PAPER SOLUTION NO.12 (29/03/2022)

Q-1

a. Define mastitis and describe post-operative nursing management of it. માસ્ટાઇટીસ ની વ્યાખ્યા આપી તેનું ઓપરેશન કરેલ દર્દીની પોસ્ટ ઓપરેટિંગ નર્સિંગ કેર લખો. 06

માસ્ટાઇટીસ (Mastitis) ની ડેફીનેશન :

માસ્ટાઇટીસ (Mastitis) એ બ્રેસ્ટ ટીશ્યુ (Breast Tissue) માં થતું ઈન્ફ્લામેશન (Inflammation) છે, જે મોટાભાગે ઈન્ફેક્શન (Infection) ના કારણે થાય છે. ખાસ કરીને બ્રેસ્ટફીડિંગ કરાવતી ફિમેલ (Female) માં, મિલ્ક ડક્ટ (Milk Duct) બ્લોક થવાથી કે બેક્ટેરિયલ ઇન્ફેક્શન (Bacterial Infection) થવાથી માસ્ટાઇટીસ જોવા મળે છે. આ કન્ડિશન (Condition) માં બ્રેસ્ટનો ભાગ પેઇન (Pain) કરતો, રેડ (Redness) દેખાતો, સ્વેલિંગ (Swelling) ધરાવતો અને ક્યારેક પસ (Pus) ભરાયેલો થઈ શકે છે. સિવ્યર કન્ડિશન માં સર્જરી (Surgery) દ્વારા પસ ડ્રેઇનેજ (Drainage) કરવાની જરૂર પડે છે.

માસ્ટાઇટીસ (Mastitis) ના ઓપરેશન કરેલ પેશન્ટની પોસ્ટ ઓપરેટિવ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ (Post-Operative Nursing Management):

1.પેઇન મેનેજમેન્ટ (Pain Management):

• ડૉક્ટરની ઓર્ડર મુજબ પેઇન રિલીફ મેડિકેશન (Analgesics) આપવી.
• પેશન્ટને કમ્ફર્ટેબલ (Comfortable) પોઝિશન (Position) માં સુવડાવવો.

2.વાયટલ સાઇન્સ (Vital Signs) ની મોનિટરિંગ :

• ટેમ્પરેચર (Temperature), પલ્સ (Pulse), બ્લડ પ્રેશર (Blood Pressure) અને રેસ્પિરેશન (Respiration) રેગ્યુલર ચેક કરવા.
• તાવ કે ઈન્ફેક્શનના નવા ચિન્હો (Signs) જોવા.

4.વુન્ડ કેર (Wound Care):

• સર્જિકલ ઈન્સિઝન સાઇટ (Surgical Incision Site) પર ડ્રેસિંગ (Dressing) સમયસર અને એસેપ્ટિક ટેકનિક (Aseptic Technique) થી બદલવી.
• કોઈ ડિસ્ચાર્જ (Discharge), રેડનેસ (Redness), સ્વેલિંગ (Swelling) કે ફાઉલ સ્મેલ જોવા મળે તો ઇમીડીયેટલી ડૉક્ટરને જાણ કરવી.

5.એન્ટિબાયોટિક થેરાપી (Antibiotic Therapy):

• ડૉક્ટરની ઓર્ડર મુજબ એન્ટિબાયોટિક્સ (Antibiotics) આપવી.
• દવાનો પૂરું કોર્સ (Complete Course) લેવડાવવો.

6.બ્રેસ્ટ કેર (Breast Care):

• અફેક્ટેડ બ્રેસ્ટને સપોર્ટ (Support) આપવો અથવા કોમ્પ્રેશન (Compression) કરવું.
• કેટલીકવાર ગરમ સિકાઈ (Hot Fomentation) થી પેઇન (Pain) અને સ્વેલિંગ (Swelling) માં રાહત મળી શકે છે (ડૉક્ટરની સલાહ મુજબ).

7.હાઈડ્રેશન અને ન્યુટ્રીશન (Hydration & Nutrition):

• પેશન્ટને પૂરતું પ્રવાહી (Fluids) લેવડાવવું.
• પ્રોટીન (Protein), વિટામિન (Vitamin) અને મિનરલ્સ (Minerals) થી રીચ ડાયટ આપવો જેથી હીલિંગ (Healing) ઝડપી થાય.

8.સાયકોલોજિકલ સપોર્ટ (Psychological Support):

• પેશન્ટને સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ (Support) આપવો.
• પેઇન (Pain), એન્ઝાઇટી (Anxiety) અને ડિપ્રેશન (Depression) દૂર કરવા કાઉન્સેલિંગ (Counseling) કરવું.

9.પેશન્ટ એજ્યુકેશન (Patient Education):

• સર્જરી પછી બ્રેસ્ટ હાઈજીન (Breast Hygiene) જાળવવાની સમજ આપવી.
• દવાઓ (Medications) રેગ્યુલર લેવા સૂચના આપવી.
• ફરીથી ઈન્ફેક્શન (Infection) ન થાય તે માટે પ્રિવેન્ટિવ (Preventive) પગલાં અંગે એજ્યુકેશન આપવું.

માસ્ટાઇટીસ (Mastitis) એ બ્રેસ્ટની ઈન્ફ્લેમેશન (Inflammation) અને ઈન્ફેક્શન (Infection) રિલેટેડ કન્ડિશન (Condition) છે. જો સર્જરી (Surgery) કરાયેલ હોય તો પોસ્ટ ઓપરેટિવ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટમાં પેઇન મેનેજમેન્ટ, વાયટલ સાઇન મોનિટરિંગ, વુંડ કેર, એન્ટિબાયોટિક થેરાપી, બ્રેસ્ટ કેર, હાઈડ્રેશન અને ન્યુટ્રીશન, સાયકોલોજિકલ સપોર્ટ અને પેશન્ટ એજ્યુકેશન ખૂબ જ ઇમ્પોર્ટન્ટ હોય છે. આ કેરના મેઝર્સ પેશન્ટને ઝડપી રિકવરી (Recovery) અને હેલ્ધી લાઇફ તરફ લઇ જાય છે.

b. Define congestive cardiac failure and write down the clinical manifestation of it કંજેસ્ટીવ કાર્ડીયાક ફેઇલ્યોરની વ્યાખ્યા આપી તેના ક્લીનીકલ મેનીફેસ્ટેશન (ચિન્હો-લક્ષણો) લખો.04

congestive cardiac failure ( કંજેસ્ટિવ કાર્ડિયાક ફેઇલ્યોર ):

Congestive Cardiac Failure (કન્ઝેસ્ટિવ કાર્ડિયાક ફેઇલ્યોર) એ એક Clinical Syndrome (ક્લિનિકલ સિન્ડ્રોમ) છે જેમાં હાટૅ નુ મસ્ક્યુલર લેયર એ થીકનિંગ થવાના કારણે Heart (હાર્ટ) પોતાનું Pumping Function (પંપિંગ ફંકશન) યોગ્ય રીતે કરી શકતું નથી.આ કન્ડિશનમાં હાર્ટ બોડીના એસેન્સીયલ ઓર્ગન્માં એડીક્યુએટ Blood (બ્લડ) અને Oxygen (ઑક્સિજન) પહોંચાડવામાં અસમર્થ રહે છે. પરિણામે, જે બ્લડ પંપ થવું જોઇએ તે પાછું વળીને Lungs (લંગ્સ), Legs (લેગ્સ), Abdomen (એબડોમન) અને શરીરના અન્ય ભાગોમાં Fluid (ફ્લુઇડ) તરીકે જમા થવા લાગે છે, જેને Congestion (કન્ઝેશન) કહે છે.આ રીતે, Congestive Cardiac Failure એ એવી કન્ડિશન છે જ્યાં હાર્ટની પંપ કરવાની એબીલીટી ઘટી જાય છે અને બોડીમાં ફ્લુઇડ એક્યુમ્યુલેશન થવાના સિમ્પટોમ્સ જોવા મળે છે.

OR

કંજેસ્ટિવ કાર્ડિયાક ફેઇલ્યોર (CCF) ને કંજેસ્ટિવ હાર્ટ ફેઇલ્યોર(CHF) પણ કહેવામાં આવે છે.મિનિંગ ઇનએડીક્યુએટ કાર્ડિયાક આઉટપુટ.
કંજેસ્ટિવ કાર્ડિયાક ફેઇલ્યોર મા હાટૅ નુ મસ્ક્યુલર લેયર એ થીકનિંગ થવાના કારણે હાર્ટ એ પ્રોપર્લી રીતે વર્ક (પંપિંગ) કરી શકતું નથી તેથી હાર્ટ દ્વારા એડિકયુટેડ અમાઉન્ટ કાર્ડીયાક આઉટપુટ બોડીમાં થય શકતુ નથી તેથી વોલ બોડીમા બ્લડ એ એડિકયુટેડ અમાઉન્ટ મા ટ્રાન્સપોર્ટ થય શકતું નથી તેથી બોડીના બધા જ ભાગમાં જોઇતા પ્રમાણમાં બ્લડ ન પહોંચે તેથી ઓક્સિજન અને ન્યુટ્રીશન એ પણ સેલ, ટીશ્યુ અને ઓર્ગન ને મળતું નથી.આમાં હાર્ટ નું ફંક્શન અલ્ટર થાય છે.

Clinical Manifestations / Signs and Symptoms of Congestive Cardiac Failure (કન્ઝેસ્ટિવ કાર્ડિયાક ફેઇલ્યોર ના લક્ષણો તથા ચિન્હો):

મુખ્ય લક્ષણો (Major Symptoms):

1.Dyspnea (ડિસ્પ્નિયા)
શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, ખાસ કરીને એક્ટીવિટી વખતે એ પ્રથમ અને સામાન્ય લક્ષણ છે.

2.Orthopnea (ઑર્થોપ્નિયા)
સુતી સ્થિતિમાં શ્વાસમાં તકલીફ થવી.
દર્દી વધારે પિલ્લા વડે સુવાનું પસંદ કરે છે.

3.Paroxysmal Nocturnal Dyspnea (પેરોક્સિઝમલ નોકટર્નલ ડિસ્પ્નિયા)
રાત્રે ઊંઘમાંથી ઉઠીને શ્વાસ ન લેવાતો હોય તેવું અનુભવાય છે.

4.Fatigue and Weakness (ફટીગ એન્ડ વિકનેસ)
હાર્ટ ઓછું બ્લડ પંપ કરે છે એટલે બોડીમાં એનર્જી લેવલ ઘટે છે.

5.Palpitations (પાલ્પિટેશન્સ)
હાર્ટબીટ ખૂબ ઝડપી અથવા અસામાન્ય અનુભવાય છે.

6.Edema (ઇડીમા)
પગ, ગુંટણાં, પગના તળિયા અને ક્યારેક પેટમાં પણ પ્રવાહી ભરાવ થવો.
તેને Peripheral Edema (પેરિફેરલ ઈડીમા) કહે છે.

7.Rapid Weight Gain (રેપિડ વેઇટ ગેઇન)
બોડીમાં ફ્લુઇડ એક્યુમ્યુલેશન થવાથી તીવ્ર રીતે વજન વધી શકે છે.

8.Nocturia (નૉક્ચુરિયા)
રાત્રે વારંવાર યુરીનેશન માટે થવું.

9.Decreased Exercise Tolerance (ડીક્રીઝ્ડ એક્સરસાઈઝ ટોલરન્સ)
સામાન્ય પ્રવૃત્તિ દરમિયાન થાક આવે છે અથવા શ્વાસ ઉખડે છે.

10.Cough (કફ)
ખાસ કરીને સૂકો કફ કે જે રાત્રે વધારે થાય છે.
સિવ્યર કેસમાં કફ સાથે ફીણ જેવી થૂંક આવી શકે છે.

11.Pulmonary Crackles (પલ્મોનેરી ક્રેકલ્સ)
સ્ટેથોસ્કોપથી ચેસ્ટ પર સાંભળવામાં આવતાં ક્રેકલિંગ અવાજ, જે ફેફસાંમાં પ્રવાહી હોય ત્યારે થાય છે.

