UNIT-9

ઇન્ટ્રોડક્શન ટુ ક્લિનિકલ ફાર્મેકોલોજી (introduction to clinical pharmacology):

Key terms :

ફાર્માકોલોજી(pharmacology): ફાર્માકોલોજી એ લિવિંગ સિસ્ટમ ઉપર કેમિકલ સબસ્ટન્સ ની એક્શન અને ઇફેક્ટ ની સ્ટડીને ફાર્માકોલોજી કહેવામાં આવે છે. ફાર્માકોલોજી એ ડ્રગ્સ ની ઓરીજીન, કેમિકલ સ્ટ્રક્ચર, પ્રિપેરેશન , એડમિનિસ્ટ્રેશન, મેટાબોલિઝમ અને એક્સક્રીશન ની સ્ટડી છે.

ફાર્માકોડાયનેમિક્સ(pharmacodynemics): તે ડ્રગ્સ એક્સન ના થીયરી ને લગતા એક્સપેરિમેન્ટલ સાયન્સ સાથે ડિલ કરે છે.

ફાર્માકોકીનેટિક્સ( pharmacokinetics): ફાર્માકોકીનેટિક્સ એ કેવી રીતે ડ્રગ્સ એ બોડીમાં એન્ટર થાય છે, તેમની એક્સન ના સાઇટ પર પહોંચે છે, મેટાબોલાઇઝ્ડ થાય છે અને બોડીમાંથી એલીમીનેટેડ થાય છે તેની સ્ટડી છે .

ફાર્માકોથેરાપ્યુટિક્સ(pharmacotherapeutics): ફાર્માકોથેરાપ્યુટિક્સ એ હ્યુમન સિસ્ટમમાં જુદા જુદા ડીસઓર્ડર માટે ડ્રગ્સની રિલેટિવ ઇફેક્ટ સાથે ડીલ કરે છે.

ફાર્માકોજીનેટિક્સ(Pharmacogenetics): તે જીનેટીકલી રીતે ઇન્ડ્યુસ ડ્રગ્સ ના રિસ્પોન્સ નો અભ્યાસ છે જે ઘણી વખત કેટલાક આડિયોસિંક્રેટિક (અસ્પષ્ટ) રિસ્પોન્સ માટે જવાબદાર હોય છે.

મેડીસીન (Medicine): તે એક સબસ્ટન્સ છે જેનો યુઝ એ હેલ્થ ના ડાયગ્નોસીસ, ટ્રીટમેન્ટ અને પ્રવેન્શનમાં થાય છે.

એન્ટાસિડ્સ(Antacid): આ તે સબસ્ટન્સીસ છે જેનો યુઝ ગેસ્ટ્રિક સિક્રીસન ની એક્ટીવીટીસ ને રિડ્યુસ કરવા માટે થાય છે.

ડાયયુરેટીક્સ(Diuretics): આ મેડીકેશન્સ નો યુઝ એ યુરીન ફ્લો ને ઇન્ક્રીઝ કરવા માટે થાય છે.

ઇમેટિક્સ(Emetics): આ મેડીકેશન નો યુઝ એ વોમિટીંગ ને ઇન્ડ્યુસ કરવા માટે થાય છે.

એન્ટિમેટિક્સ(Antiemetics): આ ડ્રગ્સ નો યુઝ એ નોઝીયા અને વોમિટીંગ ને રિલીવ કરવા અથવા પ્રિવેન્ટ કરવા માટે થાય છે.

એન્ટિહાઇપરટેન્સિવ ડ્રગ્સ (Antihypertensive Drugs): આ ડ્રગ્સ નો યુઝ બ્લડ પ્રેશરને કન્ટ્રોલ કરવા માટે થાય છે.

એન્ટિપ્ર્યુરિટિક્સ(Antipruritics) : આ મેડીકેશન નો યુઝ એ ઇચીન્ગ (ખંજવાળ) ને રિલીવ કરવા માટે થાય છે.

એન્ટિબાયોટિક્સ(Antibiotics): આ લીવીન્ગ માઇક્રો ઓર્ગેનીઝમ્સ ના પ્રોડક્ટ છે જે માઇક્રોઓર્ગેઝમ્સ ના ગ્રોથ ને ડિસ્ટ્રોય અથવા ઇન્હીબીટ કરવાની એબીલીટી ધરાવે છે.

હાયનોટિક્સ(Hypnotics): ડ્રગ્સ કે જે સ્લીપ ને ઇન્ડ્યુસ કરે છે.

સ્ટીમ્યુલન્ટસ(Stimulants): સ્ટીમ્યુલન્ટસ એ ઓર્ગન્સ ની ફંક્શનલ એક્ટિવિટી ને ઇન્ક્રીઝ કરવામાં હેલ્પ કરી છે.

એનાલજેસિક્સ(Analgesics): આ ડ્રગ્સ એ પેઇન ને કંટ્રોલ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટિપાઇરેટિક(Antipyretic) : એન્ટિપાઇરેટિક ડ્રગ્સ એ ફીવર ને રીડ્યુઝ કરવા માટે યુઝ કરવામાં આવે છે.

ઇન્ટ્રોડક્શન ટુ ક્લિનિકલ ફાર્મેકોલોજી :

ઇન્ટ્રોડક્શન :

જ્યારે ક્લાઇન્ટ એ બીમાર પડે છે, એક્યુટ અથવા ક્રોનિક પ્રોબ્લેમ્સ સાથે, તેમના હેલ્થ ને રિસ્ટોર કરવા અથવા મેઇન્ટેઇન કરવા માટે વિવિધ હેલ્થ મોડાલીટીસ ને આઇડેન્ટીફાય કરવી. મેડીસીન એ એક સબસ્ટન્સ છે જેનો યુઝ એ ડાયગ્નોસીસ, ટ્રીટમેન્ટ, ક્યોર, રિલીફ અથવા હેલ્થ માં થતા ચેન્જીસ ને પ્રીવેન્શન કરવા માટે થાય છે. પછી ભલેને, ક્લાયન્ટ જ્યાંથી હેલ્થ કેર મેળવે છે એટલે કે હોસ્પિટલ, નર્સિંગ હોમ, કોમ્યુનિટી સેન્ટર અથવા હોમ – દરેક જગ્યાએ નર્સ મેડીકેશન ના એડમિનિસ્ટ્રેશનમાં એસેન્સીયલ રોલ પ્લે કરે છે. ક્લાઇન્ટના હેલ્થ ની કન્ડિશન પર મેડીકેશન ની ઇફેક્ટ નું મૂલ્યાંકન કરવા માટે નર્સ રિસ્પોન્સીબલ હોય છે. હોસ્પિટલોમાં, નર્સ ક્લાઇન્ટ ને મેડીકેશન આપવામાં ઘણો સમય વિતાવે છે. ઘરમાં, ક્લાયન્ટ સામાન્ય રીતે તેમના પોતાના દ્વારા મેડીકેશન નું એડમિનિસ્ટ્રેશન કરે છે, જ્યારે શક્ય ન હોય ત્યારે ફેમિલી મેમ્બર્સ આમ કરવા માટે રિસ્પોન્સીબલ હોઇ શકે છે.

ડ્રગ્સ ફોર્મ્સ અથવા પ્રિપેરેશન્સ :

મેડીકેશન ને ઘણી રીતે ક્લાસિફાઇ કરવામાં આવે છે ઉદાહરણ તરીકે મેડીકેશન ના ક્લિનિકલ કમ્પોઝિશન, ક્લિનિકલ એક્શન અને તેની બોડી સિસ્ટમ ઉપર થેરાપ્યુટિક ઇફેક્ટ મુજબ ક્લાસિફાઇ કરવામાં આવે છે પ્રિપેરેશન્સ એ એડમિનિસ્ટ્રેશન ની મેથડ ને ડિટરમાઇન કરવામાં હેલ્પ કરે છે કોઇપણ માટે મેડીકેશન નું સૌથી ડિઝાયરેબલ ફોર્મ આપેલ પેશન્ટ એ ઘણા ફેક્ટર્સ દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે, ડિસીઝ ની કન્ડિશન, ક્લાઇન્ટ ની એજ, ક્લાઇન્ટ ની સ્વેલો કરવા માટેની એબીલીટી, ટ્રેઇન્ડ પર્સનલ ની અવેલીબિલિટી અને મેડીકેશન ની ડિલિવરી નું અમાઉન્ટ વગેરે. વધુમાં, એક જ મેડીસીન એ વિવિધ ડોઝની કોન્સન્ટ્રેશન માં પ્રીપેઇર કરી શકાય છે. અવેઇલેબલ ફોર્મ અને ડોઝ અને દવાઓની વિશાળ વિવિધતાને કારણે. તે મહત્વનું છે કે નર્સ દવાના ઓર્ડર પર ખૂબ ધ્યાન આપે અને સ્પેસીફાઇડ ફોર્મનું એડમીનીસ્ટ્રેશન કરે. ફાર્માસ્યુટિકલ પ્રીપેરેશન નું લીસ્ટ નીચે મુજબ છે :

ઓરલ પ્રિપેરેશન્સ(Oral preparations):

પાઉડર(powder) : એક છેલ્લે ગ્રાઉન્ડ ડ્રગ અથવા ડ્રગ્સ ના એડમીનીસ્ટ્રેશન પહેલાં લીક્વીડ સાથે ફ્રીક્વન્ટલી મિક્સ કરવામાં આવે છે.

લોઝેન્જ (ટોચે)( lozenges/ Toche) : ડિઝોલ્વ કરવા માટે માઉથમા રાખવામાં આવેલી ટેબ્લેટ અને તે ડ્રગ્સ અને કેટલીક સુગર અથવા સુખદાયક મટીરીયલ્સ નું કોમ્બીનેશન છે જે થ્રોટ ના પાછળના ભાગમાં ટીન્ગલીન્ગ સેન્સેસન ને રિલીવ કરે છે અને કફ ને સ્ટોપ કરે છે.

ઇમલ્શન(Emulsion): ઓઇલ બેઝની અંદર સસ્પેન્શન.

એલિક્સિર(Elixir): આલ્કોહોલ, સુગર અને વોટર ધરાવતાં સોલ્યુશનમાં એક્ટિવ મેડીસીન હોઇ શકે છે અથવા ન પણ હોય શકે.

કેપ્સ્યુલ(Capsule): જિલેટીન ના કન્ટેઇનરમાં પાવડરવાળી ડ્રગ્સ અથવા લીક્વીડ.

ટિંકચર(Tincture): પ્લાન્ટ માંથી મેળવેલી ડ્રગ્સ માંથી પ્રિપેર કરાયેલ આલ્કોહોલિક અથવા હાઇડ્રો આલ્કોહોલિક સોલ્યુશન.

ટેબ્લેટ(Tablet) : પાઉડર મેડીકેશન ની કમ્પ્રેસ્ડ હાર્ડ ડિસ્ક. તે ઇઝી બ્રેકીન્ગ હોઇ શકે છે. આ સુગર કોટેડ હોઇ શકે છે અથવા કોહેશન તરીકે ફાઇન કોટિંગ હોઇ શકે છે.

સીરપ(Syrup): સુગર ના એક્વઅસ સોલ્યુશન નો યુઝ એ ઘણીવાર ડ્રગ્સ ના અનપ્લીઝન્ટ ટેસ્ટ અને ઇરીટેટેડ મેમ્બરેન ને છૂપાવવા માટે થાય છે.

સસ્પેન્શન(Suspension): લીક્વીડ ફોર્મ મા મેડીકેશન કે જે એડમિનિસ્ટ્રેશન પહેલાં હલાવી દેવી જોઇએ કારણ કે તે સેપરેટ થઇ જાય છે.

સ્પેન્સ્યુલ(Spansule): એક દવા કેપ્સ્યુલમાં એવી રીતે બનાવવામાં આવે છે કે તેના કન્ટેન્ટ એ ધીમે ધીમે બહાર આવે છે અને લાંબા સમય સુધી ઇફેક્ટ આપે છે.

પીલ(pill) : સિંગલ ડોઝ યુનીટ પાવડર ડ્રગ ને સીરપ જેવા લીક્વીડ સાથે મીક્સ કરીને અને મીક્સચર ને ગોળાકાર અથવા અંડાકાર આકારમાં ફેરવીને બનાવવામાં આવે છે. તે આજે ટેબલેટ્સ અને કેપ્સ્યુલ્સ દ્વારા રિપ્લેસ કરવામા આવે છે.

અર્ક(એક્સટ્રેક્ટ/Extract): વેજીટેબલ અથવા એનિમલ્સ માંથી દવાની કોન્સનટ્રેટેડ પ્રિપેરેશન નો યુઝ એ સામાન્ય રીતે મેડીકેશન માં યુઝ માટે ડ્રગ ને પ્રિઝર્વ કરવા માટે થાય છે.

એક્વઅસ સસ્પેન્શન (Aqueous Suspension) : વોટર જેવા લીક્વીડ મા ફાઇનલી ડિવાઇડેડ એક અથવા વધુ ડ્રગ્સ.

એક્વઅસ સોલ્યુશન (Aqueous Solution) : વોટર માં ડિઝોલ્વ થયેલી એક અથવા વધુ ડ્રગ્સ.

ટોપીક પ્રીપેરેશન(Topic preparation):

ક્રીમ(Cream) : નોન ગ્રેસી, સેમી સોલીડ પ્રીપેરેશન્સ ટોપીકલ એપ્લીકેશન માટે.

ઓઇન્ટમેન્ટ(Ointment): પેટ્રોલેટમ (વેસેલિન) માં ઓઇલ બેઝ અથવા ડ્રગ સાથે કમ્બાઇન્ડ ડ્રગ.

લોશન(Lotion): ઇમોલિયન્ટ લિક્વિડ જે સોલ્યુશન્સ અથવા સસ્પેન્શન હોઇ શકે છે કે જેને સ્કીન પર એપ્લાય કરવામાં આવે છે.

લિનિમેન્ટ(Liniment) : સ્કીન પર ઓઇલી લીક્વિડ યુઝ થાય છે.

જેલ અથવા જેલી(Gel or jelly): ક્લીયર સેમી સોલીડ સબસ્ટન્સ કે જે સ્કીન પર એપ્લાય કરવાથી લીક્વીફાઇ થાય છે.

વોટર્સ(waters): સેચ્યુરેટેડ સોલ્યુશન ઓફ વોલેટાઇન ઓઇલ્સ.

ટ્રાન્સડર્મલ પેચ (Transdermal patch) : પેચ માં મેડીસીન, જ્યારે સ્કીન પર એપ્લાય કરવામાં આવે છે, ત્યારે ગ્રેજ્યુઅલી, કન્ટ્રોલ્ડ એબ્ઝોર્પ્શન ની મંજૂરી આપે છે.

પ્લાસ્ટર(plaster): સોલીડ પ્રીપેરેશન્સ નો યુઝ એ કાઉન્ટરઇરીટન્ટ તરીકે અથવા એક્સટર્નલી યુઝ થતા એડહેસિવ તરીકે થાય છે.

સ્પિરિટ્સ(Spirits) : વોલેટાઇન સબસ્ટન્સ નું કોન્સન્ટ્રેટેડ આલ્કોહોલિક સોલ્યુસન.જે એસેન્સ તરીકે પણ ઓળખાય છે.

સપોઝિટરી(Suppository): જિલેટીનસ બેઝમાં કન્ટેઇન્ડ મેડીસીન, જ્યારે બોડી ટેમ્પરેચર પર ડિઝોલ્વ કરવામા આવે ત્યારે ડ્રગ્સ એ સ્લોલી રિલીઝ થય જાય છે.

પેસ્ટ (Paste): એક્સટર્નલ યુઝ માટે ઓઇન્ટમેન્ટ જેવી પ્રીપેરેશન, ફ્રીક્વન્ટલી થીક અને સ્ટીફ, ઓઇન્ટમેન્ટ કરતાં ઓછી સ્કીન મા પેનેટ્રેટ કરે છે.

બ્રોડ ક્લાસિફિકેશન ઓફ ડ્રગ્સ (Broad classification of Drugs) :

મેડીકેશન ને તેમની મીકેનીઝમ ઓફ એક્સન, કમ્પોઝીશન, તેમના થેરાપ્યુટીક યુઝ વગેરેના આધારે અલગ અલગ રીતે ક્લાસીફાઇ કરવામાં આવે છે. તેમની એક્સન અનુસાર મેડીકેશન નું ક્લાસીફીકેશન એ નીચે મુજબ છે :

એનાલજેસિક્સ(Analgesics): એનાલજેસિક્સ એ એવી ડ્રગ્સ કે જે પેઇન ને રીલીવ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એનેસ્થેટિક્સ(Anesthetics):
એવી ડ્રગ્સ કે જે સેન્સેસન ને લોસ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીહેલ્મીન્થિક/ વર્મીફ્યુજીસ: એવી ડ્રગ્સ કે જે વોર્મ્સ ને ડિસ્ટ્રોય અને એક્સપેલ કરે છે.

