Counseling
a) Definition, purpose, principles, scope and
types
b) Counseling process: steps and techniques
c) Qualities of a good counselor
d) Difference between health education and
counseling
e) Role of nurse in counseling

                                                                                    UNIT:-(IIl)

💙 Introduction:

કાઉન્સેલિંગ એ દર્દી અને પ્રદાતા (provider) વચ્ચે બે-માર્ગી ક્રિયાપ્રતિક્રિયા (two way interaction) છે.

તે એક આંતરવ્યક્તિગત, ગતિશીલ સંચાર પ્રક્રિયા છે જેમાં દર્દી અને કાઉન્સેલર જે સ્વીકાર્ય ધોરણ માટે પ્રશિક્ષિત છે અને જેઓ નૈતિકતા અને પ્રેક્ટિસના કોડ દ્વારા બંધાયેલા છે તેમની વચ્ચે એક પ્રકારનો કરાર કરારનો સમાવેશ થાય છે.

તેને સહાનુભૂતિ, વાસ્તવિકતા અને કોઈપણ નૈતિક અથવા વ્યક્તિગત નિર્ણયની ગેરહાજરી જરૂરી છે.
💙 Definition of counseling:
“કાઉન્સેલિંગ એ મદદરૂપ સંબંધ છે, જેમાં મદદ માંગનાર, મદદ કરવા માટે સક્ષમ અથવા પ્રશિક્ષિત વ્યક્તિ, જે મદદ આપવા અને પ્રાપ્ત કરવાની પરવાનગી આપે છે તે સેટિંગમાં મદદ કરવા તૈયાર વ્યક્તિનો સમાવેશ થાય છે.” (કોર્મિયર એન્ડ હેકી, 1987″
💙 To discuss purpose of counseling:

કાઉન્સેલિંગના ઉદ્દેશ્યો વ્યાપક છે.

તેઓ પરિસ્થિતિ અને પર્યાવરણ અને તાલીમ પર આધાર રાખે છે.

કાઉન્સેલિંગના મૂળભૂત ઉદ્દેશોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

1. વિદ્યાર્થીઓને ભાવનાત્મક મુશ્કેલીઓની ઉત્પત્તિ અને વિકાસની સમજ મેળવવામાં મદદ કરવા માટે, જે લાગણીઓ અને ક્રિયાઓ પર તર્કસંગત નિયંત્રણ લેવાની ક્ષમતામાં વધારો કરે છે.
2. અવ્યવસ્થિત વર્તન બદલવા માટે.
3. વિદ્યાર્થીઓને તેમની સંભવિતતાને પરિપૂર્ણ કરવાની દિશામાં આગળ વધવામાં મદદ કરવી, અથવા પોતાની અંદર વિરોધાભાસી તત્વોનું એકીકરણ પ્રાપ્ત કરવું.
4. વિદ્યાર્થીઓને કૌશલ્ય, જાગરૂકતા અને જ્ઞાન પ્રદાન કરવું, જે તેમને સામાજિક અયોગ્યતાનો સામનો કરવામાં સક્ષમ બનાવશે.
5. હકારાત્મક માનસિક સ્વાસ્થ્ય પ્રાપ્ત કરવા માટે.
6. તેમની સમસ્યાઓ ઉકેલો.
7. વ્યક્તિગત અસરકારકતામાં સુધારો.
8. પર્યાવરણ દ્વારા લાદવામાં આવેલી શરતોમાં પસંદ કરવા અને કાર્ય કરવાની વ્યક્તિગત સ્વતંત્રતાને મહત્તમ કરો.
   💙 Scope of counseling:

કાઉન્સેલિંગનો ઉદ્દેશ્ય વિદ્યાર્થીઓને તેમની પોતાની યોજનાઓ ઘડવામાં મદદ કરવાનો છે જો શૈક્ષણિક અને બિન-શૈક્ષણિક ધંધો કરે છે અને યોજનાઓને અમલમાં મૂકવા અને તેમની સમસ્યાઓનું સમાધાન શોધવા માટે યોગ્ય નિર્ણયો પર પહોંચે છે.

