Signs & Diagnosis of Pregnancy : ગર્ભવસ્થાનું નિદાન અને ચિન્હો

જયારે પરણીત સ્ત્રીને નિયમીત મેનસ્ટ્રુએશન આવતુ બંધ થાય તેવા કેશમાં સગર્ભાવસ્થા જોવા મળે છે.
હાલમાં ઈમ્યુનોલોજીકલ ટેસ્ટ અને અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફીની મદદથી વહેલાસર પ્રેગ્નન્સી કંન્ફોર્મ કરી શકાય છે. પરંતુ
પ્રેગ્નન્સી નકકી કરવા અમુક ચિન્હો અને નિદાનની નિશાનીઓ ખુબ જ આવશ્યક છે. આવી નિશાનીઓ નીચે મુજબ છે . જે મુખ્ય ત્રણ નિશાનીઓ છે.

૧)Prisumptive Signs (પ્રિઝમટીવ સાઈન – અનુમાનીત ચિન્હો )

૨) Probable Signs (પ્રોબેબલ સાઈન – સંભવિત ચિન્હો )

3) Positive Signs (પોઝીટીવ સાઈન – સાચા ચિન્હો)

૧)Prisumptive Signd (પ્રિઝમટીવ સાઈન – અનુમાનીત ચિન્હો )
१) (Amenorroea)

२) (Breast Changes)

૩) સ્કીન ચેઈન્ઝીસ (Skin Changes )

૪) બ્લાડર ઈરીટેબીલીટી (Blader Irritability)

५)

(Quickening)

૬) મોર્નિંગ સીકનેશ (Morning Sickness)

१)(Amenorroea):

• માસીક આવતુ બંધ થાય તે પ્રેગ્નસીની પહેલી નીશાની છે.

•અમુક બીમારી જેવી કે વાતાવરણમાં ફેરફારલાગણી દુભાવી.મેનોપોઝ વગેરમાં પણ જોવા મળે છે.

२३) (Breast Changes)

• બ્રેસ્ટમાં શરૂઆતથી જ ફેરફાર થતા જોવા મળે છે.
• આમાં બ્રેસ્ટમાં કાઈક ખુંચતુ હોય તવુ લાગે છે જેને પ્રિકલીંગ ટીંગલીંગ સેન્સેશન કહેવાય છે.
• હોર્મોન્સના કારણે મીલ્ક ઉત્પન્ન કરતી ગ્લેન્ડ ઉત્તેજીત થાય છે. •

૬ ઠા અઠવાડીયાથી મેમરી ગ્લેન્ડ મોટી થવાની શરૂઆત થાય છે.

• પુરેપુરા સમયગાળામાં આશરે બ્રેસ્ટ માં ૪૦૦ ગ્રામ જેટલા વજનમાં વધારો થાય છે.
• નીપલનો ક્લર ઘેરો થતો જાય છે.
• એરીયોલામાં ફેરફાર જોવા મળે છે.

♦ પ્રાઈમરી એરીયોલા:

જેટલો ઘેરાવો થાય છે.

• ૧૨માં અઠવાડીયે નીપલની આસપાસનો કલર ઘેરો બને છે અને નીપલની ફરતે ૪ સેમી
• આ ભાગ સતત ભીનો રહે છે.

૧૬ માં અઠવા ડીએ તેમાં સાચુ કોલોસ્ટ્રોમ જોવા મળે છે.

મોન્ટુગોમેરી ટયુબરકલ :

• ૮ મી અઠવાડીયે પ્રાઈમરી એરીયોલા પર પૂરુ થી ૩૦ જેટલા નાના નાના નોડયુલ્સ જોવા મળે છે જેને મોન્ટુગોમેરી ટ્યુબરકલ કહેવાય છે.
• આ સીબેસીયસ પ્રકારની ગ્લેન્ડ છે તેમાંથી સીબમ નીકળે છે જે એરીયોલાને ભીની રાખે છે.
• સેકન્ડરી એરીયોલા :
• ૧૬માં એઠવાડીયા પછી દેખાય છે. આમાં પીગ્મેન્ટેશનના લીધે અડધી બ્રેસ્ટ સુધી એરીયોલાનો ભાગ હોય તેવુ જોવા મળે છે.
• બ્રેસ્ટ પર ચોખ્ખી દેખાય તેવી ઉપસેલી વેઈન જોવા મળે છે.

३) કેમ ચેન્જીસ (Skin Changes).

સગર્ભાવસ્થા દરમ્યાન સ્કીનમાં નીચે મુજબના ફેરફાર જોવા મળે છે.

