યુનિટ – 8
ડીસીસ ઓફ ધ નર્વસ સિસ્ટમ
હેડેક
ઇન્ટ્રોડક્શન
- હેડેક કોમન કમ્પ્લેન છે મોટા ભાગે માથાના આગળના ભાગમાં દૂખાવો થતો હોય છે. ઘણી વખત ટેમ્પોરલ અને ઓક્સીપીટલ રીજીયનમાં પણ દુઃખાવો થતો હોય છે. હેડેકની ફરીયાદ પ્રસંગોપાત કે કાયમી હોઈ શકે છે. તે માઈલ્ડ અથવા સિનિયર ફોર્મમાં હોઈ શકે છે.
ડેફીનેશન
- માથામાં થતા ધીમા અને લાંબા સમયના દુખાવાને હેડેક કહે છે.
ટાઈપ્સ
હેડેકના ઘણા બધા પ્રકાર હોય છે જેમાના કેટલાક નીચે મુજબ છે.
1. સિમ્પલ હેડેક
- આ પ્રકારનુ હેડેક થોડા સમય માટે હોય છે અને તે માઈલ્ડ એનાલ્જેસીક લેવાથી સારું થઈ જાય છે.
કોઝિસ
- વરી ઓર એન્ઝાઈટી
- ઉંઘ પુરી ન થવાથી
- નર્વ પર ટેન્શન આવવાથી
- અમુક પ્રકારના ખોરાક લેવાથી
- આંખમાં સ્ટ્રેઈન પડવાથી
- અપચાના લીધે
- કબજીયાતના લીધે
- માસીક ધર્મના કારણે
રોલ ઓફ એ.એન.એમ/હેલ્થ વર્કર ઇન હેડેક
- ફિઝિકલ અને મેન્ટલ રેસ્ટ આપવો
- માથા પર હળવો મસાજ કરવો
- શાંત વાતાવરણ પુરુ પાડવું.
- સારા વેન્ટીલેશનવાળો રૂમ રાખવો
- પર્સનલ હેલ્થ હેબિટ સુધારવા દર્દીને સમજાવું
- દર્દીને ખોટી ચિંતા છોડી દેવા સમજાવવું
- ચશ્માના નંબર હોય તો તે ચેક કરાવી ચશ્મા પહેરવા કહેવું.
- જે પ્રકારના ખોરાકથી હેડેક થતું હોય તે પ્રકારનો ખોરાક ન લેવા કહેવું.
- આંખને વધુ પડતુ સ્ટ્રેઈન ન પડે તેનું ધ્યાન રાખવું.
- આંખ માટે આરોગ્ય શિક્ષણ આપવું. જેમાં વિટામીન-A વાળો ખોરાક લેવા સમજાવવું જેમાં લીલાં પાંદડાવાળા શાકભાજી, પીળા ફળો. ગાજર વગેરે લેવા કહેવું.
- નાના બાળકો ને વિટામીન-A ના પુરેપુરા ડોઝ આપવા.
- વાંચતી વખતે પુરતો પ્રકાશ મળી રહે અને પાછળથી મળી રહે તેનું ધ્યાન રાખવું.
- સતત વાંચવાનું હોય ત્યારે આંખને વચ્ચે વચ્ચે આરામ આપવો.
- ચાલુ બસ કે ટ્રેનમાં વાચવું નહીં.
- આંખમાં કઈ પણ તકલીફ હોય અને તેના કારણે હેડેક હોય તો આંખ ડોક્ટર પાસે ચેક કરાવી તેનો ઈલાજ કરાવવા સમજાવવું.
2. માઈગ્રેન (આધાશીશી )
આમાં માથુ એક બાજુની સાઈડમાં જ દુ:ખે છે. ભાગ્યેજ બન્ને સાઈડ દુ:ખે છે. આમાં માથાનો દુ:ખાવો તીવ્ર હોય છે જેને થ્રોમ્બીંગ પ્રકારનો દુ:ખાવો કહે છે.