GUJARAT NURSING COUNCIL PAPER 2017. 

Que-1 Answer the following નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ આપો

(a)List out the organs of the urinary system. 02 યુરીનરી સિસ્ટમ ના અવયવો ની યાદી બનાવો 

યુરીનરી સિસ્ટમ એ બોડીની એક્સક્રીટરી સિસ્ટમ છે. જે બોડી માથી વેસ્ટ પ્રોડક્ટને રીમુવ કરે છે. તેમા નીચે મુજબના અવયવો આવેલા હોય છે.

કિડની (રાઇટ અને લેફ્ટ)    2

યુરેટર (રાઇટ અને લેફ્ટ)    2

યુરીનરી બ્લેડર               1

યૂરેથ્રા                         1

Que-1 🔸(b) Describe gross structure of kidney 04 કિડની ના ગ્રોસ સ્ટ્રકચર નું વર્ણન કરો 

 કિડનીએ હ્યુમન બોડીમા બે ની સંખ્યામા આવેલી હોય છે. તે એબડોમીનલ કેવીટીમા જમણી અને ડાબી બાજુએ બોડીની પોસ્ટર સાઇડે વર્ટીબ્રલ કોલમ ની બંને બાજુ એક એક આવેલી હોય છે. 

             કિડનીએ બિન શેપ નુ અવયવ છે. તે બારમા થોરસિક વર્ટીબ્રાના લેવલથી ત્રીજા લંબર વર્ટીબાના લેવલ સુધી આવેલ હોય છે.

             કિડની એ 11 સેન્ટિમીટર લાંબી 5 થી 6 સેન્ટીમીટર પહોળી હોય છે. તેનુ વજન અંદાજિત 150 ગ્રામ જેટલુ હોય છે. જમણી કીડની એ ડાબી કિડની કરતા થોડી નીચે ગોઠવાયેલી હોય છે કારણ કે જમણી બાજુએ લીવર એ મોટો ભાગ રોકે છે.

કિડની ની આજુબાજુએ આવેલા આવયવો..

             કિડની એ એબડોમીનલ કેવીટીમા આવેલુ અવયવ છે. જમણી અને ડાબી બંને બાજુએ એક એક આવેલી હોય છે. બંને કિડની ની આજુબાજુએ એબડોમિનલ કેવિટીના અવયવો જેવા કે લીવર, સ્મોલ ઇન્ટેસ્ટાઇન,  એડ્રીનલ ગ્લેન્ડસ, સ્ટમક, સપ્લિન, પેનક્રિયાઝ વગેરે અવયવો બંને કિડનીની આજુબાજુએ આવેલા હોય છે.

સ્ટ્રકચર ઓફ ધ કિડની..

               કિડની એ બિન શેપ નુ અવયવ છે. જેની વચ્ચેના ભાગે એક ખાંચ આવેલી હોય છે તેને હાઈલમ અથવા તો રીનલ હાઇલમ કહેવામા આવે છે. જે ખાચ માથી રીનલ આર્ટરી, રિનલ વેઈન, નર્વસ, લિમફ વેસલ્સ અને યુરેટર નુ સ્ટ્રક્ચર અંદર દાખલ થાય છે તથા  બહાર નિકડે છે.

               કિડની ની ઇનર બોર્ડર અથવા તો હાઈલમ એ વર્ટીબ્રલ કોલમ ની બાજુએ જોવા મળે છે.  તેની આઉટર બોર્ડર એ કોનવેક્સ હોય છે. કિડની એબડોમીનલ કેવીટીમા બંને બાજુ  લટકતુ અવયવ છે. તેને તેની પોઝીશનમા રાખવા માટે તેની આજુબાજુએ ફેટી ટીશ્યુ તથા ફાઇબ્રોઇલાસ્ટિક કનેક્ટિવ ટીશ્યુ નુ નેટવર્ક આવેલુ હોય છે જેને રીનલ ફેશિયા કહેવામા આવે છે. આની મદદ થી કિડની પોતાની પોઝીશન જાળવી શકે છે અને તેને પ્રોટેક્શન પણ મળે છે. 

          કિડનીને લોનજીટ્યુડીનલ સેક્શનમા જોવામા આવે ત્યારે  કિડનીના ત્રણ સ્ટ્રક્ચર મા ડિસ્ટ્રીબ્યુટ થયેલ જોવા મળે છે.

1. ફાઇબ્રસ કેપ્શયુલ.:તે કિડનીની ફરતે આવેલુ ફાઇબ્રસ ટિસ્યુ નો  બનેલ એક ભાગ છે. આ મેમ્બ્રેન  એ કિડનીની ફરતે ગોઠવાયેલી હોય છે. જે કિડની નો શેપ જાળવવા માટે તથા તેને રક્ષણ આપવા માટે ના પડ તરીકે કાર્ય કરે છે.

2. કોર્ટેક્સ.:તે રેડીસ બ્રાઉન કલરનો ટીસ્યુનો બનેલો ભાગ છે. જે કિડનીની કેપ્શયુલ ની નીચે આવેલો હોય છે.

3.મેડ્યુલા.

        કિડનીમા કોર્ટેક્સ થી અંદરના ભાગને મેડયુલા કહેવામા આવે છે. તે પણ રેડીસ બ્રાઉન કલર ધરાવે છે. જેમા ત્રિકોણ આકાર ના પિરામિડ જેવા સ્ટ્રક્ચર આવેલા હોય છે તેને રીનલ પિરામિડ કહેવામા આવે છે. આ રીનલ પિરામિડના બેઝ નો ભાગ એ કોર્ટેક્સ તરફ હોય છે અને પિરામિડ નો પોઇન્ટેડ ભાગ એટલે કે રીનલ પેપીલા નો ભાગ એ અંદર ની બાજુએ હાઈલમ તરફ ગોઠવાયેલો હોય છે.

           આ રીનલ પેપીલા એ આગળની બાજુએ કપ જેવુ સ્ટ્રક્ચર તૈયાર કરે છે જેને કેલિક્સ કહેવામા આવે છે. મોટી સ્પેસ ધરાવતા ભાગને મેજર કેલિક્સ અને નાની સ્પેસ ધરાવતા ભાગને માઈનર કેલિક્સ કહેવામા આવે છે. માઇનર કેલીક્સ એ મેજર કેલિકસ મા ઓપન થાય છે. આ કેલિક્સ થી આગળ ફનેલ શેપ ના  પહોળા ભાગને રીનલ પેલ્વિસ કહેવામા આવે છે.

          કિડની દ્વારા ફિલ્ટર થયેલ યુરિન આ કેલિક્સના ભાગે થઈ ફનેલ શેપના પહોળા ભાગે એટલે કે રીનલ પેલવીસ ના ભાગે આવે છે. અહી યુરીન કલેક્ટ થાય છે અને ત્યારબાદ આગળની બાજુએ રીનલ પેલવીઝથી સાંકડુ કિડની માથી બહાર નીકળતુ સ્ટ્રક્ચર કે જેને યુરેટર કહેવામા આવે છે તેના દ્વારા યુરિન કિડની માથી બહાર નીકળે છે અને યુરીનરી બ્લેડર મા પોહચે છે.

           કિડની દ્વારા ફિલ્ટર થયેલ યુરિન માઈનર કેલિક્સ થી મેજર કેલિક્સ અને મેજર કેલિક્સથી રીનલ પેલ્વીસ ના ભાગે આવે છે. ત્યાથી યુરેટર દ્વારા યુરીનરી બ્લેડર સુધી પહોંચે છે. આ ક્રિયા કોઈપણ પ્રકારના નર્વસ સિસ્ટમના કંટ્રોલની થતી નથી રીનલ પેલ્વિન ની દિવાલમાં સ્પેશિયલ મસલ્સ અને પેસમેકર સેલ્સ આવેલા હોય છે જેના કોન્ટ્રાકશનના કારણે આ યુરિન એ આગળની તરફ વહે છે.

Que-1🔸 (c) Write the functions of kidney in detail 06

• કીડનીના કાર્યો વિસ્તારથી લખો   
• કિડની એ મુખ્યત્વે યુરીન ફોર્મેશન કરવાનુ કાર્ય કરે છે.
• કિડની એ બ્લડને ફિલ્ટર કરી વેસ્ટ પ્રોડક્ટ યુરીન મારફતે બહાર કાઢવાનુ કાર્ય કરે છે.
• કિડની એ ઇલેક્ટ્રોલાઇટ નુ નોર્મલ બેલેન્સ જાળવવાનુ કાર્ય કરે છે.
• તે બ્લડની પી એચ જાળવવાનુ કાર્ય કરે છે.
• બોડીમા મેટાબોલિઝમના અંતે જમા થયેલ વેસ્ટ પ્રોડક્ટને બોડીમાંથી દૂર કરવાનુ કાર્ય કરે છે.
• કિડની એરિથ્રોપોએટીન નામનો હોર્મોન સિક્રીટ કરે છે જે આરબીસીના પ્રોડક્શન માટે ખૂબ જ અગત્ય નુ કાર્ય કરે છે.
• કિડની રેનીન નામનો હોર્મોન સિક્રીટ કરે છે જે બ્લડ પ્રેશર મેન્ટેન કરવા માટે ખૂબ જ અગત્યનુ કાર્ય કરે છે.
• કિડની એ બોડીમા વોટર બેલેન્સ જાળવવાનુ કાર્ય કરે છે.
• કિડની બોડી મા જરૂરી હોય તેવા તત્વો ને બોડી માંથી બહાર જતા રોકે છે. 

Or 

Que 1🔸(a) List out the components of cell. 04

• સેલના કમ્પોનન્ટસ ની યાદી બનાવો..
• સેલ એ હ્યુમન બોડી નુ સૌથી નાનામા નાનુ માઇક્રોસ્કોપિક અને ફંકશનલ યુનિટ છે.
• સેલમા આવેલા કમ્પોનન્ટસ નીચે મુજબના છે.
• સેલ મેમ્બ્રેન
• ન્યુક્લિયસ 
• સાઈટોપ્લાઝમ 
• પ્રોટોપ્લાઝમ 
• મીટોકોન્ડ્રીયા 
• ગોલ્ગી એપ્રેટસ 
• રાયબોઝોમ્સ 
• એન્ડોપ્લાસ્મિક રેટીક્યુલમ (સ્મુથ એન્ડોપ્લાસ્મિક રેટીક્યુલમ અને રફ એન્ડોપ્લાસ્મિક રેટિક્યુલમ)

Que 1🔸(b) Describe the organelles of the cell 04 marks

સેલ ના ઓર્ગેનેલ્સનું વર્ણન કરો.

સેલ એ હ્યુમન બોડી નુ બેઝિક ફંકશનલ અને સ્ટ્રકચરલ યુનિટ છે. તે મુખ્ય કાર્ય કરતુ યુનિટ છે.

સેલ ને પ્રોટોપ્લાઝમ ના જથ્થા તરીકે ઓળખવામા આવે છે. સેલ ની અંદર ઓર્ગેનેલ્સ આવેલા હોય છે જે પ્લાઝમા મેમ્બ્રેન દ્વારા કવર થયેલા હોય છે. 

માનવ શરીર મા ઓવમ અને સ્પર્મ ના ફ્યુઝ થવાથી ઝાયગોટ બને છે.  આ ઝાયગોટ ના ગ્રોથ થવાથી અને સેલ ડિવિઝન થવાથી માનવ શરીરની રચના થાય છે. 

