો જે કોન્ફિડેન્ટ થી કરી શકે.
• પોઝિટિવ ફિઝિકલ હેબિટ માટે કલાયન્ટ ને એંકરેજ કરો.
• પેશન્ટને સન્માન વધારવાની એક્સરસાઈઝ શીખવો.
• પેશન્ટ ને મુશ્કેલ નિર્ણય લેવાની કન્ડિશન માં મુકવા નહિ અને રિલેટિવસ એ પણ પેશન્ટને સપોર્ટ આપવો.
• થેરાપ્યુટીક રિલેશનશિપ માં ફીલિંગ અને ઈમોશન ને વ્યક્ત કરવાની તક પુરી પાડવી જોઈએ.
• પ્રીસ્ક્રીપશન મુજબ મેડિસિન આપવી અને મેડિકેશન ની પો્ટેંસીઅલ સાઈડ ઇફેક્ટ ની તપાસ કરવી.
• Rehabilitation of alcohol dependence syndrome(સબસ્ટન્સ એબ્યુઝના પેશન્ટનું રીહેબીલીટેશન)
• જ્યારે વ્યક્તિને સામાન્ય કાર્ય અને જીવન જીવવા માટે સામાન્ય રીતે સોશ્યલ સપોર્ટ ચાલુ રાખવો જરૂરી છે.
• ઇનપેશન્ટ યુનિટ્સ, કંપરીહેંસીવ આઉટ પેશન્ટ, ડે કેર સેન્ટર્સ અને ડ્રગ ડી-એડિક્શન સેન્ટર (ડ્રગ-વ્યસન મુક્તિ કેન્દ્રો )તરીકે અવેલેબલ છે.
• તેઓ જે ડ્રગ પર ડીપેનડેન્ટ છે તેને છોડી દેવા માટે તેમને હેલ્પ કરો.
• ઓકયુપેશનલ અને સોશ્યિલ રીહેબીલીટેશન,ટીચિંગ રિલેક્શન ટેક્નિક,રિલીજીયસ થેરાપી
• તેમને મોટીવેટ કરો કે તેઓ હેલ્પફુલ અને રિસ્પેકટેડ પણ હોઈ શકે છે.
• તેમને સેલ્ફ હેલ્પ ગ્રુપ માં પાર્ટીશિપેટ થવા માટે મોટીવેટ કરો.
• તેમને પ્રોડકટીવ અને રિસ્પેક્ટફુલ લાઈફ માટે હેલ્પ કરો.

b) Define dementia and list out stages of it. ડીમેન્સિયાની વ્યાખ્યા લખો અને તેના સ્ટેજીસની યાદી બનાવો.04

ડિમેનસીયા (Dementia) એ સિરિયસ કોંગનિટીવ ડીસઓર્ડર (Serious Cognitive Disorders) છે, જેમાં પર્સનની મેમરી (Memory), થીંકીંગ એબીલિટી (Thinking Ability) અને બિહેવિયર પ્રોબ્લેમ્સ (Behaviour Problem) જોવા મળે છે. તેની શરૂઆત slowly થાય છે અને સમય જતા તે વધુ ખરાબ થઇ જાય છે. ડિમેનસીયા (Dementia) માં પર્સન કઈ યાદ રાખી શકે નહિ અને તેની દરરોજ ની એક્ટિવિટી માં પ્રોબ્લેમ્સ થાય છે.Old age પર્સન ડિમેનસીયા (Dementia) મોસ્ટ કોમન છે.Dementia is chronic and usually irreversible

STAGES OF DEMENTIA (ડિમેનસીયા ના સ્ટેજિસ)

*Stage-1 (Early Stage)

*Stage-2 (Middle Stage)

*Stage-3 (Final Stage)

*Stage-1(Early Stage)

    -ફોર્ગેટફુલનેસ (ભૂલી જવુ).

    -Environment થી ઇન્ટરેસ્ટ ઓછો થઇ જાય છે.

    -પોતાનું work સારી રીતે ન કરી શકે.

*Stage-2 (Middle Stage)

    -પ્રોગ્રેસીવ મેમરી લોસ.

    -પ્રશ્નોના જવાબો આપવામાં ગૂંચવણ અનુભવે.

    -કોઈપણ સૂચનાઓ ને અનુસરે નહિ.

    -ઇરિટેબલ અને ચિંતિત હોય.

    -સોશ્યિલ આઇસોલેશન.

    -પર્સનલ હાયજિન ને નકારે છે.

*Stage-3 (Final Stage)

    -વેઇટ લોસ (પ્રોપર ફૂડ ઇન્ટેક ન કરે).

    -વાતચીત ન કરી શકે.

    -ફેમિલી ને ઓળખી શકે નહિ.

    -ચાલવાની અને બેસવાની એબીલિટી ગુમાવે છે.

    -ડેથ પણ થઇ શકે છે.

OR

a) Write down care, rehabilitation and nursing management of patient with Mental Retardation. મેન્ટલ રીટાર્ડેશન પેશન્ટ ની કેર ,રીહેબીલીટેશન અને નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ લખો.08

કેર (Care)

1.secure and Stable Environment :

મેન્ટલ રીટાર્ડેશન ધરાવતા પેશન્ટને સિક્યોર (Secure) અને સ્ટેબલ (Stable) એન્વાયરમેન્ટ પૂરુ પાડવું જરૂરી છે. સતત Changing Environment તેમને નર્વસ કરી શકે છે, તેથી રુટિન જાળવીને સેફ એન્વાયરમેન્ટ આપવું જોઇએ.

2.બેઝિક નીડ્સ (Basic Needs):

પેશન્ટની હાઇજીન (Hygiene), ન્યુટ્રીશન (Nutrition) અને સ્લીપ પૅટર્ન (Sleep Pattern) જાળવવામાં તેમને સહાયતા કરવી.

3.કોમ્યુનિકેશન (Communication):

પેશન્ટ સાથે સ્પષ્ટ, સરળ અને ધીરજપૂર્વક સંવાદ કરવો. જો પેશન્ટ verbal છે તો પ્રોત્સાહન આપવું, non-verbal છે તો અવાજ, ચિત્ર કે જેશ્ચર દ્વારા વાતચીતને સમજાવવી.

4.પેરેન્ટલ ઇન્વોલ્વમેન્ટ (Parental Involvement):

પેરેન્ટસ અને કેરગિવર્સને પેશન્ટના રોજિંદા વર્તન, જરૂરિયાતો અને ટેકનિક અંગે તાલીમ આપવી.

રીહેબીલીટેશન (Rehabilitation):

1.બિહેવિયર થેરાપી (Behavior Therapy):

અનુકૂળ વર્તન વિકસિત કરવા અને અનિચ્છનીય વર્તન ઘટાડવા માટે પેશન્ટને બિહેવિયર થેરાપી આપવામાં આવે છે.

2.સ્પીચ થેરાપી (Speech Therapy):

લેન્ગવેજ ડેવલોપમેન્ટ માં વિલંબ ધરાવતા પેશન્ટ માટે લાંગ્વેજ સ્ટિમ્યુલેશન (Language Stimulation) અને બોલવાની કુશળતા વિકસાવવામાં સહાયરૂપ.

3.ઓક્યુપેશનલ થેરાપી (Occupational Therapy):

દૈનિક જીવનની પ્રવૃત્તિઓ માટે પેશન્ટને સ્વતંત્ર બનાવવી — જેમ કે કપડા પહેરવા, ખાવા, બટન લગાવવી વગેરે.

4.વોકેશનલ ટ્રેઇનિંગ (Vocational Training):

પેશન્ટની ક્ષમતા પ્રમાણે નાના વ્યવસાય માટે તાલીમ — જેમ કે કાગળની થેલી બનાવવી, પેકિંગ, નર્સરી ગાર્ડનિંગ.

5.સામાજિક કુશળતા તાલીમ (Social Skill Training):

સામાજિક વ્યવહાર જેવા કે “નમસ્તે” કરવું, ક્રમમાં ઊભા રહેવા, અન્ય લોકો સાથે સંપર્ક વધારવા તાલીમ આપવામાં આવે છે.

નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ (Nursing Management):

1.Assessment:
▪︎ પેશન્ટના કોગ્નીટીવ લેવલ (Cognitive Level), વર્બલ એબીલિટી (Verbal Ability), મોટર સ્કિલ (Motor Skill), સોશિયલ રિસ્પોન્સ (Social Response) નું મૂલ્યાંકન કરવું.
▪︎ કોમૉર્બિડિટી (Comorbidity) જેવી કે એપિલેપ્સી (Epilepsy) કે ઓટિઝમ (Autism) નું નિરીક્ષણ કરવું.

2.Nursing Diagnosis:
▪︎ Impaired verbal communication related to delayed mental development.
▪︎ Self-care deficit related to impaired intellectual functioning.
▪︎ Risk for injury related to poor judgment and unsafe behavior.
▪︎ Social isolation related to limited interaction skills.

3.Planning and Implementation:
▪︎ દરેક પેશન્ટ માટે Individualized Care Plan બનાવવી.
▪︎ Positive reinforcement દ્વારા તેમની પ્રગતિ માટે પ્રોત્સાહન આપવું.
▪︎ પેરેન્ટ્સ માટે હોમ કેર ટ્રેઇનીન્ગ ઉપલબ્ધ કરવી.
▪︎ પેશન્ટના મૂડ અને વર્તનમાં થતા બદલાવ માટે મોનિટરિંગ રાખવું.

4.Health Education:
▪︎ પેરેન્ટસ અને કેરટેકર્સને Mental Retardation વિષે જ્ઞાન આપવું.
▪︎ રિહેબિલિટેશન, થેરાપી અને શાળાની સુવિધાઓ વિશે માહિતગાર કરવું.
▪︎ પેશન્ટના ભવિષ્ય માટે યોજનાબદ્ધ માર્ગદર્શિકા આપવી.