કાઉન્સેલિંગનો હેતુ વ્યક્તિને તેની ક્ષમતાઓને સમજવામાં મદદ કરવાનો છે. અને દરેક વ્યક્તિની યોગ્ય જવાબદારીઓમાં સમાજ સેવાના વિકાસમાં શ્રેષ્ઠ યોગદાન આપવું, તેથી વધુ એક શિક્ષિત વ્યક્તિ કે જેમને સમાજના નાણાંમાંથી શિક્ષણનો લાભ મળ્યો છે.

કાઉન્સેલિંગે વ્યક્તિને તેની પોતાની સમસ્યાઓ હલ કરવામાં અને યોગ્ય પસંદગી અને ગોઠવણ કરવામાં મદદ કરવી જોઈએ.

વિદ્યાર્થીઓને સમજવાના પ્રયાસોમાં શિક્ષકોને મદદ પૂરી પાડવા માટે કાઉન્સેલિંગનો હેતુ હોવો જોઈએ.

કાઉન્સેલિંગ સેવાઓનો ઉદ્દેશ્ય વિદ્યાર્થીઓમાં દ્રઢતા, સમર્પણ, પ્રામાણિકતા, નિષ્ઠા, અન્યના મંતવ્યો પ્રત્યે સકારાત્મક દૃષ્ટિકોણનો આદર, નોંધપાત્ર યોગદાન આપવા માટે તેમના માટે જરૂરી એવા સ્વભાવ જેવા ગુણોનો વિકાસ કરવાનો છે.

કાઉન્સેલિંગ વિદ્યાર્થીઓની જરૂરિયાતો અને આકાંક્ષાઓ પર કેન્દ્રિત છે.

વ્યક્તિગત પરામર્શ (counseling)

વૈવાહિક અને લગ્ન પૂર્વેનું કાઉન્સેલિંગ.

કૌટુંબિક કાઉન્સેલિંગ.
💙 To explain principles of counseling:

1.Establish and maintain rapport the client (ગ્રાહક સાથેનો સંબંધ સ્થાપિત કરો અને જાળવો):

Encounter અને સકારાત્મક પરિણામો પ્રાપ્ત કરવા માટે ક્લાયન્ટ સાથે તાલમેલ સ્થાપિત કરવો અને જાળવવું મહત્વપૂર્ણ છે.
આ એક આવકારદાયક વાતાવરણ બનાવવાથી શરૂ થઈ શકે છે અને ક્લાયંટ એન્કાઉન્ટરના દરેક તબક્કામાં ચાલુ રહેવું જોઈએ, જેમાં ફોલો-અપનો સમાવેશ થાય છે.

2.Assess the clients needs and personalize discussions accordingly (ગ્રાહકની જરૂરિયાતોનું મૂલ્યાંકન કરો અને તે મુજબ ચર્ચાઓને વ્યક્તિગત કરો):

દરેક મુલાકાત ગ્રાહકના વ્યક્તિગત સંજોગો અને જરૂરિયાતોને અનુરૂપ હોવી જોઈએ.
પ્રમાણિત પ્રશ્નો અને મૂલ્યાંકન સાધનો પ્રદાતાઓને આપેલ મુલાકાત માટે કઈ સેવાઓ સૌથી યોગ્ય છે તે નિર્ધારિત કરવામાં મદદ કરી શકે છે.

3.Work with the client interactively to establish a plan (પ્લાન સ્થાપિત કરવા માટે ક્લાયન્ટ સાથે ઇન્ટરેક્ટિવ રીતે કામ કરો):

ફોલો-અપ માટેની યોજના સહિતની યોજના સ્થાપિત કરવા માટે ક્લાયન્ટ સાથે અરસપરસ કામ કરવું મહત્વપૂર્ણ છે.
યોજનાની સ્થાપનામાં લક્ષ્યો નક્કી કરવા, ધ્યેયો હાંસલ કરવામાં સંભવિત મુશ્કેલીઓની ચર્ચા કરવા અને સંભવિત મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવા માટે કાર્ય યોજનાઓ વિકસાવવાનો સમાવેશ થવો જોઈએ.

