fluid and electrolyte-part-૨ (deepali)
Homeostasis (હોમિયોસ્ટેસિસ)
◙ Write (short notes) Regulation of fluid balance or Homeostasis of fluid
એક નોર્મલ બોડીમાં fluid બેલેન્સ એ નોર્મલ હોય છે.
બેલેન્સ નો મતલબ ઇન્ટ્રા સેલ્યુલર ,એક્સ્ટ્રા સેલ્યુલર તથા પ્લાઝમા અને બોડીનું ટોટલ વોટર વોલ્યુમ એ કોન્સ્ટન્ટ હોય છે.
નોર્મલ કન્ડિશનમાં બોડી નું ટોટલ વોટર વોલ્યુમ એ હોમિયોસ્ટેસિસ body ને નોર્મલ કરવા માટે જવાબદાર હોય છે.
♠ બોડી ફ્લૂઈડ નું રેગ્યુલેશન એ હાઇપોથેલેમસમાં (Hypothalamus) થાય છે.(osmoreceptor)
હાઇપોથેલેમસ એ ડાયજેસ્ટીવ ટ્રેક માંથી ફ્લુઇડ ને રિસીવ કરે છે.
બોડી ફ્લુઇડ નું રેગ્યુલેશન ( ADH := Anti diuretic hormone) ના દ્વારા થાય છે.
હ્યુમન બિંગ ની બોડીમાં જ્યારે ફ્યુડ વોલ્યુમ અથવા બ્લડ વોલ્યુમ ઓછું થયું હોય ત્યારે તેને activate કરવા માટે રાસ (RAAS) એટલે કે (રેનીન એનજીઓટેન્સિન aldosterone સિસ્ટમ એ એક્ટિવેટ થાય છે.
જ્યારે બ્લડ વોલ્યુમ અથવા બોડીનું fluid વોલ્યુમ ઓછું થાય છે ત્યારે juxtaglomerular cells કે જે kidney ના બાઉમેન્સ કેપ્સુલ મા આવેલા હોય તે રેનીન hormone નુ secretion કરે છે.
હવે જ્યારે લીવરમાંથી angiotensine hormone નુ secretion થાય છે.
ત્યારે રેનીન હોર્મો એ angiotensinogen ને angiotensine-1 માં કન્વર્ટ કરે છે.
હવે લન્ગ્સ માંથી ( ACE:= angiotensine coverting enzyme ) એ સિક્રેટ થાય છે.
કે જે angiotensine-1 ne angiotensine-2 માં કન્વર્ટ કરે છે.
angiotensine 2 એ vasoconstriction તરીકે કામ કરે છે.
તેના કારણે બ્લડ વેસલ્સ એ સંકોચાય છે અને બ્લડનું અમાઉન્ટ increase થાય છે તથા fluid અમાઉન્ટ પણ increase થાય છે.
તથા એનજીઓટેન્સિન 2 એ એડ્રીનલ ગ્લેન્ડને (Adrenaline Gland) એક્ટિવેટ કરે છે અને તેમાંથી આલ્ડોસ્ટેરોન (aldosterone )હોર્મોનને રિલીઝ કરે છે.
આ હોર્મોન એ સોડિયમનું રીએબ્ઝોબશન કરે છે તેના કારણે વોટરનું રિટેન્શન થાય છે.
તેના કારણે બ્લડનું વોલ્યુમ પણ વધે છે અને બ્લડ પ્રેશર પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
હવે બીજી તરફ જોઈએ તો જ્યારે બોડીમાં fluid volume ઓછું થતું હોય છે.
ત્યારે બોડી ના posterior pituitary ગ્લેન્ડમાંથી
એ ડી એચ( ADH := Anti diuretic hormone) એટલે કે એન્ટી ડાય યુરેટિક હોર્મોન એ રિલીઝ થાય છે.
જ્યારે ડાયયુરેક હોર્મોન (Diuretic Hormone) એ બોડી માં retained( જમા) થયેલા ફ્લુઇડને excrete કરે છે.
જ્યારે એન્ટિ ડાયયુરેટિક હોર્મોન એ બોડીમાં જ્યારે ડીહાઇડ્રેશનની કન્ડિશન હોય ત્યારે રિલીઝ થાય છે.
તેના કારણે fluid એ બોડીમાં જ રહે છે .
અને બોડીમાં ડિહાઇડ્રેશનની કન્ડિશનને પ્રિવેન્ટ કરી શકાય છે .
આમ બોડી નું ફ્લુડ બેલેન્સ ને નોર્મલ રાખવા માટે એ.ડી.એચ એટલે કે
એન્ટિ ડાય યુરેક હોર્મોન( antiduretic hormone) અને ડાયયુરેટીકહોર્મોન ( diuretic hormone)એ બંને અગત્યનો ભાગ ભજવે છે.
(Review mechanism of regulating fluid and electrolyte movement)
◙ explain the movement of body fluid/fluid exchange processes. ( બોડી ફ્લુઇડ અને ફલ્યુડ એક્સચેન્જની પ્રોસેસને વર્ણવો)
ફ્યુઈડ, ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ,ગેસ, અને સ્મોલ મોલેક્યુલ્સ એ
સેમીપરમિએબલ મેમ્બરેન માં ફ્રી મૂવ થઈ શકે છે .