એન્ટિપાઇરેટિક્સ: એન્ટિપાઇરેટિક્સ એ ફીવર ને રિડ્યુસ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીડોટ્સ:
પોઇઝન ની ઇફેક્ટ ને કોન્ટ્રેક્ટ કરવા માટે યુઝ થતા સબસ્ટન્સ ને એન્ટીડોટ્સ કહેવામાં આવે છે.

એન્ટીઇન્ફેકટીવ્સ : માઇક્રો ઓર્ગેનિઝમ ના ગ્રોથ ને રિડ્યુઝ કરવા માટે, તેને ઇન્હીબીટ કરવા માટે અને માઇક્રોઓર્ગેનિઝમ્સ ને કીલ કરવા માટે એન્ટી ઇન્ફેકટીવ યુઝ થાય છે.

એન્ટિ પ્ર્યુરિટિક્સ : એવી ડ્રગ્સ જે ઇચીન્ગમાં રાહત આપે છે.

એન્ટીઇન્ફ્લામેન્ટ્રી:
એવું એજન્ટ કે જે ઇન્ફ્લામેશન ના પ્રોગ્રેસ ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીકોઓરેગ્યુલન્ટ:
સબસ્ટન્સીસ કે જે લીવર માં ક્લોટીન્ગ થવા માટેના સબસ્ટન્સીસ ની રચનાને ઇન્હીબીટ કરવા અથવા દવાઓની પેરિફેરલ એક્સન માં ઇન્ટરફેરીન્ગ કરીને બ્લડ ક્લોટીન્ગ થવાની પ્રોસેસ ને રિડ્યુસ કરે છે

એન્ટીહીસ્ટામિન્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે હીસ્ટામીનની એક્સન ને બ્લોક કરે છે જેના કારણે એલર્જી પ્રિવેન્ટ અને રિલીવ થઇ શકે.

એન્ટાસીડ્સ:
એન્ટાસીડ્સ એ સબસ્ટન્સ કે જે હાઇડ્રોક્લોરિક એસિડ સાથે એક્શન કરે છે અને ગેસ્ટ્રીક સિક્રીસન ની એક્ટિવિટી ની રીડ્યુસ કરે છે.

એન્ટીકન્વલ્ઝન્ટ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે કન્વલ્ઝન્ટ ને પ્રિવેન્ટ અને ટ્રીટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટિબાયોટિક્સ : લીવીન્ગ માઇક્રોઓર્ગેનિઝમ્સ ના પ્રોડક્ટ્સ કે જે માઇક્રોઓર્ગેઝમ્સ ના ગ્રોથ ને ડિસ્ટ્રોય અથવા ઇન્હીબીટ કરવાની એબીલીટી ધરાવે છે. બ્રોડ સ્પેક્ટ્રમ એન્ટિબાયોટિક્સ માઇક્રો ઓર્ગેઝમ ની ઘણી જાતો સામે ઇફેક્ટીવ હોય છે.

એન્ટીડાયરીએટિક્સ:
એજન્ટો કે જે ઝેરી પદાર્થોને ડિટોક્સિકેટ કરીને અથવા ગેસ્ટ્રો ઇન્ટેસ્ટાઇન ના માઇક્રો ઓર્ગેનીઝમ્સ ને કીલ કરીને અથવા માત્ર ઇરીટેટેડ બોવેલ મ્યુકોઝા ને શાંત કરીને અને સ્પાઝમ ને રિડ્યુસ કરીને ડાયરીયા ની ટ્રીટમેન્ટ માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટિ ટ્યુસિવ્સ : મેડીકેશન કે જે કફ રીફ્લેક્સને ઇન્હીબીટ કરે છે, તે મુખ્યત્વે C.N.S માં કફ સેન્ટર પર કાર્ય કરે છે.

એન્ટિ-અસ્થેમેટિક્સ: એન્ટિ-અસ્થેમેટિક્સ ડ્રગ્સ કે જે અસ્થમાના એટેક્સ માં સીમ્પટોમેટીક રિલીફ આપે છે.બ્રોન્ચિઓલ્સના સ્મૂથ મસલ્સ ને રિલેક્સ કરે છે.

એન્ડ્રોજન : ટેસ્ટીસ અને એડ્રેનલ કોર્ટેક્સ દ્વારા સિક્રીટ થતા હોર્મોન્સ. તેઓ સ્ટીરોઇડ્સ છે જે સેકેન્ડરી મેલ કેરેક્ટેરાઇસ્ટીક્સ અને પ્રોટીન ટીશ્યૂસ ના નિર્માણ માટે સિન્થેસાઇઝ્ડ કરી શકાય છે.

એન્ટિસેપ્ટીક :
એવું સબસ્ટન્સ કે જે બેક્ટેરિયાના ગ્રોથ ને ઇન્હીબીટ કરે છે.

એસ્ટ્રીન્જન્ટ :
એવી ડ્રગ્સ કે જે ટીશ્યુસ ના કોન્ટ્રાક્શન્સ ને અને ડિસ્ચાર્જિસ ને અરેસ્ટ કરે છે.

એન્ટીફંગલ (એન્ટીમાઇકોટીક):
એવી ડ્રગ્સ કે જે ફંગાઇના ગ્રોથને પ્રિવેન્ટ કરે છે અને ફંગાઇના ડિસ્ટ્રક્શન કરવા માટે જવાબદાર હોય છે.

એન્ટીસ્પાઝમોડીક્સ :
એવી એજન્ટ કે જે સ્પાઝમોડીક પેઇન ને રીલીવ કરવા માટે યુઝ થાય છે અને મસલ્સ સ્પાઝમ ને રીલીવ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીએમેટીક્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે નોઝિયા અને વોમીટીંગ ને પ્રિવેન્ટ અને રીલીવ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીટ્યુબર્ક્યુલર:
એવી સ્પેસિફિક ડ્રગ્સ કે જે ટ્યુબરક્યુલોસીસ ના ટ્રીટમેન્ટ માટે યુઝ થાય છે.

બ્રોન્કોડાયલેટર્સ :
બ્રોન્કોડાયલેટર્સ એ સ્મુથ મસલ્સ સ્પાઝમ ને રીડયુઝ કરીને બ્રોન્કીઓલ મસલ્સને રિલેક્સ કરવા માટે યુઝ થતી ડ્રગ્સ છે.

કોગ્યુલન્ટ્સ : એવી ડ્રગ્સ કે જે બ્લડ ક્લોટિંગ થવાને વધારવામાં મદદ કરે છે
લીવર ના પ્રીકરસર્સ ના ફોર્મેશન અથવા મેડીકેશન માં પ્રેઝન્ટ ક્લોટીન્ગ ફેક્ટર્સ દ્વારા મેનેજ થાય છે.

કાર્મિનેટિવ્સ : મેડીકેશન કે જે સ્ટમક અને ઇન્ટેસ્ટાઇન માંથી ગેસને એક્સપલ્ઝન કરે છે.

કેથાર્ટિક્સ : સ્ટમક અને ઇન્ટેસ્ટાઇન માંથી ગેસને બહાર કાઢવા માટે વપરાતી મેડીકેશન.

(a) લક્ઝેટીવ્સ : ગેસને એક્સપેલ માટે માઇલ્ડ એક્સન ધરાવે છે.
(b) પર્ગેટિવ્સ : લક્ઝેટીવ્સ કરતાં વધુ પાવરફુલ હોય છે.
(c) ડ્રાસ્ટીક : વાયોલન્ટ એક્સન છે.

કોર્ટીકો-સ્ટીરોઇડ્સ: એડ્રેનલ કોર્ટેક્સમાંથી એક્સટ્રેક્ટ કરવામા આવેલી હોર્મોનલ દવાઓ તેઓને આ પ્રમાણે ગ્રુપ્ડ કરવામાં આવે છે:
(a) ગ્લુકો-કોર્ટિકોઇડ : જે પ્રોટીનને કાર્બોહાઇડ્રેટ્સમાં રૂપાંતરિત કરવા સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે.

(b) મિનરલો-કોર્ટિકોઇડ : જે સોડિયમ અને પોટેશિયમ મેટાબોલીઝમ ને રેગ્યુલેટ કરે છે.

(c) એન્ડ્રોજન : મેલ સેક્સ હોર્મોન એક્ટીવીટી.

કાસ્ટિક્સ: સબસ્ટન્સ કે જે લીવીન્ગ ટીશ્યુસ માટે ડિસ્ટ્રક્ટીવ હોય છે.

ડાયાફોરેટિક્સ : એવી ડ્રગ્સ કે જે સ્વેટગ્લેન્ડ ની એક્સન ને ઇન્ક્રીઝ કરે છે અને પરસ્પીરેશન ને ઇન્ડ્યુસ કરે છે.

ડાઇયુરેટિક્સ:
એવી મેડીકેશન કે જે યુરીન ના ફ્લો ઇન્ક્રીઝ કરે છે.

ડિટરજન્ટ્સ :
એક ક્લીન્ઝીન્ગ એજન્ટ.

ઇમેટિક્સ:
મેડીકેશન જે વોમિટીંગ પ્રોડ્યુસ કરે છે.

ઓક્સીટોકિક્સ :
એવી ડ્રગ્સ કે જે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન્સ ને સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે.

એક્સપેક્ટોરન્ટ્સ :
બ્રોન્કીયલ સિક્રીશન ને ઇન્ક્રીઝ કરે છે અને મ્યુકસ ના એક્સપલ્ઝન માં મદદ કરે છે.

એમનાગોગ્સ :
એમનાગોગ્સ ડ્રગ્સ એ મેડીકેશન એ મેન્સ્ટ્રુઅલ ડિસ્ચાર્જ ને સ્ટીમ્યુલેટ અને ફેવર કરે છે.

ઇમોલિયન્ટ : સ્કીન ને મુલાયમ, સોફ્ટ અને પ્રોટેક્શન આપતા સબસ્ટન્સીસ.

હિપ્નોટિક્સ : જે સ્લીપ ને ઇન્ડ્યુસ કરે છે.

હેમોસ્ટેટીક્સ : હેમરેજને કન્ટ્રોલ કરવા માટેનું એજન્ટ.

નાર્કોટીક્સ :
એવી ડ્રગ્સ કે જે સ્ટુપર અને કમ્પ્લીટ્લી ઇનસેન્સીબિલિટી પ્રોડ્યુસ કરે છે.

સ્કેબિસાઇડ્સ :
ટોપિકલ એન્ટિ-ઇન્ફેક્ટિવ નો ઉપયોગ સ્કેબીસ ની ટ્રીટમેન્ટ માં થાય છે.

સીડેટીવ્સ : બોડી એક્ટિવિટી ને ડીક્રીઝ કરે છે.

સ્ટીમ્યુલન્ટ : ઓર્ગન્સ અને સિસ્ટમ ની ફંકશનલ એક્ટિવિટીસ ને ઇન્ક્રીઝ કરે છે.

ગેસ્ટ્રીક ટોનિક : એવી ડ્રગ્સ કે જે એપેટાઇટને પ્રમોટ કરે છે.

હાઇપોટેન્સિવ : બ્લડ પ્રેશર ઘટાડવા માટે કેપેબલ સબસ્ટન્સ.

હાઇપોગ્લાયકેમિક્સ : મેડીકેશન કે જે બ્લડ માં સુગર નું લેવલ રિડ્યુસ કરે છે.

હેમેટિનિક્સ : એક એજન્ટ જે બ્લડ માં હિમોગ્લોબિન ને વધારવાનું વલણ ધરાવે છે.

હોર્મોન્સ : તેઓ બોડી ના હોર્મોન્સ માટે સબસટીટ્યુસન છે.

કેરાટોલિટીક્સ : મેડીકેશન કે જે સ્કીન ના હોર્ની લેયર ને સોફ્ટ કરે છે અને તેને રિમૂવ કરવામા હેલ્પ કરે છે.

માયડ્રિયાટિક્સ : તે આઇસ ની પ્યુપિલ ને ડાયલેટ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

માયોટિક્સ : તે આઇસ નું પ્યુપીલ ને કોન્ટ્રાક્ટ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

મસલ્સ રિલેક્સન્ટ્સ :
મસલ્સ રિલેક્સન્ટ્સ એ મસલ્સ ની ફંકશનલ એક્ટિવિટી માટે યુઝ થાય છે.

નેઇલ ડીકન્જેસ્ટન્ટ : મેડીકેશન એ એન્ગોર્જ નેઝલ મ્યુકોઝા ને સ્રીન્કેજ પ્રોડ્યુસ કરે છે અને નેઝલ કન્જેસન થવામાં રાહત આપે છે.

ટ્રેન્ક્યુલાઇઝર્સ : એવી મેડીકેશન કે જે કંસિયસનેસ ને અફેક્ટ કર્યા વગર એન્ક્ઝીયસ , ડિસ્ટર્બ પેશન્ટ ની નર્વસ સિસ્ટમને કામ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

વર્મીફ્યુજ :
એવી ડ્રગ્સ કે જે વોર્મ્સ અને ઇન્ટેસ્ટાઇનલ પેરાસાઇટ્સને એક્સપેલ કરે છે.

વાસોડાયલેટર્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે બ્લડ વેસેલ્સને ડાઇલેટ કરે છે અને બ્લડ પ્રેશરને રીડ્યુઝ કરે છે પરંતુ ઓટોમિક નર્વસ સિસ્ટમ ની એક્શન ને અફેક્ટ કરતી નથી.

વાઝોકોન્સ્ટ્રક્ટર્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે બ્લડ વેસેલ્સ ને કોન્સ્ટ્રીક્ટ કરે છે અને બ્લડ પ્રેશર ને રેઇઝ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

યુરીનરી એન્ટિસેપ્ટીક્સ :
કોઇપણ કાર્બનિક અથવા અકાર્બનિક કમ્પાઉન્ડ કે જ્યારે આપવામાં આવે છે, ત્યારે તે કિડની દ્વારા સિક્રીટ થાય છે અને તે યુરીનરી ટ્રેક માં બેક્ટેરિયાના ગ્રોથ ને ઇન્હીબીટ કરે છે અથવા સ્ટોપ કરે છે.

પર્પસીઝ ઓફ મેડિકેશન (Purposes of medication) :

ડીસીઝ ને પ્રિવેન્ટ અને ડાયગ્નોસ કરવા માટે.

સિમ્પટોમ્સ ને ટ્રીટ અથવા ડીક્રીઝ કરવા માટે.

ડિસીઝ ને ક્યોર કરવા માટે.

નોર્મલ ફંકશન ને મેઇન્ટેન કરવા માટે.

ડેફિશિયન્સીસ ને સપ્લીમેન્ટ કરવા માટે અને પર્સનને પ્રોટેક્ટ કરવા માટે.

સિમ્પટોમ્સ ને ડીક્રીઝ અને ટ્રીટ કરવા માટે.

નોર્મલ ફંકશન્સ ને રિસ્ટોર કરવા માટે.

ઇન્ટરવેન્શનલ થેરાપીમાં ઉપયોગ કરે છે.

નોર્મલ ફંક્શન અને મેઇન્ટેન કરવા માટે.

હેલ્થને મેઇન્ટેન કરવા માટે.

ડિસીઝ ને ટ્રીટ કરવા માટે.

પ્રિન્સિપલ્સ:

મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન માટેના 10 રાઇટ્સ(10 Rights of medication Administration):

મેડીકેશન ના સેફ્ટલી એડમીનીસ્ટ્રેશન માટે 10 રાઇટ્સ ની રચના કરવામાં આવી છે.જે આ નીચે મુજબ છે.

1)રાઇટ પેશન્ટ(Right patient) :

પેશન્ટ નું નામ તેના ચાર્ટ અને મેડીકેશન ના ચાર્ટ પર રીડ કરવું.

ફિઝીશિયન નું પ્રિસ્ક્રિપ્શન રીડ કરવું.

પેશન્ટ ને નામથી બોલાવો અને તેને રિપીટ કરવાનું કહો.

2)રાઇટ ડ્રગ (Right Drug):

ફિઝિશિયન નો ઓર્ડર રીડ કરવો.

એક ખાતરી કરવી કે મેડિસિન ના કાર્ડ ઉપર ડ્રગ એ કરેક્ટલી લખેલી છે.

એવી ડ્રગ્સ નું ખાસ ધ્યાન રાખો કે જેનાં નામ સમાન અવાજવાળી (સમાન અવાજ) હોય.

