GUJARAT NURSING COUNCIL  PAPER 2019.

QUE 1.🔸 (a)Explain the gross structure of the heart હાર્ટ નુ ગ્રોસ સ્ટ્રકચર સમજાવો 03 marks

હાર્ટ…

           હાર્ટ એ સર્ક્યુલેટરી સિસ્ટમનુ એક અગત્યનુ ઓર્ગન છે. માનવ જીવન દરમિયાન હાર્ટ એ સતત ધબકતુ રહે છે. તેના ધબકવાના કારણે બ્લડ એ બ્લડ વેસલ્સમા સતત સર્ક્યુલેટ થાય છે.

           હાર્ટ એ પોલુ અને મસલ્સ નુ બનેલુ એક અવયવ છે. તેનો પુરુષમા વજન અંદાજિત 310 ગ્રામ છે અને સ્ત્રીમા તેનો અંદાજિત વજન 250 ગ્રામ જેટલો હોય છે. હાર્ટ એ દિવસ દરમિયાન અંદાજિત એક લાખ વખત ધબકવાની ક્રિયા કરે છે. 

લોકેશન ઓફ ધ હાર્ટ..

          હાર્ટ એ થોરાસીક કેવીટીમા બે લંગ ની વચ્ચે મીડિયાસ્ટીનમ સ્પેસમા ડાયાફાર્મ ની ઉપર રહેલુ હોય છે.

         હાર્ટ એ રફલી કોન શેપ એટલે કે શંકુ આકારનું હોય છે. તેમા તેનો ઉપરનો પોહળો ભાગ બેઇઝ તરીકે ઓળખાય છે અને નીચેનો એંગલ વાળો ભાગ એ અપેક્ષ તરીકે ઓળખાય છે.

        હાર્ટ એ થોરાસિક કેવીટીમા બે લંગ ની વચ્ચે ડાબી બાજુએ સહેજ ત્રાસુ ગોઠવાયેલુ હોય છે.

સ્ટ્રકચર ઓફ ધ હાર્ટ..

        હાર્ટ એ પોલુ મસલ્સ નુ બનેલુ અવયવ છે. તેની દીવાલ એ ત્રણ પ્રકારના ટીસ્યુ લેયરથી બનેલી હોય છે.

        હાર્ટ ની દિવાલમા સૌથી બહારના ભાગે આવેલ લેયરને એપીકાર્ડીયમ અથવા પેરીકાર્ડીયમ કહેવામા આવે છે.

એપીકાર્ડીયમ અથવા પેરીકાર્ડીયમ. 

         તે પાતળુ અને ટ્રાન્સપરન્ટ હોય છે અને હાર્ટને બહારની બાજુએથી કવર કરે છે. તે ફાઇબ્રસ કનેકટિવ ટીસ્યુ થી બનેલુ હોય છે. જેમા સૌથી બહારની બાજુએ ફાઈબ્રસ ટિસ્સુ નુ લેયર આવેલા હોય છે અને ફાઇબ્રસ ટીશ્યુ ની અંદર ની બાજુએ સીરસ મેમ્બ્રેન જે ડબલ લેયરમા જોવા મળે છે. જે સિરસ મેમ્બ્રેન ના બહારના લેયરને પરાઈટલ અને અંદરના લેયરને વિસેરલ પેરીકાર્ડિયમ લેયર તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. 

               પરાઈટલ અને વિસેરલ પેરીકાર્ડિયલ લેયર વચ્ચે આવેલી જગ્યાને પેરીકાર્ડિયલ સ્પેસ કહેવામા આવે છે. આ સ્પેસમા પ્રવાહી રહેલુ હોય છે જેને સીરસ ફ્લૂઈડ અથવા તો પેરીકાર્ડિયલ ફ્લૂઇડ કહેવામા આવે છે. જે બંને લેયર વચ્ચેનુ ઘર્ષણ અટકાવે છે.

              આ આઉટર પેરિકાર્ડીયમ નુ લેયર એ હાર્ટને બહારની બાજુએથી પ્રોટેક્શન કરવાનુ કાર્ય કરે છે તથા હાર્ટ માંથી નીકળતી વેસલ્સ ની ફરતે પણ આ લેયર વિટાયેલ જોવા મળે છે.

માયોકાર્ડીયમ..

         માયોકાર્ડિયમ એ હાર્ટનુ વચ્ચેનું લેયર છે. તે પેરીકાર્ડિયમ થી નીચે આવેલુ હોય છે. તે સ્પેશિયલ પ્રકારના કાર્ડિયાક મસલ્સ ટિસ્યુ થી બનેલુ હોય છે. આ મસલ્સના કોન્ટ્રેક્શન ના કારણે હાર્ટની પંપિંગ એક્શન જોવા મળે છે.

            આ માયોકાર્ડીયમનુ લેયર એ બેઇઝના ભાગે પાતળુ હોય છે તથા અપેક્ષ ના ભાગે જાડુ હોય છે. એમા પણ લેફ્ટ વેન્ટ્રીકલની દિવાલ નુ લેયર એ રાઈટ વેન્ટ્રીકલની દિવાલ કરતા વધારે જાડુ હોય છે. 

            આ મસલ્સના કોન્ટરેકશન ઇનવોલન્ટરી એક્શન ધરાવે છે જેનાથી હાર્ટ ની પંપિંગ એક્શન જોવા મળે છે તેનો કંટ્રોલ ઑટોનોમિક નર્વસ સિસ્ટમ અને હાર્ટ માં આવેલી કન્ડકટિંગ સિસ્ટમ દ્વારા થાય છે.

એન્ડોકાર્ડિયમ..

           તે હાર્ટની સૌથી અંદરની દિવાલમા આવેલુ લેયર છે. તે લેયર બ્લડના કોન્ટેકમા હોય છે. આ લેયર એપીથેલીયમ ટિસ્યુ તથા કનેક્ટિવ ટીશ્યુનુ બનેલુ હોય છે. આ લેયર એ સ્મુધ અને ચળકતુ હોય છે જે સરળતાથી હાર્ટની અંદર બ્લડ ફ્લો થવા માટે અગત્યનુ છે. આ લેયર એ હાર્ટની અંદર આવેલા વાલ્વ ને પણ કવર કરે છે તથા હાર્ટ માથી નીકળતી બ્લડ વેસલ્સની અંદરની દિવાલમા પણ આ લેયર કંટીન્યુઅસ જોવા મળે છે.

🔸(b) Write the Functions of the heart  હદયના કર્યો લખો. ફંકશન્સ ઓફ ધ હાર્ટ… 04 marks

• હાર્ટ એ બોડી ના તમામ ઓર્ગન્સ અને ટીશ્યુને ઓક્સિજનેટેડ બ્લડ સપ્લાય પૂરુ પાડે છે.
• હાર્ટ એ કાર્ડીયોવાસક્યુલર સિસ્ટમનુ અગત્યનું ઓર્ગન છે. જેના વિના  માનવ શરીર જીવંત રહી શકતુ નથી તે એક વાઇટલ ઓર્ગન તરીકે કાર્ય કરે છે.
• હાર્ટ એ બ્લડને લંગ તરફ સર્ક્યુલેટ કરે છે જેથી બ્લડ ઓક્સિજનેટેડ થઈ પ્યુરીફાય થઇ શકે છે.
• હાર્ટ દ્વારા પલ્મોનરી સર્ક્યુલેશન અને સિસ્ટિમિક સર્ક્યુલેશન જેવા સર્ક્યુલેશન રેગ્યુલેટ થાય છે.
• હાર્ટ એ શરીરની જરૂરિયાત મુજબ અને બોડી ટેમ્પરેચર મુજબ હાર્ટ રેટને પણ રેગ્યુલેટ કરે છે.
• હાર્ટ એ બ્લડ સર્ક્યુલેશન બોડીના દરેક ભાગ સુધી પહોંચાડતુ હોવાથી બોડી નુ ટેમ્પરેચર પણ રેગ્યુલેટ કરે છે.
• હાર્ટ બોડીના એક્ષક્રીટરી ઓર્ગન્સ સુધી બ્લડને પહોંચાડતુ હોવાથી બ્લડ ફિલ્ટર થઈ શકે છે અને બ્લડ માથી વેસ્ટ પ્રોડક્ટ રીમુવ થઈ શકે છે.

🔸(c ) Explain the pulmonary circulation પલ્મોનરી સરકયુલેશન વિશે સમજાવો.  05 marks

પલ્મોનરી સર્ક્યુલેશન એ રાઈટ વેન્ટ્રિકલ થી શરૂ થઈ અને લંગ તરફ બ્લડ જાય છે અને ત્યાથી ફરી રિટર્ન લેફ્ટ એટ્રીયમ મા આવે છે આમ રાઇટ વેન્ટ્રિકલ થી  લેફ્ટ એટ્રીયમ સુધીના સરકયુંલેશન ને પલ્મોનરી સર્ક્યુલેશન કહે છે.

પલમોનરી સર્ક્યુલેશનમાં રાઇટ વેન્ટ્રિકલમા રહેલુ ડીઓક્સિજનેટેડ બ્લડ પલ્મોનરી આર્ટરી મારફતે રાઈટ વેન્ટ્રિકલ માથી બહાર જાય છે. બહાર જતા ની સાથે જ પલ્મોનરી આર્ટરી એ રાઈટ અને લેફ્ટ પલ્મોનરી આર્ટરી મા ડિવાઇડ થાય છે અને બંને લંગમા દાખલ થાય છે. જેમા ડાબા લંગ  મા બે બ્રાન્ચીસ અને જમણા લંગમા ત્રણ બ્રાન્ચીસ પલ્મોનરી આર્ટરી ની દાખલ થાય છે જે લંગ ના દરેક લોબ મુજબ હોય છે.

લંગ મા બ્લડ અને લંગ ના ટિસ્યૂ વચ્ચે ગેસ એક્સચેન્જ થાય છે અને દરેક લોબ માથી ઓક્સિજનેટેડ બ્લડ લઈ બંને બાજુના લંગ માથી બે બે પલ્મોનરી વેઇન ઓક્સિજનેટેડ બ્લડ લઈ હાર્ટના લેફ્ટ એટ્રીયમ મા દાખલ થાય છે.

