CHN-2-UNIT NO.2 Health care delivery system

Health care delivery system
a) Heath care concept and trends
b) Health care services – Public sector, Rural,
Urban
c) Private sector
d) Public Private Partnership (PPP)
e) Other agencies
f) Indigenous systems of medicine Ayurvedha,
yoga, unani, siddha and homeopathy
(AYUSH)
g) Voluntary health services
h) National Health Programmes
i) Nurse role in health care services

HEALTH CARE DELIVERY SYSTEM

💜 Health for all by 2000 AD

1978માં ઇન્ટરનેશનલ લેવલે alma ata માં ભરાયેલ પરિષદમાં જાહેર થયેલ ભારત સરકારે તેના દેશના દરેક નાગરિકોને 2000 સાલમાં આરોગ્યમય જીવન, રોગોથી મુક્ત અને સ્વસ્થ રહેવાના જે સુચનો થયા તેના માટે national health policy તૈયારી કરી. જેમાં health for all by 2000 A.D ના achievement માટે કાર્ય કરવામાં આવશે તેવું નક્કી કરવામાં આવ્યું. ભારત સરકારે national policy માં અમુક ચોક્કસ goal સિદ્ધ કરવાનું નક્કી કર્યું, જે 1985- 95 અને 2000 સુધીમાં દરેક goal સિદ્ધ કરવા એવો નક્કી થયું.

Community health care એ health care delivery માટેનું holistic approach છે જે individual and Community ની health અને well-being ને improving કરવા પર focus કરે છે.

અહીં community health care સાથે સંકળાયેલ some key points આપેલા છે,

1.Preventive care

Community health care એ preventive measures ને emphasize કરે છે, જેમકે health education, screenings, vaccinations and lifestyle intervention જે wellness ને promote કરે છે અને disease ને occur થતા પહેલા prevent કરે છે.

2.Population helath

તે entire populations or community ની helath need જાણે છે, considering factors su h as demographics, socioeconomic status, environmental conditions તેમજ health care services ને access કરે છે.

૩.Health promotion and education

Health care એ health literacy ને promote કરે છે.

Individual and Community ને તેમના health વિશે માહિતગાર કરવા સક્ષમ બનાવે છે.

જેમાં helath education campaigns, community outreach programme and local organizations સાથેનું partnership વગેરેને involve કરવામાં આવે છે કે જેથી healthy behavior ને promote કરી શકાય.

4. Interdisciplinary collaboration

તેમાં health care providers વચ્ચેના collaboration ને involve કરવામાં આવે છે.

Community ની health need ને પૂરી કરવા માટે health care providers public health agencies, Community organizations તેમજ other stockholders વચ્ચેના collaboration ને involve કરવામાં આવે છે.

5.Health equity and social justice

Community health care નો AIM proper health care services provide કરી community ના લોકોનું health status ઊંચુ લાવવાનુ છે, જેમાં economical status, cast, sex અથવા other factors ને ધ્યાનમાં લીધા વિના તમામ individual ને health care services પૂરી પાડવી, આમ તેને health equity પૂરી પાડવાનું છે.

Poverty, education,employment વગેરે factors health ના status ને effect કરે છે.

Community engagement and empowerment

Community health care community ના members ને પોતાના health and તેમના community health ના active participate તરીકે જોડે છે, તેમાં trust ઉભો કરવો, participent ને પ્રોત્સાહન આપવું અને individual and Community ને તેમની health need અને તેમની priorities માટે જાગૃત કરવા સમાવેશ થાય છે,

7.Health systems strengthening

Community health care primary care થી લઈને speciality services સુધીના health કે delivery ના various level માં promoting integration, co-ordination and care ની continuty ને પ્રોત્સાહન આપીને health care system ના overall strengthening માં ફાળો આપે છે.

આ concepts અપનાવીને community health care એ health care delivery and promotion માટે સહયોગી, patient centerd and culturally રીતે sensitive approach દ્વારા healthy community બનાવવા, life ની quality improve કરવા and disease ના burden ને reduce કરવાનો પ્રયાસ કરે છે.

7. Community engagement and empowerment

→ આ લક્ષ્યાંકો કેવી રીતે સિદ્ધ કરશું ??

1. ANC care – જોખમી માતા ની સંભાળ

• પ્રસુતિ સહાય

1. પ્રસુતિ વખતની સંભાળ

• સ્વચ્છ પંચક(five clean)
• trained staff

1. નવજાત શિશુ ની સંભાળ જેમાં,
   • cry the baby
   • dry the baby
   • feeding
   • protection
   • immunization- nation immunization schedule પ્રમાણે
2. પોષણ- regularly weaning diet
3. જોખમ વખતે તાત્કાલિક સારવાર – APH
   – PPH

6.કિશોરાવસ્થાની સંભાળ જેમાં, માનસિક ગુંચવણનો બૌદ્ધિક ઉકેલ

7. કુટુંબ નિયોજન ની સેવાઓ (ફેમિલી પ્લાનિંગ)

• oral pills
• Coper-T
• Condom
• ફિમેલ એન્ડ મેલની ટેમ્પરરી એન્ડ પરમેનેન્ટ મેથડ
• MTP

7. જાનલેવા રોગ

• HIV ની સમયસર ની સારવાર અને અટકાયત
• ગરીબ લોકોને બીમારી વખતે આર્થિક સહાય તથા સસ્તા દરે ઝડપી વાહન મળી શકે તેવી કાર્યવાહી

7. Geriatric care
8. સામાજિક દૂષણ

• દીકરી ની ઉપેક્ષા
• સ્ત્રીઓને નફરત
• દહેજ
• કેટલીક અંદરો અંદરની વેર વૃત્તિ

🧡Health care concept and trends change

1. Comprehensive care

સૌપ્રથમ 1946 માં bhore committee દ્વારા જે કાંઈ report ના મુદ્દાને પંચવર્ષીય યોજનામાં સમાવવામાં આવ્યા છે તે નીચે પ્રમાણે છે.

1.પૂરતા પ્રમાણમાં preventive , curative અને promotive health care આપવાનું નક્કી કર્યું.

2. વધારેમાં વધારે આરોગ્યને લાભ થાય તેવી સેવાઓ આપવી તેવું નક્કી થયું.
3. લોકોને આપવામાં આવતી સેવાઓ તથા profession બંનેની વચ્ચે કોઓર્ડીનેશન રહે તે રીતે કાર્ય કરવાની યોજના બનાવી.
4. પ્રોફેશનલ વર્કરની કેપેસિટી પર ધ્યાન આપવું અને લોકોને સર્વિસ પ્રોવાઇડ કરવી, તે માટે વર્કરને સક્ષમ બનાવવા.5. vulnerable અને નબળા ગ્રુપને લક્ષમાં રાખી સેવાનું આયોજન કરવું.
   6.home અને વર્કિંગ પ્લેસ પર હેલ્થ ફુલ એન્વર્મેન્ટ પૂરું પાડવું. B. Basic health services

Peripheral area માં અને intermediate health unit વચ્ચે co-ordination યુનિટ હોવું જોઈએ જેથી કરીને clients ને અફેક્ટિવ care તેના એરિયામાં આપી શકાય.

આ term નો ઉપયોગ UNICEF/WHO દ્વારા 1965 માં તેમની joint health policy માં કરવામાં આવ્યો હતો.

તેઓએ basic health services ને નીચે મુજબ define કરી છે.

✨️Definition

Basic health services is understood to be a network of a co-ordinate, peripheral and intermediate health units capable of effectively performing over a selected group of functions essential to the health of an area and assuring availability of competent professional and auxiliary personnel to perform these functions.

Basic health services ને co-ordinated, peripheral and intermediate health unit નું network માનવામાં આવે છે.

જે તે area ના health માટે જરૂરી work કરવા માટે ના selected group, work effectively રીતે કરવા માટે capable હોય છે, અને આ કાર્યો કરવા માટે capable professionals and સહાયક કર્મચારીઓની availability નુ assurance આપવામા આવે છે.

drawbacks(ખામિઓ) of basic health services

• Lack of community participation
• lack of intersectoral coordination
• હેલ્થના socioeconomic aspects થી dissociation

Primary health care

Primary health care એ એક assential health care છે, જે individual માટે universally રીતે accessible બને છે અને તેમના full participation દ્વારા અને community તેમજ country afford કરી શકે તેવા ખર્ચેતે acceptable બને છે.

Concepts

• affordable to the country and Community
• country ના તમામ citizens માટે universally રીતે accessible
• rural area હોય કે urban area હોય, rich હોય કે poor community હોય એને ધ્યાનમાં લીધા વગર તે available હોવું જોઈએ.
• તે practical and scientifically sound technology ના આધારે socially acceptable હોવું જોઈએ.
• Country ના health care agencies ને જવાબદાર Goals

Primary health care નો main goal 2000 AD સુધીમાં HFA (health foe all)ની global commitment ને fulfill કરવાનો છે. Self reliance through achieve થયેલા તમામ લોકો માટે health અને life ની quality ની improve થયેલી સ્થિતિ achieve કરવાની છે.

