યુનિટ-1-ANM-ફર્સ્ટ એઇડ (નીડ ફોર ફર્સ્ટ એઇડ )

Introduction:–

• ફર્સ્ટ એઇડ એટલે કે પ્રાથમિક મદદ અને સિદ્ધાંતો અને તેનો ઉપયોગ.
• અકસ્માત અથવા તો એકાએક આવી પડેલ માંદગી વખતે જ્યાં સુધી તબીબી સારવાર મેળવાય ત્યાં સુધી તાલીમ પામેલ માણસે એવી કુશળ મદદ કરે છે જેથી ઇજા પામેલી વ્યક્તિની જિંદગીનો બચાવ થાય છે અને તેને સાજા થવામાં મદદરૂપ થાય છે તથા ઇજા કે માંગીને વધુ ખરાબ થતી અટકાવી શકે છે.
• તબીબી સારવાર શરૂ થયેલ પ્રાથમિક સારવાર આપનારની જવાબદારી અમુક અંશે પૂરી થાય છે પરંતુ પેશન્ટને વધુ મદદ ની જરૂર હોય તો તેને રોકાવવું પડે છે.
• પ્રાથમિક મદદ માટે જે તે સમયે કટોકટી વખતે લિમિટેડ સાધનો ઉપયોગ કરીને મર્યાદિત પ્રમાણમાં જ પ્રાથમિક મદદ આપી શકાય છે.
• પ્રાથમિક સારવાર આપનાર પોતે ડોક્ટર છે એવો અર્થ નથી તેનું કામ માત્ર ફર્સ્ટ એઇટ આપવાનું છે પરંતુ વધારાની સારવાર તો ડોક્ટર જ કરે છે.

Definition: કોઈપણ જાતના અકસ્માત કે ઓચિતી બીમારી વખતે તબીબી અને હોસ્પિટલ સારવાર મેળવતા પહેલા વ્યક્તિ અથવા દર્દીની જિંદગી બચાવવા કે સાજા થવામાં મદદરૂપ થવા અથવા તો ઈજા કે માંદગીને વધુ ખરાબ થતી અટકાવવામાં જે સારવાર આપવામાં આવે છે તેને ફર્સ્ટ એઇડ કહેવામાં આવે છે.

ફર્સ્ટ એઇડ નો ઇતિહાસ:

અકસ્માતમાં પ્રાથમિક મદદ શોધક એ જ માર્ક હતા તે 1823 માં હોસ્પિટલમાં જનમ્યો હતો અને 1908 માં મૃત્યુ પામ્યો હતો તે નામાંકિત ચાર્જર હતો ફ્રાન્સ અને પોસિવ્યા વચ્ચેની લડાઈ વખતે જર્મન લક્ષણમાં સર્જન તરીકે તેની નિમણૂક કરવામાં આવી હતી જોકે તેની બે પુસ્તક”સમરાગણ માં પ્રાથમિક મદદ”અને ઈજા પામેલાને મદદ સિવાય બીજું નામ “બદોક્ષ”પ્રખ્યાતી પામેલી ન હતી.

સન 1931 માં સ્વીઝરલેન્ડમાં ડોક્ટર મેથરે ત્રિકોણ આકારી પાટો શોધ્યો પરંતુ આ પાટાને લોકોમાં બહુજ જાણીતો એજમાર્કે કર્યો.

લડાઈમાં ઘવાયેલાની સારવાર માટે બ્રિટિશ રેડ ક્રોસ સોસાયટી અસ્તિત્વમાં આવી ઇ.સ.1970 માં સ્થાપનામાં આવી હતી જેમાં આસિસ્ટન્ટ સર્જન A મોફિટે સારવાર કરનારના શિક્ષણ માટે પત્રિકા પ્રગટ કરી જેમ શરીર ની રચના પાટા બાંધવાની રીતો જોખમ જોખમીની પ્રાથમિક સારવાર ઈજા પર પટાવો ખસેડવાની રીત વગેરેનું સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો.