સેલ ની અંદર રહેલા પ્રવાહી ભાગને સાઈટોપ્લાઝમ તરીકે ઓળખવામા આવે છે. જેમાં ઘણા ઓર્ગેનેલ્સ રહેલા હોય છે. સેલનુ સ્ટ્રક્ચર નીચે મુજબ છે..

પ્લાઝમા મેમ્બ્રેન..

સેલ ની ફરતે આવેલ મેમ્બ્રેન ને પ્લાઝમા મેમ્બ્રેન કહેવામા આવે છે. આ મેમ્બ્રેન એ સિલેક્ટિવ પરમીએબિલિટી ધરાવે છે. જેનાથી અમુક સબસ્ટન્સ સેલ ની અંદર આવી શકે છે અને અમુક સબસ્ટન્સ સેલ ની બહાર જઈ શકે છે. આમ આ મેમ્બ્રેન મારફતે સેલ પોતાના સાઈટોપ્લાઝમ નુ બંધારણ જાળવી રાખે છે. 

પ્લાઝમા મેમ્બ્રેન એ ફોસ્પો લિપિડની બનેલી ડબલ લેયરની મેમ્બ્રેન છે. તે સેલ ના ઓર્ગેનેલ્સ ને પ્રોટેક્શન આપવાનુ તથા સેલ નો શેપ જાડવવાનુ કાર્ય કરે છે.

ન્યુકલીયસ..

ન્યુક્લિયસ એ સેલના સેન્ટર મા આવેલુ હોય છે. તેમા પ્રોટોપ્લાઝમ નામનુ લિક્વિડ રહેલુ હોય છે. ન્યુક્લિયસ ની ફરતે ન્યુક્લિયસ મેમ્બ્રેન  આવેલી હોય છે. આ મેમ્બ્રેન  પણ સિલેક્ટિવ પરમીએબીલીટી ધરાવે છે.  ન્યુક્લિયસ મેમ્બ્રેન એ સાઈટોપ્લાઝમ અને પ્રોટોપ્લાઝમ ને આંશિક રીતે અલગ કરે છે. ન્યુક્લિયસ એ સેલ ની અંદર તેની બધી જ એક્ટિવિટી ને કંટ્રોલ કરે છે અને તેની મદદથી જ સેલ જીવંત રહી શકે છે.

ન્યુક્લિયસ ની અંદર તાતણા જેવા પ્રોટીન આવેલા હોય છે જેને ક્રોમેટીન કહેવામા આવે છે. આ ક્રોમેટીન એ સેલ ડિવિઝન વખતે ક્રોમોઝોમ મા ફેરવાય અને સેલ ડિવિઝન નુ કાર્ય કરે છે.

ન્યુક્લિયસ ની અંદર રહેલા આ ક્રોમોઝોમ્સ એ વ્યક્તિના વારસાગત લક્ષણો માટે જવાબદાર હોય છે. ક્રોમોઝોમ્સ એ 23 ની પેઇર મા હ્યુમન બોડી ના સેલ મા જોવા મળે છે. આ ક્રોમોઝોમ્સ મા 22 પેઇર ને ઓર્ડીનરી ક્રોમોઝોમ્સ કહે છે જ્યારે 1 પેઇર ને સેક્સ ક્રોમોઝોમ્સ કહે છે. 

મીટોકોન્ડ્રીયા…

મીટોકોન્ડ્રીયા એ રોડ શેપ નુ સ્ટ્રક્ચર છે. જે સેલ ની અંદર સાઈટોપ્લાઝમ મા આવેલુ હોય છે. તેની ફરતે ડબલ મેમ્બ્રેન આવેલી હોય છે જે મેમ્બ્રેન નુ સ્ટ્રક્ચર પ્લાઝમા મેમ્બ્રેન ને મળતુ આવે છે. આ મેમ્બ્રેન નુ બહારનુ લેયર એ સ્મુથ લેયર હોય છે અને અંદરનું લેયર એ ઘણા ફોલ્ડ વાળુ હોય છે. આ ફોલ્ડની સિરીઝને ક્રીસ્ટા કહેવામા આવે છે.

આ ક્રિસ્ટા ની  અંદર ATP રિલીઝ કરતા એન્ઝાઇમ્સ આવેલા હોય છે.  આથી જ મીટોકોન્ડ્રીયા ને  સેલનુ પાવર હાઉસ કહેવામા આવે છે.

રિબોઝોમ્સ..

તે સાઈટો પ્લાઝમ મા આવેલા નાના નાના ગ્રેન્યુલ્સ હોય છે. તે પ્રોટીન અને RNA ના બનેલા હોય છે. તે એમાઇનો એસિડમાથી પ્રોટીન સિન્થેસિસ નુ કાર્ય કરે છે. આમુક રિબોઝોમ્સ એ સાઈટોપ્લાઝમ મા ફ્રી લી આવેલા હોય છે અને અમુક એન્ડોપ્લાઝમિક રેટિક્યુલમ ની સરફેસ પર એટેચ થયેલા હોય છે.

એન્ડોપ્લાસ્મિક રેટિક્યુલમ…

તે એક ઇન્ટર કનેક્ટિંગ મેમ્બ્રેન ની સીરીઝ અથવા કેનાલ જેવુ સ્ટ્રક્ચર છે. જે સાઈટોપ્લાઝમ ના એક સ્ટ્રકચર ને બીજા સ્ટ્રક્ચર સાથે જોડે છે.  જેના બે ટાઈપ જોવા મળે છે.

1. સ્મૂથ એન્ડોપ્લાસ્મિક રેટિક્યુલમ..

તેની સરફેસ સ્મુથ હોય છે. તે સ્ટીરોઈડ હોર્મોન અને લિપિડ સિન્થેસિસ નુ કાર્ય કરે છે. તે અમુક ડ્રગને ડીટોકસીફાઈ કરવામા પણ મદદ કરે છે.

2. રફ એન્ડોપ્લાસ્મિક રેટિક્યુલમ..

તેની સરફેસ રફ હોય છે. તેની સરફેસ પર રાયબોઝોમ્સ આવેલા હોય છે.  આ રાઈબોઝોમ્સ એ પ્રોટીન સિન્થેસિસ નુ કાર્ય કરે છે.

એન્ડોપ્લાસ્મિક રેટિક્યુલમ એ સેલના સાઈટોપ્લાઝમ મા સબસ્ટન્સ ને એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ ટ્રાન્સપોર્ટ કરવામા પણ મદદ કરે છે.

ગોલ્ગી એપ્રેટસ…

ગોલ્ગી એપ્રેટસ એ ચાર થી આઠ ફોલ્ડ વાળી બેગ જેવુ સ્ટ્રક્ચર છે. આ ફોલ્ડ એકબીજા પર પથરાયેલા હોય છે. આ સ્ટ્રક્ચરના છેડાના ભાગ એ એક પાઉચ જેવી રચના બનાવે છે તેને સિસ્ટર્ના કહેવામા આવે છે. રાયબોઝોમ્સ દ્વારા સિન્થેસીસ કરવામા આવેલ પ્રોટીન આ સિસ્ટર્ના ના છેડાના ભાગે સિક્રીટરી વેસીકલ્સ ના સ્વરૂપમા કલેક્ટ થાય છે અને સ્ટોર થાય છે. જરૂર પડીએ આ સિક્રીટરી વેસીકલ્સ એ પ્રોટીન ને સાઈટોપ્લાઝમ મા રિલીઝ કરે છે. ગોલ્ગી એપ્રેટસ એ ન્યુક્લિયસ ની નજીકમા આવેલુ સ્ટ્રકચર છે.

લાયસોઝોમ્સ…

લાયસોઝોમ્સ એ એક પ્રકારના સિક્રીટરી વેસિકલ્સ જ છે જે ગોલ્ગી એપ્રેટસની મેમ્બ્રેન દ્વારા સિક્રીટ થાય છે. આ લાયસોઝોમ્સ એ અમુક એન્ઝાઇમ્સ નુ કન્ટેન્ટ ધરાવે છે જે એન્ઝાઈમ્સ એ સેલના સાઈટોપ્લાઝમ મા રહેલા અમુક લાર્જ મોલેક્યુલ્સને તોડવાનુ કાર્ય કરે છે. તે સેલ મા ફોરેન મટીરીયલ ને અને માઈક્રો ઓર્ગેનિઝમ્સને મારી સેલ ને પ્રોટેક્ટ કરવાનુ કાર્ય કરે છે. આ લાયસોઝોમ્સ એ સેલ ની અંદર જમા થયેલા વેસ્ટ મટીરીયલ ને રિમૂવ કરવાનુ કાર્ય પણ કરે છે.

સેલ ના સાઇટોપ્લાઝમ મા સુર્ય આકાર નુ સેન્ટ્રોઝોમ પણ આવેલ હોય છે જે સેલ ડિવિઝન માં અગત્ય નું કાર્ય કરે છે. 

આ ઉપરાંત સેલના સાઈટો પ્લાઝોમ મા અમુક માઈક્રો ફિલામેન્ટસ  અને માઈક્રો ટ્યુબ્યુલન્સ નુ નેટવર્ક પણ આવેલુ હોય છે જે સેલનો શેપ જાળવવા માટે તથા સેલના સ્ટ્રકચરને પ્રોટેક્ટ કરવા માટે અને સપોર્ટ કરવા માટે કાર્ય કરે છે. 

Que 1🔸(c) Explain the epithelium tissue in detail એપીથેલીયમ ટેસ્યુને વિસ્તારથી સમજાવો. 04

• આ પ્રકારના ટીશ્યુ એ પુરા બોડી ની અંદર ઘણી જગ્યાએ જોવા મળે છે. જે મુખ્યત્વે સરફેસ પર અથવા સરફેસ લાઇનિંગ પર પથરાયેલા હોય છે.
• એપીથેલીયમ ટીશ્યુ એ કોઈ બોડી કેવીટી, ગ્લેન્ડસ, ઓર્ગન કે બ્લડ વેસલ્સ ની અંદરની દિવાલ મા પથરાયેલા હોય છે.

ફંકશન્સ ઓફ ધ એપીથેલીયલ ટીશ્યુ..

• એપીથેલીયલ ટીશ્યુએ કોઈપણ ઓર્ગન ની અંદર ની દિવાલ બનાવવા માટે અગત્યના છે.
• એપીથેલીયલ ટીશ્યુ એ ઓર્ગન ની અંદર ની દીવાલમા આવેલા હોય ત્યાં તે પ્રોટેક્શન આપવાનુ કાર્ય કરે છે.
• એપીથેલીયમ ટીશ્યુ મા આવેલા સિક્રીટરી સેલ્સ મારફતે કોઈપણ પ્રકારના સિક્રીશન કરવા સાથે જોડાયેલા ટીશ્યુ છે.
• એપીથેલીયમ ટીશ્યુ એ સ્ટ્રક્ચર ની અંદર ની દિવાલમા આવેલા હોવાથી ત્યા રહેલા મટીરીયલ ને એબ્સોર્પશન કરવા સંબંધિત કાર્ય કરે છે.