મેડીસીન ને ત્રણ વાર ચેક કરવી. મેડીસીન ના કન્ટેનરનું લેબલ અને કાર્ડ પર લખેલ મેડીસીન નું નામ વાંચો- શેલ્ફ/લોકરમાંથી દવા લેતા પહેલા, તેને માપવાના ગ્લાસમાં નાખતા પહેલા અને કન્ટેનરને શેલ્ફ/લોકરમાં પાછું રાખતા પહેલા.

મેડીકેશન પ્રીપેઇર કરતી વખતે અથવા એડમીનીસ્ટ્રેશન કરતી વખતે કન્વરઝેશન અથવા માઇન્ડ ને ડિસ્ટ્રેક્ટ કરતી કોઇપણ વસ્તુ અવોઇડ કરવી.

ડ્રગ્સ ના ટ્રેડ નામોની ખાતરી કરો. જો ડાઉટફુલ હોય, તો તેને કન્ફોર્મ કરો.

મેડીકેસન નો કલર, ઓડર અને કન્સીસ્ટન્સી ચેક કરવી.

ક્લીયર લેબલવાળા કન્ટેનરમાંથી મેડીસીન લો.

ઓરલી ઓર્ડર એક્સેપ્ટ કરવાનું અવોઇડ કરવું. ઇમરજન્સી માં, શક્ય તેટલી વહેલી તકે લેખિત ઓર્ડર મેળવો.

કન્વરઝેશન અથવા કોઇપણ એક્ટીવીટીસ ને અવોઇડ કરવી કે જે માઇન્ડ ને ડિસ્ટ્રેક્ટ કરી શકે.

મેડીકેશન ના ટ્રેડ નેમ થી ફેમીલીયર થવું.

મેડીસીન આપતા પહેલા પેશન્ટ ને આઇડેન્ટીફાઇ કરવા.

ખાતરી કરવી કે મેડીસીન નો ઓર્ડર ચાર્ટ પર છે.

3) રાઇટ ડોઝ (Right Dose):

કરેક્ટ ડોઝ ને કન્ફોર્મ કરવા માટે ઇન્સ્ટ્રક્શન્સ ચેક કરવી.

કરેક્ટ ડોઝ ને મેળવવા માટે પેશન્ટના એજ અને વેઇટ ને ચેક કરવું.

મેડીકેશન ની મીનીમમ અને મેક્સીમમ અમાઉન્ટ એ નર્સ માટે ક્લીયર હોવી જરૂરી છે.

કરેક્ટ ક્વોન્ટીટી ને આપવા માટે મેડીકેશન ને સ્પીલીન્ગ થયા (છલકાયા) વગર પેશન્ટ સુધી પહોંચાડવી જોઇએ. એડમીનીસ્ટ્રેશન કરતા પહેલાં મેડીસીન ની એક્સપાયરી ડેટ ચેક કરવી.

એડમીનીસ્ટ્રેશન માટે એક્યુરેટ અમાઉન્ટ મેઝર કરવી- એક ડોઝ માટે જરૂરી ટેબલેટ્સ અથવા કેપ્સ્યુલ્સની સંખ્યા.

મેઝરિંગ ગ્લાસને આંખના લેવલ પર રાખીને અને જ્યાં સુધી મેડિસિન રેડવાની છે ત્યાં સુધી અંગૂઠો મૂકીને ભરો.

પેશન્ટ ને તેના માટે ઓર્ડર કરવામા આવેલ તમામ મેડીસીન લેવા માટે એન્કરેજ કરવા.

4)રાઇટ ટાઇમ (Right time) :

પ્રિસ્ક્રાઇબ સમયની નજીક મેડીસીન આપો (જો અનેઅવોઇડેડ હોય તો નિયુક્ત સમય પહેલા કે પછી 15 મિનિટ હોઇ શકે છે).

જો મેડીકેશન સૂચવવામાં આવી હોય તો ફુડ લીધા પહેલાં, અથવા સૂવાના સમયે અથવા ફિઝીશિયન ના ઓર્ડર મુજબ નોર્મલ અવર્સ માં આપો.

નર્સને અપ્રુવ્ડ એબ્રીવીએશન્સ જાણવાની જરૂર છે અને ઇન્સ્ટ્રક્શન્સ ને ફોલો કરવાની જરૂર છે. ઉદાહરણ તરીકે, OD, BD અને HS, આ બધાનું સ્ટ્રીક્ટલી ફોલો કરવું જોઇએ.

એક્સપેક્ટેડ એક્સન મુજબ મેડીસીન આપો. જમ્યા પછી આપવામાં આવતી મેડીસીન કરતાં ખાલી પેટે આપવામાં આવતી મેડીસીન ની અસર વધુ ઝડપથી થાય છે.

5) રાઇટ રુટ (Right Route):

મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન માટેના રૂટને ડિટરમાઇન કરવા માટે ફિઝિશિયન ના ઓર્ડર નું ચેક કરવું.

ખાતરી કરો કે મેડીસીન એ પેશન્ટ ને પ્રિપોઝિશનમા આપવામાં આવે છે.

જ્યાં સુધી પેશન્ટ મેડિસિન્સ સ્વેલો કરે ત્યાં સુધી પેશન્ટ સાથે રહેવું.

પેશન્ટ સાથે મેડિસિન ક્યારેય મૂકવી નહીં.IV, IM અને સમાન જેવા સંક્ષિપ્ત શબ્દો નર્સો માટે ક્લીયર હોવા જરૂરી છે.

મેડીસીન આપવામાં કોઇ ભૂલ થાય તો તરત જ જાણ કરવી જોઇએ.

6)રાઇટ ડોક્યુમેન્ટેશન (Right Documentation):

મેડીસીન નું નામ ડોઝ અને ટાઇમ સાથે એડમીનીસ્ટ્રેશન કર્યો પછી તરત જ ડોક્યુમેન્ટ કરવું આવશ્યક છે.

7) રાઇટ ટુ રિફયુઝ (Right to Refuse):

પેશન્ટ એ કોઇપણ મેડીકેશન લેવાનો ઇનકાર કરી શકે છે.

8) રાઇટ અસેસમેન્ટ(Right Assessment):

મેડીસીન લેતા પહેલા, પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન નું અસેસમેન્ટ કરવું અને કોઇપણ એબનોર્મલ સિમટોમ્સ માટે પેશન્ટ નું અસેસમેન્ટ કરવું.

9) રાઇટ ઇવાલ્યુએશન (Right Evaluation):

મેડીસીન આપતા પહેલા પેશન્ટ ની કન્ડિશન નું ઇવાલ્યુએશન કરવું.

10) રાઇટ એજ્યુકેશન (Right Education):

મેડીસીન નું એડમીનીસ્ટ્રેશન કરતી વખતે પેશન્ટ ને મેડીસીન ના નામ, પર્પઝ અને સાઇડ ઇફેક્ટ વિશે એજ્યુકેટ કરવા.

પેસન્ટ સમજે તેવી રીતે એજ્યુકેશન આપવું જોઇએ.

નર્સીસ રિસ્પોન્સીબીલીટીસ ઇન એડમિનિસ્ટેરીન્ગ ડ્રગ્સ (Nurses Responsibilities in Administering Drugs):

રીટન ઓડર ને ધ્યાનમાં લીધા વિના નર્સો એ તેમની પોતાની એક્સન્સ માટે રિસ્પોન્સિબલ હોય છે. તેમને દરેક મેડીસીન ના મેક્સીમમ અને મીનીમમ ડોઝ અને રૂટની જાણ હોવી જોઇએ જે તેઓ એડમીનીસ્ટ્રેશન કરે છે.

ઇમપ્રોપર્લી રીતે મેડીસીન નો ઉપયોગ કરતા પેશન્ટ ની પ્રોબ્લમ્સ ને સમજવી એ નર્સોની એથીકલ અને લીગલ રિસ્પોન્સીબીલીટીસ હોય છે. સસ્પેક્ટેડ ડ્રગ એબ્યુસ અથવા ડ્રગ ડિપેન્ડન્સી ધરાવતા પેશન્ટ ની કેર રાખતી વખતે, નર્સોએ પોટેન્સીયલી હાર્મફુલ સબસ્ટન્સીસ ના ઉપયોગ વિશે તેમના પોતાના વેલ્યુસ અને એટીટ્યુડ થી વાકેફ હોવા જોઇએ.

નર્સોએ નાર્કોટિક્સ ના રિસ્ટ્રીક્ટેડ યુઝ વિશે જાણવું જોઇએ, જેને સેફ કસ્ટડીમાં રાખવી જોઇએ. આ મેડીસીન ના એડમીનીસ્ટ્રેશન માટે એકાઉન્ટ જાળવવું જોઇએ.

જ્યારે એક્સપેરીમેન્ટલ ડ્રગ્સ પ્રોગ્રામ માં ઇન્વોલ્વ હોય, ત્યારે નર્સની કાયદેસરની ફરજ એ છે કે તે પેશન્ટ ને આપેલી કોઇપણ ઇન્વેસ્ટીગેશનલ મેડીસીન વિશે કમ્પ્લીટ્લી ઇન્ફોર્મેશન આપવી. નર્સે ખાતરી કરવી જોઇએ કે પેશન્ટ ને મેડીસીન ના બેનીફીટ્સ, સાઇડઇફેક્ટસ અને ટોક્સીક ઇફેક્ટ વિશે કમ્પ્લીટ્લી ઇન્ફોર્મેશન મળી છે.

મેડીકેશન એરર્સ (Medication Errors):

હેલ્થકેર સેટિંગ્સમાં મેડીકેશન એરર્સ થઇ શકે છે. મોટી સંખ્યામાં હોસ્પિટલમાં દાખલ થયેલા પેશન્ટ ના કેટલાક અભ્યાસો ના તારણો દર્શાવે છે કે દર વર્ષે ઘણા પેશન્ટ ને નુકસાન થાય છે, ઇન્જરી થાય છે અથવા મેડીકેશન ની એરર ને કારણે એડવર્સ ડ્રગ ઇવેન્ટસ નો એક્સપીરીયન્સ થાય છે.

નીયર મિસ એ એક ઇવેન્ટ અથવા સિચ્યુએશન છે જે એરરમા પરિણમી શકે છે પરંતુ તક દ્વારા અથવા સમયસર ઇન્ટરવેન્શન દ્વારા થઇ શકી નથી. તેને ‘ક્લોઝ કોલ’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. જો ઇગ્નોર કરવામા આવે તો નજીકના ચુકી જવાથી મેજર કોમ્પ્લીકેસન્સ થઇ શકે છે.

એડવર્સ ડ્રગ ઇવેન્ટસ ને ડ્રગ-રિલેટેડ ઇન્ટરવેશન્સ પરિણામે થતી ઇન્જરી તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે. તેમાં પ્રિસ્ક્રાઇબિંગ એરર, ડિસ્પેન્સિંગ એરર અને મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન એરર ઇન્વોલ્વ હોઇ શકે છે. એડવર્સ ડ્રગ ઇવેન્ટસ એ કોસ્ટલી છે અને પરિણામે નોંધપાત્ર વધારાના હેલ્થકેર રિસોર્સીસ નો યુઝ થાય છે.

ફેક્ટ્સ અબાઉટ મેડીકેશન એરર્સ:
ડેથના ત્રણ સૌથી સામાન્ય કારણો ઇમપ્રોપર ડોઝ, રોન્ગ ડ્રગ્સ અને એડમીનીસ્ટ્રેશન નો રોન્ગ રુટ છે; કલેક્ટીવ્લી રીતે આ મેડીકેશન ની એરર સાથે અસોસીએટેડ તમામ ડેથ ના આશરે 66% પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.

એરર ને રીડયુઝ કરવા માટેના સ્ટેપ્સ:

મેડીકેશન ની પ્રોસેસ માં એરર ને રિડ્યુસ કરવા માટે કેટલીક પ્રોસેસ નું પાલન કરવું જોઇએ આમાં ઇન્વોલ્વ છે:

ડિફરન્સીએટ: લુકલાઇક્સ અને સાઉન્ડલાઇક્સને એલીમીનેટ કરવા.

સમાન દેખાતી દવાઓને અલગ જગ્યાએ સ્ટોર કરો.

તેમને અલગ પાડવા માટે લુકલાઈક્સને ફરીથી પેક કરો અથવા ફરીથી લેબલ કરો.

સ્ટાફને એલર્ટ કરવા અને સમાન નામો (સાઉન્ડલાઇક સહિત) સાથે દવાઓ પર ઇન્ફોર્મેશન પોસ્ટ કરો.

એકસાથે દેખાવા જેવા પેકેજો કલેક્ટ કરવાનું અવોઇડ કરવું.

સ્ટાફને લુકલાઈક પ્રત્યે ચેતવવા માટે સ્ટોક કન્ટેનર પર એલર્ટ ના સ્ટીકરો લગાવો.

મેમરી પર નિર્ભરતા રિડ્યુઝ કરવી.

ડ્રગ-ડ્રગ ઇન્ટરેક્શન ચેકિંગ સિસ્ટમ્સનો ઉપયોગ કરો.

કોમ્પ્યુટરાઇઝ્ડ ઓર્ડર એન્ટ્રીનો ઉપયોગ કરો.

દવાઓ, કન્ટેનર, દવાના રેકોર્ડ્સ અને પેશન્ટ ના કાંડા બેન્ડ પર બાર-કોડિંગનો ઉપયોગ કરો.

કોમ્પ્યુટરાઈઝડ પેશન્ટ ની માહિતીનો ઉપયોગ કરો.

ગાઇડેડ ડોઝ અલ્ગોરિધમનો ઉપયોગ કરો.

સ્ટાન્ડરડાઇઝ:

પ્રિસ્ક્રાઇબિંગ કન્વેન્શન્સ ને સ્ટાન્ડરડાઇઝ કરો.

કોઇ એરર-પ્રોન એબ્રીવીએશન નથી.

જેનરીક નેમ નો ઉપયોગ કરો.

‘યુનિટ્સ’ નો ઉપયોગ કરો, ‘યુ’ (સંક્ષેપ).

કોમ્પલેક્સ મેડીકેશન ના એડમીનીસ્ટ્રેશન માટે પ્રોટોકોલનો ઉપયોગ કરો (હેપરિન, ઇન્સ્યુલિન,કીમોથેરાપી).

ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશનના સમયને સ્ટાન્ડરડાઇઝ કરો.

દરેક મેડીસીન ની સ્ટોરમાં એક જ જગ્યાએ મેડીકેસન ને સ્ટોર કરો.

સિરીંજ પંપ જેવા એક પ્રકારના સ્ટાન્ડર્ડ ઇક્વીપમેન્ટ નો યુઝ કરવો.

અધર:

ઓર્ડરનું ટ્રાન્સક્રિપ્શન એલીમીનેટ કરવું.

ફાર્મસીમાં ઉપલબ્ધ ડ્રગ્સ ની પસંદગી લીમીટેડ કરો.

દરેક મેડીકેશન માટે ડોઝની સ્ટ્રેન્થ અને કોન્સન્ટ્રેશન લીમીટ કરવી.

જ્યાં લાગુ પડતું હોય ત્યાં, ફાર્મસીમાં I/V ફ્લુઇડ્સ ને મિક્સ કરો.

પેશન્ટ કેર યુનીટમા ઓટોમેટ ડિસ્પેન્સીન્ગ.

ફોર્સીન્ગ અને કોનસ્ટ્રેઇન (અવરોધ) ફન્કશન્સ નો યુઝ કરવો

ફોર્સિંગ ફંક્શન એ એક ઇફેક્ટીવ એરર-પ્રૂફિંગ પદ્ધતિ છે જે મેમરી પરની ડિપેન્ડેન્સી ને દૂર કરે છે અને ચેકલિસ્ટ્સ અને ડબલ-ચેક સિસ્ટમ્સનો ઉપયોગ કરે છે. જ્યાં સુધી કેટલીક શરતો પૂરી ન થાય ત્યાં સુધી અવરોધ આગળની એક્સન ને પ્રિવેન્ટ કરે છે.

ફાર્મસી કમ્પ્યુટર્સનો યુઝ કરવો જે એલર્જીની ઇન્ફોર્મેશન, પેશન્ટ નું વજન અને ઊંચાઈ એન્ટર કર્યા સિવાય કોઇપણ ઓર્ડર ભરશે નહીં.

ખાસ લુઅર-લોક સિરીંજ અને ઇન્ડવેલિંગ લાઇન્સનો ઉપયોગ કરો જે ફ્લુઇડ ઇન્ફ્યુઝ કરવામાં આવે તે પહેલાં મેળ ખાતી હોવી જોઇએ.

ડોઝ રેન્જ ચેક સાથે કોમ્પ્યુટરાઇઝ્ડ ઓર્ડર એન્ટ્રીનો યુઝ કરવો.

