CHN-I-EPIDEMIOLOGY-UNIT -4
Principles of Epidemiology and
Epidemiological methods
a) Definition and aims of
epidemiology, communicable and
non-communicable diseases.
b) Basic tools of measurement in
epidemiology
c) Uses of epidemiology
d) Disease cycle
e) Spectrum of disease
f) Levels of prevention of disease.
g) Disease transmission – direct and
indirect.
h) Immunizing agents, immunization
and national immunization
schedule.
i) Control of infectious diseases.
j) Disinfection.
Principles of epidemiology and epidemiological method
: Topic:
Definition and Aims of epidemiology communicable and non communicable Disease:
: To define epidemiology:
Introduction:
infectious Disease નો ઝડપી ફેલાવો છે જે epidemically આપેલ વસ્તીમાં થોડા સમયની અંદર (સામાન્ય રીતે બે અઠવાડિયા કે તેથી ઓછા સમયમાં) મોટી સંખ્યામાં લોકોમાં ફેલાય છે.
.: Definition:
Epidemiology એ વ્યાખ્યાયિત વસ્તીમાં health and Disease ની સ્થિતિના cause & health પર થતી effect ની study & analysis છે.
તે public health નો પાયાનો પથ્થર છે અને disesase ના risk factor અને preventive health care ના target ને ઓળખીને નીતિના dicision અને evidance based practice ને આકાર આપે છે.
“Epidemiology એ human population માં Disease ની ઘટનાની pattern અને આ pattern ને infulance કરતા factors સાથે સંબંધિત છે.”
: To describe aims of epidemiology:
epidemiologyના ત્રણ મુખ્ય aim નીચે મુજબ છે-
(1) human population માં health અને Disease ની problem ના distribution અને magnitude (તીવ્રતા) નું વર્ણન કરવા.
(2) pathogenesis of Disease ના etiological factor ને ઓળખવા.
(3) Disease ના prevention, control and treatment માટેના planning, implementation, control & evaluation માટે essential data ને provide કરવા અને service માં prority ની સ્થાપના માટે
Epidemiology નો ultimate aim એ health problem અથવા તેના પરિણામોને દૂર કરવા અથવા ઘટાડવા માટે effective action તરફ દોરી જવાનું છે, સમગ્ર society ના health & wellbeing ને પ્રોત્સાહન આપવા માટેનો aim છે.
.: To define communicable Disease:
Communicable Disease is also known as infectious Disease or transmissible Disease.
Communicable Disease એ એક પ્રકાર ની illness છે જે individual person અથવા other animal host માં રોગકારક pathogenic biologic ની, હાજરી અને growth માં પરિણામે થાય છે.
Communicable Disease એ person to person અથવા animal to person માં spread થાય છે.
આ spread or transfer એ blood,faeces & other body fluid ના contact માં આવવાથી થાય છે.
. .: To enlist common communicable Disease found in India;
India માં જોવા મળતા common communicable Disease એ નીચે મુજબ છે…
1. Malaria
2. Typhoid
3. Hepatitis
4. Jaundice
5. Leptospirosis
6. Diarrheal Disease
7. Amoebiasis
8. Cholera
9. Brucellosis
10. Hook worm infestation
11. Influenza
12. Filariasis
13. Tuberculosis
.: To define non- communicable Disease:
એક medical condition અથવા Disease છે જે n- infectious or non- transmitted છે.
Non- communicable Disease chronic Disease છે જે long period સુધી ચાલે છે અને ધીમે ધીમે પ્રગતિ (progress) કરે છે.
Non-communicable Disease જેવા કે..
1. Cardio vascular Disease (e.g. Heart attack, stroke)
2. Cancer
3. Chronic respiratory Disease
4. Diabetes
.: To explain responsibilities of community health nurse in epidemiology.
Modifiable Disease નું surveillance રાખો.
રોગ ફાટી (Disease outbreak) નીકળતી વખતે team ના સભ્ય સાથે coordination કરે છે.
Case findings મા અને collection of laboratory specimen માં ભાગ લેવો.
Communicable Disease ધરાવતા દર્દીને isolate રાખવા.
Provide nursing care
Health education
Health teaching about disinfection.
Prevent further spread of Disease.
Follow up case & contact.
Supervision.
Organize health education campaign.
Referral services
other sectors of communities સાથે Coordination કરવું.
maintain record & report.
Surveillance activities નું evaluation કરો.
Policy development and health planning માટે basic provide કરો.
Community health માટે health & health resources ની ફાળવણી માટે આધાર પૂરો પાડો.
. .: Topic:
Basic tools of measurement in epidemiology:
.: To introduce Basic tools of measurement in epidemiology:
Introduction:
Epidemiology (રોગશાસ્ત્ર) અન્ય બાબતોની સાથે, human population માં mortality અને morbidity ના માપન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.
Epidemiology માં માપનો અવકાશ ખૂબ વ્યાપક અને અમર્યાદિત છે.
Epidemiologist (રોગચાળાના નિષ્ણાત) સામાન્ય રીતે rate, ratio or proportion તરીકે રોગની તીવ્રતા (Disease magnitude) વ્યક્ત કરે છે.
રોગશાસ્ત્રમાં માપનનાં મૂળભૂત સાધનો નીચે મુજબ છે:..
1. Rates
2. Ratios and
3. Proportions
.: To explain About rate:
1. RATE:
દર ચોક્કસ સમયગાળા દરમિયાન population માં અમુક ચોક્કસ ઘટના (development of Disease અથવા occurence of death) ની ઘટનાને માપે છે તે ચોક્કસ દરના ઉદાહરણના સમયગાળા દરમિયાન વસ્તીમાં થતી કેટલીક ઘટનામાં ફેરફાર સૂચવે છે.