5.Documentation:
▪︎ રોજિંદી અવલોકન, વર્તન બદલાવ, પ્રગતિ, કોમ્પ્લાયન્સ વગેરેનું યોગ્ય રીતે નોંધપાત્ર રેકોર્ડ રાખવો.

b) What is Separation Anxiety Disorder? Write down clinical features of it. સેપરેશન એન્ઝાઇટી ડિસઓર્ડર શું છે? તેના ચિહ્નનો અને લક્ષણો લખો.04

વ્યાખ્યા (Definition):

Separation Anxiety Disorder એ એક પ્રકારનો એન્ઝાયટી ડિઝઓર્ડર છે, જેમાં પેશન્ટ (એ ખૂબ વધારે પ્રમાણમાં બાળકોમાં જોવા મળે છે)ને પોતાના પેરેન્ટ્સ, કેરગિવર કે કોઈ અતિપ્રિય વ્યક્તિથી અલગ થવામાં અસહ્ય ભય, ચિંતા અથવા વ્યગ્રતા અનુભવાય છે.

આ સ્થિતિ ત્યારે કહેવામાં આવે છે જ્યારે આ ડર સામાન્ય વિકાસના સ્તર કરતાં વધુ હોય અને પેશન્ટની સામાજિક, શૈક્ષણિક કે વ્યવહારિક ક્રિયાઓને અસર કરે છે.

આ ડિઝઓર્ડર વધુવાર બાળપણમાં શરૂ થાય છે, પરંતુ ક્યારેક કિશોરાવસ્થા કે એડલ્ટહૂડમાં પણ જોવા મળે છે.

ક્લિનિકલ લક્ષણો (Clinical Features):

1. એક્સેસિવ ડિસ્ટ્રેસ (Excessive distress):
પેશન્ટ જ્યારે પ્રેમી વ્યક્તિ (attachment figure)થી દૂર થવા જાય છે ત્યારે અતિશય ડિસ્ટ્રેસ અનુભવતો હોય છે — જેવા કે રડવું, થરથરાટ, ચીસો પાડવી, કેમ ના જવું જોઈએ એ માટે દલીલો કરવી.

2. હાનિ થવાનો ભય (Fear of harm):
પેશન્ટે એવી અસલ આશંકા રાખવી કે પોતાના પેરેન્ટ્સ કે નજીકના વ્યક્તિ સાથે કોઈ દુર્ઘટના, બીમારી કે મૃત્યુ થઈ જશે.

3. અલગ થવાને કારણે શારીરિક લક્ષણો (Somatic symptoms):
જેમ કે પેટદુખાવા, માથાદુખાવા, ઉલટી, ચક્કર વગેરે — ખાસ કરીને સ્કૂલ, હોસ્ટેલ કે કોઈ નવી જગ્યા પર જવું હોય ત્યારે.

4. સ્કૂલ એવોઈડન્સ અથવા ક્લિંગી બિહેવિયર (School refusal or clinging behavior):
સ્કૂલ ન જવાનું એ દરરોજનું સામાન્ય વર્તન બની જાય છે. પેશન્ટ સતત પેરેન્ટસની નજીક રહેવા ઇચ્છે છે, અને એકલા રહેવાનો ઇનકાર કરે છે.

5. નાઈટમેર અને સ્લીપ ડિસ્ટર્બન્સ (Nightmares and sleep disturbance):
એવી ડ્રીમ કે જેમાં પેશન્ટ પોતાનું ફેમિલી લૂઝ કરી દે છે — જેને કારણે ઊંઘમાં ભય ભાસવો, ઉંઘ માંથી બેભાન થઈ જાગી જવું.

6. રિગ્રેશન (Regression):
અંગૂઠા ચૂસવી, માતા પિતા સાથે સૂવાંની માગણી — જે વયના માનસિક વિકાસ કરતા પાછળના સ્ટેજના વર્તન દર્શાવે છે.

7. એક્સેસિવ વોરિ (Excessive worry):
પેશન્ટ સતત ચિંતા કરતો હોય છે કે પોતે ભૂલાઈ જશે, ભટકી જશે, કિડનેપ થઈ જશે વગેરે.

Q-3 Write short answer (any two) ટૂંકમાં જવાબ લખો. (કોઈપણ બે) 6-6=12

a) Explain Obsessive Compulsive Disorder in detail. ઓબ્સેસીવ કમ્પલસીવ ડિસઓર્ડર સવિસ્તાર સમજાવો.

obsessive-Compulsive Disorder (OCD – ઓબ્સેસિવ-કમ્પલ્સિવ ડિસઓર્ડર):
આ એક Common (સામાન્ય), Chronic (ક્રોનિક) અને લાંબા સમય સુધી ચાલતો Disorder (ડિસઓર્ડર) છે, જેમાં વ્યક્તિને Uncontrollable (કંટ્રોલ ન થાય તેવા) વારંવાર Thoughts (વિચારો) આવે છે (Obsession – ઓબસેસન) અને તે Behaviors (બિહેવિયર) (Compulsion – કમ્પલઝન) ધરાવે છે, જે તેને વારંવાર Repeat (રિપીટ) કરવાની Urge (ઇચ્છા) અનુભવાય છે.

• Obsession (ઓબસેસન): Repeated Thoughts (વારંવારના વિચારો)
• Compulsion (કમ્પલઝન): Repetitive Behaviors (વારંવારના બિહેવિયર)

Obsession (ઓબસેસન) અને Compulsion (કમ્પલઝન) વારંવાર Observe (જોઈ શકાય) થાય છે.

Obsession (ઓબસેસન):
વ્યક્તિ ઈચ્છા ન હોવા છતાં (Unwanted) Thoughts (વિચારો) નું Repetition (રિપીટેશન) થાય છે અને આ બધું Conscious State (જાગૃત અવસ્થામાં) જ થાય છે. આ Anxiety (એંઝાયટી) અને Fear (ડર) નું કારણ બને છે.

Example (ઉદાહરણ):

• વ્યક્તિને Germs (જીવજંતુઓ) અથવા Contamination (કન્ટામિનેશન) ના વારંવાર Thoughts (વિચારો) આવે છે.

Compulsion (કમ્પલઝન):
ઇચ્છા ન હોવા છતાં (Without Desire), Actions without purpose (હેતુ વગરની ક્રિયાઓ) નું સતત Repetition (રિપીટેશન) કરવું, જે Control (કંટ્રોલ) કરી શકાતું નથી.

Example (ઉદાહરણ):

• વારંવાર Hand Washing (હાથ ધોવું).
• Checking (ચેક કરવું) કે દરવાજો Locked (લોક્ડ) છે કે નહીં.

CAUSES OF OCD-(OCD ના કારણો)

Biological Factor (બાયોલોજીકલ ફેક્ટર):

• જો Parents (પેરેન્ટ્સ) અથવા Siblings (ભાઈ-બહેન) ને OCD (ઓસીડી) હોય, તો તેના થવાની Possibility (શક્યતા) વધી જાય છે.
• Identical Twins (આઇડેન્ટિકલ ટ્વિન્સ) ને Dizygotic Twins (ડાયઝાઈગોટીક ટ્વિન્સ) કરતા OCD (ઓસીડી) થવાની Chance (શક્યતા) વધારે હોય છે.

Brain Chemistry (બ્રેઈન કેમિસ્ટ્રી):

• Serotonin (સેરોટોનીન) Neurotransmitter (ન્યુરોટ્રાન્સમિટર) ના Imbalance (ઇમબેલેન્સ) ને કારણે Mood (મૂડ) માં ફેરફાર જોવા મળે છે.

Environmental Factor (ઇન્વાયર્નમેન્ટલ ફેક્ટર):

• Traumatic Events (ટ્રોમેટિક ઇવેન્ટ) (આઘાતજનક ઘટનાઓ), Abuse (એબ્યુઝ) અને Stress (સ્ટ્રેસ) ના કારણે OCD Symptoms (ઓસીડી ના સિમ્પટમ્સ) જોવા મળે છે.

Cognitive Factor (કોગનિટીવ ફેક્ટર):

• ચોક્કસ Thought Patterns (વિચારોની પેટર્ન) અને Beliefs (માન્યતાઓ), જેમ કે Excessive Need for Control (કન્ટ્રોલ ની વધુ પડતી જરૂરિયાત), OCD (ઓસીડી) માં પરિણમે છે.

Neurological Factor (ન્યુરોલોજીકલ ફેક્ટર):

• Brain Structure (બ્રેઈન ના સ્ટ્રક્ચર) અને Function (ફંક્શન) માં Abnormalities (એબનોર્માલિટી) ના કારણે OCD (ઓસીડી) થઇ શકે છે.

Infection (ઇન્ફેક્શન):

• Streptococcal Infection (સ્ટ્રેપટોકોકલ ઇન્ફેક્શન) ને કારણે OCD (ઓસીડી) થવાની શક્યતા રહે છે.

CLINICAL MANIFESTATION OF OCD-(OCD નું ક્લિનિકલ મેંનીફેસ્ટેશન)

Obsession (ઓબસેસન):

• Fear of Contamination (ક્ન્ટામિનેશન નો Fear)
• Doubting (શંકા)
• Need for Order (ઓર્ડર માટેની જરૂરિયાત)
• Aggressive Thoughts (આક્રમક વિચારો)

Compulsion (કમ્પલઝન):

• Washing/Cleaning (વોશિંગ / ક્લીનીંગ)
• Checking (ચેકીંગ) (e.g., Locks (લોક્સ), Door (દરવાજા))
• Activity Repetition (એક્ટિવિટી રીપિટેશન) (e.g., Counting (વારંવાર કાઉન્ટિંગ કરવું))
• Touching (ટચિંગ) (e.g., repeatedly Touching Walls (વૉલ ને વારંવાર ટચ કરવું))

TREATMENT MODALITIES-(ટ્રીટમેન્ટ મોડાલિટીઝ)

Pharmacological Treatment (ફાર્માકોલોજીકલ ટ્રીટમેન્ટ):

Benzodiazepines (બેન્ઝોડાયએઝેપાઇન):

• Alprazolam (આલપ્રાઝોલમ): 0.5-1 mg/day
• Clonazepam (ક્લોનાઝેપામ): 0.25-0.5 mg/day

Antidepressants (એન્ટીડિપ્રેઝન્ટ્સ):

• Clomipramine (ક્લોમીપ્રામાઈન)
• Fluoxetine (ફલૂકઝેટીન)
• Fluvoxamine (ફલૂવોકઝામાઈન)

Antipsychotics (એન્ટીસાયકોટીક):

• Used for Severe Anxiety (સિવિયર એંઝાયટી) અને Tics Disorder (ટિક્સ ડીસઓર્ડર) ના History (હિસ્ટ્રી) હોય ત્યારે.
• Haloperidol (હેલોપેરિડોલ)
• Risperidone (રિસ્પેરીડીન)

ECT (Electro-Convulsive Therapy – ઇલેક્ટ્રો-કનવલઝીવ થેરાપી):

• OCD (ઓસીડી) સાથે Severe Depression (સિવિયર ડિપ્રેસન) હોય ત્યારે ECT નો ઉપયોગ થાય છે.
• Suicide Risk (સ્યુસાઈડ નું રિસ્ક) હોય અથવા અન્ય Treatment Fails (ટ્રીટમેન્ટ ફેઈલ) જાય ત્યારે ECT જરૂરી છે.