એપીથેલીયમ ટીસ્યુ ની લાક્ષણિકતાઓ…

• એપીથેલીયમ ટીસ્યૂ એ કોઈ પણ ઓર્ગન કે સ્ટ્રકચર ના બેઝમેન્ટ મેમ્બ્રેન પર પથરાયેલા હોય છે.
• આ ટીશ્યુ મા આવેલા સેલ એ એકબીજા સાથે ક્લોઝલી ફીટ થયેલા હોય છે એટલે કે નજીક નજીક ગોઠવાયેલા હોય છે. 
• આ ટીસ્યુ મા આવેલુ મેટ્રિક્સ એ પ્રવાહી સ્વરૂપમા હોય છે.
• આ ટિસ્યૂ મા સ્પેશિયલ પ્રકારના સેલ આવેલા હોવાના કારણે સિક્રીશન અને એબ્સોર્પશન ના કાર્યો સાથે જોડાયેલા હોય છે.

એપીથેલીયમ ટીસ્યુ નુ ક્લાસીફિકેશન.

1. સિમ્પલ એપીથેલીયમ ટીસ્યુ.. આ પ્રકારના ટીસ્યુ એ હંમેશા સિંગલ લેયરમા જોવા મળે છે.

2. સ્ટ્રેટીફાઇડ એપીથેલિયમ ટીસ્યુ .. આ ટીશ્યુએ મલ્ટિપલ લેયરમા આવેલા હોય છે.

A. સિમ્પલ એપીથેલીયમ ટીશ્યુ નુ ક્લાસિફિકેશન.:આ પ્રકારના ટીશ્યુએ કોઈપણ સ્ટ્રક્ચર કે ઓર્ગન ની અંદરની દીવાલમા આવેલા હોય છે. તે એબસોર્પશન અને સિક્રીશન જેવી એક્ટિવિટી સાથે જોડાયેલા હોય છે. આ પ્રકારના ટીશ્યુના મુખ્યત્વે ચાર ટાઈપ પાડવામા આવે છે.

1. સિમ્પલ સ્કવેમસ એપીથેલીયમ ટીસ્યુ…

આ પ્રકારના ટીસ્યુ એ કોઈપણ સ્ટ્રક્ચર કે ઓર્ગનની અંદરની દિવાલ એટલે કે બેઝમેન્ટ લેયરમા પથરાયેલા હોય છે. તેના સેલ એકબીજાથી નજીક હોય છે તેમજ તે ફ્લેટ અને પોહડા ગોઠવાયેલા હોય છે. તેના વચ્ચે ના ભાગે ન્યુક્લિયસ  હોય છે.

આ પ્રકારના ટિસ્યૂ એ હાર્ટ ની અંદર ની દીવાલ, લંગ ની ઓલ્વીઓલાઈ, બ્લડ વેસલ્સ  અને લિમ્ફ વેસલ્સ ની અંદર ની લાઇનિંગ મા આવેલા હોય છે.

2. સિમ્પલ ક્યુબોઈડલ એપીથેલીયમ ટીસ્યુ….

આ ટીસ્યુ મા આવેલા સેલ નો આકાર ક્યુબ શેપનો જોવા મળે છે. જે એકબીજા સાથે નજીક નજીક જોડાયેલા હોય છે. આ પ્રકારના ટીશ્યુએ બેઝમેન્ટ મેમ્બ્રેન પર પથરાયેલા હોય છે. સામાન્ય રીતે આ ટીસ્યુ રીનલ ટ્યુબ્યુલસ તથા થાઇરોઈડ ગ્લેન્ડમા જોવા મળે છે.

3. સિમ્પલ કોલ્યુમનર એપીથેલીયમ ટીસ્યુ …

આ સેલ એ રેક્ટેન્ગ્યુલર આકાર ના હોય છે. જે લંબાઈમા વધારે અને પહોળાઈમા ઓછા હોય છે.

આ પ્રકારના ટીસ્યુ એ રેસ્પાઇરેટરી ટ્રેકની લાઇનિંગ અને એલિમેન્ટ્રી ટ્રેકની લાઇનિંગ મા આવેલા હોય છે. તેમા ગોબ્લેટ એપીથેલીયમ સેલ પણ આવેલા હોય છે જે મ્યુકસ સીક્રીશન ની ક્રિયા કરે છે.

4. સીલીએટેડ સીમ્પલ એપીથેલીયમ ટીસ્યુ ….

આ ટીશ્યુ એ ક્યુબોઇડલ અને કોલ્યુમનર ટીસ્યુ ના સેલ જેવા જ સેલ ધરાવે છે. વધારામા આ ટિસ્યૂ  સેલની માર્જિન પર હેર જેવા પ્રોસેસ ધરાવે છે એટલે કે સીલીયા ધરાવે છે માટે એને સીલીએટેડ એપીથેલીયમ ટીસ્યુ કહેવામા આવે છે.

આ પ્રકારના ટીસ્યુ એ ખાસ કરીને રેસ્પાઇરેટરી ટ્રેકની લાઇનિંગ અને ફેલોપિયન ટ્યુબ ની લાઇનિંગમા આવેલા હોય છે. તે અહીં સ્પેસિફિક મુવમેન્ટ સાથે જોડાયેલા હોય છે.

B. સ્ટ્રેટિફાઇડ એપીથિલિયમ ટીસ્યુ…

આ પ્રકારના ટીસ્યુ એ એક કરતા વધારે લેયર થી બનેલા હોય છે. આમા આવેલા સેલમા દરેક સેલ ની સાઈઝ એક સરખી હોતી નથી. જેમા દરેક લેયર ના સેલ એ ઇરેગ્યુલર સાઈઝ અને શેપમા જોવા મળે છે.

આ ટિસ્યૂ મા બોટમ લેયરના સેલ એ મોટી સાઈઝમા જોવા મળે છે અને તે સરફેસ પર આવતા તેની સાઈઝમા ઘટાડો જોવા મળે છે.

આ પ્રકારના ટીશ્યુ મુખ્યત્વે પ્રોટેક્શન અને સ્ટ્રક્ચર ના સપોર્ટ સાથે જોડાયેલા હોય છે. સ્ટ્રેટીફાઇડ એપીથિલીયમ ટીસ્યુ ને બે ભાગમા વહેંચવામાં આવે છે.

• 1.સ્ટ્રેટિફાઇડ સ્કવેમસ એપીથેલીયમ ટીસ્યુ.
• 2. ટ્રાન્ઝિશનલ એપીથેલીયમ ટીસ્યુ.

1. સ્ટ્રેટિફાઇડ સ્કવેમસ એપીથેલીયમ ટીસ્યુ. :સ્ટ્રેટિફાઇડ સ્કવેમસ એપીથિલિયમ ટીશ્યુ એ મલ્ટીપલ લેયર મા જોવા મળે છે . તેના મુખ્યત્વે બે ભાગ પાડવામા આવે છે.

À. નોન કેરેટીનાઈઝડ સ્ટ્રેટીફાઇડ એપીથેલીયમ ટીસ્યુ..

આ ટીશ્યુ મુખ્યત્વે બોડીના ભીના સપાટીવાળા ભાગે જોવા મળે છે.  જેમ કે આંખની કંજકટાઈવા, ઈસોફેગસ, વજાઇનલ કેવિટિ, ફેરિંગ્સ વગેરે..

તે ન્યુક્લિયસ વાળા સેલ હોય છે. તે ફ્લેટ આકાર ધરાવે છે.

B. કેરેટીનાઈઝડ સ્ટ્રેટીફાઇડ એપીથેલીયમ ટીસ્યુ…

આ પ્રકારના ટીસ્યુ મુખ્યત્વે શરીરના ડ્રાય એરિયામા જોવા મળે છે જેમકે સ્કિન, હેર, નેઇલ વગેરે જગ્યાએ જોવા મળે છે.

આ ટીસ્યુ મા મુખ્યત્વે કેરાટીન સબસ્ટન્સ હોય છે. જે વોટર ને રજીસ્ટન્ટ કરે છે. જેથી મુખ્યત્વે ઇવાપરેશન થઈ શકતુ નથી. તે આ  ટીશ્યુની મુખ્યત્વે લાક્ષણિકતા છે

2. ટ્રાન્ઝિશનલ એપીથેલીયમ ટીશ્યુ..

આ ટીશ્યુ એક કરતા વધારે લેયરમા જોવા મળે છે પરંતુ તેની મુખ્ય લાક્ષણિકતા એ છે કે તેમા બેઝમેન્ટ મેમ્બ્રેન હોતુ નથી.

આમા પિયર આકારના સેલ જોવા મળે છે. મુખ્યત્વે યુરીનરી બ્લેડર ની અંદરની દીવાલમા આ પ્રકારના ટીશ્યુ જોવા મળે છે.

Que 2 Answer the following નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ આપો

🔸(a) Explain the gross structure and function of liver. લીવર નુ ગ્રોસ સ્ટ્રકચર વર્ણવી તેના કર્યો સમજાવો 08

                   શરીરમાં આવેલી બધી ગ્લેન્ડ્સ માથી લીવર એ સૌથી મોટી ગ્લેન્ડ છે.  જે એબડોમિનલ કેવીટીના જમણી બાજુના કવાડેટમા ડાયાફાર્મ ની નીચે આવેલુ હોય છે. તેનો વજન અંદાજિત 1.4 કિલોગ્રામ જેટલો એડલ્ટ વ્યક્તિની અંદર જોવા મળે છે. તે છાતીની પાંસળીઓ ની નીચે આવેલુ હોય છે. રીબ્સ તેનુ રક્ષણ કરે છે. તેનો અમુક ભાગ એ ડાબી બાજુના એબડોમીનલ કેવિટીના ના રિજીયનમા પણ આવેલો હોય છે.

                લીવરની ઉપરની સરફેસ સ્મૂધ હોય છે. આ ભાગ એ ડાયાફાર્મ સાથે જોડાયેલો હોય છે અને લીવરની પાછળની અને નીચેની બાજુ ઇરેગ્યુલર સરફેસ અને માર્જિન ધરાવે છે.

લીવરની આજુબાજુએ આવેલા અવયવો..

            ડાયાફાર્મ, એન્ટિરિયર એબડોમીનલ વોલના મસલ્સ, સ્ટમક,  ડીઓડીનમ, કિડની, ઇન્ફીરીયર વેનાકેવા, ગોલબ્લેડર વગેરે અવયવો લીવરની આજુબાજુએ ગોઠવાયેલા હોય છે.

             લીવર મુખ્યત્વે બે લોબ મા ડિવાઇડ થાય છે રાઈટ લોબ અને લેફ્ટ લોબ.

              રાઈટ લોબ એ લેફ્ટ લોબ ની સરખામણીમાં મોટો હોય છે અને બંને લોબ એ ફાલસીફોર્મ લીગામેન્ટ દ્વારા સેપરેટ થાય છે.

          લીવરની પૉસ્ટીરીયર બાજુએ કવાડેટ લોબ  જોવા મળે છે અને તેની ઇન્ફીરીયર બાજુએ કવાડ્રેટ લોબ જોવા મળે છે. 

       આમ એનાટોમીકલી લીવરના ચાર લોબ જોઈ શકાય છે.

પોર્ટલ ફિશર…

              લીવરની પોસ્ટિરિયર સરફેસ પર આવેલી ખાંચ ને પોર્ટલ ફિશર કહેવામાં આવે છે. આ ફીશર માથી અમુક સ્ટ્રક્ચર લીવરમા દાખલ થાય છે અને અમુક સ્ટ્રક્ચર લીવર માંથી બહાર નીકળે છે જેમકે.. 