પ્રોટોકોલ્સ અને ચેકલિસ્ટનો સમજદારીપૂર્વક ઉપયોગ કરો

પ્રોટોકોલ્સ સ્ટાન્ડરડાઇઝેશન ને સપોર્ટ આપે છે.

ચેકલિસ્ટ નિર્ણાયક કાર્યોના રીમાઇન્ડર તરીકે સેવા આપે છે, ખાસ કરીને જ્યારે કોઈ અવગણનાના ગંભીર પરિણામો આવી શકે છે. તેઓ વ્યવહારમાં વ્યક્તિગત ભિન્નતાને ઘટાડે છે પરંતુ ગમેતેવી રીતે પાલન સાથે ભૂલનું સ્ત્રોત બની શકે છે.

નેગેટીવ્સ ધરાવતાં સ્ટેટમેન્ટસ ને અવોઇડ કરવા.

ખાતરી કરો કે દરેક વ્યક્તિ પ્રોટોકોલ અથવા ચેકલિસ્ટ પર સંમત થયા છે અને તે વાકેફ છે કે તે ઉપયોગમાં છે.

તેનું મૂલ્યાંકન કરવા અને અપડેટ કરવા માટે પ્રોટોકોલ અથવા ચેકલિસ્ટમાં રેગ્યુલર સુધારો કરો.

ઇન્ફોર્મેશન એક્સેસ માં ઇમ્પ્રુવ:

ઇન્ફોર્મેશન નો અભાવ એ એરરનું કોમન કોઝ છે.

નર્સિંગ યુનિટ્સ અને રાઉન્ડમાં ફાર્માસિસ્ટ અવેઇલેબલ રાખો.

કોમ્પ્યુટરાઇઝ્ડ ઓર્ડર એન્ટ્રી સિસ્ટમનો યુઝ કરવો.

એબનોર્મલ લેબોરેટ્રી વેલ્યુસ ને એલર્ટ આપવા માટે કોમ્પ્યુટરાઇઝ્ડ લેબોરેટરી ડેટાનો કરો.

બેડસાઇડ કેબિનેટમાં લેબોરેટરી રિપોર્ટ્સ અને દવાઓના રેકોર્ડ્સ મૂકો.

પ્રોટોકોલ અને ઓર્ડરિંગ માહિતી દર્દીઓના ચાર્ટ પર અને દવા રૂમમાં જ્યાં તેઓ સરળતાથી એક્સેસીબલ હોય ત્યાં મૂકો.

એલર્જી ધરાવતા પેશન્ટ માટે કલર-કોડ રિસ્ટબેન્ડ.

પેશન્ટ ને તેની મેડીકેશન, ડોઝ અને ફ્રીકવન્સી ની યાદી આપો.

રેગ્યુલર બેસીસ પર સ્ટાફને એરર અથવા નજીકના ચૂકી જવા અને ફિડબેક ને ટ્રૅક કરો.

વિજીલન્સ પર ડિપેન્ડન્સી ડિક્રીઝ કરવા:

હ્યુમન અટેન્સનની લીમીટ્સ છે. ફટીગ, રિપીટેટીવ ટાસ્ક અને વારંવાર બનતી ઘટનાઓની પરિસ્થિતિમાં તકેદારી રાખવી ડિફીકલ્ટ હોય છે.

ડબલ-ચેક સિસ્ટમનો યુઝ કરવો.

હાઇ રિસ્ક ની સિચ્યુએશન માં ઓટોમેટિક ડ્રગ ડોઝ ચેકિંગનો યુઝ કરવો.

ઇલેક્ટ્રોનિક મોનિટરનો યુઝ કરવો જે પેરામીટર્સ ઓળંગી જાય ત્યારે એલર્ટ આપે છે.

રિપીટેટીવ ફંક્શન્સ કરતી વખતે સ્ટાફને ફેરવો.

ડોકટરો, નર્સો, ફાર્માસિસ્ટ અને સહાયક કર્મચારીઓ માટે શિફ્ટ ડ્યુરેશન ને લીમીટ કરો.

હેન્ડલીન્ગ ઓવર ઓછી કરવું:

દવા પ્રણાલીની જટિલતા સામેલ લોકોની સંખ્યા અને તેમની વચ્ચે સોંપણીનું પરિણામ છે. સામગ્રી, માહિતી, લોકો, સૂચનાઓ અથવા પુરવઠાના સ્થાનાંતરણ દરમિયાન ઘણી ભૂલો થાય છે. આ ભૂલો આના દ્વારા ઘટાડી શકાય છે –

એડમીનીસ્ટ્રેશન માટે રેડી ટુ એડમીનીસ્ટ્રેશન પ્રોડક્ટ પ્રોવાઇડ કરવા.

યુનિટ-ડોઝ સિસ્ટમ્સનો યુઝ કરવો.

ફાર્માસિસ્ટ રાઉન્ડમાં પાર્ટીસીપેટ થાય છે.

ઓટોમેટેડ ડ્રગ ડિસ્પેન્સિંગ/ફિલિંગ સિસ્ટમ્સનો યુઝ કરવો.

કોમ્પ્યુટરાઇઝ્ડ પ્રિસ્ક્રિપ્શન ઓર્ડર એન્ટ્રીનો યુઝ કરીને.

ઓટોમેટ કેરફુલી:

ઓટોમેશન એ એરર ને ઘટાડી શકે છે જે પુનરાવર્તિત કાર્યોમાં અથવા વિગતવાર ધ્યાનની જરૂર હોય તેવા કાર્યોમાં થાય છે, જો કે તે જોખમી પણ બની શકે છે જ્યારે તે સ્ટાફને કાર્ય માટે ઓછી જવાબદાર લાગે છે. જો સિસ્ટમમાં ઇનપુટ્સ જનરેટ કરવામાં ભૂલ થઇ હોય તો તે ભૂલને પણ ગુણાકાર કરી શકે છે.

રેન્જ તપાસો અને ઓવરરાઇડ કેપેસીટી સાથે કોમ્પ્યુટરાઇઝ્ડ ઓર્ડર એન્ટ્રી સિસ્ટમ્સ નો યુઝ કરવો.

રેગ્યુલર્લી ઓટોમેશન ને બે વાર તપાસવા માટે સ્ટાફને ટ્રેઇન આપો.

ડ્રગ્સ ને આઇડેન્ટીફાય કરવા માટે બાર-કોડ ટેકનોલોજીનો યુઝ કરવો.

મેડીકેસન સાથે અસોસીએટેડ કોમન એરર નીચે મુજબ છે:

પુઅર્લી રીતે લખેલા દવાઓના ઓર્ડર.

ઇનકરેક્ટ ડાયલ્યુસન પ્રોસીઝર.

I/M, I/V, ઇન્ટ્રાથીકલ અને એપિડ્યુરલ પ્રીપેરેશન વચ્ચે કન્ફ્યુઝન.

સેમ મેડીકેશન ની ડિફરન્ટ સ્ટ્રેન્થ વચ્ચે કન્ફ્યુઝન.

કોન્સનટ્રેશન અને મેડીકેશન ની ટોટલ વોલ્યુમ પર અસ્પષ્ટ લેબલીંગ.

રોન્ગ ઇન્ફ્યુઝન રેટ.

પ્રોડક્ટ કે જે એકસરખા દેખાય છે અથવા સમાન અવાજ ધરાવે છે અથવા સમાન પેકેજિંગ ધરાવે છે.

ડ્રગ્સ ફોર્મ્સ(Drugs Forms) :

મેડીકેશન ને ઘણી રીતે ક્લાસિફાઇ કરવામાં આવે છે ઉદાહરણ તરીકે મેડીકેશન ના ક્લિનિકલ કમ્પોઝિશન, ક્લિનિકલ એક્શન અને તેની બોડી સિસ્ટમ ઉપર થેરાપ્યુટિક ઇફેક્ટ મુજબ ક્લાસિફાઇ કરવામાં આવે છે પ્રિપેરેશન્સ એ એડમિનિસ્ટ્રેશન ની મેથડ ને ડિટરમાઇન કરવામાં હેલ્પ કરે છે કોઇપણ માટે મેડીકેશન નું સૌથી ડિઝાયરેબલ ફોર્મ આપેલ પેશન્ટ એ ઘણા ફેક્ટર્સ દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે, ડિસીઝ ની કન્ડિશન, ક્લાઇન્ટ ની એજ, ક્લાઇન્ટ ની સ્વેલો કરવા માટેની એબીલીટી, ટ્રેઇન્ડ પર્સનલ ની અવેલીબિલિટી અને મેડીકેશન ની ડિલિવરી નું અમાઉન્ટ વગેરે. વધુમાં, એક જ મેડીસીન એ વિવિધ ડોઝની કોન્સન્ટ્રેશન માં પ્રીપેઇર કરી શકાય છે. અવેઇલેબલ ફોર્મ અને ડોઝ અને દવાઓની વિશાળ વિવિધતાને કારણે. તે મહત્વનું છે કે નર્સ દવાના ઓર્ડર પર ખૂબ ધ્યાન આપે અને સ્પેસીફાઇડ ફોર્મનું એડમીનીસ્ટ્રેશન કરે. ફાર્માસ્યુટિકલ પ્રીપેરેશન નું લીસ્ટ નીચે મુજબ છે :

ઓરલ પ્રિપેરેશન્સ(Oral preparations):

ટેબ્લેટ(Tablet) : પાઉડર મેડીકેશન ની કમ્પ્રેસ્ડ હાર્ડ ડિસ્ક. તે ઇઝી બ્રેકીન્ગ હોઇ શકે છે. આ સુગર કોટેડ હોઇ શકે છે અથવા કોહેશન તરીકે ફાઇન કોટિંગ હોઇ શકે છે.

સીરપ(Syrup): સુગર ના એક્વઅસ સોલ્યુશન નો યુઝ એ ઘણીવાર ડ્રગ્સ ના અનપ્લીઝન્ટ ટેસ્ટ અને ઇરીટેટેડ મેમ્બરેન ને છૂપાવવા માટે થાય છે.

સસ્પેન્શન(Suspension): લીક્વીડ ફોર્મ મા મેડીકેશન કે જે એડમિનિસ્ટ્રેશન પહેલાં હલાવી દેવી જોઇએ કારણ કે તે સેપરેટ થઇ જાય છે.

સ્પેન્સ્યુલ(Spansule): એક દવા કેપ્સ્યુલમાં એવી રીતે બનાવવામાં આવે છે કે તેના કન્ટેન્ટ એ ધીમે ધીમે બહાર આવે છે અને લાંબા સમય સુધી ઇફેક્ટ આપે છે.

પીલ(pill) : સિંગલ ડોઝ યુનીટ પાવડર ડ્રગ ને સીરપ જેવા લીક્વીડ સાથે મીક્સ કરીને અને મીક્સચર ને ગોળાકાર અથવા અંડાકાર આકારમાં ફેરવીને બનાવવામાં આવે છે. તે આજે ટેબલેટ્સ અને કેપ્સ્યુલ્સ દ્વારા રિપ્લેસ કરવામા આવે છે.

પાઉડર(powder) : એક છેલ્લે ગ્રાઉન્ડ ડ્રગ અથવા ડ્રગ્સ ના એડમીનીસ્ટ્રેશન પહેલાં લીક્વીડ સાથે ફ્રીક્વન્ટલી મિક્સ કરવામાં આવે છે.

લોઝેન્જ (ટોચે)( lozenges/ Toche) : ડિઝોલ્વ કરવા માટે માઉથમા રાખવામાં આવેલી ટેબ્લેટ અને તે ડ્રગ્સ અને કેટલીક સુગર અથવા સુખદાયક મટીરીયલ્સ નું કોમ્બીનેશન છે જે થ્રોટ ના પાછળના ભાગમાં ટીન્ગલીન્ગ સેન્સેસન ને રિલીવ કરે છે અને કફ ને સ્ટોપ કરે છે.

ઇમલ્શન(Emulsion): ઓઇલ બેઝની અંદર સસ્પેન્શન.

એલિક્સિર(Elixir): આલ્કોહોલ, સુગર અને વોટર ધરાવતાં સોલ્યુશનમાં એક્ટિવ મેડીસીન હોઇ શકે છે અથવા ન પણ હોય શકે.

કેપ્સ્યુલ(Capsule): જિલેટીન ના કન્ટેઇનરમાં પાવડરવાળી ડ્રગ્સ અથવા લીક્વીડ.

ટિંકચર(Tincture): પ્લાન્ટ માંથી મેળવેલી ડ્રગ્સ માંથી પ્રિપેર કરાયેલ આલ્કોહોલિક અથવા હાઇડ્રો આલ્કોહોલિક સોલ્યુશન.

અર્ક(એક્સટ્રેક્ટ/Extract): વેજીટેબલ અથવા એનિમલ્સ માંથી દવાની કોન્સનટ્રેટેડ પ્રિપેરેશન નો યુઝ એ સામાન્ય રીતે મેડીકેશન માં યુઝ માટે ડ્રગ ને પ્રિઝર્વ કરવા માટે થાય છે.

એક્વઅસ સસ્પેન્શન (Aqueous Suspension) : વોટર જેવા લીક્વીડ મા ફાઇનલી ડિવાઇડેડ એક અથવા વધુ ડ્રગ્સ.

એક્વઅસ સોલ્યુશન (Aqueous Solution) : વોટર માં ડિઝોલ્વ થયેલી એક અથવા વધુ ડ્રગ્

ટોપીક પ્રીપેરેશન(Topic preparation):

ક્રીમ(Cream) : નોન ગ્રેસી, સેમી સોલીડ પ્રીપેરેશન્સ ટોપીકલ એપ્લીકેશન માટે.

ઓઇન્ટમેન્ટ(Ointment): પેટ્રોલેટમ (વેસેલિન) માં ઓઇલ બેઝ અથવા ડ્રગ સાથે કમ્બાઇન્ડ ડ્રગ.

લોશન(Lotion): ઇમોલિયન્ટ લિક્વિડ જે સોલ્યુશન્સ અથવા સસ્પેન્શન હોઇ શકે છે કે જેને સ્કીન પર એપ્લાય કરવામાં આવે છે.

લિનિમેન્ટ(Liniment) : સ્કીન પર ઓઇલી લીક્વિડ યુઝ થાય છે.

જેલ અથવા જેલી(Gel or jelly): ક્લીયર સેમી સોલીડ સબસ્ટન્સ કે જે સ્કીન પર એપ્લાય કરવાથી લીક્વીફાઇ થાય છે.

વોટર્સ(waters): સેચ્યુરેટેડ સોલ્યુશન ઓફ વોલેટાઇન ઓઇલ્સ.

ટ્રાન્સડર્મલ પેચ (Transdermal patch) : પેચ માં મેડીસીન, જ્યારે સ્કીન પર એપ્લાય કરવામાં આવે છે, ત્યારે ગ્રેજ્યુઅલી, કન્ટ્રોલ્ડ એબ્ઝોર્પ્શન ની મંજૂરી આપે છે.

પ્લાસ્ટર(plaster): સોલીડ પ્રીપેરેશન્સ નો યુઝ એ કાઉન્ટરઇરીટન્ટ તરીકે અથવા એક્સટર્નલી યુઝ થતા એડહેસિવ તરીકે થાય છે.

સ્પિરિટ્સ(Spirits) : વોલેટાઇન સબસ્ટન્સ નું કોન્સન્ટ્રેટેડ આલ્કોહોલિક સોલ્યુસન.જે એસેન્સ તરીકે પણ ઓળખાય છે.

સપોઝિટરી(Suppository): જિલેટીનસ બેઝમાં કન્ટેઇન્ડ મેડીસીન, જ્યારે બોડી ટેમ્પરેચર પર ડિઝોલ્વ કરવામા આવે ત્યારે ડ્રગ્સ એ સ્લોલી રિલીઝ થય જાય છે.

પેસ્ટ (Paste): એક્સટર્નલ યુઝ માટે ઓઇન્ટમેન્ટ જેવી પ્રીપેરેશન, ફ્રીક્વન્ટલી થીક અને સ્ટીફ, ઓઇન્ટમેન્ટ કરતાં ઓછી સ્કીન મા પેનેટ્રેટ કરે છે.

અધર બ્રોડ ક્લાસિફિકેશન ઓફ ડ્રગ્સ (Other Broad classification of Drugs) :

મેડીકેશન ને તેમની મીકેનીઝમ ઓફ એક્સન, કમ્પોઝીશન, તેમના થેરાપ્યુટીક યુઝ વગેરેના આધારે અલગ અલગ રીતે ક્લાસીફાઇ કરવામાં આવે છે. તેમની એક્સન અનુસાર મેડીકેશન નું બ્રોડ ક્લાસીફીકેશન એ નીચે મુજબ છે :

એન્ટિબાયોટિક્સ : લીવીન્ગ માઇક્રોઓર્ગેનિઝમ્સ ના પ્રોડક્ટ્સ કે જે માઇક્રોઓર્ગેઝમ્સ ના ગ્રોથ ને ડિસ્ટ્રોય અથવા ઇન્હીબીટ કરવાની એબીલીટી ધરાવે છે. બ્રોડ સ્પેક્ટ્રમ એન્ટિબાયોટિક્સ માઇક્રો ઓર્ગેઝમ ની ઘણી જાતો સામે ઇફેક્ટીવ હોય છે.