12.Jugular Venous Distension (જગ્યુલર વેનસ ડિસ્ટેન્શન):
ગળાની બ્લડ વેસલ્સ એબનોર્મલ હોય તેવું ફુલાવું દેખાય છે.

13.Ascites (એસાઇટીસ)
એબડોમન માં ફ્લુઇડ એક્યુમ્યુલેશન થવો : ખાસ કરીને Right-sided Heart Failure (રાઇટ-સાઈડેડ હાર્ટ ફેઇલ્યોર) માં.

14.Cyanosis (સાયનોસિસ)
ઓક્સિજનની અછતને કારણે હોઠ, નખ અને સ્કીન પર નીલાશ દેખાવું.

15.Cold and Clammy Skin (કોલ્ડ એન્ડ ક્લેમી સ્કિન)
કમ અવાજવાળી અને ચીકણી ત્વચા – ઘટેલી પર્ફ્યુઝનના કારણે.

c. What are the important points to be kept in mind while administering chemotherapy. કીમોથેરાપી આપતી વખને ક્યા પોઇન્ટ ધ્યાનમાં રાખવા જોઇએ તે લખો. 06

કીમોથેરાપી (Chemotherapy) એ કેન્સર (Cancer) ના પેશન્ટને આપવામાં આવતી વિશેષ પ્રકારની મેડીકેશન આધારિત સારવાર છે. આ સારવાર દરમ્યાન દવા (Drug) સીધી સેલ-ડિવિઝન (Cell Division) પર અસર કરે છે, જેના કારણે ઘણા સાઇડ ઇફેક્ટ્સ (Side Effects) થવાની શક્યતા રહે છે. તેથી નર્સિંગ સ્ટાફ તથા હેલ્થકેર પ્રોફેશનલ્સે ચોક્કસ મુદ્દાઓનું ધ્યાન રાખવું અત્યંત જરૂરી છે.

1.પ્રિ-એસેસમેન્ટ (Pre-Assessment):

• પેશન્ટ (Patient) નો સંપૂર્ણ મેડિકલ હિસ્ટરી (Medical History) લેવું.
• એલર્જી (Allergy), હાઇપરટેન્શન (Hypertension), ડાયાબિટીસ (Diabetes) જેવા કો-મોર્બિડ કન્ડિશન તપાસવા.
• બ્લડ ઈન્વેસ્ટિગેશન (Blood Investigation) જેવી કે CBC (Complete Blood Count), લિવર ફંક્શન ટેસ્ટ (Liver Function Test), કિડની ફંક્શન ટેસ્ટ (Kidney Function Test) કરાવવી.

2.પેશન્ટની તૈયારી (Patient Preparation):

• કીમોથેરાપી આપતા પહેલા પેશન્ટને પૂરતી માહિતી આપવી.
• પ્રોસિજર દરમ્યાન શક્ય સાઇડ ઇફેક્ટ્સ (Side Effects) વિશે સમજાવવું.
• પેશન્ટને હાઈડ્રેટેડ (Hydrated) રાખવું.

3.દવાના એડમિનિસ્ટ્રેશન (Drug Administration):

• કીમોથેરાપી દવાઓ સેન્ટ્રલ લાઈન (Central Line) કે વેઈન દ્વારા ખૂબ જ કાળજીપૂર્વક આપવી.
• દવા આપતી વખતે ડોઝ (Dose) ચોક્કસ રીતે ચકાસવી.
• એક્સ્ટ્રાવેસેશન (Extravasation) અટકાવવા માટે ઇન્ફ્યુઝન સાઈટ પર સતત નજર રાખવી.

4.પેશન્ટ મોનિટરિંગ (Patient Monitoring):

• દવા આપતી વખતે વાઈટલ સાઈન (Vital Signs) – બ્લડ પ્રેશર (Blood Pressure), પલ્સ (Pulse), રેસ્પિરેશન (Respiration), ટેમ્પરેચર (Temperature) નિયમિત રીતે ચકાસવા.
• કોઈપણ પ્રકારના એલર્જીક રીએક્શન (Allergic Reaction) કે એનાફાઈલેકસિસ (Anaphylaxis) માટે સજાગ રહેવું.
• સાઇડ ઇફેક્ટ્સ જેમ કે નૌસિયા (Nausea), વોમિટિંગ (Vomiting), ફેટીગ (Fatigue), માઉથ અલ્સર (Mouth Ulcer) વગેરે માટે તૈયારી રાખવી.

5.પર્સનલ પ્રોટેક્શન (Personal Protection):

• કીમોથેરાપી દવા હેન્ડલ કરતી વખતે હેલ્થકેર સ્ટાફે ગ્લોવ્સ (Gloves), માસ્ક (Mask), એપ્રન (Apron) પહેરવા.
• દવા છલકાય તો સ્પિલ કિટ (Spill Kit) વડે યોગ્ય રીતે ક્લીન કરવું.

6.પેશન્ટ એજ્યુકેશન (Patient Education):

• પેશન્ટને ઇન્ફેક્શન (Infection) થી બચવા માટે સ્વચ્છતા (Hygiene) રાખવા શીખવવું.
• પૌષ્ટિક આહાર (Nutritional Diet) લેવા પ્રોત્સાહિત કરવો.
• થાક (Fatigue) અને ઈમ્યુન સિસ્ટમ (Immune System) ની નબળાઈને ધ્યાનમાં રાખીને યોગ્ય આરામ લેવા જણાવવું.

7.પોસ્ટ-કીમોથેરાપી કેર (Post-Chemotherapy Care):

• બ્લડ કાઉન્ટ (Blood Count) ફોલો-અપ માટે નિયમિત ટેસ્ટ કરાવવી.
• સાઇડ ઇફેક્ટ્સ મેનેજ કરવા માટે મેડિકેશન (Medication) આપવી.
• પેશન્ટને કાઉન્સેલિંગ (Counseling) આપીને સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ (Psychological Support) આપવો.

કીમોથેરાપી આપતી વખતે નર્સે પેશન્ટની સંપૂર્ણ પ્રિ-એસેસમેન્ટ, દવાનો યોગ્ય એડમિનિસ્ટ્રેશન, સતત મોનિટરિંગ, પર્સનલ સેફ્ટી, પેશન્ટ એજ્યુકેશન તથા પોસ્ટ-કેરનું ધ્યાન રાખવું જોઈએ. આ તમામ મુદ્દાઓનું પાલન કરવાથી પેશન્ટની સેફ્ટી તથા થેરાપીની અસરકારકતા (Effectiveness) વધે છે.

d. Explain the procedure of ear examination and enlist tests for hearing. કાનની તપાસની પ્રક્રિયા સમજાવી અને હિયરીંગ માટે થતાં ટેસ્ટની યાદી બનાવો. 04

ઇયર એક્ઝામિનેશન (Ear Examination – ઇયર એક્ઝામિનેશન) પ્રક્રિયા :

ઇયર એક્ઝામિનેશન એ એક ક્લિનિકલ પ્રોસેસ છે જેના દ્વારા ઇયરના બહારના, મીડલના અને અંદરના પાર્ટની કન્ડીશન અને ફંક્શન વિશે ઇન્ફોર્મેશન મળી શકે છે. આ ચેક અપ એ મુખ્યત્વે આઉટર ઇયર (Outer Ear ), ઈયર કેનાલ (Ear Canal ), અને ઈયર ડ્રમ (Ear Drum )ના ઓબ્ઝર્વેશન માટે થાય છે.

1.ઇન્સ્પેક્શન (Inspection – ઈન્સ્પેક્શન):

પેશન્ટના ઈયરનું બહારથી ઓબ્ઝર્વેશન કરવું. સ્કીન, સ્વેલિંગ (Swelling – સ્વેલિંગ), રેડનેસ (Redness – રેડનેસ), ડિસ્ચાર્જ (Discharge – ડિસ્ચાર્જ) કે સ્ટ્રેસ જોવામાં આવે છે.

2.ઓટોસ્કોપી (Otoscopy – ઓટોસ્કોપી):

ઓટોસ્કોપ (Otoscope – ઓટોસ્કોપ) વડે ઈયર કેનાલ અને ઈયર ડ્રમનું અંદરથી ઓબ્ઝર્વેશન કરવું. ટિમ્પેનિક મેમ્બ્રેન (Tympanic Membrane – ટિમ્પેનિક મેમ્બ્રેન)માં ફૂલવું, હોલ કે ઇન્ફ્લેમેશન હોય તો તે સ્પષ્ટ થાય છે.

3.પાલ્પેશન (Palpation – પેલ્પેશન):

ઈયરના આસપાસની બોન, ખાસ કરીને માસ્ટોઈડ પ્રોસેસ (Mastoid Process – માસ્ટોઈડ પ્રોસેસ) પર પ્રેશર આપી દુખાવાની તપાસ થાય છે.

4.હિયરીંગની ફિઝિકલ સ્ક્રિનિંગ ( Physical Scrining of hearing ):

ડોક્ટર સીધી વાતચીત, ધીમા અવાજે બોલવું કે થોડી દૂરથી અવાજ પાડી સરળતાથી સાંભળી શકાય છે કે નહીં તે ચકાસે છે. આ સ્ટેપ પછી જરૂર હોય તો એડવાન્સ ટેસ્ટ થાય છે.

હિયરીંગ માટે થતા ટેસ્ટ્સ (Tests for Hearing – ટેસ્ટ્સ ફોર હિયરીંગ):

1.રિન્ને ટેસ્ટ (Rinne Test – રિન્ને ટેસ્ટ):

ટ્યુનિંગ ફોર્ક (Tuning Fork – ટ્યુનિંગ ફોર્ક)થી એર કંડક્શન અને બોન કંડક્શન (Air vs Bone Conduction – એર વર્સિઝ બોન કંડક્શન)ની તુલના થાય છે. આથી કંડક્ટિવ હિયરીંગ લોસ (Conductive Hearing Loss – કંડક્ટિવ હિયરીંગ લોસ) કે સેન્સોરીન્યુરલ લોસ (Sensorineural Loss – સેન્સોરીન્યુરલ લોસ) સ્પષ્ટ થાય છે.

2.વેબર ટેસ્ટ (Weber Test – વેબર ટેસ્ટ):

ટ્યુનિંગ ફોર્ક માથાના મધ્ય ભાગ પર રાખી ચકાસે છે કે અવાજ કયા ઈયરમાં વધુ સંભળાય છે. આ બંને ઈયરમાં હિયરીંગ બેલેન્સ ચકાસવા માટે છે.

3.પ્યોર ટોન ઓડિઓમેટ્રી (Pure Tone Audiometry – પ્યોર ટોન ઓડિઓમેટ્રી):

પેશન્ટને હેડફોન પહેરાવી મશીન દ્વારા વિવિધ ટોન અવાજ સાંભળવામાં આવે છે. પેશન્ટની પ્રતિક્રિયા દ્વારા હિયરીંગ લેવલ નાપી શકાય છે.

4.ટિમ્પેનોમેટ્રી (Tympanometry – ટિમ્પેનોમેટ્રી):

મિડલ ઈયરમાં દબાણ કેટલું છે અને ઈયર ડ્રમ કેવી રીતે પ્રતિક્રિયા આપે છે તે ચકાસવામાં આવે છે. ફ્લ્યુઇડ, ઈન્ફેક્શન અથવા પંક્ચર હોય તો આ ટેસ્ટ ઉપયોગી છે.

5.ઓટોઆકોસ્ટિક એમિશન ટેસ્ટ (Otoacoustic Emission Test – ઓટોઆકોસ્ટિક એમિશન ટેસ્ટ):

ન્યૂનતમ અવાજ આપીને ઈયરના અંદરના ભાગથી મળતી પ્રતિક્રિયા માપી શકાય છે. ખાસ કરીને ન્યૂબોર્ન (Newborn – ન્યૂબોર્ન) બાળકોમાં હિયરીંગ સ્ક્રિનિંગ માટે ઉપયોગી છે.