ઇ.સ. 1977 ની સાલમાં સેન્ટ ઝોન એમ્બ્યુલન્સ એસોસિયનની સ્થાપના થઈ આ એસોસિએશનને 1876 માં માટે 5 ડોર aid for casis of injuri sudden illness (ઇજા પામેલ અગર ઓચિંતા બીમાર પડેલા માટે) આ નામના પુસ્તકો પ્રથમ આવૃત્તિ બહાર પાડવામાં આવી જે પુસ્તક સર્જન મેઝર સેફટે રચી હતી એમ્બ્યુલન્સ ઓસીસોયને 1879 સાલમાં પહેલીવાર ફર્સ્ટ એઇડ શબ્દ સત્તાવાર રીતે ઇંગ્લેન્ડમાં દાખલ કર્યો.

અને 1982 ડો એન્ડ ડીસીઝ એમ્બ્યુ એસોસાયન્સી સ્થાપના સ્કોટલેન્ડમાં જેમાં સેરડ્રોમ વોટસ ને ફર્સ્ટ એઇડ ના શિક્ષણ માટે પુસ્તક લખ્યું હતું.

1878 ની સાલ ની ST જોન એબ્યુલર સિયન્સ ને કેન્ટ સ્થાપી વનો ચલાવી પરીક્ષા લઇ
આપવાનું શરૂ કર્યું અને 1884 ST એન્ડીસઝ એસોસિયન્સ એ પણ ભાષણ માં હાજરી આપી પરીક્ષા પાસ કરનારને સર્ટિફિકેટ આપવાનું શરૂ કર્યું.

આ રીત જોતા નીચે મુજબની ત્રણ સંસ્થા વિશ્વમાં એકસરખી પદ્ધતિ અને એક સરખા હેતુથી પ્રાથમિક મદદ માટે કામગીરી બજાવે છે.

• 1.ST જોન એમ્બ્યુલન્સ એસોસિએશન
• 2.બ્રિટિશ રેડ ક્રોસ સોસાયટી
• 3.ST એન્ડરીઝ એમ્બ્યુલન્સ એસોસિએશન

હેતુઓ:

1.જિંદગી બચાવવી: વ્યક્તિ જિંદગીને જોખમ રૂપ પરિસ્થિતિ માં શક્ય તેટલી મદદ કરી એની જિંદગી બચાવવાના હેતુ. ex. લોહી ચાલુ હોય તો પાટો બાંધી રક્તસ્ત્રાવ બંધ કરવું.

2.ઇજાને આગળ વધતી અટકાવવા માટે: એટલે કે ઈજા પામેલ વ્યક્તિને સલામત હોસ્પિટલ ખચેડવો જેથી વધુ ઇજા થતી અટકાવી શકાય ફેક્ચર વખતે સ્ફિન્ટ આપી વધુ ઇજા થતી અટકાવી શકાય છે અને પરિસ્થિતિ બગડતી રોકી શકાય છે.

3.દર્દીને શક્ય હોય તેટલો વહેલા હોસ્પિટલે પહોંચાડવો: દર્દીને શક્ય તેટલી વહેલી સારવાર આપને જેમ બને તેમ જલ્દી હોસ્પિટલ પહોંચાડવો જરૂરી છે.