આમ લોકોના હાથમાં લોકોનું આરોગ્ય મુકવું.

Strategies

લોકોને training આપીને health care system ના હાલના infrastructure ને strengthen કરવા અને health care workers ની strength વધારવી, જેથી health services rural area માં અને basic level એ પહોંચી શકે.

Objectives

• Communicable and non communicable diseases ના incidents ને reduce કરવા.
• available resources દ્વારા population growth ને ટકાવી રાખવા.
• infant and preschool children માં morbidity and mortality rate reduce કરવા.
• community ના health care level ને improve કરવું.
• rural are અને ઓછી service ધરાવતા area માં assential health care services નું વિસ્તરણ કરવું.
• Basic sanitation નું improvement

Primary health care ના component

પ્રાઇમરી હેલ્થ કેર ના આઠ અસોન્સિઅલ કમ્પોનન્ટ છે.

1. Education, concerning, Prevailing health problem.

લોકોને અને હેલ્થ વર્કરને એજ્યુકેશન આપવુ તેમજ હેલ્થ પ્રોબ્લેમ થી માહિતગાર કરવા અને તેના પ્રિવેન્શન અને કંટ્રોલ માટે પ્રોબ્લેમ સોલ્વિંગ ઉપાયો કરી તેને માહિતગાર કરવા.

2. Promotion of food supply and proper nutrition.

ખોરાક વિશે માહિતી આપવી જેમાં ખોરાકના ઘટકો તેની શરીરમાં અગત્યતા તેમજ પ્રોપર ન્યુટ્રેશન એટલે શું? વેલ બેલેન્સ ડાયટ એટલે શું? અને તેની અગત્યતા, શરીરની રચના વિશે તેમજ શરીરના વૃદ્ધિ અને વિકાસમાં ખોરાકની શું અગત્યતા છે તે વિશે માહિતગાર કરવા સાથોસાથ આરોગ્યપ્રદ ખોરાક કેવો હોવો જોઈએ તેની સમજણ આપવી.

3. Adequate supply of state water and basic sanitation

જેમાં પીવા લાગ્યા પાણી, પાણીના શુદ્ધિકરણની ઘરગથ્થુ મેથડ તેમજ આદર્શ કુવો અને કુવા નું શુદ્ધિકરણ કેવી રીતે કરવું તેના વિશે સમજાવવું. બેઝિક સેનિટેશન માં sewage disposal માં ખાતર પાણીનો યોગ્ય ઉપયોગ અને નિકાલ, કચરાને બાળવાની મેથડ તથા કિચન ગાર્ડન વિશે સલાહ આપવી.

4. Maternal and child health including family planning

Antenatal care – prevention of anemia

Intra natal care – high risk mother ની care , mother નો weight record

• premature labour
• new born care જેમાં breast feeding
• immunization, weaning, supplimentry food and family planning

5.Immunization Against Major infectious Disease

Six killer diseases થી protection આપવુ, જેમાં…

1. Diptheria
2. Tetenus
3. Purtusis
4. T.B
5. Polio
6. Measles

Prevention and control of disease

Disease જેવા કે કોલેરા ચિકનગુનિયા અને ડેન્ગ્યુ fever જેનું prevention અને કંટ્રોલ કરવા પગલાં લેવા.

7.Treatment of communicable disease

Communicable disease ની ટ્રીટમેન્ટ કરવી તેમાજ જુદી જુદી injuries મા minor સારવાર આપવી. ઉપરાંત respiratory disease, common clod વગેરેમાં સારવાર આપવી તેમજ assential drugs નુ provision કરવુ.

સામાન્ય ડીસીઝ નું કંટ્રોલ કરવો અને તેનું બેઝિક prevention કરવું.

8.provision of essential drugs :-જરૂરી તમામ મેડીસીન ઉપલબ્ધ કરાવવી.

Principles

• Primary health care ના five principles છે જે WHO દ્વારા આપવામાં આવ્યા હતા.

જે નીચે મુજબ છે-

• equitable distribution
• community participation
• appropriate technology
• focus on prevention
• intersectoral coordination

👉Equitable distribution

Health care services એ બધી બાજુ equally રીતે distrubute થવી જોઈએ.

જેમાં કોઈપણ જાતની cast, creed, gender, religion, rich, poor, urban or ruralક્રિડ ને ધ્યાનમાં લીધા વગર health care services provide થવી જોઈએ.

Primary health care એ individuals, families and community માટે available હોવી જોઈએ, કે જે social justice પર આધારિત હોવી જોઈએ.

એવા લોકો કે જે rural area માં રહે છે તેઓને Primary health care મળે તેવો target હોવો જોઈએ.

👉 Community Participation

Community involvement વગર primary health care ના goal ને achieve કરવું difficult છે , આથી Community ના involvement ને achieve કરવા તે મુજબ ના efforts, planning and implementation તેમજ health services નું maintenance કરવું જોઈએ. એમાં efforts કરવાજેથી community involvement થઈ શકે. એવા health care workers ને involve કરવા જોઈએ જે તે village થી belongs કરતા હોય જેમ કે village health guide, angadwadi workers, ASHA and trained dai જે health care services provide કરી શકે જેથી cultural કે language barrier ના થઈ શકે.

👉Appropriate technology

Primary health care provide કરવા માટે Appropriate technology નો use કરવો જોઈએ કે જે socialy રીતે acceptable હોય , safe હોય અને તેમજ financial limit માં required થઈ શકતી હોય તેમ ઉપયોગ કરવો જોઈએ.

જેમકે ORS કે જે Diarrhea ની treatment માટેનું example છે.

👉Intersectoral coordination

Successful primary care ના implementation માટે other sectors નું coordination necessary હોય છે જેમ કે, agriculture, sanitation, housing, nutrition, public works, communication and education.

Needs અને challenges નું સામનો કરવા માટે 1996 માં working groups ની રચના કરવામાં આવી હતી જેથી હાલની health situation નુ total comprehensive review લઈ શકાય.

The areas included are…

• Communicable diseases
• health system and biomedical research development
• Indigenous system of medicine
• Environmental health
• health education and information education and communication (IEC)
• women’s empowerment
• Primary, secondary and tertiary care માં supportive and diagnostic services ની requirement

💛 Level of Health Care (લેવલ કેર નાં લેવલ)

હેલ્થ સર્વિસીઝ સામાન્ય રીતે ત્રણ લેવલે ઓર્ગેનાઇઝ થયેલ છે. દરેક હાયર લેવલ વડે સપોર્ટ થયેલ હોય છે કે જયાં પેશન્ટને રીફર કરી શકાય છે. જે લેવલ આ પ્રમાણે છે.

(1) Primary health care.

(2) Secondary health care.

(3) Tertiary health care.

(1) Primary health care () :

Patient & health care system વચ્ચેનું આ પહેલુ લેવલ છે કે જયાં એસેન્સીયલ હેલ્થ કેર પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે. આ લેવલે મોટા ભાગનાં હેલ્થ પ્રોબ્લેમ Solve કરવામાં આવે છે. આ લેવલ લોકોની સૌથી નજીક છે. આ લેવલ પી.એચ.સી અને તેનાં સબસેન્ટર દ્વારા આપવામાં આવે છે. સામાન્ય બિમારીઓ જેમ કે ફિવર. કોલ્ડ,Minor Ailments વગેરે ની Treatment અહિ થાય છે.

(2) Secondary health care:

આ લેવલએ વધારે પ્રોબ્લેમ્સ વાળા પેશન્ટને કેર આપવામાં આવે છે. આ લેવલે એસેન્સરી કયુરેટીવ કેર આપવામાં આવે છે, અને કોમ્યુનીટી હેલ્થ સેન્ટર દ્વારા આપવામાં આવે છે. આ લેવલ હેલ્થ સીસ્ટમમાં ફર્સ્ટ રેફરલ યુનિટ માટે કામ કરે છે. જે Intermidiate Health care આપે છે. જેમા કોમ્યુનીટી હેલ્થ સેન્ટર (CHC),સબ ડિસ્ટ્રિક્ટ હોસ્પિટલ, અને ડિસ્ટ્રિક્ટ હોસ્પિટલ નો સમાવેશ થાય છે.થોડા વધુ Complex પ્રોબ્લેમ અહી solve કરવા મા આવે છે.

 (3) Tertiary health care:

આ લેવલે સુપર સ્પેશિયાલીસ્ટ કેર આપવામાં આવે છે. આ કેર રીઝીયોનલ અથવા સેન્ટ્રલ લેવલની ઇન્સિટટયુશન દ્રારા આપવામાં આવે છે. આ ઇન્સિટટયુશન ફકત હાઇલી સ્પેશિયાલાઇસ્ટ કેર જ આપતી નથી, પરંતુ તાલીમ તેમજ સ્પેશિયાલાઇઝ્ડ સ્ટાફ દ્વારા કેર તેમજ ટીચીંગ આપવામાં આવે છે રિચર્ચ કરવા મા આવે છે . આ લેવલ પ્રાયમરી લેવલથી જો પ્રશ્નો હોય તેને સોલ્વ કરવામાં આવે છે.AIMS.રિજીયોનલ હોસ્પિટલ વગેરે Tertiary health care આપે છે.