તે મૃત્યુ દર નીચે મૂજબ લખાયેલ છે..
Death rate:
Number of death in one year× 1000 /Midyear population
દરમાં નીચેના elements નો સમાવેશ થાય છે. Numerator denominator time specification and multiplier ની વિવિઘ શ્રેણીઓ છે:-
A) crude rate:-
આ વાસ્તવિક અવલોકન (actual observation) કરેલ દરો છે જેમ કે birth & death rate.
Crude rate ને un standardized rate તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
ઉદા:- crude birth rate:
Number of live birth during the year× 1000/ mid year population
B) specific rate:-
આ specific cause (દા.ત. tuberculosis) અથવા specific groupમાં (દા.ત. age, sex group) અથવા specific time period દરમિયાન જોવા મળતા વાસ્તવિક દરો છે.
ઉદા:-
Tuberculosis ના કારણે ચોક્કસ death rate ની ગણતરી સૂત્ર દ્વારા કરવામાં આવે છે:-
Number of death from tuberculosis= during a calender year × 1000 / mid year population
C) standardized rate:-
(Adjusted rate):-
આનો ઉપયોગ વિવિધ age (અથવા અન્ય) વિતરણ ધરાવતા બે અથવા વધુ જૂથો વચ્ચે માન્ય summery સરખામણી કરવા માટે થાય છે.
.: 2. II tool: RATIO
Diseaseની frequency નું બીજું માપ ગુણોત્તર (ratio) છે. તે 2 random quantities વચ્ચે sizeમાં સંબંધ વ્યક્ત કરે છે. Ratio એ એક જથ્થાને બીજા વડે ભાગવાનું પરિણામ છે તે આના સ્વરૂપમાં વ્યક્ત થાય છે:-
X:Y અથવા X/Y
ઉદાહરણ:-
Cellની તુલનામાં white blood cellનો ગુણોત્તર 1:600 અથવા 1/600 છે એટલે કે each white cell માટે, આ 600 red cell છે.
અન્ય ઉદાહરણમાં – sex ratio , doctor population ratio વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
. .: 3. lll tool: propertion (પ્રમાણ)
A. propertion એ એક ratio છે જે સમગ્ર part ની તીવ્રતામાં સંબંધ દર્શાવે છે.
અંશ હંમેશા છેદમાં શામેલ હોય છે. Propertion સામાન્ય રીતે ટકાવારી તરીકે દર્શાવવામાં આવે છે તે (A) × c /(A+B) ની અભિવ્યક્તિ તરિકે છે.
જ્યાં ‘A’ આપેલ સમયગાળા દરમિયાન કોઈ ચોક્કસ ઘટનાનો અનુભવ કરનાર વ્યક્તિની સંખ્યા છે .
‘A+B’ = એ જ સમયગાળા દરમિયાન ચોક્કસ ઘટનાનો અનુભવ કરવાનું જોખમ ધરાવતા વ્યક્તિઓની સંખ્યા
‘c’ = ગુણક (multiplier) છે. જેમ કે 100, 1000, 10.000 અથવા 1.00.000 છે
Example=
The number of children with scabies at a certain time × 100 / the total number of children in the village at the same time
(ગુણક (multiplier) નો હેતુ મિનિટ દશાંશ અપૂર્ણાંક (minute decimal fractions) સાથે કામ કરવાની inconvenience (અસુવિધા) ટાળવાનો છે)
Measurement નાં સાધનોનો ઉપયોગ કરતાં પહેલાં numerator & demo minatory નાં ખ્યાલ વિશે જાણવું જરૂરી છે
1) numerator:-
numerator (અંશ) એ ઘટના પરની સંખ્યાનો ઉલ્લેખ કરે છે (ex..sick news, birth, death occured in population & in specific time )
Numinator (અંશ) એ ગણતરી દરનો એક ઘટક છે, પરંતુ ratioમાં નહીં.
2) Denominator (છેદ) :-
numinator (અંશ) નો થોડો અર્થ નથી સિવાય કે તે demo minatory સાથે સંબંધિત હોય, epidemiologist rateની ગણતરી કરતી વખતે યોગ્ય છેદ પસંદ કરવાનું હોય છે. તે વસ્તી સાથે સંબંધિત અથવા કુલ ઘટનાઓ સાથે સંબંધિત હોઈ શકે છે
Community health nursing practice માં વારંવાર ઉપયોગમાં લેવાતા rate & ratio…
CDR=
Number of death from all cause during a year × 1000 population/ population estimated at mid year
MMR=
No. Of death from puerperal complication during a given year × 100000 live birth / no of live birth during the same year
Birth death rate =
No. Of live birth in specific population × 100 / no. Of death in a specific population
. .: Topic:
Uses of epidemiology
.: To introduce the usesbog epidemiology:
Introduction:
જ્યારે Disease distribution અને કાર્યકારણનો અભ્યાસ epidemiology માં કેન્દ્રસ્થાને રહે છે, ત્યારે રોગચાળાની ટેકનિકનો વ્યાપક ઉપયોગ છે જે માત્ર Disease ને જ નહીં પરંતુ health અને health careને લગતા ઘણા મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્રોને પણ આવરી લે છે.
“MORRIS” (10) એ Epidemiology ના સાત વિશિષ્ટ ઉપયોગો ઓળખ્યા છે. આ છે:-
To explain historical studies of Disease:
1) ઐતિહાસિક રીતે વસ્તીમાં Disease ના rise અને fallનો અને તેમના પાત્રમાં થતા ફેરફારોનો અભ્યાસ કરવો .
