REPRODUCTIVE SYSTEM

• INTRODUCTION(ઈન્ટ્રોડકશન)

એક એવી અબિલિટી કે જેનાથી એક વ્યક્તિ (individual) નવા individual ને ઉત્પન્ન કરી શકે અથવા તો તેના offspring (બાળકો) ને જન્મ આપી શકે છે. આ પ્રોસેસ ને reproduction ( પ્રજનન) કેહવાય છે.

Reproduction ના કારણે જે તે species (જાતિ) પોતાનુ અસ્તિત્વ જાળવી રાખે છે.

Body ની almost બધી જ system જન્મ સમય પર શરૂ થય જાય છે પણ reproductive system એ એવી system છે, જે puberty સમય એ શરૂ (active) થાય છે.

Human being ની અંદર અમુક પ્રકાર ના જર્મ સેલ્સ હોય છે. તેને ગેમેટસ કેહવાય છે.
female ના primary (મુખ્ય) સેક્સ ઓર્ગન ovary (ઓવરી) હોય છે અને MALE મા testes (ટેસ્ટીસ) હોય છે.

Ovary female egg પ્રોડયુસ કરે છે અને testes male sperm (સ્પર્મ) produce કરે છે.
બીજા બધા reproductive organ accessory organ supportive organ તરીકે વર્ક કરે છે.
મેલ અને ફીમેલ ગેમેટસ જ્યારે ફુયુઝ થાય છે, ત્યારે ઝાયગોટ બનાવે છે અને તે આગળ જતા ભ્રૂણ (fetus) બને છે.

Human reproductive system નીચે મુજબ છે :-

1) FEMALE REPRODUCTIVE SYSTEM

2) MALE REPRODUCTIVE SYSTEM

1) FEMALE REPRODUCTIVE SYSTEM

A. External genitalia of female / VULVA / PUEDENDAM

Mons pubis (મોન્સ પ્યુબિસ)
Labia majora (લેબીયા મેજોરા)
Labia minora (લિબિયા માયનોરા)
Clitoris (ક્લાઈટોરીસ)
Perineum (પેરીનિયમ)
Vestibule (વેસ્ટીબ્યુલ)
Mammary gland (મેમરી ગ્લેન્ડ)

MONS PUBIS (મોન્સ પ્યુબિસ)

મોન્સ પ્યુબીસ એ કુશન જેવુ સ્ટ્રકચર છે. જે ફેટ અને સ્કિન થી બનેલુ હોય છે. જે symphysis pubis ની આગળ આવેલુ હોય છે.
Puberty દરમિયાન તે hair થી કવર થાય છે અને એક હોરીઝોન્ટલ(આડી) મર્જીન બનાવે છે.

LABIA MAJORA (લેબીયા મેજોરા)

આ આગળ ની બાજુ બે thick fold હોય છે. જે vulva ની બ્રીમ (brim) બનાવે છે. (vulva એટલે કે external reproductive organ તેને vulva પણ કેહવાય છે).

Labia Majora સ્કિન, ફેટ, areolar ટિસ્યુ, અને smooth muscle નું બનેલુ હોય છે. જેની ઉપર ની surface પર hairs આવેલા હોય છે. તેના અંદર ની બાજુ શિબેસિયસ ગ્લેન્ડ આવેલા હોય છે.
રાઉન્ડ લિગામેંટ એ labia majora એ એન્ડ થાય છે.

લેબીયા મેજોરા આગળ ની બાજુથી (anteriorly) મોન્સ પયુબિસ પાસે મળે છે અને posteriorly તે perineum (પેરીનીયમ) ની સ્કિન પાસે મળે છે. જેમ મેલ માં testes હોય છે, તેમ ફીમેલ મા labia majora હોય છે.

LABIA MINORA (લેબીયા માઇનોરા)

Labia minora એ બે નાના સ્કિન ફોલ્ડ્સ (જેની અંદર ફેટ, hairs હોતા નથી પણ ઘણી શિબેસિયસ ગ્લેન્ડ હોય છે) જે લિબિયા મેજોરા ની અંદર હોય છે.

તેનુ ઉપર નો ભાગ તે ક્લાયટોરિસ પાસે મળી ને prepuce (પ્રીપયુસ- જેમ મેલ મા પેનિસ મા ફોર સ્કિન આવેલી હોય એમ ફિમેલ મા ક્લાઈટોરીસનુ કવર) બનાવે છે, અને નીચે નો ભાગ ક્લાઈટોરીસ નુ ફ્લોર (frenulum )બનાવે છે.