HEALTH CARE MODEL IN INDIA

Inputs

Input માં community નું health status અને health problem ને ધ્યાનમાં લેવાનો સમાવેશ થાય છે. જે community ની health need અને health demand ને represent કરે છે. Good health ને maintain કરવા manpower required resources જેમ કે finance equipment and supplies કે જે limited છે આથી population માટેની health need વધી જાય છે કે જે fulfilled થઈ શકતી નથી, આથી Community ની health need requirement ને fulfill કરવા માટે carefull planning, good managerial skills Essen હોય છે.
➡️Health status and health problems

એવા data કે જે health status અને health problems ને judge કરે છે તે નીચે મુજબ છે,

• morbidity and mortality statistics
• Demographic condition of the population
• environmental condition જે health status ને influence કરે છે.
• Socioeconomic factor કે જે direct ને health effect કરે છે.
• cultural background, attitudes, beliefs and practices જે health ને effect કરે છે.
• Availability of medical and health services
• other services available

Health status અને health problem ને data through analyzed કરી શકાય છે. તેના પછી તે problem ને તેને priority according rank આપવામાં આવે છે.

Priority ના base પર resources allocated કરવામા આવે છે.

India ની અંદર current demographic and mortality profile and health problems ને નીચે મુજબ discuss કરવામાં આવ્યું છે.

Demographic profile

Population explosion એ country ની one of the biggest problem છે.

Demographic profile ને નીચે મુજબ characterized કરવામા આવે છે,

• large population based
• High Fertility, both in terms of birth rate and family size
• Low or declining mortality
• Young age કે જે 15 years થી નીચે છે, જે total population ના approximately 27.6% છે.
• The illiterate population is close to 34.62%, explain the decline in birth rate, which has been so slow
• dependency ratio 54.14 per 100 as per the census 2011, that is every econnomicaly productive member has to support almost one dependent. Mortality profile

Death rate 21 થી declined થઈ ને 7 થાયો છે.

1951 થી life expectancy વધી છે.

Malaria, cholera તેમજ tuberculosis ના cases માં ઘટાડો જોવા મળ્યો છે.
🤒Health problems

India ની અંદર જોવા મળતી major health problems નીચે મુજબ છે:

• Communicable disease problems
• non communicable disease problems
• nutritional problems
• environmental senitation problems
• medical care problems
• population problems 😷Communicable disease problems

એવા disease કે જે great importance ધરાવે છે તે નીચે મુજબ છે,

👉Malaria- malaria એ India ની અંદર જોવા મળતી major health problem છે પરંતુ પહેલાની સરખામણીમાં અત્યારના સમયમાં malaria ના cases માં ઘટાડો જોવા મળ્યો છે, પરંતુ madhya pradesh, chhattisgadh, jharkhand, orissa, Andhra pradesh and maharashtra જેવા states માં malaria ના cases માં વધારો જોવા મળ્યો છે.

👉Tuberculosis
વિશ્વમાં સુપરક્યુલોસીસના ઇન્સિડન્સમાં ભારતનો હિસ્સો પાંચમા ભાગનો છે.

T.B. એ other disease જેવા કે HIV and multi drug resistance ની Severity ને વધારે છે.

March 2006 માં RNTCP એ nation wide coverage achieve કર્યું હતું.

👉Diarrheal disease

Diarrheal disease એ ખાસ કરીને પાંચ વર્ષથી નાના બાળકોમાં જોવા મળે છે કે, જે તેમના morbidity and mortality ના major causes માં નુ એક છે.

👉Acute respiratory infection

Acute respiratory infection પણ પાંચ વર્ષથી નાના બાળકોમાં જોવા મળે છે કે જે તેમના morbidity and mortality ના major causes માંનુ એક છે.

👉Leprosy

Leprosy એ ભારતમાં જોવા મળતી another health problem છે.

👉Filaria

Filaria એ 16 states and 5 કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના લગભગ 255 district માં endemic છે.

જેમાં population 633 Million થી વધુ risk માં છે.

👉AIDS

India માં AIDS એ પ્રમાણમાં stable છે.

👉Others

Indai માં જોવા મળતા other important communicable disease જેમકે Kala Azar, meningitis, viral hepatitis, Japanese encephalitis and enteric fever and helminthic infections જોવા મળે છે કે જેને resources ના minimum use થી easily treat and prevent કરી શકાય છે.
➡️Non communicable disease problems

2012 માં થયેલા તમામ deaths માં 60% non communicable disease હોવાનું અંદાજ હતો.

Population માં થતા વધારા તેમજ environment માં થતા changes ના કારણે diabetes mellitus, cardiovascular diseases, cancer, strokes, lung disease and cataract જેવા major health problems produce થાય છે.

✅️Nutritional problems

Specific Nutritional problems are,

• protein energy malnutrition (PEM)
• Nutritional anemia
• low birth weight
• vit A ની deficiency ના કારણે xeropthalmia
• Iodine deficiency disorders

Country ના અમુક certain parts માં Nutritional problems જેમ કે lathyrism અને endemic goiter જોવા મળે છે.
Environmental senitation problems

• lack of safe water
• excreta disposal
• population explosion, urbanization industrialization જે air, water અને food માં pollution નું કારણ બને છે.
• 2015 મુજબ urban area ને 97% અને rural population ને 93% safe water available છે.
• ત્યારબાદ 63% urban અને 28% rural population ને adequate waste disposal facilities avaliable કરવામાં આવે છે.
  🦷Medical care problems

ભારતમાં major health problems માં rural અને urban area મા health care facilities નુ થતું inequitable distribution છે.

તેમજ health resources ની availability ન હોવાના કારણે health problems જોવા મળે છે.

80% health facilities એ urban area માં concentrated હોય છે પરંતુ તે બધી બાજુ equally distrubuted થયેલી હોતી નથી, તેમજ india ની rural population જ્યા 72% health facilities એ unevenly રીતે distrubute થયેલી હોય છે.

આથી health for all 2000 AD movement and primary health care ના અભિગમે બધા માટે equity, intersectoral coordination and Community participation પર ભાર મૂક્યો કે જે આ imbalance ને દૂર કરવા માટે જરૂરી છે.
😓 Population problems

અત્યારે india એ Population explosion થી face થઈ રહ્યું છે કે જે એક main problem છે.

Population explosion ના કારણે તે ખાસ કરીને employement, education, housing, health care, senitation અને environment ને effect કરે છે.

2000 AD દરમિયાન government એ આખા વર્ષમાં 1% Population growth નો goal નક્કી કર્યો હતો કે જે achieve ન થયો.

પોપ્યુલેશન ની size અને structure એ manpower planning તેમજ health ને affect કરતુ important factor છે.
🏞Resources

Vast community ની health need ને પહોંચી વળવા માટે Resources ની જરૂરિયાત છે.

Basic Resources for providing health care

• health manpower
• money and material
• time

💚 Health care services

💖 Primary Health Centre (PHC)–પ્રાયમરી હેલ્થ સેન્ટર

Rural એરિયામાં હેલ્થ સર્વિસીસ પ્રોવાઇડ કરવા માટે bhore commity દ્વારા PHC ની સ્થાપના કરવામાં આવી.

plain એરિયામાં 30,000 ના પોપ્યુલેશને એક PHC હોય છે.

hilly અને tribal એરિયામાં તેમજ backward એરિયામાં 20,000 ની વસ્તીએ એક PHC હોય છે.

30 જૂન 1999માં 22087 PHC All india મા ખોલવામાં આવ્યા.

Set up of PHC

૨૦ થી ૩૦ હજારની વસ્તીએ એક PHC આવેલું હોય છે.

સૌપ્રથમ આ વિસ્તારને ચાર sub unit માં વહેંચી દેવા જોઈએ.

જે village મધ્યમાં આવતું હોય અને આસપાસના લોકો સહેલાઈથી ત્યાં પહોંચી શકે તેવા વિલેજમાં PHC બનાવવા.

આ વિલેજમાં પણ ભૌગોલિક કંડીશન પ્રમાણે વસ્તીથી બહુ દૂર નહીં તેમ જ ગીચ વસ્તી હોય જેમ કે માર્કેટ શોપિંગ સેન્ટર જેનું નડતર ના હોય તેવી જગ્યા પસંદ કરવી, તેમજ આ જગ્યા પર સહેલાઈથી બેઝિક નીડ મળી રહે રેફરલ સર્વિસ માટે વાહનની અવરજવર થઈ શકે તેવી જગ્યા પસંદ કરવી.

આ ઉપરાંત, PHC ની ફેસીલીટીમાં જોઈએ તો waiting room, office rolm, OPD room, examination and consulting room, dispensary and laboratory room, dressing room, minor O.T. ઉપરાંત Indoor room with 4 beds, labour room, recovery room, water room વગેરે ફેસીલીટી હોવી જોઈએ.