પલમોનરી સર્ક્યુલેશન એ હાર્ટમાં ડીઓક્સિજેનેટેડ બ્લડ ને લંગ મારફતે ઓક્સિજનેટેડ બ્લડમા કન્વર્ટ કરે છે. આ બ્લડ લેફ્ટ વેન્ટ્રિકલમા જઈ સિસ્ટેમિક સર્ક્યુલેશન મારફતે પુરા બોડીમા ઓક્સિજનેટેડ બ્લડ સપ્લાય થાય છે.

રાઈટ વેન્ટ્રિકલ થી લેફ્ટ એટ્રીયમ સુધીના સર્ક્યુલેશન ને પલ્મોનરી સર્ક્યુલેશન કહેવામા આવે છે

    OR

Que 1🔸(a) List out the organs of the urinary system  યુરીનરી સિસ્ટમ ના અવયવો ની યાદી બનાવો 03 marks

         યુરીનરી સિસ્ટમ એ બોડીની એક્સક્રીટરી સિસ્ટમ છે. જે બોડી માથી વેસ્ટ પ્રોડક્ટને રીમુવ કરે છે. તેમા નીચે મુજબના અવયવો આવેલા હોય છે.

કિડની (રાઇટ અને લેફ્ટ)    2

યુરેટર (રાઇટ અને લેફ્ટ)    2

યુરીનરી બ્લેડર                1

યૂરેથ્રા                        1

🔸(b) Describe the gross structure of the Kidney કિડની ના ગ્રોસ સ્ટ્રકચર નું વર્ણન કરો 04 marks

•          કિડનીએ હ્યુમન બોડીમા બે ની સંખ્યામા આવેલી હોય છે. તે એબડોમીનલ કેવીટીમા જમણી અને ડાબી બાજુએ બોડીની પોસ્ટર સાઇડે વર્ટીબ્રલ કોલમ ની બંને બાજુ એક એક આવેલી હોય છે. 
•              કિડનીએ બિન શેપ નુ અવયવ છે. તે બારમા થોરસિક વર્ટીબ્રાના લેવલથી ત્રીજા લંબર વર્ટીબાના લેવલ સુધી આવેલ હોય છે.
•              કિડની એ 11 સેન્ટિમીટર લાંબી 5 થી 6 સેન્ટીમીટર પહોળી હોય છે. તેનુ વજન અંદાજિત 150 ગ્રામ જેટલુ હોય છે. જમણી કીડની એ ડાબી કિડની કરતા થોડી નીચે ગોઠવાયેલી હોય છે કારણ કે જમણી બાજુએ લીવર એ મોટો ભાગ રોકે છે.

કિડની ની આજુબાજુએ આવેલા આવયવો..

             કિડની એ એબડોમીનલ કેવીટીમા આવેલુ અવયવ છે. જમણી અને ડાબી બંને બાજુએ એક એક આવેલી હોય છે. બંને કિડની ની આજુબાજુએ એબડોમિનલ કેવિટીના અવયવો જેવા કે લીવર, સ્મોલ ઇન્ટેસ્ટાઇન,  એડ્રીનલ ગ્લેન્ડસ, સ્ટમક, સપ્લિન, પેનક્રિયાઝ વગેરે અવયવો બંને કિડનીની આજુબાજુએ આવેલા હોય છે.

સ્ટ્રકચર ઓફ ધ કિડની..

               કિડની એ બિન શેપ નુ અવયવ છે. જેની વચ્ચેના ભાગે એક ખાંચ આવેલી હોય છે તેને હાઈલમ અથવા તો રીનલ હાઇલમ કહેવામા આવે છે. જે ખાચ માથી રીનલ આર્ટરી, રિનલ વેઈન, નર્વસ, લિમફ વેસલ્સ અને યુરેટર નુ સ્ટ્રક્ચર અંદર દાખલ થાય છે તથા  બહાર નિકડે છે.

               કિડની ની ઇનર બોર્ડર અથવા તો હાઈલમ એ વર્ટીબ્રલ કોલમ ની બાજુએ જોવા મળે છે.  તેની આઉટર બોર્ડર એ કોનવેક્સ હોય છે. કિડની એબડોમીનલ કેવીટીમા બંને બાજુ  લટકતુ અવયવ છે. તેને તેની પોઝીશનમા રાખવા માટે તેની આજુબાજુએ ફેટી ટીશ્યુ તથા ફાઇબ્રોઇલાસ્ટિક કનેક્ટિવ ટીશ્યુ નુ નેટવર્ક આવેલુ હોય છે જેને રીનલ ફેશિયા કહેવામા આવે છે. આની મદદ થી કિડની પોતાની પોઝીશન જાળવી શકે છે અને તેને પ્રોટેક્શન પણ મળે છે. 

          કિડનીને લોનજીટ્યુડીનલ સેક્શનમા જોવામા આવે ત્યારે  કિડનીના ત્રણ સ્ટ્રક્ચર મા ડિસ્ટ્રીબ્યુટ થયેલ જોવા મળે છે.

1. ફાઇબ્રસ કેપ્શયુલ.

         તે કિડનીની ફરતે આવેલુ ફાઇબ્રસ ટિસ્યુ નો  બનેલ એક ભાગ છે. આ મેમ્બ્રેન  એ કિડનીની ફરતે ગોઠવાયેલી હોય છે. જે કિડની નો શેપ જાળવવા માટે તથા તેને રક્ષણ આપવા માટે ના પડ તરીકે કાર્ય કરે છે.

2. કોર્ટેક્સ.

       તે રેડીસ બ્રાઉન કલરનો ટીસ્યુનો બનેલો ભાગ છે. જે કિડનીની કેપ્શયુલ ની નીચે આવેલો હોય છે.

3.મેડ્યુલા.

        કિડનીમા કોર્ટેક્સ થી અંદરના ભાગને મેડયુલા કહેવામા આવે છે. તે પણ રેડીસ બ્રાઉન કલર ધરાવે છે. જેમા ત્રિકોણ આકાર ના પિરામિડ જેવા સ્ટ્રક્ચર આવેલા હોય છે તેને રીનલ પિરામિડ કહેવામા આવે છે. આ રીનલ પિરામિડના બેઝ નો ભાગ એ કોર્ટેક્સ તરફ હોય છે અને પિરામિડ નો પોઇન્ટેડ ભાગ એટલે કે રીનલ પેપીલા નો ભાગ એ અંદર ની બાજુએ હાઈલમ તરફ ગોઠવાયેલો હોય છે.

           આ રીનલ પેપીલા એ આગળની બાજુએ કપ જેવુ સ્ટ્રક્ચર તૈયાર કરે છે જેને કેલિક્સ કહેવામા આવે છે. મોટી સ્પેસ ધરાવતા ભાગને મેજર કેલિક્સ અને નાની સ્પેસ ધરાવતા ભાગને માઈનર કેલિક્સ કહેવામા આવે છે. માઇનર કેલીક્સ એ મેજર કેલિકસ મા ઓપન થાય છે. આ કેલિક્સ થી આગળ ફનેલ શેપ ના  પહોળા ભાગને રીનલ પેલ્વિસ કહેવામા આવે છે.

          કિડની દ્વારા ફિલ્ટર થયેલ યુરિન આ કેલિક્સના ભાગે થઈ ફનેલ શેપના પહોળા ભાગે એટલે કે રીનલ પેલવીસ ના ભાગે આવે છે. અહી યુરીન કલેક્ટ થાય છે અને ત્યારબાદ આગળની બાજુએ રીનલ પેલવીઝથી સાંકડુ કિડની માથી બહાર નીકળતુ સ્ટ્રક્ચર કે જેને યુરેટર કહેવામા આવે છે તેના દ્વારા યુરિન કિડની માથી બહાર નીકળે છે અને યુરીનરી બ્લેડર મા પોહચે છે.

           કિડની દ્વારા ફિલ્ટર થયેલ યુરિન માઈનર કેલિક્સ થી મેજર કેલિક્સ અને મેજર કેલિક્સથી રીનલ પેલ્વીસ ના ભાગે આવે છે. ત્યાથી યુરેટર દ્વારા યુરીનરી બ્લેડર સુધી પહોંચે છે. આ ક્રિયા કોઈપણ પ્રકારના નર્વસ સિસ્ટમના કંટ્રોલની થતી નથી રીનલ પેલ્વિન ની દિવાલમાં સ્પેશિયલ મસલ્સ અને પેસમેકર સેલ્સ આવેલા હોય છે જેના કોન્ટ્રાકશનના કારણે આ યુરિન એ આગળની તરફ વહે છે.

🔸(c )Write functions of Kidney કિડની ના કર્યો લખો 05 marks 

• કિડની એ મુખ્યત્વે યુરીન ફોર્મેશન કરવાનુ કાર્ય કરે છે.
• કિડની એ બ્લડને ફિલ્ટર કરી વેસ્ટ પ્રોડક્ટ યુરીન મારફતે બહાર કાઢવાનુ કાર્ય કરે છે.
• કિડની એ ઇલેક્ટ્રોલાઇટ નુ નોર્મલ બેલેન્સ જાળવવાનુ કાર્ય કરે છે.
• તે બ્લડની પી એચ જાળવવાનુ કાર્ય કરે છે.
• બોડીમા મેટાબોલિઝમના અંતે જમા થયેલ વેસ્ટ પ્રોડક્ટને બોડીમાંથી દૂર કરવાનુ કાર્ય કરે છે.
• કિડની એરિથ્રોપોએટીન નામનો હોર્મોન સિક્રીટ કરે છે જે આરબીસીના પ્રોડક્શન માટે ખૂબ જ અગત્ય નુ કાર્ય કરે છે.
• કિડની રેનીન નામનો હોર્મોન સિક્રીટ કરે છે જે બ્લડ પ્રેશર મેન્ટેન કરવા માટે ખૂબ જ અગત્યનુ કાર્ય કરે છે.
• કિડની એ બોડીમા વોટર બેલેન્સ જાળવવાનુ કાર્ય કરે છે.
• કિડની બોડી મા જરૂરી હોય તેવા તત્વો ને બોડી માંથી બહાર જતા રોકે છે. 