સંભાળ:
Principal of first AID

• સંભાળપૂર્વક નિરીક્ષણ કરો દર્દીના બ્લીડિંગ તેમજ સંભાન અવસ્થા તપાસી પ્રથમ તે માટે સંભાળવો
• અકસ્માત વખતે દર્દીની જોખમી પરિસ્થિતિમાંથી બહાર લઈ લો આ માટે આજુબાજુના વ્યક્તિની મદદલો
• દર્દીની આસપાસ વધુ લોકોને બિનજરૂરી એકતા ન કરો જેથી દર્દીને જરૂરી તાજી હવા મળી રહે
• જરૂર ન હોય તો દર્દીના કપડા દૂર ન કરવા
• દર્દીને મોઢા વડે કાંઇ ના આપવું
• આપણી રોગપ્રતિકારક શક્તિ ઉલટી થઈ જાય છે.
• સારવાર માટે વધુ પડતા બિનજરૂરી પ્રયત્ન કરવા નહીં પરંતુ પ્રાથમિક સારવાર સમયસર આપી દર્દીને શક્ય તેટલી ઝડપીથી જ દવાખાને પહોંચાડવા વ્યવસ્થા કરવી
• દર્દીને માનસિક સાંત્વના આપવી
• દર્દીને ખસેડતી વખતે શાંતિ અને સાવચેતી રાખવી જેથી ઈજાનો વધારો થતો રોકી શકાય.
• જે કાંઈ પણ વસ્તુ પ્રાપ્ત હોય તેના વડે શક્ય હોય તેટલી સારવાર આપવી.
• દર્દીની વિગતો જાણે તેની નોંધ કરવી આસપાસ જાણકાર વ્યક્તિ હોય તો તેમની મદદ લેવી.
• સારવાર દરમિયાન ખૂબ ઠંડા સ્વભાવે અને શાંત રહીને આત્મવિશ્વાસ થી કામ કરવું.
• દર્દીઓને પરિસ્થિતિ મુજબ વિભાગમાં વહેંચી જરૂરિયાત મુજબ પ્રાથમિક સારવાર આપવી જેમ કે પ્રાથમિક સારવાર ની તાત્કાલિક ઇજા વાળી ગ્રુપ તથા સામાન્ય ઇજા વાળી ગ્રુપ.
  Ex. વધુ બ્લડિંગ વખતે તાત્કાલિક સારવાર આપવી જોઈએ.

પ્રાથમિક સારવાર કઈ કઈ જગ્યાએ કરી શકાય:

• ગમે ત્યારે ગમે તે કારણોસર પ્રાથમિક સારવાર આપવાની જરૂર પડે તે પ્રમાણે સમયસર દર્દીને જરૂરી મદદ કરવી.

1.એકસીડન્ટ: આમા રોડ એક્સિડન્ટ ઉપરાંત હોમ એક્સિડન્ટ જેમકે રસોઈ કરતા તાજી દાજી જવું બાળકનું પડી જવું ચપ્પુ લાગી જવું વગેરેના હોમ એક્સિડન્ટ નો સમાવેશ થાય છે ઉપરાંત અચાનક રીતે બળતા બાળકો કે જેથી આરોગ્યને અસર થાય તેનો સમાવેશ થાય છે.

2.ઈન ધ સ્ટોટ (શેરી): શેરીમાં પડી જવું કૂતરું કરડી જવું સાયકલ કે અન્ય વાહન વડે વાગી જવું વગેરે શેરી એકસીડન્ટ કરવું

3.ઇન ધ ફેક્ટરી: ફેક્ટરીમાં મશીન સાથે કામ કરવા લોકોને થતી ઈજા ઓ ગેસ. ગુંગરામણ . ઈલેક્ટ્રીક શોક વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.

4.ઇન ધ હોમ: ઘરમાં બાથરૂમમાં પડી જવું ઘરના ઊંચાઈ પર કામ કરતી વખતે ટેબલ પરથી પડી જવું બાળકોને કેરોસીન કે ફિનાઈલ થી પીઇ જવું બાળકોનું પાણીની ટાંકામાં પડી જવું દરવાજા બંધ કરતા આંગળીમાં ઈજા ઘરના પાલતુ પ્રાણીઓ વડે ઇજા વગેરે દ્વારા હોમ ઇજા થાય છે.

5.કુદરતી આપત્તિ: અતિવૃષ્ટિ. વાવાઝોડું. ધરતીકંપ વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.

6.મેન જોડ કેનામિટીશ: જેમાં ફુલર લડાઈ બોમ્બ બ્લાસ્ટર વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.