PHC ના ગ્રાઉન્ડમાં ફુલ છોડ કે ઝાડ વાવી હવાનું શુદ્ધિકરણ કરવું તેમજ ઉનાળામાં છાયડો મળી શકે તેવી વ્યવસ્થા કરવી. ટૂંકમાં આવનાર લાભાર્થીને દરેક રીતે કમ્ફર્ટ રહે તે રીતે PHC નું setup હોવું જોઈએ.

Staffing pattern of PHC

1. M.O. – 1
2. Pharmacist- 1
3. Nurse midwife- 1
4. Female health worker- 1
5. Male worker-1
6. Block extension educator (BEE) – 1
7. Health assistant – 1
8. Female health supervisor કે H.V – 1
9. Clark (senior) – 1
10. Lab technician – 1
11. Driver – 1
12. Class 4 – 4

💛 Functions of PHC (પ્રાયમરી હેલ્થ સેન્ટર ના કાર્યો)

1. Medical care
2. MCH and Family planning
3. Improvement of environmental sanitation
4. Control and servelence of communicable disease
5. Collection and reporting of vital statistics
6. National health programme
7. Health education
8. Training of health personnel
9. School health services
10. Referral services 👉1. Medical care

મેડિકલ કેર માં પેશન્ટને તેના ડીઝિઝના અનુસંધાને ટેબલેટ, ઇન્જેક્શન, ડ્રેસિંગ વગેરે કેર આપવી.

આ ઉપરાંત પ્રિવેન્ટીવ, પ્રોમોટીવ કેર આપવી અને માઇનર disease ની સારવાર કરવી.

👉2. MCH and Family planning

MCH માં RCHએચ નો પણ સમાવેશ થયેલો છે, જેમાં મધરની રિપ્રોડક્ટિવ ચાઈલ્ડ હેલ્થમાં એડોલેસન કેર સુધીની સારવાર આપવામાં આવે છે.

આમાં મધરની ANC કેર, Nutritive care, hygiene, immunization, લેબ એકઝામીનેશન વગેરે બાબતે કેર લેવામાં આવે છે.

પોસ્ટ નેટલ પિરિયડમાં રેગ્યુલર ચેકઅપ,observation, health talk, diet menu તેમજ, સર્વવેશન હેલ્થ ટોક ડાયટ મેનુ તેમજ FP વિશે જેમાં primy para હોય તો ટેમ્પરરી મેથડ અને multi para હોય તો પરમેનેન્ટ મેથડ વિશે સમજાવવામાં આવે છે.

👉3. Improvement of environmental sanitation

આમાં વાતાવરણીય સ્વચ્છતા જાળવવાના પગલાં લેવામાં આવે છે.

તેમજ , લોકોને જાગ્રત કરવામાં આવે છે જેમ કે બેઝિક સેનિટેશન જેમાં excrita ડિસ્પોઝલ, યુઝ ઓફ laterine, સ્ટોરેજ ઓફ વોટર , cleanliness અને કિચન ગાર્ડન વિશે સમજાવવામાં આવે છે.

આ ઉપરાંત, સેફ વોટર સપ્લાય માટે પીવાના પાણીના કુવા તથા નળ હોવા જોઈએ જેમાં household method માં બોઈલિંગ, bleaching powder તથા chlorine tablets નો ઉપયોગ થવો જોઈએ.

👉4. Control of servelence of communicable disease

કમ્યુનિકેશન disease નો સર્વે કરી તેના કંટ્રોલ માટે પગલાં લેવા.

👉5. Collection and reporting of vital statistics

આમાં birth rate, death rate અને death થયું હોય તો કયા કારણથી થયું છે તે જાણવું તેમજ marriage report, એપિડેમિક, notification of communicable disease.

👉6. National health programme

નેશનલ હેલ્થ પ્રોગ્રામમાં મહત્વની કામગીરી હોય છે.

ક્લિનિકમાં હેલ્થને લગતી દરેક સેવાઓ પૂરી પાડવામાં આવે છે જેમાં PHC ની સઘન કામગીરી હોય છે.

👉7. Health education

લોકોને હેલ્થ એજ્યુકેશન આપવામાં આવે છે તેઓની અમુક ખોટી માન્યતા દૂર કરવા જરૂરીયાત પ્રમાણે હેલ્થ એજ્યુકેશન પૂરી પાડવામાં આવે છે… દાખલા તરીકે, ગર્ભાવસ્થામાં કેળા, પપૈયું કે રીંગણાં ન ખવાય.

👉8. Training of health personnel

Trained birth attendant, ASHA ( Acridited Social Health Activitist )વગેરેને તાલીમ આપવી.

હેલ્થના દરેક personnel ને તાલીમ આપવી, હેલ્થના દરેક પ્રોગ્રામમાં રિફ્રેશર તાલીમ આપવી.

👉9. School health programme

Primary school ના બાળક હેલ્થ ચેકઅપ માટે દર વર્ષે સ્કૂલ હેલ્થ પ્રોગ્રામ આયોજવામાં આવે છે.

5 થી 14 વર્ષના બાળકોમાં હેલ્થ ચેકઅપ દ્વારા minor કે major પ્રોબ્લેમ શોધી કાઢી ટ્રીટમેન્ટ આપવામાં આવે છે.

સ્કૂલ હેલ્થ પ્રોગ્રામમાં PHC ના M.O. ઉપરાંત બધા સ્ટાફ જોડાય છે.

સ્કૂલ હેલ્થ પ્રોગ્રામ નો મુખ્ય હેતુ 5 થી 14 વર્ષ સુધીના બાળકો ને આરોગ્યની સેવાઓ દ્વારા હેલ્થ સ્ટેટસ ઊંચું લાવવાનો છે.

👉10. referral services

PHC ના ફંકશનમાં રેફરલ સર્વિસીસ અગત્યની છે .

પ્રાથમિક સારવારમાં જરૂર પડે તો અન્ય unit માં રીફર કરવામાં આવે છે

સ્પેશિયાલિસ્ટની જરૂર હોય તો PHC માંથી ડાયરેક્ટ સ્પેશિયાલિસ્ટ પાસે મોકલવામાં આવે છે.

In time માં referral કરવામાં આવે તો જ પેશન્ટની જિંદગી બચાવી શકાય છે.

💖 Subcenter

Subcenter પણ પીએસી ના અંડરમાં જ આવેલી યુનિટ છે. સબ સેન્ટર એ હેલ્થ કેરમાં આવેલ Peripheral યુનિટ છે. તેના જનરલ પોપ્યુલેશનમાં, દર પાંચ હજારની વસ્તીએ અને ટ્રાઇબલ તેમજ બેકવર્ડ એરિયામાં 3,000 ની વસ્તી એ એક સબ સેન્ટર આવેલ હોય છે. દરેક સબ સેન્ટરમાં એક મેલ અને એક ફિમેલ MPW હોય છે.

Functions of Subcenter

1. MCH and RCH services
2. Family planning
3. Immunization
4. Treatment of minor illness
5. Prevention and control of communicable disease
6. Dai training
7. Nutritional services (IFA, calcium, vit-A solution ની વહેચણી).
8. Water sanitation
9. Simple lab investigation
10. Referral services
11. Record and reports Setting pattern of Subcenter
12. MPW – 1 (male)
13. MPW – 1(female)
14. Village health guide – 1(VHG)
15. Trained dai – 1

💖 Village level

Village લેવલ પર અલગ અલગ કેટેગરીના પર્સન આરોગ્યની સેવાઓ આપે છે.

1. Village health guide (VHG).
2. Trained birth attendant (TBA)
3. Aangad vadi worker (AWW)
4. ASHA

1. Village health guide

VHG ની ટીમની સ્થાપના 2 ઓક્ટોબર 1977 માં કરવામાં આવી. આ માટે સૌપ્રથમ ફક્ત female ને જ પસંદ કરવામાં આવતી પરંતુ 1986 થી government of India એ એવું નક્કી કર્યું કે male ને પણ VHG તરીકે મૂકી શકાય VHG ની પસંદગી local એરિયામાંથી કરવામાં આવે છે. દર 1000ની વસ્તીએ એક VHG હોય છે. આ VHH Community અને government infrastructure ની વચ્ચે લિંક તરીકે કાર્ય કરે છે.

✅️Training for VHG

Subcenter અને PHC પર ટોટલ 200 કલાકની ટ્રેનિંગ આપવામાં આવે છે એટલે કે અંદાજિત ત્રણ મહિનાની ટ્રેનિંગ હોય છે ટ્રેનિંગ દરમિયાન 200 રૂપિયા stipend આપવામાં આવે છે training પૂરી કર્યા બાદ medicine kit આપવામાં આવે છે, સાથે manual book પણ આપવામાં આવે છે જેનો ઉપયોગ કરીને આરોગ્યની સેવાઓ આપી શકે છે. તેને આખા દિવસમાં બેથી ત્રણ કલાક કામ કરવાનું હોય છે. પોતાના area માં હેલ્થના નાના નાના પ્રોબ્લેમ સોલ્વ કરે છે. નવમી પંચવર્ષીય યોજનામાં VHG ને તૈયાર કરવા માટે ભાર મૂકવામાં આવ્યો અને દરેક એરિયામાં દર 1000 એ એક VHG હોવો જ જોઈએ તેવો goal નક્કી કરવામાં આવ્યો.