Que 2🔸(a) Explain the gross structure and functions of the Liver લીવર નુ ગ્રોસ સ્ટ્રકચર વર્ણવી તેના કર્યો સમજાવો  O8 marks

                   શરીરમાં આવેલી બધી ગ્લેન્ડ્સ માથી લીવર એ સૌથી મોટી ગ્લેન્ડ છે.  જે એબડોમિનલ કેવીટીના જમણી બાજુના કવાડેટમા ડાયાફાર્મ ની નીચે આવેલુ હોય છે. તેનો વજન અંદાજિત 1.4 કિલોગ્રામ જેટલો એડલ્ટ વ્યક્તિની અંદર જોવા મળે છે. તે છાતીની પાંસળીઓ ની નીચે આવેલુ હોય છે. રીબ્સ તેનુ રક્ષણ કરે છે. તેનો અમુક ભાગ એ ડાબી બાજુના એબડોમીનલ કેવિટીના ના રિજીયનમા પણ આવેલો હોય છે.

                લીવરની ઉપરની સરફેસ સ્મૂધ હોય છે. આ ભાગ એ ડાયાફાર્મ સાથે જોડાયેલો હોય છે અને લીવરની પાછળની અને નીચેની બાજુ ઇરેગ્યુલર સરફેસ અને માર્જિન ધરાવે છે.

લીવરની આજુબાજુએ આવેલા અવયવો..

            ડાયાફાર્મ, એન્ટિરિયર એબડોમીનલ વોલના મસલ્સ, સ્ટમક,  ડીઓડીનમ, કિડની, ઇન્ફીરીયર વેનાકેવા, ગોલબ્લેડર વગેરે અવયવો લીવરની આજુબાજુએ ગોઠવાયેલા હોય છે.

             લીવર મુખ્યત્વે બે લોબ મા ડિવાઇડ થાય છે રાઈટ લોબ અને લેફ્ટ લોબ.

              રાઈટ લોબ એ લેફ્ટ લોબ ની સરખામણીમાં મોટો હોય છે અને બંને લોબ એ ફાલસીફોર્મ લીગામેન્ટ દ્વારા સેપરેટ થાય છે.

          લીવરની પૉસ્ટીરીયર બાજુએ કવાડેટ લોબ  જોવા મળે છે અને તેની ઇન્ફીરીયર બાજુએ કવાડ્રેટ લોબ જોવા મળે છે. 

       આમ એનાટોમીકલી લીવરના ચાર લોબ જોઈ શકાય છે.

પોર્ટલ ફિશર…

•               લીવરની પોસ્ટિરિયર સરફેસ પર આવેલી ખાંચ ને પોર્ટલ ફિશર કહેવામાં આવે છે. આ ફીશર માથી અમુક સ્ટ્રક્ચર લીવરમા દાખલ થાય છે અને અમુક સ્ટ્રક્ચર લીવર માંથી બહાર નીકળે છે જેમકે.. 
•           પોર્ટલ વેઇન એ ઇન્ટેસ્ટાઇન તરફથી ડીઓક્સિજનેટેડ અને ન્યુટ્રીટિવ બ્લડ લઈ અને આ ફિશર મારફતે લીવરની અંદર દાખલ થાય છે.
•          હિપેટિક આર્ટરી એ ઓક્સિજનનેટેડ બ્લડ લઈ લીવરની અંદર આ ફિશર મારફતે દાખલ થાય છે.
•          સીમ્પથેટિક અને પેરાસિમ્પથેટિક નર્વ ના નર્વ ફાઇબર એ લીવરની અંદર આ ફિશર મારફતે દાખલ થાય છે.
•              લેફ્ટ અને રાઈટ હિપેટીક ડક્ટ એ લીવર માથી બાઈલ ને ગોલ બ્લેડર તરફ લઈ જવા માટે આ ફિશરમાંથી બહાર નીકળે છે.
•              હિપેટીક વેઇન એ લીવર માંથી ડી ઑક્સીજનેટેડ  બ્લડ બહાર લાવવા માટે આ ફિશરમાથી બહાર નીકળે છે. 

સ્ટ્રક્ચર ઓફ ધ લીવર…

            લીવર એ એબડોમીનલ કેવીટી મા જમણી બાજુના કવાડેટ મા આવેલુ એક અવયવ છે. તે મુખ્યત્વે 2 લોબ નુ બનેલુ હોય છે.  આ લોબ એ ઘણા બધા લોબ્યુલ્સ ના બનેલા હોય છે. આ લોબ્યુલ્સ એ સ્પેશિયલ પ્રકારના એપીથિલિયમ સેલ તથા હિપેટોસાઈટ્સ નામના સેલથી બનેલા હોય છે. આ સેલ એ લીવર મા હેક્ઝાગોનલ પેટર્ન મા જોવા મળે છે.

                  લીવરની અંદર  હિપેટિક આર્ટરી અને પોર્ટલ વેઇન દાખલ થયા બાદ આર્ટરી  અને વેઇન નુ કેપેલરીનુ નેટવર્ક બને છે આ કેપેલરી ના નેટવર્કને સાઈન્યુસોઈડસ કહેવામા આવે છે. આ સાઈન્યુસોઈડસ ની દિવાલ મા કૂફર સેલ જોવા મળે છે જે કુફર સેલ એ લીવરને બેક્ટેરિયા, ફોરેન મટીરીયલ કે ટોક્સિન થી રક્ષણ આપવાનું કાર્ય કરે છે અને લીવર માં પ્રોટેક્ટિવ ફંક્શન કરે છે. 

                  લીવરની અંદર આવેલા હિપેટોસાઈટ્સ સેલ એ બાઈલ સિક્રીટ  કરે છે.  આ બાઇલ એ બાઇલ કેનાલિકયુલી મા દાખલ થાય છે. આ બાઇલકેનાલિકયુલી એ બાઇલને નાની બાઈલ ડકટ મા લઇ આવે છે. આ નાની-નાની બાઈલ ડક્ટ જોડાય અને જમણી અને ડાબી બાજુની હિપેટીક ડકટ તૈયાર કરે છે. જે લીવર માથી  કોમન હેપેટીક ડક્ટ દ્વારા બાઈલ બહાર ડ્રેઇન કરે છે. આગળ જતા ગોલબ્લેડર માથી આવતી સિસ્ટિક ડક્ટ સાથે આ કોમન હિપેટીક ડક્ટ  જોડાય અને કોમન બાઈલ ડક્ટ બનાવે છે. બાઈલ  એ સ્મોલ ઇન્ટરસ્ટાઇલમા ડ્રેઇન થઈ અને ફેટના ડિજેશનમા અગત્યનુ કાર્ય કરે છે.

બ્લડ સપ્લાય ઓફ ધ લીવર..

•        લીવરને હિપેટીક આર્ટરી દ્વારા બ્લડ સપ્લાય થાય છે અને પોર્ટલ વેઇન એ ન્યુટ્રીટીવ બ્લડ લઈ અને લીવરની અંદર દાખલ થાય છે.
•       હિપેટીક વેઇન એ લીવર માથી ડીઓક્સિજનેટેડ બ્લડ બહાર કાઢે છે અને તે આગળ જતા ઇન્ફીરીયર વેનાકેવા સાથે જોડાય છે.

ફંકશન્સ ઓફ ધ લીવર..

             લીવર એ આપણા શરીરનુ ખૂબ જ અગત્યનુ ઓર્ગન છે. તે ઘણા અગત્યના કાર્યો સાથે જોડાયેલુ હોય છે.  આ કાર્યો નીચે મુજબના છે.

લીવર એ કાર્બોહાઈડ્રેટ ના મેટાબોલિઝમ નુ કાર્ય કરે છે.

             લીવર એ નોર્મલ કાર્બોહાઇડ્રેટ એટલે કે બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ મેન્ટેન કરવા માટે કાર્ય કરે છે. જ્યારે બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ નુ પ્રમાણ ઘટે છે ત્યારે ગ્લાયકોજીનોલાઈસીસ ની ક્રિયા દ્વારા ગ્લાયકોજન માથી ગ્લુકોઝ બનાવે છે અને બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ મેન્ટેન કરે છે.

           જ્યારે બ્લડમા ગ્લુકોઝનુ પ્રમાણ વધી જાય છે ત્યારે ગ્લાયકોજીનેસિસ ની ક્રિયા દ્વારા ગ્લુકોઝનુ ગ્લાયકોજન મા રૂપાંતર કરે છે.

            લીવર એ ફેટનુ રૂપાંતર ફેટી એસિડમા કરે છે જેથી તે બોડીમા યુઝ થઈ શકે તેને ફેટ ના ડીસેચ્યુએશન તરીકે ઓળખવામા આવે છે આમ તે લિપિડ મેટાબોલિઝમમા મદદ કરે છે.

          લીવર એ પ્રોટીન મેટાબોલિઝમમા મદદ કરે છે જેથી એમાઇનો એસિડ  નુ બોડી મા સિંથેસિસ થાય છે.

              લીવર એ એમોનિયા નુ રૂપાંતર કરી અને યુરિયા બનાવે છે જેથી આ વેસ્ટ પ્રોડક્ટ યુરિન મારફતે બહાર નીકળી શકે છે.

                 રેડ બ્લડ સેલ ના ડેડ થવાથી બિલીરુબિન છૂટુ પડે છે જે લીવર દ્વારા મોડીફાઇ થઈ બોડી માથી વધારાના બોલીરૂબિન ને બહાર કાઢવામા મદદ કરે છે.

              લીવર એ બોડીમા દાખલ થયેલ ટોકસિક સબસ્ટન્સ, આલ્કોહોલ, ડ્રગ વગેરે ને ડીટોકસીફાય કરી બોડી માથી બહાર કાઢવામા મદદ કરે છે.

        લીવર એ બાઈલ સોલ્ટસ નુ સિન્થેસીસ કરે છે જે ફેટના ઈમલસિફિકેશન માટે જરૂરી છે અને તેથી જ લિપિડ અને કોલેસ્ટ્રોલ નુ એબ્સોર્પશન થઈ શકે છે.

        શરીરમા વિટામિન ડી ના પ્રમાણને જાળવી રાખવા માટે મદદ કરે છે.

    લીવરની અંદર કૂફર સેલ આવેલા હોવાથી તે લીવરને નુકસાનકારક સબસ્ટન્સથી પ્રોટેક્ટ કરી અને ફેગોસાઈટોસીસ ની ક્રિયા કરી પ્રોટેક્ટિવ ફંક્શન કરે છે.

      લીવર એ વિટામિન અને મિનરલ્સ ના સ્ટોરેજ માટે કાર્ય કરે છે અને બોડીમા જરૂર પડયે  આ વિટામિન અને મિનરલ્સ રિલીઝ કરે છે.