તે જાણીતું છે કે community માં heath અને Disease ની patterns ક્યારેય સ્થિર હોતી નથી.
સમયના ટૂંકા અને લાંબા ગાળામાં બંનેમાં વધઘટ થાય છે, રોગશાસ્ત્ર (Epidemiology) human population માં રોગની રૂપરેખાઓ અને સમયના વલણોનો અભ્યાસ કરવાનું સાધન પૂરું પાડે છે.
આ વલણોના અભ્યાસ દ્વારા, અમે ભવિષ્યમાં ઉપયોગી અંદાજો બનાવી શકીએ છીએ અને ઉભરતી health problem અને તેમના સહસંબંધોને ઓળખી શકીએ છીએ.
ઉદા.- small pox પર વિજય મેળવ્યો છે અને નવા lasssa fever ની ઓળખ કરવામાં આવી છે.
. .: To describe community diagnosis:
Community diagnosis સામાન્ય રીતે community health problems નું identification અને quantification અને community health અને લોકોની condition નું નિદાન કરવુ જરૂરી છે. અને health ના સંદર્ભમાં health ના સાચા dimensions અને distribution ને માપવા માટેનો ઉલ્લેખ કરે છે.
ખાસ ધ્યાનની જરૂર હોય તેવા group ઓળખવા માટે health problem નક્કી કરવા માટે disability અને mortality ને identify કરવી જરૂરી છે.
.: To explain planning & evaluation in epidemiology;
✓ Planning & evaluation:
Time & place પર heatlh problem ના વિતરણ વિશે રોગચાળાની માહિતી જરૂરી health care ના planning અને development માટે અને લોકોની problem પર આ સેવાઓની અસરનું assessment કરવા માટે મૂળભૂત આધાર પૂરો પાડે છે.
Planning ના ઉદાહરણોમાં health care Disease માટે planning facility, immunization campaign વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
Preventive specific અને research evaluation માટેનું planning એ રોગચાળાની (epidemiology) પણ એટલી જ મહત્વપૂર્ણ ચિંતા છે કે રોગને control કરવા અથવા prevent કરવા માટે લેવામાં આવેલા કોઈપણ પગલાં evaluation દ્વારા અનુસરવા જોઈએ.
લીધેલા પગલાં રોગની frequency ઘટાડવામાં અસરકારક છે.
✓ Evaluation of individual’s risk & chances:
Group experience પરથી અંદાજ લગાવવા માટે કે Disease , accident અને defectના સરેરાશ વ્યક્તિગત જોખમો અને પછી ટાળવાની તકો શું છે . અને તે ઉપરાત incidence rate & specific rat કે જે સંપૂર્ણ જોખમના માપદંડ છે તેની epidemiologists એ સંબંધિત risk અને Disease નું કારણ માનવામાં આવતા cause માટે સંબંધિત જોખમની ગણતરી કરવી.
.: To identify syndrome:
✓ syndrome identification:
Population માં clinical ઘટનાના describing & distribution નું વર્ણન કરીને syndrome ને ઓળખવા.
Individual patient ની epidemical investigation માં વારંવાર સંકળાયેલ શોધને અવલોકન કરીને refine syndrome ને ઓળખવામાં આવે છે જેનો ઉપયોગ syndrome ને વ્યાખ્યાયિત કરવા અને તેને સુધારવા માટે કરી શકાય છે.
Group ના observation દ્વારા આવા અભ્યાસો ઘણા Disease syndrome વિશે misconception ને જોડવામાં સક્ષમ છે.
✓ completing the natural history of Disease:
Chronic Disease નું clinical picture પૂર્ણ કરવું અને તેમના natural history ને યોગ્ય પ્રમાણમાં તમામ પ્રકારના દર્દીઓનો સમાવેશ કરીને વર્ણવવા માટે, જ્યાં પણ તેઓ હાજર હોય અને તેઓ હાજર ન હોય તેવા અને જેમના case હાજર ન હોય.
માફીના કોર્સને અનુસરીને જરૂરિયાતો એટલી જ મોટી હોઈ શકે છે અને સમૂહની નિર્ધારિત વસ્તીમાં adjustment & disability ને બદલવું જરૂરી છે.
.: To search risk factor & cause of Disease:
Chronic Disease ના ચોક્કસ cause અને બહુવિધ કારણોની pattern ને અનુરૂપ તેમની composition, inheritage, experience, તેમના behaviour અને environment દ્વારા વ્યાખ્યાયિત જૂથના અનુભવની ગણતરી કરીને health અને Disease ના cause શોધવા માટે.
એકલા અને એકસાથે તેમની કામગીરીની રીતનું વર્ણન કરવું અને સંબંધીની દ્રષ્ટિએ તેમના મહત્વનું assess કરવું.
તે exposed postulated કારણોના જોખમો ઘણીવાર તકના કુદરતી રીતે બનતા experiment માં અન planned experiment દ્વારા થોડા સમય માટે પરીક્ષણ કરવામાં આવશે.
. .: Topic:
Disease cycle
.: To define Disease and Disease:
Introduction:
English શબ્દ ‘Disease’નો વાસ્તવમાં meaning dis-ease થાય છે જે uneasiness distress inconvenience અને comfort ની વ્યાખ્યાથી વિરુદ્ધ (opposite) સ્થિતિ સૂચવે છે;
Disease એ body અથવા તેના organની એક એવી સ્થિતિ છે જે કાં તો તેની functioningમાં દખલ કરે છે અથવા તેના કાર્યોમાં વિક્ષેપ (deranged) પાડે છે.
