⏩પ્ર-૧

🔸અ.) સબ સેન્ટર એટલે શું? સબ સેન્ટર પર આપવામાં આવતી સેવાઓ વિષે વર્ણવો? 04

• સબ સેન્ટર એ ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં રહેલી આરોગ્ય સેવાઓ માટે પરિવર્તિત છે જેમની સમતલન વિસ્તારમાં દર 5000 ની વસ્તી એક સબ સેન્ટર કાર્યરત હોય છે જ્યારે પહાડી વિસ્તારમાં 25,00 થી 3,000 ની વસ્તી એક સબ સેન્ટર સ્થાપિત છે દરેક સબ સેન્ટર પર એક મેલ હેલ્થ વર્કર અને એક ફિમેલ હેલ્થ વર્કર હોય છે એફ એસ ડબલ્યુ ની મુખ્ય પ્રવૃત્તિઓ MCH.RPH રીપ્રોડક્ટિવ હેલ્થ અને ઇમ્યુનાઈઝેશન કેન્દ્રિત હોય છે જ્યારે મેલ હેલ્થ વર્કરની ચેપી રોગ નિયંત્રણ અને એનવાયરમેન્ટ સેનિટેશન આધારિત કાર્ય કરે છે આ બંને હેલ્થ કેર વર્કર તમામ રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય લક્ષી પ્રોગ્રામમાં અમલીકરણ માટે પણ જવાબદાર છે તેમ જ જે તે કોમ્યુનિટીને આરોગ્ય લક્ષી સેવાઓ પૂરી પાડવા માટે જવાબદાર છે ગ્રામની કક્ષાએ હેલ્થ વર્કર જે તે પીએસસી ઓફિસર દ્વારા અપાયેલ કાર્ય કરે છે

માતા અને બાળકનું આરોગ્ય :

સગર્ભા બહેનોની નોંધણી કરી સગર્ભાવસ્થા દરમિયાનની તમામ સંભાળ સગર્ભામાતાની ઓછામાં ઓછી ચાર તપાસ કરશે.જેમાં યુરીન સુગર, આબ્લ્યુમીન, બ્લડ પ્રેસર અને હિમોગ્લોબીન માટેની તપાસ કરવી જોઈએ.

• દરેક સગર્ભામાતાની ગુપ્તરોગો માટેની તથા બ્લડ ગૂપીંગ વ્યવસ્થા ગોઠવવી
• અસામાન્ય સુવાવડ માટે નજીકના એફ.આર.યુ.(ફર્સ્ટ રેફરલ યુનિટ) ખાતે રીફર કરશે.
• પગથી માથા સુધીની તપાસ કરશે.
• કુલ સુવાવડના ૨૦% સુવાવડો પોતે કરશે.
• આરોગ્ય શિક્ષણ આપશે.
• હોસ્પિટલમાં સુવાવડ ની તૈયારી માટે સમજાવશે.
• પોતાના દાયણ જયારે જયારે બોલાવે ત્યારે તેને મદદ કરશે.
• રસીકરણ કાર્યક્રમ વડે માતા તથા બાળકને રક્ષણ આપશે.–
• રીફર કરેલ કેશોને રજા આપ્યા બાદ ફરી તેની મુલાકાત લેશે.
  પોતાના વિસ્તારમાં સુવાવડ થયેલ માતાની ત્રણ મુલાકાત લેશે.
• માતાને આઈ.એ.એફ.(આર્યન ફોલીક એસીડ)ની ૨૦૦ ગોળીઓ આપશે
• માતાને સ્તનપાન વિશેની સમજણ આપશે.દ્રમાસ સુધી ફકત ને ફકત ધાવણની સાચી
  સલાહ આપશે.
• માતાને પર્સનલ હાઈઝીન, ન્યુટ્રીશન, વગેરે ની સમજણ આપશે.
• મધર ક્રાફટ તથા બેબી ક્રાફટ વિશે ની સમજણ આપશે.
• બાળકને સંપૂર્ણ રસીકરણ મળી રહે તેવા પ્રયત્નો કરશે.
• બાળકનો ગ્રોથ ચાર્ટ મેઈનટેઈન કરશે.

ચેપી રોગના જરૂરી તમામ અટકાયતના પગલાઓ લેશે.

(M.T.P.-medical termination of pregnancy: ,

• તબીબી રીતે પ્રસૃતિ નિવારણ કરાવવાની જરૂરીયાત વાળી સ્ત્રીઓને ઓળખશે.અને તેની તબીબી રીતે પ્રસૃતિ નિવારણ માં મદદ કરશે.અને નજીકની માન્ય સંસ્થામાં
  મોકલશે. સેપ્ટીક એબોર્શનના પરિણામોની સમુદાયને સમજણ આપશે. , ભૃણ હત્યા વિશેની સાચી સમજણ આપશે.અને દિકરી નું મહત્વ સમજાવશે. , પી.એન.ડી.ટી.એકટ વિશે ની જાણકારી આપશે.(પ્રિ નેટલ ડાયગ્નોસ્ટીક ટેસ્ટ) પોષક આહાર :

• 0 થી ૫ વર્ષના બાળકોમાં કુપોષણ ઓળખશે. અને જરૂરી સારવાર, સલાહ તથા સુચન કરી જરૂરી જણાયતો રીફર કરશે.
• સગર્ભામાતા, ધાત્રીમાતા તથા બાળકો અને કુટુંબ કલ્યાણની પધ્ધતિ અપનાવનાર લાભાર્થીને અને શાળા કોલેજની કિશોરીઓને આર્યન ફોલીક ગોળીનું વિતરણ કરશે.
• વિટામીન – એ ના કાર્યક્રમને સફળ બનાવવા મહેનત કરશે.
• આંગણવાડીમાં પોષણ અંગેનું જ્ઞાન આપશે.અને આંગણવાડી પર આવતા ખોરાકનું વિતરણ કરશે.

રોગપ્રતિકારક રસીઓ :

• મમતા દિવસની ઉજવણી કરશે. અને દરેક બાળકને સંપૂર્ણ રસીકરણ થાય તેવા પ્રયત્નો કરશે.
• ૦ થી ૫ વર્ષના તમામ બાળકોને રસીકરણ કરશે.
• પલ્સ પોલીયો રસીકરણમાં સક્રિય રસ લેશે.
• ટી.ટી.-૧૦ અને ટી.ટી. – ૧૬ આપશે.