લીવર એ બોડીમા હીટ પ્રોડક્શન નુ કાર્ય કરે છે.

🔸(b) Describe Menstrual cycle મેનસ્ટૃઅલ સાયકલ વિષે વરણવો 03 marks

         મેનસ્રૂએશન સાયકલ એ ફિમેલ મા પ્યુબર્ટી ફેઝ પછી થી જોવા મળે છે.  જેમા ઓવરી અને યુટર્સ ના ફંક્શન મા ચેન્જીસ જોવા મળે છે.

             મેનસ્રૂએશન સાયકલ એ દર 26 થી 30 દિવસે જોવા મળે છે. આ બ્લડ ના  હોર્મોન ના લેવલમા ચેન્જીસ આવવાના કારણે જોવા મળે છે.

         મેનસ્રૂએશન સાયકલની શરૂઆત થાય તેને મેનારકી તરીકે ઓળખવામા આવે છે.

          ફિમેલ ને પ્યુબર્ટી એજ પછીથી આ સાયકલ કંટીન્યુઅસ જોવા મળે છે. જે પ્રેગ્નન્સી દરમિયાન ટેમ્પરરી બંધ થાય છે અને મેનોપોઝ ના પિરિયડ પછી કમ્પલીટ બંધ થઈ જાય છે.

             મેનસ્રૂએશન ની શરૂઆત એ યુટર્સમા આવેલા કોર્પસ લ્યુટીયમ લેયર ના ડીજનરેશનના કારણે જોવા મળે છે અને બ્લીડિંગ એ વજાયનલ કેવીટી  મારફત બહાર આવે છે.

મેનસ્રૂએશન સાયકલમા નીચે મુજબના ફેઝ જોવા મળે છે.

1. મેન્સટ્રુઅલ ફેઝ..

                     આ ફેઝ દર 28 દિવસે જોવા મળે છે અને તે લગભગ ચાર દિવસ સુધી શરૂ હોય છે. જ્યારે ફીમેલ મા એગ નુ  ફર્ટિલાઈઝેશન થતું નથી ત્યારે યુટ્રસની દિવાલ ને સપોર્ટ કરતા હોર્મોન્સ ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોનનુ પ્રમાણ ઘટે છે અને ઓક્સિટોસિન હોર્મોન નું પ્રમાણ વધે છે. જેથી યુટ્રસના કોન્ટ્રાકશન નુ સ્ટીમ્યુલેશન વધે છે અને યુટ્રસ ની દિવાલ નુ કોરપસ લ્યુટીયમ લેયર નુ ડીજનરેશન થવાની શરૂઆત થઈ જાય છે અને યુટ્રસ માથી વજાયના મારફત બ્લડ ડ્રેઇન થાય છે. આ ફેઝ 1 થી 4 દિવસ સુધી ચાલે છે. 

              આ મેન્સટ્રુઅલ ફલો મા એન્ડોમેટ્રીઅલ ગ્લેંડ્સ, એન્ડોમેટ્રીઅલ સેલ્સ, બ્લડ તથા અનફર્ટિલાઈઝડ ઓવમ નો ભાગ હોય છે. અંદાજિત 100 થી 200 ml જેટલુ બ્લડ આ ફેઝ ના  3 થી 5 દિવસ દરમિયાન બહાર નીકળે છે જેને મેન્સ્ટ્રુઅલ ફેઝ કહેવામા આવે છે.

2. પ્રોલીફરેટિવ ફેઝ..

            મેન્સ્ટ્રુઅલ ફેઝ એ 5 મા દિવસે પૂરો થાય છે. ત્યારબાદ  એટલે કે  6  દિવસથી પ્રોલીફરેટીવ ફેઝ શરૂ થાય છે અને 14 દિવસ સુધી શરૂ હોય છે.

            આ ફેઝ મા ફોલિકલ સ્ટીમ્યુલેટિંગ હોર્મોન એ ઓવેરિયન ફોલિકલ્સ ને સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે અને તેથી ઇસ્ટ્રોજન પ્રોડક્શન મા વધારો થાય છે. આ ઇસ્ટ્રોજન એ એન્ડોમેટ્રિયમના પ્રોલિફરેશન ને સ્ટીમયુલેટ કરે છે.

              યુટ્રસનુ એન્ડોમેટ્રિયમ એ છઠ્ઠા દિવસથી ડેવલપ થવાની શરૂઆત થાય છે.  તેના સેલ મલ્ટિપ્લિકેશન કરે છે અને જેના લીધે મ્યુકસ સિક્રીટિંગ ગ્લેંડ્સ અને બ્લડ કેપેલરીઝ મા વધારો થાય છે. આમ યુટ્રસ નુ એન્ડોમેટ્રિયમ બલ્કી બને છે અને વાસ્ક્યુલર બને છે. 

            આ ફેઝ ના અંતે યુટ્રસ ની અંદર ની દિવાલ એ ફર્ટીલાઈઝ એગ ના  ઇમ્પ્લાન્ટેશન માટે રેડી થાય છે. આ ફેઝ  એ ઓવ્યુલેશન થવાની સાથે પૂરો થાય છે આ ફેસના અંતના ભાગે ઇસટ્રોજન લેવલમા ઘટાડો જોવા મળે છે.

3. સિક્રેટરી ફેઝ.

             પ્રોલીફરેશન ફેઝ પૂરો થયા બાદ સિક્રીટરી ફેઝ ની શરૂઆત થાય છે. જે મેનસ્રૂએશન સાયકલના 15 મા દિવસથી શરૂ થઈ 28 મા દિવસ સુધી સિક્રીટરી ફેઝ જોવા મળે છે.

             આ ફેઝ મા પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન અગત્યનો હોવાથી આ ફેઝ ને પ્રોજેસ્ટેરોન ફેઝ પણ કહેવામા આવે છે.

           જ્યારે ઓવ્યુલેશન થવાના લીધે ઓવરી દ્વારા મેચ્યોર એગ રિલીઝ થાય છે ત્યારે ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન નુ પ્રમાણ ઘટે છે પરંતુ યૂટ્રસ ની દિવાલ કોર્પસ લ્યુટીયમ એ પ્રોજેસ્ટેરોન સિક્રીટ કરી પ્રેગ્નન્સી મેન્ટેન કરે છે.

               આ મેચ્યોર ઓવમ એ સ્પર્મ દ્વારા ફર્ટિલાઇઝ ન થવાના લીધે કોર્પસ લ્યુટીયમ એ પ્રોજેસ્ટેરોનને ડીક્રીઝ કરે છે અને પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન ના ઘટાડાના કારણે ઓક્સિટોસિન હોર્મોન ના પ્રમાણમા વધારો જોવા મળે છે અને યુટ્રસ ના મસલ્સમા કોન્ટ્રાકશન આવવાની શરૂઆત થાય છે. 

            કોર્પસ લ્યુટીયમ એ ફર્ટિલાઇઝ ઓવમ ને રીસીવ ન કરવાના લીધે અને યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશનમા વધારો થવાના લીધે નેક્સ્ટ સાયકલ આ ફેઝ ના અંતે શરૂ થાય છે.

OR 

🔸(a) Write the functions of the followings (Any two) નીચે ના કર્યો લખો (કોઇ પણ બે) 08 marks

1. બ્લડ ના કર્યો લખો .. 

બ્લડ એ બોડીમા રહેલુ એક મુખ્ય લિકવિડ છે. જે નીચે મુજબના કાર્યો કરે છે.

🔸1. બ્લડ એ બ્લડ એ મુખ્યત્વે ટ્રાન્સપોર્ટેશન સાથે જોડાયેલી કામગીરી કરે છે જેમા નીચે મુજબની એક્ટિવિટી કામગીરી નો સમાવેશ થાય છે.

બ્લડ એ ઓક્સિજનને લંગ તરફથી બોડી ટીસ્યુ તરફ ટ્રાન્સફર કરે છે અને કાર્બન ડાયોક્સાઇડને બોડી ટીશ્યુ તરફથી લંગ તરફ ટ્રાન્સફર કરે છે.

બ્લડ એ એલિમેન્ટ્રી કેનાલ માથી સોસાયેલા ન્યુટ્રીયંટ્સને પુરા બોડીમા ટ્રાન્સપોર્ટ કરે છે.

એન્ડોક્રાઇન ગ્લેન્ડના હોર્મોન્સ ને બ્લડ એ તેના ટાર્ગેટ સેલ સુધી પહોંચાડે છે.

મેટાબોલીઝમ ના અંતે ઉત્પન્ન થયેલી વેસ્ટ ને બોડીના એકસક્રીટરી ઓર્ગન સુધી ટ્રાન્સપોર્ટ કરે છે.

બોડીમા ઉત્પન્ન થયેલી હિટ ને પુરા બોડીમા ટ્રાન્સપોર્ટ કરવામા મદદ કરે છે.

🔸2. બ્લડ એ બોડી મા અમુક ક્રિયાઓના રેગ્યુલેશન માટે કાર્ય કરે છે જે નીચે મુજબ છે.

બ્લડ એ બોડીમા એસિડ અને બેઇઝ ની પીએચ જાળવી રાખે છે અને બ્લડ એ બફર સોલ્યુશન તરીકે કાર્ય કરે છે.

બોડીમા વોટર અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ના પ્રમાણને બ્લડ જાળવી રાખે છે.

બ્લડ બોડી ટેમ્પરેચર નુ રેગ્યુલેશન કરે છે.

🔸3. બ્લડ અમુક પ્રોટેકશન ને લગતા કાર્ય પણ કરે છે જે નીચે મુજબ છે.

• બ્લડ મા આવેલા વ્હાઇટ બ્લડ સેલ એ સ્પેસિફિક કેરેક્ટરિસ્ટિક્સ ધરાવવાના કારણે તે માઈક્રો ઓર્ગેનિઝમ સામે પ્રોટેક્શન કરી બોડીને રક્ષણ આપે છે.
• બોડીને અમુક ટોક્સિક સબસ્ટન્સથી પ્રોટેક્શન નુ કાર્ય કરે છે.
• બ્લડના સેલ મા ક્લોટ થઈ જવાનો ગુણ હોવાના કારણે બ્લડ ક્લોટીંગ મિકેનિઝમ ના લીધે શરીરમાંથી વધારે બ્લડ લોસ થતુ અટકે છે.

🔸૨. યુટ્રસ ના કાર્યો લખો..