6.બ્રેઇનસ્ટેમ ઓડિટોરી ઈવોક્ડ રિસ્પોન્સ (Brainstem Auditory Evoked Response – બ્રેઇનસ્ટેમ ઓડિટોરી ઈવોક્ડ રિસ્પોન્સ):

આ ન્યૂરલ લેવલનો ટેસ્ટ છે જેમાં અવાજના સંકેતો મગજ સુધી કેવી રીતે પહોંચે છે તે ચકાસવામાં આવે છે. ન્યૂરલ હેરિંગ પ્રોબ્લેમ (Neural Hearing Problem – ન્યૂરલ હેરિંગ પ્રોબ્લેમ) માટે ખાસ ઉપયોગી છે.

ઇયર એક્ઝામિનેશન એ ફિઝિકલ ચકાસણીથી શરૂ થઈ ઓટોસ્કોપી સુધીની મહત્વની પ્રક્રિયા છે. જો કોઈ વ્યક્તિને સાંભળવામાં તકલીફ, ઈયર પેઇન, ડિસ્ચાર્જ, કે અવાજ બદલાવ અનુભવાય તો મેડિકલ ટેસ્‍ટ કરાવવો આવશ્યક છે. યોગ્ય નિદાન માટે ઉપર દર્શાવેલા હિયરીંગ ટેસ્ટ્સ જરૂરી બને છે.

OR

a. Describe the measures to control & prevent high blood pressure. હાઇ બ્લડપ્રેશરને કંટ્રોલ & પ્રિવેન્ટ કરવા માટે શું પગલાં લેવા જોઇએ તે વર્ણવો.06

ઇન્ટ્રોડક્શન (Introduction):

હાઇ બ્લડ પ્રેશર (Hypertension) એ એક ક્રોનિક કન્ડિશન (Chronic Condition) છે જેમાં આર્ટરી (Artery) માં કન્ટીન્યુઅસ હાઇ પ્રેશર રહે છે. જો ટાઇમ્લી તેનું કંટ્રોલ ન કરવામાં આવે તો હાર્ટ એટેક (Heart Attack), સ્ટ્રોક (Stroke), હાર્ટ ફેલ્યોર (Heart Failure), રેટિનોપેથી (Retinopathy), અને કિડની ડિસીઝ (Kidney Disease) જેવા સિવ્યર રિસ્ક થઈ શકે છે. તેથી તેના પ્રિવેન્શન (Prevention) અને કંટ્રોલ (Control) માટે લાઇફસ્ટાઇલ મા ચેન્જીસ, રેગ્યુલર મેડીકેશનનો ઉપયોગ અને હેલ્થ ચેકઅપ અત્યંત જરૂરી છે.

1.ડાયેટરી મોડીફીકેશન (Dietary Modifications):

લો સોલ્ટ ડાયેટ (Low Salt Diet):

• ડેઇલી સોલ્ટ નું ઇન્ટેક 5 ગ્રામથી ઓછું રાખવું.
• પૅકેજ્ડ ફૂડ, પાપડ, અથાણાં, નમકીન જેવા હાઈ સોલ્ટ ફૂડથી બચવું.

ડેશ ડાયેટ (DASH Diet):

• તાજા ફળો (Fruits), શાકભાજી (Vegetables), હાઈ ફાઈબર ફૂડ (High Fiber Food), લો ફેટ ડેરી પ્રોડક્ટ્સ (Low Fat Dairy Products).
• સૂકા મેવા (Nuts), સંપૂર્ણ અનાજ (Whole Grains) વધુ લેવાં.

ફેટ કંટ્રોલ (Fat Control):

• સેચ્યુરેટેડ ફેટ (Saturated Fat) અને ટ્રાન્સ ફેટ (Trans Fat) ઓછું લેવાં.
• માખણ, તળેલા ખોરાકથી પરહેજ કરવો.

આલ્કોહોલ (Alcohol) નિયંત્રણ:

• આલ્કોહોલનું સેવન ઓછું અથવા સંપૂર્ણપણે ટાળવું.

2.રેગ્યુલર ફિઝીકલ એક્ટીવીટી (Regular Physical Activity):

• દરરોજ ઓછામાં ઓછા 30 મિનિટ કસરત કરવી.
• વોકિંગ (Walking), જોગિંગ (Jogging), સ્વિમિંગ (Swimming), સાયકલિંગ (Cycling) તથા યોગા (Yoga) ઉત્તમ છે.
• નિયમિત કસરતથી હાર્ટ હેલ્થ (Heart Health) સુધરે છે, કોલેસ્ટેરોલ કંટ્રોલમાં રહે છે અને બ્લડ પ્રેશર ઘટે છે.

3.વેઇટ મેનેજમેન્ટ (Weight Management):

• ઓબેસિટી (Obesity) અને ઓવરવેઇટ (Overweight) હાઇ બ્લડ પ્રેશરનું મુખ્ય કારણ છે.
• બોડી માસ ઇન્ડેક્સ (BMI) 18.5 થી 24.9 વચ્ચે જાળવવો.
• કમરના ઘેરાવ (Waist Circumference) મેલમાં 90 સેમી અને ફીમેલમાં 80 સેમીથી ઓછું રાખવું.

4.સ્ટ્રેસ મેનેજમેન્ટ (Stress Management):

• મેન્ટલ સ્ટ્રેસ (Mental Stress) હાઇ બ્લડ પ્રેશર વધારવાનું મુખ્ય કારણ છે.
• મેડીટેશન (Meditation), પ્રાણાયામ (Pranayama), યોગા (Yoga), રિલેક્સેશન ટેકનિક્સ (Relaxation Techniques) અપનાવવી.
• પૂરતી ઊંઘ (Adequate Sleep) લેવી અને વર્ક –લાઇફ માં સંતુલન (Work-Life Balance) જાળવવું.

5.સ્મોકીન્ગ અને આલ્કોહોલનો Avoid (Avoid Smoking & Alcohol):

• સ્મોકિંગ (Smoking) હાર્ટ અને બ્લડ વેસલ્સ (Blood Vessels) ને નુકસાન પહોંચાડે છે અને બ્લડ પ્રેશર વધારવાનું રિસ્ક વધારે છે.
• આલ્કોહોલ (Alcohol) વધારે લેવાથી બ્લડ પ્રેશર કંટ્રોલ બહાર જાય છે, એટલે કડક નિયંત્રણમાં રાખવું અથવા ટાળવું.

6.મેડીસીનનો યોગ્ય ઉપયોગ (Proper Use of Medicines):

• ડોક્ટરની સલાહ મુજબ એન્ટિ-હાયપરટેન્સિવ ડ્રગ્સ (Anti-Hypertensive Drugs) લેવી.
• ક્યારેય પોતાની મરજીથી દવા બંધ ન કરવી.
• નિયમિત બ્લડ પ્રેશર મોનિટરિંગ (Blood Pressure Monitoring) કરવું.

7.રૂટીન હેલ્થ ચેકઅપ (Routine Health Check-up):

• નિયમિત બ્લડ પ્રેશર ચેક કરાવવું.
• સમયસર લિપિડ પ્રોફાઇલ (Lipid Profile), બ્લડ શુગર (Blood Sugar), કિડની ફંક્શન ટેસ્ટ (Kidney Function Test) કરાવવાં.

આથી હાઇ બ્લડ પ્રેશરની કોમ્પ્લીકેશન્સ (Complications) વહેલી તકે આઇડેન્ટીફાઇ કરી શકાય છે.

જો વ્યક્તિ બેલેન્સ ડાયટ (Balanced Diet), રેગ્યુલર એક્સરસાઇઝ (Exercise), મેડીસીનનો યોગ્ય ઉપયોગ (Medication Compliance) અને હેલ્થ ચેકઅપ (Health Check-up) જાળવે તો હાઇ બ્લડ પ્રેશર (Hypertension)નું સફળ કંટ્રોલ શક્ય બને છે અને તેના કારણે થતી સિવ્યર બીમારીઓ અટકાવી શકાય છે.

b. Define cast & describe care while removal of cast. કાસ્ટની વ્યાખ્યા આપી અને કાસ્ટ રીમુવ કરતી વખતે શું સારવાર આપશો તે લખો. 04

કાસ્ટ (Cast) ની ડેફીનેશન:

કાસ્ટ (Cast) એ ઓર્થોપેડિક ઇમોબિલાઇઝેશન ડિવાઇસ (Orthopedic Immobilization Device) છે, જે બોન (Bone), જોઈન્ટ (Joint) અથવા મસલ્સ (Muscles) ને સ્થિર (Immobilize) રાખવા માટે લગાવવામાં આવે છે. કાસ્ટનો મુખ્ય હેતુ ફ્રેક્ચર (Fracture) હીલિંગ, ઇજાગ્રસ્ત ભાગને સુરક્ષા (Protection) આપવી અને ડિફોર્મિટી (Deformity) અટકાવવી છે. સામાન્ય રીતે કાસ્ટ પ્લાસ્ટર ઑફ પેરિસ (Plaster of Paris – POP Cast) અથવા ફાઇબરગ્લાસ (Fiberglass Cast) થી બનાવવામાં આવે છે.

કાસ્ટ રીમુવ કરતી વખતે કાળજી (Care While Removal of Cast):

1.સાઇકોલોજિકલ પ્રિપેરેશન (Psychological Preparation):

• પેશન્ટ (Patient) ને કાસ્ટ રીમુવ પ્રોસિઝર વિશે સમજાવવું.
• કાસ્ટ કટર મશીન (Cast Cutter Machine) નો અવાજ અને થોડી ગરમી (Heat) લાગશે તે અગાઉથી જણાવી દેવું.

2.સેફ્ટી મેઝર્સ (Safety Measures):

• કાસ્ટ કટર મશીનનો યોગ્ય ઉપયોગ કરવો.
• બ્લેડ (Blade) સ્કીન (Skin) ને નુકસાન ન કરે તેની ખાસ કાળજી લેવી.
• બાળકો અને વૃદ્ધોમાં વધારાની સાવચેતી રાખવી.

3.રીમુવલ પ્રક્રિયા (Removal Procedure):

• કાસ્ટને લાઇન પ્રમાણે કાપવું.
• ધીમે ધીમે કાસ્ટને અલગ કરવું.
• કાપ્યા પછી પેડિંગ (Padding) અને ગોઝ (Gauze) સાવચેતીથી દૂર કરવી.

4.સ્કિન કેર (Skin Care):

• કાસ્ટ દૂર કર્યા પછી સ્કીન પર ધૂળ, સુકાઈ ગયેલી સ્કિન જોવા મળે છે.
• તેને સાબુ અને પાણીથી ધીમે ધીમે સાફ કરવું.
• કઠોર રીતે ઘસવું નહીં.
• જરૂર હોય તો મોઇશ્ચરાઇઝિંગ લોશન (Moisturizing Lotion) લગાવવું.

5.જોઇન્ટ અને મસલ કેર (Joint & Muscle Care):

• લાંબા સમય સુધી કાસ્ટ હોવાથી સ્ટિફનેસ (Stiffness), સ્વેલીન્ગ (Swelling) અને મસલ વીકનેસ (Muscle Weakness) થઈ શકે છે.
• હળવી કસરતો (Mild Exercises), રેન્જ મોશન એક્સરસાઇઝ (Range of Motion Exercises) અને ફિઝિયોથેરાપી (Physiotherapy) કરવાની સલાહ આપવી.

6.ઓબ્ઝર્વેશન (Observation):

• કાસ્ટ દૂર કર્યા પછી સ્કીન પર અલ્સર (Ulcer), વુન્ડ (Wound), ઇન્ફેક્શન (Infection) કે અન્ય એબનોર્માલિટીસ હોય તો ડોક્ટરને બતાવવું.
• બ્લડ સર્ક્યુલેશન (Blood Circulation) અને સન્સેશન (Sensation) સામાન્ય છે કે નહીં તે ચેક કરવું.

7.પેશન્ટ એજ્યુકેશન (Patient Education):

• પેશન્ટને કાસ્ટ દૂર કર્યા પછી હાથ-પગને નોર્મલ રીતે હલાવવા, ધીમે ધીમે વજન મૂકવા અને ફિઝિયોથેરાપી ચાલુ રાખવા માટે એજ્યુકેશન આપવું.
• ફરીથી ઈજા ન થાય તેની સાવચેતી સમજાવવી.