દાયણ ને તાલીમ :

• પોતાના વિસ્તારની દાયણોની યાદી બનાવશે.
• દાયણોને ડી.ડી.કે.( ડીસ્પોઝેબલ ડીલેવરી કીટ) નો ઉપયોગ તથા સલામત પ્રસૃતિની તાલીમ આપશે.
• દાયણોએ આરોગ્યના કાર્યક્રમમાં કેવી રીતે પોતાનું યોગદાન આપે તે માટેની યોગ્ય જાણકારી આપશે.
  કુંટુંબ કલ્યાણ :
• લાયક દંપતી તથા બાળકની સંખ્યાના રજીસ્ટ્રેશન કરવું.
• કુંટુંબ કલ્યાણ માટે લોકોમાં સંદેશા આપશે.અને વ્યકિતગત તથા જુથમાં કુંટુંબ કલ્યાણ નો સંદેશો આપશે.
• કુંટુંબ કલ્યાણના કાર્યક્રમને પ્રોત્સાહન મળે તે માટે તમામ પ્રયત્નો કરશે.
• કુંટુંબ કલ્યાણને લગતી તમામ માહિતી અને તમામ ગર્ભનિરોધક પધ્ધતિઓ વિશેની સમજણ અને કુંટુંબ કલ્યાણની માહિતી પુરી પાડે છે.
• કુંટુંબ કલ્યાણ સ્વીકારનાર લાભાર્થી ને ફોલોઅપ કરશે.
• સામાન્ય દર્દીઓને સ્થળ પર જ સેવાઓ આપશે.
• કુટુંબ કલ્યાણની પધ્ધતિની આડ અસરો અને સાચી માહિતી પુરી પાડશે.
• કુટુંબ કલ્યાણના સાધનો પુરા પાડશે. તથા ડેપો હોલ્ડ૨ને સાધનો આપશે., ,
• મહિલા મંડળની મીટીંગમાં ભાગ લેશે.અને કુટુંબ કલ્યાણના કાર્યક્રમની ચર્ચા કરશે.

લીન્ક કપલ. કિશોરીઓ તથા તરૂણીઓને સલાહ આપશે. (Control of Communicable Diseases) :

• પોતાના વિસ્તારની મુલાકાત દરમિયાન સામાન્યથી વધારે જયારે કોઈપણ પ્રકારના રોગો જોવા મળે તો તુરત જ જાણ કરશે. અને જરૂરી પગલાઓ લેશે.
• રાષ્ટ્રીય નિયંત્રણ કામગીરીમાં દરેક કાર્યક્રમની સુચી મુજબ કામ કરશે.
• ટી.બી. અને લેપ્રસી જેવા રોગોની દવાઓ દર્દીને વ્યવસ્થિત આપશે.
• ઝાડા ઉલ્ટીના કેશમાં ઓ.આર.એસ.નું વિતરણ કરશે.
  
• સ્વાઈનફલુ,એઈડસ,સીફીલીસ,ગોનોરીયા જેવા રોગના ફેલાવો અને અટકાયતી પગલાઓની માહિતી આપશે.
• ડોટસ, માસ થેરાપી,એમ.ડી.ટી.આર.ટી.વગેરેની વ્યવસ્થા કરશે.

૨જીસ્ટર અને નોંધણી :

• તમામ રજીસ્ટરો બરાબર નિભાવશે અને જાળવણી કરશે.
• સમયાંતરે દરેક રિપોર્ટ વડી કચેરીમાં મોકલશે.
• રજીસ્ટર અને આંકડા પરથી ભવિષ્યનો પ્લાન બનાવશે.
• ‘મંથલી મીટીંગમાં હાજરી આપશે.

પાયાની આરોગ્ય સંભાળ :

• નાની બિમારીઓ માટે સારવાર આપશે.
• અકસ્માત અને આકસ્મીક તકલીફ માટે પ્રાથમિક સારવાર આપશે.
• પૌતાના શકિત બહારના કેશને રીફર કરશે.

ટીમ ની પ્રવૃતી :

• આશા,ગ્રામ આરોગ્ય મિત્ર,લીંક કપલ,આંગણવાડી વર્કર,તેડાગર,દાયણ,મહીલા સ્વાસ્થય સંઘના મેમ્બર,સીબીવી (કોમ્યુનીટી બેઈઝ વોલીન્ટીઅર),મહિલા મંડળની સ્ત્રીઓ દરેક સાથે મળીને કામ કરશે.
• સ્ટાફ મીટિંગ અને સામુદાયની મીટિંગમાં હાજરી આપશે.
• દરેક કાર્યકર સાથે સંકલનથી કામ કરશે.
• પેટા કેન્દ્રની સ્વચ્છતા જાળવશે.
• કેમ્પ અને અન્ય કામગીરીમાં ટીમના સભ્યો તરીકે કામ કરશે.

🔸બ. પી.એચ.સી.ના કાર્યો જણાવી પી.એચ.સી.પર એ. એન. એમ. ની જવાબદારીઓ જણાવો ? 08

• મેડીકલ કેર (Medical Care)
• માતૃબાળ કલ્યાણ સેવાઓ (Maternal & Child Health Care)
• સલામત પાણી અને પાયાની સ્વચ્છતા (Safe drinking water&basic Sanitation)
• કુટુંબ કલ્યાણની સેવાઓ (Family planning & family Welfare )
• ચેપી રોગોનો અટકાવ અને નિયંત્રણ (Control of Communicable Diseases)
• જીવંત આકડાઓનું એકત્રીકરણ અને રીપોર્ટીંગ(Vital Statistics & Reporting)
• આરોગ્ય શિક્ષણ (Health Education)
• શાળા આરોગ્ય કાર્યક્રમ (School Health Programm)
• તાલીમ અને શિક્ષણ (Training): તાલા
• રેફરલ સેવાઓ (Referral Services)
• સંશોધન કાર્ય (Research work )
• તમામ રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય કાર્યક્રમો ચલાવવા (All national Health Programm)
• પાયાની લેબોરેટરી સેવાઓ (Basic Lab.Services )

માતા અને બાળકનું આરોગ્ય :