CLITORIS (કલાઇટોરિસ)

આ cylindrical (નળાકાર) shape અને triangular shape નુ હોય છે. તે erectile tissue (ઉતેજના કરે તેવી) થી બનેલુ હોય છે.

આ જેમ મેલ મા પેનિસ હોય તેમ આ ફિમેલ મા ક્લાઇટોરિસ હોય છે.
તેની અંદર સેંસરી નર્વ ending આવેલા હોય છે. જાતિય સંબંધ (સેક્સ્યુઅલ ઈન્ટરકોર્સ) દરમિયાન ઉતેજના નુ કામ કરે છે.

PERINEUM (પેરીનીયમ)

આ એક એવો area છે, જે લિબિયા મેજોરા ના બેસ (base) થી લઇ ને એનલ (anal) કેનાલ સુધી લંબાયેલો હોય છે. અંદાજે આ ત્રિકોણ આકાર નો હોય છે.

તે connective tissue, ફેટ, અને muscle નુ બનેલું હોય છે. તે પેલ્વિક ફ્લોર ના મસલ્સ ને attachment આપે છે.

VESTIBULE (વેસ્ટીબ્યુલ)

Vestibular ગ્લેન્ડ એટલે કે (Bartholin gland ) તે 2 હોય છે અને vaginal opening ની બન્ને બાજુ આવેલ હોય છે. તેની સાઈઝ વટાણા જેવડી હોય છે. તેમા ducts આવેલી હોઈ તે vagina મા ખૂલે છે અને તે mucous સિક્રિટ કરે છે. જેનાથી vulva મા moisture રહે છે અને વજાઈનલ કેવીટી wet રહે છે.

2. INTERNAL REPRODUCTIVE ORGANS.

આ ઓર્ગન્સ પેલ્વિક કેવિટી ની અંદર રહે છે. જેમા નીચે મુજબ ના ઓર્ગન્સ નો સમાવેશ થાય છે.

Internal reproductive organ નીચે મુજબ છે.

Vagina (વજાઈના)
Uterus (યુટ્રસ)
Uterine tube or Fallopian tube or Salpinges (યુટેરાઈન ટ્યુબ / ફેલોપિયન ટ્યુબ /સલ્ફિંજસ)
Ovaries (ઓવરીઝ).

• VAGINA (વજાઈના)

Vagina એ ફાયબ્રો મસ્ક્યુલર ટ્યુબ છે. જેની લાયનિંગ સ્ટ્રેતીફાઇડ સ્કેવેમ્સ એપીથેલિમ સેલ થી બનેલી છે. જે અંદરના અને બહાર ના (internal અને external) reproductive ઓર્ગન્સ ને જોડી રાખતુ સ્ટ્રકચર છે.

તેની આગળ યુરીનરી બ્લેડર અને રેક્ટમ પાછળ આવેલ હોય છે. તેની આગળ ની વોલ 7.5 cm ની હોય છે અને પાછળ ની વોલ 9cm હોય છે.

Structure of Vagina (વજાઇના નુ સ્ટ્રકચર)

વજાયના ના ત્રણ લેયર આવેલા હોય છે

1.આઉટર લેયર

2.મિડલ લેયર

3.ઇનર લેયર

1.આઉટર લેયર :- આઉટર લેયર એરીઓલર ટિસ્યુ નુ બનેલુ હોય છે

2.મિડલ લેયર :- મિડલ લેયર સ્મૂથ મસલ્સ નુ બનેલુ હોય છે.

3.ઇનર લેયર :- stratified squamous એપીથેલીયમ ટીસ્યુ નુ બનેલું હોય છે. જે rugae (રુગા – પ્રોજેક્સન જેવુ) બનાવે છે.

તેમા કોઈ સિક્રીશન હોતા નથી. સર્વાઇકલ (cervical) ના સિક્રીશન ના કારણે તે moist રહે છે.
puberty અને મેનોપોઝ ની વચ્ચે lactobacillus acidophilus નામ ના બેક્ટેરિયા vagina ની pH ને એસિડિક બનાવે છે. જે 4.9 થી 3.5 જેટલી હોય છે. એસિડિક pH ના કારણે ઇન્ફેક્શન કરતા microorganism vagina મા એન્ટર થતા નથી.

Blood Supply:-

યુટેરાઇન આર્ટરી અને વજાઈનલ આર્ટરી દ્વારા કે જે ઇનટર્નલ ઈલિયાક આર્ટરી ની શાખા છે.
વિનસ પલેક્સસ એ મસલ્સ ના વોલ મા આવેલી હોઈ છે અને ઇન્ટરનલ ઇલિયાક વેઈન મા ડ્રેઈન થાય છે.