કાસ્ટ (Cast) એ બોન અને જોઇન્ટ્સ ને પ્રોપર પોઝીશનમાં રાખવા માટેનું ઇમ્પોર્ટન્ટ ઓર્થોપેડિક ડિવાઇસ છે. કાસ્ટ દૂર કરતી વખતે સેફ્ટી, સ્કિન કેર, જોઇન્ટ–મસલ રિહેબિલિટેશન અને પેશન્ટ એજ્યુકેશન જરૂરી છે, જેથી પેશન્ટ ઝડપથી નોર્મલ ફંક્શન્સ કરી શકે અને ફરીથી કોઇ કોમ્પ્લીકેશન્સ ન થાય.

c. Describe Eye Bank. આઇ બેન્ક વિશે વર્ણવો 06

આઇ બેન્ક એ એવું medical organization છે જ્યાં પરસનના ડેથ થયા પછી તાત્કાલિક તેની આઇમાંથી કોર્નિયાને રીમુવ કરવામાં આવે છે અને તેને સ્ટોર કરવામાં આવે છે ત્યારબાદ તેને કોર્નિયાની ડિફેક્ટ ધરાવતા લોકોમાં ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કરવામાં આવે છે.

ઓબ્જેક્ટીવ (Objectives):

1. મૃત્યુ પછી દાતાઓ પાસેથી આંખો એકત્ર કરવી.
2. કૉર્નિયાની ગુણવત્તાની તપાસ કરીને યોગ્યતા નક્કી કરવી.
3. દાનમાં મળેલી આંખોને યોગ્ય માધ્યમમાં સાચવી રાખવી.
4. જરૂરિયાતમંદ પેશન્ટ માટે કૉર્નિયા ઉપલબ્ધ કરાવવી.
5. આંખ દાન વિશે લોકોમાં જાગૃતિ લાવવી.
6. તબીબી કર્મચારીઓને આંખ કાઢવાની અને સાચવવાની તાલીમ આપવી.

Functions of Eye Bank (આંખ બેંકના કાર્ય):

• દાનમાં મળેલી આંખોની તપાસ કરવી.
• કૉર્નિયાને સાચવીને રાખવો.
• કૉર્નિયાની લેબ ટેસ્ટ કરવી.
• રિસીપીયન્ટ સાથે ટિશ્યુનું મેળબેસાડવું.
• લોકજાગૃતિ કાર્યક્રમો દ્વારા જાણકારી આપવી.

મેઇન ફંક્શન (Main Functions):

• દાનમાં મળેલી આંખો 6-8 કલાકની અંદર એકત્ર કરવી.
• કૉર્નિયા ની તપાસ અને લેબોરેટરી ટેસ્ટ કરવી (એચઆઈવી, હેપેટાઇટીસ વગેરે માટે).
• કૉર્નિયાને એમ.કે. માધ્યમ, કૉર્નિસોલ વગેરેમાં સાચવી રાખવી.
• યોગ્ય દસ્તાવેજીકરણ અને દાતા રજિસ્ટ્રર જાળવવો.
• પાત્ર દર્દી અને લાયસન્સ ધરાવતા ડૉક્ટરને કૉર્નિયા મોકલવો.
• શાળા, કોલેજ અને સમુદાયમાં જાગૃતિ કાર્યક્રમો ચલાવવા.

કૉર્નિયાની સાચવણી પદ્ધતિઓ (Preservation Methods):

• એમ.કે. માધ્યમ (MK Medium) 3–4 દિવસ
• કૉર્નિસોલ / ઑપ્ટિસોલ-જી.એસ. 10–14 દિવસ
• ગ્લિસરિન પદ્ધતિ : લાંબા ગાળાની સાચવણી (સંશોધન માટે)

ડોનેશન માટે પાત્રતા (Eligibility for Donation):

• કોઈપણ ઉંમર અને જાતિનો વ્યક્તિ દાન આપી શકે છે.
• મૃત્યુ પછી 6 કલાકની અંદર આંખ કાઢવી જરૂરી.
• કેન્સર, એચઆઈવી, હેપેટાઇટીસ જેવા રોગો ધરાવનાર દાતા અયોગ્ય ગણાય.

નર્સનો રોલ (Role of Nurse):

• દર્દી પરિવારને આંખ દાન માટે સમજાવવું.
• આંખ કાઢવા માટે મેડિકલ ટીમને સહયોગ આપવો.
• સેપ્ટિક ટેક્નિક જાળવીને આંખ કાઢવામાં સહાયરૂપ બનવું.
• જરૂરી દસ્તાવેજો અને રેકોર્ડ સાચવવા મદદ કરવી.
• દાન વિશે જાગૃતિ કાર્યક્રમોમાં ભાગ લવો.

મહત્વ (Importance):

• કૉર્નિયા બ્લાઇન્ડનેસ ધરાવતા લોકોને ફરીથી દ્રષ્ટિ મળે છે.
• ભારત જેવા વિકાસશીલ દેશોમાં અંધત્વ ઘટાડવામાં મદદરૂપ.
• માનવતાવાદી મૂલ્યોને પ્રોત્સાહન મળે છે.
• મેડીકલ રીસર્ચ અને શિક્ષણ ક્ષેત્રે ઉપયોગી.

d. List out sign & symptoms of food poisoning. ફૂડ પોઇઝનીન્ગ ના ચિન્હો અને લક્ષણોની યાદી બનાવો. 04

ફૂડ પોઇઝનીન્ગ (Food Poisoning) ના ચિન્હો અને લક્ષણો:

ઇન્ટ્રોડક્શન ( Introduction ):

• ફૂડ પોઇઝનીન્ગ એટલે ખોરાકમાં રહેલા બેક્ટેરિયા (Bacteria), વાયરસ (Virus), પેરાસાઇટ્સ (Parasites) અથવા ઝેરી રસાયણો (Toxins)ના કારણે થતા ઇન્ફેક્શન (Infection) અથવા ઇન્ટોક્સીકેશન (Intoxication) થાય છે. સામાન્ય રીતે ફુડ ખાધા પછી થોડા કલાકોમાંથી 1-2 દિવસમાં લક્ષણો દેખાય છે.

1.પેટમાં દુખાવો (Abdominal Pain – એબ્ડોમિનલ પેઇન):

• પેટના ભાગમાં સખત દુખાવો, ક્રેમ્પ્સ (Cramps – ક્રેમ્પ્સ) કે ઘાટા અનુભવાય છે. પેટમાં પ્રેશર જેવી ફિલીંગ થાય છે.

2.ઉલ્ટી (Vomiting – વોમિટિંગ)

• પેટની અંદરની વસ્તુઓ મોઢા મારફતે બહાર ફેંકાય છે. શરીર નુકસાનકારક તત્વો દૂર કરવા માટે આ રિએક્શન કરે છે.

3.માથાનો દુખાવો (Headache – હેડેઇક):

• સામાન્ય અથવા તીવ્ર પ્રકારનું માથું દુખાવું. ડિહાઇડ્રેશન (Dehydration – ડિહાઇડ્રેશન) અને બેક્ટેરિયલ ઇન્ફેક્શન (Bacterial Infection – બેક્ટીરિયલ ઇન્ફેક્શન)ના કારણે થઈ શકે છે.

4.તાવ (Fever – ફીવર):

• શરીરમાં તાપમાન વધે છે, જે ઈમ્યુન સિસ્ટમ (Immune System – ઈમ્યુન સિસ્ટમ)ના રિસ્પોન્સ રૂપે થાય છે. સામાન્ય રીતે હળવો થી મધ્યમ તાવ હોય છે.

5.ડિહાઇડ્રેશન (Dehydration – ડિહાઇડ્રેશન):

• ઉલ્ટી અને ડાયેરિયા (Diarrhea – ડાયેરિયા)ના કારણે શરીરમાંથી વધુ પાણી અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ (Electrolytes – ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ) ની ખોટ થાય છે. માઉથ ડ્રાય થય જાય છે, યુરીન ઓછું થાય છે, બોડી વીકનેસ અનુભવ કરે છે.

6.ડાયેરિયા (Diarrhea – ડાયેરિયા):

• પાતળી, વારંવાર થતી જમાવટ વગરની પાખાન. આ લક્ષણ ફૂડ પોઇઝનીન્ગમાં સૌથી સામાન્ય હોય છે.

7.કમજોરી (Fatigue – ફટિગ):

• શરીરમાં ઉર્જાની ઘટ ની લાગણી, જે લોહીની ઓછી માત્રા અથવા ડિહાઇડ્રેશનને કારણે થાય છે. લાંબા સમય સુધી પાચન તંત્ર પર અસર રહે તો વધુ તકલીફ આપે છે.

8.ડિઝીનેસ (Dizziness – ડિઝીનેસ):

• ડિહાઇડ્રેશનના કારણે માથું ઘૂમવું, ઊભા થવામાં અસ્થિરતા, ક્યારેક અંધારું છવાઈ જવું.

9.શરીરમાં કંપન (Chills – ચિલ્સ):

• તાવ સાથે શરીરમાં કંપાવું. બેક્ટેરિયલ ઇન્ફેક્શનના કારણે તાપમાનમાં ઊતાર-ચઢાવ થવાથી થાય છે.

10.લોસ ઑફ એપીટાઇટ (Loss of Appetite – લોસ ઑફ એપીટાઇટ):

• ખાવાની ઇચ્છા ઓછી થવી કે ખાવામાં ઉદાસીનતા હોવી. પેટની બિમારી અને ઉલ્ટીના કારણે થાય છે.
• લક્ષણો ફૂડ પોઇઝનિંગના કારણ અને વ્યક્તિના સ્વાસ્થ્ય પર આધાર રાખે છે.
• બાળકો, વૃદ્ધો અને નબળી ઈમ્યુન સિસ્ટમ ધરાવનારા લોકોમાં લક્ષણો વધુ સિવ્યર બની શકે છે.
• કેટલાક કેસોમાં ઇમીડીયેટલી મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટ જરૂરી હોય છે.

Q-2 Write Short Notes (Any five) ટૂંક નોંધ લખો (કોઇ પણ પાંચ) (5×5-25)

1.Responsibilities of nurse while administering blood transfusion બ્લડ ટ્રાન્સ્ફ્યુઝન આપતી વખતે નર્સની જવાબદારીઓ

1.પેશન્ટ આઇડેન્ટીફીકેશન (Patient Identification)

બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન શરૂ કરતા પહેલાં પેશન્ટનું ફુલ નેમ (Full Name), હોસ્પિટલ આઈડી (Hospital ID) અને બ્લડ ગ્રુપ (Blood Group) ચોક્કસ રીતે ચેક કરવું જરૂરી છે. બેડ સાઈડ (Bedside) પર ટૂ પર્સન વેરિફિકેશન (Two-person Verification) કરવું ફરજિયાત છે જેથી પેશન્ટની ઓળખમાં કોઈ ભૂલ ન થાય.

2.બ્લડ બેગ ચેક કરવી (Blood Bag Verification)

બ્લડ બેગમાં લખાયેલ ડોનર નંબર (Donor Number), એક્સપાયરી ડેટ (Expiry Date), અને બ્લડ કમ્પોનેન્ટ ટાઈપ (Blood Component Type) યોગ્ય રીતે ચકાસવું. હેમોલિસિસ (Hemolysis), ક્લોટ (Clot), અથવા કોઇ પણ એબનોર્માલિટીસ જણાય તો તે બ્લડ ઉપયોગમાં નહીં લેવું.

3.બેઝલાઇન વાયટલ સાઇન ચેક કરવું (Baseline Vital Signs)

ટ્રાન્સફ્યુઝન શરૂ કરતા પહેલાં પેશન્ટ નું ટેમ્પરેચર (Temperature), પલ્સ (Pulse), બ્લડ પ્રેશર (Blood Pressure) અને રેસ્પિરેટ્રી રેટ (Respiratory Rate) અસેસ કરવા જોઈએ, જેથી પહેલા અને પછીના તફાવતનું નિરીક્ષણ થઈ શકે.