•            યુટ્રસ એ ઓવમ અને સ્પર્મ ના ફર્ટિલાઈઝેશન માટે હેલ્પ કરે છે.
• ફર્ટિલાઈઝેશન થઈ ગયા બાદ ઝાઈગોટ ને યુટ્રસ ની અંદર ની દિવાલમા ઈમ્પ્લાન્ટેશન થવામા મદદ કરે છે અને પ્રેગ્નન્સી જાળવી રાખે છે.
•            પ્રેગ્નન્સીમા યુટ્રસ ની અંદર ના કન્ટેન્ટમા વધારો થતા યુટ્રસ ની સાઈઝમા પણ વધારો જોવા મળે છે જેથી પ્રેગ્નન્સી કંટીન્યુ રહી શકે છે.
• પ્રેગ્નન્સી દરમિયાન યુટ્રસ મા રહેલા ફિટસ ને ન્યુટ્રીશન પ્રોવાઇડ કરવાનુ કાર્ય કરે છે.
•           યુટ્રસ ના મસલ્સ કોન્ટ્રેક્ટ થવાના કારણે ડિલિવરી દરમિયાન બેબીને બહાર આવવા માટે હેલ્પ કરે છે.
•        યુટ્રસ ની અંદર ની દિવાલ એન્ડોમેટ્રિયમ એ મેનસ્ત્રુએશન સાયકલ દરમિયાન તૂટે છે. દર 26 થી 30 દિવસે આ સાયકલ કંટીન્યુ રહે છે ત્યા wbc ધસી આવવાના લીધે ઇનફેક્શન લાગવાની શક્યતા ઓછી થાય છે. 

🔸૩. પીચ્યુટરી ગ્લેન્ડ…

• પિચ્યુટરી ગ્લેન્ડ એ બોડીમા માસ્ટર ગ્લેન્ડ તરીકે કાર્ય કરે છે. 
• જેના કારણે બીજી ઘણી ગ્લેન્ડ નુ ફંક્શન નોર્મલ મેન્ટેન કરવામા મદદ કરે છે.
• પિચ્યુટરી ગ્લેન્ડનો ગ્રોથ હોર્મોન એ બોડી નો નોર્મલ ગ્રોથ મેન્ટેન કરે છે.
• પિચ્યુટરી ગ્લેન્ડ એ બોડીમા સ્ટીરોઈડ હોર્મોન નુ રેગ્યુલેશન કરે છે.
• પિચ્યુટરી ગ્લેન્ડનો પ્રોલેક્ટિન હોર્મોન એ મિલ્ક પ્રોડક્શન માટે અગત્યનુ કાર્ય કરે છે.
• પિચ્યુટરી ગ્લેન્ડના હોર્મોન ફર્ટીલીટી મેન્ટેન કરવા માટે અગત્યના કાર્યો કરે છે.
•              પિચ્યુટરી ગ્લેન્ડના હોર્મોન એ નોર્મલ ડિલિવરી, બ્રેસ્ટ ડેવલપમેન્ટ તથા બ્રેસ્ટ ફીડીંગ મેન્ટેન કરવા માટે અગત્યના કાર્યો કરે છે.
•           પિચ્યુટરી ગ્લેન્ડ નો હોર્મોન એ બોડીમા વોટર બેલેન્સ અને બ્લડપ્રેશર જાળવી રાખવા માટે અગત્ય નુ કાર્ય કરે છે.

🔸(b)  What Precautions you will take whrle collecting blood sample for culture
કલ્ચર ટેસ્ટ માટે બ્લડ સેમ્પલ લેતી વખતે તમે શું સાવચેતી રાખશો?

• બ્લડ કલ્ચર નું સેમ્પલ લેતી વખતે એસેપ્ટિક ટેકનીક રાખવી જોઈએ
• એન્ટી માઇક્રો બીએલ થેરાપી ચાલુ કરતા પહેલા કલ્ચરનું સ્પેસીમેન્ટ લઈ લેવું જોઈએ
• કારણ કે તેનાથી રિપોર્ટ નેગેટિવ આવી શકે છે
• સ્પેસીમેન લેવા માટેનું કન્ટેનર યોગ્ય હોવું જોઈએ
• યોગ્ય કલ્ચર મીડિયા નો ઉપયોગ કરવો જોઈએ એનેરોબિક ઓર્ગેનિઝમના કલ્ચર માટે લેવાતા સ્પેસીમેન વખતે એર કોન્ટેક ન થાય તેનો ખ્યાલ રાખવો જોઈએ
• બેક્ટેરિયાના યોગ્ય ઓળખ માટે કલ્ચરનું ટેમ્પરેચર અને કન્ડિશન યોગ્ય રાખવું જોઈએ
• 5 થી 10 ml વિનસ બ્લડ લઈને કન્ટેનરના સ્ટોપરમાં હોલ મારફતે કલ્ચર બોટલમાં નાખવામાં આવે છે બોટલને જરૂરી મિક્સ કરી 37 ડિગ્રી ટેમ્પરેચરે રાખવામાં આવે છે
• લગ્નમાં નામ ઉંમર જાતિ વોર્ડ નંબર નો ઉલ્લેખ કરવાનું ભૂલવું નહીં તથા કલેક્શનના તારીખ અને સમય લખવા અને હિપેટાઇટિસના દર્દીઓના સેમ્પલ પર દર્શાવવાનું ભૂલવું નહીં વ્યવસ્થિત રીતે સેમ્પલ લેબોરેટરીમાં મોકલવું અને વ્યવસ્થિત તાપમાને સ્ટોર કરવું

Que 3 Write short answer (Any two) ટૂંક માં જવાબ લખો (કોઈ પણ બે) 2×6 =12 marks

🔸1.Describe the mechanism of hearing 

    હિયરિંગ નુ મિકેનિઝમ વર્ણવો 

             હિયરિંગ નું મિકેનિઝમ એટલે કે ફિઝિયોલોજી ઓફ હીયરિંગ એનો મતલબ સાંભળવા ની ક્રિયા. સાંભળવા માટેના તરંગની તરંગ લંબાઈ 20 થી 20,000 hz હોય છે. મનુષ્યના ઈયરની ક્ષમતા 500 થી 5,000 hz વચ્ચેની ફ્રિકવન્સી હોય છે. અવાજના વેવઝ વાઇબ્રેશન થવાની ફ્રિકવન્સી ને પીચ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે જેમ વાઇબ્રેશન વધારે તેમ તેની પીચ વધારે હોય છે.

             દરેક અવાજ એ અવાજના વેવઝ્ ઉત્પન્ન કરે છે અને તે ઓરીકલના બહારના ભાગે અથડાય છે અને ત્યાંથી એક્સટર્નલ ઓડિટરી કેનાલ મારફતે અંદર દાખલ થઈ આ અવાજના વેવસ ટીમ્પેનીક મેમ્બરેન એટલે કે ઇયર ડ્રમને વાઇબ્રેટ કરે છે જે એક્સટર્નલ ઇયર અને મિડલ ઈયર વચ્ચેનું જંકશન છે.

               આ ટીમ્પેનિક મેમ્બરેન સાથે મેલસ બોન જોડાયેલું હોય છે મેલસ બોન સાથે ઇનકસ અને ઇનકસ સાથે સ્ટેપસ સુધી આ વેવઝ જાય છે અને આ સ્ટેપસ બોન એ આગળ ઓવેલ વિન્ડો સાથે જોડાયેલું હોય છે ઓવેલ વિન્ડો માંથી આ સાઉન્ડ વેવ્સ એ પેરિલિમફ ના ફ્લુઇડના ભાગે પોહચે છે જે કોકલીયાના ભાગે જાય છે અને ત્યાંથી એન્ડોલિમફ માં જાય છે અને રાઉન્ડ વિન્ડો વાઈબ્રેટ થતા એ વેસ્ટિબ્યુલ કોકલીયર નર્વ દ્વારા સેરેબ્રમ સુધી જાય છે અને અવાજ ની ઓળખાણ થાય છે.

🔸b. Write the role of nurse in Bio-Medical Waste management. બાયો-મેડીકલ વેસ્ટ મેનેજમેન્ટમાં નર્સનો રોલ લખો.

• બાયો મેડિકલ વેસ્ટ ના મેનેજમેન્ટમાં નર્સનો ખૂબ જ અગત્યનો રોલ છે
• વોર્ડમાં ઉત્પન્ન થયેલ બાયોમેડિકલ વેસ્ટ ને શક્ય હોય તેટલું વહેલું ડીસઇંફેક્ટ કરો જેથી તે ઇન્ફેક્શનનો સોર્સ ન બને
• વેસ્ટ ના ટ્રાન્સપોર્ટેશન અને સ્ટોરેજમાં શક્ય હોય તેટલો ઘટાડો કરવો
• મેડિકલ વેસ્ટ નો નીતિ નિયમ મુજબ તેને અલગ અલગ બેગ અથવા તો કન્ટેનરમાં જો નાખવા
• ડિસ્પોઝેબલ આઈટમ નો ફરી યુઝ ન થાય એ રીતે તેને ડિસ્કાઉન્ટ કરવા
• ઇન્ફેક્શન પ્લાસ્ટિક વેસ્ટ કે જેને ફરી પાછું રિસાયક્લિંગ કરી શકાય તેને સ્ટડીલાઈઝેશન પછી જ કરવું જોઈએ
• શાર્પ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ ને પંચર પ્રુફ વ્હાઇટ કન્ટેનરમાં રાખવા જોઈએ
• શાર્પ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ ને ટ્રાન્સપોર્ટ કરતા પહેલા ડીશ ઇફેક્ટ ની ટ્રીટમેન્ટ આપવી જોઈએ
• સોડિયમ હાઇડ્રોક્લોરાઈડ જેવા કેમિકલ નો ઉપયોગ કરવો જોઈએ
• જો બાયો મેડિકલ વેસ્ટ ના વિભાજનમાં કોઈ ભૂલ થતી હોય તો તે નર્સિંગ સ્ટાફે કરેક્ટ કરવી જોઈએ
• બાયો મેડિકલ વેસ્ટ દ્વારા જોજો ઇન્ફેક્શન થતું હોય તો તેનો સર્વે કરવો જોઈએ
• ડસ્ટિંગમાં ક્લીન અને ઉપયોગ કરવો જોઈએ
• અટકાવવા માટે કેરફૂલી ની હેન્ડલ કરવું જોઈએ
• બાય મેડિકલ વેસ્ટ ના કલર કોડિંગ મુજબ બાયો મેડિકલ વેસ્ટની વિભાજિત કરવો જોઈએ
• બાય મેડિકલ વેસ્ટ માટે એજ્યુકેશન આપવું જોઈએ
• બાયો મેડિકલ વેસ્ટનો યોગ્ય રેકોર્ડ અને રિપોર્ટ્સ રાખવા જોઈએ

🔸c. Describe health hazards of Bio-Medical Waste. બાયો-મેડીકલ વેસ્ટના હેલ્થ હેઝાર્ડ વર્ણવો.