NERVE SUPPLY (નર્વ સપ્લાય)

Parasympathetic nerves , sympathetic nerves અને somatic nerve supply હોય છે

FUNCTIONS (ફંકશન્સ)

ઇન્ટરકોર્સ વખતે વજાઈના એ પેનિસ ની એન્ટ્રી ને allow કરે છે.

સ્પર્મ યુટ્રસ માં દાખલ થવા માંટે મૂવ ન થાય ત્યા સુધી સ્પર્મ ને હોલ્ડ કરી રાખે છે.

એક elastic સ્ટ્રકચરલ પાર્ટ છે જે બર્થ સમય એ બેબી ને બહાર અવવામા મદદ કરે છે.

વજાઈના માં આવેલા સેન્સરી નર્વ એન્ડીંગસ એ સેક્સુઅલ પ્લેઝર ની ફિલિંગ આપે છે.

યુરીનરી ટ્રેક ના આઉટર ઓપનિંગ તરીકે કાર્ય કરે છે.

Women મા monthly મેનસટ્રુઅલ બ્લીડિંગ થાય જેથી યુટ્રસ નું બ્લડ વજાઈના દ્વારા બહાર આવે છે.

વજાઈનલ કેવીટી ની એસીડીક PH માઇક્રો ઓર્ગેનીઝમ ના ગ્રોથ ને અટકાવે છે.

• UTERUS (યુટ્રસ)

યુટ્રસ એ હોલો (પોલુ) અને મુસ્ક્યુલર ઊંધા પીયર (પેરુ) આકાર નુ ઓર્ગન છે. તે પેલ્વિક કેવીટી ની અંદર આવેલું ઓર્ગન છે. જે યુરીનરી બ્લેડર અને રેક્ટમ ની વચ્ચે આવેલુ છે.

મોસ્ટ ઓફ વુમન ની અંદર યુટ્રસ આગળ ની બાજુ વળેલું હોય છે (anteflexion) અને ફોરવર્ડ હોય છે (anteversion) અને વજાઈના કાટખૂણે (90°- right angle) એ હોય છે.

તેની anterior વોલ બ્લેડર ઉપર જુકેલી હોય છે અને વેસિકોયુટેરાઈન પાઉચ બનાવે છે બ્લેડર અને યુટ્રસ વચ્ચે જે પેરીટોનિયમ નુ પાઉચ બને છે તેને વેસિકોયુટેરાઈન પાઉચ કેહવાય છે).

જ્યારે બોડી upright position માં હોય છે ત્યારે યુટ્રસ ની લંબાઈ 3 ઇંચ, પોહડાય 2 ઇંચ અને જાડાઈ 1 ઇંચ હોય છે. તેનુ વજન 30 થી40 ગ્રામ હોય છે.

યુટ્રસ ના પર્ટ્સ નીચે મુજબ હોય છે:-

1. ફંડસ (fundus ):- તે dome (ઘુંમટ) આકાર નુ હોય છે. તેના ઉપરના ભાગે થી યુંટેરાઈન ટ્યુબ ખૂલે છે.
2. બોડી (body):- બોડી એ મેઇન પાર્ટ છે. યુટ્રસ નીચે જતા નેરો (સાંકડુ ) બને છે. ઇન્ટર્નલ ઓસ (મુખ ) બનાવે છે. જે કંટીન્યુ આગળ જઇ સર્વિક્સ બનાવે છે.
3. સર્વિક્સ (cervix):- તેને નેક ઓફ યુટરસ કહેવામાં આવે છે. વજાયના ની એંટીરિયર પાર્ટ મા ખૂલે છે અથવા બહાર પડે છે (protrude) થાય છે. તેનુ ઓપનિંગ external os (ઓસ) કહેવાય છે.

STRUCTURE (સ્ટ્રકચર)

યુટ્રસ ને 3 લેયર હોય છે.

પેરીમેટ્રીયમ (perimetrium)
માયોમેટ્રિયમ (myometrium)
એંન્ડો મેટ્રિયમ (endometrium)

Perimetrium (પેરીમેટ્રીયમ)

આ એક પેરિટોનિયમ નુ લેયર છે. જે યુટ્રસ ની આજુ બાજુ ફેલાયેલુ હોય છે. આગળ ની બાજુ ફન્ડ્સ અને બોડી અને ઉપર ની બાજુ યુરીનરી બ્લેડર પર પેરિટોનિયમ નો ફોલ્ડ હોય છે.