• ,સગર્ભા બહેનોની નોંધણી કરી સગર્ભાવસ્થા દરમિયાનની તમામ સંભાળ
• સગર્ભામાતાની ઓછામાં ઓછી ચાર તપાસ કરશે.જેમાં યુરીન સુગર, આબ્લ્યુમીન, બ્લડ પ્રેસર અને હિમોગ્લોબીન માટેની તપાસ કરવી જોઈએ.
• દરેક સગર્ભામાતાની ગુપ્તરોગો માટેની તથા બ્લડ ગૂપીંગ વ્યવસ્થા ગોઠવવી
• અસામાન્ય સુવાવડ માટે નજીકના એફ.આર.યુ.(ફર્સ્ટ રેફરલ યુનિટ) ખાતે રીફર કરશે.
• પગથી માથા સુધીની તપાસ કરશે.
• કુલ સુવાવડના ૨૦% સુવાવડો પોતે કરશે.
• આરોગ્ય શિક્ષણ આપશે.
• હોસ્પિટલમાં સુવાવડ ની તૈયારી માટે સમજાવશે.
• પોતાના દાયણ જયારે જયારે બોલાવે ત્યારે તેને મદદ કરશે.
• રસીકરણ કાર્યક્રમ વડે માતા તથા બાળકને રક્ષણ આપશે.–
• રીફર કરેલ કેશોને રજા આપ્યા બાદ ફરી તેની મુલાકાત લેશે.
  પોતાના વિસ્તારમાં સુવાવડ થયેલ માતાની ત્રણ મુલાકાત લેશે.
• માતાને આઈ.એ.એફ.(આર્યન ફોલીક એસીડ)ની ૨૦૦ ગોળીઓ આપશે
• માતાને સ્તનપાન વિશેની સમજણ આપશે.દ્રમાસ સુધી ફકત ને ફકત ધાવણની સાચી
  સલાહ આપશે.
  
• માતાને પર્સનલ હાઈઝીન, ન્યુટ્રીશન, વગેરે ની સમજણ આપશે.
• મધર ક્રાફટ તથા બેબી ક્રાફટ વિશે ની સમજણ આપશે.
• બાળકને સંપૂર્ણ રસીકરણ મળી રહે તેવા પ્રયત્નો કરશે.
• બાળકનો ગ્રોથ ચાર્ટ મેઈનટેઈન કરશે.

ચેપી રોગના જરૂરી તમામ અટકાયતના પગલાઓ લેશે.

(M.T.P.-medical termination of pregnancy: ,

• તબીબી રીતે પ્રસૃતિ નિવારણ કરાવવાની જરૂરીયાત વાળી સ્ત્રીઓને ઓળખશે.અને તેની તબીબી રીતે પ્રસૃતિ નિવારણ માં મદદ કરશે.અને નજીકની માન્ય સંસ્થામાં
  મોકલશે. સેપ્ટીક એબોર્શનના પરિણામોની સમુદાયને સમજણ આપશે. , ભૃણ હત્યા વિશેની સાચી સમજણ આપશે.અને દિકરી નું મહત્વ સમજાવશે. , પી.એન.ડી.ટી.એકટ વિશે ની જાણકારી આપશે.(પ્રિ નેટલ ડાયગ્નોસ્ટીક ટેસ્ટ)

પોષક આહાર :

• 0 થી ૫ વર્ષના બાળકોમાં કુપોષણ ઓળખશે. અને જરૂરી સારવાર, સલાહ તથા સુચન કરી જરૂરી જણાયતો રીફર કરશે.
• , સગર્ભામાતા, ધાત્રીમાતા તથા બાળકો અને કુટુંબ કલ્યાણની પધ્ધતિ અપનાવનાર લાભાર્થીને અને શાળા કોલેજની કિશોરીઓને આર્યન ફોલીક ગોળીનું વિતરણ કરશે.
• વિટામીન – એ ના કાર્યક્રમને સફળ બનાવવા મહેનત કરશે.
• આંગણવાડીમાં પોષણ અંગેનું જ્ઞાન આપશે.અને આંગણવાડી પર આવતા ખોરાકનું વિતરણ કરશે.

રોગપ્રતિકારક રસીઓ :

• મમતા દિવસની ઉજવણી કરશે. અને દરેક બાળકને સંપૂર્ણ રસીકરણ થાય તેવા પ્રયત્નો કરશે.
• ૦ થી ૫ વર્ષના તમામ બાળકોને રસીકરણ કરશે.
• પલ્સ પોલીયો રસીકરણમાં સક્રિય રસ લેશે.
• ટી.ટી.-૧૦ અને ટી.ટી. – ૧૬ આપશે.

દાયણ ને તાલીમ :

• પોતાના વિસ્તારની દાયણોની યાદી બનાવશે.
• દાયણોને ડી.ડી.કે.( ડીસ્પોઝેબલ ડીલેવરી કીટ) નો ઉપયોગ તથા સલામત પ્રસૃતિની તાલીમ આપશે.
• દાયણોએ આરોગ્યના કાર્યક્રમમાં કેવી રીતે પોતાનું યોગદાન આપે તે માટેની યોગ્ય જાણકારી આપશે.
  

કુંટુંબ કલ્યાણ :

• લાયક દંપતી તથા બાળકની સંખ્યાના રજીસ્ટ્રેશન કરવું.
• કુંટુંબ કલ્યાણ માટે લોકોમાં સંદેશા આપશે.અને વ્યકિતગત તથા જુથમાં કુંટુંબ કલ્યાણ નો સંદેશો આપશે.
• કુંટુંબ કલ્યાણના કાર્યક્રમને પ્રોત્સાહન મળે તે માટે તમામ પ્રયત્નો કરશે.
• કુંટુંબ કલ્યાણને લગતી તમામ માહિતી અને તમામ ગર્ભનિરોધક પધ્ધતિઓ વિશેની સમજણ અને કુંટુંબ કલ્યાણની માહિતી પુરી પાડે છે.
• કુંટુંબ કલ્યાણ સ્વીકારનાર લાભાર્થી ને ફોલોઅપ કરશે.

• સામાન્ય દર્દીઓને સ્થળ પર જ સેવાઓ આપશે.
• કુટુંબ કલ્યાણની પધ્ધતિની આડ અસરો અને સાચી માહિતી પુરી પાડશે.
• કુટુંબ કલ્યાણના સાધનો પુરા પાડશે. તથા ડેપો હોલ્ડ૨ને સાધનો આપશે., ,
• મહિલા મંડળની મીટીંગમાં ભાગ લેશે.અને કુટુંબ કલ્યાણના કાર્યક્રમની ચર્ચા કરશે.