✨️Medicine kit for VHG

Medicines :-
Tab CHQ (chloroquine)
Tab PCM and cough syrup
ORS packets

➡️External use

Antiseptic lotion
Ointment
Mercurochrome
P.P. lotion
Sulphacetamide
Eye and ear drops
Bliching powder

➡️Equipment

-Pencil
-Clinical thermometer
-Cotton gauge
-Roller bandage
-Triangular bandage
-Adhesive tap
-Soap and soap dish
-Towel and napkin
-Condom and pills 💊
-Notebook and dairy
-Health education material

➡️2.TBA ( Trained Birth Attendant)

આ TBA એ trained કરવામાં આવેલ dai છે. આ dai દ્વારા MCH ના Concept ને વધારે ભારપૂર્વક લોકો સુધી પહોંચાડી શકાય છે. આ TBA પોતાના area માં Antenatal mother નું registration, observation, bed side care and child care ની અગત્યની કામગીરી કરે છે.

✅️Training

👉1. 30 દિવસની તાલીમ હોય છે.
👉2. તાલીમ દરમિયાન PHC અને Subcenter પર તેને delivery, immunization, Antenatal careઇ વગેરે વિશે knowledge પૂરું પાડવામાં આવે છે. જેમાં એક વweek માં બે દિવસની training અને ચાર દિવસ FHW સાથે તેને field area માં કામ કરવાનું હોય છે.
👉3. training દરમિયાન તેને ઓછામાં ઓછી બે delivery એ under supervision attend કરવાની હોય છે તેમજ training દરમિયાન safe hygienic condition પર પણ ભાર મૂકવામાં આવે છે. જેથી MMR reduce કરી શકાય.
👉4. Training successful પૂરી કર્યા પછી certificate અને delivery kit આપવામાં આવે છે.
👉5. આ trained dai પોતાના area માં small family norms માટે જાગૃતતા લાવવાનું કાર્ય કરે છે.

Accredited Social Health Activitist (ASHA)

આશા ની પોસ્ટ નેશનલ રૂરલ હેલ્થ સર્વિસીસની હેઠળ બનાવવામાં આવી હતી જેને એનઆરએચએમ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.

1000 પોપ્યુલેશન એ એક આશા હોય છે.

👉Selection of ASHA

• તે same community માંથી select થયેલી હોય છે.
• તે married/divorcee/widow હોવી જોઈએ.
• તેની ઉંમર 25 થી 45 વર્ષની વચ્ચે હોવી જોઈએ.
• તેની પાસે ઓછામાં ઓછું 8th standard સુધીનું education હોવું જોઈએ.
• તેની પસે communication અને leadership નું સારુ એવુ known હોવું જોઈએ.
• આશા એ volunteer worker છે, કે જે કોઈપણ જાતની salary આપવામાં આવતી નથી.
• તેણીને traveling allowance (TA), dearness allowance, awards and non monetary incentives provide કરવામાં આવે છે.

➡️Role and responsibilities of ASHA આશા એ એક health Activitist હશે કે જે community માં health બાબત ની awareness ફેલાવશે. તેની responsibilities નીચે મુજબ છે:

• તે community ને health, nutrition, personal hygiene and sanitation વિષેની awareness ફેલાવશે અને instructions આપશે.
• તે women ને safe pregnancy, delivery, breastfeeding and complementary feeding and immunization contraceptions અને common infections ના prevention માટે જેમકે Reproductive tract infections and care of young child વિશે તેને counseling provide કરશે.
• તે women ને small family norms અપનાવવા માટે advise આપશે.
• તે પોતાના depot holder માં essential medicine જેમ કે, ORS, iron and folic acid tables, chloroquine tablets, oral pills, condom and disposable delivery kit રાખશે.
• તે sub center અને primary health care center પર community ને health services અપાવવા માટે ભેગા કરશે.
• pregnent women ને જરૂર પડતી treatment provide કરશે.
• તે fever, Diarrhea માટે primary medical care તેમજ minor injuries માટે first aid provide કરશે.
• તને national tuberculosis control program ની હેઠળ directly observed treatmnet short course (DOTS ) ની provider હશે.
• તે death, birth અને health ને લગતા problems વિશેની information sub center and primary health center ને આપશે.
• senitation campaign હેઠળ તે house hold toilet ના construction ને promote કરશે.
• તે ગ્રામપંચાયતની village health અને senitation committee સાથે મળીને comprehensive village health plan વિકસાવવા તે કામ કરશે.

ICDS(Integrated child development services)/ Anganwadi worker (આંગણવાડી વર્કર)

ICDS ની સ્થાપના 2 ઓક્ટોબર 1910 માં ગુજરાતના બરોડા જિલ્લામાં છોટાઉદેપુર તાલુકામાં કરવામાં આવી ICDS માં પહેલા ફક્ત બાળકો જ લાભાર્થી હતા. પરંતુ ત્યારબાદ જે commity બેઠી હતી તેમાં બાળકોની સાથે Antenatal mother, postnatal mother અને કિશોરીઓનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવ્યો.

Objective

1. એક થી છ વર્ષના બાળકોનું આરોગ્ય સુધારવું.
2. બાળકોમાં morbidity and mortality નો rate ઘટાડવું.
3. બાળકોના વિકાસ માટે સંસ્થા કામ કરે છે તેની સાથે સંકલન કરવું.
4. મધર તથા 15 થી 45 વર્ષની દરેક સ્ત્રીનું nutritional status જાળવવા health education આપવું.
5. decrease school dropout rate. Selection
6. તે જ ગામની વ્યક્તિને સિલેક્ટ કરવામાં આવે છે. (ખાસ કરીને મહિલા ને)
7. Training માં health, nutrition અને child ડેવલોપમેન્ટને આવરી લઈ non formal education શીખવવામાં આવે છે.
8. પાર્ટ ટાઈમ વર્કર તરીકે છે અને તેનુ qualification 10 ધોરણ પાસ હોય છે, તેની હેલ્પર 7 ધોરણ પાસ હોય છે.

દર 1000ની વસ્તીએ એક આંગણવાડી હોય છે. અને એક આંગણવાડીમાં એક એ AWW અને helper હોય છે.

આંગણવાડીમાં કઈ કઈ સેવાઓ આપવામાં આવે છે…?

1. Health check-up
2. Immunization
3. Supplimentry nutrition
4. Health education
5. Referral services and other services

Urban

1. CHC
2. Hospital
3. Special Hospital

💖 CHC

31 માર્ચ 2003 સુધીમાં બીજા 3076 PHC ને Upgrade કરવામાં આવ્યા.

એક CHC 80,000 થી 12000 હજારની વસ્તીએ હોય છે.

CHC માં 30 બેડ હોય છે.

જેમાં , X- Ray, laboratory, gynec and pediatrician ની ફેસિલિટી હોવી જોઈએ.

આ ઉપરાંત X-Ray, laboratory ની services ઉપલબ્ધ હોય છે અને promotive aspect માટે તેમજ totally health care માટે નવી non medical post ઉભી કરે છે,
જેને community health officer તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જે PHC staff ની category માંથી select કરવામાં આવે છે જેનો ઓછામાં ઓછો 7 વર્ષનો experience rural health નો હોવો જોઈએ.

CHC માંથી direct state level ની hospital માં પણ patient ને refer કરી શકાય છે જે પેશન્ટની જરૂરિયાત પર આધારિત છે.

👉Staffing pattern of CHC

medical officer- 4

Nurse midwife- 7

Pharmacist- 1

Laboratory technician-1

X- ray technician-1

Ward boy-2

Dhobi-1

Swiper- 3

Mali- 1

Watchmen-1

Aaya ben- 1

Driver- 1 Peon- 1

👉Function of CHC

Emergency and medical care MCH and family planning services School health program improvement of environmental sanitation control of communicable disease vital statistics (collection of vital statistic) National health program training of health person administrative work organization of various Diagnostic camp

✅️Objective of CHC

તેના area ની total family care પૂરી પાડે છે.

Primary health services પૂરી પાડે છે.

minor surgery અને special services પૂરી પાડે છે જેમ કે minor operation માટેની સુવિધા, gynecologist ની facility દ્વારા બાળકોને સારવાર.

medical person અને other staff ની મદદથી preventive and promotive care પૂરી પાડે છે રેફ્રેશ સર્વિસીસ પૂરી પાડે છે.