7.ઇન ધ સ્કૂલ શાળામાં બાળકોની રમત ગમત વખતે પણ ઈજાવું થાય છે.

ફસ્ટ એઈડ એન્ડ કીટ:

• ઘરમાં. સ્કૂલમાં. બસ. કાર વગેરે જગ્યાએ ફર્સ્ટ એઈડ બોક્સ તૈયાર રાખવું જોઈએ જેથી અકસ્માત સમયે તાત્કાલિક તેનો ઉપયોગ કરી શકાય ફર્સ્ટ એઇડ બોક્સ માં મુખ્યત્વે નીચેની વસ્તુઓ હોય છે.

• બેન્ડેજ જેમાં કેપ બેન્ડેજ રોલ બેન્ડેજ અને ટ્રાયએંગલ બેન્ડેજ.
• ડ્રેસીંગ મટીરીયલ્સ જેમાં ગોઝપિસ કોટન પેટ.
• અલગ અલગ સાઈઝના ચાર પાંચ જોડી ગ્લોઝ.
• સ્ટીકિંગ પ્લાસ્ટર રોલ પેટી.
• ડ્રેસીંગ ફોર સેપ.
• સીઝર.
• સાબુ અને સાબુદાની.
• સ્પિરીટ.
• હાઈડ્રોજન પેરોક્સાઈડ.
• બીટાડીન સોલ્યુશન.
• બીટાડીન કે સોફ્રોમાઈસીન ઓઇલમેન્ટ.
• ટુનિકેટ.
• સીરીઝ નીડલ.
• સ્પલીન્ટ.
• સક્સન બલ્બ.
• એનાલજેસીક ટેબલેટ એરવે.

Bandage (પાટા):

Definition:

• કોઈપણ વુંડ કે ઈજા પામેલ ભાગને ઢાંકવા અથવા ઢંકાયેલા ભાગને સપોર્ટ આપવા માટે પટ્ટી વડે બાંધવાની ક્રિયા ને બેન્ડેજ કહે છે.
• બેન્ડેજ બાંધવો તે એક કળા છે શરીરના જુદા જુદા ભાગ પર બેન્ડેજ ના અલગ અલગ સાઈઝના બેન્ડેજ બાંધવામાં આવે છે.

બેન્ડેજ બાંધવાના હેતુઓ:

• ડ્રેસિંગ પર સીધુ દબાણ જાળવી રાખવા માટે.
• ડ્રેસિંગ ને યોગ્ય જગ્યાએ પકડી રાખવા માટે.
• જે તે ભાગનું હલનચલન ઓછું કરવા માટે.
• સોજો અટકાવવા કે ઘટાડવા માટે.
• બીજા પામેલ હાથ કે પગને ટેકો આપવા માટે.
• વુંડને રક્ષણ આપવા માટે.
• બ્લીડિંગ ને કંટ્રોલ કરવા માટે.
• સપ્લીન્ટ ને તેની જગ્યાએ પોઝિશનમાં રાખવા માટે.
• દર્દીને ઉચકવા માટે મદદરૂપ થાય છે.

બેન્ડેજ બાંધવાના સિદ્ધાંતો:

• બેન્ડેજ બનતી વખતે દર્દીને આરામદાયક પોઝિશન આપવી.
• શરીરના જે ભાગ પર બેન્ડેજ બાંધવાનું છે તે મુજબ યોગ્ય સાઈઝ નો બેન્ડેજ લેવો.
• બેન્ડેજ બાંધનાર વ્યક્તિએ પણ યોગ્ય પોઝીશનમાં ઊભું રહેવું.
• બેન્ડેજ બાંધતી વખતે દર્દીની સામે ઊભું રહેવું પણ જ્યારે માથાના ભાગે બેન્ડેજ બાંધીએ છીએ ત્યારે દર્દીની પાછળ ઉભું રહેવું.
• બેન્ડેજ બાંધતા પહેલા ઇજા પામેલા ભાગને સારી રીતે સાફ કરવો.
• ઇજા પામેલા ભાગને ટેકો આપવા માટે જરૂર પડતા અન્ય વ્યક્તિની મદદ લેવી.
• જે ભાગ પર બેન્ડેજ બાંધવાનું હોય છે તે ભાગ પર બેન્ડેજ ને અંદરથી બહાર અને નીચેથી ઉપર તરફ બેન્ડેજ બાંધવો.
• બેન્ડેજ બાંધવાની શરૂઆતમાં બે સરર્ક્યુલર ટન લેવા.
• બેન્ડેજ બનતી વખતે દરેક ટનમાં એક તૃતીયાંશ ભાગ ખુલ્લો અને બે તૃતીયાંશ ભાગ કવર કરવા.
• બેન્ડેજ બાંધતી વખતે હાથમાંથી પડી ન જાય તેનું ધ્યાન રાખવું.
• ફિંગરમાં બેન્ડેજ બાંધતી વખતે નખનો ભાગ ખુલ્લો રહે શક્ય હોય તો તે રીતે બેન્ડેજ કરવો જેથી સાયનોસીસ માટે ચેક કરવી ઓક્સિજન ઓછું હોય ત્યારે જોવા મળે છે.
• બેન્ડેજ બાંધતી વખતે સ્કીનની બે સપાટી એકબીજાને સંપર્કમાં આવવી ન જોઈએ ખાસ કરીને બે આંગળી વચ્ચે બગલમાં સાથળમાં વગેરેમાં બેન્ડેજ કરતા પહેલા વચ્ચે ગોસ પીસ મૂકવું.
• બેન્ડેજ પૂરો કરતી વખતે ગાંઠને ઘા થી દૂર રાખવી.
• બેન્ડેજ બાંધવાનું હેતુ સિદ્ધ થવું જોઈએ બેન્ડેજ બાંધવાથી લોહી નું પરિભ્રમણ અટકી જવું જોઈએ નહીં.
• એક સાથે 5 cm થી વધારે પાટો બાંધવો નહીં.

બેન્ડેજ ના પ્રકાર:

1.રોલર બેન્ડલ: આ બેન્ડેજ સ્પેશીયલ બેન્ડેજ ક્લોથ માં થી બનાવવામાં આવે છે જે ગોળ વીટાળેલા હોય છે અને શરીરના કોઈપણ ભાગ પર બાંધવામાં ઉપયોગી છે મોટાભાગે 2.3.4. અને 6 ઇંચની સાઈઝમાં મળે છે.

2.ટ્રાયેએંયુલર બેન્ડેજ (ત્રિકોણ આકારનું પાટો): 1 મીટર સોરસ કાપડના ટુકડાને વચ્ચેથી ટુકડા કરવાથી ત્રિકોણ આકાર એ પાટો તૈયાર થાય છે જેના ત્રણ ખૂણા હોય છે તેમાં લાંબી કિનારીને બેઝ કહે છે જ્યારે બાકીના બે કિનારી ને સાઈડ કહે છે આ પાટણ એ ત્રણ ખૂણો હોય છે ખાસ કરીને જોળી તરીકે આ પાટો ઉપયોગી છે.

3.મેની ટેઇલ (પૂછડી )બેન્ડેજ: આ બેન્ડેજ ને ઘણી બધી ટેઇલ હોય છે ખાસ કરીને પેટના ઓપરેશન બાદ તે ભાગને સપોર્ટ આપવા વપરાય છે.

4.ઇલાસ્ટિક પ્લાસ્ટર: તેને કેપ બેન્ડેજ પણ કહે છે તે આછા ગુલાબી કલરના અને સહેજ ખેસી શકાય તેવા હોય છે ખાસ કરીને સાંધાના દુ:ખાવામાં તથા કોઈ જગ્યાએ સ્પેઇન માં તેનો ઉપયોગ થાય છે.