અને આ સેમીપરમીએબલ મેમ્બરેન બે કમ્પાર્ટમેન્ટ ને સેપરેટ (અલગ) કરે છે .
અને તેમાં ઓક્સિજન અને ન્યુટ્રીયંટ્સ એ સેલ દ્વારા carry કરવામાં આવે છે.
અને સેલ માંથી વેસ્ટ પ્રોડક્ટ એ રીમુવ થાય છે.
અને આ પ્રોસેસ એ એક્ટિવ ટ્રાન્સપોર્ટ અને પેસિવ ટ્રાન્સપોર્ટ બંને દ્વારા થઈ શકે છે.
એક્ટિવ ટ્રાન્સપોર્ટનું એક ઉદાહરણ તરીકે સોડિયમ પોટેશિયમ પંપ( sodium potassium pump) છે.
એક્ટિવ ટ્રાન્સપોર્ટમાં જે સબસ્ટન્સ હોય તે સેલની સરફેસ ઉપર રહે છે અને તે સેલની અંદર તરફ ટ્રાન્સપોર્ટ થાય છે.
♠ પેસિવ ટ્રાન્સપોર્ટ ના ઉદાહરણમાં (passive transport)
1.Diffusion (ડીફ્યુઝન)
2.Osmosis (ઓસ્મોસીસ)
3.Ultrafiltration (અલ્ટ્રાફિલ્ટરેશન)
નો સમાવેશ થાય છે.
♠ Active transport (એક્ટીવ ટ્રાન્સપોર્ટ):=
♠ Sodium potassium pump (સોડીયમ પોટેશિયમ પમ્પ) :=
સોડિયમ પોટેશિયમ પંપ એ સેલ મેમ્બરેન માં હોય છે.
તેમાં આયન્સ (ions) આવેલા હોય છે.
આમાં કંટીન્યુઅસલી સોડિયમ આયનને સેલની બહાર રહેવા દેવામાં આવે છે.
અને પોટેશિયમ આયનને સેલની અંદર રહેવા દેવામાં આવે છે.
અને આ મુખ્યત્વે એટીપી( ATP:= adenosine triphosphate) દ્વારા થાય છે.
Each Atp એ બ્રોકન થાય છે અને ત્રણ સોડિયમ આયન( 3 Na+) ની સેલ ની બહાર રાખે છે
તથા બે પોટેશિયમ( 2 k+) આયર્નની સેલ ની અંદર રાખવામાં મદદ કરે છે.
અને તેના કારણે સેલ ની અંદર સોડિયમ નું depleted હોય છે અને તેના કારણે ઇલેક્ટ્રિકલ ગ્રેડિયન્ટ અને કોન્સન્ટ્રેશન ગ્રેડિયન્ટ એ ક્રિએટ થાય છે.અને ફ્લુઇડ બેલેન્સ જળ્વાઇ છે.
♠ example of passive transport:=
1) Diffusion:=
ડિફયુઝન એ એવી પ્રોસેસ છે કે જેમાં( એટમ્સ ,આયન,
molecules)એ હાયર concentration થી લોવર કોન્સન્ટ્રેશન તરફ ટ્રાન્સપોર્ટ થાય છે.
અને આ મુમેન્ટ એ કોન્સન્ટ્રેશન ગ્રેડિયન્ટ સાથે થાય છે.
અને આ ડીફયુઝનમાં સોલ્યુશન molecules એ semipermiable membrane મા હાયર કોન્સન્ટ્રેશનથી લોવર કોન્સન્ટ્રેશન તરફ ટ્રાન્સપોર્ટ થાય છે.
2) osmosis:=
ઓસ્મોસીસ એ એવી પ્રોસેસ છે કે જેમાં વોટર (water) નું લોવર કોન્સન્ટ્રેશન તરફથી હાયર કોન્સન્ટ્રેશન તરફ semipermiable membrane થી ટ્રાન્સપોર્ટ થાય છે.
સોલ્યુટ ના કોન્સન્ટ્રેશન ને osmolarity કહે છે.
3)filteration:=
ફિલ્ટરેશન એવી પ્રોસેસ છે કે જેમાં વોટર અને બીજા ડિફ્યુઝેબલ પાર્ટીકલ એ membrane માંથી move થઈ શકે છે.
અને આ મુખ્યત્વે એના કારણે થાય છે .
કે સેમી પરમીએબલ મેમરેનની એક બાજુએ કોન્સન્ટ્રેશન વધુ હોય છે અને એક બાજુનું કોન્સન્ટ્રેશન ઓછું હોય છે.
♠ composition of body fluid
1) વોટર એ ઓલ બોડી component મા મેઇન કમ્પોનન્ટ તરીકે વર્ક કરે છે.
2) વોટર એ 45% – 75% જેટલું હોય છે.
3) sources of water include:=
ingested foods and liquid metabolic water.
4) solutes are broadly classified in to:=
electrolyte are inorganic salts,all acid, bases and some protein.
nonelectrolyte := example glucose, lipids, creatinine, and urea.
electrolyte have greater osmotic power than nonelectrolyte.
♠ Electrolyte composition of body fluid
1) Extracellular fluid:=
Sodium ( Na+) is major cation.
2) Intracellular fluid:=