સ્ટા્યા ગ્રેવીડિયન (Striae Gravidum):

• પેટના ઉપરના ભાગમાં અને થાઈના ભાગમાં નાના ઉભા સ્કાર જોવા મળે તેને સ્ટા્યા ગ્રેવીડિયન કહેવાય છે
• આ પીટયુટરી ગ્લેન્ડના ક્રિયાશીલ થવાના લીધે જોવા મળે છે.
• ઘણી વખત વધુ ફેટ ધરાવતી સ્ત્રીઓમાં ઈચીંગ વખતે પણ આવુ જોવા મળે છે.

કલોસ્મા (Chlosma):

• આને માસ્ક ઓફ પ્રેગ્નસી પણ કહેવાય છે.
• આમાં ચહેરા પર અને કપાળ પર કાળા ડાઘ જોવા મળે છે.

લિનિયા આલ્બા (Linea Alba):

• સીમ્ફેસીસ ખુબીસ થી અબેલીકલના વચ્ચેના ભાગમાં સફેદ લાયનીંગ જૈવુ જણાય તેને લીનીયા આલ્બા કહેવાય છે.
• લીનિયા નીગ્રા (Linea Nigra):
• લીનીયા આલ્બા જયારે વધુ ઘાટા કલરના થાય ત્યારે તેને લીનીયા નાઈગ્રા કહેવાય છે. જે મોટા ભાગે ૩૮૫ અઠવાડીયે જોવા મળે છે.

૪) બ્લાડર ઈરીટેબીલીટી (Blader Irritability)

• વારંવાર પુરીને પાસ કરવા જવુ પડે છે.
• જેમ જેમ યુટરસની સાઈઝ વધતી જાય તેમ તેમ આમાં વધારો થાય છે.

૫) કવીકનીગ (Quikning)

• યુટરસમાં થતા ફીટટ્સના હલન ચલનને ક્વીનીંગ કહેવાય છે.
• આ મોટા ભારે ૧૬ થી ૨૦ અઠવાડીયા દરમ્યાન જોવા મળે છે.

६) મોર્નિંગ સીકનેસ (Morning Sickness)

• ૫૦. સ્ત્રીઓમાં ૪ થી ૧૪ અઠવાડીયા દરમ્યાન સવારના ભાગમાં નૌસીયા વોમીટીંગ જોવા મળે છે.
• એમેનોરીયા સાથે નોસીયા ધોમીટીંગ એ પ્રેગ્નસીની સચોટ નીશાની છે.

2 Probable Signs (પ્રોબેબલ સાઈન – સંભવીત ચિન્હો )

આમાં મોટાભાગની નીશાનીઓ ડોકટર દ્રારા તપાસવામાં આવે છે. અને વજાયનલ એકઝામીનેશન મારફતે આ

તપાસ કરવામાં આવે છે. જેમાં નીચે મુજબના સાઈન જોવામાં આવે છે.

૧) હેગાર્સ સાઈન (Hegar’s signs )

2) જેકમીયર્સ સાઈન (Jeqmier’s signs)

૩) ઓસીએન્ડર્સ સાઈન (Osiender’s signs )

૪) ચેઈન્ઝીસ ઈન યુટરસ (Changes in Uterus)

૫) સોફટીંગ ઓફ સર્વિકસ (Softing of Cervix )

६) યુટેરાઇન સુફલ(Uterine Souffle)

૭) એન્લાર્જ એન્ડોમીન (enlarge Abdomin)

૮) બ્રેકસ્ટોન હીકસ સાઈન (Braxton Hick’s Sign) ૯

૯) ઈન્ટરનલ બ્લોટમેન્ટ (Internal Blotment)

૧૦) ઈમ્યુનોલોજીકલ ટેસ્ટ (Immunological Test )

૧. હેગાસૅ સાઇન (Hegar’s signs)

• ૬ થી ૮ અઠવાડીયા દરમ્યાન વજાયલ એકઝામીનેશન દ્રારા ફીટસની સ્થિતી જાણી શકાય છે.
• આમાં એન્ટીરીઅર ફોર્નિકસ પર બે આંગળી મુકવામાં આવે છે. અને બીજા હાથને યુટરસની પાછળ પ્રેશર આપવાથી આંગળીઓ ફીલ થાય છે કે નહી તે જોવામાં આવે છે.

૨) જેકમીયર્સ સાઈન (Jeqmier’s signs)

• ૮ અઠવાડીયા પછી વજાયનાના મ્યુક્સ મેમ્બ્રેનનો કલર બદલાઈ જાય છે. તે પર્પલ કલરની થઈ જાય છે.
  જો તેનો કલર વાયોલેટ બ્લુ થાય તો તેને ગોડવિક સાઈન કહેવાય છે.