લીન્ક કપલ. કિશોરીઓ તથા તરૂણીઓને સલાહ આપશે. (Control of Communicable Diseases) :

• પોતાના વિસ્તારની મુલાકાત દરમિયાન સામાન્યથી વધારે જયારે કોઈપણ પ્રકારના રોગો જોવા મળે તો તુરત જ જાણ કરશે. અને જરૂરી પગલાઓ લેશે.
• રાષ્ટ્રીય નિયંત્રણ કામગીરીમાં દરેક કાર્યક્રમની સુચી મુજબ કામ કરશે.
• ટી.બી. અને લેપ્રસી જેવા રોગોની દવાઓ દર્દીને વ્યવસ્થિત આપશે.
• ઝાડા ઉલ્ટીના કેશમાં ઓ.આર.એસ.નું વિતરણ કરશે.
• સ્વાઈનફલુ,એઈડસ,સીફીલીસ,ગોનોરીયા જેવા રોગના ફેલાવો અને અટકાયતી પગલાઓની માહિતી આપશે.
• ડોટસ, માસ થેરાપી,એમ.ડી.ટી.આર.ટી.વગેરેની વ્યવસ્થા કરશે.

૨જીસ્ટર અને નોંધણી :

• તમામ રજીસ્ટરો બરાબર નિભાવશે અને જાળવણી કરશે.
• સમયાંતરે દરેક રિપોર્ટ વડી કચેરીમાં મોકલશે.
• રજીસ્ટર અને આંકડા પરથી ભવિષ્યનો પ્લાન બનાવશે.
• ‘મંથલી મીટીંગમાં હાજરી આપશે.

પાયાની આરોગ્ય સંભાળ :

• નાની બિમારીઓ માટે સારવાર આપશે.
• અકસ્માત અને આકસ્મીક તકલીફ માટે પ્રાથમિક સારવાર આપશે.
• પૌતાના શકિત બહારના કેશને રીફર કરશે.

ટીમ ની પ્રવૃતી :

આશા,ગ્રામ આરોગ્ય મિત્ર,લીંક કપલ,આંગણવાડી વર્કર,તેડાગર,દાયણ,મહીલા સ્વાસ્થય સંઘના મેમ્બર,સીબીવી (કોમ્યુનીટી બેઈઝ વોલીન્ટીઅર),મહિલા મંડળની સ્ત્રીઓ દરેક સાથે મળીને કામ કરશે.

• સ્ટાફ મીટિંગ અને સામુદાયની મીટિંગમાં હાજરી આપશે.
• દરેક કાર્યકર સાથે સંકલનથી કામ કરશે.
• પેટા કેન્દ્રની સ્વચ્છતા જાળવશે.
• કેમ્પ અને અન્ય કામગીરીમાં ટીમના સભ્યો તરીકે કામ કરશે.

⏩પ્ર-૨ 🔸અ.) કાર્ય આયોજન એટલે શું? કાર્ય આયોજન ના પગથીયા જણાવો 04

કાર્ય આયોજન એટલે શું ? (Action Plan) : નકકી કરેલા સમયગાળામાં યોજવાની થતી પ્રવૃતિનો ઉલ્લેખ કરતા દૃસ્તાવેજને એકશન પ્લાન કે કાર્ય આયોજન કહેવાય છે.કે જેમાં પ્રવૃતિમાટે સામગ્રીની જરૂરીયાતો, સમયપત્રક અને જગ્યા અથવા તો સ્થળનો સમાવેશ થાય છે.

કાર્ય આયોજન ના પગથિયા(Steps of Action Plan):

• (૧) પેટાકેન્દ્રઅને કાર્યક્ષેત્ર વિસ્તાર નો નકશો તૈયાર કરો :
• (૨) કૌટુંબિક મોજણી હાથધરો અને ફોર્મ –નંબર –૧ ભરો
• (૩) સલાહકાર જૂથના સભ્યો પાસે ફોર્મ –૧ની માહીતી ની વિગત જાણો
• (૪) સેવાઓનો અગ્રતાક્રમ આપો
• (૫) જોખમી જૂથોને ઓળખી કાઢો.
• (૬) કાર્યભાર અને દરેક સેવાઓના ઘટકો માટે સાધનસામગ્રીની જરૂરીયાતનો અંદાજ કાઢો.
• (૭) ડેમોગ્રાફીક ગણતરી સાથે સરખાવો.
• (૮) કાર્યક્ષેત્ર /સેવા વિસ્તારની સંલગ્ન માહીતી એકત્રીત કરવી.

🔸બ.) આરોગ્ય સેવાઓ આપવામાં એ. એન. એમ. એ કેવું સંકલન કરવું જોઈએ ? તે સવિસ્તાર જણાવો. 08

1.આંગણવાડી સેન્ટરની મુલાકાત:

• સબ સેન્ટર દ્વારા આવરીત વિસ્તારમાં આવેલ દરેક કામની મુલાકાત દરમિયાન આરોગ્ય કાર્ય કરે આંગણવાડી સેન્ટર આંગણવાડી વર્કર અને રીપ્રોડક્ટિવ એજ ની મધર સાથે મીટીંગ જરૂરી થી કરવી જોઈએ કે જેનાથી ANM તેને સાંભળવાની તેમજ મંતવ્ય રજૂ કરવાની અને કોન્ટ્રાસેપશન વિશેની માહિતી મેળવવાની તક મેળવે છે કામગીરી તેણીએ કોન્ટ્રાસેપ્ટિંવ વિશે જાગૃત કરવા મદદ કરે છે જ્યારે આંગણવાડી વર્કર દ્વારા અન્ય માહિતી જેવી કે ગામમાં પૂરતા ટ્યુબવેલ છે કે નહીં રોડ કાચા છે કે પાકા વગેરે વગેરે

2.મહિલા સ્વાસ્થ્ય સંઘ મહિલા મંડળ સાથે મીટીંગ યોજના:

• આરોગ્ય કાર્ય કરે મહિલા સ્વાસ્થ્ય સંઘના સદસ્યો સાથે મીટીંગ યોજી સ્ત્રીઓ યોગ્ય આરોગ્ય સંભાળ અને કોન્ટ્રાસેપશન વિશે કાઉન્સિલિંગ કરવું જોઈએ

3.હોમ વિઝીટ:

• સબ સેન્ટરના ગ્રામ્ય માં આવે આવેલ શક્ય હોય તેટલા વધુ પરિવારની મુલાકાત લેવી જોઈએ તેમજ અગાઉ કરેલ વિઝીટનું ઓગ્ય ફોલોઅપ કરવું જરૂરી છે હોમ વિઝીટ દરમિયાન કોમ્યુનિટીના સભ્યોને સબ સેન્ટર લેવલ પર ઉપસ્થિત હેલ્થ સેવાઓ ગ્રહણ કરવા સમજાવવું જોઈએ

4.વિઝીટ ટુ સ્કુલ:

• આરોગ્ય કાર્યક્રમ દ્વારા નિયમિત સમયે ગ્રામ્ય ની શાળાઓની મુલાકાત લેવી તપાસ કરવી જોઈએ તેમજ કે બાળકનું રસીકરણ કુપોષણથી પીડાતા બાળકોની તપાસ અને આવા બાળકને PHC પર સારવાર માટે રીફર કરવું તેમજ શાળાના શિક્ષકોની મદદથી બાળકને આરોગ્ય શિક્ષણ આપવું જોઈએ

5.પંચાયતોના સભ્યો સાથે મુલાકાત:

• પંચાયતના સભ્ય સાથે મુલાકાત હંમેશા ફાયદાકારક હોય છે તેમ જ પરિવાર કલ્યાણના કાર્ય માટે કોમ્યુનિટીના પુરુષોની મદદ મેળવી શકાય છે

⏩પ્ર-૩ 🔸અ .3000 ની વસ્તીવાળા સબસેન્ટર માં 0 થી 1 વર્ષ ના બાળકો માટે ની વેક્સીન ની વાર્ષિક જરુરીયાત ની ગણતરી કરી 08

• 3000 ની વસ્તીવાળા સબસેન્ટર માટે ૦ થી ૧ વર્ષના બાળકોની વેકસિનની વાર્ષિક જરૂરિયાત ગણાવા માટે, 0-1 વર્ષના બાળકોની સંખ્યા નીકાળવી પડશે. સામાન્ય રીતે, કુલ વસ્તીનો 2.5% 0-1 વર્ષના બાળકોનો હોય છે.
• [ \text{0-1 વર્ષના બાળકોની સંખ્યા} = 3000 \times 0.025 = 75 ]
• હવે, 0-1 વર્ષના 75 બાળકો છે. દરેક બાળકને અલગ અલગ વેક્સીનની જરૂરિયાત હોય છે. આ વેક્સીનમાં પ્રત્યેક પ્રકારની ખુરાકની જરૂરિયાત પ્રમાણે, તમે કુલ વેક્સીનની જરૂરિયાત નીકાળશો.

વેક્સીનની જુદી જુદી જરૂરિયાત

1. BCG: 1 ડોઝ
2. Hepatitis B (HBV): 3 ડોઝ
3. Oral Polio Vaccine (OPV): 3 ડોઝ (જન્મ અને પછી 2 મહિનાના અંતરે)
4. DTP (Diphtheria, Tetanus, Pertussis): 3 ડોઝ (2, 4, 6 મહિના)
5. Measles (MR): 1 ડોઝ

કુલ વાર્ષિક વેક્સીનની જરૂરિયાત:

1. BCG: 75 ડોઝ
2. Hepatitis B: 75 × 3 = 225 ડોઝ
3. OPV: 75 × 3 = 225 ડોઝ
4. DTP: 75 × 3 = 225 ડોઝ
5. Measles: 75 ડોઝ

કુલ:

• BCG: 75
• Hepatitis B: 225
• OPV: 225
• DTP: 225
• Measles: 75

આ પ્રમાણે 0-1 વર્ષના બાળકો માટે વાર્ષિક વેક્સીનની કુલ જરૂરિયાત આ રીતે હશે.

🔸બ.રેકોર્ડ અને રિપોર્ટસ નું મહત્વ જણાવો. 04

રેકોર્ડ અને રિપોર્ટનું મહત્વ:

આગામી યોજનાઓ માટે માર્ગદર્શન (Guidance for Future Planning):

• રેકોર્ડ્સ અને રિપોર્ટ્સના આધાર પર આગામી આયોજનો અને આરોગ્ય સેવાઓને સુધારવા માટે નીતિઓ અને યોજનાઓ ઘડવામાં મદદ મળે છે.કામગીરીમાં સુદૃઢતા અને કાર્યક્ષમતાને વધારે છે.

માહિતીનું દસ્તાવેજીકરણ (Documentation of Information):

• રેકોર્ડ્સ દ્વારા આરોગ્ય સંબંધિત તમામ કાર્ય, સારવાર અને પરિણામોની નોંધ સાચવવામાં આવે છે. તે ભવિષ્યમાં કોઈ પણ કિસ્સામાં માહિતી મેળવવા માટે મહત્વપૂર્ણ બની શકે છે.

ફોલો-અપ અને નગરિકોની સારવાર (Follow-up and Patient Care):

• યોગ્ય રેકોર્ડ્સથી ડોક્ટર અને આરોગ્ય કર્મચારીઓને દરેક દર્દી માટેની સારવાર અને તપાસનો ફોટો જોવા મળે છે, જે પછીની સારવાર માટે મદદરૂપ બને છે.

પ્રોગ્રામના મૂલ્યાંકન માટે (Evaluation of Programs):

• રિપોર્ટ્સ વડે વિવિધ આરોગ્ય કાર્યક્રમોની કામગીરી અને પ્રભાવનું મૂલ્યાંકન થાય છે. જો કોઈ ખામી હોય તો તે સુધારવા માટેના પગલાં લેવામાં મદદ થાય છે.

નિયંત્રણ અને સંચાલન (Control and Management):

• રેકોર્ડ્સ અને રિપોર્ટ્સ આરોગ્ય સેવાઓના નિયમન અને સંચાલન માટે એક સરસ સાધન તરીકે કાર્ય કરે છે, જેનાથી નીતિઓ ઘડવા અને અમલમાં લેવા મદદ મળે છે.