બાયો મેડિકલ વેસ્ટ જેમાં હાનિકારક સૂક્ષ્મ જીવો રહેલા હોય છે જે હોસ્પિટલમાં રહેલા પેશન્ટ હોસ્પિટલમાં કામ કરતા હેલ્થ વર્કર અને જનરલ પબ્લિકને નુકસાન કરી શકે છે

બાયો મેડિકલ વેસ્ટ માં શાર્પ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ્સ સીરીંજ સ્પેકાલલ વગેરે હોય છે જેનાથી ઇન્જરી થઈ શકે છે
ફાર્માસ્યુટિકલ પ્રોડક્ટ ફાર્માસ્યુટિકલ ની ટોક્સિક પ્રોડક્ટ ખાસ કરીને એન્ટીબાયોટિક અને આજુબાજુના વાતાવરણમાં રિલીઝ થવાથી થાય છે આ સિવાય મર્ક્યુરી અને બોક્સિંગ પણ નુકસાન કરે છે
વેસ્ટ ના ડીસઇન્ફેક્શન કે વેસ્ટ ટ્રીટમેન્ટ એક્ટિવિટીઝ દરમ્યાન કેમિકલ બર્ન્સ થઇ શકે છે

ઇન્સિનરેશન પ્રોસેસથી એર પોલ્યુશન થાય છે
નીડલ વગેરેના યુઝ કરવાથી ઇન્ફેક્શન થાય છ

સેફ ઇન્જેક્શન પ્રેક્ટિસ ન હોવાથી એચઆઈવી હિપેટાઇટિસ બી હિબેલાઇટિસ બી વગેરે જેવા ઇન્ફેક્શન ડિસિજ મેડિકલ વેસ્ટ ના કારણે થાય છે
નીડલ સ્ટીક એન્જરીના કારણે પણ આ બધા ડીસીઝ થઈ શકે છે
બાયો મેડિકલ વેસ્ટ હેન્ડલિંગ કરતા લોકો ને ખાસ એન્જરી અને બીજા ડીસીઝ થઈ શકે છે

🔸D.list  out cavities of the human body and explain about the Thoracic cavity.માનવ શરીર ની કેવીટી ની યાદી બનાવો અને થોરસિક કેવીટી વિષે લખો. 

           બોડીમા આવેલી ખાલી જગ્યાઓને કેવીટી કહેવામા આવે છે. આ કેવીટીમા અગત્યના ઓર્ગન્સ ગોઠવાયેલા હોય છે. કેવીટી દ્વારા આ ઓર્ગન સપોર્ટ થયેલા હોય અને પ્રોટેક્શન મેળવે છે. કેવીટીના કારણે આ દરેક ઓર્ગન્સ  એકબીજાથી સેપરેટ ગોઠવાયેલા હોય છે.

બોડીમા નીચે મુજબની મોટી કેવિટીઓ આવેલી હોય છે.

ક્રેનીયલ કેવિટી 

થોરાસીક કેવીટી 

એબડોમીનલ કેવીટી 

પેલ્વીક કેવીટી.

બોડીમા અમુક નાની કેવીટીઓ પણ આવેલી હોય છે જેવીકે..

ઓર્બિટલ કેવીટી 

નેઝલ કેવીટી 

ઓરલ કેવીટી વગેરે

થોરાસીક કેવીટી..

              થોરાસીક કેવીટીને ચેસ્ટ કેવીટી પણ કહેવામા આવે છે. આ કેવિટી એ છાતીના ઉપરના ભાગમા આવેલી હોય છે. આ કેવીટી રીબ્સ, સ્ટરનમ બોન,  કલેવીકલ બોન અને થરાસિક વર્ટિબ્રા દ્વારા બને છે.

              આ કેવિટી ની અંદર લન્ગ, હાર્ટ, ટ્રકિયા, બ્રોંકાય, ઇસોફેગસ વગેરે જેવા અગત્યના ઓર્ગન્સ આવેલા હોય છે.

           આ કેવીટી ની ફરતે ટીસ્યુ લેયર ગોઠવેલુ હોય છે તેને પ્લુરા કહેવામા આવે છે.

            થોરાસીક કેવીટી મા પ્લુરલ કેવીટી, મીડિયાસ્ટીનમ કેવિટી તથા પેરીકાર્ડિયલ કેવીટી જેવી નાની કેવીટી પણ આવેલી હોય છે.

Que. 4 Write short notes (Any three) ટૂંક નોંધ લખો (કોઈ પણ ત્રણ) 3×4=12 marks

🔸(a) Cross Infection- ક્રોસ ઈન્ફેકશન

બે જુદા જુદા હોસ્ટ વચ્ચે ઇન્ફેકશન ઊભું થાય તેને ક્રોસ ઇન્ફેકશન કહે છે

ડાયરેક્ટ બોડી કોન્ટેક્ટ દ્વારા :-

         સ્કીન થી સ્કીન નો કોનેક્ટ   થવાથી , પેશન્ટ માથી ઓર્ગેનિઝમ ડીચાર્જ થતા હોય તેવી વ્યકિતના બોડી નો નો કોન્ટેક્ટ થવાથી બીજી વ્યકિત કે જેને કટ ,અબરેઝન હોય તો organism તે વ્યકિતમાં સહેલાઇથી દાખલ થઇ શકે. 

દા.ત. ટ્રેકઓમાં , ગોનોરીયા વગેરે ડાઇરેક્ટ બોડી કોન્ટેક્ટ દ્વારા ફેલાય છે થી ફેલાય છે.

ઇન્ફેકટેડ હેન્ડ દ્વારા :-

માણસના હાથ ઘડી- ઘડી બીજા વ્યકિતના સંપર્કમાં કે વાતાવરણનાં સપર્કમાં આવતા હોય છે, તે faecal matter ના સંપર્ક માં આવતા હોય છે. Harmless staphylococcus અને streptococcus કાયમી હાથ ઉપર હોય છે. પરંતુ ઘણી વખત Pathogen પણ હાથ પર આવી જતાં હોય છે. દા. ત. Host ના તેના urine, body secretions કે feccal matter હેંડલ કરતી વખતે વ્યકિત પોતાના શરીરમાં કે અન્ય વ્યકિતના શરીરમાં pathogen acquire કરે છે. Intestinal અને Respiratory tract ના diseases infection hands થી ફેલાય છે. આથી infection materials direct handle કરવાનું ટાળવું જોઇએ આ રીતે પણ ક્રોસ ઇન્ફેકશન

 ડ્રોપલેટ દ્વારા :-

• Infected વ્યકિતના બોલવાથી coughing થી, laughing કે sneezing થી નીકળેલા droplet inhale કરવાથી પણ વ્યકિત infection acquire કરે છે. Diphtheria, influenza, T.B., Whooping cough, Measles, Mumps ની pathogen nasal discharge કે saliva માં હોય છે. કંટામીનેટેડ ફોમઆઇટ દ્વારા :-           
• જમવાના કે પાણી પીવાનાં સાધનો, રૂમાલ, ટોવેલ, કપડા, સ્પુટમ કપ વગેરે માર્ફતે  ડીપથેરીયા , ટ્રેકોમાં ,સ્મોલ પોકસ , મીઝલ્સ , ન્યૂમોનિયા વિગેરે ફેલાય છે. Beddings, Clothes વિગેરેથી પણ Respiratory, digestive અને Skin ના infection ફેલાય છે.  ઇટરાજનિક ઇન્ફેકશન દ્વારા :- હોસ્પિટલ દ્વારા પ્રોસીજર કરવા માટે ઉપયોગ માં લેવાતા સાધનો દ્વારા

🔸(b) Riflex action    રિફલેક્સ એક્શન 

        •સ્પાઇનલ કોર્ડ  એ બ્રેઇન અને બોડી પાર્ટ વચ્ચે કનેક્શનનું કાર્ય કરે છે.સ્પાઇનલ કોર્ડ ની લંબાઈ 45 cm જેટલી હોય છે.

       • તે સેન્સરી ઈમ્પલ્સીસ બ્રેઇન સુધી પહોંચાડે છે અને મોટર ઇનપલ્સીસ સ્પાઈનલ  કોડ માંથી બોડી ના અલગ અલગ ભાગ સુધી જાય છે. 

   •સ્પાઇનલ કોડ દ્વારા અમુક એક્ટિવિટી ઇન્ડિવિજ્યુઅલ થાય છે જેમા બ્રેઇનની કામગીરી માટે જરૂર રહેતી નથી કામગીરી પૂરી થઈ ગયા પછી બ્રેઇનને એમની જાણ થાય છે.

          જે ક્રિયા સ્પાઇનલ રિફ્લેક્સીસ દ્વારા પૂર્ણ થાય છે. તેને રિફલેક્સ એક્શન કહેવામા આવે છે. 

             •સ્પાઇનલ રિફ્લેક્સની ક્રિયા માટે સ્પાઈનલ કોર્ડ મા સેન્સરી અને મોટર ન્યુરોન એ કનેક્ટિંગ ન્યુરોન દ્વારા જોડાય છે જે અલગ અલગ લેવલે કોર્ડ મા જોવા મળે છે. 

              સ્પાઇનલ કોર્ડ દ્વારા રિફ્લેક્સ આર્ચ તૈયાર થાય છે જેનાથી ત્વરિત એક્શન જોવા મળે છે જેનાથી બ્રેઇન નો કાર્યભાર ઓછો થાય છે.

🔸(c) right lung   જમણું ફેફસુ

              લંગ એ રેસ્પાયરેટરી સિસ્ટમનુ એક અગત્યનુ આવયવ છે. તે થોરાસીક કેવીટી  મા મીડિયાસ્ટીનમ સ્પેસ ની બંને બાજુએ એક એક એમ કુલ બે ની સંખ્યામા આવેલ હોય છે.