Self-Help Group (સેલ્ફ હેલ્પ ગ્રુપ):

• Healthy Lifestyle (હેલ્ધી લાઈફ સ્ટાઇલ) મેન્ટેન રાખવી.
• Warning Signs (વોર્નિંગ સાઈન) માટે Aware (એવેર) રહેવું જોઈએ.
• Relaxation Techniques (રિલેક્સેશન ટેકનિક):
  • Yoga (યોગા)
  • Meditation (મેડિટેશન)
  • Massage (મસાજ)

Psychotherapy (સાયકોથેરાપી):

• Psychodynamic Psychotherapy (સાયકોડાયનેમિક સાયકોથેરાપી)
• Cognitive Behavioral Therapy (CBT – કોગનિટીવ બિહેવિયરલ થેરાપી)
• Supportive Therapy (સપોર્ટિવ થેરાપી)

NURSING MANAGEMENT OF PATIENT WITH OCD-(OCD ના પેશન્ટનું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ)

Common Nursing Diagnoses for OCD Patients (OCD ના પેશન્ટના કોમન નર્સિંગ ડાયાગનોસિસ):

• Severe Anxiety (સિવિયર એંઝાયટી)
• Impaired Communication (ઈમ્પેર્ડ કોમ્યુનિકેશન)
• Altered Coping Ability (અલ્ટર્ડ કોપિંગ એબીલિટી)
• Impaired Judgment (ઈમ્પેર્ડ જજમેન્ટ)
• Disturbed Sleep Pattern (ડિસ્ટર્બ સ્લીપ પેટર્ન)
• Lower Self-Esteem (લોવર સેલ્ફ એસ્ટીમ)

1. Severe Anxiety (સિવિયર એંઝાયટી):

Objectives (ઓબ્જેક્ટિવ્સ):

• Reduce Anxiety (એંઝાયટી ઘટાડવી).
• Minimize Compulsive Behavior (કમ્પલઝીવ બિહેવિયર ઘટાડવું).

Nursing Interventions (નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન):

• Observe Anxiety Levels (એંઝાયટી લેવલ ઓબઝર્વેશન) અને Establish Relationship (રિલેશન સ્થાપિત કરવું) with Respect (રિસ્પેક્ટ), Warmth (વૉર્મથ), and Empathy (એમ્પથી).
• Provide a Clean and Comfortable Environment (ક્લીન અને comfortable environment).
• Motivate the Patient (પેશન્ટ) to discuss their Anxiety (એંઝાયટી).
• Identify Anxiety-Producing Situations (એંઝાયટી પ્રોડ્યુસ કરતી સિચ્યુએશન) and provide Psychological Support (સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ).
• Encourage the Patient (પેશન્ટ) to express their Feelings (ફીલિંગ્સ) and work on alleviating their Fear (ફિયર).
• Discourage Compulsive Behaviors (કમ્પલઝીવ બિહેવિયર) and administer Medications (મેડિકેશન) as per Prescription (પ્રિસ્ક્રિપ્શન).

2. Impaired Communication (ઈમ્પેર્ડ કોમ્યુનિકેશન):

Objectives (ઓબ્જેક્ટિવ્સ):

• Improve Communication (કોમ્યુનિકેશન ઈમ્પ્રુવ કરવું).
• Enhance Social Interaction (સોશ્યલ ઇન્ટરેક્શન વધારવું).

Nursing Interventions (નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન):

• Provide a Trusting Environment (ટ્રસ્ટિંગ Environment).
• Help develop an Effective Relationship (ઇફેક્ટિવ રિલેશનશિપ) with the Patient (પેશન્ટ).
• Discover the Source of Anxiety (એંઝાયટી ના સોર્સ) and observe for other Symptoms (સિમ્પટમ્સ) like Rigidity (રિજિડિટી) and Ambivalence (એમવેબીલેન્સ).
• Motivate the Patient (પેશન્ટ) to engage in conversations with others.
• Communicate in a Simple (સરળ) and Concise (ટૂંકમાં) manner, teaching Communication Skills (કોમ્યુનિકેશન સ્કિલ).

3. Altered Coping Ability (અલ્ટર્ડ કોપિંગ એબીલિટી):

Objectives (ઓબ્જેક્ટિવ્સ):

• Improve Coping Abilities (કોપિંગ એબીલિટી ઈમ્પ્રુવ કરવી).
• Help manage Obsessive-Compulsive Behaviors (ઓબસેસીવ-કમ્પલઝીવ બિહેવિયર્સ).

Nursing Interventions (નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન):

• Assess the Coping Abilities (કોપિંગ એબીલિટીનું લેવલ અસેસ કરવું).
• Build a relationship with the Patient (પેશન્ટ) with Warmth (વૉર્મથ) and Respect (રિસ્પેક્ટ).
• Fulfill the Dependency Needs (ડિપેન્ડન્સી જરૂરિયાતો) of the Patient (પેશન્ટ) and provide Positive Reinforcement (પોઝિટિવ રેઇન્ફોર્સમેન્ટ).
• Accept the Patient’s Compulsive Behaviors (કમ્પલઝીવ બિહેવિયર્સ) initially.
• Gradually set Limits on Ritualistic Behavior (ધાર્મિક વર્તણૂક પર ધીમે ધીમે લિમિટ મૂકો).
• Do not punish the Patient (પેશન્ટ) for their Symptoms (સિમ્પટમ્સ).
• Observe how many times the Patient (પેશન્ટ) engages in Hand Washing (હેન્ડ વોશિંગ) within an hour.
• Teach new Adaptation Skills (એડેપ્ટેશન સ્કિલ) to deal with Ritualistic Behavior (ધાર્મિક વર્તણૂક).
• Use Cognitive and Modeling Therapy (કોગનિટીવ તથા મોડેલિંગ થેરાપી) to modify Behaviors (બિહેવિયર્સ).

b) Explain Lithium treatment in detail. લીથીયમ સારવાર સવિસ્તાર સમજાવો.

ઇન્ટ્રોડક્શન (Introduction):

લીથીયમ (Lithium) એ મેન્ટલ ડીસઓર્ડર માં ખાસ કરીને બાઇપોલાર ડિસઓર્ડર (Bipolar Disorder)ના મૅનિક (Manic) અને ડિપ્રેસિવ (Depressive) એપિસોડને નિયંત્રિત કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવામાં આવતી મૂડ સ્ટેબિલાઇઝર (Mood Stabilizer) શ્રેણીની મેડીકેશન છે. તેનો ઉપયોગ એક્યુટ મેનિયા (Acute Mania), શીઘ્ર ભાવનાત્મક પરિવર્તન અને સ્યુસાઇડલ ટેન્ડન્સી ધરાવતા પેશન્ટમાં પણ થાય છે.

લિથીયમની મીકેનીઝમ :(Mechanism of Action)

લીથીયમ પોઝિટિવ આયન છે જે સોડિયમ (Sodium) ના સમાન રીતે સેલ માં પ્રવેશ કરે છે, અને ન્યુરોટ્રાન્સમિટર્સના પ્રવાહ પર અસર કરે છે. તે ખાસ કરીને સિરોટોનિન (Serotonin) અને નૉરએપિનેફ્રિન (Norepinephrine) ના રિઅપટેકને મૉડ્યુલેટ કરે છે, જેને કારણે મૂડમાં સ્થિરતા આવે છે.

તે સેલ ની અંદરના સેકન્ડ મેસેન્જર સિસ્ટમ (Second Messenger System) અને પ્રોટીન કાયનેઝ (Protein Kinase) ને પણ અવરોધે છે, જેના પરિણામે પેશન્ટના મૂડ સ્વિંગ્સ ઓછા થાય છે.

ક્લીનીકલ યુઝીસ (Clinical Uses):
Bipolar Disorder – Acute mania અને maintenance therapy બંને માટે.

Recurrent Depression – જ્યાં બીજી થેરાપી કાર્યક્ષમ નથી હોય.

Schizoaffective Disorder – સ્કીઝોફ્રેનિયા સાથે મૂડ સ્વિંગ્સ હોય ત્યાં.

Suicidal Ideation – Suicide risk ઘટાડવામાં અસરકારક છે.

Aggression & Impulsivity – ખાસ કરીને ઇન્ટેલેક્ચ્યુઅલ ડિસએબિલિટી સાથે પેશન્ટમાં.

થેરાપ્યુટિક રેન્જ (Therapeutic Range):

લીથીયમ માટે થેરાપ્યુટિક બ્લડ લેવલ 0.6 થી 1.2 mEq/L છે.
▪︎ < 0.6 mEq/L: Ineffective ▪︎ > 1.5 mEq/L: Toxic

તેથી પ્લાઝમા લેવલ મોનિટરિંગ ખૂબ આવશ્યક છે.

