UNIT 1 INTRODUCTION TO GYNECOLOGY

ડેફીનેશન્સ:

1)પ્યુબર્ટી: પ્યુબર્ટી એ એવો પિરીયડ છે કે જેમા ગ્રેજ્યુઅલી સેકેન્ડરી સેક્સ્યુઅલ કેરેક્ટરાઇસ્ટીક્સ નુ ડેવલોપમેન્ટ થાય છે.

2)પ્રિકસીયસ પ્યુબર્ટી: પ્રિકસીયસ પ્યુબર્ટી એટલે જ્યારે ગ્લસૅ મા સેકન્ડરી સેક્સ્યુઅલ કેરેક્ટરાઇસ્ટીક એ લાઇફ ના 8 યર્સ પહેલા સ્ટાર્ટ થાય તથા મેન્સ્ટ્રુએસન સાયકલ એ 10 વર્ષ ની પહેલા સ્ટાર્ટ થાય તો આ કન્ડિશન ને પ્રિકસીયસ પ્યુબર્ટી કહેવામા આવે છે.

3)ડિલેઇડ પ્યુબર્ટી: ડિલેઇડ પ્યુબર્ટી એટલે જ્યારે ગ્લસૅ મા સેકન્ડરી સેક્સ્યુઅલ કેરેક્ટરાઇસ્ટીક એ લાઇફ ના 13-14 યર્સ પછી પણ અપીયર થાય નહી તથા મીનાર્કી એ 16 વર્ષ ની પછી સ્ટાર્ટ થાય તો આ કન્ડિશન ને ડિલેઇડ પ્યુબર્ટી કહેવામા આવે છે.

4)મીનાર્કી: લાઇફ ના ફર્સ્ટ મેન્સ્ટ્રુઅએસન ને મીનાર્કી કહેવાય છે.

5)મેનોપોઝ: રિપ્રોડક્ટિવ લાઇફ ના એન્ડ મા ઓવેરિયન ફોલીક્યુલર એક્ટીવિટી લોસ થવાના કારણે મેન્સ્ટ્રુઅએસન નુ પરમેનન્ટ સેસેસન થાય તો આ કન્ડિશન ને મેનોપોઝ કહેવાય છે.

6)કલ્ડોસિન્ટેસિસ: પાઉચ ઓફ ડોગ્લાસ માથી ટ્રાન્સવજાઇનલી પેરિટોનીયલ ફ્લુઇડ ને એસ્પીરેશન કરવામા આવે તો આ કન્ડિશન ને કલ્ડોસિન્ટેસિસ કહેવાય છે.

7)લેપ્રોસ્કોપી: લેપ્રોસ્કોપી એ એવી ટેક્નિક છે કે જેમા ફાઇબ્રીક ઓપ્ટીક એન્ડોસ્કોપ ને એબડોમીનલ વોલ થ્રુ ઇન્ટ્રોડ્યુસ કરી પેરિટોનીયલ કેવિટી ને વિઝ્યુલાઇઝ કરી શકાય છે.

8)પેલ્વિક ઇન્ફ્લામેટ્રી ડિસીઝ આ સામાન્ય રિતે અપર જીનાઇટલ ટ્રેક ઓર્ગન નુ ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન છે.જેમા સામાન્ય રિતે ફેલોપિયન ટ્યુબ, ઓવરી, તથા સરાઉન્ડિંગ સ્ટ્રકક્ચર નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે.

9)STD(સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિટેડ ડિસીઝ): સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિટેડ ડિસીઝ એટલે એવા ડિસીઝ કે જે સામાન્ય રિતે ઇન્ફેક્ટેડ પાર્ટનર સાથે સેક્સ્યુઅલ કોન્ટેક્ટ દ્વારા થાય છે.

10)વલ્વાઇટીસ: વલ્વા ના ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન ને વલ્વાઇટીસ કહેવામા આવે છે.
11)બાર્થોલિનાઇટીસ: બાર્થોલિયન ગ્લેન્ડ/ ડક્ટ ના ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન ને બાર્થોલિનાઇટીસ કહેવામા આવે છે.

12)વજાઇનાઇટીસ: ઇન્ફેક્શન તથા પેથોજેનીક ઓર્ગેનિઝમ દ્વારા થતા વજાઇના ના ઇન્ફ્લામેશન ને વજાઇનાઇટીસ કહેવામા આવે છે.

13)એન્ડોમેટ્રાઇટીસ: એન્ડોમેટ્રિયમ ના ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન ને એન્ડોમેટ્રાઇટીસ કહેવામા આવે છે.