આગળ ની બાજુ યુટ્રસ અને બ્લેડર વચ્ચે જે પેરિટોનિયમ નુ પાઉચ બને તેને વેસિકો યુટેરાઈન પાઉચ કેહવાય છે જ્યારે પાછળ ની બાજુ પેરિટોનિયમ ફંડસ થી સર્વિક્સ સુધી પોહચેલુ હોય છે. પાછડ રેકટમ અને યૂટ્રસ ની વચ્ચે જે પાઉચ બને તેને પાઉચ ઓફ ડગલસ (pouch of Douglas) કેહવાય છે અથવા તેને રેક્ટોયુટેરાઈન પાઉચ કેહવાય છે.

લેટરલી (બાજુ મા) તે double fold થાય છે. પેરિટોનિયમ નુ લેયર સાઈડ મા બ્રોડ લીગામેન્ટ અને રાઉન્ડ લીગામેન્ટ બનાવે છે, તે યુટ્રસ ને pelvis સાથ join રાખે છે.

MYOMETRIUM (માયોમેટ્રિયમ)

આ યુટ્રસ નુ સૌથી જાડુ લેયર છે. આમા smooth muscle નો જથ્થો હોય છે અને તેની સાથે એરીઓલાર ટિસ્યુ , બ્લડ વેસલ્સ અને નર્વસ આવેલી હોય છે.

ENDOMETRIUM (એન્ડોમેટ્રીયમ)

તે કોલ્યુમેનર એપીથેલિયમ ટીસ્યુ થી બનેલું હોય છે અને મ્યુકસ સિક્રિટ કરે તેવા ટ્યુબુલર સેલ ગ્લેન્ડ્સ મા આવેલા હોય છે

તેના કુલ બે લેયર હોય છે.

1. Functional layer
2. Basal layer

1.Functional layer (ફંકશનલ લેયર)

તે ઉપર નુ લેયર છે. તે પ્રથમ 15 દિવસ અથવા તો અડધી સાઇકલ એ રકતવાહિનીઓ થી ભરપુર થાય છે અને જો ઓવમ (એગ) fertilize ના થાય તો આ લેયર ખરી (પડી) જાય છે અને માસિક ચક્ર (મેન્સટ્રુએશન) શરૂ થાય છે.

જો fertilize થાય તો આ 9 મહિના સુધી (પ્રેગ્નન્સી) તેમજ રહે છે અને પછી ખરે છે અને 9 મહિના દરમિયાન તેને ડેસિડ્યુઆ (decidua) કેહવાય છે.

2.Basal layer (બેઝલ લેયર)

આ માયોમેટ્રીયમ ની આગળ આવેલુ હોય છે. જે માસિક ચક્ર દરમિયાન બહાર આવતુ નથી. આ એ લેયર છે, જેમાથી નવુ અને ફ્રેશ લેયર બને છે.

એન્ડોમેટ્રિયમ નો 2/3 લેયર તે મયુક્સ મેમ્બ્રેન થી બનેલુ હોય છે અને નીચે નો ભાગ વાજાઈના સુધી stratified squamous epithelium નો બનેલો હોય છે.

BLOOD SUPPLY

આર્ટિરિયલ સપ્લાય :- યુટેરાઈન આર્ટરી દ્વારા બ્લડ પોહોચે છે અને તે ઈન્ટર્નલ ઇલિયાક આર્ટરી ની શાખાઓ હોય છે.

વિનસ ડ્રેનેજ :- વેઇન મા આર્ટરી ની જેમ જ હોય છે પણ blood ડ્રેઇન ઈલિયાક વેઇન મા થાય છે.

Nerve Supply (નર્વ સપ્લાય)

પેરા સિમ્પથેટિક નર્વ સપ્લાય સેક્રમ માંથી થાય છે અને સિમ્પથેટીક નર્વ સપ્લાય લંબર રિજીયન માથી થાય છે.

Supporting Structure (સપોર્ટિંગ સ્ત્રકચર)

યુટ્રસ આજુ બાજુ ના ઓર્ગન થી સપોર્ટેડ હોય છે. જે પેલ્વિક કેવિટિ મા હોય છે અને ત્યા લીગામેન્ટ્સ આવેલા હોય છે. જે યુટ્રસ ને સપોર્ટ કરે છે. જેવા કે :-

1. બ્રોડ ligaments
2. રાઉન્ડ ligaments
3. યુટરોસેક્રલ ligaments
4. ટ્રાન્સવર્સ સર્વાઇકલ ligaments
5. પ્યુબો સર્વાઇકલ ફેસિયા

ઉપરોક્ત સ્ટ્રકચર ના લીધે યુટ્રસ પોતાનો શેપ જડવે છે અને તેને સ્ટ્રકચરલ સપોર્ટ મડે છે.