સાઇડ ઇફેક્ટ્સ (Side Effects):

ગેસ્ટ્રોઇન્ટેસ્ટાઇનલ (Gastrointestinal): ઉલટી, ડાયેરિયા

ન્યુરોલોજીકલ (Neurological): ટ્રેમર્સ, લેથાર્જી, ગભરાટ

એન્ડોક્રાઇન (Endocrine): હાઇપોથાયરોઇડિઝમ (Hypothyroidism)

કિડની (Renal): પોલ્યુરિયા (Polyuria), નેફ્રોજનિક ડાયાબિટિસ ઇન્સિપિડસ

કાર્ડિયાક (Cardiac): T-wave flattening on ECG

લિથીયમ ટૉક્સિસિટી: જો લેવલ વધુ હોય તો – અટેક્સિયા, કન્ફ્યુઝન, કોમા

કોન્ટ્રા-ઇન્ડિકેશન (Contraindications):

▪︎ પેગ્નન્સી (Pregnancy) – ખાસ કરીને પ્રથમ ત્રિમાસિકમાં Teratogenic effect
▪︎ કિડની ડિસીઝ (Renal Disease)
▪︎ સિવિયર ડિહાઇડ્રેશન (Severe Dehydration)
▪︎ હાર્ટ બ્લોક (Heart Block)

નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ (Nursing Management):

બ્લડ લેવલ મોનિટરિંગ:
▪︎ લિથીયમ લેવલ શરૂ પછી 5-7 દિવસમાં અને પછી નિયમિત કરવું
▪︎ લેથાર્જી, અટેક્સિયા કે કન્ફ્યુઝન માટે મોનિટર કરવું

હાઇડ્રેશન જાળવવી:
▪︎ પેશન્ટને પૂરતું પાણી પીવાનું કહેવાય જેથી ડિહાઇડ્રેશન ટળે

થાયરોઇડ અને કિડની ફંક્શન ટેસ્ટ:

▪︎ નિયમિત TFT (Thyroid Function Test) અને RFT (Renal Function Test) કરાવવું

ડ્રગ ઇન્ટરએક્શન માટે રાખવી:
▪︎ NSAIDs, ACE inhibitors, Diuretics સાથે લિથીયમ લેવલ વધવાની શક્યતા હોય છે

પેશન્ટ એડ્યુકેશન:
▪︎ મેડીકેશન લેતી વખતે વધુ મીઠું ટાળવું
▪︎ પ્રેગ્નન્સી કે ગંભીર બીમારી થાય ત્યારે તરત ડૉક્ટરને જાણ કરવી
▪︎ અચાનક મેડિકેશન બંધ ન કરવી

c) Explain admission and discharge procedure in hospital. હોસ્પિટલમાં એડમિશન અને ડિસ્ચાર્જ પ્રોસીજર સમજાવો.

એડમિશન પ્રોસિજર (Admission Procedure)

એડમિશન (Admission) એટલે પેશન્ટને હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવાની પ્રક્રિયા. આ પ્રક્રિયા પેશન્ટની ક્લિનિકલ કન્ડિશન (Condition) પ્રમાણે એમરજન્સી (Emergency) કે રૂટિન (Routine) બેઉ પ્રકારની થઈ શકે છે.

(A) પ્રિલિમિનરી સ્ટેપ્સ (Preliminary Steps)

એડમિશન ડેસ્ક (Admission Desk): પેશન્ટ જ્યારે હોસ્પિટલમાં આવે છે ત્યારે પહેલા એડમિશન ડેસ્ક પર જાય છે, જ્યાં પેશન્ટની પ્રાથમિક માહિતી લેવામાં આવે છે જેમ કે નામ, ઉંમર, લિંગ, સરનામું, સંપર્ક નંબરો, અને ઇમરજન્સી કોન્ટેક્ટ.

એડમિશન ફોર્મ (Admission Form): પેશન્ટ અથવા તેના પરિવારજન દ્વારા એડમિશન ફોર્મ ભરવામાં આવે છે, જેમાં પેશન્ટના ઈલનેસ (Illness), પાસ્ટ મેડિકલ હિસ્ટરી (Past Medical History) અને અન્ય જરૂરી વિગતો લખાય છે.

આઈડી વેરિફિકેશન (ID Verification): પેશન્ટનો ઓળખપત્ર ચકાસવામાં આવે છે જેમ કે આધાર કાર્ડ, પાન કાર્ડ વગેરે.

(B) ક્લિનિકલ એસેસમેન્ટ (Clinical Assessment)

ફિઝિશિયન એક્ઝામિનેશન (Physician Examination): ડ્યુટી પર હાજર ફિઝિશિયન પેશન્ટનું ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન કરે છે અને એડમિશનની જરૂરિયાત નક્કી કરે છે.

વાઇટલ સાઇન ચેકિંગ (Vital Sign Checking): પલ્સ, બ્લડ પ્રેશર, ટેમ્પરેચર, રેસ્પિરેટરી રેટ ચકાસવામાં આવે છે.

એડમિશન ઓર્ડર (Admission Order): ફિઝિશિયન એડમિશનનો ઓર્ડર આપે છે અને પેશન્ટને સ્પેસિફિક વોર્ડ (Ward) કે યુનિટ (Unit) માટે અસાઇન કરે છે.

(C) વોર્ડ ટ્રાન્સફર (Ward Transfer):

પેશન્ટને સ્ટ્રેચર કે વ્હીલચેર વડે તેના વોર્ડ સુધી લઇ જવાય છે.

વોર્ડ નર્સ પેશન્ટને રિસીવ કરીને નર્સિંગ અસેસમેન્ટ કરે છે.

પેશન્ટના પર્સનલ બેલોનિંગ્સ (Belongings) રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે.

પેશન્ટને બેડ અલોટ (Allot) કરવામાં આવે છે અને એડમિશન નર્સિંગ કેર પ્લાન (Nursing Care Plan) તૈયાર થાય છે.

ડિસ્ચાર્જ પ્રોસિજર (Discharge Procedure)

ડિસ્ચાર્જ (Discharge) એ પ્રોસેસ છે જેમાં પેશન્ટની ટ્રીટમેન્ટ (Treatment) પૂરી થયા પછી તેમને હોસ્પિટલમાંથી રજા આપવામાં આવે છે.

(A) ડિસ્ચાર્જ ઓર્ડર (Discharge Order)

ટ્રીટિંગ ફિઝિશિયન (Treating Physician): પેશન્ટની પ્રોગ્રેસનું મૂલ્યાંકન કરીને જો પેશન્ટ હવે સ્ટેબલ હોય તો તેઓ ડિસ્ચાર્જ માટે ઓર્ડર આપે છે.

ડિસ્ચાર્જ નોટ (Discharge Note): ફિઝિશિયન દ્વારા તૈયાર થાય છે જેમાં ડાયગ્નોસિસ (Diagnosis), કરેલી ટ્રીટમેન્ટ, પ્રિસ્ક્રાઇબ્ડ મેડિકેશન (Prescribed Medication), ફોલોઅપ (Follow-up) ઇન્સ્ટ્રક્શન્સ આપવામાં આવે છે.

(B) ફાઇનલ ચેકિંગ અને ક્લિયરન્સ (Final Checking and Clearance)

બિલિંગ ડિપાર્ટમેન્ટ (Billing Department): પેશન્ટની તમામ ચાર્જીસ જેમ કે રૂમ ચાર્જ, મેડિસિન, ડાયગ્નોસ્ટિક ટેસ્ટ વગેરેનો ફાઇનલ બિલ તૈયાર કરે છે.

ફાઇનાન્શિયલ ક્લિયરન્સ (Financial Clearance): પેશન્ટ અથવા તેના પરિવારજને બિલ ચુકવીને રસીદ લેવી પડે છે.

(C) ડિસ્ચાર્જ કાઉન્સેલિંગ (Discharge Counselling)

નર્સિંગ સ્ટાફ (Nursing Staff): પેશન્ટને હેલ્થ કેર નિર્દેશ આપે છે જેમ કે ઘરના દવાઓનું ટાઈમિંગ, ડાયટ (Diet), રેસ્ટ અને હોમ કેર (Home Care) સૂચનાઓ.

ફોલોઅપ એપોઇન્ટમેન્ટ (Follow-up Appointment): નક્કી કરવામાં આવે છે કે પેશન્ટે ક્યારે ફરીથી ક્લિનિક વિઝિટ કરવી છે.

(D) પેશન્ટ રિલીઝ (Patient Release)

તમામ પ્રોસિજર પૂરા થયા પછી પેશન્ટને સન્માનપૂર્વક રજા આપવામાં આવે છે અને તેમના રિલેટિવ્સને સાથે લઈ જવા માટે સૂચના આપવામાં આવે છે.

કનક્લુઝન (Conclusion):

હોસ્પિટલમાં એડમિશન અને ડિસ્ચાર્જ પ્રોસિજર એક સ્ટ્રક્ચર્ડ (Structured) અને સિસ્ટમેટિક (Systematic) રીતે થાય છે. પેશન્ટનું સલામત રીતે સ્વીકાર અને રજા આપવામાં આવવી એ હેલ્થકેર ટીમની મુખ્ય જવાબદારી છે. દરેક સ્ટેપમાં પેશન્ટ કે પરિવારજનોને યોગ્ય માર્ગદર્શન આપવું આવશ્યક છે જેથી સારવાર દરમિયાન કોઈ સમસ્યા ન થાય અને પેશન્ટનો સેટિસ્ફેક્શન લેવલ (Satisfaction Level) ઊંચો રહે.

Q-4 Write short notes. ટૂંકનોંધ લખો. (કોઇપણ ત્રણ)12

a) Mental Health Act. મેન્ટલ હેલ્થ એક્ટ.

મેન્ટ્લ હેલ્થ અધિનિયમ 1987

ઇતિહાસ:

1987માં સંસદ દ્વારા મેન્ટ્લ હેલ્થ અધિનિયમનો મુસદ્દો તૈયાર કરવામાં આવ્યો હતો

• એપ્રિલ 1993માં ભારતના તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં અમલમાં આવ્યો

• 1912ના ઈન્ડિયન લ્યુનેસી એક્ટને બદલે છે

• જેણે અગાઉ 1858 ના ભારતીય પાગલ આશ્રય (Indian Lunatic Asylum) અધિનિયમનું સ્થાન લીધું હતું

Definition 

“મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિઓની સારવાર અને સંભાળને લગતા કાયદાને એકીકૃત કરવા અને તેમાં સુધારો કરવા, તેમની મિલકત અને બાબતોના સંદર્ભમાં અને તેની સાથે જોડાયેલી અથવા આકસ્મિક બાબતો માટે વધુ સારી જોગવાઈ કરવા માટેનું કાર્ય”

મેન્ટ્લ હેલ્થ એક્ટ ને 10 Chapter અને 98 section મા વિભાજિત કરવા મા આવ્યો છે.