14)સાલ્પીન્જાઇટીસ: ફેલોપિયન ટ્યુબ ના ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન ને સાલ્પીન્જાઇટીસ કહેવામા આવે છે.

15)ઉઓફોરાઇટીસ: ઓવરીસ ના ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન ને ઉઓફોરાઇટીસ કહેવામા આવે છે.

16)માસ્ટાઇટીસ: બ્રેસ્ટ ટિસ્યુસ ના ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન ને માસ્ટાઇટીસ કહેવામા આવે છે.

17) સર્વીસાઇટીસ: સરવિક્સ ના ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન ને સર્વીસાઇટીસ કહેવામા આવે છે.

18)પાયોમેટ્રા: યુટેરાઇન કેવિટી મા પસ ના કલેક્શન ને પાયોમેટ્રા કહેવામા આવે છે.

19)ગોનોરિયા: એક સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિટેડ ડિસીઝ છે કે જે સામાન્ય રીતે નાઇઝેરીયાગોનોરિયા દ્વારા ટ્રાન્સમિટ થાય છે.

20) પેરામેટ્રાઇટીસ: પેલ્વિક સેલ્યુલર ટિસ્યુસ ના ઇન્ફ્લામેશન ને પેરામેટ્રાઇટીસ કહેવામા આવે છે.

21) એમેનોરિયા: મેન્સ્ટ્રુએસન ના એબ્સન્સ થવાને એમેનોરિયા કહેવામા આવે છે.

22)ડિસમેનોરિયા: પેઇનફુલ મેન્સ્ટ્રુએસન ને ડિસમેનોરીયા કહેવામાં આવે છે.

23)મેનોરાજીયા: તેમાં બ્લિડિંગ સાઇકલ એ નોર્મલ ઇન્ટરવલ માં હોય છે પરંતુ બ્લીડિંગ એ એક્સેસિવ અમાઉન્ટ માં જોવા મળે છે.

24)મેટ્રોરાજીયા: મેટ્રોરાજીયા એટલે યુટ્રસ માથી ઇરરેગ્યુલર, એસાઇક્લિક બ્લિડિંગ થાય તો આ કન્ડિશન ને મેટ્રોરાજીયા કહેવામા આવે છે.

25) એપીમેનોરીયા: આ એવી કન્ડિશન છે કે જેમા મેન્સ્ટ્રુએસન સાયકલ એ રિડ્યુઝ થાય છે જે સામાન્ય રિતે 21 દિવસ કરતા ઓછા સમય ની મેન્સ્ટ્રુએસન સાઇકલ જોવા મળે છે તથા તે જ ફ્રીક્વન્સી મા કોન્સ્ટન્ટ રહે છે આ કન્ડિશન ને એપીમેનોરિયા કહેવામાં આવે છે.

26) ઓલીગોમેનોરીયા: ઓલીગોમેનોરીયા એ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં મેન્સ્ટ્રુએસન બ્લીડિંગ એ 35 દિવસ કરતા વધારે સમય પછી થાય છે અને તે જ ડ્યુરેશન માં કોન્સ્ટન્ટ રહે છે.

27) ડિસ્ફંકશનલ યુટેરાઇન બ્લિડિંગ: આ કન્ડિશન માં સામાન્ય રીતે એબનોર્મલ યુટેરાઇન બ્લિડિંગ થાય છે જેમાં કોઇ પણ પ્રકારનો ઓર્ગેનિક કોઝ હોતું નથી જેમ કે ટ્યુમર, ઇન્ફેક્શન, અથવા પ્રેગ્નન્સી.

28) યુટેરાઇન પ્રોલેપ્સ: આ યુટ્રસ ની એબનોર્મલ પોઝીશન છે કે જેમાં ન્યુટ્રસ એ ડાઉનવર્ડ પ્રોટ્રુડ થાય છે.

29) ક્રાયોસર્જરી: ક્રાયોસર્જરી એ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં ફ્રીઝીંગ દ્વારા ટીસ્યુસ નું ઇફેક્ટિવ રીતે ડિસ્ટ્રક્શન કરવામાં આવે છે.

30)પેરીમીયોપ્લાસ્ટી: પેરીમીયોપ્લાસ્ટી માં નેરો વજાઇનલ ઇન્ટ્રોઇટસ ને રીકન્સ્ટ્રક્શન કરવામાં આવે છે.

31)ગેલેક્ટોરીયા: ગેલેક્ટોરીયા એ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં એક અથવા તો બંને બ્રેસ્ટ માંથી મિલ્કી ડિસ્ચાર્જ નું સિક્રીસન થાય છે અને તે સામાન્ય રીતે ચાઇલ્ડ બર્થ ના રિલેટેડ હોતું નથી.