💖 District hospital or Hospital

Health hospital કરતાં તે અલગ રીતે કાર્ય કરે છે જેમકે,

1. Curative services,
   Preventive and curative services આ બધી જ services integrated હોય છે.
   2.તેનો ચોક્કસ area નથી.
   3.hospital એ community ના કોઈ પણ area માટે જવાબદાર હોય છે, જે દરેક population માટે જવાબદાર હોય છે.
   4.hospital staff માં curative staff ની ટીમ હોય છે, જેમ કે doctor, staff nurse, pharmacist, laboratory technician and other specialist. Teaching hospital✨️ જેમા speciality ની branches તેમજ all therapies, research department તેમજ various teaching colleges જેમ કે dental, aayurvedic, homeopathic, physiotherapy, pharmacy, medical વગેરે…

Health insurance scheme

કોઈ universal health insurance scheme નથી. હાલમાં industrial worker અને તેના family member માટે limited scheme છે. ઉપરાંત, central government ના કર્મચારી માટે પણ Central government એ પણ તેને scheme ના banner ઉપર આવરી લીધા છે.

💖 ESIS(employee state insurance scheme)

💖 Central government health insurance scheme- આ scheme હેઠળ Central government ના કર્મચારીઓને આવરી લેવામાં આવે છે.આ સ્કીમની સૌપ્રથમ શરૂઆત 1954માં દિલ્હી ખાતે થઈ હતી, જેમાં employees ને comprehensive care, medical care વગેરે આપવામાં આવે છે. આ scheme માં employee અને employer બંનેને સમાવી લેવામાં આવે છે.

✅️Benefit

1. Out patient care આના માટે mobile dispensary નું નેટવર્ક ઊભું કરવામાં આવ્યું છે.
2. Supply of necessary drugs
3. Domicilary visit
4. Hospitalization facility
5. Specialized consultant
6. MCH services
7. 9.Investigation facility…(laboratory and X-Ray)
8. Emergency treatment
9. Family Welfare services
   

આ scheme માં employee તેમજ autonomous organization તેમજ retired person તેમજ employee ની પત્નીને આ benefit મળવા પાત્ર છે. આ Central government health insurance scheme હેઠળ દિલ્હી ઉપરાંત અલ્હાબાદ, કાનપુર, પટના, મેરઠ, કલકત્તા, ભુવનેશ્વર, નાગપુર, હૈદરાબાદ, બેંગ્લોર, જયપુર, પુના, લખનઉ અને જબલપુર વગેરે શહેરોને આવરી લેવામાં આવ્યા છે.

💖 Public Private Partnership (પબ્લિક પ્રાયવટ પાર્ટનરશીપ)

આરોગ્યમાં જાહેર-ખાનગી ભાગીદારી (PPPs)માં આરોગ્યસંભાળની ડિલિવરી, ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, ધિરાણ અને નવીનતા સુધારવા માટે સરકારી સંસ્થાઓ અને ખાનગી ક્ષેત્રની સંસ્થાઓ વચ્ચે સહયોગનો સમાવેશ થાય છે. હેલ્થકેર સેક્ટરમાં PPP કેવી રીતે લાગુ કરવામાં આવે છે તે અહીં છે:

1. આરોગ્ય માળખાકીય વિકાસ:
   • પીપીપીનો ઉપયોગ હોસ્પિટલો, ક્લિનિક્સ, ડાયગ્નોસ્ટિક સેન્ટરો અને મેડિકલ કોલેજો જેવી હેલ્થકેર ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર વિકસાવવા, અપગ્રેડ કરવા અને તેનું સંચાલન કરવા માટે થાય છે.
   • ખાનગી ક્ષેત્રના ભાગીદારો ઘણીવાર આરોગ્યસંભાળ સુવિધાઓના બાંધકામ, જાળવણી અને સંચાલનમાં રોકાણ કરે છે, જ્યારે સરકાર જમીન, નિયમનકારી સમર્થન અને દેખરેખ પૂરી પાડે છે.
2. સેવા વિતરણ:
   • PPPs જાહેર અને ખાનગી સંસ્થાઓ વચ્ચેના સંયુક્ત સાહસો દ્વારા આરોગ્યસંભાળ સેવાઓની ડિલિવરીનો સમાવેશ કરે છે.
   • ખાનગી આરોગ્યસંભાળ પ્રદાતાઓ હાલની જાહેર આરોગ્યસંભાળ સેવાઓને પૂરક બનાવીને સરકાર સાથેના કરારો અથવા કરારો દ્વારા જાહેર હોસ્પિટલો અથવા પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્રોમાં સેવાઓ પ્રદાન કરી શકે છે.
3. આરોગ્ય ધિરાણ:
   • આરોગ્ય ધિરાણમાં પીપીપીનો ઉદ્દેશ્ય જાહેર ભંડોળને પૂરક બનાવવા અને આરોગ્યસંભાળ સેવાઓની ઍક્સેસને વિસ્તૃત કરવા માટે ખાનગી ક્ષેત્રના સંસાધનોને એકત્ર કરવાનો છે.
   • સાર્વજનિક-ખાનગી આરોગ્ય વીમા યોજનાઓ, સબસિડીવાળી આરોગ્ય વીમા યોજનાઓ અને સમુદાય-આધારિત આરોગ્ય ધિરાણની પહેલ એ PPP ના ઉદાહરણો છે જેનો ઉદ્દેશ્ય ખિસ્સા બહારના ખર્ચને ઘટાડવા અને આરોગ્યસંભાળના ખર્ચ માટે નાણાકીય સુરક્ષા પ્રદાન કરવાનો છે.
4. ટેક્નોલોજી અને નવીનતા:
   • PPPs સરકારી એજન્સીઓ, ખાનગી કંપનીઓ, સંશોધન સંસ્થાઓ અને બિન-લાભકારી સંસ્થાઓ વચ્ચે નવીન આરોગ્યસંભાળ તકનીકો, ઉત્પાદનો અને સેવાઓ વિકસાવવા અને તેનો ઉપયોગ કરવા માટે સહયોગને પ્રોત્સાહન આપે છે.
   • સંયુક્ત સંશોધન અને વિકાસ પ્રોજેક્ટ્સ, ટેક્નોલોજી ટ્રાન્સફર કરારો અને રસી વિકાસ અને રોગ નિયંત્રણ માટે જાહેર-ખાનગી ભાગીદારી એ હેલ્થકેર ઇનોવેશનમાં PPPsનાં ઉદાહરણો છે.
5. ક્ષમતા નિર્માણ અને તાલીમ:
   • PPP આરોગ્યસંભાળ વ્યવસાયિકો, વહીવટકર્તાઓ અને સહાયક સ્ટાફ માટે ક્ષમતા નિર્માણ અને તાલીમ કાર્યક્રમોને કૌશલ્ય, જ્ઞાન અને યોગ્યતા વધારવા માટે સમર્થન આપે છે.
   • ખાનગી ક્ષેત્રના ભાગીદારો સરકારી એજન્સીઓ અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ સાથે મળીને કર્મચારીઓના વિકાસની પહેલોને સમર્થન આપવા માટે કુશળતા, સંસાધનો અને તાલીમ સુવિધાઓનું યોગદાન આપી શકે છે.
6. સ્વાસ્થ્ય પ્રોત્સાહન અને શિક્ષણ:
   • પીપીપી આરોગ્ય સાક્ષરતા સુધારવા અને સ્વસ્થ વર્તણૂકોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે આરોગ્ય શિક્ષણ, જાગૃતિ ઝુંબેશ અને સામુદાયિક આઉટરીચ કાર્યક્રમોને પ્રોત્સાહન આપે છે.
   • ખાનગી ક્ષેત્રની સંસ્થાઓ, બિન-સરકારી સંસ્થાઓ (એનજીઓ), અને સમુદાય-આધારિત સંસ્થાઓ ચોક્કસ આરોગ્ય સમસ્યાઓ અથવા વસ્તી જૂથોને લક્ષ્યાંકિત કરતી જાહેર આરોગ્ય પહેલની રચના અને અમલીકરણ માટે સરકારી એજન્સીઓ સાથે સહયોગ કરે છે.
7. રેગ્યુલેટરી ફ્રેમવર્ક અને ગવર્નન્સ:
   • આરોગ્યમાં PPP ના સફળ અમલીકરણ માટે અસરકારક ગવર્નન્સ માળખું, નિયમનકારી માળખું અને મોનિટરિંગ મિકેનિઝમ્સ આવશ્યક છે.
   • સરકારો PPP ને સંચાલિત કરવા, પારદર્શિતા, જવાબદારી અને ગુણવત્તાના ધોરણોનું પાલન સુનિશ્ચિત કરવા અને સંભવિત જોખમો અને હિતોના સંઘર્ષોને ઘટાડવા માટે નીતિઓ, માર્ગદર્શિકાઓ અને કાનૂની માળખું સ્થાપિત કરે છે.