4.શરૂઆતના સમયગાળા દરમિયાન અવલોકન કરવું (Close Monitoring at Start)

પ્રથમ 15 મિનિટ (15 Minutes) ટ્રાન્સફ્યુઝનના સૌથી જોખમી મિનિટ હોય છે. પેશન્ટમાં ચક્કર (Dizziness), ઇચિંગ (Itching), ફીવર (Fever), અથવા બ્રેથીંગ ડિફીકલ્ટી (Breathing Difficulty) જેવા રિએકશન ચિહ્નો માટે કન્ટીન્યુઅસ અવલોકન કરવું.

5.ટ્રાન્સફ્યુઝન રેટ જાળવવો (Maintaining Transfusion Rate)

બ્લડ કમ્પોનન્ટ મુજબ સ્પેસિફિક ફ્લો રેટ (Flow Rate) અનુસાર ટ્રાન્સફ્યુઝન આપવું, જેમ કે Packed RBCs (Packed Red Blood Cells) સામાન્ય રીતે 2-4 કલાક (2-4 Hours) માં આપવામાં આવે છે. ઝડપથી આપવાથી ફ્લુઈડ ઓવરલોડ (Fluid Overload) જેવી સમસ્યા સર્જાઈ શકે છે.

6.કોઈ પણ એડવર્સ રિએકશન સામે તરત પગલું લેવું (Immediate Response to Adverse Reaction)

એનાફાઇલેક્સિસ (Anaphylaxis), ફીવર (Fever), ચેસ્ટ પેઇન (Chest Pain), અથવા હાઇપોટેન્શન (Hypotension) જેવી રિએકશન થાય તો તરત ટ્રાન્સફ્યુઝન બંધ કરવું, ફિઝીશિયન (Physician) ને જાણ કરવી અને એમરજન્સી ડ્રગ્સ (Emergency Drugs) તત્કાળ ઉપલબ્ધ રાખવી.

7.ટ્રાન્સફ્યુઝન બાદ ડોક્યુમેન્ટેશન કરવું (Post-transfusion Documentation)

ટ્રાન્સફ્યુઝન પૂર્ણ થયા પછી સ્ટાર્ટ ટાઈમ (Start Time), એન્ડ ટાઈમ (End Time), વાયટલ સાઇન્સ (Vital Signs), અને જો કોઈ સાઈડ ઇફેક્ટ્સ (Side Effects) જણાય હોય તો તે નર્સિંગ નોટ્સ (Nursing Notes) માં રેકોર્ડ કરવા.

8.વેસ્ટ મટિરિયલ્સનો યોગ્ય નિકાલ કરવો (Proper Disposal of Waste Materials)

યૂઝ થયેલ બ્લડ બેગ અને અન્ય મટિરિયલ્સને બાયોમેડિકલ વેસ્ટ ડિસ્ટ્રક્શન પ્રોટોકોલ (Biomedical Waste Destruction Protocol) મુજબ નિકાલ કરવો જેથી ઇન્ફેક્શન (Infection) અને લીગલ પ્રોબ્લેમ થી બચી શકાય.

2 Warming signals of cancer.કેન્સર ના ચેતવણી રુપ સંકેતો

Warning sign of cancer (કેન્સરના ભયસૂચક ચિહ્નનો):
CAUTION
1) C: change in bowel and bladder habbit (બોવેલ અને બ્લાડર હેબીટ મા ચેંજિસ)
2) A: A sore that does not cure.(ઘાવ કે જે રુજાતો નથી)
3) U: Unusual bleeding and discharge.(અસામાન્ય બ્લિડીંગ અથવા ડિચ્ચાર્જ)
4) T: Thickenin of lump in breast or any other parts.(બોડિ ના કોઇ ભાગ મા કે બ્રેસ્ટ મા જાડો લમ્પ જોવા મળવો)
5) l: Indiagetion and difficulty in swallowing.(ખોરાક પચવા કે ગળવા મા તક્લિફ)
6) O: Obvious change in mole.(કોઇ મસા આવેલા ફેરફરો)
7) N: Naging cough and soreness.(વારે વારે ઉધરસ આવવી)

1. Change in bowel and bladder habit (બોવેલ અને બ્લાડર હેબીટ મા ચેંજિસ).
Description : નોર્મલ વ્યક્તિમાં bowel ની હેબિટ એ એક થી બે વખત હોય છે.
તેમાં ચેન્જ થઈને 3 થી 5 વખત થઈ જાય છે.
Bladder: એક સામાન્ય વ્યક્તિ એ યુરીન પાંચ થી છ વખત દિવસમાં પાસ આઉટ કરે છે. તે વધીને 10 થી 20 વખત યુરીન પાસ કરે છે.
1)યુરીન અને સ્ટુલ ને કન્સીસ્ટન્સી સાઈઝ અને ફ્રિકવન્સી માં ચેન્જ થાય છે. યુરીન અને સ્ટુલ માં બ્લડ પ્રેઝન્ટ હોય છે.

2. A sore that does not cure (ઘાવ કે જે રુજાતો નથી).
Description :
1): આમાં ચાંદી એ મોટી જ થતી જાય છે.
2): તે એકદમ દુખાવા વાળી હોય છે.
3): તેમાંથી લોહી નીકળે છે.
આમાં બોડીમાં ગમે તે જગ્યા પર ચાંદી પડે અથવા તો અલ્સર થાય તે ક્યારેય પણ રુજાતા નથી તે મટવાના બદલે તેમાં વધારો અને અતિશય વધારો જોવા મળે છે.

3.Unusual bleeding and discharge.(અસામાન્ય બ્લિડીંગ અથવા ડિચ્ચાર્જ)
Description :
1) : યુરિન અને સ્ટુલ માંથી બ્લડ આવે છે.
2) : બોડી ના ગમે તે જગ્યા પર થી બ્લડ નીકળે છે જેમ કે 1)nipple, 2)penis.
બોડી ના ગમે તે ભાગમાંથી ગમે તે જગ્યા પરથી બ્લીડિંગ અથવા ડિસ્ચાર્જ નીકળે છે આ એક પ્રકારના કેન્સરની સાઇન છે.

4.Thickening of lump and mass in breast or any other parts of the body .(બોડી ના કોઇ ભાગ મા કે બ્રેસ્ટ મા Thick લમ્પ જોવા મળવો).
Description : જો લંપ અને માસ હોય તો તે ક્યારે પણ ઠીક થતા નથી.
તેની જગ્યા પર તે વધારે અને વધારે મોટું થાય છે.
અને તે લંપ અને માસમાં વધારે દુખાવો પણ થાય છે અને એકદમ ગાંઠા જેવું બની જાય છે.

5.Indiagetion and difficulty in swallowing (ખોરાક પચવા કે ગળવા મા તક્લિફ).
Description : આમાં જે પણ વસ્તુ ખાઈ તેનું પાચન થતું નથી અને તેને જમવાનું ગળવામાં મુશ્કેલી પડે છે. જે વ્યક્તિને કેન્સર થાય છે તેના વોર્નિંગ તરીકે ફૂડ નું રીગર્જિટેશન( પાછું આવવું ) થાય છે.

6.Obvious change in mole (કોઇ મસા આવેલા ફેરફરો).
Description : કોઈપણ માસ અને લંપ હોય તો તેની સાઈઝમાં ચેન્જ થાય છે.
લમ્પ અને માસ ઓછું થવાની જગ્યા પર તે વધારે મોટા થતા જાય છે.

7.Nacrosis,nagging cough and hoarseness (વારે વારે ઉધરસ આવવી).
જ્યારે પણ કફિંગ એન્ડ Naging થાય છે ત્યારે હોર્સનેસ સાઉન્ડ ફીલ થાય છે.

• અવાજમાં ફેર પડે છે.
• અવાજ એ જાડો થાય છે.
• કફ માં લોહી નીકળે છે.
• આ બધી સાઇન એ કેન્સરની વોર્નિંગ સાઇન છે.

3.Prevention of sexual transmitted disease સેક્સુયલ ટ્રાન્સમીટેડ ડીસીઝનો અટકાવ

સેક્સુયલ ટ્રાન્સમીટેડ ડીસીઝ (Sexually Transmitted Diseases) એવા ડીસીઝ છે, જે મુખ્યત્વે અનપ્રોટેક્ટેડ સેક્સ્યુઅલ કોન્ટેક્ટ (Sexual Contact) દ્વારા ફેલાય છે. જેમ કે: સિફિલિસ (Syphilis), ગોનોરિયા (Gonorrhea), ક્લેમીડિયા (Chlamydia), ટ્રાયકોમોનાયસિસ (Trichomoniasis), એચ.આઈ.વી./એઈડ્સ (HIV/AIDS), હેપેટાઈટિસ બી (Hepatitis B) વગેરે. આવા ડીસીઝ ના પ્રિવેન્શન માટે યોગ્ય પ્રિવેન્ટિવ પગલાં જરૂરી છે.

1.સેફ સેક્સ (Safe Sex) નો યુઝ:

• કોન્ડોમ (Condom) નો રેગ્યુલર યુઝ: મેલ અને ફીમેલ બંને માટે કોન્ડોમ સૌથી ઇફેક્ટીવ પ્રોટેક્શન છે.
• દરેક સેક્સ્યુઅલ કોન્ટેક્ટમાં લેટેક્સ (Latex) અથવા પોલીયુરેથેન (Polyurethane) કોન્ડોમનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ.

2.એકજ પાર્ટનર સાથે સેક્સ્યુઅલ રિલેશનશીપ (Sexual relationship with one partner):

• મ્યુચ્યુઅલ મોનોગેમસ રિલેશનશીપ (Mutual Monogamous Relationship) STD અટકાવવાનો સૌથી સુરક્ષિત રસ્તો છે.
• અનેક પાર્ટનર સાથે કોન્ટેક્ટ રાખવાથી રોગનો જોખમ વધે છે.

3.રેગ્યુલર મેડિકલ ચેકઅપ (Medical Check-up):

• હાઈ રિસ્ક ગ્રુપ (High Risk Group) માં આવતા લોકો (જેમ કે – સેક્સ વર્કર્સ, ઈન્ટ્રાવેનોસ ડ્રગ યુઝર્સ) માટે સમયસર ચેકઅપ કરાવવો જરૂરી છે.
• સ્ક્રીનિંગ (Screening) દ્વારા આરંભિક ચેપ પકડી શકાય છે અને આગળ ફેલાતો અટકાવી શકાય છે.

4.બ્લડ અને ઈન્જેક્શન સલામતી (Blood and injection safety):

• બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન (Blood Transfusion) માટે હંમેશા સ્ક્રીન થયેલ બ્લડ જ લેવો જોઈએ.
• એક જ નીડલ (Needle) નો પુનઃપ્રયોગ ન કરવો. સ્ટેરાઈલ (Sterile) નીડલ અને સિરીન્જ જ વાપરવી.

5.વેક્સિનેશન (Vaccination):

• હેપેટાઈટિસ બી (Hepatitis B) અને એચ.પી.વી. (HPV – Human Papilloma Virus) સામેની વેક્સીન લેવાથી ચોક્કસ STDથી બચી શકાય છે.

6.પર્સનલ હાઈજીન (Personal Hygiene):

• પ્રાઈવેટ પાર્ટ (Private Part) ની યોગ્ય ક્લીન્લીનેસ રાખવી.
• અન્યના પર્સનલ આઇટમ (Personal Items) જેમ કે અંડરગાર્મેન્ટ્સ, ટુવાલ, બ્લેડ વગેરેનો યુઝ ન કરવો.

7.એજ્યુકેશન અને કાઉન્સેલિંગ (Education and Counseling):

• સેક્સ્યુઅલ હેલ્થ એજ્યુકેશન (Sexual Health Education) દ્વારા લોકોમાં STD વિશે અવેરનેસ લાવવી.
• કિશોર-કિશોરીઓને રિપ્રોડક્ટિવ હેલ્થ (Reproductive Health) વિષે યોગ્ય માર્ગદર્શન આપવું.