કાયદાકીય પુરાવા (Legal Evidence):

• રેકોર્ડ્સ અને રિપોર્ટ્સ કાયદાકીય દાવામાં પુરાવા તરીકે ઉપયોગ થાય છે. આરોગ્ય સંબંધિત વિવાદો અને તપાસના સમયે યોગ્ય માહિતી ઉપલબ્ધ રહે તે મહત્વપૂર્ણ છે.

⏩પ્ર. 4 નીચેનામાંથી કોઇપણ વણની ટુંકનોંધ લખો :- 12

1. R.S.B.Y હેઠળ મળતા લાભો

Rashtriya Swasthya Bima Yojana (R.S.B.Y.) હેઠળ મળતા લાભો નીચે મુજબ છે:

1. હૉસ્પિટલમાં દાખલ થવાનો ખર્ચ: દાવા માટે પરિવારના દરેક સભ્યને Rs. 30,000 સુધીના કવરેજ સાથે નકદી વિના સારવાર મળે છે.
2. પરીવારનો સભ્ય સંખ્યા: એક પરિવાર માટે 5 સભ્યો માટે કવરેજ પૂરો પાડવામાં આવે છે, જેમાં પિતા, માતા, અને 3 નિર્ભર બાળકોનો સમાવેશ થાય છે.
3. પોર્ટેબિલિટી: કોર્ડહોલ્ડર પોતાની રજિસ્ટર્ડ સ્માર્ટ કાર્ડની મદદથી ભારતમાં કોઈપણ પસંદ કરેલા હોસ્પિટલમાં સારવાર મેળવી શકે છે. આથી તે કોર્ડને લઈ જતાં કોઈપણ અન્ય સ્થાન પર સારવાર મેળવી શકાય છે.
4. પ્રી અને પોસ્ટ-હૉસ્પિટલાઇઝેશન ખર્ચ: કવરેજમાં 1 દિવસનું પ્રી-હૉસ્પિટલાઇઝેશન અને 5 દિવસનું પોસ્ટ-હૉસ્પિટલાઇઝેશન ખર્ચનો સમાવેશ થાય છે.
5. પરિવહન ખર્ચ: દર વખતે હૉસ્પિટલમાં દાખલ થવા માટે પરિવહન ખર્ચ રૂપિયાઓ 100 સુધી (વર્ષમાં મહત્તમ 1000 રૂપિયા) આપવામાં આવે છે.
6. એમ્પેનલ્ડ હૉસ્પિટલ્સ: R.S.B.Y. પાસે સરકારી તેમજ ખાનગી હૉસ્પિટલ્સની વિશાળ નેટવર્ક છે, જ્યાં લાભાર્થીઓને સારવાર મળી શકે છે.
7. સ્માર્ટ કાર્ડ: લાભાર્થીઓને બાયોમેટ્રિક સક્ષમ સ્માર્ટ કાર્ડ આપવામાં આવે છે, જેમાં તેમનાં ફિંગરપ્રિન્ટ્સ અને ફોટોગ્રાફ્સ હોય છે. આ કાર્ડને વેરિફિકેશન અને સારવાર માટે ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે.
8. કેશલેસ સેવા: આરોગ્ય સેવાઓ માટે ઉપભોક્તાઓએ નકદી ચૂકવવાની જરૂર નથી, આથી તેઓ કેશલેસ સેવા મેળવી શકે છે.

R.S.B.Y.નો મુખ્ય ઉદ્દેશ ગરીબ પરિવારોને આર્થિક મદદ પૂરી પાડવી અને આરોગ્ય સેવાઓ સુધી સરળતાથી પહોંચવી છે.

2.મમતા સખી યોજના

• મમતા સખી આ કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા ચાલતી યોજના છે જે ગુજરાત સરકારમાં પણ ચાલે છે. આ યોજના અંર્તગત તમામ પ્રસુતામાતાને સુવાવડ દરમ્યાન પોતાના કુટુંબની એક મહીલા કે જે તે વિસ્તારની વોલન્ટીયર બહેન લેબર રૂમમાં તેને માનસીક ટેકા માટે સતત હાજર રાખવામાં આવે છે.-

યોજનાના હેતુઓ :

૧) માનસીક ટેકા આપવા માટે

૨) સારી સારવાર મળી રહે તે માટે

૩) સતત દેખરેખ રહે તે માટે

૪) કુપોષણ અટકાવવા માટે

પ્ર) બાળક અને માતાની સલામતી માટે

યોજનાના લાભાર્થી :

1. કોઈપણ પ્રસતા માતા

યોજનાના લાભ :

• લેબર દરમ્યાન ઘરના સભ્યને માતા સાથે સતત હાજર રહેવા દેવામાં આવે છે.
• કોઈ નાણાકીય લાભ આપવામાં આવતો નથી
• યોજનાના લાભ કોણ આપે ?
• સરકારી હોસ્પિટલમાં સરકારી અધિકારીશ્રી મારફતે

૩.ચિંરજીવી યોજના

• ચિરંજીવી યોજના ગુજરાત સરકાર દ્વારા શરૂ કરવામાં આવેલી એક આરોગ્ય યોજના છે, જેનો મુખ્ય ઉદ્દેશ ગરીબ અને પછાત વર્ગના પરિવારના માતાઓને સુરક્ષિત માતૃત્વ સુવિધાઓ પ્રદાન કરવાનો છે. આ યોજના અંતર્ગત, બાળકોના જન્મ સમયે માતા અને નવનિહાળના આરોગ્યને સુનિશ્ચિત કરવા માટે મફત અને ગુણવત્તાયુક્ત આરોગ્ય સેવાઓ પૂરી પાડવામાં આવે છે.