FUNCTIONS OF UTERUS (યુટ્રસ ના કર્યો)

           યુટ્રસ એ ઓવમ અને સ્પર્મ ના ફર્ટિલાઈઝેશન માટે હેલ્પ કરે છે.

ફર્ટિલાઈઝેશન થઈ ગયા બાદ ઝાઈગોટ ને યુટ્રસ ની અંદર ની દિવાલમા ઈમ્પ્લાન્ટેશન થવામા મદદ કરે છે અને પ્રેગ્નન્સી જાળવી રાખે છે.

           પ્રેગ્નન્સીમા યુટ્રસ ની અંદર ના કન્ટેન્ટમા વધારો થતા યુટ્રસ ની સાઈઝમા પણ વધારો જોવા મળે છે જેથી પ્રેગ્નન્સી કંટીન્યુ રહી શકે છે.

પ્રેગ્નન્સી દરમિયાન યુટ્રસ મા રહેલા ફિટસ ને ન્યુટ્રીશન પ્રોવાઇડ કરવાનુ કાર્ય કરે છે.

          યુટ્રસ ના મસલ્સ કોન્ટ્રેક્ટ થવાના કારણે ડિલિવરી દરમિયાન બેબીને બહાર આવવા માટે હેલ્પ કરે છે.

       યુટ્રસ ની અંદર ની દિવાલ એન્ડોમેટ્રિયમ એ મેનસ્ત્રુએશન સાયકલ દરમિયાન તૂટે છે. દર 26 થી 30 દિવસે આ સાયકલ કંટીન્યુ રહે છે ત્યા wbc ધસી આવવાના લીધે ઇનફેક્શન લાગવાની શક્યતા ઓછી થાય છે. 

• FALLOPIAN TUBE/ SALPHINGES / MULERIAN DUCT / UTERINE TUBE (ફેલોપિયન ટ્યુબ , સાલ્ફિંજીસ, મુલેરીયન ડક્ટ, યુટેરાઇન ટ્યુબ)

તે 2 ની સંખ્યા મા હોય છે. તે ફંડસ અને બોડી સાથે ચોંટેલી હોય છે અને ફંડસ ની બન્ને બાજુ એક એક હોય છે. તે 10cm લાંબી હોય છે.

તેના મેઇન પાર્ટસ નીચે મુજબ હોય છે.

1. Interstitial (ઇન્ટરસ્ટીસીયલ):- આ ભાગ યુટ્રસ સાથે એટેચ હોય છે. તે યુટ્રસ ના ફંડસ પછી નો શરૂઆત નો ભાગ છે.
2. Isthmus (ઇસ્થમસ):- આ સાંકડો હોય છે અને અંદાજે 2.5 cm નો હોય છે.
3. Ampulla (એમપ્યુલા):- Ampulla એ ટ્યુબ નો સૌથી પોહોડો ભાગ હોય છે. અહી ઓવમ અને સ્પર્મ ફર્ટિલાઈઝ થાય છે.
4. Infundibulum (ઇન્ફનડીબ્યુલમ):- આ ફેલોપિયન ટ્યુબ નો છેલ્લો પાર્ટ છે અને જેનો આકાર ગરણી જેવો હોય છે.
   આના અંતે આંગળીયો (finger like projection) જેવું સ્ટ્રકચર બને છે. તેને fimbriae (ફિમ્બ્રિયા) કહે છે. ફિમ્બ્રીયા એગ સેલ્સ ને રીસિવ કરે છે. તેના ત્રણ લેયર હોય છે

આઉટર લેયર જે પેરિટોનિયમ નુ બનલુ હોય છે.

મિડલ લેયર જે મસલ્સ થી બનેલુ હોય છે.

ઇનર લેયર એ મયુકસ મેમ્બ્રેન અને સિલિયેટેડ એપિથેલિયમ ટીસ્યુ થી બનેલુ હોય છે

Functions of FALLOPIAN TUBE

તે એગ (ઓવમ) ને પેરિસ્ટાલસિસ મૂવમેન્ટ કરાવે છે અને એમપ્યુલ્લા સુધી પોહોચાડે છે.

તેમાંથી જે મ્યૂકસ સિક્રિટ થાય છે તે ઓવા અને સ્પર્મ ને આઇડિયલ વાતાવરણ આપે છે.

એગ અને sperm ફર્ટિલાઇઝ અહી થાય છે અને ઝયગોટ બને છે.

ફર્ટીલાઇઝ ઝાયગોટ ને યુટ્રસ સુધી પોહચડે છે.

• Ovaries (ઓવરીઝ)

ઓવરી એ ફિમેલ ગોનાડ છે. તે ઓવેરિયન ફોસા મા યુટ્રસ ની બંને બાજુ આવેલી હોય છે. તે બ્રોડ લીગામેંટ ની પાછડ આવેલી હોય છે.