            લંગ એ વાતાવરણમાથી હવા દ્વારા ઓક્સિજન  બોડી મા દાખલ કરે અને  કાર્બન ડાયોક્સાઇડ શરીરમાથી બહાર કાઢવાનુ કાર્ય કરે છે.

સ્ટ્રકચર ઓફ ધ લંગ..

           લંગ એ બેની સંખ્યામાં થોરાસીક કેવીટી મા આવેલા હોય છે. તે શંકુ આકારના હોય છે.

         લંગ એ હાર્ટ અને મીડિયાસ્ટીનમ સ્પેસ દ્વારા થરાસીક કેવીટીમા સેપરેટ થાય છે.

            લંગ એ સ્પંજી ટીસ્યુના બનેલા હોય છે જેની અંદર ઘણી એઇર ફિલ્ડ કેવીટી આવેલી હોય છે. તેનો કલર બ્રાઉન અથવા ગ્રે જોવા મળે છે.

          રાઈટ લંગ નો વજન અંદાજિત 625 ગ્રામ તથા લેફ્ટ લંગ નો વજન અંદાજિત 575 ગ્રામ જેટલો હોય છે. રાઈટ લંગ એ લેફ્ટ લંગ કરતા વજનમા વધારે ભારે તથા સ્ટ્રક્ચરમા વધારે મોટુ જોવા મળે છે.

            લંગ એ લોબ મા ડિવાઇડ થયેલા હોય છે. રાઈટ લંગમા ત્રણ લોબ આવેલા હોય છે, જેમા સુપીરિયર લોબ, મિડલ લોબ અને ઇન્ફીરીયર લોબ જોવા મળે છે જ્યારે લેફ્ટ લંગ મા બે લોબ  આવેલા હોય છે સુપીરિયર લોબ અને ઇન્ફીરીયર લોબ. આ લોબ એ ફીશર દ્વારા સેપરેટ થયેલા હોય છે. રાઈટ લંગ મા બે ફિશર આવેલી હોય છે. લેફ્ટ લંગ મા એક ફીશર જોવા મળે છે. 

લંગ ને નીચે મુજબના ભાગમા વર્ગીકૃત કરવામા આવે છે.

1. અપેક્સ..

          લંગના ઉપરના ટ્રાએન્ગ્યુલર અને રાઉન્ડ ભાગને અપેક્ષ કહેવામા આવે છે.  જે કલેવીકલ બોન ના લેવલ સુધી જોવા મળે છે.

2. બેઇઝ.

         લંગના નીચેના પહોળા ભાગને બેઇઝ કહેવામા આવે છે. આ બેઇઝ નો ભાગ એ ડાયાફાર્મ ની સાથે નીચેની બાજુએ એટેચ હોય છે. આ ભાગ એ કોનકેવ શેપનો હોય છે.

3. એન્ટિરિયર બોર્ડર.. 

                તે પાતળી હોય છે. તે પોસ્ટીરીયર  બોર્ડર કરતા ટૂંકી હોય છે. તેમા એક કાર્ડીયાક નોચ આવેલી હોય છે. જેમા હાર્ટનો ભાગ ગોઠવાયેલો હોય છે. 

4. પોસ્ટીરીયર બોર્ડર.. 

                 તે જાડી હોય છે. તે 7 મા સર્વાઇકલ વર્ટીબ્રા થી 10 મા થોરાસીક વર્ટીબ્રા સુધી જોવા મળે છે.

5. ઇન્ફીરીયર બોર્ડર..  

               તે લંગ ના નીચે ના ભાગે આવેલ હોય છે. તે કોસ્ટલ સરફેસ અને મીડીયલ  સરફેસને અલગ કરે છે. કોસ્ટલ સરફેસ લાર્જ હોય છે અને કોનવેક્સ હોય છે. તે કોસ્ટલ પ્લુરાના સંપર્કમા હોય છે. તે કોસ્ટલ કાર્ટિલેજ દ્વારા રીબ્સ અને ઇન્ટરકોસ્ટલ મસલ્સ સાથે જોડાયેલી હોય છે. 

6. મીડિયલ સરફેસ 

                   તે કોનકેવ હોય છે. તેના વચ્ચેના ભાગે એક ખાંચ આવેલી હોય છે જેને હાઈલમ કહેવામા આવે છે. તે પાંચમા, છઠ્ઠા અને સાતમા થોરાસિક વર્ટીબ્રા  ના લેવલે આ હાઇલમ આવેલ હોય છે. આ હાઇલમના ભાગેથી બ્રોંકાય, પલ્મોનરી બ્લડ વેસલ્સ, લીમ્ફેટિક વેસલ્સ અને નર્વસ લંગ ના દરેક  લોબ મા અંદર દાખલ થાય છે અને બહાર નીકળે છે. 

             મીડીયલ સરફેસના વચ્ચેના ભાગે મીડિયાસ્ટીનમ સ્પેસ આવેલી હોય છે. જે બંને લંગને સેપરેટ કરે છે. આ સ્પેસમા હાર્ટ, ગ્રેટ વેસલ્સ, ટ્રકીયા, બ્રોંકાય, ઈસોફેગસ વગેરે સ્ટ્રક્ચર આવેલું હોય છે જે બંને લંગ ને સેપરેટ કરે છે. 

સ્ટ્રકચર ઓફ ધ લોબ ઓફ ધ લંગ..

            લંગના લોબ એ ઘણી બધી લોબ્યુલ્સ દ્વારા બનેલા હોય છે. એક લોબ એ બીજા લોબ થી ફિશર દ્વારા સેપરેટ થયેલા હોય છે. લંગ ના વચ્ચેના ભાગે એક ખાંચ આવેલી હોય છે જેને હાઈલમ કહેવામાં આવે છે. આ હાઇલમ થી અંદર દરેક લોબ મા નીચે મુજબનુ સ્ટ્રક્ચર જોવા મળે છે.

              લંગના દરેક લોબ માથી બ્રોન્કાઇ અંદર દાખલ થાય છે. અંદર દાખલ થયા પછી તે ડિવાઇડ થઈ સેકન્ડરી બ્રોંકસ, ટર્સરી બ્રૉંકસ, ટર્મિનલ બ્રોંકિયોલ્સ,  એલ્વીઓલર શેક તથા નાની નાની દ્રાક્ષના જુમખા જેવી એલ્વીઓલાઇ મા રૂપાંતર થાય છે. આમ લંગ ના લોબ મા એક ટ્રી જેવી રચના મા આ સ્ટ્રકચર જોવા મળે છે જેને બ્રૉન્કીયલ ટ્રી કે રેસ્પાઇરેટરી ટ્રી કહેવામા આવે છે. 

             આ એલ્વીઓલાઈ ની આજુબાજુએ પલ્મોનરી આર્ટરી અને પલ્મોનરી વેઇન ની કેપેલેરી નુ નેટવર્ક પથરાયેલુ હોય છે. ઇન્સ્પિરેશન દ્વારા એલવીઑલાઇ મા રહેલો ઓક્સિજન અને બ્લડ કેપેલરી મા રહેલ કાર્બન ડાયોક્સાઇડ વચ્ચે અહી ગેસ એક્સચેન્જ થાય છે. જેને એક્સટર્નલ રેસ્પિરેશન તરીકે ઓળખવામા આવે છે.

                 આમ દરેક લંગ ના લોબ મા બ્રૉન્કીયલ ટ્રી, પાલ્મોનરી વેસલ્સ ની કેપેલરીઝ, લીમ્ફ કેપેલરીઝ, નર્વસ તથા લંગ ના પેરેનકાઈમલ ટિસ્યૂ નુ નેટવર્ક આવેલ હોય છે. 

પ્લુરા..

         પ્લુરા એ બંને લંગ ની ફરતે આવેલ સિરસ મેમ્બ્રેન છે. જે ડબલ લેયરમા જોવા મળે છે. બહારના લેયરને પરાઈટલ પ્લુરા તથા અંદરના લેયર ને વિસેરલ પ્લુરા તરીકે ઓળખવામા આવે છે.

             પરાઈટલ પ્લુરા અને વિસરલ પ્લુરા વચ્ચે એક કેવીટી આવેલી છે જેને પ્લુરલ કેવીટી કહેવામા આવે છે. અહી સિરસ ફ્લુઇડ રહેલુ હોય છે જેને પ્લુરલ ફ્લુઇડ પણ કહેવામા આવે છે.

              પ્લુરલ કેવીટીમા રહેલા પ્લુરલ ફ્લુઇડના કારણે બંને લેયર નુ એકબીજા ઘર્ષણ થતુ નથી અને તેના લીધે લંગ ને એક્સપાન્શન થવા માટે પુરી સ્પેસ મળે છે. આ કેવીટીમા રહેલુ પ્લુરલ ફ્લુઇડ એ ચીકણુ હોવાથી લ્યુબ્રિકન્ટ તરીકે પણ કાર્ય કરે છે.

           વિસેરલ પ્લુરા એ લંગના સાથે ચોટેલુ અને એકદમ નજીક રહેલુ લેયર છે.  જ્યારે પરાઇટલ પ્લુરા એ રિબ્સ તથા મસલ્સ સાથે જોડાયેલુ લેયર હોય છે.

🔸(d) Pasteurization of milk-પાશ્વરાઈઝેશન ઓફ મિલ્ક

• 1860 માં લુઇસ પાશ્વર દ્વારા શોધવામાં આવી.
•  તે પહેલા વાઈન એટલે કે દારુ માં વાપરવામાં આવતી. 
• પરંતુ હાલમાં તે મિલ્ક માટે વાપરવામાં આવે છે. 
• પાશ્વરાઈઝેશન એ મિલ્ક ને sterilize કરવાની પધ્ધતિ છે. જેમા ફક્ત harmful bacteria નો નાશ થાય છે. પરંતુ lactic acid અને જરૂરી organisms નાશ પામતા નથી. તેમાંથી મિલ્ક માં રહેલ protein અને sugar માં થોડા changes થાય છે.પાશ્વરાઈઝેશન ની ત્રણ method અમલમાં છે
• (1) હોલ્ડર મેથડ અથવા વેટ મેથડ
• આમાં મિલ્ક ને 62 c પર 30 min સુધી ગરમ કરવામાં આવે છે. ત્યારબાદ ખુબજ ઝડપથી 5‘c થી પણ ઓછા તાપમાને ઠંડુ પાડવામાં આવે છે. 
• T.B. અને Typhoid ના organisms માટે 121’c પર 15 to 20 seconds માટે ગરમકરવામાં આવે છે. તે flash method કહેવાય છે.
• (2) H.T.S.T. (“Temp, ↓ Time)
• Milk ને 72 c પર ઝડપથી ગરમ કરી 5 cથી ઓછા તાપમાને ઠંડુકરવામાં આવે છે.
• (3)અલ્ટ્રા હાઇ ટેમ્પરેચર
•  Milk ને 121’c થી 150’c જેટલા high temp. એ ગરમ કરવામાં આવેછે અને પછી એકદમ ઝડપથી ઠંડુ પાડી દેવામાં આવે છે. મિલ્ક ના પાશ્વરાઈઝેશન ને ચેક કરવા માટે phosphatic method (ફોસ્ફેટીક મેથડ )નો ઉપયોગ થાય છે. Raw milk માં phosphate હાજર હોય છે. જે પાશ્વરાઈઝેશન દરમ્યાન નાશ પામે છે.