5.એડહેસિવ પ્લાસ્ટર બેન્ડેજ: પાંસળી ના ફેક્ચર વખતે તથા કોઈ જગ્યાએ પ્રેસર આપવા માટે એડહેસિવ પ્લાસ્ટર નો ઉપયોગ થાય છે.

6.P. O. P બેન્ડેજ (પ્લાસ્ટર ઓફ પેરિસ): આ પ્રકારના બેન્ડેજ તે પ્લાસ્ટર ઓફ પેરિસ ના પાવડર માંથી બનાવવામાં આવે છે તે જુદી જુદી સાઈઝમાં મળે છે જેમ કે 3.4.6 ઇંચ વગેરે આ ભાગનું હલનચલન અટકાવવા તથા તે ભાગને આરામ આપવા માટે.

7.T – બેન્ડેજ: પેરીનિયમના ભાગ પર ડ્રેસિંગ ને પકડી રાખવા માટે T – બેન્ડેજ વપરાય છે.

8.ફોર ટેલ બેન્ડેજ: આ બેન્ડેજ દાઢી પર બાંધવા માટે વપરાય છે.

9.ટુનીકેટ અથવા રબર બેન્ડેઝ: આ બેન્ડેઝ ને બ્લીડિંગ ને કંટ્રોલ કરવા માટે વપરાય છે ઘણીવાર ઓપરેશન પહેલા જે તે ભાગમાં બ્લડિંગ ઓછું કરવા તે ભાગથી ઉપરના ભાગમાં આ બેન્ડેજ લગાવાય છે પરંતુ 30 મિનિટ થી વધુ સમય સુધી આ બેન્ડેઝ લગાવી રાખવો નહીં.

પાટા બાંધવાની વિવિધ રીતો:

1.સરક્યુંલર ટન: આ પ્રકારના બેન્ડેઝ થોડા ગોળાકાર રીતે ગોળ આપીને બાંધવામાં આવે છે ખાસ કરીને હેડ અને ટ્રેક ના ભાગમાં બેન્ડેઝ બાંધવામાં વપરાય છે.

2.સિમ્પલ સ્પાઈરલ બેન્ડેઝ: જે જગ્યા એ એક સરખી જાડાઈ હોય શરીર ના તે ભાગ માં ex. હાથ કે પગમાં આ બેન્ડેઝ બંધાય છે જેનો આકાર સ્કુપ્રચ જેવો દેખાય છે આંગળી હાથ કે પગમાં તે ઉપયોગી છે.

3.રિવર્સ સ્પાઈરલ બેન્ડેઝ: તેને ઉલટવડવાળો પાટો પણ કહે છે આમાં પાટો સ્કૃના આટા માફક
આવી તે વાળીને બાંધવામાં આવે છે પરંતુ દરેક આટો લેતા આગળના આટા પર નીચે તેને ઉતારવામાં આવે છે શરીરના જે ભાગ પર જાડાઈ વધતી જતી હોય ત્યાં ઉપયોગ લેવાય છે.

4.ફીગર ઓફ 8 બેન્ડેઝ: આ પાટો અંગ્રેજી અક્ષર 8 આકારી બાંધવામાં આવે છે જે ખાસ કરીને સાંધાના ભાગમાં જેમ કે ઘુટણ કોણી કે અન્ય સાધના ભાગે બંધાય છે.

5.સ્પાઈકા બેન્ડેઝ: અંગ્રેજી અક્ષર 8 ના આ કાર્ય હોય છે પરંતુ તેના એક વડ બીજા વડ કરતા ઘણો મોટો હોય છે આ બેન્ડેઝ ખંભો તથા હાથ જોઈન્ટ માં ઉપયોગી છે.

6.રીફરન્ટ બેન્ડેઝ: ફિંગરની ટીપ કે સ્ટમ્ય ના ભાગને કવર કરવા માટે ઉપયોગી છે.