4.provide information that can be understood and retained by the client (ગ્રાહક દ્વારા સમજી શકાય અને જાળવી શકાય તેવી માહિતી પ્રદાન કરો):

જાણકાર નિર્ણયો લેવા અને વિકસિત યોજનાઓનું અનુસરણ કરવા માટે ક્લાયન્ટને તબીબી રીતે સચોટ, સંતુલિત અને નિર્ણાયક માહિતીની જરૂર હોય છે.

5.confirm client understanding :
તે સુનિશ્ચિત કરવું મહત્વપૂર્ણ છે કે ગ્રાહકોએ પ્રદાન કરેલી અને ચર્ચા કરેલી માહિતી પર પ્રક્રિયા કરી છે.
સમજણની પુષ્ટિ કરવા માટેની એક તકનીક એ છે કે ક્લાયંટને તેના અથવા તેના પોતાના શબ્દોમાં સૌથી મહત્વપૂર્ણ સંદેશાઓ પુનઃપ્રાપ્ત કરવા.

6.Counseling is unique to an individual.

7.Counseling is concerned with the ‘Total individual”.

8.It is goal oriented & goal directed.

9.It is a professional activity.
💙 To describe types of counseling:

There are 3 main types of Counseling

1. Directive Counseling,
2. Non-directive Counseling,
3. Eclectic Counseling.
   1. Directive counseling:

આ પ્રકાર જો કાઉન્સેલિંગ તેના સ્વભાવમાં નિર્દેશક હોય.
કાઉન્સેલર તેમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે.
તે/તેણી એવી સત્તા છે જે કોઈપણ સમસ્યા પર નિર્ણય જણાવે છે.

આ પ્રકારના કાઉન્સેલિંગમાં વિદ્યાર્થીની કોઈ મહત્વની ભૂમિકા હોતી નથી પરંતુ કાઉન્સેલરને તેના મુખ્ય ફોકસમાં સમસ્યા હોય છે. વિદ્યાર્થીએ તેના કાઉન્સેલરને સહકાર આપવો પડશે.
કારણ કે તે એક અધિકૃત પ્રકારની કાઉન્સેલિંગ છે તેથી વિદ્યાર્થીઓ થોડી વાતચીત કરે છે અને કાઉન્સેલર મોટાભાગની વાત કરે છે.
તેમાં આપણે લોકશાહી વાતાવરણ જોઈ શકતા નથી.
2. Non- directive counseling:
આ પ્રકારના કાઉન્સેલિંગમાં, વિદ્યાર્થીને મુક્ત અભિવ્યક્તિ માટે એક ઉત્તમ તક પૂરી પાડવામાં આવે છે જેમાં તે કાઉન્સેલરને સંપૂર્ણ માહિતી આપી શકે છે.

આ પ્રકારની કાઉન્સેલિંગમાં, વિદ્યાર્થી કાઉન્સેલર સાથે કામ કરે છે જે તેના હેઠળ નથી.

તે વર્તનમાં લોકશાહી છે જ્યાં પરામર્શ સમસ્યાની વધુ સંપૂર્ણ અને સચોટ સમજણ

3. Eclectic counseling:

આ પ્રકારની કાઉન્સેલિંગમાં, કાઉન્સેલર સમસ્યાના ઘણા વૈકલ્પિક ઉકેલો પ્રદાન કરે છે જેમાંથી વિદ્યાર્થી સૌથી યોગ્ય વિકલ્પ પસંદ કરી શકે છે.