એન્ટીડાયરીએટિક્સ:
એજન્ટો કે જે ઝેરી પદાર્થોને ડિટોક્સિકેટ કરીને અથવા ગેસ્ટ્રો ઇન્ટેસ્ટાઇન ના માઇક્રો ઓર્ગેનીઝમ્સ ને કીલ કરીને અથવા માત્ર ઇરીટેટેડ બોવેલ મ્યુકોઝા ને શાંત કરીને અને સ્પાઝમ ને રિડ્યુસ કરીને ડાયરીયા ની ટ્રીટમેન્ટ માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટિ ટ્યુસિવ્સ : મેડીકેશન કે જે કફ રીફ્લેક્સને ઇન્હીબીટ કરે છે, તે મુખ્યત્વે C.N.S માં કફ સેન્ટર પર કાર્ય કરે છે.

એન્ટિ-અસ્થેમેટિક્સ: એન્ટિ-અસ્થેમેટિક્સ ડ્રગ્સ કે જે અસ્થમાના એટેક્સ માં સીમ્પટોમેટીક રિલીફ આપે છે.બ્રોન્ચિઓલ્સના સ્મૂથ મસલ્સ ને રિલેક્સ કરે છે.

એનાલજેસિક્સ: એનાલજેસિક્સ એ એવી ડ્રગ્સ કે જે પેઇન ને રીલીવ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એનેસ્થેટિક્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે સેન્સેસન ને લોસ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીહેલ્મીન્થિક/ વર્મીફ્યુજીસ: એવી ડ્રગ્સ કે જે વોર્મ્સ ને ડિસ્ટ્રોય અને એક્સપેલ કરે છે.

એન્ટિપાઇરેટિક્સ: એન્ટિપાઇરેટિક્સ એ ફીવર ને રિડ્યુસ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીડોટ્સ:
પોઇઝન ની ઇફેક્ટ ને કોન્ટ્રેક્ટ કરવા માટે યુઝ થતા સબસ્ટન્સ ને એન્ટીડોટ્સ કહેવામાં આવે છે.

એન્ટીઇન્ફેકટીવ્સ : માઇક્રો ઓર્ગેનિઝમ ના ગ્રોથ ને રિડ્યુઝ કરવા માટે, તેને ઇન્હીબીટ કરવા માટે અને માઇક્રોઓર્ગેનિઝમ્સ ને કીલ કરવા માટે એન્ટી ઇન્ફેકટીવ યુઝ થાય છે.

એન્ટિ પ્ર્યુરિટિક્સ : એવી ડ્રગ્સ જે ઇચીન્ગમાં રાહત આપે છે.

એન્ટીઇન્ફ્લામેન્ટ્રી:
એવું એજન્ટ કે જે ઇન્ફ્લામેશન ના પ્રોગ્રેસ ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીકોઓરેગ્યુલન્ટ:
સબસ્ટન્સીસ કે જે લીવર માં ક્લોટીન્ગ થવા માટેના સબસ્ટન્સીસ ની રચનાને ઇન્હીબીટ કરવા અથવા દવાઓની પેરિફેરલ એક્સન માં ઇન્ટરફેરીન્ગ કરીને બ્લડ ક્લોટીન્ગ થવાની પ્રોસેસ ને રિડ્યુસ કરે છે

એન્ટીહીસ્ટામિન્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે હીસ્ટામીનની એક્સન ને બ્લોક કરે છે જેના કારણે એલર્જી પ્રિવેન્ટ અને રિલીવ થઇ શકે.

એન્ટાસીડ્સ:
એન્ટાસીડ્સ એ સબસ્ટન્સ કે જે હાઇડ્રોક્લોરિક એસિડ સાથે એક્શન કરે છે અને ગેસ્ટ્રીક સિક્રીસન ની એક્ટિવિટી ની રીડ્યુસ કરે છે.

કેથાર્ટિક્સ : સ્ટમક અને ઇન્ટેસ્ટાઇન માંથી ગેસને બહાર કાઢવા માટે વપરાતી મેડીકેશન.

(a) લક્ઝેટીવ્સ : ગેસને એક્સપેલ માટે માઇલ્ડ એક્સન ધરાવે છે.
(b) પર્ગેટિવ્સ : લક્ઝેટીવ્સ કરતાં વધુ પાવરફુલ હોય છે.
(c) ડ્રાસ્ટીક : વાયોલન્ટ એક્સન છે.

કોર્ટીકો-સ્ટીરોઇડ્સ: એડ્રેનલ કોર્ટેક્સમાંથી એક્સટ્રેક્ટ કરવામા આવેલી હોર્મોનલ દવાઓ તેઓને આ પ્રમાણે ગ્રુપ્ડ કરવામાં આવે છે:
(a) ગ્લુકો-કોર્ટિકોઇડ : જે પ્રોટીનને કાર્બોહાઇડ્રેટ્સમાં રૂપાંતરિત કરવા સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે.

(b) મિનરલો-કોર્ટિકોઇડ : જે સોડિયમ અને પોટેશિયમ મેટાબોલીઝમ ને રેગ્યુલેટ કરે છે.

(c) એન્ડ્રોજન : મેલ સેક્સ હોર્મોન એક્ટીવીટી.

એન્ટીકન્વલ્ઝન્ટ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે કન્વલ્ઝન્ટ ને પ્રિવેન્ટ અને ટ્રીટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ડ્રોજન : ટેસ્ટીસ અને એડ્રેનલ કોર્ટેક્સ દ્વારા સિક્રીટ થતા હોર્મોન્સ. તેઓ સ્ટીરોઇડ્સ છે જે સેકેન્ડરી મેલ કેરેક્ટેરાઇસ્ટીક્સ અને પ્રોટીન ટીશ્યૂસ ના નિર્માણ માટે સિન્થેસાઇઝ્ડ કરી શકાય છે.

એન્ટિસેપ્ટીક :
એવું સબસ્ટન્સ કે જે બેક્ટેરિયાના ગ્રોથ ને ઇન્હીબીટ કરે છે.

એસ્ટ્રીન્જન્ટ :
એવી ડ્રગ્સ કે જે ટીશ્યુસ ના કોન્ટ્રાક્શન્સ ને અને ડિસ્ચાર્જિસ ને અરેસ્ટ કરે છે.

એન્ટીફંગલ (એન્ટીમાઇકોટીક):
એવી ડ્રગ્સ કે જે ફંગાઇના ગ્રોથને પ્રિવેન્ટ કરે છે અને ફંગાઇના ડિસ્ટ્રક્શન કરવા માટે જવાબદાર હોય છે.

એન્ટીસ્પાઝમોડીક્સ :
એવી એજન્ટ કે જે સ્પાઝમોડીક પેઇન ને રીલીવ કરવા માટે યુઝ થાય છે અને મસલ્સ સ્પાઝમ ને રીલીવ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીએમેટીક્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે નોઝિયા અને વોમીટીંગ ને પ્રિવેન્ટ અને રીલીવ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીટ્યુબર્ક્યુલર:
એવી સ્પેસિફિક ડ્રગ્સ કે જે ટ્યુબરક્યુલોસીસ ના ટ્રીટમેન્ટ માટે યુઝ થાય છે.

બ્રોન્કોડાયલેટર્સ :
બ્રોન્કોડાયલેટર્સ એ સ્મુથ મસલ્સ સ્પાઝમ ને રીડયુઝ કરીને બ્રોન્કીઓલ મસલ્સને રિલેક્સ કરવા માટે યુઝ થતી ડ્રગ્સ છે.

કોગ્યુલન્ટ્સ : એવી ડ્રગ્સ કે જે બ્લડ ક્લોટિંગ થવાને વધારવામાં મદદ કરે છે
લીવર ના પ્રીકરસર્સ ના ફોર્મેશન અથવા મેડીકેશન માં પ્રેઝન્ટ ક્લોટીન્ગ ફેક્ટર્સ દ્વારા મેનેજ થાય છે.

સ્ટીમ્યુલન્ટ : ઓર્ગન્સ અને સિસ્ટમ ની ફંકશનલ એક્ટિવિટીસ ને ઇન્ક્રીઝ કરે છે.

ગેસ્ટ્રીક ટોનિક : એવી ડ્રગ્સ કે જે એપેટાઇટને પ્રમોટ કરે છે.

હાઇપોટેન્સિવ : બ્લડ પ્રેશર ઘટાડવા માટે કેપેબલ સબસ્ટન્સ.

હાઇપોગ્લાયકેમિક્સ : મેડીકેશન કે જે બ્લડ માં સુગર નું લેવલ રિડ્યુસ કરે છે.

હેમેટિનિક્સ : એક એજન્ટ જે બ્લડ માં હિમોગ્લોબિન ને વધારવાનું વલણ ધરાવે છે.

હોર્મોન્સ : તેઓ બોડી ના હોર્મોન્સ માટે સબસટીટ્યુસન છે.

કેરાટોલિટીક્સ : મેડીકેશન કે જે સ્કીન ના હોર્ની લેયર ને સોફ્ટ કરે છે અને તેને રિમૂવ કરવામા હેલ્પ કરે છે.

માયડ્રિયાટિક્સ : તે આઇસ ની પ્યુપિલ ને ડાયલેટ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

માયોટિક્સ : તે આઇસ નું પ્યુપીલ ને કોન્ટ્રાક્ટ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

મસલ્સ રિલેક્સન્ટ્સ :
મસલ્સ રિલેક્સન્ટ્સ એ મસલ્સ ની ફંકશનલ એક્ટિવિટી માટે યુઝ થાય છે.

નેઇલ ડીકન્જેસ્ટન્ટ : મેડીકેશન એ એન્ગોર્જ નેઝલ મ્યુકોઝા ને સ્રીન્કેજ પ્રોડ્યુસ કરે છે અને નેઝલ કન્જેસન થવામાં રાહત આપે છે.

ટ્રેન્ક્યુલાઇઝર્સ : એવી મેડીકેશન કે જે કંસિયસનેસ ને અફેક્ટ કર્યા વગર એન્ક્ઝીયસ , ડિસ્ટર્બ પેશન્ટ ની નર્વસ સિસ્ટમને કામ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

વર્મીફ્યુજ :
એવી ડ્રગ્સ કે જે વોર્મ્સ અને ઇન્ટેસ્ટાઇનલ પેરાસાઇટ્સને એક્સપેલ કરે છે.

કાર્મિનેટિવ્સ : મેડીકેશન કે જે સ્ટમક અને ઇન્ટેસ્ટાઇન માંથી ગેસને એક્સપલ્ઝન કરે છે.

કાસ્ટિક્સ: સબસ્ટન્સ કે જે લીવીન્ગ ટીશ્યુસ માટે ડિસ્ટ્રક્ટીવ હોય છે.

ડાયાફોરેટિક્સ : એવી ડ્રગ્સ કે જે સ્વેટગ્લેન્ડ ની એક્સન ને ઇન્ક્રીઝ કરે છે અને પરસ્પીરેશન ને ઇન્ડ્યુસ કરે છે.

ડાઇયુરેટિક્સ:
એવી મેડીકેશન કે જે યુરીન ના ફ્લો ઇન્ક્રીઝ કરે છે.

ડિટરજન્ટ્સ :
એક ક્લીન્ઝીન્ગ એજન્ટ.

ઇમેટિક્સ:
મેડીકેશન જે વોમિટીંગ પ્રોડ્યુસ કરે છે.

ઓક્સીટોકિક્સ :
એવી ડ્રગ્સ કે જે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન્સ ને સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે.

એક્સપેક્ટોરન્ટ્સ :
બ્રોન્કીયલ સિક્રીશન ને ઇન્ક્રીઝ કરે છે અને મ્યુકસ ના એક્સપલ્ઝન માં મદદ કરે છે.

એમનાગોગ્સ :
એમનાગોગ્સ ડ્રગ્સ એ મેડીકેશન એ મેન્સ્ટ્રુઅલ ડિસ્ચાર્જ ને સ્ટીમ્યુલેટ અને ફેવર કરે છે.

ઇમોલિયન્ટ : સ્કીન ને મુલાયમ, સોફ્ટ અને પ્રોટેક્શન આપતા સબસ્ટન્સીસ.

હિપ્નોટિક્સ : જે સ્લીપ ને ઇન્ડ્યુસ કરે છે.

હેમોસ્ટેટીક્સ : હેમરેજને કન્ટ્રોલ કરવા માટેનું એજન્ટ.

નાર્કોટીક્સ :
એવી ડ્રગ્સ કે જે સ્ટુપર અને કમ્પ્લીટ્લી ઇનસેન્સીબિલિટી પ્રોડ્યુસ કરે છે.

સ્કેબિસાઇડ્સ :
ટોપિકલ એન્ટિ-ઇન્ફેક્ટિવ નો ઉપયોગ સ્કેબીસ ની ટ્રીટમેન્ટ માં થાય છે.

સીડેટીવ્સ : બોડી એક્ટિવિટી ને ડીક્રીઝ કરે છે.

વાસોડાયલેટર્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે બ્લડ વેસેલ્સને ડાઇલેટ કરે છે અને બ્લડ પ્રેશરને રીડ્યુઝ કરે છે પરંતુ ઓટોમિક નર્વસ સિસ્ટમ ની એક્શન ને અફેક્ટ કરતી નથી.

વાઝોકોન્સ્ટ્રક્ટર્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે બ્લડ વેસેલ્સ ને કોન્સ્ટ્રીક્ટ કરે છે અને બ્લડ પ્રેશર ને રેઇઝ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

યુરીનરી એન્ટિસેપ્ટીક્સ :
કોઇપણ કાર્બનિક અથવા અકાર્બનિક કમ્પાઉન્ડ કે જ્યારે આપવામાં આવે છે, ત્યારે તે કિડની દ્વારા સિક્રીટ થાય છે અને તે યુરીનરી ટ્રેક માં બેક્ટેરિયાના ગ્રોથ ને ઇન્હીબીટ કરે છે અથવા સ્ટોપ કરે છે.

રૂટ્સ ઓફ મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન(Routes of Medication Administration)

મેડીકેશન એડમીનીસ્ટ્રેશન નો રુટ એ મેડીકેશન ની પ્રોપર્ટીસ, પેશન્ટ ની ફીઝીકલ અને મેન્ટલ કન્ડિશન પર અને ડિઝાયર્ડ થેરાપ્યુટીક ઇફેક્ટ પર ડિપેન્ડ કરે છે.જ્યારે નર્સ મેડીકેશન નું એડમિનિસ્ટ્રેશન કરે છે, ત્યારે નર્સએ તેની ફાર્માસ્યુટિકલ પ્રીપેરેશન અને તેના પ્રોપર રુટ્સ વિશે ખાતરી હોવી જોઇએ.મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટેના ડિફરન્ટ રુટ્સ છે:

ઓરલ રુટ,
સબલીન્ગ્વાઇનલ રુટ,
બકલ રુટ,
ઇન્હાલેશન અને નેબ્યુલાઇઝેશન, ઇન્ટ્રાઓક્યુલર રૂટ
ઇન્સ્ટીલેશન,
ઇન્સર્શન,
ઇમ્પ્લાન્ટેશન,

પેરેન્ટ્રલ રુટ
ટાઇપ્સ ઓફ પેરેન્ટ્રલ રુટ્સ:
ઇન્ટ્રાડર્મલ રુટ(ID),
સબક્યુટેનિયસ રુટ(SC),
ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર રુટ(IM),
ઇન્ટ્રાવિનસ રુટ(IV),
ઇન્ટ્રાઆર્ટીરિયલ રુટ,
ઇન્ટ્રાકાર્ડીયાક રુટ,
ઇન્ટ્રાથીકલ રુટ,
ઇન્ટ્રાઓસીયસ રુટ,
ઇન્ટ્રાપેરિટોનીયલ રુટ,
એપીડ્યુરલ રુટ,
ઇન્ટ્રાપ્લુરલ રુટ,
ઇન્ટ્રાઆર્ટિક્યુલર રુટ.