Objectives:

1. સાયકિયાટ્રિક હોસ્પિટલોના લાયસન્સ અને દેખરેખ માટે કેન્દ્રીય અને રાજ્ય સત્તામંડળોની સ્થાપના કરવી

2.  મેન્ટ્લ હોસ્પિટલો અને નર્સિંગ હોમની સ્થાપના કરવી

3. આ હોસ્પિટલોના કામકાજની તપાસ પૂરી પાડવી

4. મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિઓની કસ્ટડીની જોગવાઈ કરવી કે જેઓ પોતાની સંભાળ રાખવામાં અસમર્થ હોય અને પોતાના માટે અને અથવા અન્ય લોકો માટે જોખમી હોય

5. મેન્ટ્લ રીતે બીમારના ખતરનાક અભિવ્યક્તિઓથી સમાજનું રક્ષણ કરવું

6. મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિઓના એડમિશન અને ડિસ્ચાર્જની પ્રક્રિયાનું નિયમન કરવું

7. અટકાયત કરાયેલ વ્યક્તિઓના અધિકારોનું રક્ષણ કરવું

8. નાગરિકોને બિનજરૂરી રીતે અટકાયતમાં લેવાથી બચાવવા માટે

9. મેન્ટ્લ રીતે બીમાર લોકોના ભરણપોષણનો ખર્ચ પૂરો પાડવા

10. ગરીબ મેન્ટ્લ રીતે બીમાર ગુનેગારોને રાજ્યના ખર્ચે કાનૂની સહાય પૂરી પાડવી

11. ભારતીય પાગલતા અધિનિયમની વાંધાજનક પરિભાષાઓને નવી સુધરમાં બદલવી

 લાઇસન્સ

કોઈ વ્યક્તિ સાઇકિયાટ્રીક હોસ્પિટલ અથવા સાઇકિયાટ્રીક નર્સિંગ હોમની સ્થાપના અથવા જાળવણી કરશે નહીં જ્યાં સુધી તેની પાસે કેન્દ્ર સરકાર અથવા રાજ્ય સરકાર દ્વારા માન્ય લાયસન્સ ન હોય

 લાઇસન્સ માટે અરજી

 એક વ્યક્તિ, જે સાઇકિયાટ્રીસ્ટ હોસ્પિટલ અથવા સાઇકિયાટ્રીસ્ટ નર્સિંગ હોમની સ્થાપના અથવા જાળવણી કરવાનો ઇરાદો ધરાવે છે, જ્યાં સુધી તે વ્યક્તિ પાસે પહેલેથી જ માન્ય લાઇસન્સ ન હોય, ત્યાં સુધી લાયસન્સ આપવા માટે લાયસન્સ ઓથોરિટીને અરજી કરવી.

લાયસન્સની અવધિ અને નવીકરણ

લાઇસન્સ ટ્રાન્સફરપાત્ર અથવા વારસાપાત્ર હોવું જોઈએ નહીં દરેક લાયસન્સ, જ્યાં સુધી અગાઉ રદ કરવામાં ન આવે ત્યાં સુધી, તે જે તારીખે આપવામાં આવે તે તારીખથી પાંચ વર્ષના સમયગાળા માટે માન્ય રહેશે   

સાયકિયાટ્રિક હોસ્પિટલમાં એડમિશન અને અટકાયત (ડિટેન્શન)

1.સ્વૈચ્છિક ધોરણે એડમિશન

2. વિશેષ સંજોગોમાં એડમિશન

3.રિસેપ્શન ઓર્ડર્સ

1.સ્વૈચ્છિક ધોરણે એડમિશન

સ્વૈચ્છિક દર્દી તરીકે એડમિશન 

 વાલી દ્વારા વિનંતી એડમિશન માટે 

સ્વૈચ્છિક દર્દીના સંદર્ભમાં નિયમન:

વિનંતીની પ્રાપ્તિ પર, મેડિકલ ઑફિસર-ઈન્ચાર્જે 24 કલાકના સમયગાળામાં તપાસ કરવી જોઈએ અને જો સંતુષ્ટ થાય, તો તે સ્વૈચ્છિક દર્દી તરીકે આવી અરજી સ્વીકારી શકે છે.

દાખલ કરવામાં આવેલ દરેક સ્વૈચ્છિક દર્દી મેડિકલ ઑફિસર દ્વારા બનાવવામાં આવેલા નિયમોનું પાલન કરવા માટે બંધાયેલા 

સ્વૈચ્છિક ધોરણે એડમિશન

સ્વૈચ્છિક દર્દી તરીકે એડમિશન માટે મુખ્ય દ્વારા વિનંતી

વોર્ડમાં એડમિશન માટે વાલી દ્વારા વિનંતી

સ્વૈચ્છિક દર્દીના સંદર્ભમાં નિયમન:

વિનંતીની પ્રાપ્તિ પર, મેડિકલ ઑફિસર-ઈન્ચાર્જે 24 કલાકના સમયગાળામાં તપાસ કરવી જોઈએ અને જો સંતુષ્ટ થાય, તો તે સ્વૈચ્છિક દર્દી તરીકે આવી અરજી સ્વીકારી શકે છે.

દાખલ કરવામાં આવેલ દરેક સ્વૈચ્છિક દર્દી મેડિકલ ઑફિસર દ્વારા બનાવવામાં આવેલા નિયમોનું પાલન કરવા માટે બંધાયેલા રહેશ  વિશેષ સંજોગોમાં એડમિશન:

કોઈપણ મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિઓ કે જેઓ એડમિશન માટે પોતાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરતા નથી અથવા કરી શકતા નથી મેન્ટ્લ હોસ્પિટલમાં દાખલ અને દર્દી તરીકે રાખવામાં આવી શકે છે મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિઓના સંબંધી અથવા મિત્ર દ્વારા તે વતી કરવામાં આવેલી અરજી પર જો મેડિકલ ઑફિસર-ઈન્ચાર્જ સંતુષ્ટ હોય કે મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિઓના હિતમાં તેમ કરવું જરૂરી છે

રિસેપ્શન ઓર્ડર્સ

➤રિસેપ્શન ઓર્ડર માટેની અરજી:

• રિસેપ્શન ઓર્ડર માટેની અરજી દ્વારા કરવામાં આવી શકે છે

– ઈન્ચાર્જ મેડિકલ ઓફિસર

– મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિના જીવનસાથી અથવા અન્ય સંબંધી

> જ્યાં ઇન્ચાર્જ મેડિકલ ઑફિસર સંતુષ્ટ છે કે:

. મેન્ટ્લ હોસ્પિટલમાં સારવાર છ મહિનાથી વધુ સમય સુધી ચાલુ રાખવી જરૂરી છે

તે મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિના હેલ્થ અને સલામતીના હિતમાં છે અથવા અન્યના રક્ષણ માટે                   સાઇકિયાટ્રીસ્ટ હોસ્પિટલના અધિકારક્ષેત્રની સ્થાનિક મર્યાદામાં મેજિસ્ટ્રેટને અરજી કરવાની છે

➤ દરેક અરજી આ પ્રમાણે હોવી જોઈએ:

નિયત રીતે હસ્તાક્ષર અને ચકાસણી

• બે મેડિકલ પ્રમાણપત્રો સાથે હોવા જોઈએ

બે મેડિકલ પ્રેક્ટિશનરોમાંથી જેમાંથી એક સરકારની સેવામાં રહેશે

ઓડિશ ચાર્જ:

મેડિકલ ઑફિસર દ્વારા ડિસ્ચાર્જ

■ અરજી પર ડિસ્ચાર્જ

વિનંતી પર ડિસ્ચાર્જ

વ્યક્તિનું ડિસ્ચાર્જ પછીથી પૂછપરછમાં જોવા મળ્યું કે તે સ્વસ્થ મન છે

મેડિકલ ઑફિસર દ્વારા ડિસ્ચાર્જ:

બે મેડિકલ પ્રેક્ટિશનરોની ભલામણ પર જેમાંથી એક પ્રાધાન્યમાં સાઇકિયાટ્રીસ્ટ હોવો જોઈએ

લેખિતમાં આદેશ દ્વારા, મેડિકલ ઑફિસર સાઇકિયાટ્રીસ્ટ હોસ્પિટલમાંથી કોઈપણ વ્યક્તિને રજા આપવાનો નિર્દેશ કરશે

સ્વૈચ્છિક દર્દી સિવાય  અરજી પર ડિસ્ચાર્જ

હુકમ હેઠળ અને અરજીના અનુસંધાનમાં સાઇકિયાટ્રીસ્ટ હોસ્પિટલમાં અટકાયત કરાયેલ કોઈપણ વ્યક્તિ

ચાર્જમાં રહેલા મેડિકલ ઑફિસરને તે વતી કરવામાં આવેલી અરજી પર રજા આપવામાં આવશે

જો ચાર્જમાં રહેલા મેડિકલ ઑફિસર લેખિતમાં પ્રમાણિત કરે કે તે વ્યક્તિ જોખમી છે અને મોટા થવા માટે અયોગ્ય છે તો કોઈપણ વ્યક્તિને રજા આપવામાં આવશે નહીં.

વિનંતી પર ડિસ્ચાર્જ

કોઈ પણ વ્યક્તિ (મેન્ટ્લ રીતે બીમાર કેદી ન હોવાને) આદેશના અનુસંધાનમાં અટકાયતમાં લેવામાં આવે છે, જેને લાગે છે કે તે તેની મેન્ટ્લ બીમારીમાંથી સાજો થઈ ગયો છે, તે સાઇકિયાટ્રીસ્ટ હોસ્પિટલમાંથી ડિસ્ચાર્જ કરવા માટે મેજિસ્ટ્રેટને અરજી કરી શકે છે.

•કરવામાં આવેલ અરજીને ચાર્જમાં રહેલા મેડિકલ ઑફિસર અથવા સાઇકિયાટ્રીસ્ટના પ્રમાણપત્ર દ્વારા સમર્થન આપવામાં આવશે

મેજિસ્ટ્રેટ, તેને યોગ્ય લાગે તેવી તપાસ કર્યા પછી, વ્યક્તિને ડિસ્ચાર્જ કરવાનો અથવા અરજીને ફગાવી દેવાનો હુકમ કરી શકે છે.