શિક્ષકે વિદ્યાર્થીઓની જરૂરિયાત અને પ્રકૃતિ તેમજ સમસ્યાઓ અનુસાર આ પ્રકારની કાઉન્સેલિંગનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ.
💙 Other types are :

1. Personal/social counseling:

વ્યક્તિગત પરામર્શ ભાવનાત્મક તકલીફ અને વર્તણૂકીય મુશ્કેલીઓ સાથે વ્યવહાર કરે છે, જે વ્યક્તિઓ વિકાસના તબક્કાઓ અને કાર્યોનો સામનો કરવા માટે સંઘર્ષ કરતી વખતે ઊભી થાય છે.

2. Educational counseling-

શૈક્ષણિક પરામર્શ એ એવા વિદ્યાર્થીઓને સેવાઓ પ્રદાન કરવાની પ્રક્રિયા છે કે જેમને તેમના શિક્ષણના મહત્વપૂર્ણ પાસાઓ, જેમ કે અભ્યાસક્રમો અને અભ્યાસોની પસંદગી, રુચિઓ અને ક્ષમતા અંગેના નિર્ણયો અને કૉલેજ અને હાઈસ્કૂલની પસંદગીઓ વિશે નિર્ણય લેવામાં સહાયની જરૂર હોય છે.

3. Vocational counseling-

વ્યવસાયિક પરામર્શને કારકિર્દીના વિકાસને સરળ બનાવવા માટે, કાઉન્સિલ કરાયેલ વ્યક્તિઓ સાથેના વ્યક્તિગત સંપર્કો તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે.
To discuss steps of counseling:

1. સુરક્ષિત, વિશ્વાસપાત્ર સંબંધ સ્થાપિત કરો.
2. સ્પષ્ટ કરો (clarify) : વ્યક્તિને તેમની ચિંતા શબ્દોમાં જણાવવામાં મદદ કરો.
3. સક્રિય શ્રવણ (active listening) : ક્લાયન્ટનો કાર્યસૂચિ શોધો.

a) શબ્દસમૂહ, સારાંશ, પ્રતિબિંબ, અર્થઘટન.

b) લાગણીઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરો, ઘટનાઓ પર નહીં.

4. સમસ્યાના નિવેદનને લક્ષ્ય નિવેદનમાં પરિવર્તિત કરો.
5. ધ્યેય માટે સંભવિત અભિગમોનું અન્વેષણ (approach) કરો.
6. વ્યક્તિને ધ્યેય તરફનો એક રસ્તો પસંદ કરવામાં મદદ કરો.
7. યોજનાને પરિપૂર્ણ કરવા (અથવા આગળનું પગલું લેવા માટે) કરાર કરો.
8. શું થયું છે તેનો સારાંશ આપો, સ્પષ્ટતા કરો અને ચકાસણી મેળવો.
9. પ્રતિસાદ (feedback) અને પુષ્ટિ (confirmation) મેળવો.
   💙 To explain techniques of counseling:

આ તકનીકો યુવાનો સાથે સારા સંવાદની ખાતરી કરવામાં કાઉન્સેલિંગ સત્ર દરમિયાન મદદ કરે છે

• સકારાત્મક અને મૈત્રીપૂર્ણ પ્રથમ છાપ (impression) બનાવો.
• પ્રથમ સત્ર દરમિયાન તાલમેલ સ્થાપિત કરો, સહાનુભૂતિ દર્શાવો અને યુવાન ગ્રાહકને આશ્વાસન આપો.
• સારા સંદેશાવ્યવહારમાં અવરોધો દૂર કરો (દા.ત., નકારાત્મક વલણ, નબળું સાંભળવું, યુવાનોને ડર વ્યક્ત કરવા અથવા પ્રશ્નો પૂછવા ન દેવા, નિર્ણયાત્મક અને અધીરા બનવું, વગેરે)
• યુવાન ક્લાયંટ સાથે “active listening” નો ઉપયોગ કરો; એટલે કે સ્પીકર (speaker) પાસેથી સ્વીકારવું, પુષ્ટિ કરવી અને સ્પષ્ટતા પૂછવી.
• સરળ રીતે માહિતી પ્રદાન કરો અને શક્ય તેટલી વિઝ્યુઅલ સહાયનો ઉપયોગ કરો.
• યોગ્ય અને અસરકારક પ્રશ્નો પૂછો અને open-ended પ્રશ્નોનો ઉપયોગ કરો.
• યુવાનોને પ્રશ્નો પૂછવા અને સ્પષ્ટતા મેળવવાની મંજૂરી આપો.
• શીખવી શકાય તેવી પળોને ઓળખો અને તેનો લાભ લો.
  💙 To discuss qualities of good counselor:

1.પ્રોત્સાહન (encouraging):

પ્રોત્સાહન, ગ્રાહકોને તેમની વૃદ્ધિ અને વિકાસની સંભાવનામાં વિશ્વાસ કરવાનું શીખવામાં મદદ કરે છે.

2. કલાત્મક (artistic):

સર્જનાત્મક અને લવચીક (flexible) હોવાનો અને ક્લાયંટની અન્ય જરૂરિયાતો માટે કાઉન્સેલિંગ તકનીકોને સમાયોજિત કરવાનો અર્થ થાય છે.

3. ભાવનાત્મક રીતે સ્થિર (emotionally stable):

ભાવનાત્મક રીતે અસંતુલિત કાઉન્સેલર કદાચ ક્લાયંટ માટે સારા કરતાં વધુ નુકસાન કરશે.

4. સહાનુભૂતિશીલ અને કાળજી (empathetic and caring):

અસરકારક સલાહકારો લોકોની કાળજી રાખે છે અને જરૂરિયાતમંદોને મદદ કરવાની ઈચ્છા ધરાવે છે.

5. સ્વયં જાગૃત (self-aware):

સલાહકારોને તેમની જરૂરિયાતોનું નિરીક્ષણ કરવામાં મદદ કરો જેથી તેઓ તે જરૂરિયાતોને સંતોષી શકે. એવી રીતે કે જે કાઉન્સેલિંગ પ્રક્રિયામાં દખલ ન કરે.

6. સ્વ-સ્વીકૃતિ (self acceptance):

કાઉન્સેલરો પોતાની જાત સાથે આરામદાયક છે.

7. સકારાત્મક આત્મસન્માન (positive self-esteem):

સલાહકારોને તેમના અંગત અને વ્યાવસાયિક જીવનનો સામનો કરવામાં મદદ કરી શકે છે અને તેમની નોકરીમાં કેન્દ્રિય ભાવનાત્મક સ્થિરતા જાળવી શકે છે.

8. આત્મ અનુભૂતિ (self- realization) :

વ્યક્તિની સંભવિતતાને વાસ્તવિક બનાવવાની પ્રક્રિયા.

9. સ્વ-પ્રકટીકરણ (self- disclosure):

અસરકારક સલાહકારો તેમના વિચારો અને લાગણીઓ સાથે રચનાત્મક રીતે ખુલ્લા હોય છે.
10. હિંમતવાન (courageous):

તેમની નબળાઈઓ તેમજ તેમની શક્તિઓને સંચાર કરવાની હિંમત સાથે કાઉન્સેલરો પોતાનું અધિકૃત ચિત્ર જાહેર કરી રહ્યા છે.

11. દર્દી (patient):

સલાહકારોએ ધીરજ રાખવી જોઈએ અને એકંદર હકારાત્મક ઉપચારાત્મક ચળવળને હાંસલ કરવાના લક્ષ્યને ઓળખવું જોઈએ.

12. નોનજજમેન્ટલ (non- judgemental):

કાઉન્સેલર્સે ક્લાયન્ટ પર તેમના મૂલ્યો અથવા માન્યતાઓ લાદવાની કાળજી રાખવી જોઈએ નહીં,
ભલે તેઓ કેટલીકવાર ગ્રાહકોને નવા વિચારો માટે ખુલ્લા પાડવા માંગતા હોય.