32)રેકટોસિલ: રેક્ટોસિલ એ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં રેક્ટમ એ વજાઇના મા ડિસ્પ્લેસમેન્ટ થાય છે.

33) એન્ટેરોસીલ: ઇન્ટેરોસિલ એ એવી કન્ડિશન છે કે જે ઇન્ટેસ્ટાઇન એ વજાયના માં ડિસ્પ્લેસમેન્ટ થાય છે.

34)સિસ્ટોસીલ: સિસ્ટોસીલ એ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં બ્લાડર એ વજાયના માં ડાઉનવર્ડ ડિસ્પ્લેસમેન્ટ થાય છે.

35) ઇન્ફર્ટીલીટી:

ઇનફર્ટીલીટી તે એક મેડિકલ કન્ડિશન છે કે જેમાં 1 યર અથવા તેના કરતાં પણ વધારે સમયથી રેગ્યુલર તથા અનપ્રોટેકટેડ કોઇટસ કરવા છતા પણ પ્રેગ્નેન્સિ કન્સિવ કરવામા ઇનએબિલિટી હોય તો આવી કન્ડિશન ને ઇનફર્ટીલીટી કહેવામા આવે છે.

તે વિશ્વભરના આશરે 10-15% કપલ્સ ને અફેક્ટ કરે છે. ઇનફર્ટીલીટી એ મેલ, ફિમેલ અથવા બંને ને અફેક્ટ કરતા વિવિધ ફેક્ટર ના કારણે હોય શકે છે, અને તે ટેમ્પરરી અથવા પર્મનેન્ટ હોય શકે છે.

ટાઇપ ઓફ ઇન્ફર્ટિલિટી
ઇન્ફર્ટિલિટી ના સામાન્ય રીતે બે ટાઇપ પડે છે.

1) પ્રાઇમરી ઇનફર્ટિલિટી,
2) સેકન્ડરી ઇનફર્ટિલિટી

1) પ્રાઇમરી ઇનફર્ટિલિટી:
તે એવા પેશન્ટ ને સૂચવે છે જે એક પણ વખત પ્રેગ્નેન્સિ કન્સિવ કરી શક્યા ન હોય.

2) સેકન્ડરી ઇનફર્ટિલિટી:

આમા, પ્રિવ્યસ પ્રેગ્નન્સી કન્સિવ થયેલ ઇન્ડિકેટ કરે છે પરંતુ ત્યારબાદ પ્રેગ્નેન્સિ કન્સિવ કરવામાં ફેઇલ્યોર થાય તેને સેકન્ડરી ઇન્ફર્ટીલીટી કહેવામા આવે છે.

36)ડિસયુરિયા: યુરિન પાસ કરવામા ડિફીકલ્ટીસ હોય આ કન્ડિશન ને ડિસયુરિયા કહેવામા આવે છે.

37)લ્યુકોરિયા: વજાયનલ ડિસ્ચાર્જ એ એક્સેસિવ અમાઉન્ટ માં હોય આ કન્ડિશન ને લ્યુકોરીયા કહેવામાં આવે છે.

38)ડિસપેર્યુનિયા : ડિસપેર્યુનિયા મિન્સ કોઇટલ એક્ટ એ ડિફીકલ્ટ તથા પેઇનફુલ હોવી.

39) એપેરેયુનિયા : તેને કોઇટલ એક્ટ પ્રેક્ટિસ કરવામાં ઇનએબિલીટી તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે.

40)હિરસુટીઝમ: હરસુટિઝમ એ ફેસ ના અને બોડી ના સેન્ટ્રલ ભાગ માં એન્ડ્રોજન આધારિત સેક્સ્યુઅલ હેઇર નુ ​​એક્સેસિવ ગ્રોથ થાય છે.

41)યુરેથ્રોસિલ: તેમા સામાન્ય રિતે યુટ્રસ ના ડાઉનવર્ડ ડિસ્પ્લેસમેન્ટ તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામા આવે છે.

42)ફર્ટીલિટી: યુટ્રસ માં ચાઇલ્ડ ને બીયરિંગ કરવાની એબિલિટી ને ફર્ટિલિટી કહેવામાં આવે છે.