.: To enlist stage of Disease cycle:
1. INCUBATION PERIOD
2. PRODROMAL PERIOD
3. FASTIGIUM
4. DEFERVESENCE
5. CONVALESCENCE
6. DEFECTION
. .: To explain about different stage of Disease cycle:
[1] INCUBATION PERIOD:
શરીરમાં Disease ના agent ના પ્રવેશ અને clinical sign & symptoms ના interval વચ્ચેનો આ સમય અંતરાલ છે.
[2] PRODROMAL PERIODS:-
આ 1 થી 4 દિવસનો ટૂંકો સમયગાળો છે અને તે Unclear sign& symptoms દ્વારા mark થયેલ છે. Clinical diagnosis સામાન્ય રીતે possible નથી
[૩] FASTIGIUM-
આ Disease ના ચિહ્નની height represent કરે છે અને sign & symptoms clear છે. કે patient bed confined છે. Clinical diagnosis possible છે.
[4] DEFERVESENCE;-
[રોગપ્રતિકારક શક્તિ= Immunity] શરીર રક્ષણ સામે immunity respond આપવાનું શરૂ કરે છે
Patient ને better feel કરે.
[5] CONVALESCENCE;
Patient healthy થઈ ગયો છે, તે fast improvement કરી રહ્યો છે.
[6] DEFECTION- દર્દી Illness થી recover થઈ ગયો છે.
[3:15 pm, 8/7/2024] . .: Topic:
Spectrum of Disease
.: To understand meaning of spectrum:
Spectrum prismમાંથી પસાર થયેલા પ્રકાશના કિરણો દ્વારા રચાયેલી રંગોના bend (જેમ કે મેઘધનુષ્યમાં દેખાય છે)ની image નો સંદર્ભ આપે છે.
Spectrum ના રંગોને સામાન્ય રીતે VIBGYOR તરીકે વર્ણવવામાં આવે છે; (indigo, blue, green, yellow, orange, red) પરંતુ રંગોની begining , & end અથવા boundaries શોધવા મુશ્કેલ છે.
.: To explain about health sickness spectrum:
Health અને Disease સતત સાથે રહે છે અને તેમાં કોઈ એક પણ બિંદુ નથી, health -Disease spectrum પર સૌથી નીચો બિંદુ “death” છે અને ઉચ્ચતમ બિંદુ “positive health” ને અનુરૂપ છે.
ત્યાં degree અથવા “level of health” છે અથવા degree or severity of illness છે.
જ્યાં સુધી આપણે જીવિત છીએ ત્યાં સુધી આપણામાં અમુક અંશે degree of health છે. નીચે બતાવ્યા પ્રમાણે છે.
Positive health
Better health
Freedom from sickness
Unrecognized sickness
Mild sickness
Severe sickness
Death
Health ની spractral વિભાવનાએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે વ્યક્તિનું health static નથી.
તે એક ગતિશીલ ઘટના છે અને સતત પરિવર્તનની પ્રક્રિયા છે, જે વારંવાર સૂક્ષ્મ ભિન્નતાને આધીન છે.
.: To explain spectrum of Disease:
“Spractum of Disease” શબ્દ એ Disease ના manifestation માં વિવિધતાનું graphic representation છે.
ફક્ત lightના spractum પર જ્યાં રંગો એક છેડેથી બીજા છેડા સુધી હોય છે પરંતુ એક રંગનો અંત ક્યાંથી શરૂ થાય છે તે નક્કી કરવું મુશ્કેલ છે.
Disease acute, chronic, infectious હોઈ શકે છે, સાધારણ રોગ અલગ હોઈ શકે છે. તે hidden (latent), subclinical, clinical અથવા serious stageમાં હોઈ શકે છે.
Disease ના spractum ના એક છેડે sub-clinical ચેપ છે જે સામાન્ય રીતે ઓળખાતા નથી અને અને બીજા છેડે જીવલેણ બિમારીઓ (fetal illness) છે.
Spractum ના severity to mild to severe ના concept ને “spectrum of Disease” કહેવાય , જે નીચે બતાવ્યા પ્રમાણે છે:-
. .: Spractum of Disease:
* Unrecognized infection:- Subclinical cases (carriers)
Extremely mild cases
* Clinical recognized cases:
Mild cases
Moderately severe cases
Severe cases
Recovery or death
આમ, Disease નું clinical picture spractum ની જેમ similar pattern દર્શાવે છે અને Disease na sign & symptoms ની રજૂઆતમાં આ વિવિધતાને “spractum of Disease” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
Same Disease એક વ્યક્તિમાં mild અને બીજામાં severe હોઈ શકે છે.
અમુક વ્યક્તિઓમાં, Disease sub-clinical રહી શકે છે અને નિખાલસ ક્લિનિકલ કેસો (Frank clinical cases) કરતાં mild case community માટે મોટો ખતરો હોઈ શકે છે.
.: Topic:
Level of prevention
. .: Enlist the types of the prevention:
✓ A. Primary Prevention:
•Health promotion
•Specific prevention
✓ B. Secondary prevention:
•Early Diagnoses
•Adequate treatment
✓ C. Tertiary prevention:
•Rehabilitations
•Disability limitation
✓ D. General Epidemiology:
•Infection
•Epidemic
•Endemic
•Sporadic
•Pandemic
•Zoo noses
•Communicable Disease
•Non-communicable Disease
•Incubation period
•Isolation
•Carrier
* Antiserum
•Foments
•Vector
•Virulence
•Pathogen city
.: Discuss the primary prevention:
(1) Health prevention:
આપણે સંખ્યાબંધ Disease જેમ કે cholera, thphoid fever, TB, nutritional Disease થી બચી શકીએ છીએ.