🔸(e) Culture Media – કલ્ચર મીડીયા

• Examination of micro-organism એ ફક્ત bacteria ની morphologyy બતાવે છે.
• પરંતુ બેક્ટેરિયોલોજીકલ characteristics જાણવા માટે organisms નું કલ્ચર જાણવું જરૂરી છે. 
• Microbes નાં growth માટે ઘણા બધા factors જવાબદાર છે 
• જેમ કે moisture, Nutrients, Absence of toxin substance, Osmosis, PH Value, 02 વગેરે.
• Bacteria ને cultivate,કરવા માટે અમુક culture media વાપરવામાં આવે છે. આ media માં micro-organisms નોં growth ખુબ જ ઝડપથી થાય છે.
• Antigen બનાવવા અને vaccine preparation માટે જરૂરી છે. 
• Type of growth media
• 1) લીક્વીડ મીડિયા :-
•  જે test tube,flask કે bottle માં કરવા મા આવે છે. જેને “ Broth ” તરીકે પણ ઓળખવા મા આવે છે. Use for  large number of bacteria
• (2)સોલીડ મીડિયા:- આમાં liquid મા Agar –Agar ને add કરી ને બનાવવા મા આવે છે.જે red algae  માથી બનાવવા મા આવે છે.
• Concentration 1.5 to 2.5 %
• 3) સેમી સોલીડ મીડિયા:- આમાં liquid મા Agar –Agar ને એડ કરી ને બનાવવા મા આવે છે.જે micro-aerophilic bacteria  કે bacterial  motility  જાણવા માટે થાય છે.
• (4) બેઝલ મીડિયા:- water,agar ,peptone નો ઉપયોગ થાય છે.Ex staphylococcus
• (5) એનરીચ મીડિયા :- Blood ને media તરીકે વાપરવામાં આવે છે. blood ને law temp પર ગરમ કરતા તેમા રહેલા haemoglobin નો colour dark brown થઇ જાય છે,જેનો media તરીકે ઉપયોગ થાય છે.જે  ચૉકલેટ media તરીકે ઓળખાય છે.
• (6) સેલ કલ્ચર મીડિયા :– આનો ઉપયોગ Virus અને Rickettsia ના cultivation માટે થાય છે.Tissue cell culture technique વાપરવામાં આવે છે.
• (7) ચીક એમ્બ્રિયો મીડિયા:-આ પણ Virus અને Rickettsia ના culture માટે વપરાય છે. Eggs ને 10-12 દિવસ incubator માં રાખવામાં આવે છે ત્યાર બાદ તે fertile egg નો media તરીકે ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.

Que 5. Define following (Any six) વ્યાખ્યા આપો (કોઈ પણ છ) 6X2=12 marks

🔸1. Microbiology-માઈક્રોબાયોલોજી:’‘માઇક્રો” એટલે- સુક્ષ્મ અને ”બાયો ”એટલે -જીવ અને ”લોજી” એટલે અભ્યાસ આમ, માઇક્રો બાયોલોજી એટલે નરી આંખે ન જોઈ શકાય તેવા સૂક્ષ્મ જીવો ના અભ્યાસ કરતું શાસ્ત્ર.

🔸2. Histology-હીસ્ટોલોજી:એ એનાટોમી ની એક બ્રાન્ચ છે જેમાં બોડી ના સેલ અને ટીસ્યુ ની સાયન્ટિફિક માઇક્રોસ્કોપીક સ્ટડી કરવા માં આવે છે

🔸3. Carrier- કેરીયર:કોઈ વ્યક્તિ કે પ્રાણી જેમાં ચોકકચ ડીસીઝ ઉત્પન્ન કરતા માઇક્રો-ઓર્ગનિઝમ તેમાં રહેલા હોય છે જે ડીસીઝ ફેલાવી શકે છે અથવા વહન કરી શકે પરંતુ તેમાં તે ડીસીઝ ના કોઈ સાઇન કે સીમટમ્સ જોવા મળતા નથી જેને કેરિયર કહે છે .

દા,ત . ટાઇફોઇડ

🔸4. Pathogen-– પેથોજન:કોઈપણ હાનિકારક જીવંત માઇક્રો-ઓર્ગનિઝમ કે જે ડીસીઝ ઉત્પન્ન કરે છે અથવા ડીસીઝ ઉત્પન્ન કરવાની ક્ષમતા ધરાવતા માઇક્રો-ઓર્ગનિઝમ ને પેથોજન કહે છે

દા . ત . વાઇરસ

🔸5. Epidemic-એપીડેમીક :જો કોઈ ચોકકચ ભોગોલિક વિસ્તાર માં અસાધારણ એક જ ડીસીઝ ના ઘણા બધા કેસ એકજ સમયે આ બધા કેસ જોવા મળે તો તેને એપીડેમિક કહે છે.

દા. ત . ડેન્ગ્યુ

🔸6. Tidal volume (ટાઇડલ વોલ્યુમ):ટાઇડલ વોલ્યુમ એટલે શ્વાસ મા અંદર જતી હવા અને બહાર નિકળતી હવા નો જથ્થો. નોર્મલ સિચ્યુએશન માં વ્યક્તિ દ્વારા જેટલી હવા ઇન્સપીરેશન અને એક્સપીરેશન માં યુઝ થાય છે તે હવા ના જથ્થા ને ટાઇડલ વોલ્યુમ કહેવામાં આવે છે. સામાન્ય વ્યક્તિ માં આ 500 ml હોય છે. 

🔸7. Aseptic technique- અસેપ્ટીક ટેકનીક:એસેપ્ટિક ટેકનીક એટ્લે ફ્રી ફ્રોમ પેથોજનીક માઇક્રો -ઓર્ગેનિઝમ જેમા સ્ટરાઇલ વસ્તુઓ નો જ ઉપયોગ કરી ને પ્રોસિઝર કરવા મા આવે છે તે માટે ઉપયોગ મા લેવાતી ટેકનિક

🔸8. Antigen – એન્ટીજન:એન્ટીજન એ કોઇ ટોક્સિક સબસ્ટ્ન્સ અથવા બહાર નુ કોઇ સબસ્ટ્ન્સ જે ઇમ્યુન રિસ્પોન્સ ઉત્પન્ કરે છે ખાસ કરીને તે તેના વિરુધ્ધ એન્ટી-બોડી બનાવે છે.

દા . ત . માઇક્રો ઓર્ગનીઝમ

Que 6 🔸(A)  ખાલી જગ્યા પૂરો 05 marks

1.Tears are produced______ bygland. આસુ (ટીયર્સ)……… ગ્લેન્ડમાથી ઉત્પન્ન થાય છે. (લેક્રીમલ ગ્લેન્ડ) 

2._____ is the longest bone in body . …… એ શરીરનું સૌથી લાંબુ હાડકું છે. (ફીમર)

3. ______is located in right side under the diaphragm. ડાયાફામની નીચે જમણી બાજુએ ……….આવેલું છે. (લીવર)

4. Normal PH value of blood is_______ બ્લડની નોર્મલ પી. એચ. વેલ્યૂ ……………. છે.  (7.35 થી 7.45)

5. Bile is secreted by_______ organ. બાઈલ …. . . ..  અંગ માંથી સિક્રીટ થાય છે. (લીવર)

🔸(B)  જોડકા જોડો. 05 marks 

  A                            B

1) Sternum bone સ્ટરનમ બોન 1) Patella boneપટેલા બાંન

2) Hip bone હીપ બોન 2) Blood બ્લડ

3) Clavicle bone-લેવીકલ બોન 3) Breast bone બ્રેસ્ટ બોન

4) Fluid connective tissue ફલ્યુડ કનેકટીવ ટીસ્ય 4) Innominate bone ઈનોમીનેટ બોન –

5) Sesamoid bone સીરામોઈડ બોન 5) Sacrum bone રોમ બોન

6) Collar bone કોલર બો

🔸(c) નીચેના વિધાનો સાચા છે કે ખોટા તે જણાવો. 05 marks 

1. Anti-Diuretic Hormone is secreted by posterior lobe of pituitary gland. એન્ટિ-ડાયયુરેટીક હોર્મોન પીચ્યુટરી ગ્લેન્ડના પોસ્ટીરીયર લોબ માંથી સિક્રીટ થાય છે. ✅

2. There are three main lymphatic ducts in body. શરીરમાં મુખ્યત્વે ત્રણ લિમફેટીક ડક્ટ હોય છે. ❌

3. Optic nerve is a sensory nerve.
ઓપ્ટિક નર્વ એ સેન્સરી નર્વ છે. ✅

4. Fertilization of ovum is occurred in fallopian tube. ઓવમનું ફર્ટિલાઇજેશન ફેલોપીયન ટ્યુબમાં થાય છે. ✅

5. Dermis is the outer layer of the skin. ડર્મિસ એ સ્કીનનું સૌથી બહારનું લેયર છે. ❌

💥☺☺☺ALL THE BEST ☺☺☺💥💪

નોંધ :-MCQ ANSWER APP ની યુનિક પેટર્ન માં બંને ભાષા માં આગળ paper solution /click here ની નીચે આપેલા છે. ” અ ” પર ક્લિક કરવાથી ભાષા ચેન્જ થશે.

IF ANY QUERY OR QUESTION,REVIEW-KINDLY WATSAPP US No. – 84859 76407