• ગાયનેકોલોજિકલ હિસ્ટ્રીટેકિંગ એન્ડ ઇન્વેસ્ટિગેશન્

હિસ્ટ્રી ટેકિંગ:

તેમાં વુમન ની કમ્પ્લેઇન તેના આઉન વર્ડ્સ માં લખવામાં આવે છે અને નીચે પ્રમાણે ગાયનેકોલોજિકલ કેસ રેકોર્ડમાં લખવામાં આવે છે જેમ કે,

1) રજીસ્ટ્રેશન નંબર:

ફુલ નેમ,
એડ્રેસ,
ટેલીફોન નંબર,
નેમ,
ઇન્સ્યોરન્સ ડિટેઇલ.

2) ડેમોગ્રાફિક ડેટા:

પેશન્ટ ની એજ,
મરાઇટલ સ્ટેટસ,
પારિટી,
ઓક્યુપેશન.

3)ચીફ કમ્પ્લેઇન ઓર પ્રેઝન્ટ હિસ્ટ્રી:

ઓરિજીન,
ડ્યુરેશન એન્ડ પ્રોગ્રેસ ઓફ ડિસીઝ.

4)પાસ્ટહિસ્ટ્રી:

મેડિકલ હિસ્ટ્રી,
સર્જીકલ હિસ્ટ્રી.

5) પર્સનલ હિસ્ટ્રી:

ડાયટ,
બોવેલ એન્ડ મિક્ચ્યુરેશન,
હેબીટ એન્ડ એડિક્સન,
એની મેડિકેશન.

6) મરાઇટલ હિસ્ટ્રી:

હિસ્ટ્રી ઓફ ડિસપારેયુનિયા,
કોન્ટ્રાસેપ્ટીવ યુઝ્ડ ઓર એની સેક્સ્યુઅલ ડિસીઝ,

7) ફેમિલી હિસ્ટ્રી:

હિસ્ટ્રી ઓફ ડાયાબિટીસ,
હાઇપરટેન્શન,
હિસ્ટ્રી ઓફ એલર્જી,
કાર્સિનોમા,
મલ્ટીપલ બર્થ,
થાઇરોઇડ ડિસીઝ.

8)મેન્સ્ટ્રુઅલ ડિસીઝ:

એજ એટ મીનાર્કી,
પાસ્ટ મેન્સ્ટ્રુઅલ સાયકલ,
પ્રેઝન્ટ મેન્સ્ટ્રુઅલ સાયકલ.

9)ઓબ્સ્ટ્રેટ્રિક:

નંબર ઓફ ફુલ ટર્મ ડિલેવરી,
પ્રિ- ટર્મ ડિલીવરી,
હિસ્ટ્રી ઓફ એબોર્શન,
પારિટી,
ડેટ ઓફ લાસ્ટ ડિલીવરી,
હિસ્ટ્રી ઓફ પોસ્ટપાર્ટમ હેમરેજ,
હિસ્ટ્રીઓફ પરપેરિયલ સેપ્સીસ,
હિસ્ટ્રી ઓફ સિઝેરિયન સેક્શન,
ઇમ્યુનાઇઝેશન સ્ટેટ્સ.

ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન:

1)જનરલ એક્ઝામિનેશન:

હાઇટ ઇન cm,
વેઇટ ઇન Kg,
ન્યટ્રીશનલ સ્ટેટસ,
અપિરીયન્સ,
પેલર,
ઇડિમા,
લિમ્ફએડિનોપથી,
વાઇટલ સાઇન.

2) સિસ્ટેમીક એક્ઝામિનેશન:

ન્યુરોવાસક્યુલર સ્ટેટસ,
કાર્ડીઓવાસ્ક્યુલર સિસ્ટમ,
રેસ્પીરેટ્રી સિસ્ટમ,
ઇન્ટેન્ગ્યુમેટ્રી સિસ્ટમ,
સ્કેલેટલ સિસ્ટમ,
હિમાટોલોજીકલ સિસ્ટમ.

3) ગાયનેકોલોજિકલ એક્ઝામિનેશન:

A)એબડોમીનલ એક્ઝામિનેશન,
B)પેલ્વિક એક્ઝામિનેશન.

A)એબડોમીનલ એક્ઝામિનેશન:

ઇન્સ્પેક્શન ,
પાલ્પેશન ,
અસ્કલસ્ટેશન.

1)ઇન્સપેક્સન: એબડોમન નો સેપ, અંબેલીકલ સ્કાર તથા લંપ.

2) પાલ્પેશન: કોઇ ટેન્ડરનેસ, રિજીડીટી તથા એબનોર્મલ માસ લાઇક સ્ટ્રકચર ફિલ થાય છે કે કેમ તે પ્રોપરલી ચેક કરવુ.

3)અસ્કલસ્ટેશન: કોઇ પેરિસ્ટાલ્સીસ મુવમેન્ટ ફીલ થાય છે કે કેમ તે ચેક કરવુ.