આરોગ્ય ક્ષેત્રે પીપીપી આરોગ્યસંભાળની પહોંચ, ગુણવત્તા અને કાર્યક્ષમતામાં સુધારો કરવા માટે જાહેર અને ખાનગી બંને ક્ષેત્રોની શક્તિઓ અને સંસાધનોનો લાભ લેવાની તકો આપે છે, જે આખરે વસ્તી માટે વધુ સારા સ્વાસ્થ્ય પરિણામોમાં યોગદાન આપે છે. જો કે, PPP જાહેર આરોગ્ય ધ્યેયો સાથે સંરેખિત છે, ઇક્વિટીને પ્રાથમિકતા આપે છે અને સમુદાયોને ટકાઉ લાભો પહોંચાડે છે તેની ખાતરી કરવા માટે સાવચેતીપૂર્વક આયોજન, હિસ્સેદારોની સંલગ્નતા અને દેખરેખ જરૂરી છે.

➡️Other agencies

👉A. Health care for railway employee

Railway hospital દ્વારા comprehensive care પૂરી પાડવામાં આવે છે, તેમજ railway health unit ઉભા કરી service આપવામાં આવે છે. જે મોટા railway station હોય તેવી જગ્યા પર senitory inspector તથા environmental sanitation maintain કરવામાં આવે છે. તેમજ chief health inspector દ્વારા division ની કામગીરી નું supervision કરવામાં આવે છે. હેલ્થની કામગીરીમાં કર્મચારીની periodical check up કરી records રાખવામાં આવે છે. તે સિવાય નવા worker આવે તો તેની પણ physical fitness કરી and check up કરી record રાખવામાં આવે છે. Revisonal office health ની facility માટે indoor hospital હોય છે તેમાં દરેક facility ઉપલબ્ધ હોય છે.

👉B. Private sector

જેમાં allopathic, homeopathic, Ayurvedic, બધા જ practitioners health services પૂરી પાડે છે. આ બધાને private services હોય છે જે medical council of India દ્વારા બંધારણ થયેલું હોય છે અને આ બંધારણને આધીન રહી તેવો પ્રેક્ટિસ કરતા હોય છે.

👉C. Defense medical services

જે arms force medical services નાં નામથી પોતાનું organization ચલાવે છે જે defense services દ્વારા ઉભી કરવામાં આવેલ સંસ્થા છે. Defense સાથે જોડાયેલ વ્યક્તિઓને સેવાઓ પૂરી પાડે છે. જે integrated અને comprehensive care સાથે Preventive અને curative સેવાઓ ને પણ સાંકળી લે છે. Arm force સાથે જોડાયેલ વ્યક્તિને સેવાઓ આપે છે અને તેની આખી family ને દરેક પ્રકારની સેવાઓ આપે છે.

👉D. Indigenous system of medicine

આમાં medicines ની અલગ અલગ brunches સમાવવામાં આવે છે જેમ કે allopathic, homeopathic, Ayurvedic તેમજ unani system of medicine વગેરેનો સમાવેશ કરવામાં આવે છે. ઉપરોક્ત અલગ અલગ medicine branch ના practitioners rural area ના લોકોને સેવા પૂરી પાડે છે અભ્યાસના આધારે એવું તારણ કાઢવામાં આવ્યું છે કે ૯૦ ટકા આયુર્વેદિક ડોક્ટર rural area માં જ સેવાઓ પૂરી પાડે છે, જે ત્યાં જ રહેતા હોય છે અને public ના close contact માં હોય છે આથી state government દ્વારા ઘણી બધી state dispensary ચાલુ કરવામાં આવી અને government of India દ્વારા national Institute od Ayurved જયપુરમાં સ્થાપવામાં આવી. ઉપરાંત, national Institute of homeopathy 1972માં ચાલુ કરવામાં આવી. આ indigenous system of medicine દ્વારા સારામાં સારી health care આપી શકાય છે.

Voluntary health agencies or organization

1. Indian red cross society
2. ભારત સેવક સમાજ
3. કસ્તુરબા મેમોરિયલ ફંડ
4. The hindu kasht nivaran sangh
5. Tuberculosis association of India
6. Indian council for child welfare
7. Family planning association
8. All india women’s conference
9. All india blind relieve society
10. The central social welfare board
11. Professional bodies 1. Indian red cross society

1920 માં શરૂ થઈ તેની 400 કરતાં વધારે શાખાઓ ભારતમાં છે તેને એક્ટિવિટી નીચે પ્રમાણે છે .

Activities

1. Relief work પૂર દુષ્કાળ કે ધરતીકંપ વખતે રાહત કામગીરી કરે છે. આવા સમયે food, કપડા અને જરૂરિયાતની તમામ ચીજ વસ્તુ જરૂરિયાત મંદને પહોંચાડે છે. ઉપરાંત રોગચાળો કે એપિડેમિક વખતે કામગીરી કરે છે.
2. Milk and medical supplies Hospital maternity home, children welfare center, school, અનાથ આશ્રમ વગેરે સ્થળોએ જઈને milk powder તથા vitamin supply કરે છે.
3. Care of the sick and disable soldiers લડાઈમાં ઘાયલ થયેલા જવાનો સાથે નિષ્ઠ રીતે સંકળાયેલી છે.

જવાનોને સેવાઓ પૂરી પાડે છે તેમજ જે permanent disabled છે તેઓના માટે બેંગ્લોરમાં red cross home આવેલું છે. જે આવા સૈનિકોને જીવનભર સાચવવાનું કાર્ય કરે છે.

4. Maternal and child welfare services

Maternity home તથા child center ઉભા કરવા આવા center ને technical advice આપવી.

All india આવા ઘણા સેન્ટર ચલાવે છે.

5. Family planning

ફેમિલી પ્લાનિંગની સેવાઓ પોતાના સેન્ટર પર આપે છે, તેમજ કેમ્પનું આયોજન કરે છે.

6. Research

Research ની એક્ટિવિટી માં મદદ કરે છે.child care and mother graft માટે મેટેરીયલ ડિસ્ટ્રીબ્યુટ કરે છે, ઉપરાંત chent Jones ambulance association જે પુરુષોમાં first aid classes ચલાવે છે. તેમજ સ્ત્રીઓ માટે nursing course ચલાવે છે.

7. Provided scholarship for nurses આગળ ભણવામાં સ્કોલરશીપ પૂરી પાડે છે.

Junior red cross એ ચિલ્ડ્રન માટેની બ્રાન્ચ છે જે boys તેમજ girls ને epidemic વખતે કાર્ય કરવાની તક આપે છે.

તેમજ યુવા વર્ગને ભાઈચારા લાગણીથી રહેવાની રહેવાની તક આપે છે અને first aid treatment પૂરી પાડે છે.

8. Blood bank

First aid તથા blood bank ચલાવે છે.

Donor નું list રાખે છે.

જરૂર હોય ત્યારે દરેક સેવાઓ પૂરી પાડે છે.

Government of India red cross society ને મદદ માટે grant આપે છે.

Sent Jone association જે red cross નો જ ભાગ છે.

2. ભારત સેવક સમાજ

આ સંસ્થા 1952 માં ચાલુ થઈ તે none political અને non official organizer છે તેના મુખ્ય હેતુઓ નીચે પ્રમાણે છે.

1. લોકો પોતાની જાતે જ પોતાના આરોગ્ય માટે કાર્યરત રહે.
2. વિલેજમાં એન્વાયરમેન્ટલ સેનિટેશન માટે વોલન્ટરી વર્ક કરે છે.
3. Teachers, young અને collegious student માટે campનો પ્લાનિંગ કરે છે.આ રીતે વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ કરે છે. 3.કસ્તુરબા મેમોરિયલ ફંડ

1944 માં કસ્તુરબા ગાંધીની સ્તુતિમાં શરૂ કરવામાં આવ્યો.

સ્ત્રીઓના માટે સામાજિક કલ્યાણના કાર્યો કરવા માટે તેની સ્થાપના કરવામાં આવી.

ગામડાની સ્ત્રીઓને પગભર કરવાના હેતુથી તેમજ ઉદ્યોગો માટે તે જરૂરી સાધનો આપે છે.

આ ઉપરાંત બીજી એજન્સીઓ પણ સ્ત્રીઓની ઉન્નતિ માટે ફંડ આપે છે.

4. The hindu kasht nivaran sangh

આની સ્થાપના 1950 માં થઈ પરંતુ મૂળ તેની શરૂઆત અને ઉદ્ઘાટન 1925 માં indian council of the British empiyer leprosy relieve association ના નામથી થઈ હતી.

1950 માં નવા નામથી સ્થાપના કરવામાં આવી, જેમાં ગવર્મેન્ટ અને વોલેન્ટરી એજન્સી સાથે મળીને કામ કરે છે.

Activities

1. Leprosy માટે કાર્ય કરવાનું હોય છે.
2. Leprosy માટે ના હેલ્થ એજ્યુકેશન માટે મટીરીયલ તૈયાર કરે છે.
3. લેપ્રસી પ્રોગ્રામ માટે આર્થિક મદદ કરે છે.
4. Magazine બહાર પાડે છે.
5. લેપ્રસી માટેની હોસ્પિટલ અને ક્લિનિકમાં રિહેબિલિટેશન સેન્ટર ખોલે છે.
6. Workers માટેના રિસર્ચ અને ઇન્વેસ્ટિગેશનના કાર્યો કરે છે.