વ્યક્તિનું ડિસ્ચાર્જ પછીથી પૂછપરછમાં જોવા મળ્યું કે તે સ્વસ્થ મન છે

જો રિસેપ્શન ઓર્ડરના અનુસંધાનમાં સાઇકિયાટ્રીસ્ટ હોસ્પિટલમાં અટકાયત કરાયેલ કોઈપણ વ્યક્તિ પછીથી મળી આવે તો

એક પૂછપરછ પર સ્વસ્થ મન અથવા

પોતાની સંભાળ રાખવામાં સક્ષમ અને

તેની બાબતોનું સંચાલન

ઈન્ચાર્જ મેડિકલ ઓફિસર આવી વ્યક્તિને આવી હોસ્પિટલ અથવા નર્સિંગ હોમમાંથી રજા આપશે

ગેરહાજરીની રજા

ગેરહાજરીની રજા માટેની અરજી મેડિકલ ઓફિસર-ઈન્ચાર્જને કરી શકાય છે:-

મેન્ટ્લ રીતે બીમાર પતિ કે પત્ની દ્વારા

મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિના સંબંધી પતિ અથવા પત્ની દ્વારા અથવા

તે વ્યક્તિ દ્વારા જેની અરજી પર મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિને દાખલ કરવામાં આવ્યો હતો

દરેક અરજીની સાથે બોન્ડ બાંયધરી હોવી જોઈએ :-

મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિની યોગ્ય કાળજી લેવી

મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિને પોતાને અથવા અન્યને ઇજા પહોંચાડવાથી રોકવા માટે, અને

રજાની સમાપ્તિ પર મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિને મેન્ટ્લ હોસ્પિટલમાં પાછા લાવવા

મેડિકલ ઑફિસરઓ-ઇન્ચાર્જ જરૂરી જણાય તે સમયગાળા માટે ગેરહાજરીની રજા આપી શકે છે

દિવસોની કુલ સંખ્યા સાઠ દિવસથી વધુ ન હોવી જોઈએ

રાજ્ય સરકારના કોઈપણ સામાન્ય અથવા વિશેષ આદેશને આધીન સ્વૈચ્છિક દર્દી સિવાયની કોઈપણ મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિ

કોઈપણ મેન્ટ્લ હોસ્પિટલ અથવા મેન્ટ્લ નર્સિંગ હોમમાંથી અન્ય કોઈપણ મેન્ટ્લ હોસ્પિટલ અથવા મેન્ટ્લ નર્સિંગ હોમમાં દૂર કરવામાં આવે

રાજ્યની અંદર, અથવા તે અન્ય રાજ્યની સરકારની સંમતિથી કોઈપણ અન્ય રાજ્યમાં

b) Milieu Therapy મીલ્યુ થેરાપી.

• Milieu એ ફ્રેન્ચ word છે જેમાં Mi એટલે middle અને Lieu એટલે environment. આમ  milieu નો અર્થ environment થાય છે.
• સા્યકિયાટ્રીમાં,  environment અથવા milieu ને involve કરતી થેરાપી ને મિલિયુ થેરાપી કહે છે.
• Therapeutic milieu એટલે patient ને healthy environment provide કરવું જે Patient ની recovery માં મદદરૂપ થાય,મોટાભાગની મેન્ટલ illness unhealthy environment ને કારણે થાય છે, આમ healthy therapeutic environment patient ની social productivity વધારે છે.
• મિલિયુ થેરાપીમાં safe physical environment, ટ્રીટમેન્ટ ટીમના તમામ membrs અને અન્ય ક્લાયન્ટનો સમાવેશ થાય છે.
• થેરાપ્યુટીક મિલિયુ નો હેતુ હોસ્પીટલ માં એડમિટ રહેલ કલાયન્ટ ની રિકવરી promote કરવાનો અને કોમપ્લીકેશન પ્રિવેન્ટ કરવાનો હોય છે.

GOALS

• ~માલએડેપટીવ બિહેવિયર(ખરાબ વર્તન) ને એડેપટીવ બિહેવિયર માં change કરવું.
• ~Early રિકવરી પ્રમોટ કરવી.
• ~હૉસ્પિટલમાં એડમિટ રહેવાનો સમયગાળો ઓછો કરવો.
• ~ક્લાયન્ટને ફરીથી socialize બનાવવા માટે.
• ~સેલ્ફ કોન્ફિડન્સ ને પ્રમોટ કરવા માટે.

COMPONENTS

•Maintaining Safe Environment

• ~તમામ needles નો safely રીતે અને કલાયન્ટ ના કોન્ટેક્ટ માં ન આવે તેવી રીતે નિકાલ કરવો.
• ~સ્મોકિંગ કરવા ન દેવું જોઈએ અને માચીસ અને લાઇટરના ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ અથવા દેખરેખ રાખવી.
• ~પેશન્ટથી sharp object દૂર રાખો.
• ~પો્ટેંસીયલ ઓબ્જેક્ટ ને ઓળખો દા.ત. મોપ હેન્ડલ્સ, હેમર.
• ~મેડિકેશન ને unlocked ન રાખવી.

•The Trust Relationship

• ~Trust એ થેરાપ્યુટીક રિલેશનશિપ નો પાયો છે,trust ડેવલપ કરવો એ થેરાપ્યુટીક environment ની key છે.

•Building Self Esteem

• ~Limit ને set અને મેન્ટેન કરવી.
• ~કલાયન્ટ ને person તરીકે accepts કરો.
• ~દરેક સમયે નિર્ણાયક બનવું.
• ~શરૂઆતમાં કલાયન્ટ ને task, રિસ્પોન્સિબીલિટી અને એક્ટિવિટી પૃવાઈડ કરો.
• ~કલાયન્ટ ને તેમની કન્ડિશન પ્રમાણે પોતાના ડિસિઝન લેવા કહેવું.

•Limit Setting

• ~expectation અથવા limit સ્પષ્ટ, સીધી અને સરળ રીતે અને શક્ય તેટલી સ્પષ્ટ રીતે જણાવો.
• ~limit cross કરતા કલાયન્ટ ને જે પરિણામ આવશે તે પણ શરૂઆતમાં સ્પષ્ટપણે જણાવવું જોઈએ.

c) Misconception about mental illness. માનસિક બીમારી વિશેની ગેરમાન્યતાઓ.

મેન્ટલ રિટાર્ડેશન માટે નીચે મુબજના મિથ્સ અને મિસકન્સપશન જોવા મળે છે :

• ઇન્ટેલેકચ્યુલ ડિસએબીલીટી એ મેન્ટલ ઇલનેસને સમાન હોય છે :

ઇન્ટેલેકચ્યુલ ડિસએબીલીટી એ ડેવલપમેન્ટલ કન્ડીશન છે જેમાં ઇન્ટેલેકચ્યુલ ફંકશનમાં અલટરેશન જોવા મળે છે.

• ઇન્ટેલેકચ્યુલ ડિસએબીલીટી ધરાવતાં લોકો એ ન્યૂ સ્કીલ લર્ન કરી શકતાં નથી.

ઇન્ટેલેકચ્યુલ ડિસએબીલીટી ધરાવતા લોકો એ ઘણી બધી નવી વસ્તુ અને સ્કીલ શીખી શકે છે. જે માટે જૂદી જૂદી ટીચિંગ મેથડની જરુર પડે તેમજ તેને શીખવા માટે વધારે મેહનતની જરુર પડે છે.

• ઇન્ટેલેકચ્યુલ ડિસએબીલીટી એ સિવિયર હોય છે :

ઇન્ટેલેકચ્યુલ ડિસએબીલીટી એ હંમેશાં સિવિયર હોતી નથી તે માઇલ્ડ ટુ પ્રોફાઉન્ડ ફોર્મમાં જોવા મળે છે.

• ઇન્ટેલેકચ્યુલ ડિસએબીલીટી એ બેડ પેરેન્ટિંગને કારણે જોવા મળે છે :

ઇન્ટેલેકચ્યુલ ડિસએબીલીટી એ બેડ પેરેન્ટિંગને કારણે નહિ પણ બીજા ઘણા બધા ફેકટરને કારણે જોવા મળે છે. જેનકે જેનેટિક ફેક્ટર, એન્વાયરમેન્ટલ ફેક્ટર, કોમ્પ્લિકેશન ડ્યુરિંગ પ્રેગનન્સી એન્ડ બર્થ

• ઇન્ટેલેકચ્યુલ ડિસએબીલીટી ધરાવતા લોકો એ હંમેશાં હેપી અને ફ્રેન્ડલી જોવા મળે છે :

ઇન્ટેલેકચ્યુલ ડિસએબીલીટી ધરાવતા લોકોમાં બધા જ પ્રકારનાં ઇમોશન્સ અને પર્સનાલિટી જોવા મળે છે જેમકે સેડનેસ, ફ્રસ્ટેશન, એન્ગર, જોય

• જ્યાં સુધી ચાઇલ્ડ એ સ્કૂલમાં જતું નથી ત્યાં સુધી ઇન્ટેલેકચ્યુલ ડિસએબીલીટીને ડિટેકટ કરી શકાતી નથી :

ઇન્ટેલેકચ્યુલ ડિસએબીલીટીને અર્લી ચાઇલ્ડહૂડના સમયગાળા દરિમયાન ડેવલપમેન્ટલ સ્ક્રીનીંગ અને અસેસમેન્ટ થ્રુ ડિટેક્ટ કરી શકાય છે.

• ઇન્ટેલેકચ્યુલ ડિસએબીલીટી ધરાવતા લોકો એ જોબ હોલ્ડ કરી શકતા નથી :

ઇન્ટેલેકચ્યુલ ડિસએબીલીટી ધરાવતા ઘણા લોકો એ વર્ક અથવા જોબ કરવા માટે કેપેબલ હોય છે અને તેઓ વિવિઘ પ્રકારની જોબ કરવા માટે સક્ષમ હોય છે.