B) પેલ્વિક એક્ઝામિનેશન: તેમાં સામાન્ય રીતે એક્સ્ટર્નલ જિનાઇટલ એરિયા નું અપિરીરિયન્સ, કોઇપણ ડિસ્ચાર્જ તથા સ્કાર છે કે કેમ તે એક્ઝામિનેશન કરવામાં આવે છે.

A) બાઇમેન્યુઅલ એક્ઝામિનેશન: તેમાં સામાન્ય રીતે સર્વિક્સ અને યુટ્રસ ની કન્ડિશન ને ચેક કરવામાં આવે છે.

B) સ્પેક્યુલમ એક્ઝામિનેશન: તેમાં સામાન્ય રીતે સર્વિક્સ, વજાયના અથવા તો વજાઇનલ ડિસ્ચાર્જ છે કે કેમ તે એક્ઝામિનેશન કરવામાં આવે છે તથા સાથે સાથે કેન્સર માટેનું સ્ક્રીનીંગ પણ કરવામા આવે છે.

C)રેક્ટલ એક્ઝામિનેશન: તેમા સામાન્ય રીતે ગ્લોવ્ડ લુબ્રીકેટેડ ફિંગર દ્વારા પેલ્વિક સ્ટ્રકચર નું એક્ઝામિનેશન કરવામાં આવે છે. તેમા કોઇપણ સ્વેલિંગ તથા ફિસર્સ છે કે કેમ તે અસેસ કરવામા આવે છે.

ઇન્વેસ્ટિગેશન્સ:

જનરલ ઇન્વેસ્ટિગેશન્સ
કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ(CBC),
યુરીન એનાલીસીસ,
બ્લડ સુગર ઇન્વેસ્ટિગેશન,
લીવર ફંકશન ટેસ્ટ,
કિડની ફંકશન ટેસ્ટ,
રૂટીન ચેસ્ટ એક્સરે,
પલ્મોનરી ફંકશન ટેસ્ટ: PO2 ટેસ્ટ, વાઇટલ કેપેસિટી,
ECG,
I/ V પાયેલોગ્રાફી,
બ્લડ ગ્રુપિંગ,
RH ફેક્ટર,
BT( બ્લિડિંગ ટાઇમ) એન્ડ CT ( ક્લોટીંગ ટાઇમ),
બ્લડ ટેસ્ટ ફોર VDRL ટેસ્ટ, HIV ટેસ્ટ.
સ્પેસિયલ ટેસ્ટ જેમ કે , ટ્યુમર માર્કર.
બેક્ટેરિયલ એક્ઝામિનેશન ફોર જીનાઇટલ ટ્રેક.

સ્પેશિયલ ટેસ્ટ:

1) PAP ટેસ્ટ: તે સામાન્ય રીતે સર્વાઇકલ કેન્સર ના સ્ક્રિનિંગ માટે કરવામાં આવે છે.

2) સાઇટોહોર્મોન ઇવાલ્યુએશન: તે સામાન્ય રીતે ઓવેરિયન હોર્મોન ઇસ્ટ્રોજન તથા પ્રોજેસ્ટેરોન ના લેવલ ની ડિટેક્ટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

3)યુટેરાઇન એસ્પીરેશન સાઇટોલોજી: તે સામાન્ય રીતે પોસ્ટ મેનોપોઝલ વુમન મા એન્ડોમેટ્રીયમ કેન્સરના ડિટેક્ટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

4) સાઇટોસ્કોપી: તેમાં વજાયના તથા સર્વીક્સ નું વિઝ્યુઅલાઇઝેશન કરવામાં આવે છે.

5) એન્ડોમેટ્રીઅલ બાયોપ્સી: જો ટ્યુબરક્યુલર એન્ડોમેટ્રાઇટીસ ની કન્ડિશન હોય ત્યારે એન્ડોમેટ્રીઅલ બાયીપ્સી કરવામાં આવે છે.

6) અધર ટેસ્ટ:
અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી,
CT સ્કેન,
MRI,
રેડિયોલોજિકલ ઇન્વેસ્ટિગેશન જેમકે હિસ્ટેરોસાલ્પીન્જીઓગ્રાફી( HSG ) જે ફિલોપિયન ટ્યુબ ની પેટન્સી ને ચેક કરવા માટે કરવામાં આવે છે.
ગાયનેકોલોજિકલ એન્ડોસ્કોપી જેમ કે લેપ્રોસ્કોપી તથા હિસ્ટરોસકોપી.
વગેરે જેવા ઇન્વેસ્ટિગેશન પરફોર્મ કરવામાં આવે છે.