8.ગર્ભાવસ્થા દરમ્યાન સાવચેતી (Precautions during pregnancy):

• પ્રેગ્નન્ટ મહિલાઓનું એચ.આઈ.વી. (HIV), સિફિલિસ (Syphilis) વગેરે માટે સ્ક્રીનિંગ કરવું.
• ઈન્ફેક્શન હોય તો સમયસર ટ્રીટમેન્ટ (Treatment) આપવી, જેથી બાળકમાં ટ્રાન્સમિશન અટકાવી શકાય.

સેક્સુયલ ટ્રાન્સમીટેડ ડીસીઝ (Sexually Transmitted Diseases) અટકાવવા માટે કોન્ડોમનો યોગ્ય ઉપયોગ, એકજ પાર્ટનર સાથેનો રિલેશન, વેક્સિનેશન, રેગ્યુલર સ્ક્રીનિંગ, અને હેલ્થ એજ્યુકેશન ખૂબ જ અગત્યના છે. STD પ્રિવેન્શન માત્ર વ્યક્તિ માટે જ નહીં પરંતુ સમગ્ર સમાજના હેલ્થ માટે જરૂરી છે.

4.Types of disaster આપતિ ના પ્રકારો

ડિઝાસ્ટરના મુખ્યત્વે બે ટાઇપ પડે છે :

• Natural disaster (નેચરલ ડિઝાસ્ટર)
• Man made disaster (મેન મેડ ડિઝાસ્ટર)

Natural disaster (નેચરલ ડિઝાસ્ટર)

નેચરલ ડિઝાસ્ટરને નેચરલ કેલેમિટિઝ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. જેમાં વેધર અથવા એનવાયરમેન્ટલ ઇવેન્ટસને કારણે સિગ્નિફિકન્ટ ડેમેજ, લોસ ઓફ લાઇફ અને ડિસરપ્શન જોવા મળે છે.

• અર્થકવેક (ભૂકંપ) : ટેકટોનિક પ્લેટમાં મૂવમેન્ટ થવાને કારણે ગ્રાઉન્ડમાં સડન અને વાયોલન્ટ શેકિંગ જોવા મળે છે. જેના કારણે બિલ્ડિંગ કોલેપ્સ, ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડેમેજ, લેન્ડસ્લાઇડ (ભૂસ્ખલન) જોવા મળે છે.
• વોલકેનિક ઇરપ્શન (જ્વાળામુખી ફાટી નીકળવો) : વોલ્કેનોમાંથી એક્સપ્લોસિવ અથવા ઇફ્યુસિવ મેગ્મા, એશ અને ગેસ બહાર નીકળે છે જેને વોલકેનિક ઇરપ્શન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જેને કારણે લાવા ફલો, એશ કલાઉડ, પાયરોક્લાસ્ટિક ફલો, એર ટ્રાવેલ ડિસરપ્શન અને હેલ્થ હેઝાર્ડ જોવા મળે છે.
• ત્સુનામી : અન્ડર વોટર ડિસ્ટર્બન્સ થવાને કારણે ઓશયનમાં લાર્જ વેવ્સની સીરીઝ જોવા મળે છે. જેને કારણે કોઅસ્ટલ ફલોડિંગ (દરિયાકાંઠાના વિસ્તારમાં પૂર), ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડિસરપ્શન, સિગ્નિફિકન્ટ લોસ ઓફ લાઇફ જોવા મળે છે.
• ફ્લડ (પુર) : ડ્રાય લેન્ડ પર વોટરનો ઓવર ફલો થવો. એટલે કે લેન્ડ એ વોટરથી કવર થવો. જેને કારણે વોટર ડેમેજ, પ્રોપર્ટી ડિસ્ટ્રકશન, વોટર સપ્લાય કન્ટામીનેટેડ થાય છે.
• સાયકલોન (ચક્રવાટ) , તુફાન, હરિકેન (વાવાઝોડું) : પાવરફૂલ ટોપીકલ સ્ટ્રોમ જોવા મળે છે જેને કારણે હાઇ વાઇન્ડ અને હેવી રેઇનફોલ જોવા મળે છે.
• ટોર્નેડો : ટોર્નેડો એ વાયોલેન્ટલી રોટેટ કરતો હવાનો સ્તંભ છે જે અર્થ અને ક્યુમ્યુલોનિમ્બસ ક્લાઉડની બને સરફેસ સાથે જોડાયેલ હોય છે.
• ડ્રોટ (દુકાળ) : લાંબા સમય સુધી રેઇનફોલ ન થવાને કારણે વોટરની શોર્ટેજ જોવા મળે છે. જેને કારણે ક્રોપ ફેલિયર (પાક નિષ્ફળતા), પાણીની અછત, વાઇલ્ડ ફાયર જોવા મળે છે.
• લેન્ડસ્લાઇડ એન્ડ મડસ્લાઇડ (ભૂસ્ખલન) : રોક, સોઇલ અને ડેબ્રિસમાં જોવા મળતી ડાઉનહિલ મુવમેન્ટ લેન્ડસ્લાઇડ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જેને કારણે પ્રોપર્ટી ડેમેજ, રોડ બ્લોકેજ, ફેટાલીટી અને ઇનજરી જોવા મળે છે.
• વાઇલ્ડફાયરસ : જંગલોમાં જોવા મળતી અનકન્ટ્રોલ ફાયરને વાઇલ્ડફાયરસ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જેને કારણે ફોરેસ્ટ ડિસ્ટ્રકશન, પ્રોપર્ટી લોસ, એર ક્વોલિટી ડીગ્રેડેશન અને લોસ ઓફ લાઇફ જોવા મળે છે.
• બ્લિઝાર્ડ એન્ડ સ્નોસ્ટ્રોમ (હિમવર્ષા) : સિવિયર સ્નોસ્ટ્રોમ સાથે હાઇ વાઇન્ડ અને લો વિઝીબીટી મળે છે. જેના કારણે ટ્રાન્સપોર્ટેશન ડિસ્ટર્બન્સ, હાઇપોથર્મિયા અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડેમેજ જોવા મળે છે.
• હિટવેવ : એક્સકેસિવ હાઇ ટેમ્પરેચર લાંબા સમય સુધી જોવા મળે છે જેને હિટવેવ તરિકે ઓળખવામાં આવે છે. જેને કારણે હીટસ્ટ્રોક, એગ્રીકલ્ચર ડેમેજ જોવા મળે છે.
• ડસ્ટ સ્ટ્રોમ : સ્ટ્રોંગ વિન્ડને કારણે હવામાં લાર્જ પ્રમાણમાં ડસ્ટ જોવા મળે છે. જેને કારણે રિડયુસ વિસીબીલીટી, રેસ્પાયરેટરી હેલ્થ ઇસ્યુ જોવા મળે છે.

Man made disaster (મેન મેડ ડિઝાસ્ટર)

મેનમેડ ડિઝાસ્ટરને એન્થ્રોપોજેનિક ડિઝાસ્ટર તરિકે ઓળખવામાં આવે છે. જે એક પ્રકારની ઇવેન્ટ છે જે હ્યુમન એક્શન અને નેગલીજન્સીના પરિણામે જોવા મળે છે. જેને કારણે હ્યુમન હેલ્થ, ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને એન્વાયરમેન્ટ પર તેની સિગ્નિફિકન્ટ અસર જોવા મળે છે.

• ઇન્ડસ્ટ્રીયલ એક્સિડન્ટ : એક્સિડન્ટ જેમ કે કેમિકલ સ્પિલ, એક્સપ્લોસન, ટોક્સિક રિલિઝ જેવી કન્ડીશનને કારણે હ્યુમન લાઇફ પર તેની સિગ્નિફિકન્ટ અસર જોવા મળે છે. જેમકે ભોપાલ ગેસ દુર્ઘટના (1984)
• ન્યુક્લિયર એક્સિડન્ટ : ન્યુક્લિયર પાવર પ્લાન્ટ ફેઇલ જવાને કારણે રેડિયોએક્ટિવ મટીરીયલ રિલીઝ થાય છે. ઉદાહરણ તરીકે ચેર્નોબિલ ડિઝાસ્ટર – યુક્રેન
• એનવાયરમેન્ટલ પોલ્યુશન : ડિફોરેસ્ટેશન, ઇમપ્રોપર વેસ્ટ ડિસપોસલ, એર અને વોટર પોલ્યુશનને લોંગ ટર્મ એન્વાયરમેન્ટલ ડીગ્રેડેશન જોવા મળે છે.
• ટ્રાન્સપોર્ટેશન એક્સિડન્ટ : મેજર એક્સિડન્ટ જેમકે વિહિકલ, ટ્રેન, શિપ અને એર પ્લેનમાં થતા એક્સિડન્ટને કારણે સિગ્નીફિકન્ટ કેસ્યુલીટી અને પ્રોપર્ટી ડેમેજ જોવા મળે છે.
• સ્ટ્રકચરલ ફેલિયર : ડિઝાઇન ફલો, મેન્ટેનસ ફેલિયર અને પુર કંસ્ટ્રકશનને કારણે બિલ્ડિંગ, બ્રિજ તેમજ બીજા સ્ટ્રકચર એ કોલેપ્સ થય જાય છે. જેમકે મોરબી પુલ દૂર્ઘટના
• કોન્ફ્લિક્ટ એન્ડ ટેરિરીઝમ : વોર્સ, ટેરિરીઝમ એક્ટને કારણે મોટા પ્રમાણમાં ડિસ્ટ્રકશન, ડિસ્પ્લેસમેન્ટ અને લાઇફ લોસ જોવા મળે છે. જેમકે સીરિયન સિવિલ વોર, 11 એટેક ઇન યુનાઇટેડ સ્ટેટ (2001)

5.Rhinitis રાઇનાઇટીસ

introduction( ઇન્ટ્રોડક્શન):

રાઇનાઇટીસમાં ઇન્ફ્લામેશન અને સ્વેલિંગ ઓફ mucous membrane of Nose થાય છે. અને તેમાં રનિ નોઝ ( runny nose )અને સ્ટીફનેસ of Nose થાય છે.રાઇનાઇટિસ એ મુખ્યત્વે કોમન કોલ્ડ અથવા એલર્જીના કારણે થાય છે.

classification (ક્લાસીફીકેશન):

1) Allergic Rhinitis
( એલર્જીક રાયનાઇટીસ),

2)Non Allergic Rhinitis 🤧
( નોન એલર્જીક રાઇનાટિસ)

1) Allergic Rhinitis 🤧:

એલર્જી રાઇનાઇટીસ એ સીઝનલ ચેન્જીસ થવાના કારણે થાય છે .અને તેમાં ઇન્ફ્લામેશન ઓફ mucous membrane of Nose થાય છે.

Symptoms:

• runny nose,
• Irritate eye,
• itching of nose and eye

આ સિમટોમ્સ એ કોઈપણ ડસ્ટ, ડેન્ડર્સ અથવા અમુક પ્રકારના સીઝનલ પોલેન્સ કે જેને કારણે લોકોને એલર્જી હોય તેના કોન્ટેક્ટમાં આવવાના કારણે થાય છે.

2) Non Allergic Rhinitis:

નોન એલર્જીક રાયનાઇટીસ એ બેક્ટેરિયા અને વાઇરસ ના કારણે થાય છે.