1)ઓરલ રુટ:

ઓરલ રુટ એ ઇઝીએસ્ટ અને મોસ્ટ કોમન્લી મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન માટે યુઝ થતો રૂટ છે જેમાં મેડીકેશન એ ઓરલ રુટ દ્વારા આપવામાં આવે છે અને તેને ફ્લુઇડ દ્વારા સ્વેલો કરવામાં આવે છે ઓરલ મેડિકેશન એ પેરેન્ટ્રલ રુટ ની મેડિકેશન ના કમ્પેરીઝન માં તેની ઓનસેટ ઓફ એક્શન એ સ્લોવર હોય છે અને તેની ઇફેક્ટ એ પ્રોલોન્ગ હોય છે ઓરલ રુટ મા સબલીન્ગ્વાઇનલ અને બકલ રૂટ નું પણ ઇનવોલ્વમેન્ટ થાય છે.

મોસ્ટ ઓફ પેશન્ટ માટે મેડીકેશન માટે ઓરલ એડમિનિસ્ટ્રેશન એ કન્વીનીયન્ટ,એફોર્ડેબલ, અને સેફ મેથડ છે.

2)સબલીન્ગ્વાઇનલ રુટ:

સબલિંગ્વાઇનલ એડમિનિસ્ટ્રેશન માં, સ્લોલી, ઇઝી અને અર્લી એબ્ઝોર્પ્શન માટે જીભ ની નીચે મેડીકેશન ને પ્લેસ કરવામાં આવે છે. સબલિંગ્યુઅલ રૂટ દ્વારા આપવામાં આવતી મેડીકેશન્સ એ સ્વેલો ન થવી જોઇએ કારણ કે થેરાપ્યુટીક ઇફેક્ટ એચીવ થશે નહીં. દા.ત. નાઇટ્રોગ્લિસરીન સબલિંગ્યુઅલ રુટ દ્વારા આપવામાં આવે છે, જ્યારે પેશન્ટ ને ચેસ્ટ પેઇન ની કમ્પલેઇન કરે છે. જ્યાં સુધી મેડીકેશન એ કમ્પ્લીટ્લી ડિઝોલ્વ ન થય જાય ત્યાં સુધી પીવા માટે કોઇ ફ્લુઇડ ન આપવું.

3)બકલ રુટ:

તેમાં સોલીડ મેડીકેશન ને માઉથ માં પ્લેસ કરવાનો સમાવેશ થાય છે જ્યાં સુધી મેડીકેશન એ ડિઝોલ્વ ન થય જાય ત્યાં સુધી ગાલની મ્યુકસ મેમ્બ્રેન ની અગેઇન્સ્ટ મા મેડીકેશન ને પ્લેસ કરવામાં આવે છે.પેશન્ટ ને સૂચના આપવામાં આવે છે કે તેઓ મેડીકેશન ને ચાવવી કે ગળી ન જાય અથવા તેની સાથે કોઇ લીક્વીડ ન પીવે. તે મ્યુકોઝા માં લોકલી રીતે અથવા પર્શન ની સલાઇવામા ગળી જાય ત્યારે સિસ્ટેમેટીકલી રીતે વર્ક કરે છે.

4) ઇન્હાલેશન અને નેબ્યુલાઇઝેશન:

મેડીકેશન ને શ્વાસ દ્વારા લંગ્સ માં લઇ જવા માટે નેબ્યુલાઇઝર અથવા વેન્ટિલેટર દ્વારા લોકલી અથવા સિસ્ટેમેટીક ઇફેક્ટ માટે ઇન્હાલેશન અને નેબ્યુલાઇઝેશન મેથડ દ્વારા મેડીકેશન આપવામાં આવે છે. ઇન્હાલેશન રૂટમાં મેડીકેશન ને નેઝલ પેસેજ દ્વારા એડમીનીસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે અથવા ટ્યુબને માઉથ માં પ્લેસ કરવામાં આવે છે અને ટ્રેકીયા સુધી પહોંચાડવામાં આવે છે આ મેડીકેશન ની લોકલ અને સિસ્ટમિક ઇફેક્ટ હોય છે.

5) ટોપીકલ એડમીનીસ્ટ્રેશન/ઇનક્શન(Induction):

તે સ્કીન પર મેડીકેશન નો યુઝ છે, જે સામાન્ય રીતે ફ્રીક્શન , રબીન્ગ (ટોપિકલ) ને કારણે થાય છે.

સ્કીન અને મ્યુકસ મેમ્બ્રેન પર એપ્લાય કરવામાં આવતી મેડીકેશન ની સામાન્ય રીતે લોકલ ઇફેક્ટ હોય છે. સિસ્ટેમેટીક ઇફેક્ટ ત્યારે જ થાય છે જ્યારે ક્લાયંટ ની સ્કીન થીન હોય અને મેડીકેશન નુ કોન્સન્ટ્રેશન વધારે હોય તેમજ સ્કીન સાથે મેડીકેશન એ લાંબા સમય સુધી કોન્ટેક્ટ માં હોય. મેડીકેશન એવી હોઇ શકે છે જે મ્યુકસ મેમ્બ્રેન પર ડિફરન્ટ્લી રીતે એપ્લાય કરવી પડે છે.

(i)ડાયરેક્ટ્લી લીક્વીડ અથવા ઓઇન્ટમેન્ટ એપ્લાય કરવું ઉ.દા: થ્રોટમાં gargles અને swabbing.

(ii)બોડી કેવીટી માં મેડીકેશન નું ઇન્શર્શન કરવું જેમ કે ઉ.દા : રેક્ટમ અથવા વજાઇનામા સપોઝીટરી.

(iii)બોડી કેવીટીમાં ફ્લુઇડ નુ ઇન્સ્ટીલીન્ગ : ઉ.દા. તરીકે ઇયર ડ્રોપ્સ, નેઝલ ડ્રોપ્સ, બ્લાડર અથવા રેક્ટલ ઇન્સ્ટીલેશન.

(iv) બોડી કેવીટીનું ઇરીગેશન : આઇસ, ઇયર , નોઝ, વજાઇના, બ્લાડર અને રેક્ટમનું ઇરીગેશન.

(V)સ્પ્રે: ઉ.દા. નોઝ એન્ડ થ્રોટ.

6) ઇન્ટ્રાઓક્યુલર રૂટ:

પેશન્ટ ની આઇસ માં કોન્ટેક્ટ લેન્સમાં મેડીકેશન નું એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામા આવે છે. Pilocarpine,એ ગ્લુકોમા માટે યુઝ થતી એક મેડીકેશન છે.

7) ઇન્સ્ટીલેશન:

ઇન્સ્ટીલેશનમા ડ્રગ ને લિક્વિડ ફોર્મ માં બોડી કેવીટી અથવા બોડીના ઓરીફીસ જેમ કે આઇસ, ઇયર્સ, રેક્ટમ અને વજાયનામા એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.

8)ઇન્સર્શન:

તેમા બોડી ના ઓરિફિસ માં ડ્રગ્સ ના સોલીડ ફોર્મ ને ઇન્ટ્રોડ્યુસ કરવામા આવે છે.

9) ઇમ્પ્લાન્ટેશન:

તેમા બોડી ની ટીશ્યુસ મા સોલીડ ડ્રગ્સ નું પ્લાન્ટીન્ગ અથવા પુટીન્ગ કરવામા આવે છે.

10) પેરેન્ટ્રલ રુટ:

પેરેન્ટ્રલ રુટ મા એલિમેન્ટ્રી ટ્રેક્ટ સિવાય બોડી માં અન્ય જગ્યાએ થેરાપ્યુટીક એજન્ટોનો એડમીનીસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.

ટાઇપ્સ ઓફ પેરેન્ટ્રલ રુટ્સ:

( A ) ઇન્ટ્રાડર્મલ રુટ(ID): ઇન્ટ્રાડર્મલ રુટ મા એપીડર્મીસ ની નીચે ડર્મીસ લેયર મા ઇન્જેક્શન આપવામાં આવે છે.(Intradermal injection 10-15° )

(B) સબક્યુટેનિયસ રુટ(SC): સબક્યુટેનિયસ રુટમાં ઇન્જેક્શન એ સ્કીનની ડર્મીસ લેયરની નીચે ટીશ્યુસમાં એડમિનિસ્ટર કરવામાં આવે છે.( Subcutaneous injection 45° )

( C )ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર રુટ(IM): ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલર રૂટમાં ઇન્જેક્શન એ મસલ્સ મા એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.(Intramuscular injection 90°)

( D )ઇન્ટ્રાવિનસ રુટ(IV): ઇન્ટ્રા વિનસ રૂટમાં મેડીકેશન ને વેઇન મા એડમિસ્ટર કરવામાં આવે છે.(Intravenous injection 25°)

( E )ઇન્ટ્રાઆર્ટીરિયલ રુટ: ઇન્ટ્રા આર્ટીરિયલ રૂટ માં મેડીકેશન ને ડાયરેક્ટ્લી આર્ટરીસ માં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે આ રૂટ એ મોસ્ટ કોમનલી એવા ક્લાઇન્ટ કે જેને આર્ટીરિયલ્સ ક્લોટ્સ હોય તેમાં યુઝ કરવામાં આવે છે.

( F )ઇન્ટ્રાકાર્ડીયાક રુટ:

ઇન્ટ્રા કાર્ડીયાક રુટમાં મેડીકેશન ને ડાયરેક્ટ્લી કાર્ડીયાક ટીશ્યુસમા એડમીનીસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે

( G )ઇન્ટ્રાથીકલ રુટ:

ઇન્ટ્રાથીકલ રુટ મા બ્રેઇન ના એક વેન્ટ્રિકલમાં સબએરાક્નોઇડ સ્પેસમાં પ્લેસ કરવામાં આવેલા કેથેટર દ્વારા એડમીનીસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.

( H )ઇન્ટ્રાઓસીયસ રુટ:

આ મેડીકેશન ને ડાયરેક્ટલી બોન મેરો માં ઇન્ફ્યુઝન કરવામા આવે છે. તેનો યુઝ ઇન્ફન્ટ અને ટોડલરમાં થાય છે જેમને ઇન્ટ્રાવાસ્ક્યુલર સ્પેસમાં પુઅર એક્સેસ હોય છે.

( I )ઇન્ટ્રાપેરિટોનીયલ રુટ:

ઇન્ટ્રા પેરિટોનિયલ રૂટમાં મેડીકેશન ને ડાયરેક્ટ્લી પેરીટોનીયલ કેવીટીમાં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે જેમાં મેડીકેશન એ સર્ક્યુલેશનમાં એબ્ઝોર્બ થાય છે.મોસ્ટલી એન્ટીબાયોટિક્સ અને કીમોથેરાપ્યુટિક્સ એ ઇન્ટ્રા પ્લુરલ રૂટ દ્વારા એડમિનિસ્ટર કરવામાં આવે છે.

( J )એપીડ્યુરલ રુટ:

એપિડ્યુરલ સ્પેસ માં કેથેટર દ્વારા મેડીકેશન કે જે એનેસ્થેસિયોલોજિસ્ટ દ્વારા મૂકવામાં આવે છે જે પોસ્ટઓપરેટીવ્લી પછી એનાલજેસીયા ના એડમીનીસ્ટ્રેશન માટે યુઝ થાય છે.

( K )ઇન્ટ્રાપ્લુરલ રુટ:

ઇન્ટ્રા-પ્લ્યુરલ માં ચેસ્ટ વોલ દ્વારા અને ડાયરેક્ટલી પ્લ્યુરલ સ્પેસમાં મેડીકેશન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે. કીમોથેરાપ્યુટિક્સ,એન્ટિબાયોટિક્સ આ રુટ દ્વારા આપવામાં આવે છે તેમજ પરસીસ્ટન્ટ પ્લ્યુરલ ઇફ્યુઝન ને રિઝોલ્વ કરવા માટે પણ આપવામાં આવે છે.

( L )ઇન્ટ્રાઆર્ટિક્યુલર રુટ:

ઇન્ટ્રા આર્ટિક્યુલર રૂટમાં મેડીકેશન ને જોઇન્ટમાં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.

નર્સિંગ રિસ્પોન્સિલિટી ઇન સ્ટોરેજ એન્ડ મેઇન્ટેનન્સ ઓફ ડ્રગ્સ (Nursing responsibility in Storage and maintenance of Drugs) :

નર્સ એવા પર્શન છે જે ચોવીસ કલાક સર્વીસીસ આપે છે અને મેડીસીન ના સ્ટોરેજ અને મેઇન્ટેઇનન્સ માટેની મેઇન રિસ્પોન્સીબીલીટીસ તેમની હોય છે.

મેડીકેશન એ મેડીસીન કેબિનેટમાં સ્ટોર થવી જોઇએ. દરેક વોર્ડને આ મેડીસીન કેબિનેટ પ્રોવાઇડેડ કરવી જોઇએ.

મેડીસીન કેબિનેટ બધી મેડીસીન ને સ્ટોર થવા માટે પૂરતી મોટી હોવી જોઇએ.

મેડીસીન કેબિનેટ એ નર્સ રૂમની નજીક એક અલગ રૂમમાં રાખવી જોઇએ.

રૂમમાં હેન્ડ વોશિંગ ફેસિલિટીસ અવેઇલેબલ હોવી જોઇએ.

લેબલ્સ ને ક્લિયર્લી રીડ કરવા માટે રૂમમાં સાથે સાથે કેબિનેટમાં પણ એડીક્યુએટ લાઇટ સોર્સીસ અવેઇલેબલ હોવી જોઇએ.

મેડિસિન કબ્બટ ને સેપરેટ રૂમમાં રાખવું જોઇએ અને ત્યાં એડીક્યુએટ લાઇટ અને હેન્ડ વોશિંગ ફેસેલીટીસ અવેઇલેબલ હોવી જોઇએ.

ડિફરન્ટ કેટેગરીઝ માટેની ડ્રગ્સ માટે સેપરેટ બોક્સ અથવા કમ્પાર્ટમેન્ટ હોવા જોઇએ.

ડ્રગ્સને આલ્ફાબેટીકલી અરેન્જ કરવી જોઇએ જેના કારણે ઇઝીલી મળી શકે.

મેડીસીન ની ડિફરન્ટ કેટેગરીસ જેમ કે મિક્સચર, ટેબ્લેટ અને ઇન્જેક્શન માટે અલગ-અલગ કમ્પાર્ટમેન્ટ્સ હોવા જોઇએ અને બધી દવાઓ આલ્ફાબેટીકલ્સ પ્રમાણે રાખવી જોઇએ.

બધી પોઇઝનિયસ ડ્રગ્સ એ સેપરેટ રાખવી જોઇએ અને તે ડ્રગ્સમાં સેપરેટ લોક એન્ડ કી હોવી જોઇએ અને તેના પર રેડ ઇન્ક દ્વારા પોઇઝન એવું માર્ક કરેલું હોવું જોઇએ.

પોઇઝનિયસ ડ્રગ્સ માટે હેડ નર્સ એ રિસ્પોન્સિબલ હોય છે.

બધી જ પોઇઝનિયસ ડ્રગ્સ એ રજીસ્ટરમાં એન્ટર કરેલી હોવી જોઇએ અને તેને રેગ્યુલર્લી ચેક કરવું જોઇએ.

ડ્રગ્સ માટેનું કન્ટેનર એ એઇર ટાઇટ કેપ દ્વારા કવર થયેલું હોવું જોઇએ.

દરેક ડ્રગ્સને રેગ્યુલર્લી ચેક કરવી જોઇએ અને રિપ્લેસ કરવી જોઇએ અથવા જો ડ્રગ્સ નો કલર,ઓર્ડર અને કન્સીસ્ટન્સીમાં એબનોર્માલિટીસ હોય તો તેને ફાર્મસીમાં પાછી રિટર્ન કરવી જોઇએ.

વેક્સિન,સેરા, એન્ટિબાયોટિક્સ આ બધી જ દવાઓ માટે એક રેફ્રિજરેટર અવેઇલેબલ હોવું જોઇએ કારણકે આ બધી ડ્રગ્સ એ રૂમ ટેમ્પરેચર પર ડિસ્ટ્રોય થઇ શકે છે.

એવી ડ્રગ્સ કે જે રૂમ ટેમ્પરેચર પર ડીસ્ટ્રોય થઇ શકે છે જેમ કે વેક્સિન, એન્ટીબાયોટિક્સ વગેરે મેડીકેશન ને રેફ્રિજરેટર્સમાં રાખવી જોઇએ.

બધી દવાઓ યોગ્ય રીતે અને સરસ રીતે લેબલવાળી હોવી જોઇએ. લેબલમાં દવાનું નામ, કમ્પોઝિશન, સ્ટ્રેન્થ અને ડોઝ હોવું જોઇએ.

દરેક વોર્ડમાં વોર્ડ માટે સ્ટોક કરાયેલી તમામ મેડીસીન ને સમાવવા માટે એક લાર્જ અલગ દવાનું કબાટ હોવું જોઇએ.