એથી Individual અને community માં health ને પ્રોત્સાહન આપવું.
(2) specific protection:
Specific protection દ્વારા ચોક્કસ measures દ્વારા ચોક્કસ Disease prevent કરવું .
ઉદાહરણમાં immunization દ્વારા EPI Disease (TB, diphtheria, pretests, tetanus, polio, measles) ની prevention નો સમાવેશ થાય છે: વિટામિન A ના administration દ્વારા xerophthalmia નું prevention.
.: Secondary prevention:
Secondary prevention એ “action તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરી શકાય છે જે Disease ની progress ને તેના પ્રારંભિક તબક્કે અટકાવે છે અને જટિલતાઓને (complication) અટકાવે છે”
(1) early diagnosis:
•Screening test
•Case findings programmer
(2) adequate treatment:
આપડી પાસે બધા Disease ને અટકાવવા માટે નિ vaccine નથી તેંથી leprosy, syphilis,malaria વગેરે જેવા Disease ને અટકાવવા માટે early diagnosis & treatment જ only solution છે.
. .: Tertiary prevention:
“Impairment અને disability ને ઘટાડવા અથવા મર્યાદિત કરવા માટે ઉપલબ્ધ તમામ માપદંડો & good health માં existing departures ને કારણે થતી વેદનાઓને ઘટાડવા માટે અને દર્દીના irritable condition ને promote કરવું” આને tertiary prevention તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે.
Specific protection are…
A. Disability Limitation
B. Rehabilitations
1. Functional rehabilitation
2. Vocational rehabilitation
3. Social rehabilitation
4. Psychological rehabilitation
. .: Epidemiology terms:
1) Infection:
Man or animal ના શરીરમાં રોગ ઉત્પન્ન કરનાર agent ની entry અને development અથવા multiplication છે જે Diseaseની સ્થિતિ તરફ દોરી શકે છે. જે infection હોય અથવા ન પણ હોઈ શકે.
2) Epidemics:- (epi-upon, demos- people) community માં “normal expectations” કરતા વધારે અને common અથવા પ્રચારિત સ્ત્રોતમાંથી (particular area) મેળવેલા રોગોનો શ્વાસ એ epidemics કહેવાય છે.
3) Endemic-
(En-in,demos- people) કોઈ ચોક્કસ geographical area માં Disease ની સતત હાજરી અથવા ચોક્કસ area માં આપેલ Disease નો સામાન્ય વ્યાપ.
4) sporadic-
Disease ના single, scattered caseના initial પરની ઘટનાઓ દા.ત. poli, છૂટાછવાયા (sporadic) એ રોગચાળાનું પ્રારંભિક બિંદુ (starting point) હોઈ શકે છે.
5) pandemic:
(Pan-all, demos-people)
Pandemic જે country or whole world માં ફેલાયેલ છે, recent માં AIDS નો રોગચાળો, અન્ય pandemic magnitude રોગો જેવા કે infulenza, cholera, plague છે.
. .: 6) zoonosis-
Disease of infection જે naturally રીતે animal or man ની vertebrae વચ્ચે ફેલાય છે. દા.ત. rabies, plague, bovine tuberculosis, anthrax
7) communicable Disease-
કોઈ specific infectious agent અથવા તેના toxic products ને લીધે થતી બીમારી જે અમુક પરિસ્થિતિઓ હેઠળ, community માં વ્યક્તિઓ વચ્ચે ઝડપથી Disease ફેલાય છે.
8) non- communicable diaease –
આ Disease person to person ફેલાતો નથી.
જેમ કે..cancer, cardiac Disease, diabetes mellitus etc..
9) incubation period- body માં Diseaseના agent ની entry અને first symptom appear થાય ત્યા સુધી ટીમે period ને incubation period કહેવાય છે.
10) isolation – સંક્રમણના સમયગાળા (period of communicability) માટે, infection ધરાવતાં person ને અન્ય human સાથેના સંપર્કથી અલગ કરવી.
11) carrior-
એક વ્યક્તિ જે કોઈપણ outward sign & sympotms વિના Disease ના agent ને આશ્રય (harbors) આપે છે, બીજા શબ્દોમાં, carrier (વાહક) એ બહારથી તો સ્વસ્થ વ્યક્તિ છે પણ તે અન્યને infection લગાવવામાં સક્ષમ છે.
Carrior ને temporary અથવા chronic તરીકે classified કરવામાં આવ્યા છે.
12) Antiserum:
Serum containing specific antibody.
Eg..ATS
13) to mites:
Patient માંથી infection દ્વારા દૂષિત ખોરાક અથવા પાણી સિવાયનો પદાર્થ, અને infectious agent ને તંદુરસ્ત અગ્નિદાહમાં (harboring) આશ્રય આપવા અને ટ્રાન્સફર કરવામાં સક્ષમ છે. Ex.. handkerchief patient, toys, drinking, glasses નો સમાવેશ થાય છે.
14) vector:
સામાન્ય રીતે arth ropood
દા.ત. mosquito જે infectious person માંથી healthy hostમાં ચેપ ફેલાવે છે.
15) virulence:
Disease ની severity નું measure
16) pathogen city-
Ability to cause Disease
. .: Topic:
Disease transmission direct & indirect
: Enlist the types of transmission of infection:
A) Source of infection
(B)Mode of transmission;
•Direct transmission
•Indirect transmission
✓ DIRECT TRANSMISSION:-
Direct contact
Droplet infection
Contact with infected soil
Inoculation into skin or mucosa
Transplacental or vertical transmission
✓ INDIRECT TRANSMISSION:-
Vehicle-borne transmission
Vector borne transmission
Airborne transmission
Fomite borne transmission
. .: Discuss the source of infection:
Infectionનો સ્ત્રોત, મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં, માણસ પોતે છે જેને આ રોગ છે.