૩) ઓસીએન્ડર્સ સાઈન (Osiender’s signs ) • વજાયનાના લેટરલ ભીગમાં ફીલ કરતા પલ્સેશન જોવા મળે છે

. ૪) ચેઈન્ઝીસ ઈન યુટરસ (Changes in Uterus)

• ૮ અઠવાડીયા. પછી યુટરસનું કદ ધીમે ધીમે નિયમીત થતુ જાય છે.

૫) સોફટીંગ ઓફ સર્વિકસ (Softing of Cervix )

• ૧૦ અઠવાડીયા પછી સર્વિકસ એકદમ પોચી અને ગાદી જેવી બને છે.

૬) યુટેરેન સુફલ (Uterine Souffle)

• ૧૬અઠવાડીયાપછી યુટરસમાં હળવા પવન જેવો અવાજ સંભળાય છે,જેને યુટેરાઈન સુફ્લ કહેવાય છે. ૭) એન્લાર્જ એન્ડોમીન (Enlarge Abdomin)
• ૧૬અઠવાડીયા પછી એબ્દોમીનમાં નિયમીત (વધારે જોવા મળે છે.

૮) બ્રેકસ્ટોન હીકસ સાઈન (Bom Hick’s Sign)

• ૨૦ અઠવાડીયા પછી દર ૧૫ મીનીટે પેઈનલેસ કોન્ટ્રાકશન આવે છે.
• ૩૫ અઠવાડીયા પછી આ કોન્ટ્રાકશનમાં વધારો જોવા મળે છે.
• આ કોન્ટ્રાકશનમાં પ્લાસન્ટામાં પુરતા પ્રમાણમાં બ્લડ સપ્લાઈ થાય તે માટે હોય છે.

૯) ઈન્ટરનલ બ્લોટમેન્ટ (Internal Blotment )

• ૧૬ થી ૨૮ અઠવાડીયે સેમી રીકબન્ટ પોઝીશનમાં વજાયનલ હોલમાં બે આંગળી દાખલ કરતા યુટરસના ફંડસના ભાગમાં કઈક તરતુ હોય તેવું ફીલ થાય છે.

૧૦) ઈમ્યુનોલોજીકલ ટેસ્ટ (Immunological Test )

• યુરીનમાં હયુમન કોરીયોનીક ગોનેડોટ્રોપીક હોર્મોનની હાજરી નકકી કરવામાં આવે છે. • આમાં યુ.પી.ટી (યુરીન પ્રેગ્નન્સી ટેસ્ટ) કરવામાં આવે છે.

3) Positive Signs (પોઝીટીવ સાઈન સાચા ચિન્હો )

૧)એફ.એચ.એસ.(Fetal Heart Sound) –

२)ફીટલ પાર્ટસ (Fetal Parts)

૩)ફીટલ મૂવમેન્ટ (Fetal Movement)

૪) અલ્ટ્રા સોનોગ્રાફી (Ultra sonography)

(૫) એક્સ-રે (X-Ray)

૧)એફ.એચ.એસ. (Fetal Heart Sound)

• એફ.એચ.એસ. સંભળાય તે સાચી નિશાની છે.
• ૨૦ અઠવાડીયા પછી એફ.એચ.એસ. સાભળી શકાય છે.

૨) ફીટલ પાર્ટસ(Fetal Parts)

• ૨૨ અઠવાડીયા પછી ફીટસના અમુક ભાગો પાલ્પેશન વડે ફીલ કરી શકાય છે.

३) ફીટલ મૂવમેન્ટ(Fetal Movement)

• ૧૬ થી રર અઠવાડીયા દરમ્યાન ફીટસની મુવમેન્ટ જાણી શકાય છે.

४) અલ્ટ્રા સોનોગ્રાફી (Ultrasonography)

• ફીટસની કંડીશન અને હાર્ટ સાઉન્ડ જાણી શકાય છે.

• ફીટસમાં કોઈપણ ખોડખાંપણ હોય તો જાણી શકાય છે.

૫) એક્સ-રે (X-Ray)

• ૧૬માં અઠવાડીયા બાદ ફીટસનું સ્કેલેટલ એકસ -રે વડે જાણી શકાય છે.