ચિરંજીવી યોજના હેઠળ મળતા મુખ્ય લાભો નીચે મુજબ છે:

1. મફત પ્રસૂતિ સેવા: ગરીબ અને પછાત વર્ગના પરિવારોની ગર્ભવતી મહિલાઓને ખાનગી નર્સિંગ હોમ્સ અને માન્યતા પ્રાપ્ત હોસ્પિટલોમાં મફત ડિલિવરીની સેવા મળે છે.
2. નક્કી થયેલ પેકેજ: દરેક ડિલિવરી માટે નક્કી કરાયેલ પેકેજ છે, જેમાં નોર્મલ ડિલિવરી અને સીઝેરિયન ડિલિવરીના ખર્ચનો સમાવેશ થાય છે.
3. મફત દવા અને સારવાર: ગર્ભવતી મહિલાઓને ડિલિવરી દરમિયાન અને ત્યારબાદ જરૂરી દવા અને સારવાર મફત આપવામાં આવે છે.
4. અંતરિયાળ વિસ્તારોમાં ઉપલબ્ધતા: આ યોજનાનું લક્ષ્ય અંતરિયાળ વિસ્તારોમાં વસતા ગરીબ પરિવારોને આરસ્પત્તિ સેવાનો લાભ આપવો છે.
5. પરિવહન સુવિધા: જ્યારે ગર્ભવતી મહિલાઓને હોસ્પિટલ લઈ જવાની જરૂર પડે, ત્યારે તેમને પરિવહન સુવિધા મફત ઉપલબ્ધ કરવામાં આવે છે.
6. બિનજીવંત જન્મ પર સહાય: જો બિનજીવંત જન્મ થાય, તો પણ આ યોજનાથી સહાય મળી શકે છે.
7. જન્મ અને મૃત્યુ નોંધણી: ડિલિવરી પછી બાળકનો જન્મ અને, જો જરૂરી હોય તો, માતા અને બાળકના મૃત્યુનો નોંધણી પ્રક્રિયા પણ કરવામાં આવે છે.

ચિરંજીવી યોજના ગરીબ અને પછાત વર્ગના પરિવારોને સસ્તી અને સુરક્ષિત આરોગ્ય સેવાઓ પૂરી પાડીને માતા અને બાળકના મૃત્યુ દરને ઘટાડવામાં મદદરૂપ છે.

4.કસ્તુરબા પોષણ યોજના

• આ કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા ચાલતી યોજના છે જે ગુજરાત સરકારમાં પણ ચાલે છે. આ યોજના અંર્તગત તમામ ગરીબી રેખા હેઠળની સગર્ભા માતાઓ ને ત્રણ બાળકો સુધી રૂા. ૬૦૦૦/- ની રકમ ત્રણ તબકકામાં સહાય આપવામાં આવે છે.

યોજનાના હેતુઓ :

• ૧) સંપૂર્ણ રસીકરણ થઈ શકે તે માટે
• ૨) સારી સારવાર મળી રહે તે માટે
• ૩) માનસીક ટેકો આપવા માટે
• ૪) કુપોષણ અટકાવવા માટે
• ૫) બાળક અને માતાની સલામતી માટે

યોજનાના લાભાર્થી :

• તમામ ગરીબી રેખા હેઠળની સગર્ભા માતાઓ ને ત્રણ બાળકો સુધી

યોજનાના લાભઃ

• સગર્ભાવસ્થામાં પ્રથમ ત્રિમાસીક ગાળામાં નોંધણી કરાવતી
• વખતે…રૂા.૨૦૦૦/-
• ચિરંજીવી યોજના અંતર્ગત સુવાવડના પ્રથમ અઠવાડીયે .રૂ.2000
• ઓરીની રસી તથા વિટામીન એ નો ડોઝ આપ્યા બાદ .રૂ 2000
• યોજનાના લાભ કોણ આપે ?
• સરકારી હોસ્પિટલમાં સરકારી અધિકારીશ્રી મારફતે ચેકથી બેક ખાતામાં કે પોસ્ટ ઓફિસ ખાતામાં જમા કરવામાં આવે છે.

⏩પ્ર-૫ અ.નીચેનાના અર્થ સમજાવો :- 12

૧.કોમ્યુનિકેશન

DEFINITION

• “કોમ્યુનિકેશનએ દરેક એક પ્રક્રિયા છે. જેના દ્વારા બે કે વધુ વ્યકિતઓ એકબીજાના વિચારોની આપલે કે વહેંચણી કરે છે.જેને કોમ્યુનિકેશન કહેવામાં આવે છે. ”
• લોકોને સારૂ આરોગ્ય શિક્ષણ આપવાનો છે. જેથી લોકોના વલણ અને વર્તણૂકમાં સુધારો કરી તેમના આરોગ્યને પ્રમોટ કરી શકાય.
• લોકોમાં વિવિધ માધ્યમો વડે રસ જાગૃત કરી તેમને આરોગ્ય શિક્ષણ દેવા માટે
• લોકોને આરોગ્યને લગતી વિવિધ માહિતીઓ જુદા- જુદા માધ્યમો દ્વારા પુરી પાડવાનો છે.
• લોકોને આરોગ્ય વિષયક બાબતોનો પ્રચાર પ્રસાર કરવાનો છે.
• લોકોને આરોગ્ય શિક્ષણની સાથે મનોરંજન પુરૂ પાડવાનો છે. જેથી લોકોમાં આરોગ્ય શિક્ષણની સારી અસર લાવી શકાય.

૨.ઇમ્યુનાઇઝેશન

ઇમ્યુનાઇઝેશનનો અર્થ:

• ઇમ્યુનાઇઝેશન (Immunization) એ એવી પ્રક્રિયા છે જેના દ્વારા વ્યક્તિના શરીરમાં વિશિષ્ટ રોગો સામે રક્ષણાત્મક પ્રતિકારક શક્તિ (immunity) વિકસાવવામાં આવે છે. આ પ્રક્રિયામાં સામાન્ય રીતે રોગપ્રતિકારક દવાઓ કે તો રસી (vaccine) આપીને શરીરને સંક્રામક રોગો સામે સુરક્ષા આપવામાં આવે છે. રસીના માધ્યમથી શરીરમાં રોગ સામે લડતા એન્ટીબોડી બનતા હોય છે, જેના કારણે તે રોગને નુકસાન પહોંચાડવા માટેની ક્ષમતા ધરાવતું બની જાય છે.