તે case અથવા carrier હોઈ શકે છે.
કેટલીકવાર infection નો sourse infected animal હોઈ શકે છે (દા.ત. dog in rabies). રોગને “zoonosis” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
. .: Explain the mode of transmission:
✓ Direct transmission:
(A) DIRECT CONTACT:
અમુક Diseases એ person to person direct contact દ્વારા transmitted થાય છે.
eg.. kissing, sexual contact, continued close contact.
(B) DROPLET INFECTION:-
જ્યારે person ને respiratory infection coughs, sneezes or loudly talk કરે ત્યારે saliva ના drop માં millions of bacteria and viruses રહેલા હોય છે જે surrounding air માં mix થાય છે.
droplet infection includes…. common cold, tuberculosis, measles, whooping cough, diphtheria, cerebro spinal meningitis, e.t.c.
(C) CONTACT WITH SOIL :-
આમા Disease ના agent નો direct contact.. infected soil સાથે થાય છે.
for example, tetanus, infective hookworm larvae, and strongyloids.
(D) INOCULATION INTO SKIN OR MUCOSA :-
આમા Disease નો agent directly skin or mucosa માં inoculate થાય છે.
for example.. rabies virus through dog bite, hepatitis B virus through contaminated needles and syringes.
(E) TRANS- PLACENTAL TRANSMISSION:-
આમા Disease નો agents pregnant mother માંથી fetus માં transmitted થાય છે. જેને vertical transmission કહેવાય છે.
Example rubella virus, syphilis, hepatitis B, AIDS etc
.: ✓ Indirect transmition:
(A) VEHICLE BORNE TRANSMISSION:-
vehicles દ્વારા water, milk or food નું transmission થાય છે. other vehicles માં blood, serum, plasma and other biological products વગેરે જોવા મળે છે કે જેના contact થી Disease થાય છે.
Hepatitis B (Serum hepatitis) એ blood contact દ્વારા transmitted થાય છે.
(B) VECTOR BORNE TRANSMISSION:-
Malaria, filarial, kala azar and plague વગેરે insects દ્વારા transmitted થાય છે. આવા transmission ને vector transmission તરીકે ઓળખવામા આવે છે.
(C) AIR BORNE TRANSMISSION:-
Air borne transmission માં droplet and infected dust transmission નો સમાવેશ થાય છે.
(i) Droplet nuclet:
તે extremely small infective particles (less then 0.1 mm) હોય છે કે જે air માં floating હોય છે.
(ii) Infected dust:
અમુક larger droplets કે જે coughing and sneezing થી floor, clothes, linen and પર જોવા મળે છે અને તે dust નો એક part બની જાય છે. infected dust તરીકે ઓળખવામા આવે છે.
(D) Fomite borne transmission:-
Fomites એ એવાં articles છે જે infection other ને convey કરે છે જે because તે pathogenic organisms દ્વારા contaminated થાય છે.
Example.. handkerchief, drinking glasses , door handle, towels, clothing, toys, etc.
Fomites એ indirect infection છે.
. .: Topic:
IMMUNIZATION AGENT & NATIONAL IMMUNIZATION SCHEDULE
. .: Define immunity:
Introduction:
બધા માટે health પ્રાપ્ત કરવા માટેનું એક મહત્વનું factor એ છે કે individual person અને કોઇ પણ organization ની health care અને health promotion, Disease અને disability ની નવી pattern વગેરે માટે advancing technology માં ફેરફારને ઓળખવાની અને તેનો respond આપવાની ક્ષમતા હોવી જોઇએ. તેથી Disease નું effective interventions immunization છે.
. .: Discuss about immunization:
Individual system ને live killed અથવા parsal components ના microrganizam થી વ્યક્તિને Disease થી બચાવવાની process
એટલે immunization.
Immunity એ immunization ના સ્વરૂપમાં antigen નું જે Bodyમાં antibody ના production દ્વારા administration થાય છે.
Body ઇચ્છિત pathogen ની અસરો body પર થાય છે.
The national immunization:
INDIAમાં 1978 માં,
Immunization program ને expanded programer તરીકે શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું.
Classification of immunity:
Innate immunity:
આ એ છે કે જે વ્યક્તિ તેના constitutional અને genital ના આધારે virtue ધરાવે છે. તેને racial immunity પણ કહેવામાં આવે છે.
Active immunity:
Amoral or cellular immunity હોય અથવા તેનું combination હોઈ શકે છે
Humoral immunity:
એ infection સામે host resistance ની સૌથી મહત્વપૂર્ણ પદ્ધતિ છે.
Active immunity ને project માં કરવા માટે બંનેનું combination જરૂરી છે.
. .: Explain the immunization agent:
✓ Agent of immunization:
1. Vaccine
2. Immunoglobuline’s
.: 1. Vaccine:
Vaccine એ preventive inoculation માટે agent ની તૈયારી છે જેનું administration જ્યારે શરીરમાં ચોક્કસ antibody formation ને stimulate કરે છે , ત્યારે live (generally attenuated) organism, Inactivated or killed પામેલા organism or these combination માંથી vaccine તૈયાર કરી શકાય છે.
✓ Livevaccine:
Live organisams માંથી તૈયાર કરાયેલા આ organisms ને labમાં prepare કરવામાં આવ્યા છે.