તે 2 ની સંખ્યા મા હોય છે (પેર ઓફ ઓવરીસ). તે ટેસ્ટીસ થી હોમોલોગસ હોય છે.

તે ઓવેરિયન વોલ લીગામેંટ્સ દ્વારા પેલવિક વોલ થી અટેચ થયેલી હોય છે.

લોકેશન :- તે ઓવેરિયન ફોસા ની આજુબાજુ (ફોસા એટલે કે એક ખાડા જેવુ સ્ટ્રક્ચર જેની અંદર કોઈ પણ ઓર્ગન હોય છે ) નુ સ્ટ્રકચર જેમા તે યુરેટર્સ ની પાછડ (મૂત્ર વહીનીઓ ની પાછડ), ઓબ્લિટરેટેડ અંબલિકલ આર્ટરી (એવિ આર્ટરી જે જન્મ ના થોડા સમય બાદ જ નાબૂદ થાય છે) તેની આગડ
અને નીચે ઓબ્ટુરેટેડ ઈંટરસ મસલ્સ ,વેસલ્સ અને નર્વ દ્વારા સપોર્ટેડ હોય છે.

શેપ અને સાઈઝ :- ઓવરી ઓવેલ શેપ ની હોય છે. તે 3 સેમી લાંબી, 1.5 સેમી પોહોડી અને 1 સેમી જાડી હોય છે.

સપાટી અને કલર :- યંગ એડલ્ટસ ની અંદર ઓવરી નો કલર પિન્ક હોય છે અને તે સ્મૂથ હોય છે. ઓલ્ડર વુમન મા તે રફ, ઇરેગ્યુલર અને ગ્રે કલર ની હોય છે કેમ કે તેમા ઓવ્યુલેશન વારંવાર થયુ હોય છે.

અટેચમેન્ટ :- બંને ઓવરી યુટ્રસ સાથે ઉપર ના ભાગે ઓવેરીયન લીગામેંટ થી અટેચ થયેલ હોય છે અને પાછડ ની બાજુ બ્રોડ લીગામેંટ થી અટેચ થયેલી હોય છે. તેને મેસોવેરિયમ કહેવાય છે, બ્લડ વેસલ અને નર્વ મેસોવેરિયમ થી પાસ થાય છે.

Blood Supply (બ્લડ સપ્પ્લાય)

તે ઓવેરિયન આર્ટરી દ્વારા થાય છે અને તે એબ્ડોમિનલ એઓર્ટા ની એક બ્રાન્ચ છે.
વેઇન ને પેમ્પિનિફોર્મ પ્લેક્ષસ કહેવાય છે. તે ઓવરી માથી જ ઇમર્જ થાય છે .
રાઇટ વેઇન ઇન્ફિરિયર વેના કાવા માં ડ્રેંઇન થાય છે અને લેફ્ટ વેઇન લેફ્ટ રિનલ વેઇન માં ડ્રેંન થાય છે.

Nerve Supply (નર્વ સપ્લાય)

સિમ્પથેટીક ફાઇબર્સ જે T10 અને T11 સ્પાઇનલ લીગામેંટ માથી નિકડે છે.
પેરાસિમ્પથેટીક નર્વ વેગસ નર્વ માથી નિકડે છે.

• Histology Of Over (હિસ્ટોલોજી(ટીસ્યું ની સ્ટડી ને હિસ્ટોલોજી કહેવાય છે ) ઓફ ઓવરી)

ઓવરી ઓવલ (અંડાકાર ) શેપ ની હોય છે.
તેની અંદર ક્યુબોડિયલ એપીથેલિયમ સેલ્સ થી બનેલુ એક સિંગલ લેયર આવેલુ હોય છે. તેને જર્મિનલ એપિથેલિયમ કહેવાય છે.

તેમા ડેન્સ ટીસ્યુ આવેલ હોય છે. તેને ટ્યુનિકા અલબીનીયા કહેવાય છે અને તે જર્મિનલ એપીથેલિયમ ની અંદર ના ભાગે આવેલ હોય છે .

તેના કુલ 2 ભાગ હોય છે.

1. કોર્ટેક્સ:- તે સ્ટોમા અને ઓવેરી ના ફોલિકલ્સ થી બનેલુ હોય છે.
2. મેડ્યૂલા :- કનેક્ટિવ ટીસ્યુ થી બનેલુ હોય છે અને બ્લડ વેસલ્સ ના નેટવર્ક થી કનેકટેડ હોય છે અને ઇલાસ્ટિક ફાઈબર થી બનેલુ હોય છે.