          પોર્ટલ વેઇન એ ઇન્ટેસ્ટાઇન તરફથી ડીઓક્સિજનેટેડ અને ન્યુટ્રીટિવ બ્લડ લઈ અને આ ફિશર મારફતે લીવરની અંદર દાખલ થાય છે.

         હિપેટિક આર્ટરી એ ઓક્સિજનનેટેડ બ્લડ લઈ લીવરની અંદર આ ફિશર મારફતે દાખલ થાય છે.

         સીમ્પથેટિક અને પેરાસિમ્પથેટિક નર્વ ના નર્વ ફાઇબર એ લીવરની અંદર આ ફિશર મારફતે દાખલ થાય છે.

             લેફ્ટ અને રાઈટ હિપેટીક ડક્ટ એ લીવર માથી બાઈલ ને ગોલ બ્લેડર તરફ લઈ જવા માટે આ ફિશરમાંથી બહાર નીકળે છે.

             હિપેટીક વેઇન એ લીવર માંથી ડી ઑક્સીજનેટેડ  બ્લડ બહાર લાવવા માટે આ ફિશરમાથી બહાર નીકળે છે. 

સ્ટ્રક્ચર ઓફ ધ લીવર…

            લીવર એ એબડોમીનલ કેવીટી મા જમણી બાજુના કવાડેટ મા આવેલુ એક અવયવ છે. તે મુખ્યત્વે 2 લોબ નુ બનેલુ હોય છે.  આ લોબ એ ઘણા બધા લોબ્યુલ્સ ના બનેલા હોય છે. આ લોબ્યુલ્સ એ સ્પેશિયલ પ્રકારના એપીથિલિયમ સેલ તથા હિપેટોસાઈટ્સ નામના સેલથી બનેલા હોય છે. આ સેલ એ લીવર મા હેક્ઝાગોનલ પેટર્ન મા જોવા મળે છે.

                  લીવરની અંદર  હિપેટિક આર્ટરી અને પોર્ટલ વેઇન દાખલ થયા બાદ આર્ટરી  અને વેઇન નુ કેપેલરીનુ નેટવર્ક બને છે આ કેપેલરી ના નેટવર્કને સાઈન્યુસોઈડસ કહેવામા આવે છે. આ સાઈન્યુસોઈડસ ની દિવાલ મા કૂફર સેલ જોવા મળે છે જે કુફર સેલ એ લીવરને બેક્ટેરિયા, ફોરેન મટીરીયલ કે ટોક્સિન થી રક્ષણ આપવાનું કાર્ય કરે છે અને લીવર માં પ્રોટેક્ટિવ ફંક્શન કરે છે. 

                  લીવરની અંદર આવેલા હિપેટોસાઈટ્સ સેલ એ બાઈલ સિક્રીટ  કરે છે.  આ બાઇલ એ બાઇલ કેનાલિકયુલી મા દાખલ થાય છે. આ બાઇલકેનાલિકયુલી એ બાઇલને નાની બાઈલ ડકટ મા લઇ આવે છે. આ નાની-નાની બાઈલ ડક્ટ જોડાય અને જમણી અને ડાબી બાજુની હિપેટીક ડકટ તૈયાર કરે છે. જે લીવર માથી  કોમન હેપેટીક ડક્ટ દ્વારા બાઈલ બહાર ડ્રેઇન કરે છે. આગળ જતા ગોલબ્લેડર માથી આવતી સિસ્ટિક ડક્ટ સાથે આ કોમન હિપેટીક ડક્ટ  જોડાય અને કોમન બાઈલ ડક્ટ બનાવે છે. બાઈલ  એ સ્મોલ ઇન્ટરસ્ટાઇલમા ડ્રેઇન થઈ અને ફેટના ડિજેશનમા અગત્યનુ કાર્ય કરે છે.

બ્લડ સપ્લાય ઓફ ધ લીવર..

       લીવરને હિપેટીક આર્ટરી દ્વારા બ્લડ સપ્લાય થાય છે અને પોર્ટલ વેઇન એ ન્યુટ્રીટીવ બ્લડ લઈ અને લીવરની અંદર દાખલ થાય છે.

      હિપેટીક વેઇન એ લીવર માથી ડીઓક્સિજનેટેડ બ્લડ બહાર કાઢે છે અને તે આગળ જતા ઇન્ફીરીયર વેનાકેવા સાથે જોડાય છે.

ફંકશન્સ ઓફ ધ લીવર..

             લીવર એ આપણા શરીરનુ ખૂબ જ અગત્યનુ ઓર્ગન છે. તે ઘણા અગત્યના કાર્યો સાથે જોડાયેલુ હોય છે.  આ કાર્યો નીચે મુજબના છે.

લીવર એ કાર્બોહાઈડ્રેટ ના મેટાબોલિઝમ નુ કાર્ય કરે છે.

             લીવર એ નોર્મલ કાર્બોહાઇડ્રેટ એટલે કે બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ મેન્ટેન કરવા માટે કાર્ય કરે છે. જ્યારે બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ નુ પ્રમાણ ઘટે છે ત્યારે ગ્લાયકોજીનોલાઈસીસ ની ક્રિયા દ્વારા ગ્લાયકોજન માથી ગ્લુકોઝ બનાવે છે અને બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ મેન્ટેન કરે છે.

           જ્યારે બ્લડમા ગ્લુકોઝનુ પ્રમાણ વધી જાય છે ત્યારે ગ્લાયકોજીનેસિસ ની ક્રિયા દ્વારા ગ્લુકોઝનુ ગ્લાયકોજન મા રૂપાંતર કરે છે.

            લીવર એ ફેટનુ રૂપાંતર ફેટી એસિડમા કરે છે જેથી તે બોડીમા યુઝ થઈ શકે તેને ફેટ ના ડીસેચ્યુએશન તરીકે ઓળખવામા આવે છે આમ તે લિપિડ મેટાબોલિઝમમા મદદ કરે છે.

          લીવર એ પ્રોટીન મેટાબોલિઝમમા મદદ કરે છે જેથી એમાઇનો એસિડ  નુ બોડી મા સિંથેસિસ થાય છે.

              લીવર એ એમોનિયા નુ રૂપાંતર કરી અને યુરિયા બનાવે છે જેથી આ વેસ્ટ પ્રોડક્ટ યુરિન મારફતે બહાર નીકળી શકે છે.

                 રેડ બ્લડ સેલ ના ડેડ થવાથી બિલીરુબિન છૂટુ પડે છે જે લીવર દ્વારા મોડીફાઇ થઈ બોડી માથી વધારાના બોલીરૂબિન ને બહાર કાઢવામા મદદ કરે છે.

              લીવર એ બોડીમા દાખલ થયેલ ટોકસિક સબસ્ટન્સ, આલ્કોહોલ, ડ્રગ વગેરે ને ડીટોકસીફાય કરી બોડી માથી બહાર કાઢવામા મદદ કરે છે.

        લીવર એ બાઈલ સોલ્ટસ નુ સિન્થેસીસ કરે છે જે ફેટના ઈમલસિફિકેશન માટે જરૂરી છે અને તેથી જ લિપિડ અને કોલેસ્ટ્રોલ નુ એબ્સોર્પશન થઈ શકે છે.

        શરીરમા વિટામિન ડી ના પ્રમાણને જાળવી રાખવા માટે મદદ કરે છે.

    લીવરની અંદર કૂફર સેલ આવેલા હોવાથી તે લીવરને નુકસાનકારક સબસ્ટન્સથી પ્રોટેક્ટ કરી અને ફેગોસાઈટોસીસ ની ક્રિયા કરી પ્રોટેક્ટિવ ફંક્શન કરે છે.

      લીવર એ વિટામિન અને મિનરલ્સ ના સ્ટોરેજ માટે કાર્ય કરે છે અને બોડીમા જરૂર પડયે  આ વિટામિન અને મિનરલ્સ રિલીઝ કરે છે.

લીવર એ બોડીમા હીટ પ્રોડક્શન નુ કાર્ય કરે છે.

Que 2🔸(b) Discuss Menstrul cycle. મેનસ્ટૃઅલ સાયકલ વિષે વર્ણવો 04 marks

         મેનસ્રૂએશન સાયકલ એ ફિમેલ મા પ્યુબર્ટી ફેઝ પછી થી જોવા મળે છે.  જેમા ઓવરી અને યુટર્સ ના ફંક્શન મા ચેન્જીસ જોવા મળે છે.

             મેનસ્રૂએશન સાયકલ એ દર 26 થી 30 દિવસે જોવા મળે છે. આ બ્લડ ના  હોર્મોન ના લેવલમા ચેન્જીસ આવવાના કારણે જોવા મળે છે.

         મેનસ્રૂએશન સાયકલની શરૂઆત થાય તેને મેનારકી તરીકે ઓળખવામા આવે છે.

          ફિમેલ ને પ્યુબર્ટી એજ પછીથી આ સાયકલ કંટીન્યુઅસ જોવા મળે છે. જે પ્રેગ્નન્સી દરમિયાન ટેમ્પરરી બંધ થાય છે અને મેનોપોઝ ના પિરિયડ પછી કમ્પલીટ બંધ થઈ જાય છે.

             મેનસ્રૂએશન ની શરૂઆત એ યુટર્સમા આવેલા કોર્પસ લ્યુટીયમ લેયર ના ડીજનરેશનના કારણે જોવા મળે છે અને બ્લીડિંગ એ વજાયનલ કેવીટી  મારફત બહાર આવે છે.

મેનસ્રૂએશન સાયકલમા નીચે મુજબના ફેઝ જોવા મળે છે.

1. મેન્સટ્રુઅલ ફેઝ..

                     આ ફેઝ દર 28 દિવસે જોવા મળે છે અને તે લગભગ ચાર દિવસ સુધી શરૂ હોય છે. જ્યારે ફીમેલ મા એગ નુ  ફર્ટિલાઈઝેશન થતું નથી ત્યારે યુટ્રસની દિવાલ ને સપોર્ટ કરતા હોર્મોન્સ ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોનનુ પ્રમાણ ઘટે છે અને ઓક્સિટોસિન હોર્મોન નું પ્રમાણ વધે છે. જેથી યુટ્રસના કોન્ટ્રાકશન નુ સ્ટીમ્યુલેશન વધે છે અને યુટ્રસ ની દિવાલ નુ કોરપસ લ્યુટીયમ લેયર નુ ડીજનરેશન થવાની શરૂઆત થઈ જાય છે અને યુટ્રસ માથી વજાયના મારફત બ્લડ ડ્રેઇન થાય છે. આ ફેઝ 1 થી 4 દિવસ સુધી ચાલે છે. 

              આ મેન્સટ્રુઅલ ફલો મા એન્ડોમેટ્રીઅલ ગ્લેંડ્સ, એન્ડોમેટ્રીઅલ સેલ્સ, બ્લડ તથા અનફર્ટિલાઈઝડ ઓવમ નો ભાગ હોય છે. અંદાજિત 100 થી 200 ml જેટલુ બ્લડ આ ફેઝ ના  3 થી 5 દિવસ દરમિયાન બહાર નીકળે છે જેને મેન્સ્ટ્રુઅલ ફેઝ કહેવામા આવે છે.