ઓઇલી મેડીકેશન ને અલગ ટ્રેમાં અથવા વોટરપ્રૂફ કાગળના ટુકડામાં રાખવી જોઇએ જેથી શેલ્ફ ને સોઇલીન્ગ ન થાય.

એમરજન્સી ડ્રગ્સ એ રેડીલી અવેઇલેબલ હોય તેવી પ્લેસ પર રાખવી જોઇએ જેના કારણે એમરજન્સી સમય દરમિયાન રેડિલી અને ઇઝીલી લઇ શકાય.

બધી મેડીકેસન/ડ્રગ્સ એ વોર્ડ અને પેશન્ટ ની જરૂરિયાતો અનુસાર અનુક્રમિત હોવી જોઇએ અને હંમેશા તાળા અને ચાવી હેઠળ રાખવી જોઇએ

દરેક મેડીટેશન ની એક્સપાયરી ડેટ રેગ્યુલર્લી ચેક કરવી જોઇએ અને તેને રિપ્લેસ કરવી જોઇએ.

ઇલીજીબલ લેબલવાળી મેડીકેશન ને બોટલમાંથી બહાર ન લેવી જોઇએ.

• નર્સે ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશનના 10 નિયમો ધ્યાનમાં લેવા જોઇએ. આ છે:
• રાઇટ પેશન્ટ,
• રાઇટ ડ્રગ,
• રાઇટ ડોઝ,
• રાઇટ ટાઇમ,
• રાઇટ રુટ,
• રાઇટ ડોક્યુમેન્ટેશન,
• રાઇટ ટુ રીફ્યુઝ,
• રાઇટ અસેસમેન્ટ,
• રાઇટ ઇવાલ્યુએશન,
• રાઇટ એજ્યુકેશન.

ટાઇપ્સ ઓફ મેડીકેશન એક્શન (થેરાપ્યુટિક ઇફેક્ટ, સાઇડ ઇફેક્ટ, ટોક્સીક ઇફેક્ટ, એલર્જીક રિએક્શન, ડ્રગ ટોલરન્સ, ડ્રગ ઇન્ટરેક્શન્સ):

મેડીકેશન ની એક્સન એ જુદી જુદી હોય છે. ત્યાં વ્યક્તિગત ડિફરન્સીસ છે જે મેડીકેશન ની એક્સન્સ ને ઇન્ફ્લુઅન્સ કરે છે. તેથી, નર્સ માટે ક્લાયન્ટ દ્વારા લેવામાં આવતી અથવા ક્લાઇન્ટ ને આપવામાં આવતી મેડીસીન ની વિવિધ ઇફેક્ટ ને સમજવી ઇમ્પોર્ટન્ટ હોય છે.

થેરાપ્યુટીક ઇફેક્ટ: થેરાપ્યુટીક ઇફેક્ટ એટલે મેડીકેશન ની એક્સપેક્ટેડ અને ડિઝાયર્ડ ફિઝિયોલોજીકલ ઇફેક્ટ છે. ડ્રગ્સ એ નીચે મુજબની થેરાપ્યુટિક ઇફેક્ટ માટે એડમિનિસ્ટર્ડ કરવામાં આવે છે:

A)હેલ્થ ને પ્રમોટ કરવા માટે: પર્શન ની ડિસીઝ ની અગેઇન્સમાં રેસિસ્ટન્સ ને ઇન્ક્રીઝ કરવા માટે જેમ કે વિટામિન્સ અને મિનરલ્સ.

B)ડિસીઝ ને ડાયગ્નોઝ કરવા માટે : જેમ કે બેરિયમ સલ્ફેટ એ X ray સ્ટડીઝ માં યુઝ કરવામાં આવી છે.

C) ડિસિઝ ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે : જેમ કે વેક્સિન્સ અને એન્ટીસેરા.

d) ડીસીઝ ને ટ્રીટ કરવા માટે : ઉદાહરણ તરીકે ડીગોક્સીન કે જે નોર્મલ ફંક્શન્સ ને રિસ્ટોર કરવા માટે યુઝ થાય છે અને થાઇરોક્સિન જ્યારે બોડીમાં ડેફિશીયન્સી હોય ત્યારે યુઝ કરવામાં આવે છે.

સાઇડ ઇફેક્ટ : સાઇડ ઇફેક્ટ એ મેડીકેશન ના કારણે થતી અનઇન્ટેન્ડેડ,સેકન્ડરી ઇફેક્ટ છે.આ હાર્મલેસ અથવા હાર્મફુલ હોઇ શકે છે. જ્યારે સાઇડઇફેક્ટ વધુ હોય છે, ત્યારે વ્યક્તિ દવાનો ઉપયોગ બંધ કરી શકે છે. ઉ.દા. એમ્પીસિલિન લેવાથી ઇન્ટેસ્ટાઇન માં તકલીફ પડે છે.

ટોક્સિક ઇફેક્ટ : ટોક્સિક ઇફેક્ટ એ એક ઇફેક્ટ ત્યારે ડેવલોપ થાય છે જ્યારે પર્શન એ પ્રોલોન્ગ પિરિયડ સુધી મેડીકેશન ને કન્ઝ્યુમ કરે છે અને મેડીકેશન એ બ્લડમાં એક્યુમ્યુલેટ થાય છે અને મેટાબોલીઝમ અને એક્સક્રીસન એ અલ્ટર થાય છે ત્યારે ટોક્સિક ઇફેક્ટ જોવા મળે છે. મેડીકેશન એ બોડી માં એક્યુમ્યુલેશન થાય છે જે લેથલ ઇફેક્ટ કરી શકે છે. એન્ટિડોટ્સ વિવિધ પ્રકારની મેડીકેશન ની ટોક્સીસીટીસ ની ટ્રીટમેન્ટ મા મદદ કરી શકે છે. દા.ત. નાલોક્સોન નો યુઝ એ ઓપીયોઇડ ટોક્સિસીટી ની ટોક્સીક ઇફેક્ટ ને રિવર્સ કરવા માટે થાય છે.

એલર્જીક રિએક્સન્સ : આ ઇમ્યુનોલોજીકલી મીડીયેટેડ રિએક્સન્સ છે જે ડ્રગ્સ ની થેરાપ્યુટીક ઇફેક્ટ સાથે સંબંધિત નથી. ડ્રગ અથવા તેના મેટાબોલાઇટ્સ એન્ટિજેન તરીકે કાર્ય કરે છે જે એન્ટિબોડી રચનાને પ્રેરિત કરે છે. દવાના નિયમિત સંપર્કમાં આવવાથી એલર્જીક રિએક્સન્સ થઇ શકે છે. ઉ.દા. સ્કીન રિએક્સન, રેસ્પીરેટરી ટ્રેક (બ્રોન્કોસ્પેઝમ), વગેરે.

ડ્રગ ટોલરન્સ: તે ડ્રગ ને ટોલરેટ કરવામાં પર્શન ની ઇનએબીલીટી છે અને જે અનપ્રેડીક્ટેબલ હોય છે.

ડ્રગ ઇન્ટરેક્શન: તે ડ્યુરેશન અથવા અન્ય મેડીકેશન દ્વારા એક મેડીકેશન ની ફાર્માકોલોજિકલ ઇફેક્ટ ની તીવ્રતામાં ફેરફાર છે.

જ્યારે બે મેડીકેશન ને એકસાથે આપવામાં આવે છે, ત્યારે તેમની ઇફેક્ટ એ તેમની વ્યક્તિગત ઇફેક્ટ ના સરવાળા કરતાં વધુ અથવા ઓછી હોય શકે છે. પરંતુ કેટલીકવાર અનવોન્ટેડ ડ્રગ ની ઇન્ટરેક્શન્સ એ સિવ્યર ટોક્સીસીટી નું કારણ બની શકે છે.

ડ્રગ ઇન્ટરેક્શન એ આ હોઇ શકે છે:

(i) ઇન વિટ્રો – સિરીંજમાં મેડીકેશન નું મીક્સીન્ગ એ કેમીકલ અથવા ફીઝીકલ ઇન્ટરેક્સન્સ નું કારણ બની શકે છે.

(ii) ઇન વિવો : મેડીકેસન લીધા પછી બોડી માં ફાર્મોકાઇનેટિક હોઇ શકે છે (ઇફેક્ટ ની એક્ટેન્ટ અથવા ડ્યુરેશન માં ચેન્જીસ ઇન્ફ્લુઅન્સ, એબ્ઝોર્પ્શન, ડિસ્ટ્રીબ્યુશન,મેટાબોલીઝમ અથવા બીજી મેડીકેશન દ્વારા એક્સક્રીસન દ્વારા પ્રોડ્યુસ થઇ શકે છે) અને (ફાર્માકોડાયનેમિક (ડ્રગ્સ એ સમાન રીસેપ્ટર્સ પર કાર્ય કરે છે અથવા ફિઝીયોલોજીકલ સિસ્ટમ રિઝલ્ટ એડિટિવ, સિનર્જિસ્ટિક અથવા એન્ટાગોનીસ્ટ ઇફેક્ટમા) ઇન્ટરેક્સન્સ કરે છે.

એડવર્સ ઇવેન્ટસ : આને મેડીકેશન ની સિવ્યર રીસ્પોન્સ તરીકે ગણવામાં આવે છે. આ અનએક્સપેક્ટેડ ઇફેક્ટ હોઇ શકે છે જે ડ્રગ ટેસ્ટીન્ગ દરમિયાન આઇડેન્ટીફાઇ ન હતી ઉ.દા. અર્ટકૅરીયા, રેસીસ , પ્રુરાઇટસ અથવા રાઇનાઇટીસ.

આઇડીયોસીન્ક્રેટીક રિએક્સન્સ : અનપ્રેડીક્ટેબલ ઇફેક્ટસ, જેમાં કોઇ વ્યક્તિ મેડીકેશન પ્રત્યે વધુ પડતી રિએક્સન્સ આપે છે અથવા
ઓછી રિએક્સન્સ આપે છે અથવા નોર્મલ કરતાં અલગ રિએક્સન આપે છે. ઉ.દા. સીડેટીવ્સ મેડીકેશન લેતી વ્યક્તિ સુસ્તીને બદલે એક્સટ્રીમ્લી એજીટેટેડ અથવા એક્સાઇટેડ થઇ શકે છે.

ટેરેટોજેનિક ઇફેક્ટ : પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન આપવામાં આવે ત્યારે ફીટલ ની એબનોર્માલિટીસ ને પ્રોડ્યુસ કરવાની મેડીકેસન ની એબીલીટી હોય છે.

ફેક્ટર્સ ઇન્ફ્લુએન્સિંગ્સ ડ્રગ એક્સન્સ (Factors influencing Drug Actions):

ડેવલોપમેન્ટલ ફેક્ટર્સ : પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન, વુમન એ મેડીકેસન લેવામાં ખૂબ જ સાવધ રહેવું જોઇએ. કેટલીક મેડીકેશન કે જે પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન લેવામાં આવે છે તે એન્ટાયર પ્રેગનેન્સી દરમિયાન રિસ્ક નું કારણ બને છે પરંતુ ફર્સ્ટ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમિયાન સૌથી વધુ રિસ્ક નું કારણ બને છે, આ સમય દરમિયાન ફિટસ ના વાઇટલ ઓર્ગન્સ અને ફંક્શન્સ ની રચના ને કારણે મોટાભાગની મેડીકેશન્સ એ પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન કોન્ટ્રાઇન્ડીકેટેડ હોય છે કારણ કે ફીટસ પર ઘણી એડવર્સ ઇફેક્ટ થાય છે.

ઇન્ફન્ટ ને સામાન્ય રીતે તેમના બોડી સાઇઝ અને તેમના ઓર્ગન્સ ની ઇમમેચ્યોરિટી, ખાસ કરીને લીવર અને કિડનીને કારણે સ્મોલ ડોઝ ની જરૂર પડે છે.
એડોલેસન્સ અથવા એડલ્ટ હૂડમાં, અગાઉ સહન કરાયેલી મેડીકેસન પ્રત્યે એલર્જીક રિએક્સન્સ થઇ શકે છે.
ઓલ્ડર એડલ્ટ્સ સાથે આવતા ફિઝીકલી ચેન્જીસ ને કારણે ઓલ્ડર એડલ્ટ્સ ની મેડીકેશન પ્રત્યે ડિફરન્ટ રિસ્પોન્સ હોય છે. આ ચેન્જીસ માં લીવર અને કિડનીના ફંક્શન્સ માં ઘટાડો થાય છે, જે બોડી માં ડ્રગ્સ ના એક્યુમ્યુલેશન મા પરિણમી શકે છે. ઓલ્ડર એડલ્ટ્સ માં ગેસ્ટ્રિક મોટીલીટી, ગેસ્ટ્રિક એસિડનું પ્રોડક્સન્સ અને બ્લડ ફ્લોમાં ઘટાડો થાય છે, જે ડ્રગ્સ ના એબ્ઝોર્બસન્સ માં ઇમ્પેઇરમેન્ટ નું કારણ બની શકે છે.

એજ: યંગ ચિલ્ડ્રન્સ ને ડ્રગ્સ ની ઓછી માઉન્ટ ની જરૂર હોય છે કારણ કે તેમના શરીરનું વજન ઓછું હોય છે, બ્લડ બ્રેઇન બેરિયર પુઅર્લી રીતે રચાયેલી હોય છે, અને હીપેટીક એન્ઝાઇમની ડેફીસીયન્સી હોય છે જે ડ્રગ્સ ના મેટાબોલીઝમ માટે રિસ્પોન્સીબલ હોય છે સાથે રિનલ ક્લિયરન્સમાં ઘટાડો થાય છે.

રિનલ ફંક્શનમાં ઘટાડો અને મેટાબોલીમ ના રેટ માં ઘટાડો થવાને કારણે એલ્ડર્લી પીપલ્સ ને ઓછા ડોઝની જરૂર પડે છે.

જેન્ડર : મેલ અને વુમન એ મેડીકેશન્સ પ્રત્યે અલગ રીતે રિએક્સન્સ આપે છે તેના બે મુખ્ય કારણો છે:
ફેટ અને વોટર ના ડિસ્ટ્રીબ્યુશન માં ચેન્જીસ અને હોર્મોન્સમાં તફાવત. વુમન નું વજન મેન કરતાં ઓછું હોવા છતાં, તેમની પાસે પ્રમાણસર વધુ એડીપોઝ ટીશ્યુસ હોય છે, મેન માં વુમન કરતાં વધુ બોડી ફ્લુઇડ હોઇ શકે છે. કેટલીક દવાઓ ફેટ માં વધુ સોલ્યુબલ હોય છે, જ્યારે અન્ય પાણીમાં વધુ સોલ્યુબલ હોય છે. તેથી, મેન કેટલીક મેડીકેશન એ વુમન કરતાં વધુ ઝડપથી એબ્ઝોર્બ કરી લે છે અને હોર્મોનલ ચેન્જીસ ને કારણે, વુમન માં ડ્રગ ની એક્સન્સ ની વધુ ઇફેક્ટ પડે છે.

બોડી વેઇટ: બોડી વેઇટ એ ડાયરેક્ટલી મેડીકેશન ના ડોઝ પર અફેક્ટ કરે છે જેમાં બોડીવેઇટ એ વધારે હોય ત્યારે મેડીકેશન ના વધારે ડોઝની રિક્વાયરમેન્ટ રહે છે.

જિનેટિક ફેક્ટર : જીનેટીક ફેક્ટર એ વ્યક્તિના ડ્રગ્સ ના મેટાબોલિઝમ માટે જરૂરી એન્ઝાઇમ ના સિન્થેસીસ માં રિસ્પોન્સિબલ હોય છે.

કલ્ચરલ, ઇથનીક અને જીનેટીક ફેક્ટર્સ : ક્લાઇન્ટ નો ડ્રગ પ્રત્યે નો રિસ્પોન્સ એ ક્લાઇન્ટની એજ, જેન્ડર, સાઇઝ અને બોડી કમ્પોઝિશન પર ઇન્ફલુન્સ કરે છે. રિએક્એશન માં આ વિવિધતાને ડ્રગ પોલિમોર્ફિઝમ કહેવામાં આવે છે. જીનેટીકલી એવા જીન્સ કે જે લીવરમાં મેટાબોલિઝમ કરવા માટે ડિફરન્ટ હોય છે જેમાં અમુક ક્લાઇન્ટ નું મેટાબોલિઝમ રેટ એ સ્લો હોય છે જ્યારે અમુક ક્લાઇન્ટ નો મેટાબોલિઝમ રેટ એ રેપિડ હોય છે તેથી મેટાબોલિઝમ રેટ એ ડ્રગ્સ ના મેટાબોલીઝમ માં ઇફેક્ટ કરે છે. તેથી, રેસ એ મેડીકેશન ના રિસ્પોન્સ ને અફેક્ટ કરી શકે છે. તેને જીનેટીક પોલીમોર્ફિઝમ કહેવામાં આવે છે.અમુક ઇથનીક ગ્રુપ માટે, કેટલીક મેડીકેશન એ ઉપચારાત્મક માત્રામાં સારી રીતે કામ કરી શકે છે પરંતુ તે દવાના ક્લાસીફીકેશન ના અન્ય ચયાપચય માટે ટોક્સીક હોઇ શકે છે. કલ્ચરલ ફેક્ટર્સ અને પ્રથાઓ પણ દવાની ક્રિયાને અસર કરી શકે છે દા.ત. હર્બલ ઉપાય (દા.ત. ચાઇનિસ હર્બલ જિનસેંગ) સૂચવેલ મેડીકેશન ના પ્રીસ્ક્રીપ્શન ને ઝડપી અથવા ધીમું કરી શકે છે.