• ઇન્ટેલેકચ્યુલ ડિસએબીલીટી ધરાવતા લોકોને સ્પષ્ટ રીતે જોઇને ઓળખી શકાય છે :

ઇન્ટેલેકચ્યુલ ડિસએબીલીટી ધરાવતા લોકોને જોઇને ઓળખી શકાતા નથી. માઇલ્ડ ઇન્ટેલેકચ્યુલ ડિસએબીલીટી ધરાવતા લોકોને ઓળખવા મુશ્કેલ છે. આવા લોકોને આઇડેન્ટીફાય કરવા એ એક પ્રકારની ચેલેન્જ છે.

d) Electroconvulsive Therapy (ECT)

ઇન્ટ્રોડક્શન(Introduction):
Electroconvulsive Therapy (ECT) – ઇલેક્ટ્રોકનવલ્સિવ થેરાપી, તે એક મેડિકલ મેન્ટલ હેલ્થ ટ્રીટમેન્ટ છે જેમાં પેશન્ટના બ્રેઇન પર કંન્ટ્રોલ ઇલેક્ટ્રિક ફ્લો ને છોડીને દ્રષ્ટિએ રાખેલી થેરાપ્યુટિક (Therapeutic) સિઝર (Seizure) ઊભી કરવામાં આવે છે. આ થેરાપી મુખ્યત્વે એવા પેશન્ટ્સ માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે જેમને સિવ્યર ડિપ્રેશન (Depression), બાઇપોલર ડિસઓર્ડર (Bipolar), સિઝોફ્રેનિયા (Schizophrenia) અથવા કેટેટોનિયા (Catatonia) જેવી મેન્ટલ હેલ્થ કન્ડિશન્સ હોય અને અન્ય ટ્રીટમેન્ટ્સથી રાહત ન મળે.

હિસ્ટ્રી અને ઉપયોગ( history and uses):

ECT પ્રથમ વખત 1938માં યુરોપમાં વિકસાવવામાં આવી હતી. તે પહેલા તીવ્ર માઇન્ડ ડિસઓર્ડર્સ માટેના વિકલ્પો બહુ ઓછી અસરકારક હતા. આજના સમયમાં, ECT વધુ સલામત, નિયંત્રિત અને આધુનિક રીતથી અપાય છે, જેમાં જનરલ એનસ્થેસિયા (Anesthesia) અને મસલ રિલેક્સન્ટ (Muscle Relaxant)નો ઉપયોગ થાય છે.

પ્રક્રિયા (Procedure):

1.પ્રિ-એવલ્યુએશન (Pre-evaluation):
ECT શરૂ કરતા પહેલા, પેશન્ટની મેડિકલ હિસ્ટ્રી, ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન, બ્લડ ટેસ્ટ, ઈ.સી.જી. (ECG), અને ઘણીવાર બ્રેઇન ઇમેજિંગ ટેસ્ટ્સ (જેમ કે MRI) લેવામાં આવે છે.

2.એનેસ્થીસિયા (Anesthesia) અને મસલ રિલેક્સન્ટ (Muscle Relaxant):
પેશન્ટને સામાન્ય એનેસ્થીસિયા હેઠળ રાખવામાં આવે છે જેથી તેને કોઈ દુખાવાનો અનુભવ ન થાય. સાથે મસલ રિલેક્સન્ટ અપાય છે જેથી સિઝર દરમિયાન શરીરના મસ્ક્યુલર મૂવમેન્ટ્સ નિયંત્રણમાં રહે.

3.ઇલેક્ટ્રોડ્સની પ્લેસમેન્ટ (Electrode Placement): ઇલેક્ટ્રોડ્સ સ્કાલ્પ પર લગાડવામાં આવે છે – બંને બાજુ (Bilateral) અથવા એક બાજુ (Unilateral).

4.ઇલેક્ટ્રિકલ સ્ટિમ્યુલેશન (Electrical Stimulation): નિયંત્રિત વિદ્યુત પ્રવાહ (જેમ કે 0.7 સેકન્ડ સુધી, 70-120 વોલ્ટ) અપાય છે. પરિણામે પેશન્ટના બ્રેઇનમાં જ્ઞાત અને થેરાપ્યુટિક સિઝર થાય છે.

5.પોસ્ટ-પ્રોસિજર મોનિટરિંગ (Post-procedure Monitoring): પેશન્ટ ECT પછી કન્ડિશન ને ધ્યાનમાં રાખીને રિકવરી એરીયામાં મોનિટર કરવામાં આવે છે. બહુ ઓછા સમયમાં પેશન્ટ જાગી જાય છે.

સેશનની ફ્રીકવન્સી (Frequency of Sessions):
એક સામાન્ય ECT માં 6 થી 12 સેશન્સ હોય છે, જે વીક માં બે અથવા ત્રણ વખત આપવામા આવે છે. ખાસ કેસમાં મેઇન્ટેનન્સ ECT પણ અપાઈ શકે છે, જેમાં લાંબા ગાળે સારવાર ચાલુ રાખવામાં આવે છે.

ઇન્ડીકેશન્સ(Indications):

• મેડિકેશન રેઝિસ્ટન્ટ ડિપ્રેશન (Treatment-resistant Depression)
• તીવ્ર સુસાઇડલ ટેન્ડન્સી (Suicidal Tendency)
• સિવ્યર કેટાટોનિયા (Severe Catatonia)
• ડિપ્રેશન સાથે સંબંધિત સાયકોસિસ (Psychotic Depression)
• એટિપિકલ રિસ્પોન્સ ટૂ થેરાપી

ફાયદા (Benefits):

• ઝડપી સારવાર પરિણામ
• સિવ્યર કેસિસમાં તાત્કાલિક અસર
• પેશન્ટની મૂડ, અપેક્ષાઓ અને વર્તનશૈલીમાં સુધારો
• કદાચ ઓછી મેડિકલ દવાઓની જરૂરિયાત

સંભવિત સાઇડ ઇફેક્ટ્સ (Possible Side Effects):

• તાત્કાલિક ઓરિએન્ટેશન લોસ અથવા ડિસઓરિએન્ટેશન (Disorientation)
• ટમ્પોરરી મેમરી લોસ (Memory Loss), ખાસ કરીને રિસેન્ટ ઇવેન્ટ્સ માટે
• માથાનો દુખાવો (Headache)
• ઊલટી અથવા નોઝીયા (Nausea)
• થાક (Fatigue)

રેર કોમ્પ્લીકેશન્સ (Rare Complications):

• હાર્ટ રિધમ એબનોર્મેલિટીઝ (Cardiac Arrhythmia)
• રિસ્પિરેટ્રી ડિપ્રેશન (Respiratory Depression)
  આ જટિલતાઓ બહુ જ દુર્લભ છે અને મુખ્યત્વે હાઈ રિસ્ક પેશન્ટ્સમાં જોવા મળે છે.

મિથ્સ અને રિયાલિટી (Myths vs Reality):

• ઘણા લોકો માને છે કે ECT અત્યાચારજનક છે, પરંતુ આજની પદ્ધતિ ખુબજ સલામત અને મેડીકલી માન્ય છે.
• ECT પર્માનન્ટ મેમરી લોસ કરે છે – આ પણ ખોટું માનવું છે. મોટાભાગના પેશન્ટ્સ સામાન્ય જીવન જીવવા સક્ષમ હોય છે.
• Electroconvulsive Therapy (ECT) એ આધુનિક મેડિકલ સાયકેટ્રીક ઇન્ટરવેન્શન છે જે ઘણીવાર પેશન્ટના જીવન માટે ટર્નિંગ પોઈન્ટ સાબિત થાય છે.

Q-5 Define following (any six) નીચેની વ્યાખ્યા લખો. (કોઇપણ છ) 12

a) Neologism નીયોલોગીઝમ

Neologism (નીઓલોજિઝમ) એ એવો નવા બનાવાયેલો શબ્દ અથવા શબ્દસમૂહ છે જે તાજેતરમાં ભાષામાં પ્રવેશ કર્યો હોય અને જે પહેલા પ્રચલિત ન હતો. મેડિકલ અને મનોવિજ્ઞાનિક દ્રષ્ટિએ Neologism તે કન્ડિશન ને દર્શાવે છે જેમાં કોઈ વ્યક્તિ એવા શબ્દો રચે છે જે હકીકતમાં અસ્તિત્વમાં નથી, પણ તે વ્યક્તિ માટે તે શબ્દો અર્થસભર હોય છે. આ પ્રકારનું વર્તન મુખ્યત્વે Schizophrenia (સ્કિઝોફ્રેનિયા), Aphasia (અફેઝિયા) અથવા Neurological Disorders (ન્યુરોલોજિકલ ડિસઓર્ડર્સ) જેવા રોગોમાં જોવા મળે છે. Neologism ભાષાકોષની નવો વિકસતો ભાગ હોવા ઉપરાંત એક પેથોલોજીકલ (pathological) ભાષા લક્ષણ પણ હોઈ શકે છે જે બ્રેઇન ના ભાષા કેન્દ્રોની કાર્યક્ષમતા પર થયેલા ટ્રોમા ને દર્શાવે છે.

b) Mental Health મેન્ટલ હેલ્થ

Mental Health (મેન્ટલ હેલ્થ) એ એવી સ્થિર અને સકારાત્મક માનસિક સ્થિતિ છે જેમાં વ્યક્તિ પોતાની ક્ષમતા અનુસાર જીવનના સ્ટ્રેસ નું સંચાલન કરી શકે છે, ઇફેક્ટીવ વર્ક કરી શકે છે, સમાજમાં પોતાનું યોગદાન આપી શકે છે અને તંદુરસ્ત સંબંધો જાળવી શકે છે. Mental Health એ માત્ર માનસિક રોગોના અભાવનો અર્થ નથી, પણ આમાં Emotional Well-being (ઇમોશનલ વેલબીંગ), Psychological Resilience (સાઇકાલોજિકલ રિઝિલિયન્સ) અને Cognitive Functioning (કોગ્નિટિવ ફંક્શનીંગ) નો સમાવેશ થાય છે. આમાં Depression (ડિપ્રેશન), Anxiety Disorders (એન્ઝાયટી ડિસઓર્ડર્સ), Bipolar Disorder (બાઇપોલર ડિસઓર્ડર), PTSD (પીટીએસડી) અને Schizophrenia (સ્કિઝોફ્રેનિયા) જેવા રોગો આવરી લે છે. Mental Health એ Preventive Medicine (પ્રિવેન્ટિવ મેડિસિન) અને Public Health (પબ્લિક હેલ્થ) માટે કેન્દ્રિય મહત્વ ધરાવે છે.