2. પ્રોલીફરેટિવ ફેઝ..

            મેન્સ્ટ્રુઅલ ફેઝ એ 5 મા દિવસે પૂરો થાય છે. ત્યારબાદ  એટલે કે  6  દિવસથી પ્રોલીફરેટીવ ફેઝ શરૂ થાય છે અને 14 દિવસ સુધી શરૂ હોય છે.

            આ ફેઝ મા ફોલિકલ સ્ટીમ્યુલેટિંગ હોર્મોન એ ઓવેરિયન ફોલિકલ્સ ને સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે અને તેથી ઇસ્ટ્રોજન પ્રોડક્શન મા વધારો થાય છે. આ ઇસ્ટ્રોજન એ એન્ડોમેટ્રિયમના પ્રોલિફરેશન ને સ્ટીમયુલેટ કરે છે.

              યુટ્રસનુ એન્ડોમેટ્રિયમ એ છઠ્ઠા દિવસથી ડેવલપ થવાની શરૂઆત થાય છે.  તેના સેલ મલ્ટિપ્લિકેશન કરે છે અને જેના લીધે મ્યુકસ સિક્રીટિંગ ગ્લેંડ્સ અને બ્લડ કેપેલરીઝ મા વધારો થાય છે. આમ યુટ્રસ નુ એન્ડોમેટ્રિયમ બલ્કી બને છે અને વાસ્ક્યુલર બને છે. 

            આ ફેઝ ના અંતે યુટ્રસ ની અંદર ની દિવાલ એ ફર્ટીલાઈઝ એગ ના  ઇમ્પ્લાન્ટેશન માટે રેડી થાય છે. આ ફેઝ  એ ઓવ્યુલેશન થવાની સાથે પૂરો થાય છે આ ફેસના અંતના ભાગે ઇસટ્રોજન લેવલમા ઘટાડો જોવા મળે છે.

3. સિક્રેટરી ફેઝ.

             પ્રોલીફરેશન ફેઝ પૂરો થયા બાદ સિક્રીટરી ફેઝ ની શરૂઆત થાય છે. જે મેનસ્રૂએશન સાયકલના 15 મા દિવસથી શરૂ થઈ 28 મા દિવસ સુધી સિક્રીટરી ફેઝ જોવા મળે છે.

             આ ફેઝ મા પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન અગત્યનો હોવાથી આ ફેઝ ને પ્રોજેસ્ટેરોન ફેઝ પણ કહેવામા આવે છે.

           જ્યારે ઓવ્યુલેશન થવાના લીધે ઓવરી દ્વારા મેચ્યોર એગ રિલીઝ થાય છે ત્યારે ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન નુ પ્રમાણ ઘટે છે પરંતુ યૂટ્રસ ની દિવાલ કોર્પસ લ્યુટીયમ એ પ્રોજેસ્ટેરોન સિક્રીટ કરી પ્રેગ્નન્સી મેન્ટેન કરે છે.

               આ મેચ્યોર ઓવમ એ સ્પર્મ દ્વારા ફર્ટિલાઇઝ ન થવાના લીધે કોર્પસ લ્યુટીયમ એ પ્રોજેસ્ટેરોનને ડીક્રીઝ કરે છે અને પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન ના ઘટાડાના કારણે ઓક્સિટોસિન હોર્મોન ના પ્રમાણમા વધારો જોવા મળે છે અને યુટ્રસ ના મસલ્સમા કોન્ટ્રાકશન આવવાની શરૂઆત થાય છે. 

            કોર્પસ લ્યુટીયમ એ ફર્ટિલાઇઝ ઓવમ ને રીસીવ ન કરવાના લીધે અને યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશનમા વધારો થવાના લીધે નેક્સ્ટ સાયકલ આ ફેઝ ના અંતે શરૂ થાય છે.

Que 3 Answer the following (Any Two) નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ આપો (કોઈ પણ બે )

🔸(a) Describe the cardiac cycle. 2×6-12

કાર્ડીયાક સાયકલ ઓફ ધ હાર્ટ..

હાર્ટ એ સતત પંપ કરતું ઓર્ગન છે. હાર્ટની પંપિંગ એક્શન ને તેની કાર્ડીયાક સાયકલ કહેવામા આવે છે. હેલ્ધી વ્યક્તિમા એક મિનિટમાં 68 થી 72 વખત કાર્ડીયાક સાયકલ એટલે કે પંપીંગ એક્શન જોવા મળે છે.  એક કાર્ડીયાક સાયકલ પૂરી થવા માટે 0.8 સેકંડનો સમય લાગે છે. આ કાર્ય જીવંત મનુષ્યના હાર્ટ દ્વારા સતત ચાલ્યા કરે છે.

હાર્ટના એસ એ નોડ માથી ઉત્પન્ન થયેલ ઇમ્પલસીસ દ્વારા હાર્ટના મસલ્સ નુ કોન્ટ્રાકશન અને રિલેક્સેશન થાય છે. કોન્ટ્રેક્શન ને  સિસ્ટોલ તથા રિલેક્સેશનને ડાયસ્ટોલ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

કાર્ડીયાક સાયકલમા નીચે મુજબની ઇવેન્ટસ જોવા મળે છે.

1. એટ્રીયલ સીસ્ટોલ..

એટ્રીયલ સિસ્ટોલ એટલે કે બંને એટ્રીયમનુ એક સાથે સંકોચન થવુ જેના માટે 0.1 સેકન્ડ નો સમય લાગે છે.

આ એટ્રીયલ સિસ્ટોલમા જ્યારે બંને એટ્રિયમ બ્લડથી ભરાય છે ત્યારે એસ એ નોડ દ્વારા ઇમ્પલસીસ જનરેટ થાય છે અને આ ઇમ્પલસીસ એ વી નોડ સુધી પહોંચે છે. આ સમય દરમિયાન 0.1 સેકન્ડનો સમય લાગે છે અને બંને એટ્રીયમનુ એકસાથે સંકોચન થાય છે બંને એટ્રિયોવેન્ટ્રિક્યુલર વાલ્વ ખુલે છે અને બંને એટ્રીયમ બ્લડ થી ખાલી થાય છે અને બંને વેન્ટ્રીકલ બ્લડથી ભરાય છે. આ તબક્કાને એટ્રીયલ સીસ્ટોલ કહેવામા આવે છે.

2. વેન્ટ્રીક્યુલર સિસ્ટોલ..

વેન્ટ્રીક્યુલર સિસ્ટોલ એટલે બંને વેન્ટ્રિકલનુ એક સાથે સંકોચન થવુ. તેના માટે 0.3 સેકંડનો સમય લાગે છે.

વેન્ટ્રીક્યુલર સિસ્ટોલ દરમિયાન જ્યારે બંને વેન્ટ્રીકલ એ બ્લડથી ભરાય છે ત્યારે એ વી નોડ થી ઈમ્પલ્સીસ બંડલ ઓફ હિસ અને  પરકિંજે ફાઇબર્સ સુધી એટલે કે હાર્ટના અપેક્ષ સુધી પહોંચે છે. 

       આ સમય દરમિયાન 0.3 સેકંડનો સમય લાગે છે અને બંને વેન્ટ્રિકલનુ એક સાથે સંકોચન થાય છે. બંને વેન્ટ્રીકલનુ બ્લડ અનુક્રમે રાઈટ વેન્ટ્રીકલનુ બ્લડ પલ્મોનરી આર્ટરી દ્વારા લંગસ મા જાય છે અને લેફ્ટ વેન્ટ્રિકલ નુ બ્લડ એઑર્ટા દ્વારા પુરા શરીરમા સર્ક્યુલેટ થાય છે. આ તબક્કાને વેન્ટ્રીક્યુલર સિસ્ટોલ કહેવામા આવે છે.

3. કમ્પ્લીટ કાર્ડિયાક ડાયસ્ટોલ..

કમ્પ્લીટ કાર્ડિયાક ડાયસ્ટોલ એટલે બંને એટ્રીયમ અને બંને વેન્ટ્રીકલ એટલે કે હાર્ટ ની ચારે ચેમ્બરનુ એક સાથે રીલેક્સેસન થવુ. આ ક્રિયા માટે 0.4 સેકંડનો સમય લાગે છે.

     કમ્પ્લીટ કાર્ડિયાક ડાયસ્ટોલના સમય દરમિયાન હાર્ટમા કોઈપણ પ્રકારની ઇલેક્ટ્રિકલ એક્ટિવિટી હોતી નથી. માયોકાર્ડિયમના મસલ્સ રિલેક્સ હોય છે. આ સમય દરમિયાન  બંને એટ્રીયમ અને બંને વેન્ટ્રીકલ ડાયલેટ થાય છે એટલે કે રિલેક્સ થાય છે. બંને એટ્રીયમ આ સમય દરમિયાન જ બ્લડથી ફરી પાછા ભરાય છે. આ રિલેક્સેશનનો સમય 0.4 સેકન્ડ નો હોય છે. તેને કમ્પ્લીટ કાર્ડિયાક ડાયસ્ટોલ કહેવામાં આવે છે.

    આમ સંપૂર્ણ કાર્ડીયાક સાયકલ પૂરી થતાં 0.8 સેકંડનો સમય લાગે છે અને હાર્ટ નુ કોન્ટ્રાકશન અને રિલેક્સેશન થવાથી બ્લડ સર્ક્યુલેશન થાય છે.

Que 3🔸(b),Explain the role of nurse in bio medical waste management.– બાયોમેડીકલ વેસ્ટ મેનેજમેન્ટમાં નર્સનો રોલ લખો.