13. અસ્પષ્ટતા માટે સહનશીલતા (tolerance for ambiguity) :

જો કે કાઉન્સેલિંગનું વિજ્ઞાન કાઉન્સેલિંગ પ્રક્રિયાની ઉદ્દેશ્ય સમજણમાં ફાળો આપી શકે છે, કાઉન્સેલર કેટલીક અસ્પષ્ટતાને સહન કરવા સક્ષમ હોવા જોઈએ.
💙 to different between counseling and health education:

• પરામર્શ (counseling) એ વધુ આંતરિક વિશ્લેષણ (analysis) છે, જ્યારે આરોગ્ય શિક્ષણ વધુ બાહ્ય (external) છે.
• કાઉન્સેલિંગ ઊંડાણપૂર્વકનું છે, જ્યાં સુધી ક્લાયન્ટ તેની પોતાની સમસ્યા ન સમજે ત્યાં સુધી સમસ્યાને સંકુચિત કરે છે, પરંતુ આરોગ્ય શિક્ષણ વ્યાપક અને વ્યાપક છે.
• કાઉન્સેલિંગ મોટે ભાગે વ્યક્તિગત અને સામાજિક મુદ્દાઓ પર હોય છે, જ્યારે આરોગ્ય શિક્ષણ સામાન્ય રીતે શિક્ષણ અને કારકિર્દી સંબંધિત હોય છે.
• કાઉન્સેલિંગ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું એ ઉકેલ પર નહીં પરંતુ સમસ્યાને સમજવા પર છે કારણ કે તે કાઉન્સેલરને ભાવનાત્મક પરિવર્તન અથવા લાગણીમાં પરિવર્તન લાવવાની મંજૂરી આપે છે. પરંતુ આરોગ્ય શિક્ષણમાં ધ્યાન એક ઉકેલ શોધવા પર છે, જે ગ્રાહકના વલણમાં પરિવર્તન લાવી શકે છે.
• પરામર્શ અને આરોગ્ય શિક્ષણ બંને વ્યક્તિઓને મદદ કરી શકે છે. જો કે, પ્રક્રિયાની સફળતા માટે કાઉન્સેલર અને ક્લાયન્ટ બંનેનું યોગદાન મહત્વપૂર્ણ છે. મોટાભાગની સમસ્યાઓ યોગ્ય માત્રામાં સમર્પણ, ચિંતન અને સમજણથી ઉકેલી શકાય છે.
• આરોગ્ય શિક્ષણ બધા માટે છે, દરેકને તેની જરૂર છે જ્યારે કાઉન્સેલિંગ એવા લોકો માટે છે જેમને સમસ્યાઓ છે અને સહાયની જરૂર છે.
• આરોગ્ય શિક્ષણ એ જાહેર બાબત છે; તે ખુલ્લા મેદાનમાં, એસેમ્બલી હોલમાં કરી શકાય છે જ્યારે કાઉન્સેલિંગ ખાનગી અને ગોપનીય હોય છે.
  💙 To discuss role of nurse in counseling:
• નર્સ ક્લાયન્ટને તણાવપૂર્ણ મનોવૈજ્ઞાનિક અથવા સામાજિક સમસ્યાઓને ઓળખવામાં અને તેનો સામનો કરવામાં મદદ કરે છે; nurse એ આંતરવ્યક્તિત્વ (interpersonal) સંબંધોમાં સુધારો કરવા અને વ્યક્તિગત વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા માટે હોય છે.
• ભાવનાત્મક, બૌદ્ધિક અને મનોવૈજ્ઞાનિક આધાર પૂરો પાડે છે.
• બૌદ્ધિક વૃદ્ધિને પ્રોત્સાહન આપવાને બદલે નવા વલણો, લાગણીઓ અને વર્તણૂકો વિકસાવવામાં ગ્રાહકને મદદ કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.
• ક્લાયન્ટને વૈકલ્પિક વર્તણૂકો જોવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે જે પસંદગીઓને ઓળખે છે અને નિયંત્રણની ભાવના વિકસાવે છે.