ઇલનેસ અથવા ડિસીઝ : ઇલનેસ અને ડીસીસ એ ડ્રગની એક્સન ને અફેક્ટ કરે છે ઉદાહરણ તરીકે એસ્પિરિન એ જે ક્લાઇન્ટને ફીવર હોય તેનું બોડી ટેમ્પરેચર રીડયુઝ કરે છે પરંતુ જે ક્લાઇન્ટને ફીવર હોતો નથી તેના બોડી પર ઇફેક્ટ બતાવતી નથી ડ્રગ એક્શન એ એવા ક્લાઇન્ટ કે જેને સર્ક્યુલેટ્રી, લીવર અને કિડની ડિસ્ફંક્શન હોય તેમાં અલ્ટર થઇ શકે છે.

ઇન્ટરકરંટ ઇલનેસ એ ડ્રગ્સ ના એલિમિનેશનમાં માં મોડીફાઇ અને રિસેપ્ટર ની સેન્સિટીવીટી માં અફેક્ટ કરે છે. કિડનીએ ડ્રગ્સને એક્સક્રીટ કરે છે પરંતુ જ્યારે રીનલ ફંક્શન ઇમ્પેઇર થાય છે ત્યારે એવી રીનલ ડીસીઝમાં નોર્મલ ડોઝ વાળી મેડીકેશન નું પણ બોડીમાં હાઇ અમાઉન્ટ માં એક્યુમ્યુલેશન થાય છે આમ લીવર અને કિડની ડીસીસ એ ડ્રગ્સ ના મેટાબોલિઝમ અને એલિમિનેશન માં અફેક્ટ કરે છે.

એન્વાયરમેન્ટ : ક્લાઇન્ટ નું એન્વાયરમેન્ટ એ ડ્રગ્સ ની એક્શન ને અફેક્ટ કરે છે પર્ટિક્યુલર્લી જેમનું બિહેવ્યર અને મૂડ અલ્ટર થયેલું હોય. એન્વાયરમેન્ટલ ટેમ્પરેચર એ હંમેશા ડ્રગ્સ ની એક્ટિવિટી ને અફેક્ટ કરે છે. જ્યારે એન્વાયરમેન્ટલ ટેમ્પરેચર હાઇ હોય છે, ત્યારે પેરિફેરલ બ્લડ વેસેલ્સ ડાયલેટ થાય છે, આમ વાસોડિલેટર ની ક્રિયાને તીવ્ર બનાવે છે. તેનાથી વિપરીત, ઠંડા વાતાવરણમાં શરદી વાસો કોન્સ્ટ્રીક્સન્સ નું કારણ બને છે જે વાસોડિલેટર ની એક્સન ને અટકાવે છે પરંતુ વાસોકોન્સ્ટ્રિક્ટર્સ ની એક્સન ને વધારે છે.

ટાઇમ ઓફ ડ્રગ્સ એડમિનિસ્ટ્રેશન: ઓરલ મેડીકેશન એ જમ્યાના બે કલાક પહેલાં લેવામાં આવતી મેડીસીન એ જમ્યા પછી લેવામાં આવતી દવા કરતાં વધુ ઝડપથી કામ કરે છે. જો કે, કેટલીક દવાઓ, ઉદાહરણ તરીકે, આયર્નની પ્રિપ્રેશન ગેસ્ટેરોઇન્ટેસ્ટાઇનલ ટ્રેક ઇરીટેટ કરે છે અને મીલ પછી આપવાની જરૂર રહે છે.

સાયકોલોજીકલ ફેક્ટર્સ : મેડીકેશન્સ એ શું કરી શકે છે તે અંગે ક્લાઇન્ટ ની એક્સપેક્ટેસન્સ એ મેડીકેસન ના રિસ્પોન્સ ને અસર કરી શકે છે. દા.ત. એક ક્લાયન્ટ જે માને છે કે કોડીન એનાલજેસિક તરીકે બિનઅસરકારક છે તે આપ્યા પછી પેઇન માંથી કોઇ રાહત અનુભવી શકતી નથી.

ન્યુટ્રીશનલ સ્ટેટસ /ડાયટ : માલન્યુટ્રીશન, બોડી માસ અને પ્રોટીનની ડેફીસીયન્સી ના કારણે એન્ઝાઇમની એક્ટીવીટીસ માં રિડક્શન થાય છે.

ન્યુટ્રીશન્સ એ મેડીકેશન ની એક્શન ની અફેક્ટ કરે છે ઉદાહરણ તરીકે વિટામિન કે ( K ) એ મોસ્ટલી ગ્રીન લીફી વેજીટેબલ્સમાં હોય છે કે જે વારફારીનની ઇફેક્ટિવનેસ ને ડિક્રીઝ કરે છે. જ્યારે મિલ્ક એ ટેટ્રાસાઇક્લીન એન્ટીબાયોટિક્સ ના એબ્ઝોર્બસન્સ માં ઇન્ટરફેર કરે છે.

રૂટ્સ ઓફ એડમિનિસ્ટ્રેશન : રેટ કે જેના પર એક્સન ની શરૂઆત થાય છે અને થેરાપ્યુટી રિસ્પોન્સ ની તીવ્રતા જે પરિણામ આપે છે. ઇન્ડીવિઝ્યુઅલ પેશન્ટ માટે મેડીકેશન સ્યુટેબીલીટી નક્કી કરવા માટે એડમિનિસ્ટ્રેશન માટેના રૂટ ની ચોઇસ એ ક્રુસીયલ હોય છે.

પ્રોસીઝર ઓફ એડમીનીસ્ટેરીન્ગ ઇન્ટ્રા વિનસ મેડીકેશન (Procedure of Administering IV medication):

ડેફીનેશન :

ઇન્ટ્રાવિનસ રૂટમાં મેડીકેશન ને વેઇન માં એડમિનિસ્ટર કરવામાં આવે છે.

આર્ટીકલ્સ :

• પ્રિસ્ક્રાઇબ ડ્રગ (એમ્પ્યુલ અથવા વાયલ),
• ડિસ્પોઝેબલ સિરીંજ વિથ નીડલ્સ
• 10 ml – 1
• 5 ml -2
• કવર્ડ કન્ટેઇનર માં સ્પિરિટ સ્વોબ,
• કિડની ટ્રે અને પેપર બેગ,
• એમ્પ્યુલ ફાઇલર,
• નોર્મલ સલાઇન એમ્પ્યુલ 5 ml- 1,
• ટ્રીટમેન્ટ ચાર્ટ.

સ્ટેપ્સ ઓફ પ્રોસિઝર :

પ્રિલિમિનરી અસેસમેન્ટ:

• પેશન્ટને આઇડેન્ટિફાઇ કરવા.
  પેશન્ટનુ નેમ, બેડ નંબર, એજ, સેક્સ, રજીસ્ટ્રેશન નંબર અને ડાયગ્નોસીસ ને આઇડેન્ટીફાય કરવા.
• ડ્રગના ટાઇપ, ડોઝ અને એડમિનિસ્ટ્રેશન માટેના ટાઇમ માટે ફિઝિશિયન પ્રિસ્ક્રિપ્શન ને ચેક કરવું.
• પેશન્ટને એડમિનિસ્ટર કરવામાં આવેલી ડ્રગ નો લાસ્ટ ડોઝ ક્યારે આપવામાં આવેલો હતો તે ફાઇન્ડ આઉટ કરવા માટે પેશન્ટના ટ્રીટમેન્ટ ચાર્ટને ચેક કરવું.
• જ્યારે મેડીકેશન એમ્પ્યુલ માંથી પ્રિપેઇર કરતા હોય ત્યારે પ્રોસિઝર પેશન્ટ ને એક્સપ્લેઇન કરવી.
• પ્રોપર્લી હેન્ડ વોશ કરવા.

પ્રીપેરીંગ મેડીકેશન ફ્રોમ એમ્પ્યુલ:

• એમ્પ્યુલ માંથી મેડીકેશન પ્રિપેઇર કરતી વખતે જ્યાં સુધી ફ્લુઇડ એ એમ્પયુલ ના નેક માંથી ડાઉન મુવ થઇ જાય ત્યાં સુધી ફિંગર વડે એમ્પ્યુલ ના ટોપ પર લાઇટ્લી ટેપ કરવું.
• એમ્પ્યુલ ના નેક ઉપર એમ્પ્યુલ ફાઇલર ને રબ કરવું.
• એમ્પ્યુલ ના નેકની અરાઉન્ડમાં સ્વોબ ને પ્લેસ કરવું.
• ક્વિક્લી અને ફિર્મલી રીતે એમ્પ્યુલ ના નેક ને બ્રેક કરવું.
• એમ્પ્યુલ ઓપનિંગની સેન્ટર મા સિરીંજ સાથે અટેચ થયેલી નીડલ ઇન્સર્ટ કરવી. નીડલ ની ટીપ અથવા શાફ્ટને એમ્પ્યુલની કિનારી ને ટચ કરવા માટેની મંજૂરી આપશો નહીં.
• ધીમેધીમે પાછળ ખેંચીને અને એમ્પ્યુલ ને ટિલ્ટ કરીને સિરીંજમાં નોર્મલ સલાઇન ભરો. કિડની ટ્રેમાં ખાલી એમ્પ્યુલ મૂકો.
• વધારાના એઇર બબલ્સ ને એક્સપેલ કરવા, એમ્પ્યુલમાંથી નીડલ ને રિમુવ કરવી, બેરલ ઉપર ની તરફ સિરીંજ ની ટીપ સાથે પકડી રાખો. બબલ્સ ને બેરલની ટોપ તરફ વધારવા માટે સિરીંજ ની બાજુ પર ટેપ કરો. ત્યારબાદ એઇર ને ઇજેક્ટ કરવા માટે પ્લન્જર ને અપવાર્ડ તરફ પુશ કરવું.
• કવર્ડ નીડલને સિરીંજ સાથે અટેચ કરવી અને ત્યારબાદ તેને ટ્રે માં મૂકવી.

પ્રીપેરીન્ગ મેડીકેશન ફ્રોમ વાયલ:

• વાયલમાં રહેલા રબર સીલ ને એક્સપોઝ કરવા માટે ‌તે રબર સીલ ને સ્ટરાઇલ રાખીને વાયલ ઉપર રહેલા કેપ કવરીન્ગ ને રીમુવ કરવું.
• સિરીંજ ને પકડી રાખો અને નીડલ ની કેપ દૂર કરો.સિરીંજમા એઇર ના અમાઉન્ટને વાયલ માંથી લેવાતી મેડીકેશન ના અમાઉન્ટ ને ઇક્વીવેલન્ટ એઇર ને એસ્પીરેટ કરવા માટે પ્લન્જર ને પાછળ ખેંચવું.
• નીડલ ની ટીપ એ બેડેવલ્ડ ટીપ સાથે વાયલ ના રબર સીલ ની સેન્ટરમાં એન્ટર કરવી અને ત્યારબાદ ઇન્સર્શન સમય દરમિયાન નીડલ ની ટીપ પર પ્રેશર એપ્લાય કરવું.
• વાયલ ની એઇર સ્પેસમાં એઇર એન્ટર કરો. બેરલ અને પ્લન્જર પર મજબૂત પકડ રાખીને વાયલ ને ઊંધી કરો. જરૂરી મેડીકેશન સાથે સિરીંજ ભરો અને કિડની ટ્રેમાં એમ્પટી વાયલ મૂકો.
• વધારાના એઇર બબલ્સ ને એક્સપેલ કરવા, વાયલ માંથી નીડલ ને રિમુવ કરવી, બેરલ ઉપર ની તરફ સિરીંજ ની ટીપ સાથે પકડી રાખો. બબલ્સ ને બેરલની ટોપ તરફ વધારવા માટે સિરીંજ ની બાજુ પર ટેપ કરો. ત્યારબાદ એઇર ને ઇજેક્ટ કરવા માટે પ્લન્જર ને અપવાર્ડ તરફ પુશ કરવું.
• કવર્ડ નીડલને સિરીંજ સાથે અટેચ કરવી અને ત્યારબાદ તેને ટ્રે માં મૂકવી.
• અસેસમેન્ટ ઓફ આઇ.વી. સાઇટ(IV site)એન્ડ પેટન્સી ઓફ આઇ.વી કેન્યુલા( IV cannula) :
• ફિર્મ સર્ફેસ ઉપર પેશન્ટ ના લીંબને પ્લેસ કરવા.
• પેશન્ટના આઇ.વી.સાઇટ ને અસેસ કરવું તેમાં કોઇ પણ રેડનેસ,એડીમાં,ટેન્ડરનેસ તથા લીકેજ છે કે કેમ તે પ્રોપર્લી ચેક કરવું.
• 1 ml ડિસ્ટલ વોટર થી ભરેલી 10 ml ની સિરીંજ લો તેને I.V કેન્યુલા સાથે અટેચ કરવી. I.V કેન્યુલા ની પેટન્ટન્સી નું અસેસમેન્ટ કરવા માટે અને બ્લડ ને એસ્પિરેટ કરવા માટે સિરીંજ ના પ્લન્જર ને ધીમેથી પાછળ ખેંચો. કેન્યુલામાથી સિરીંજ માં જો બ્લડ પાછું આવે તો તેનો અર્થ એ કે કેન્યુલા પેટન્ટ છે અથવા I.V કેન્યુલા ને ડિસ્ટીલ્ડ વોટર સાથે ઇરીગેટ કરવામા આવે અને જો કેન્યુલામા જો ત્યાં કોઇ રેઝીઝ્ટન્ટ ન હોય તો તેનો અર્થ એ કે કેન્યુલા પેટન્ટ છે.
• એડમિનિસ્ટરીંગ ઇન્ટ્રા વિનસ મેડિકેશન:
• કેન્યુલા ના હબ ને સ્પીરીટ સ્વોબ વડે ક્લીન કરવું અને તેને પ્રોપર્લી ડ્રાય થવા દેવું.
• આઇ.વી. કેન્યુલાના કેપને રીમુવ કરવી અને ત્યારબાદ મેડીકેશન ફિલ્ડ થયેલી સિરીંજને આઇ.વી. કેન્યુલા સાથે અટેચ કરી મેડીકેશન ને સ્લોલી ઇન્જેકટ કરવી.
• મેડીકેશન એડમિનિસ્ટર કર્યા બાદ સીરિઝને રીમુવ કરી IV કેન્યુલા ને રિકેપ કરવી.
• એડમિનિસ્ટરીંગ નોર્મલ સલાઇન:
• નોર્મલ સલાઇન થી ભરેલી સિરીંજ ને I.V કેન્યુલા સાથે અટેચ કરવી.
• ધીમે ધીમે 2 ml નોર્મલ સલાઇન ને પુશીન્ગ અને ઇન્ફ્યુઝ કરીને ઇન્જેક્ટ કરો અને જ્યારે 0.5 ml સલાઇન બાકી રહે ત્યારે તે ચાલે છે, પછી પ્રેશર થી અને ઇમીડીયેટલી ફ્લશ કરો અને તરત જ I.V કેન્યુલાની ટીપ એક્સટર્નલી પ્રેશ કરવી.સિરીંજને રિમુવ કરવી અને I.V કેન્યુલા ને રીકેપ કરો.
• આફ્ટર કેર :

વેસ્ટ ને એપ્રોપ્રિએટ રિસેપ્ટેકલ માં ડિસ્કાર્ડ કરવું.

યુઝ્ડ થયેલા આર્ટીકલ્સ ને પ્રોપર્લી વોશ કરી રિપ્લેસ કરવા.

પ્રોપર્લી હેન્ડ વોશ કરવા.

ત્યારબાદ ટ્રીટમેન્ટ ચાર્ટમાં ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશન કર્યા માટે નો ડોઝ, રુટ, અને ટાઇમ ને પ્રોપર્લી રેકોર્ડ કરવું.