Tissue culture અથવા chick embryo અને હવે તેણે સંપૂર્ણ વિકસિત Disease ને પ્રેરિત કરવાની તેમની ક્ષમતા ગુમાવી દીધી છે, પરંતુ તેઓ immunogenicity જાળવી રાખે છે, તેથી તેને attenuated organism કહેવાય છે.
1. Live organisams hostમાં multiply કરે છે અને પરિણામી antigenic dots ને તેના કરતા વધુ infected કરે છે.
2. Live vaccine માં તમામ minor & major antigenic component હોય છે.
3. Live organisams શરીરના ચોક્કસ tissue ને જોડે છે. Ex.. intestinal mucosa after administration of oral polio vaccine
.: ✓ Inactivated or killed vaccine:
Active immunity ને stimulate કરી ને body માં Inject કરવામાં આવે ત્યારે તે heat & chemical ના કારણે organisam કિલ થઇ જાય છે.
Normally , killed vaccine એ live vaccine કરતા ઓછી effective છે.
Expect Inactivated polio vaccine, killed vaccine એ antigenic potency વધારવા માટે સામાન્ય રીતે double અથવા triple primary dose માં થાય છે દા.ત. cholera vaccine
* cellular fractions:
Meningococcal vaccine cellની દિવાલના polysaccharide ભાગમાંથી organisamના capsule માં સમાયેલ polysaicavide માંથી pneumococcal vaccine safe & effective બનાવવામાં આવે છે.
* Toxoids:
Certain organism એ ecotoxin produce કરે છે.
દા.ત. Diphtheria & tetanus beeline આ organisam માં produce થતા toxin ને detoxicated કરવામાં આવે છે અને vaccine ની preparation માં ઉપયોગમાં લેવાય છે.
Antibodies organism પર કાર્ય કરવાને બદલે infection દરમિયાન ઉત્પન્ન થતી toximaietyને nestause કરે છે. આ Toxoids પણ safe & effective છે.
* combination:
જો એક કરતાં વધુ પ્રકારની immunizing agnet નો સમાવેશ થાય છે, તેને mix or combine vaccine કહેવામાં આવે છે.
Vaccine ના combine સ્વરૂપોનો aim simlity administration, reduce cost અને health centre સાથે patient ના contact ની સંખ્યા ઘટાડવાનો છે.
DPT,DT, TYPHOID VACCINE,MMR
આ vaccine plain vaccine, adjustment vaccine તરીકે available છે.ગોઠવણ રસીઓ અને તેને freeze માં store કરવામાં આવે છે.
✓ immunoglobulin’s:
Human immunoglobuline system એ 5 major classes ..ig G, IgA, IgM, IgD અને Ig અને તેના subclassથી બનેલી છે.
Immunoglobuline ના વિવિધ classes અને subclasses વિવિધ functional grouoનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે જે વિવિધ પ્રકારના antigenic challenge ને પહોંચી વળવા માટે જરૂરી છે.
.: Explain the immunization schedule:
Universal immunization program (UIP) 1978 માં શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો, જેનો Objective eligable population ને 6 selected Disease (diphtheria, pertussis, tetanus, polio, measks, tuberculosis) સામે રક્ષણ આપવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે કરવામાં આવ્યો હતો.
Universal immunization program infection ના universal coverage માટેની ઝડપી અસરો સાથે શરૂ and pregnant women માટે start કરવામાં આવ્યો હતો.
National immunization schedule જે age એ vaccine આપવામાં આવે છે અને દરેક vaccine ની recommended કરેલ dose ની સંખ્યાને immunization schedule કહેવામાં આવે છે.
જ્યારે યોગ્ય age એ vaccine આપવામાં આવે ત્યારે optional ની અસરકારકતા અને course complete પૂર્ણ થાય છે.
આ schedule મુજબ pregnant women ને T.T ના 2 dose આપવા.
High fever ધરાવતા બાળકોનું immunization (38c\101 f) અને જે બાળકોને હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવાની જરૂર હોય તેઓને vaccinatiom વિલંબિત કરવામાં આવી શકે છે અને તેને તેનુ vaccination recovery પછી start કરવામાં આવે છે.
. .: Topic:
Control of infectious Disease
.: List all the method of control of infectious Disease:
1. Controlling the source of reservoir of infection.
2. Blocking the channels of transmission.
3. Protecting the susceptible population.
. .: Controling the sources or reservoir of infection:
1) EARLY DIAGNOSIS:
Community માં infectious Disease ના ફેલાવાના infection ને નિયંત્રિત કરવા માટેનું first step એ case અને carrier નું early અને accurate diagnosis કરવાનું છે. જ્યારે diagnosis માં doubt હોય ત્યારે confirmation માટે laboratory method પદ્ધતિઓ દ્વારાજાણકારી મેળવવી આવશ્યક છે.
2) NOTIFICATION-
Caseની ઘટના વિશેની Notification સામાન્ય રીતે 24 કલાકમાં health worker દ્વારા કરવામાં આવે છે.
Notification નો purpose infection ના ફેલાવાને control કરવા માટે આગળની કાર્યવાહી કરવામાં સક્ષમ બનાવવાનો છે.
Caseનું name અને age , sex, address, diagnosis, symptom ની શરૂઆતની તારીખ અને પહેલાથી લેવાયેલા પગલાં બધું જ સૂચનામાં સામેલ છે. આ notifiable case ની યાદી સ્થળ પ્રમાણે બદલાય છે સામાન્ય રીતે તેમાં જાહેર health ના મહત્વના case નો સમાવેશ થાય છે.