7.કેપ્લીન બેન્ડેઝ: ખાસ કરીને માથાના સ્કાલ્પ ના ભાગને કવર કરવા માટે આ બેન્ડેઝ વપરાય છે તેમાં બે બેન્ડેઝ નો ઉપયોગ થાય છે.

8.થમ્બ બેન્ડેઝ: આ બેન્ડેઝ બાંધવા માટે પહેલા કાંડા પર પછી હથેળી અને કાંડા સુધી થઈ પાટો બાંધવામાં આવે છે.

9.ફિંગર બેન્ડેઝ: 1 ઇંચની પહોળાઈ નો પાટો લઈ પહેલા કાંડા ની આસપાસ બે ગોળ આટા લો અને પછી બેન્ડેઝ ને હાથમાં પાછળના ભાગે લઈ જાય આગળના ટેરવા સુધી લઈ જાય અને ત્યાંથી આંગળીના મૂળ સુધી પાટો બાંધવા જાય ત્યારબાદ ફરીથી કાંડા પર આવી બેન્ડેજ બાંધી પૂરો કરવો.

10.પાલ્મ બેન્ડેઝ (હથેળી): પહેલા કાંડા પર બે આટા લો પછી બેન્ડઝ ને ત્રાસુ લઈ હાથના પાછળના ભાગથી ટચલી આંગળી પાછી લઈ જાવ અને ત્યાંથી હથેળીને કવર કરવાની શરૂઆત કરો અને ફરીથી કાંડાના ભાગે આવી બેન્ડેઝ બાંધવો.

11.જો બેન્ડેઝ (જડબું): આ પાટા નો વસલો ભાગ દર્દીની દાઢી નીચે મૂકવું અને એક છેડો માથાના ભાગ પર મૂકી બંને છેડાને વળ આપવો માથાનું છેડો કપાળની આગળથી બાજુએથી નીચે લઈ જવો અને મોટો છેડો માથાના ભાગની આસપાસના ફરતે વીટાળો અને કાનની ઉપરના ભાગમાં બંને છેડાને બાંધી દેવા.

નોંધ: જો આ બેન્ડેઝ બાંધ્યો હોય અને પેશન્ટને વોમેટીંગ થાય તો પાટો ઢીલું કરવો અને વોમેન્ટિંગ બાદ ફરીથી દાઢીને ટેકો આપી બેન્ડેઝ બાંધી દેવો.

12.આઇ બેન્ડેઝ: પાટાની બહારની બાજુ કપાળ પાસેથી અને માથાની આસપાસ ગોળ પાટો લઈ ઇજા પામેલા આંખથી સહેજ ફરતી પાટો બાંધવાની શરૂઆત કરવી ત્યારબાદ સ્કલ ના પાછળ ના ભાગ થી પાટાને ત્રાંસો લઈ જાય અસર પામેલ આંખ બાજુ કાનની નીચે પાટા ને લઇ આંખ પર મુકેલ ડ્રેસિંગ પરથી લઈ જવો અને આંખનું ડ્રેસિંગ ઢકાય ત્યાં બેન્ડેજ કરવો બીજી આંખને નડતર રૂપ ન થાય તેનું ધ્યાન રાખવું.

13.ઇઅર બેન્ડેઝ: પાટા ની બહારની સપાટી કપાળ પર મૂકવી અને ગોળ આટો લઈ પાટા ની માથાનું આસપાસ લઈ જવો ત્યારબાદ પાટા ને છેડે નેકની નીચે માથાના પાછળ અસર પામેલા કાનને અસર થાય તે રીતે પાટો વાળવો આ સમયે બીજો કાન ખુલ્લું રહે તેનું ધ્યાન રાખવું.