ઓક્યુપેશન
( occupation),

હોર્મોનલ રાઇનાઇટીસ
( Hormonal Rhinitis),

drage induced,

ગસ્ટેટરી રાયનાટીસ (gustetary Rhinitis) કોઈપણ હિટ( heat ) અથવા સપાઈસી ફૂડ( spicy food) અથવા તો આલ્કોહોલ ના કોન્ટેક માં આવ્યા પછી થાય છે.

risk factore( રિસ્ક ફેક્ટર ):

• વાઇરસ જેમકે રીહનોવાઇરસ, એડીનો વાઇરસ, અથવા entero વાયરસ.
• એન્વાયરમેન્ટલ ફેક્ટર,
• હેલ્થ ચેન્જીસ,
• ઇન્ફેક્શન્સ,
• ફૂડ અને બેવરેજીસ,
• અમુક પ્રકારની મેડિકેશન્સ,
• હેલ્થ પ્રોબ્લેમ,
• એનિમલ્સ,
• બીજી કોઇપણ ડીસીઝ કન્ડિશન,
• વિક ઇમ્યુન સિસ્ટમ.

clinical manifestation (ક્લિનીકલ મેનીફેસ્ટેશન):

• આંખ નાક અને સોફ્ટ પેલેટ એ ડ્રાય થવા,
• તાવ અને ઠંડી લાગવી,
• માથું દુખવું,
• નાકની mucous મેમ્બરેનમાં સ્વેલિંગ આવવાના કારણે નાક દ્વારા શ્વાસ લેવામાં મુશ્કેલી પડે છે.,
• નાકમાંથી વોટરી ડિસ્ચાર્જ નીકળે છે,
• sneezing ,
• આંખમાંથી આંસુ પડે છે,
• નેઝલ ઈરિટેશન,
• રેસ્ટલેસનેસ,
• ડીસકમ્ફર્ટ.

management ( મેનેજમેન્ટ ):

• પેશન્ટને પૂરતા પ્રમાણમાં bed rest પ્રોવાઇડ કરવું.
• પેશન્ટને પૂરતા પ્રમાણમાં પાણી પીવા માટે કહેવું,
• પેશન્ટને steam inhalation provide કરવુ.
• પેશન્ટને એન્ટીહીસ્ટામાઈન અને ડીકંજીસ્ટન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું sneezing અને આંખમાંથી tearing ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.
• પેશન્ટને એડવાઈઝ કરવું કે ડ્રાઇવિંગ પહેલા એન્ટીહીસટામાઈન અથવા તો કોઈપણ મશીનરી વર્ક કરતા પહેલા એન્ટીહીસટામાઈન મેડિસિન ન લેવી કેમ કે તેના કારણે વધુ પ્રમાણમાં ઊંઘ આવે છે.
• પેશન્ટને એડવાઈઝ કરવી કે નાકને ખૂબ બધું ઘસવું નહીં.
• જો નેઝલ ઓફસ્ટ્રકશન હોય તો એક દિવસમાં ચાર કલાકે નેઝલ ડ્રોપ્સ ઇન્સર્ટ કરવા માટે કહેવું નેઝલ ડીકંજેસ્ટેન્ટને રીમુવ કરવા માટે.
• નેઝલ ડ્રોપ્સ કઈ રીતના ઇન્સર્ટ કરવું તે પેશન્ટને શીખવાડવું.
• જો નેઝલ ડિસ્ચાર્જ એ કંટીન્યુઅસ 7 થી 10 દિવસ સુધી રહેતું હોય અને ટેમ્પરેચર ઇન્ક્રીઝ થતું હોય તો મેડિકલ એડવાઇઝ લેવી.
• જો પેશન્ટને continuous કોમન કોલ્ડ રહેતો હોય તો તેને મેડિકલ એડવાઈઝ લેવી કેમ કે તે કોઈ નોઝ ડિફોર્મિટીના કારણે પણ હોઈ શકે છે.

6.iron deficiency anemia આયર્નની ઉણપથી થતો એનિમિયા.

ઇન્ટ્રોડક્શન (Introduction):

આયર્ન ડેફીસીયન્સી એનીમિયા (Iron Deficiency Anemia) એ બ્લડ (Blood) માં આયર્ન (Iron) ની ડેફીસિયન્સી ને કારણે થતો એનિમિયા છે. આ કન્ડિશનમાં માં બોડીમાં હિમોગ્લોબિન (Hemoglobin) ની અમાઉન્ટ ઘટી જાય છે, જે બ્લડ (Blood) માં ઓક્સિજન ટ્રાન્સમિશન કરવાનું મેઇન ફંક્શન કરે છે. હિમોગ્લોબિન (Hemoglobin) બનાવા માટે આયર્ન (Iron) ખૂબ જ જરૂરી છે. જ્યારે આયર્નની ઉણપ થાય ત્યારે હિમોગ્લોબિન પૂરતું નહીં બને, જેના કારણે શરીરને પૂરતું ઓક્સિજન મળતું નથી અને એનિમિયાનું રોગલક્ષણ દેખાવા લાગે છે.

કોઝીસ (Causes):

1.ડાયટ માં આયર્નની ડેફીસિયન્સી( Deficiency of iron in Diet) :

ડેઇલી ડાયટમાં જો એડીક્યુએટ આયર્ન (Iron) ના લેવાય તો બ્લડ (Blood) માટે જરૂરી હિમોગ્લોબિન બની શકતું નથી.

2.બ્લડ લોસ (Blood Loss):

મેન્સ્ટ્રુએશન (Menstruation), અલ્સર (Ulcers), કે હિમોરોઈડ્સ (Hemorrhoids) જેવી કન્ડિશન બ્લડ લોસ (Blood Loss)નું કારણ બની શકે છે.

3.પ્રેગ્નેન્સી (Pregnancy) :

પ્રેગ્નેન્સીમાં આયર્ન (Iron)ની જરૂરિયાત વધે છે, જેના લીધે ડેફીસીયન્સી (Deficiency) થઈ શકે છે.

4.શરીરમાં આયર્ન શોષણની ક્ષમતા ઘટવી (Poor Iron Absorption) :

સિલિએક ડિસીઝ (Celiac Disease) કે પાચન તંત્રની અસામાન્યતાઓ આ શોષણને અસર કરે છે.

સિમ્પટોમ્સ (Symptoms):

• થાક અને કમજોરી (Fatigue and Weakness)
• સ્કીન પેલ થવી (Pale Skin)
• શ્વાસ લેવામાં તકલીફ (Shortness of Breath)
• ધબકારા વધવું (Increased Heart Rate)
• માથામાં દુખાવો (Headache)
• હાથ-પગ ઠંડા રહેવું (Cold Hands and Feet)
• નખો નાજુક થવા (Brittle Nails)
• અપરિવાર્કિત આહારમાં રુચિ, જેમ કે માટી, બરફ વગેરે (Pica)

ડાયગ્નોસીસ (Diagnosis):

• હિમોગ્લોબિન ટેસ્ટ (Hemoglobin Test) : બ્લડ (Blood)માં હિમોગ્લોબિનનું લેવલ માપવા માટે
• સિરમ આયર્ન લેવલ (Serum Iron Level)
• ફેરીટિન ટેસ્ટ (Ferritin Test) : શરીરમાં આયર્ન સ્ટોરેજ બતાવે છે
• ટોટલ આયર્ન બાઈન્ડિંગ કેપેસિટી : TIBC (Total Iron Binding Capacity) – આયર્ન બાઇન્ડ થવાની ક્ષમતા

મેનેજમેન્ટના ઉપાયો (Management Measures):

• સંતુલિત આહાર, કૃમિ નિવારણ (Deworming), તથા સ્વચ્છતા અંગે જાગૃતિ ફેલાવવી.

આહાર વ્યવસ્થાપન (Dietary Management):

• આયર્નયુક્ત ખોરાકનું સેવન કરવું.
• લીલાં શાકભાજી (Green Leafy Vegetables), દાળ (Pulses), કઠોળ (Legumes), સૂકા મેવાં (Dry Fruits), ખજૂર (Dates), જગર (Jaggery), લિવર (Liver), માંસ (Meat), માછલી (Fish) વગેરેનો સમાવેશ કરવો.
• વિટામિન C (Vitamin C) યુક્ત ખોરાક (લીંબુ, નારંગી, આમળા) લેવાથી આયર્નનું અવશોષણ (Absorption) વધે છે.

આયર્ન સપ્લિમેન્ટેશન (Iron Supplementation):

• ઓરલ આયર્ન ટેબ્લેટ્સ (Oral Iron Tablets) જેવી કે ફેરસ સલ્ફેટ (Ferrous Sulphate), ફેરસ ફ્યુમેરેટ (Ferrous Fumarate).
• ટેબ્લેટ્સ ભોજન પછી આપવી જેથી ગેસ્ટ્રિક ઇરિટેશન (Gastric Irritation) ઓછું થાય.
• ગંભીર કિસ્સામાં પેરેન્ટરલ આયર્ન થેરાપી (Parenteral Iron Therapy) – ઈન્ટ્રાવેનસ આયર્ન (Intravenous Iron) આપવું.

ફોલિક એસિડ અને વિટામિન B12 (Folic Acid & Vitamin B12):

• આયર્ન સાથે ફોલિક એસિડ (Folic Acid) અને વિટામિન B12 આપવાથી બ્લડ ફોર્મેશન (Blood Formation) સુધરે છે.

મૂળ કારણની સારવાર (Treatment of Underlying Cause):

• પાઇલ્સ (Piles), પેપ્ટિક અલ્સર (Peptic Ulcer), હૂકવર્મ ઇન્ફેક્શન (Hookworm Infection) જેવી રક્તસ્રાવ (Blood Loss) કરાવતી પરિસ્થિતિઓનું નિદાન અને ઉપચાર કરવો.

ટ્રાન્સફ્યુઝન થેરાપી (Transfusion Therapy):

• ખૂબ ગંભીર એનિમિયામાં બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન (Blood Transfusion) આપવું.

હેલ્થ એજ્યુકેશન (Health Education):

• ગર્ભવતી સ્ત્રીઓએ નિયમિત આયર્ન-ફોલિક એસિડ (Iron-Folic Acid) ટેબ્લેટ્સ લેવી.
• બાળકો અને કિશોરાઓમાં WIFS પ્રોગ્રામ (Weekly Iron and Folic Acid Supplementation) દ્વારા આયર્નની ઉણપ અટકાવવી.

7.Sign-symptoms of influenza & preventive measures of it ઇન્ફ્લ્યુએન્ઝાના ચિન્હો – લક્ષણો અને તેને અટકાવવાના ઉપાયો

ઇન્ફ્લ્યુએન્ઝા (Influenza) ના ચિન્હો – લક્ષણો :

• ફીવર (Fever): અચાનક ઊંચો તાવ આવવો.
• ચિલ્સ (Chills): શરીરમાં કંપારી કે ઠંડી લાગવી.
• હેડએક (Headache): માથાનો દુખાવો થવો.
• માયાલ્જિયા (Myalgia): સ્નાયુઓમાં દુખાવો અને શરીરમાં દર્દ થવું.
• ફટીગ એન્ડ વિકનેસ (Fatigue & Weakness): અતિશય થાક તથા નબળાઈ અનુભવવી.
• સોર થ્રોટ (Sore Throat): ગળામાં દુખાવો થવો.
• કફ (Cough): સૂકો અથવા કફ સાથેનો ખાંસી આવવો.
• રનિંગ નોઝ / નેઝલ કન્જેક્શન (Running Nose / Nasal Congestion): નાકમાંથી પાણી વહેવું અથવા નાક બંધ થવું.
• ડાયસ્પ્નિયા (Dyspnea): શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થવી.

ઇન્ફ્લ્યુએન્ઝાને અટકાવવાના ઉપાયો :

• વેકસિનેશન (Vaccination): દર વર્ષે ઇન્ફ્લ્યુએન્ઝાની રસી લેવાથી ચેપનો જોખમ ઓછો થાય છે.
• હેન્ડ હાયજિન (Hand Hygiene): વારંવાર સાબુ અને પાણીથી હાથ ધોવા કે હેન્ડ સેનિટાઇઝરનો ઉપયોગ કરવો.
• માસ્ક (Mask) નો ઉપયોગ: ભીડવાળા સ્થળે માસ્ક પહેરવો જેથી વાયરસ ફેલાય નહીં.
• કફ એટિકેટ (Cough Etiquette): ખાંસી કે છીંક આવે ત્યારે રૂમાલ, ટિશ્યુ કે હાથની કોણીથી મોઢું ઢાંકવું.
• સોશિયલ ડિસ્ટન્સિંગ (Social Distancing): બીમાર વ્યક્તિથી ઓછામાં ઓછા ૧ મીટરનું અંતર જાળવવું.
• પર્સનલ હાયજિન (Personal Hygiene): આંખ, નાક અને મોઢાને વારંવાર સ્પર્શ ન કરવો.
• ઈમ્યુન સિસ્ટમ મજબૂત કરવી (Boosting Immunity): પૌષ્ટિક આહાર લેવો, પૂરતો આરામ કરવો અને વ્યાયામ કરવો.
• ઇન્ફેક્ટેડ વ્યક્તિને આઇસોલેશન (Isolation of Infected Person): ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિએ બીજાથી દૂર રહેવું.