ઇમ્યુનાઇઝેશનના મુખ્ય ફાયદા:

• જન્મજાત રોગપ્રતિકારકતા:માતાના શરીરમાંથી દિકરામાં રોગપ્રતિકારક શક્તિ જતી રહે છે, જે તેને જન્મ પછીના સમય માટે રોગોથી સુરક્ષિત રાખે છે.બાળકો અને પ્રাপ্তવયની વ્યક્તિઓને વિવિધ રોગોથી સુરક્ષિત કરવામાં આવે છે, જેનાથી આરોગ્ય સુધરવાની સંભાવના વધે છે.
• રોગોથી રક્ષણ: તે વ્યક્તિને વિવિધ રોગોથી સુરક્ષિત રાખે છે, જેમ કે ડીપ્થેરિયા, ટેટનસ, પોલિયો, એમ.એમ..આર. વગેરે.
• સામુદાયિક રોગપ્રતિકારકતા: જ્યારે મોટી સંખ્યામાં લોકો ઇમ્યુનાઇઝ થાય છે, ત્યારે રોગ ફેલાવા માટે ઓછા જ લોકો બાકી રહેતા હોવાથી ‘હર્ડ ઇમ્યુનિટી’ ફેલાય છે.
• રોગનું નિવારણ: ઇમ્યુનાઇઝેશન રોગને ફેલાવાથી અટકાવે છે અને રોગના ગંભીર સ્વરૂપોથી રક્ષણ આપે છે.

૩.ડેઇલી ડાયરી

આરોગ્ય કાર્યકર દ્વારા દ૨૨ોજની કરવાની થતી કાર્યવાહી તથા કરેલ કામગીરીની નોંધપોથીને ડેઈલી કહેવાય છે.

આ પ્રકારની ડાયરીમાં કર્મચારી દ્વારા રોંજીદી કરેલ કામગીરીનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવે છે.જે કામગીરીના આયોજનમાં ખુબ જ અગત્યનો ભાગ ભજવે છે.

• ૧) રોજીંદી કામગીરીના રેકોર્ડ માટે
• ૨) રોજીંદી અગત્યની બાબતોની નોંધ કરવા માટે
• ૩) જરૂરી તમામ માહીતી એક જ જગ્યાએથી મેળવવા માટે
• ૪) બાકી રહેલી કામગીરીની વિગત જાણવા માટે
• ૫) કરેલ કામગીરીની વિગત જાણવા માટે
• ૬) કાર્યનું આયોજન કરવા માટે
• ૭) કામગીરીનું મુલ્યાંકન કરવા માટે
• ૮) લેખીત અને કાયદેસર ના પુરાવા તરીકે
• ૯) નાણાકીય બાબતની ચકાસણી માટે

૪.કન્ટીન્યુઇગ એજયુકેશન

કન્ટીન્યુઇંગ એજયુકેશન:પાયાની તાલીમ લીધા બાદ સમય અંતરે બદલાતી ટેકનોલોજીને ધ્યાનમાં રાખી આપવામાં આવતા આધુનિક શિક્ષણને ની પ્રક્રિયાને કન્ટીન્યુઈંગ એજયુકેશન કહેવાય છે.

હેતુઓ :

• ૧) સતત નવુ નવુ જ્ઞાન મેળવવા માટે
• ૨) નવી ટેકનોલોજીથી માહીતગાર કરવા માટે
• ૩) પ્રોફેશનમાં આગવું સ્થાન મેળવવા માટે
• ૪) વ્યકિતગત વિકાસ કરવા માટે
• ૫) વ્યવસાયિક વિકાસ માટે
• ૬) નવા કાર્યક્રમોની રૂપરેખા જાણવા માટે

કન્ટીન્યુઈંગ એજયુકેશનએ એવી પ્રક્રિયા છે કે જેમાં કોઈપણ કાર્યક્રમ નવો લોંચ

થાય કે કોઈપણ નવી સ્ટ્રેટેજી સરકારમાં દાખલ કરતા પહેલા તે કાર્યક્રમ માટે વ્યક્તિને જ્ઞાન આપવામાં આવે છે. આની સાથે સાથે સ્કીલ પણ ડેવલપ થાય છે. અને સમાજને નવી ટેકનોલોજીનો લાભ મળે છે.

⏩પ્ર-૬) અ. નીચેના વિધાનો ખરાં છે કે ખોટાં, તે લખો. 05

1.રજીસ્ટર નં ૧ માં ગૃહ મુલાકાતની માહિતી હોય છે. ✅

2.મમતા કાર્ડ પાંચ વર્ષ સુધી ઉપયોગ માં આવે છે.✅

૩ . બી.સી.જી. ની રસી બાળક ને નવ માસ પછી આપવામાં આવે છે. ❌

4.પહાડી અને દુર્ગમ વિસ્તાર માં પી.એચ.સી.ની વસ્તી ૨૫૦૦૦ ની હોય છે ❌

5.વાષિક આયોજન તૈયાર કરી માર્ચ માસનાં અંત સુધીમાં મોકલવાનું હોય છે. ✅

⏩બ.) ખાલી જગ્યા પુરો :- 05

1.) લેપ્રસીમાં……….સારવાર અપાય છે. M.B.T

२.) વર્લ્ડ ટી.બી.દિવસ………દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. 24.MARCH

૩.) રસીકરણ ને…….સારવાર ગણવામા આવે છે. પ્રિવેન્ટીવ

4.) ’ખ’ વર્ગ નો રેકોડ……..વર્ષ સુધી સાચવવો જોઈએ. 30 વર્ષ

૫.) મેલેરીયા…….મચ્છર કરડવા થી થાય છે. અનોફીલીશ માદા મચ્છર

⏩ક. નીચેના જોડકા જોડોઃ- 05

1.6 1.રજીસ્ટર નં ૮ ૧ એ. એન. એમની કામગીરી ની નોંધણી

2.4 2.મમતા કલીનીક ૨.કામગીરી નો મ. પ્સિક રિપોર્ટ

3.5 3.ફોર્મ નં ૬ ૩.ન્યુટ્રીશન પ્રોગ્રામ

4.1 4.ડેઇલી ડાયરી ૪. સબ સેન્ટર પર દર બુધવારે

5.3 5.I.C.D.S. ૫.કુટુંબ કલ્યાણ ૨જીસ્ટર

૬.જન્મ મરણ નોંધણી

💥☺☺☺ALL THE BEST ☺☺☺💥💪

નોંધ :-MCQ ANSWER APP ની યુનિક પેટર્ન માં બંને ભાષા માં આગળ paper solution /click here ની નીચે આપેલા છે. ” અ ” પર ક્લિક કરવાથી ભાષા ચેન્જ થશે.

IF ANY QUERY OR QUESTION,REVIEW-KINDLY WATSAPP US No. – 84859 76407