બાયો મેડિકલ વેસ્ટ ના મેનેજમેન્ટમાં નર્સનો ખૂબ જ અગત્યનો રોલ છે

• 
  બોર્ડમાં ઉત્પન્ન થયેલ બાયોમેડિકલ વેસ્ટ ને શક્ય હોય તેટલું વહેલું ડીસ ઇંફેક્ટ કરો જેથી તે ઇન્ફેક્શનનો સોર્સ ન બને
• 
  વેસ્ટ ના ટ્રાન્સપોર્ટેશન અને સ્ટોરેજમાં શક્ય હોય તેટલો ઘટાડો કરવો
• 
  મેડિકલ વેસ્ટ નો નીતિ નિયમ મુજબ તેને અલગ અલગ બેગ અથવા તો કન્ટેનરમાં જો નાખવા
• 
  ડિસ્પોઝેબલ આઈટમ નો ફરી યુઝ ન થાય એ રીતે તેને ડિસ્કાર્ટ કરવા
• 
  ઇન્ફેક્શન પ્લાસ્ટિક વેસ્ટ કે જેને ફરી પાછું રિસાયક્લિંગ કરી શકાય તેને સ્ટરીલાઈઝેશન પછી જ રી યુઝ કરવું જોઈએ
• 
  શાર્પ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ ને પંચર પ્રુફ વ્હાઇટ કન્ટેનરમાં રાખવા જોઈએ
• 
  શાર્પ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ ને ટ્રાન્સપોર્ટ કરતા પહેલા ડીશ ઇફેક્ટ ની ટ્રીટમેન્ટ આપવી જોઈએ
• 
  સોડિયમ હાઇપોકલોરાઇડ જેવા કેમિકલ નો ઉપયોગ કરવો જોઈએ
• 
  જો બાયો મેડિકલ વેસ્ટ ના વિભાજનમાં કોઈ ભૂલ થતી હોય તો તે નર્સિંગ સ્ટાફે કરેક્ટ કરવી જોઈએ
• 
  બાયો મેડિકલ વેસ્ટ દ્વારા જો ઇન્ફેક્શન થતું હોય તો તેનો સર્વે કરવો જોઈએ
  ડસ્ટિંગમાં ક્લીન અને ઉપયોગ કરવો જોઈએઅટકાવવા માટે કેરફૂલી ની હેન્ડલ કરવું જોઈએ
  બાય મેડિકલ વેસ્ટ ના કલર કોડિંગ મુજબ બાયો મેડિકલ વેસ્ટની વિભાજિત કરવો જોઈએ
• 
  બાય મેડિકલ વેસ્ટ માટે એજ્યુકેશન આપવું જોઈએ
• 
  બાયો મેડિકલ વેસ્ટનો યોગ્ય રેકોર્ડ અને રિપોર્ટ્સ રાખવા જોઈએ
• 
  બાયો મેડિકલ વેસ્ટ જેમાં હાનિકારક સૂક્ષ્મ જીવો રહેલા હોય છે જે હોસ્પિટલમાં રહેલા પેશન્ટ હોસ્પિટલમાં કામ કરતા હેલ્થ વર્કર અને જનરલ પબ્લિકને નુકસાન કરી શકે છે
• 
  બાયો મેડિકલ વેસ્ટ માં શાર્પ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ્સ સીરીંજ સ્કાલ પેલ વગેરે હોય છે જેનાથી ઇન્જરી થઈ શકે છે
• 
  ફાર્માસ્યુટિકલ પ્રોડક્ટ ફાર્માસ્યુટિકલ ની ટોક્સિક પ્રોડક્ટ ખાસ કરીને એન્ટીબાયોટિક અને આજુબાજુના વાતાવરણમાં રિલીઝ થવાથી થાય છે આ સિવાય મર્ક્યુરી નુકસાન કરે છે
  વેસ્ટ ના ડીશ ઇન્ફેક્શન કે વેસ્ટ ટ્રીટમેન્ટ એક્ટિવિટીઝ દરમ્યાન કેમિકલ બર્ન્સ થઈ શકે છે
  ઇન્સિનરેશન પ્રોસેસથી એર પોલ્યુશન થાય છે
• 
  નીડલ વગેરેના યુઝ કરવાથી ઇન્ફેક્શન થાય છે
• સેફ ઇન્જેક્શન પ્રેક્ટિસ ન હોવાથી એચઆઈવી હિપેટાઇટિસ બી હિબેલાઇટિસ બી વગેરે જેવા ઇન્ફેક્શન ડિસિજ મેડિકલ વેસ્ટ ના કારણે થાય છે
• 
  નીડલ સ્ટીક એન્જરીના કારણે પણ આ બધા ડીસીઝ થઈ શકે છે
  બાયો મેડિકલ વેસ્ટ હેન્ડલિંગ કરતા લોકો ને ખાસ એન્જરી અને બીજા ડીસીઝ થઈ શકે છે

🔸(c) Discuss the factors affect the growth of microbes. માઇક્રોબ્ઝના ગ્રોથ પર અસર કરતા પરિબળો વર્ણવો.

1) Moisture (ભેજ)

દરેક બેક્ટરીયા ને Nourishing food ની જેમ પાણીની પણ જરૂરીયાત ગ્રોથ માટે હોય છે. હકીકતમાં પાણીની ગેરહાજરીમાં બેક્ટરીયા ને ખોરાક મળી શકતો નથી, કારણ કે બૅક્ટરીયા ની તી wall માંથી પસાર થવા માટે દરેક food elements (તત્વો) ને પ્રવાહી સ્થિતિમાં હોવું જરૂરી છે. દરેક પ્રકારના બેક્ટરીચા પ્રવાહી માધ્યમ ( Aqueous medium) માં સારો ગ્રોથ કરે છે, સંપૂર્ણપણે moisture વગરનું વાતાવરણ તેનો ગ્રોથ થતો અટકાવે છે. અથવા નાશ કરે છે.

આ ઉપરાંત cell ઓછી કે વધુ Humidityમા જીવી શકતા નથી

2) Light  (પ્રકાશ)

sun light મા રહેલા ultraviolet કિરણો ના સીધા સંપર્ક થી મોટા ભાગ ના bacteria નાશ પામે છે.

3) Temperature (તાપમાન) :-

• તાપમાન એ બેક્ટેરીયાના ગ્રોથ પર અસર કરતું ખુબજ અગત્યનું factor છે. Bacteria growth માટે food, water  સાથે optimal temperature જરૂરી છે. 
• જુદા જુદા બેક્ટરીયા માટે જુદું જુદું optimal (અનુકૂળ) temperature  હોય છે.
•  માણસના શરીરમાં ગ્રોથ થતા બેક્ટરીયા માટે 37° C એ અનુકુળ તાપમાન (Optimal temperature ) છે.
• આમ છતા ઘણા બેક્ટરીયા mesophilic ( meso = middle, phille = loving ) હોય છે. તેના માટે optimal temperature 25 થી 39* C હોય છે. 
• મોટા ભાગ ના bacteria આ રીતે grow થાય છે.
• તો સિવાયન psychrophilic ( Psychro = cold ) bacteria 4 C to 10° C વચ્ચે વધુ સારો ગ્રોથ પામે છે, અમુક 
• Thermophilic {Therma – Heat ) પણ જોવા મળે છે. તેનો ગ્રોથ 55° C to 75 C વચ્ચે સારો થાય છે. 
• 75 C થી વધારે તાપમાન બેક્ટરીયા માટે fatal હોય છે. હકીકતમાં ઉંચુ તાપમાન જુદી જુદી રીતે બેક્ટરીયા નો નાશ કરવા માટે ઉભુ કરવામાં આવે છે. 
• જેમ કે moist heat (વરાળ),boiling water, pasteurization & autoclaving.
• ઘણી જાતો ખુબજ નીચા તાપમાને પણ જીવી શકે છે. જેમ કે yeast, mould, viruses & Rickettsia, spirochetes (76* C  એ વર્ષો સુધી જીવીત રહી શકે છે).
• (4) Oxygen (પ્રાણવાયુ)
• બેક્ટરીયા ના જીવન માટે O2 પણ અગત્યનો ભાગ ભજવે છે. ઘણા પ્રકારના બેક્ટરીયા ફક્ત O2 ની હાજરીમાં જ જીવી શકે છે, કે ગ્રોથ કરી શકે છે. તેઓ Aerobes (EX.Sarcina) કહેવાય છે.
•  એનાથી ઉલટું Anaerobes 02 ની ગેરહાજરીમાં જીવી કે ગ્રોથ કરી શકે છે. દા.ત. Closteridium tetani- 
• આ સિવાય એવા પણ બેક્ટરીયા છે. જે 02 ની હાજરી કે ગેર હાજરીમાં પણ જીવી શકે છે. તેઓ facultative anaerobes થી ઓળખાય છે. દા.ત. Salmonella typhi.
• Microaerophils એ હવા મા હાજર કરતા ઓછા oxygen મા વધુ Growth થાય છે.
• (5)Hydrogen Ion Concentration: (Acidity and Alkalinity) PH મિડિયમ
• જે પ્રવાહીમાં બેક્ટરીયા growth થાય છે, તેની acid કે alkly concentration (સાંદ્રતા) ગ્રોથ પર અસર કરે છે.
•  આને hydrogen ion concentration index થી જોવામાં આવે છે.
• PH – 0 (Zero) એ સૌથી વધુ acidic,
• PH – 14 એ સૌથી ઓછી acidic concentration દર્શાવે છે.
• PH – 7.) એ nutral (તટસ્થ),
• PH <7 એ acidic 
• અનેPH >7એ alkaline
•  સ્થિતિ દર્શાવે છે.મોટા ભાગના bacteria PH 5.0 થી 8.5 વચ્ચે વધુ સારી રીતે growthપામે છે. આમા પણ અમુક અપવાદ જોવા મળે છે.

6)Osmotic pressure :-

• Bacteria નાં જીવનનો આધાર વધારે કે ઓછા osmatic pressure પર પણ રહેલો છે. જે bacteria ને એવા પ્રવાહીમાં ડુબાડવામાં આવે કે જેનું Osmatic pressure ખુબ જ વધારે હોય કે ખુબ જ ઓછુ હોય તો bacterial cell માં પ્રવાહી બહાર નીકળી જવાથી collapse થઇ જાય છે અથવા Dormant (નિષ્ક્રીય) થઇ જાય છે. 
• Carbon Dioxide પણ bacteria ના growth માટે જરુરી છે. 

Que 4 Short notes (Any Three) ટ્રેક નોંધ લખો. (કોઇ પણ ત્રણ)

🔸(a) Physiology of Hearing-ફીઝીયોલોજી ઓફ હીયરીંગ 3×4-12

  હિયરિંગ નું મિકેનિઝમ એટલે કે ફિઝિયોલોજી ઓફ હીયરિંગ એનો મતલબ સાંભળવા ની ક્રિયા. સાંભળવા માટેના તરંગની તરંગ લંબાઈ 20 થી 20,000 hz હોય છે. મનુષ્યના ઈયરની ક્ષમતા 500 થી 5,000 hz વચ્ચેની ફ્રિકવન્સી હોય છે. અવાજના વેવઝ વાઇબ્રેશન થવાની ફ્રિકવન્સી ને પીચ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે જેમ વાઇબ્રેશન વધારે તેમ તેની પીચ વધારે હોય છે.

             દરેક અવાજ એ અવાજના વેવઝ્ ઉત્પન્ન કરે છે અને તે ઓરીકલના બહારના ભાગે અથડાય છે અને ત્યાંથી એક્સટર્નલ ઓડિટરી કેનાલ મારફતે અંદર દાખલ થઈ આ અવાજના વેવસ ટીમ્પેનીક મેમ્બરેન એટલે કે ઇયર ડ્રમને વાઇબ્રેટ કરે છે જે એક્સટર્નલ ઇયર અને મિડલ ઈયર વચ્ચેનું જંકશન છે.

               આ ટીમ્પેનિક મેમ્બરેન સાથે મેલસ બોન જોડાયેલું હોય છે મેલસ બોન સાથે ઇનકસ અને ઇનકસ સાથે સ્ટેપસ સુધી આ વેવઝ જાય છે અને આ સ્ટેપસ બોન એ આગળ ઓવેલ વિન્ડો સાથે જોડાયેલું હોય છે ઓવેલ વિન્ડો માંથી આ સાઉન્ડ વેવ્સ એ પેરિલિમફ ના ફ્લુઇડના ભાગે પોહચે છે જે કોકલીયાના ભાગે જાય છે અને ત્યાંથી એન્ડોલિમફ માં જાય છે અને રાઉન્ડ વિન્ડો વાઈબ્રેટ થતા એ વેસ્ટિબ્યુલ કોકલીયર નર્વ દ્વારા સેરેબ્રમ સુધી જાય છે અને અવાજ ની ઓળખાણ થાય છે.