14.એલ્બો જોઇન્ટ બેન્ડેઝ: જો એલ્બો જોઈન્ટ નું હલનચલન કરવાનું હોય તો કોણીને કાટખૂણે વાળી પાટા ને બહારની બાજુ કોણીની અંદર મૂકી બે ગોળ રાઉન્ડ લઈ ત્યાર બાદ ઉપર નીચે સ્પાઈકા વડે તે રીતે વ્યવસ્થિત વિટાળવો.

15.એકલ જોઈન્ટ બેન્ડેઝ: જેમ પાટો બાંધવો.

16.ફૂટ બેન્ડેઝ: આ માટે પાટા ની શરૂઆત ઘૂંટી થી કરવી ત્યારબાદ એડીની પાછળથી અંગૂઠા સુધી સીધો પાટો લઈ જવો અને આંગળી પાસેથી શરૂ કરી પગ પર સીધા વળ વાળો પાટો બાંધવો અને પૂરું કરતી વખતે એંકલ પર ફરી બે આટા લેવા.

17.થાઇ બેન્ડેઝ: એબ્ડોમીન ના ઉપરના ભાગમાં વીટાવેલો પાટો બાંધવો ત્યારબાદ પાછળથી આગળ અને ડાબેથી જમણે સાથળના આગળ પાછળ ભાગને કવર કરી ત્યારબાદ ફરીથી કમર પર ગોળ આટો ફેરવી પૂરો કરવો.

18.ની જોઈન્ટે બેન્ડેઝ: જો ગોઠણની વાળવાનો હોય તો ની જોઇન્ટ ના આગળના ભાગ પર પાટો વાળવો અને પહેલા ઢાકણી પર એક સીધો આટો લેવો ત્યારબાદ ઘુટણ ની આસપાસ ઉપર નીચે ફિંગર ઓફ 8 ની જેમ રાખીને સ્પાઇકા બેન્ડેજ બાંધવો.

19. સોલ્ડર બેન્ડેઝ: સૌપ્રથમ બંને એકઝીલામાં કોટન પેડ મૂકો ત્યાર પછી સારી એક્ઝીલા બાજુથી બેન્ડેજ વાળવાની શરૂઆત કરવી અને પછી છાતી પર લઈ ઘવાયેલા ખંભાને કવર કરવા આ રીતે ખંભાનું પૂરો કવર થાય ત્યાં સુધી ફિંગર ઓફ 8 ની જેમ બેન્ડેઝ વાળતા જવું.

એવરેજ સાઈઝ ઓફ રોરલ બેન્ડેઝ:

• ફિંગર માટે – 2.5 Cm (1 ઇંચ)
• હાથ માટે – 5 Cm (2 ઇંચ)
• અપર આર્મ માટે – 5.75 Cm (2.5 ઇંચ)
• પગ માટે – 7.5 Cm (3 થી 4 ઇંચ)
• ધટ માટે – 10 થી 15 Cm (4 થી 6 ઇંચ)
  (Abdomin and chest)

બેન્ડેઝ માટે વપરાતું વિવિધ પ્રકારનું મટીરીયલ:

1.કોટન
2.કેલિક્સ (તેમાં થોડું ઇલાસ્ટિક પણ હોય છે)
3.ફિનોલીન
હાલમાં પ્લાસ્ટર આપવામાં આ મટીરીયલ નો યુઝ થાય છે તે જાળી વાળું હોય છે.
4.ઇલાસ્ટો પ્લાસ્ટર
તે આચા ગુલાબી કલરનું મટીરીયલ છે જેમાં ઇલાસ્ટિક આવેલું હોય છે તેને સહેજ ખેંચી શકાય છે ખાસ કરીને સ્પ્રાઈન અને વેરિકોઝ વેઇન કે ડીસ લોકેશન વાળા પેશન્ટ ને તે અપાય છે.

આ ઉપરાંત રબર બેન્ડેઝ પણ અસુક જગ્યાએ ઉપયોગમાં આવે છે કોટન બંને માર્કેટમાં તૈયાર મળે છે. ગલોઝ રોલ માંથી પણ તેને બનાવી શકાય છે.