C) Cataplexy કેટાલેપ્સી

વ્યક્તિ તેની કોઈપણ મુવમેન્ટ વગર કોન્સ્ટન્ટ તેની એકજ પોઝિશન માં રહે તેને કેટાલેપસી કહે છે.તે સ્કિઝોફરેનીયા ના પેશન્ટ માં જોવા મળે છે.

d) Displacemem-ડીસપ્લેસમેન્ટ

• ડિસ્પ્લેસમેન્ટ એટલે વિસ્થાપન
• આ ડિફેન્સ મિકેનિઝમમાં પર્સન એ અનકોન્સીયસલી પોતાની ઈમોશનલ ફિલિંગ બીજા પર્સન અથવા ઓબ્જેક્ટ પર ટ્રાન્સફર કરે છે જે ઓછા ડેન્જર હોય છે.
• ઉદાહરણ : કોઈ એક વર્કર ઓફિસમાં કામ કરે છે અને તેના બોસ તેની પર ગુસ્સે થાય છે આ વર્કર બોસ ને કંઈ કહી શકતો નથી માટે તે ઘરે જઈને તેના ફેમિલી મેમ્બર પર ગુસ્સો કરે છે જેને ડિસ્પ્લેસમેન્ટ કર્યું કહેવાય
• કોઈ સ્ટુડન્ટ નર્સ તેની સિનિયર પાસેથી ઠપકો મેળવે છે એ સ્ટુડન્ટ નર્સ તેના સિનિયર સામેગુસ્સો કરી શકતી નથી પણ તે ઘરે જઈને તેના નાના ભાઈ બહેનને પનીશ કરે છે અને ખીજાય પણ છે

E) Delirium – ડેલીરીયમ

આ એક એકયુટ (Acute) કોમન ક્લિનિકલ સિન્ડ્રોમ છે, જે રિવરસીબલ અને ઓર્ગેનિક કન્ડિશન છે, જેમાં વ્યક્તિને Confusion થાય છે અને જેમાં ડીસઓરિયેન્ટેશન અને પરસેપશન માં ડિસ્ટર્બન્સ થાય છે, તથા કોનસીયનેસ ઇમપેર્ડ થાય છે.વ્યક્તિ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી શકે નહિ અને તેમા એકયુટ કોગનિટીવ ડિસફંક્સન જોવા મળે છે તેને ડેલિરીયમ કહે છે.ડીલિરીયમ એ સિન્ડ્રોમ છે ડિસીઝ નથી અને તેના ઘણા બધા કારણો છે.

F) Euphoria – યુફોરીયા

મૂડ માં માઈલ્ડ એલીવેશન જોવા મળે છે. અને વ્યક્તિ ઇમોશનલ અને ફિઝિકલ વેલ-બેઇંગ ફીલ કરે છે.આ મેંનીયા મા જોવા મળે છે.

g) Bulimia Nervousa – બુલીમીયા નર્વોસા

      બુલીમીયા નર્વોસામાં અસામાન્ય રીતે વધુ અમાઉન્ટ માં ફૂડ ઇટિંગ ના વારંવાર એપિસોડ જોવા મળે છે અને ઇટિંગ પર કન્ટ્રોલ હોતો નથી, વ્યક્તિ વધુ ઇટિંગ કરે છે અને વેઇટ ન વધે તે માટે સેલ્ફ ઇન્ડ્યુસ વોમિટિંગ કરે છે અથવા ડાયયુરેટિક અને લેકઝેટીવ્સ મેડિસિન નો મિસયુઝ કરે છે.

TYPES(ટાઇપ્સ)

(1)પર્જિંગ ટાઇપ

વ્યક્તિ વધુ ઇટિંગ કરી અને સેલ્ફ ઇન્ડ્યુઝ વોમિટિંગ કરે છે.

(2)નોન-પર્જિંગ ટાઇપ

વ્યક્તિ વધુ ઇટિંગ કરીને તરત જ એકસરસાઈઝ/યોગા તથા ફાસ્ટિંગ કરે છે.

h) Dejavu – દેજા વુ

આમાં વ્યકિત ને એવું લાગે છે કે તેમને આ વ્યકિત,જગ્યા કે દ્શ્ય ક્યાંક જોયેલું હોય તેવું લાગે છે પરંતુ ક્યાં અને ક્યારે તે ખબર હોતી નથી. વાસ્તવિક એ પ્રથમ વખત જ તે પરિસ્થિતિ અનુભવે છે જેને ડેજા વુ કહે છે.

Q-6(A) Fill in the blanks – ખાલી જગ્યાઓ પૂરો.

1) SSRI stands for……SSRI નું ફૂલ ફોર્મ……છે:✅ Selective Serotonin Reuptake Inhibitor
👉 SSRI નું ફૂલફોર્મ છે: Selective Serotonin Reuptake Inhibitor, જે એક પ્રકારની એન્ટી-ડિપ્રેસન્ટ દવા છે.

2) Fear of thunder is known as…… વિજળી ની ગર્જના નો ડર લાગવો તેને……છે:✅ Astraphobia
👉 વીજળી ની ગર્જના નો ડર લાગવો તેને એટલે Astraphobia (એસ્ટ્રાફોબિયા) કહેવાય છે.

3) Meaningless repeated movement is called…… અર્થ વગરની વારંવાર હલનચલન ને……કહે છે:✅ Stereotypy
👉 સતત અને નિર્થીક ગતિશીલતા (જેમ કે હાથ હલાવવું, ટકોરો મારવો)ને Stereotypy (સ્ટેરિયોટાઇપી) કહેવાય છે.

4) Suicidal tendency seen in…… condition…… માં આપધાત કરવાની વૃતિ જોવા મળે છે:✅ Depression
👉 Depression (ડિપ્રેશન) એટલે ઊંડી ઉદાસીનતા અથવા માનસિક રોગ જેમાં suicid કરવાની ઈચ્છા અથવા વૃતિ જોવા મળે છે.

5) Sexual arousal occurs with wearing cloths of opposite sex is called…… વિરૂધ્ધ જાતિ ના કપડા પહેરીને સેક્સુયલ ઉતેજના મેળવે તેને…… કહે છે : ✅ Transvestism
👉 જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ વિરુદ્ધ લિંગના કપડા પહેરીને લૈંગિક ઉત્તેજના અનુભવે છે, તેને Transvestism (ટ્રાન્સવેસ્ટિઝમ) કહે છે.

B) True or False – ખરા ખોટા જણાવો.05

1.In medical term sleep walking is called insomnia. મેડિકલ ભાષા માં ઉંઘમાં ચાલવું તેને ઈન્સોમ્નીયા કહે છે : ❌ False
🔹 Sleep walking is medically called Somnambulism (સોમનામ્બુલિઝમ).
🔹 Insomnia (ઇન્સોમ્નિયા) means difficulty in falling or staying asleep.

2.Hysteria is a neurotic disorder. હિસ્ટેરિયા એ ન્યૂરોટીક ડિસઓર્ડર છે: ✅ True
🔹 Hysteria is classified under Neurotic Disorders, specifically as Conversion Disorder in modern psychiatry.

3.Decreased level of dopamine leads to schizophrenia. ડોપામીન નુ ઘટનુ લેવલ સ્કીજોફેનિયા પ્રેરે છે : ❌ False
🔹 Increased dopamine activity (particularly in the mesolimbic pathway) is associated with positive symptoms of schizophrenia.
🔹 Dopamine deficiency is more commonly linked to Parkinson’s disease, not schizophrenia.

4.Amnesia is a pathological impairment of memory. એમ્નેશિયા એ મેમરી ની પેથોલોજીકલ ક્ષતિ છે : ✅ True
🔹 Amnesia (એમ્નેશિયા) refers to pathological loss of memory, either temporary or permanent, due to brain injury or psychological causes.

5.Stages of grief are Denial, Anger, Bargaining. Depression and Acceptance. ગ્રીફ ના સ્ટેજીસ ડીનાઇલ, એંગર, બાર્ગેનિંગ, ડિપ્રેશન અને એકસેપ્ટન્સ છે :✅ True
🔹 These are the Kubler-Ross Five Stages of Grief – a widely accepted psychological model of coping with loss.

C) Multiple Choice Questions. નીચેનામાંથી સાચો વિકલ્પ લખો.05

1.World Mental Health day is celebrated on… વર્લ્ડ મેન્ટલ હેલ્થ ડે દિવસે ઉજવવામાં આવે છે.

a) 21 September

b) 10th December

c) 10th January

d) 10th October

Explanation: Every year on 10th October, World Mental Health Day is observed to raise awareness about mental health issues and mobilize efforts to support mental well-being globally.

2.NIMHANS hospital is located in…… NIMHANS હોસ્પિટલ અહી આવેલી છે.

a) Delhi

b) Bengaluru

c) Bhopal

d) Pune

Explanation: NIMHANS (National Institute of Mental Health and Neurosciences) is a premier mental health and neurosciences institute located in Bengaluru, Karnataka.

3.Which of the following is the first step of mental status examination? નીચેનામાંથી કર્યું મેન્ટલ સ્ટેટ્સ એઝામિનેશન નું પ્રથમ સ્ટેપ છે?

a) Mood and affect

b) Speech

c) General appearance and behavior

d) Cognitive Functions

Explanation: Mental Status Examination (MSE) begins with General appearance and behavior, as it gives the first observable insight into the patient’s mental and emotional state.

4.Falls perception in the presence of external stimuli is called…… એકસ્ટર્નત્ર સ્ટીમ્યુલાઇ ની હાજરી માં ખોટો ભાસ થવો તેને કહેવાય

a) Mania

b) Hallucination

c) Delusion

d) Illusion

Explanation: An Illusion is a misinterpretation of a real external stimulus (e.g., seeing a rope as a snake).
In contrast, Hallucination occurs without external stimulus.

5.”Flights of idea” is seer in….. “ફલાઇટ્સ ઓફ આઇડિયા” આમાં જોવા મળે છે.

a) Mania

b) Depression

c) Mental retardation

d) Compulsive disorder

Explanation: Flight of ideas is a symptom of Mania, where the person rapidly shifts from one idea to another with superficial connections — often seen in bipolar disorder during the manic phase.