Que 4 🔸(b) Neuron-ન્યુરોન

• બ્રેઈન એ ઘણી સંખ્યામાં (૧૦૦ બીલીયંસ)ન્યુરોન્સ ધરાવે છે.
• દરેક ન્યુરોન ને નીચે મુજબ ની લાક્ષણિકતા છે
• સેલ બોડી અને તેના પ્રોસેસ 
• એક્ષોન્ 
• ડેન્દ્રાઈટ્સ 
• અમુક થ્રેડ જેવા નર્વ ફાઇબર્સ પણ આવેલ હોઈ છે.
• ન્યુંરોન્સ એ ડીવાઈડ થઇ શકતા નથી તેને તેના સર્વાઇવલ માટે સતત ઓક્સીજન ની જરૂર પડે છે. તે ગ્લુકોઝ માંથી પોતાની એનર્જી મેળવે છે.
• ન્યુરોન એ કન્ડકટીવીટી અને ઈરીટેબીલીટી ની પ્રોપર્ટી ધરાવે છે, જેનાથી તે બહાર ના વાતાવરણ ની સ્તીમ્યુંલાઈ સામે રિસ્પોન્સ આપે છે, જેમાં મીકેનીકલ, ઈલેક્ટ્રીકલ તેમજ કેમિકલ પ્રકાર ની સ્ટીમ્યુંલાઈ હોઈ શકે છે.  
• આ સ્ટીમ્યુંલાઈ એ નર્વ સેલ ના ડેન્દ્રાઈટ્સ થી સેલ અને એક્ષોન્ તરફ જાય છે જેને લો ફોરવર્ડ કંડકશન કહે છે.
• સેલ બોડી: નર્વ સેલ એ સાઈઝ અને શેપ માં અલગ અલગ હોઈ છે જે નેકેડ આય થી જોઈ શકાય એમ નથી.
• નર્વ સેલ ની બોડી ના ભાગ થી ગ્રે મેટર બને છે જે બ્રેઈન ના પેરીફરી ના ભાગે તથા સ્પાઇનલ કોર્ડ ના વચે ના ભાગે આવેલ હોઈ છે.

સેલ બોડી એ બીજા સેલ ની જેમ જ ન્યુક્લીયસ, સાઈટોપ્લાઝમ તથા બીજા ઓર્ગેનેલ્સ ધરાવે છે

• નર્વ સેલ ની બોડી સેન્ટ્રલ નર્વસ સિસ્ટમ માં એકથી થઇ ન્યુક્લીયાઈ બનાવે છે અને પેરીફેરલ નર્વસ સિસ્ટમ માં ગેન્ગલીયા બનાવે છે.
• એક્ષોન અને ડેન્દ્રાઈટ્સ:- તે સેલ બોડી થી લંબાયેલા પ્રોસેસ છે. દરેક ન્યુરોન ને એક એક્ષોન્ હોઈ છે તથા ઘણી સંખ્યામાં ડેન્દ્રાઈટ્સ હોઈ છે જેને નર્વ ફાઈબર્સ કહેવાય છે. દરેક નર્વ એ સેન્સરી તેમજ મોટર નર્વ ફાઈબર ના બંચ ધરાવે છે.
• એક્ષોન્ અને ડેન્દ્રાઈટ્સ એ વાઈટ મેટર બનાવે છે. જે બ્રેઈન ના સેન્ટ્રલ ભાગ માં તથા સ્પીનલ કોર્ડ ના પેરીફેરલ ભાગ માં હોઈ છે.
• એક્ષોન્ નું સ્ટ્રક્ચર:-
• એક્ષોન્ એ સેલ બોડી થી લંબાયેલો પ્રોસેસ છે. એક ન્યુરોન ને એક એક્ષોન્ હોઇ છે. એક્ષોન્ એ પાતળો, સીલીનડ્રીકલ પ્રોસેસ છે. જેની લંબાઈ ૧૦૦સેમી હોઈ શકે છે. 
• એક્ષોન ના જથ્થા ને ટ્રેક કહેવામાં આવે છે.
• એક્ષોન્ ને પણ સેલ ના ઓર્ગેનેલ્સ જેવા જ ઓર્ગેનેલ્સ હોઈ છે. તેની અંદર આવેલ પ્રવાહી ભાગ ને એક્ષોપ્લાઝ્મ કહે છે અને તેની ફરતે આવેલ મેમ્બ્રેન ને એક્ષોલિમા કહે છે.
• સ્કેવાન સેલ એ પેરીફેરલ નર્વસ સિસ્ટમ માં પ્રેઝન્ટ હોઈ છે જે એક્ષોન્ ના ફરતે આવેલા હોઈ છે.
• સ્કેવાન સેલ વચે આવેલા નાના ગેપ ને નોડ ઓફ રાનવીર કહે છે. આ નોડ્સ અને માઈલીન સીથ એ નર્વ ફાઈબર્સ સાથે પ્રોપર નર્વ ના કન્ડકશન માટે જરૂરી છે. 
• સ્કેવાન સેલ ની ફરતે આવેલી મેમ્બ્રેન ને ન્યુંરીલેમા કહેવામાં આવે છે.

ન્યુરોન્સ ના એક્ષોન ની ફરતે લીપીડ અને પ્રોટીન નું બનેલું ઘણા પડ વાળું આવરણ આવેલ હોઈ છે જેને માઈલીન સીથ કહે છે. 

• જે ન્યુરોન ના એક્ષોન ફરતે આવું આવરણ હોઈ તેને માઈલીનેટેડ ન્યુરોન કહે છે અને જેના ફરતે આવરણ નથી તેને નોન માઈલીનેટેડ અથવા અનમાઈલીનેટેડ ન્યુરોન કહે છે. 
• અનમાઈલીનેટેડ ન્યુરોન માં નર્વ ટ્રાન્સમિશન ઓછું હોઈ છે.
• ડેનડરાઈટ્સ : – ટે સેલ બોડી થી લંબાયેલી શાખા ઓ છે. જે ન્યુરોન ની સેલ બોડી તરફ ઈમ્પ્લ્સીસ નું વાહન કરે છે. ડેનડરાઈટ્સ માઈલીનેટેડ હોતી નથી. 

Que 4🔸(c) Thyroid Gland–થાઈરોઈડ ગ્લેન્ડ…

થાઇરોઇડ ગ્લેન્ડ એ એન્ડોક્રાઇન સિસ્ટમ ની એક અગત્યની ગ્લેન્ડ છે. તે નેક ના સોફ્ટ ટિસ્યૂ મા આવેલી હોય છે. આ ગ્લેન્ડ એ પતંગિયા આકારની ગ્લેન્ડ છે.

આ ગ્લેન્ડ નો વજન અંદાજિત ૩૦ ગ્રામ જેટલો હોય છે. તેની લંબાઈ 5 સેન્ટિમીટર અને પહોળાઈ 3 cm  હોય છે.

આ ગ્લેન્ડ એ પાંચમા સર્વાઇકલ વર્ટીબ્રા ના લેવલ થી પહેલા થરાસિક વર્ટિબ્રા ના લેવલ સુધી આવેલી હોય છે.

થાઇરોઈડ ગ્લેન્ડ મા બંને બાજુએ એક એક લોબ આવેલા હોય છે. જે તેના ફરતે ફાઇબ્રસ્ ટીસ્યુ થી કવર થયેલા હોય છે. બંને લોબ ને કનેક્ટ કરતા વચ્ચેના ભાગને ઈસ્થમસ કહેવામા આવે છે. થાઇરોઈડ ગ્લેન્ડના લોબ એ પિરામિડ શેપ ધરાવે છે.

થાઇરોઈડ ગ્લેન્ડમા આવેલા ટીસ્યુ એ ફોલીકલ નામના નાના નાના સ્ટ્રકચરથી બનેલા હોય છે. દરેક ફોલિકલ એ સિમ્પલ ક્યુબોઈડલ ગ્લેનડયુલર એપીથેલીયમ ટિસ્યૂ થી બનેલ હોઈ છે. જે સિક્રિશન સાથે જોડાયેલ હોય છે.

થાઇરોઈડ ગ્લેન્ડના ફંકશન ને પીચ્યુટરી ગ્લેન્ડ માથી રિલીઝ થતો હોર્મોન થાઇરોઇડ સ્ટીમ્યુલેટિંગ હોર્મોન એ રેગ્યુલેટ કરે છે.

થાઇરોઈડ ગ્લેન્ડ નીચે મુજબના હોર્મોન્સ સિક્રીટ કરે છે.

1. ટ્રાયઆયોડો થાઇરોનીન T3… 

આ હોર્મોનનુ મુખ્ય ફંક્શન એ બોડીમા નોર્મલ ફિઝિકલ ગ્રોથ અને ડેવલપમેન્ટ જાળવવાનુ છે. આ હોર્મોન હાર્ટ રેટ અને અમુક મેટાબોલિક એક્ટિવિટી જાળવવામા પણ ઉપયોગી કાર્ય કરે છે.

2. થાઇરોક્સિન T4… 

આ હોર્મોન પણ T3 હોર્મોન જેવા જ ફંકશન કરે છે. એટલે કે બોડીમા મેટાબોલિક એક્ટિવિટી ને જાળવી રાખે છે તથા ફિઝિકલ ગ્રોથ અને ડેવલપમેન્ટ નોર્મલ જાળવવા માટે કાર્ય કરે છે. આ હોર્મોન એ બેઝલ મેટાબોલિક રેટ ને ઇન્ક્રીઝ કરે છે.

3. કેલ્સીટોનીન..

આ હોર્મોન એ થાઇરોઈડ ગ્લેન્ડ ના પેરાફોલિક્યુલર સેલ મારફતે સિક્રીટ થાય છે. જે બ્લડમા કેલ્શિયમ ના મેટાબોલિઝમ ઉપર અસર કરે છે.

Que 4🔸(d) Innominate bone ઇનોમીનેટ બોન..

ઇનોમીનેટ બોન એ પેલ્વિક ગિર્ડલ નુ બોન છે. તેને હીપ બોન તરીકે પણ ઓળખવામા આવે છે.

તે બોડીમા બે ની સંખ્યામા હોય છે. તે પેલ્વીક કેવીટી ની રાઈટ સાઈડ અને લેફ્ટ સાઈડ બંને બાજુ એક એક આવેલ હોય છે. બંને ઇનોમીનેટ બોન એ પાછળ સેક્રમ બોન સાથે જોડાય છે અને પેલ્વિક કેવીટી બનાવે છે.

ઇનોમિનેટ બોન એ મોટુ બોન હોય છે. તે ફ્લેટ અને ઇરેગ્યુલર પ્રકારનુ બોન હોય છે.

દરેક ઇનોમીનેટ બોન મા ત્રણ બોન નો સમાવેશ કરવામા આવે છે. 

1. ઇલિયમ 
2. બે ઇસ્ચીયમ 
3. પ્યુબીસ.

ઇલિયમ…

ઇનોમિનેટ બોન મા ઈલિયમ બોન એ ઉપરની બાજુએ આવેલુ ફ્લેટ બોન છે. તેના સૌથી ઉપરના ભાગે એક કિનારી આવેલી હોય છે જેને ઇલિયાક ક્રેસ્ટ કહેવામા આવે છે. આ ઇલિયાક ક્રેસ્ટ ના નીચે મુજબના ભાગ પડે છે.