5. Tuberculosis association of India

1939 માં સ્થાપના થઈ.

દરેક રાજ્યોમાં તેને સંસ્થા છે, જે અલગ અલગ કાર્યો કરે છે અને ફંડ એકઠું કરે છે.

Objective

1. Antituberculosis ની ટ્રેનિંગ માટે
2. હેલ્થ એજ્યુકેશન માટે
3. Clinic and conference માટે
4. TB ને લગતા પબ્લિકેશન માટે
5. TBના કેસ find out કરવા અને treatment આપવા આ association દ્વારા અલગ અલગ સંસ્થાઓ ચલાવવામાં આવે છે.

6. Indian council for child welfare

1952 માં સ્થાપના કરવામાં

International union for child welfare સાથે જોડાયેલી છે જે 70 જેટલી national voluntary agency સાથે મળીને કામ કરે છે,

જેનો મુખ્ય હેતુ ભારતમાં એવા હજારો બાળકો છે જેને physicaly, mentaly, અને socially health માટે નોર્મલ અને તંદુરસ્ત વાતાવરણની જરૂરિયાત છે.

આ સંસ્થા તેને મદદરૂપ થવાનું કાર્ય કરે છે, આ ઉપરાંત સંકલિત બાળ કલ્યાણ પ્રોગ્રામ માટે લોકોમાં અને ગવર્મેન્ટમાં જાગૃતિ લાવવા માટે conference annual meeting અને બીજા કાર્યક્રમ યોજે છે.

7. Family planning association

1949 માં organization ની સ્થાપના થઈ.

તે ફેમિલી પ્લાનિંગની સેવાઓમાં સંસ્થાપક તરીકે કાર્ય કરે છે.

તેમજ ફેમિલી પ્લાનિંગ માટે ટ્રેનિંગ આપવામાં મદદ કરે છે.

જેના માટે તેણે ઘણા બધા ડોક્ટર તૈયાર કર્યા હેલ્થ વિઝીટર અને સોશિયલ વર્કર તૈયાર કર્યા.

8. All india women’s conference

1926 માં આ સંસ્થાની સ્થાપના થઈ.

ફક્ત womens માટે જ voluntary organization છે.

દરેક રાજ્યમાં તેની બ્રાન્ચીસ છે.

તે MCH clinic અને મહિલા મંડળ ચલાવે છે.

Mother craft ચલાવે છે.

બાલવાડીઓનું આયોજન કરે છે અને adult education and distribution of milk વગેરેની કામગીરી કરે છે, ઉપરાંત ફેમિલી પ્લાનિંગ સેવાઓ પણ આપે છે.

9. All india blind relief

Blind people ની કન્ડિશન સુધારવાની હેતુથી 1946 માં આ ઓર્ગેનાઈઝેશનની સ્થાપના કરવામાં આવી.

આ સંસ્થા દ્વારા blind relief camp ચલાવવામાં આવે છે, તેમજ બ્લાઇન્ડ લોકોને મદદ કરવા તેને ફેસીલીટી પૂરી પાડવા માટે કલ્યાણ નું કામ કરે છે.

10. The central social welfare board

1953માં કેન્દ્રીય સામાજિક કલ્યાણ બોર્ડ ની રચના કરવામાં આવી અને આ બોર્ડ દ્વારા social voluntary agency ની રચના કરવામાં આવી જેમ કે મહિલા મંડળ, જેસીસ ક્લબ વગેરે અસ્તિત્વમાં આવ્યા.

તેના માટે 75% ગ્રાન્ટ આપવામાં આવે છે, જેના દ્વારા અલગ અલગ પ્રોગ્રામ યોજવામાં આવે છે જેમ કે,
Nutrition program, icds અને બીજી ઘણી બધી એક્ટિવિટી જેમ કે working women’s hostel, physicaly handicap, ઘરડાઘર અને સામાજિક રીતે પછાત લોકોની વેલ્ફેર માટેની સર્વિસીઝ નું પ્લાનિંગ કરવામાં આવે છે.

1968 થી સ્વતંત્ર body તરીકે અસ્તિત્વમાં આવ્યું, જે ministry of education દ્વારા સંચાલિત છે, જે રૂરલ એરિયામાં MCH માટે શરૂ કરવામાં આવી, જેમકે ગૃહ ઉદ્યોગ, સીવણ, હસ્તકલા, દીવાસળી બનાવવી વગેરે જેવી પ્રવૃત્તિ કરી પોતાના કુટુંબ માટે આવકનું કાર્ય કરે છે.

11. Professional bodies

જે પોતાના profession ને લગતા magazine બહાર પાડે છે.

General published કરે છે.

Scientific સેશન નુ આયોજન કરે છે અને professional organization નું સ્ટાન્ડર્ડ જાળવી રાખે છે.

👉Functions of voluntary health agencies

1. Officaly agencies ની વ્યક્તિગત મદદ કરવી તથા સ્પેશિયલ ઇક્વિપમેન્ટ માટે ફંડ આપીને મદદ કરવી.
2. Research માં મદદ કરવી.
3. હેલ્થ એજ્યુકેશન માટે મટીરીયલ પ્રોવાઇડ કરવું અને mass health education માટે કાર્ય કરવું.
4. પ્રાયોગિક પ્રોજેક્ટ તૈયાર કરવા અને તેનું ડેમોસ્ટ્રેશન કરવું.
5. સારા એક્ઝામ્પલ આપીને ઓફિસિયલ એજન્સીના workers ને બિરદાવવુ.
6. Health legislation આગળ લાવવા પ્રોત્સાહિત કરવું.

Nurse’s role in health care services

Health care services ની એક્ટિવિટીમાં નર્સની ચાવીરૂપ ભૂમિકા હોય છે.

તેણીના Health care setting અને Health care services માં ચોક્કસ રુલ હોય છે.

તેના મુખ્ય કાર્યો તેમજ તેની એબિલિટી નીચે મુજબ હોય છે.

1. Knowledge

પોતાએ આપવાની Health services નું તેનામાં નોલેજ હોવું જોઈએ, તેમજ હેલ્થ કેર સર્વિસીસના target થી તે પરિચિત હોવી જોઈએ.

2. Participation

હેલ્થ કેર સર્વિસિસના planning, implementation અને evaluation માં તેણીની ભાગીદારી હોય છે.

3. Policy

તે જે કાર્ય કરી રહી છે તેની policy વિશે તે માહિતગાર હોવી જોઈએ.
અને કાર્યો વિશેની જાણકારી ધરાવતી હોવી જોઈએ.

4. Referral system

તેણીએ રેફરલ સર્વિસિસ માટેની લીંક બનાવવી જોઈએ.

5. Advance technology

એડવાન્સ ટેકનોલોજી અને knowledge થી પરિચિત હોવી જોઈએ.

નવી techniques પ્રમાણે patient ને treat કરવું જોઈએ.

6. Resources શક્ય તેટલા Health care service માટેના રિસોર્સીસ નો ઉપયોગ કરવો જોઈએ.
7. Demonstration

વધુમાં વધુ સારી સેવા પહોંચાડવા માટે બીમાર લોકોના care નું ઘરે તેમજ clinic પર Demonstration કરવું.

8. Health team

તેણી હેલ્થ ટીમની એક અગત્યની વ્યક્તિ છે.

તેથી જવાબદારી પૂર્વક કામ કરવું અને ટીમમાં યુનિટી જળવાઈ રહે તે રીતે મદદરૂપ થવું.

9. Health education

તેજ્યાં કામ કરતી હોય ત્યાં વ્યક્તિ કુટુંબ સમાજ કે સહ વર્કર માટે હેલ્થ એજ્યુકેશન પૂરું પાડવું.

New plan બનાવવા તેમજ તેને અમલમાં મુકવાની કામગીરી કરવી જોઈએ.

10. Training of co-worker

પોતાની સાથે કામ કરતા વર્કરને ટ્રેનિંગ આપવી તથા સુપરવિઝનની જવાબદારી નિભાવવી.

11. Record and report

પોતાની યોગ્ય કામગીરીનો record અને report maintain કરવો જોઈએ.

જે evaluation અને ભવિષ્યના planning માટે ઉપયોગી થાય છે.

12. Skill develop

પોતાનામાં જુદી જુદી સ્કીલને ડેવલોપ કરીને હેલ્થ કેર સર્વિસીસ નો ઉપયોગ કરવો.

13. Direct care provider

તે પોતાના એરિયામાં ડાયરેક્ટ કેર પ્રોવાઇડર છે, તેથી આરોગ્યની દરેક સેવાઓ તેણીએ પૂરી પાડવી જોઈએ. જેમકે, MCH

14. Educator પોતાના વિસ્તારની કોમ્યુનિટીમાં એક teacher તથા educator તરીકે આરોગ્યની સેવાઓ પૂરી પાડવી જોઈએ.