• Oogenesis (ઊજીનેસિસ).

આ ફિમેલ ગેમેટ બનાવવાની એક પ્રક્રિયા છે. પ્રાઇમરી જર્મ સેલ્સ માથી જે ઓવા બને એ પ્રોસેસ ને ઉજીનેસિસ કહેવાય છે.

જ્યારે ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન પિરિયડ મા 6 month થાય ત્યારે 6 મિલિયન જેટલા ઉગોનીયા પ્રેઝન્ટ હોય છે. ઉગોનીયા મિયોટીક ડિવિજન કરે છે અને પ્રાઇમરી ઊસાઇટ મા કન્વર્ટ થાય છે અને પ્રોફેસ મા અટકી જાઈ છે .

1st મિયોટીક ડિવિજન પ્યુબર્ટી એ અરેસ્ટ થાય છે. જ્યારે પ્યુબર્ટી શરૂ થાય ત્યારે માસિક ચક્ર (menstruation) શરૂ થાય છે. પહેલા માસિક ચક્ર ને મેનારકી (menarche) કહેવાય છે.

પહેલા માસિક ચક્ર શરૂ થતાં ઓવ્યુલેશન થાય છે અને એગ છૂટ્ટુ પડે છે અને ઓવ્યુલેશન થાય છે, પહેલું એગ નિકડે છે .

જ્યારે ઓવ્યુલેશન થાય તેની પહેલા ફોલ્લીકલ્સ બને છે. એફએસએચ (FSH) ની મદદ થી થાય છે અને પછી તે ઇસટ્રોજન ના કારણે જોવા મળે છે. તે ફોલિકલ્સ મેચ્યોર થાય છે અને ગ્રાફિયન ફોલિકલ બને છે.

એ ગ્રાફિયન ફોલિકાલ માથી મેચ્યોર ઓવમ બને છે. એ ઓવમ માસિક ચક્ર ના 14 માં દિવસે નિકડે છે અને જો એ ફર્ટિલાઇસ થાય તો ફિટસ બને છે અને જો ફર્ટીલાઇઝ ના થાય તો મેનસિસ (menstruation) આવે છે.

• Menstruation Cycle (મેનસ્ટૃઅલ સાયકલ)

         મેનસ્રૂએશન સાયકલ એ ફિમેલ મા પ્યુબર્ટી ફેઝ પછી થી જોવા મળે છે.  જેમા ઓવરી અને યુટર્સ ના ફંક્શન મા ચેન્જીસ જોવા મળે છે.

             મેનસ્રૂએશન સાયકલ એ દર 26 થી 30 દિવસે જોવા મળે છે. આ બ્લડ ના  હોર્મોન ના લેવલમા ચેન્જીસ આવવાના કારણે જોવા મળે છે.

         મેનસ્રૂએશન સાયકલની શરૂઆત થાય તેને મેનારકી તરીકે ઓળખવામા આવે છે.

          ફિમેલ ને પ્યુબર્ટી એજ પછીથી આ સાયકલ કંટીન્યુઅસ જોવા મળે છે. જે પ્રેગ્નન્સી દરમિયાન ટેમ્પરરી બંધ થાય છે અને મેનોપોઝ ના પિરિયડ પછી કમ્પલીટ બંધ થઈ જાય છે.

             મેનસ્રૂએશન ની શરૂઆત એ યુટર્સમા આવેલા કોર્પસ લ્યુટીયમ લેયર ના ડીજનરેશનના કારણે જોવા મળે છે અને બ્લીડિંગ એ વજાયનલ કેવીટી  મારફત બહાર આવે છે.

મેનસ્રૂએશન સાયકલમા નીચે મુજબના ફેઝ જોવા મળે છે.

1. મેન્સટ્રુઅલ ફેઝ..

                     આ ફેઝ દર 28 દિવસે જોવા મળે છે અને તે લગભગ ચાર દિવસ સુધી શરૂ હોય છે. જ્યારે ફીમેલ મા એગ નુ  ફર્ટિલાઈઝેશન થતું નથી ત્યારે યુટ્રસની દિવાલ ને સપોર્ટ કરતા હોર્મોન્સ ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોનનુ પ્રમાણ ઘટે છે અને ઓક્સિટોસિન હોર્મોન નું પ્રમાણ વધે છે. જેથી યુટ્રસના કોન્ટ્રાકશન નુ સ્ટીમ્યુલેશન વધે છે અને યુટ્રસ ની દિવાલ નુ કોરપસ લ્યુટીયમ લેયર નુ ડીજનરેશન થવાની શરૂઆત થઈ જાય છે અને યુટ્રસ માથી વજાયના મારફત બ્લડ ડ્રેઇન થાય છે. આ ફેઝ 1 થી 4 દિવસ સુધી ચાલે છે. 