3)ISOLATION-
Infectious Disease થી પીડિત patient ને અલગ રાખવા જોઈએ. Hospital isolation હંમેશ home isolation કરતાં વધુ સારું છે. Isolation નો હેતુ community માં Disease ના ફેલાવાને મર્યાદિત કરવાનો છે. Isolation નો સમયગાળો ચોક્કસ Disease પર આધાર રાખે છે. તે સામાન્ય રીતે Disease ના infectious period જેટલો લાંબો હોય છે.
4) TREATMENT-
Treatment Disease ની communicability ઘટાડે છે, Disease નો સમયગાળો ઓછો કરે છે અને secondary caseના વિકાસને અટકાવે છે. તેથી તાત્કાલિક સારવાર એ infectious Disease ના નિયંત્રણનું એક મહત્વપૂર્ણ પાસું છે.
5) SURVEILLANCE-
Disease control માં આ એક નવો ખ્યાલ છે .તેમાં infection ના source અને તાત્કાલિક control ના પગલાં ની શોધવા માટે તમામ caseની prompt field તપાસનો સમાવેશ થાય છે.
6)DISINFECTION – Patient ના excretion માં infectious agent નો distruction અને patient માં વાપરેલ articles ને disinfect કરવું જેથી દૂષિત પદાર્થ ના infection ના ફેલાવાને control કરવા માટે મહત્વપૂર્ણ પગલું disinfection છે.
. .: Explain about blocking the channels of transmission:
The measures available are…
1. Disinfection of water supplies.
2. Safe disposal of human excreta & solid waste
3. Control of insects & rodents.
4. Improving the standard of food hygiene etc.
કઈ પદ્ધતિનો અમલ કરવો તે organism અને તેના portal of exit પર નિર્ભર રહેશે,
Ex.., choleraના નિયંત્રણમાં, પાણીના પુરવઠાના chlorination અને માનવ મળમૂત્રના સુરક્ષિત નિકાલને પ્રાથમિકતા આપવામાં આવે છે,
Malaria control માં તે મચ્છરોનું નિયંત્રણ કરવુ જરૂરી છે.
. .: To explain about protection of susceptible population:
PROTECTION THE SUSCEPTIBLE POPULATION –
* IMMUNIZATION:
ઘણા infected Disease ના prevention ની ચાવી Disease ની શરૂઆત પહેલાં immunization માં રહેલ છે,
heard immunityના stageને જાળવી રાખવા માટે booster dose ની આવશ્યકતા છે, આ infection ના ફેલાવાને control માં એક મહત્વપૂર્ણ શસ્ત્ર છે.
* HEALTH EDUCATION:
કોઈપણ Disease ના successful control માટે health education દ્વારા community ની ભાગીદારીની જરૂર છે. તેમા લોકોનો સહકાર મેળવવાનો પ્રયાસ કરીએ છીએ.
. .: Topic: Disinfection:
. .: DEFINITIONS:
1. DISINFECTANT: Disinfectant અથવા germicide એ એક agnet છે (સામાન્ય રીતે bacteria ના spores (બીજકણ) નથી) chemical or physical agents ના સીધા સંપર્ક દ્વારા શરીરની બહાર જાય છે.
2. ANTISEPTIC- antisept એ agent છે જે inflected agentના development ને નાશ કરે છે અથવા તેને અટકાવે છે અને જે living tissue પર લાગુ કરી શકાય છે, દા.ત. alcohol, Dettol, ઓછી સાંદ્રતામાં જંતુનાશક અથવા dilutions antiseptic તરીકે કાર્ય કરે છે.
3. DEODORANT- એક agent જે ખરાબ ગંધને દબાવી દે છે દા.ત. ચૂનો, બ્લીચીંગ પાવડર.
4. DETERGENT- સપાટી સાફ કરનાર એજન્ટ જે સપાટીના તાણને ઘટાડીને કાર્ય કરે છે e. g સાબુ, જે ગંદકી સાથે bacteria ને દૂર કરે છે.
5. DISINFECTIO- chemical or physical agentsના direct contact દ્વારા human bodyની બહાર infected agentને મારી નાખવું.
6. DISINFESTATIONS- કોઈપણ physical અથવા chemical process જે વ્યક્તિ, કપડાં અથવા વ્યક્તિના વાતાવરણમાં અથવા ઘરેલું પ્રાણીઓમાં arthropods અથવા ઉંદરોને નાશ કરવા માટે સેવા આપે છે.
7. STERLIZATION- Destruction of all micro organisms & their spores.
. .: Explain types of disinfection:
* Types of disinfection:-
1. Concurrent disinfection: inflected person ના bodyમાંથી discharge of infectious materialના discharge (દા.ત. urine, stool) અથવા આવા inflected discharge સાથેની articles (e. g contaminated linen ના ગંદા થયા પછી શક્ય તેટલી વહેલી તકે disinfected પગલાંનો ઉપયોગ .
2. Terminal disinfection- patient મૃત્યુ પામ્યા છે અથવા તેને હોસ્પિટલમાં ખસેડવામાં આવ્યા છે અથવા infection નો source બનવાનું બંધ કરી દીધું છે. પછી disinfection ના પગલાંનો ઉપયોગ કરવો.
3. Prophylactic disinfection- પાણીને ઉકાળવું, દૂધનું pasteurization, સાબુ અને પાણીથી હાથ ધોવા એ prophylactic (અથવા pre) disinfection ના ઉદાહરણો છે.
.: CLASSIFICATION OF DISINFECTENTS-
1. Natural
a) sunlight
b) Air
2. Physical-
a) dry heat
b) moist heat
c) Radiation
3. Chemical-
a) Liquid- phenol,cresol, alcohol, chlorine, formalin
b) Solid-bleaching powder, lime