એન્ટિરિયર સુપીરિયર ઇલિયાક સ્પાઈન  (આગળ ના ઉપર ના ભાગે)  

એન્ટિરિયર ઇન્ફીરીયર ઇલિયાક સ્પાઈન  (આગળ ના નિચે ના ભાગે)

પોસ્ટીરીયર સુપીરિયર ઇલિયાક સ્પાઈન  (પાછડ ના ઉપર ના ભાગે)

પોસ્ટીરીયર ઇન્ફીરીયર ઇલિયાક સ્પાઈન  (પાછડ ના નીચે ના ભાગે) 

ઇલિયમ બોન એ પાછળની બાજુએ સેક્રમ બોન સાથે જોડાય ત્યા સેક્રોઇલિયાક જોઈન્ટ બનાવે છે.

આ જોઈન્ટ ની નીચેના ભાગે એક મોટી ખાંચ આવેલી હોય છે. જે ખાંચ ને ગ્રેટર સાયેટીક નોચ કહેવામા આવે છે. જ્યાંથી સાયેટીક નર્વ અને બ્લડ વેસલ્સ એ નીચે એક્સ્ટ્રીમિટીમા પસાર થાય છે.

ઇલીયમ બોન ની પાછળની સરફેસ પર ગ્લુટીયલ મસલ્સ એટેચ થાય છે. અને ત્યા ગ્લુટિયલ રીજિયન બનાવે છે.

ઇલિયમ બોન ની આગળની સરફેસ ને ઇલિયાક ફોસા તરીકે ઓળખવામા આવે છે. આ ભાગ મા ડીપ્રેસ્ડ પાર્ટ આવેલ છે ત્યા મસલ્સ એટેચ થયેલા હોય છે.

ઇસ્ચીયમ …

ઇલીયમ બોન ની નીચે અને પાછળની બાજુએ ઇસ્ચીયમ બોન આવેલુ હોય છે.

ઇલિયમ બોન અને ઈસ્ચીયમ બોન ની વચ્ચે પાછળની સાઈડ એ એક ઉપસેલ પોઇન્ટેડ ભાગ આવેલો હોય છે. આ ભાગને ઇસ્ચીયલ સ્પાઇન કહેવામા આવે છે.

તેની નીચે એક નાની ખાંચ આવેલી હોય છે જેને લેઝર સાયેટીક નોચ કહેવામા આવે છે.

આ લેઝર સાયેટીક નોચ ની નીચેના ભાગે એક મજબૂત જાડો પ્રોસેસ આવેલો હોય છે. જેને ઈસ્ચીયલ ટ્યુબ્રોસિટી કહેવામા આવે છે. સીટીંગ પોઝીશન પર બેસીએ ત્યારે બોડી નો વેઇટ એ આ ભાગ પર આવે છે. આ વેઇટ બીયર કરતુ એક મજબૂત સ્ટ્રક્ચર છે.

પ્યુબીસ…

પ્યુબીસ બોન એ ઇનોમિનેટ બોન નો સૌથી આગળનો ભાગ બનાવે છે.  બંને ઇનોમીનેટ બોન ના પ્યુબીસ બોન એ આગળની બાજુએ જોડાય ત્યા સીમ્ફેસીસ પ્યુબીસ જોઈન્ટ બનાવે છે.

આ પ્યુબીસ બોન ની નીચેના ભાગે એક મોટુ ફોરામેન આવેલુ હોય છે.  તેને ઓબચ્યુરેટર ફોરામેન કહેવામા આવે છે. જેમાથી નર્વ અને બ્લડ વેસલ્સ નીચે ની બાજુ એ એક્ષટ્રીમિટી તરફ પસાર થાય છે.

હીપ બોન મા આવેલા ત્રણેય બોન ઇલિયમ, ઇસ્ચીયમ અને પ્યુબિસ તે બધા હારે મળી એક કેવીટી જેવુ સ્ટ્રક્ચર બનાવે છે આ કેવીટી ને એસિટાબ્યુલમ કેવીટી કહે છે. આ કેવીટીના ભાગે ફીમર બોન નુ હેડ જોડાય અને ત્યા હિપ જોઈન્ટ બને છે.

Que 5Define the terms (Any Six), નીચેનાની વ્યાખ્યા આપો (કોઇ પણ છ)

🔸a. Carrier-– કેરીયર

કોઈ વ્યક્તિ કે પ્રાણી જેમાં ચોકકચ ડીસીઝ ઉત્પન્ન કરતા માઇક્રો-ઓર્ગનિઝમ તેમાં રહેલા હોય છે જે ડીસીઝ ફેલાવી શકે છે અથવા વહન કરી શકે પરંતુ તેમાં તે ડીસીઝ ના કોઈ સાઇન કે સીમટમ્સ જોવા મળતા નથી જેને કેરિયર કહે છે .

દા,ત . ટાઇફોઇડ

🔸(b) Medial મીડિયલ 

મીડિયલ ટર્મિનોલોજિ એ  બોડી ની વચ્ચે ની સાઈડ ના વર્ણન માટે વપરાય છે. એનાટોમીકલી બોડી ની વચ્ચે ની સાઈડ અથવા મિડલાઇન તરફ આવેલ ભાગ ના વર્ણન માટે પણ મીડિયલ ટર્મ વપરાય છે. દા.ત.  હાર્ટ શરીર માં મિડિયલ ભાગે આવેલ છે. અલના બોન અને રેડીયસ બોન મા અલના બોન એ મીડિયલ સાઈડ એ આવેલ બોન છે.

🔸c. Bacteriostatics –બેક્ટેરિયોસ્ટેટીક્સ

બેક્ટેરિયા ના ગ્રોથ ને અટકાવતાં એજન્ટ ને બેક્ટેરિયોસ્ટેટીક્સ કહે છે

દા. ત :- બિટાડીન

🔸d. Oogenesis-ઓજેનેસીસ

ઓવરી માં મેચ્યોર ફિમેલ ગેમેટ (ઓવમ ) ના ફોર્મેશન ની ક્રિયા ને ઓજેનેસીસ જે આગળ ફરટીલાઈઝેશન માં ભાગ લે છે.

🔸e. Hypersensitivity-હાયપર સેન્સીટીવીટી

immunity ને protective process તરીકે જોવામાં આવે છે. પરંતુ તે antigen response માટે થતી પ્રક્રીયાનો એક નાનો એવો ભાગ છે. ઘણી વખત immune response એ host માટે injurious પણ હોય શકે. જે tissue damage, diseases કે ડેથ માટે પણ જવાબદાર બને gછે. specific antigen ના contact થી ઉભી થતી નુકશાનકારક અસરોને hypersensitivity કહેવાય છે. 

🔸f. Microbiology-માઇક્રોબાયોલોજી

”માઇક્રો” એટલે- સુક્ષ્મ અને ”બાયો ”એટલે -જીવ અને ”લોજી” એટલે અભ્યાસ આમ, માઇક્રો બાયોલોજી એટલે નરી આંખે ન જોઈ શકાય તેવા સૂક્ષ્મ જીવો ના અભ્યાસ કરતું શાસ્ત્ર.

Que 5🔸(g) Vital capacity -વાયટલ કેપેસિટી 

લંગ ની ટોટલ કેપેસિટી ને વાઈટલ કેપેસિટી કહેવામા આવે છે. આમા વ્યક્તિ દ્વારા મેક્સિમમ એર ઇનહેલ અને એક્ષહેલ કરવાની કેપેસિટી ઉપરાંત તેના લંગ માં રહેલ રિઝર્વ એઇર ના ટોટલ ને લંગ ની વાઈટલ કેપેસિટી કહેવામાં આવે છે. 

Vital capacity = IRV+TV+ERV. 

ટાઇડલ વોલ્યુમ, ઇન્સપાઈરેટરી રિઝર્વ વોલ્યુમ અને એક્ષપાઇરેટરી રિઝર્વ વોલ્યુમ ના ટોટલ ને

લંગ ની વાઈટલ કેપેસિટી કહે છે. જે અંદાજિત 3500 થી 3800 ml હોય છે.

Que 5🔸(h) Glycogenesis ગ્લાઇકોજીનેસીસ 

શરીર ના બ્લડ મા રહેલ ગ્લુકોઝ ને ગ્લાઇકોજન સ્વરૂપે લીવર મા સ્ટોર કરવાની પ્રક્રિયા ને ગ્લાઇકોજીનેસિસ કહેવામા આવે છે. આ પ્રક્રિયા બ્લડ માં ગ્લુકોઝ લેવલ નોર્મલ કરતા વધે ત્યારે શરૂ થાય છે. 

🔸Q.6 a . Fill in the blanks, ખાલી જગ્યા પૂરી 05

a. Kleb’s Loffler bacilli is also known as_____________ Kleb’s- Loeffler bacillia કોરનીબકટેરિયમ ડિપ્થેરીએ ને પણ કહે છે.

b. B.C.G. vaccine is____________type of vaccine. B.C.G.ની રસી એ લાઈવ પ્રકારની રસી છે

c. Infection occure in patient after admission in hospital is known as_____ દર્દી વારે હોસ્પિટલમાં દાખલ થાય પછી લાગતા ચેપને નોંઝૉકોમિયલ ઇન્ફેકશન કહે છે.

d. Types of retinal cells are_____and________. રેટાઇનલ સેલના પ્રકાર રોડ સેલ અને કોન સેલ છે

🔸(B) Match the “A” with “B”,(“A” ની સાથે “B” જોડો.)

“A” “B”

a. Thyroid gland-થાયરોઇડ ગ્લેન્ડ a. Prothrombin – પ્રોગ્રોમ્બીન

b. Adrenal gland-એડ્રીનલ ગ્લેન્ડ b. 0 – ઓ

c. Universal Donor-યુનિવર્સલ ડોનર c. Thyroxin – થાયરોક્સિન

d. Universal Recipient -યુનિવર્સલ રેસ,પીયન્ટ d . AB-એબી

e. Sesamoid bone-સીસમોઇડ બોન e. Glucocorticoid -ગ્લુકોકોર્ટીકોડ

f Patella – પટેલા

🔸(C) State whether following statements are True or False. નીચેના વિધાનો ખરા છે કે ખોટા તે જણાશે. 05

a. Storage of bile is in liver. લીવરમા બાઇલ નુ સ્ટોરેજ થાય છે.❌

b. Optic nerve is a sensory nerve, ઓપ્ટીક નર્વ એ સેન્સરી નર્વ છે. ✅

c. Prolactine releases from anterior pituitary gland પ્રોલેક્ટીન એ એન્ટીરીયર પિચ્યુરીટી ગ્લેન્ડ માથી રીલીઝ થાય છે. ✅

d. Dermis is the outer layer of the skin, ડરમીસ એ સ્કીનનુ સૌથી બહારનું લેયર છે ❌

e. A.V. node is the pace maker of the heart. એ.વી નોડ એ હ્રદયનું પેસ મેકર છે. ❌

💥☺☺☺ALL THE BEST ☺☺☺💥💪

નોંધ :-MCQ ANSWER APP ની યુનિક પેટર્ન માં બંને ભાષા માં આગળ paper solution /click here ની નીચે આપેલા છે. ” અ ” પર ક્લિક કરવાથી ભાષા ચેન્જ થશે

.IF ANY QUERY OR QUESTION,REVIEW-KINDLY WATSAPP US No. – 84859 76407