8.Nursing responsibilities while discharging amputed patient એમપ્યુટેડ દર્દીને ડિસ્ચાર્જ કરતી વખતે નર્સની જવાબદારીઓ

Amputated Patient (એમ્પ્યુટેડ પેશન્ટ) ને ડિસ્ચાર્જ કરતી વખતે નર્સની જવાબદારીઓ:

1.Wound Care (વાઉન્ડ કેર):

• પેશન્ટ અને પરિવારજનોને Amputation Site (એમ્પ્યુટેશન સાઇટ) ની યોગ્ય સંભાળ રાખવાની સમજ આપવી.
• Dressing (ડ્રેસિંગ) કેવી રીતે બદલવી, Cleanliness (ક્લીનલિનેસ) જાળવવી અને Infection (ઇન્ફેક્શન) ના લક્ષણો ઓળખવા શીખવવું.
• Signs of Infection જેવા કે Redness (લાલાશ), Swelling (સોજો), Warmth (ગરમી), Pus (પૂસ), Pain (પેઇન) વિશે માહિતગાર કરવું.

2.Pain Management (પેઇન મેનેજમેન્ટ):

• પેશન્ટને Analgesics (એનલજેસિક્સ) સમયસર લેવા સૂચના આપવી.
• Phantom Limb Pain (ફેન્ટમ લિમ્બ પેઇન) વિશે સમજ આપવી અને Comfortable Position (કોમ્ફર્ટેબલ પોઝિશન) લેવા માર્ગદર્શન આપવું.

3.Mobility Training (મોબિલિટી ટ્રેનિંગ):

• પેશન્ટને Crutch (ક્રચ), Walker (વોકર) અથવા Wheelchair (વ્હીલચેર) નો યોગ્ય ઉપયોગ શીખવવો.
• Physiotherapy (ફિઝિયોથેરાપી) કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું જેથી Muscle Strength (મસલ્સ સ્ટ્રેન્થ) જળવાઈ રહે.
• Prosthesis (પ્રોસ્ટેસિસ) નો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો તે અંગે માર્ગદર્શન આપવું.

4.Skin Care (સ્કીન કેર):

• એમ્પ્યુટેશન સાઇટની આસપાસની Skin (સ્કીન) ની Hygiene (હાઈજીન) જાળવવી.
• Pressure Sores (પ્રેશર સોર્સ) અટકાવવા પોઝિશન બદલાવી શીખવવું.

5.Psychological Support (સાઇકોલોજિકલ સપોર્ટ):

• પેશન્ટને માનસિક રીતે પ્રોત્સાહિત કરવું.
• Depression (ડિપ્રેશન), Anxiety (એન્ઝાયટી), Body Image Disturbance (બોડી ઇમેજ ડિસ્ટર્બન્સ) જેવી સમસ્યાઓ વિશે જાગૃત કરવું.
• Counseling (કાઉન્સેલિંગ) તથા Support Group (સપોર્ટ ગ્રુપ) સાથે જોડાવા સલાહ આપવી.

6.Health Education (હેલ્થ એજ્યુકેશન):

• પેશન્ટને નિયમિત Follow-up (ફોલો-અપ) માટે આવવાની સલાહ આપવી.
• Diet (ડાયેટ) વિષે માર્ગદર્શન આપવું – High Protein (હાઈ પ્રોટીન) અને Vitamin (વિટામિન) સમૃદ્ધ ખોરાક લેવા કહેવું.
• Exercise (એકસરસાઇઝ) અને Rehabilitation (રીહેબિલિટેશન) વિશે શિક્ષણ આપવું.

7.Medication Compliance (મેડિકેશન કમ્પ્લાયન્સ):

• પેશન્ટને Medicines (મેડિસિન્સ) કેવી રીતે અને કેટલા સમય સુધી લેવી તેની સમજ આપવી.
• Antibiotics (એન્ટિબાયોટિક્સ) અને Analgesics (એનલજેસિક્સ) સમયસર લેવા યાદ અપાવવું.

8.Family Education (ફેમિલી એજ્યુકેશન):

• પરિવારજનોને પેશન્ટને દૈનિક જીવનમાં સહાય કરવા માર્ગદર્શન આપવું.
• પેશન્ટને Independence (ઇન્ડિપેન્ડન્સ) મેળવવામાં પ્રોત્સાહન આપવું.

Q-3(A) Fill in the blanks ખાલી જગ્યાઓ પૂરો 10

1.Inflammation of cornea is called …… કોર્નિયાના ઇન્ફલામેશનને …… કહેવાય છે. Keratitis (કેરાટાઇટિસ).

2.Dryness of mouth is called …… મોની શુષ્કતા ને …… કહેવાય છે. Xerostomia (ઝેરોસ્ટોમિયા).

3.Break in continuity of bone is called ……હાડકાની કન્ટીન્યુટી બ્રેક થાય તેને …… કહેવાય છે. Fracture (ફ્રેક્ચર).

4.A subjective sensation of ringing, roaring ring & Swooshing in ear is known as …… કાનમાં રીગીંગ, ગર્જના બને સ્વૂટીન્ગ (તમરા બોલવા)ની વ્યકિતલક્ષી સંવેદનાને …… તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.Tinnitus (ટિનિટસ).

5. BCG vaccine given to the baby to prevent …… ક્ષય રોગ અટકાવવા બાળકને …… રસી આપવામાં આવે છે.Tuberculosis (ટ્યુબરક્યુલોસિસ).

6. Koplic Sports are seen in characteristic ……. કોપ્લીક સ્પોટ તે ….. રોગ મા જોવા મળે છે.Measles (મીઝલ્સ).

7. In 2019 …… pandemic outbreaks. ૨૦૧૯મા …… રોગચાળો દુનિયાભરમાં ફાટી નીકળ્યો.COVID-19 (કોવિડ-19)

8. …… Is an abnormal accumulation of fatty substance in wall of Arteries.ધમનીની દીવાલમાં ચરબીનો એબનોર્મલ ભરાવો થાય તેને …… કહે છે.Atherosclerosis (એથેરોસ્ક્લેરોસિસ)

9) Sexually transmitted disease caused by …… ટ્રેપોનીમા પેલીડમ દ્વારા થતો જાતિય રોગ ….. છે.Syphilis (સિફિલિસ).

10) Increased inward curvature of lumbar spine is called ….. કરોડરજ્જુનો વણાંક અંદરની બાજુ વધે તેને ….. કહે છે.Lordosis (લોર્ડોસિસ).

(B) State whether following statements are True or False.નીચેના વિધાનો ખરા છે કે ખોટા ને જણાવો.10

1.An atom war is man made disaster. અણુયુદ્ધ એ માનવસર્જિત આપત્તી છે.✅ True (સાચું)

2.No need of gait practice before using crutch.ઘોડીથી ચાલતા પહેલા પગલાની પ્રેકટિસ જરૂરી નથી.❌ False (ખોટું) – Crutch વાપરતા પહેલા gait practice જરૂરી છે.

3.Ante – retroviral therapy is used for tuberculosis patient. ક્ષય રોગના પેશન્ટ માટે એન્ટી-રેટ્રોવાયરલ થેરાપી વપરાય છે.❌ False (ખોટું) – Anti-retroviral therapy HIV/AIDS માટે વપરાય છે, TB માટે નહીં.

4.Dengue is caused by bacteria. ડેન્ગ્યુ બેક્ટેરિયા થી થાય છે.❌ False (ખોટું) – Dengue Virus (ડેન્ગ્યુ વાઇરસ) થી થાય છે.

5.Thalassemia is a contagious disease. થેલેસેમિયા એક ચેપી રોગ છે.❌ False (ખોટું) – Thalassemia Genetic (જિનેટિક) રોગ છે, ચેપી નથી.

6.Hermaturia means blood present in urine, હીમેચુરિયા એટલે યુરિનમા લોહી ની હાજરી.✅ True (સાચું)

7.Otorhea means discharge from nose. ઓટોરિયા એટલે નાક માથી ડિસ્ચાર્જ આવવો.❌ False (ખોટું) – Otorrhea = Ear Discharge (કાનમાંથી પ્રવાહ).

8.Passive smoking is also responsible for lung disease ફેફસાના રોગ માટે પેસીવ ધુમ્રપાન પણ જવાબદાર છે.✅ True (સાચું)

9.Meniere’s disease affects hearing & vestibular system. મેનીયર્સ રોગ સાંભળવાની ક્રિયા અને વેસ્ટિબ્યુલર સિસ્ટમને અસર કરે છે.✅ True (સાચું)

10.PEP test is done to diagnose cervical cancer સર્વાઇકલ કેન્સરના નિદાન માટે પેપ ટેસ્ટ કરવામાં આવે છે.✅ True (સાચું)

(C) Write Multiple Choice Questions, નીચેના માંથી સાચો વિકલ્પ લખો.10

1.Incubation period of measles is ઓરીનો ઇન્ક્યુબેશન પીરીયડ છે.

✅ a. 1–2 weeks

b. 4 – 6 weeks

c. 3 months

d. 4 months

2.Inflammation of cornea means કોર્નિયાના ઇન્ફલામેશનને કહે છે.

a. Cataract – મોતિયો

✅ b. Keratitis (કેરાટાઇટીસ)

C. Uveitis – યુવીઆઇટીસ

d. Blepharitis – બ્લફેરાઇટીસ

3.Tetanus is caused by… ટીટેનસ આના દ્વારા થાય છે…

a. Vibrio cholerae વિબ્રીઓ કોલેરા

b. E-Coli – ઇ કોલાઇ

✅ c. Clostridium tetani (ક્લોસ્ટ્રિડિયમ ટીટેની)

d.Toxin – ટોક્સીન

4.The cranial nerve is responsible for hearing & maintaining balance is the સાંભળવા અને હલનચલનમાં બેલેન્સ માટે કે્રનિયલ નર્વ જવાબદાર છે.

✅ a. Vestibulocochlear (વેસ્ટીબ્યુલો કોક્લીયર)

b.Trochlear – ટ્રોક્લિયર

c. Trigeminal – ટ્રાયજીમીનલ

d. Vegus – વેગસ

5.Normat serum creatinine level in adult is…પુખ્ત વયના લોકોમાં સામાન્ય સીરમ ક્રીએટીનીન લેવલ….

a)7 to 13 mg/ dl
b)1 to 6 mg / dl
c) 8 to 16 mg/ dl
✅ d. 0.7 to 1.3 mg/dl

6) Loss of hair it’s called…લોસ ઓફ હેઇર ને કહેવાય છે.

✅ a. Alopecia (એલોપેસીયા)

b) Myoma – માયોમા

c) Melanoma – મેલાનોમા

d) Dipsia – ડિપ્સીયા

7.Common characteristics of malignant cells are જીવલેણ કોષિકાઓની સમાન્ય લાક્ષણિકતાઓ છે.

a. Cell division continuous – સેલ ડીવિઝન સતત થાય.

b.Metastasis – મેટાસ્ટેસીસ

c.Are joined together – સાથે ભેગા રહે

✅ d. All of the above (ઉપરના બધા જ)

8.The graft of the patient taken from his own body is called-પેશન્ટના પોતાના શરીર પરથી લીધેલા ગ્રાફ્ટને કહે છે.

a. Allograft – એલોગ્રાફ

b. Heterograft – હેટેરોગ્રાફ્ટ

✅ c. Autograft (ઓટોગ્રાફ્ટ)

d.a & c – એ એન્ડ સી

9.Average normal intra ocular pressure is – સરેરાશ નોર્મલ ઇન્ટ્રા ઓક્યુલર પ્રેશર હોય છે

✅ a. 12–22 mmHg

b. 20-40 mmHg

c. 8-10 mmHg

d. 40-50 mmHg

10.Sign & symptoms of Leucopenia is લ્યુકોપેનિયા ના ચિન્હો લખો.

a. Weakness – વિકનેસ

b. Fatigue – ફટીગ

c. Tachycardia – ટેકીકાર્ડીયા

✅ d. All of the above (ઉપરના બધા જ)