              આ મેન્સટ્રુઅલ ફલો મા એન્ડોમેટ્રીઅલ ગ્લેંડ્સ, એન્ડોમેટ્રીઅલ સેલ્સ, બ્લડ તથા અનફર્ટિલાઈઝડ ઓવમ નો ભાગ હોય છે. અંદાજિત 100 થી 200 ml જેટલુ બ્લડ આ ફેઝ ના  3 થી 5 દિવસ દરમિયાન બહાર નીકળે છે જેને મેન્સ્ટ્રુઅલ ફેઝ કહેવામા આવે છે.

2. પ્રોલીફરેટિવ ફેઝ..

            મેન્સ્ટ્રુઅલ ફેઝ એ 5 મા દિવસે પૂરો થાય છે. ત્યારબાદ  એટલે કે  6  દિવસથી પ્રોલીફરેટીવ ફેઝ શરૂ થાય છે અને 14 દિવસ સુધી શરૂ હોય છે.

            આ ફેઝ મા ફોલિકલ સ્ટીમ્યુલેટિંગ હોર્મોન એ ઓવેરિયન ફોલિકલ્સ ને સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે અને તેથી ઇસ્ટ્રોજન પ્રોડક્શન મા વધારો થાય છે. આ ઇસ્ટ્રોજન એ એન્ડોમેટ્રિયમના પ્રોલિફરેશન ને સ્ટીમયુલેટ કરે છે.

              યુટ્રસનુ એન્ડોમેટ્રિયમ એ છઠ્ઠા દિવસથી ડેવલપ થવાની શરૂઆત થાય છે.  તેના સેલ મલ્ટિપ્લિકેશન કરે છે અને જેના લીધે મ્યુકસ સિક્રીટિંગ ગ્લેંડ્સ અને બ્લડ કેપેલરીઝ મા વધારો થાય છે. આમ યુટ્રસ નુ એન્ડોમેટ્રિયમ બલ્કી બને છે અને વાસ્ક્યુલર બને છે. 

            આ ફેઝ ના અંતે યુટ્રસ ની અંદર ની દિવાલ એ ફર્ટીલાઈઝ એગ ના  ઇમ્પ્લાન્ટેશન માટે રેડી થાય છે. આ ફેઝ  એ ઓવ્યુલેશન થવાની સાથે પૂરો થાય છે આ ફેસના અંતના ભાગે ઇસટ્રોજન લેવલમા ઘટાડો જોવા મળે છે.

3. સિક્રેટરી ફેઝ.

             પ્રોલીફરેશન ફેઝ પૂરો થયા બાદ સિક્રીટરી ફેઝ ની શરૂઆત થાય છે. જે મેનસ્રૂએશન સાયકલના 15 મા દિવસથી શરૂ થઈ 28 મા દિવસ સુધી સિક્રીટરી ફેઝ જોવા મળે છે.

             આ ફેઝ મા પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન અગત્યનો હોવાથી આ ફેઝ ને પ્રોજેસ્ટેરોન ફેઝ પણ કહેવામા આવે છે.

           જ્યારે ઓવ્યુલેશન થવાના લીધે ઓવરી દ્વારા મેચ્યોર એગ રિલીઝ થાય છે ત્યારે ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન નુ પ્રમાણ ઘટે છે પરંતુ યૂટ્રસ ની દિવાલ કોર્પસ લ્યુટીયમ એ પ્રોજેસ્ટેરોન સિક્રીટ કરી પ્રેગ્નન્સી મેન્ટેન કરે છે.

               આ મેચ્યોર ઓવમ એ સ્પર્મ દ્વારા ફર્ટિલાઇઝ ન થવાના લીધે કોર્પસ લ્યુટીયમ એ પ્રોજેસ્ટેરોનને ડીક્રીઝ કરે છે અને પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન ના ઘટાડાના કારણે ઓક્સિટોસિન હોર્મોન ના પ્રમાણમા વધારો જોવા મળે છે અને યુટ્રસ ના મસલ્સમા કોન્ટ્રાકશન આવવાની શરૂઆત થાય છે. 

            કોર્પસ લ્યુટીયમ એ ફર્ટિલાઇઝ ઓવમ ને રીસીવ ન કરવાના લીધે અને યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશનમા વધારો થવાના લીધે નેક્સ્ટ સાયકલ આ ફેઝ ના અંતે શરૂ થાય છે.