Physiological changes due to Pregnancy

સગર્ભાવસ્થા દરમ્યાન જોવા મળતા શારીરીક અને ક્રિયાત્મક ફેરફારો

• સગર્ભાવસ્થા સગર્ભાવસ્થા દરમ્યાન શરીરના ઓર્ગન્સમાં અને તેના કાર્યોમાં ઘણાબધા ફેરફારો જોવા મળે છે. આ ફેરફ ઘણી વખત સગર્ભાવસ્થાના ચિન્હો લક્ષણા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.શરીરમાં થતા આ ફેરફારો એ.એન.એમ એ જાણવા ખુબ જ જરૂરી છે. કારણ કે આ ફેરફારો પરથી જ સાચી એન્ટીનેટલ તથા પોસ્ટનેટલ સારવાર આપવાનો ખ્યાલ આવી શકે છે.

રીપ્રોડકટરી સીસ્ટીમના ઓર્ગન્સ પર તથા અન્ય અસરો નીચે મુજબની જોવા મળે છે.

૧) યુટરસ ( Uterus )

૨) ઓવરી ( Ovaries)

૩) વજાયના ( Vagina )

४) બ્રિસ્ટ (Breast – Mammary gland)

૫) સ્કીન ( skin )

६) (Heart & Lungs)

৩) વજન વધવુ (Weight Gain)

૮)વારંવાર યુરીન પાસ કરવા જવું (Frequency of Maturation )

૯) મેટાબોલીઝમ ( Metabolism )

૧૦) ઈડીમા ( Edema )

૧૧) માલ ન્યુટ્રીશન (Mal nutrition)

૧૨) વેરીકોઝ વેઈન ( Varicose Vein )

૧૩) શરીરના હાડકા (Skeletal )

૧). યુટરસ (Uterus):

♦ યુટરસનો વિકાસ થાય છે. તેની સાઈઝમાં વધારો થાય છે.

♦ વજન : ૬૦ ગ્રામમાંથી ….. ૯૦૦ ગ્રામ જેટલુ થઈ જાય છે.

લંબાઈ : ૭.૫.સેમી માંથી ….. ૩૦ સેમી થઈ જાય છે. – ૩૦

♦ પહોળાઈ : પ.સેમી માંથી ૩૦ સેમી થઈ જાય છે. –

♦️ જાડાઈ : ૨.૫.સેમી માંથી ૨૦ સેમી થઈ જાય છે.

એટલે કે ૭.૫ ×૫×૨.૫ થી ૩૦×૩૦×૨૦ થાય છે.

♦ એ.જી.(એબ્ડોમીનલ ગર્થ ) આશરે ૯૦ થી ૧૦૦ સેમી થાય છે.

♦ યુટરસના ત્રણેય પડ થીક જાય છે.

♦ વચ્ચેના પડમાં ફીગર ઓફ એઈટમાં ગોઠવાયેલ ત્રાક જેવા મસલ્સ હોય છે. જે ડીલેવરી પછી બ્લીડીંગ થતુ અટકાવે છે. જેને લીવિંગ લાઈગેચર (Living ligature ) કહેવાય છે.

Growth of Pregnant Uterus પે્ગનેન્ટ યુટરસનો વિકાસ

યુટરસનો વિકાસ નિયમીત રીતે થાય છે. તેના પરથી ગર્ભ કેટલા માસનો છે તે જાણી શકાય છે. તથા ફીટસની
સાઈઝ અને એમનીયોટીક ફલ્યુઈડનું પ્રમાણનો પણ ખ્યાલ આવે છે. વીક પ્રમાણે નો યુટરસનો વિકાસ નીચે મુજબ છે.

ચાટૅ

२) ઓવરી (Ovaries):

તુટેલ ગ્રાફિન ફોલીકલનું કોર્પસ લ્યુટીયમ નાશ પામે છે.

♦ ૧૨ અઠવાડીયા પછી એન્ડોક્રાઈન ફંકશન પ્લાસન્ટા દ્રારા શરૂ થાય છે.

૩) વજાયના(Vagina)

♦ વજાયનામાં બ્લડ સપ્લાઈ વધે છે.

♦ તેનો કલર બ્લુઈસ થાય છે.

▸ ઘણી વખત ઈસ્ટ્રોજનની અસરના લીધે ડીસ્ચાર્જ જોવા મળે છે.

• સર્વિસ પોચી બને છે.

૪) બેસ્ટ (Breast-Mammary gland)

♦ આમાં શરૂઆત થી જ ફેરફાર થતા જોવા મળે છે.

♦ તેમાં કાઈક ખુંચતુ હોય તેવો અનુભવ થતો હોય તેવુ લાગે છે જેને પ્રિકલીંગ અને ટીંગલીગ કહેવાય છે.

♦ હોર્મોનસના કારણે તેમાં મીલ્ક ઉત્પન્ન કરતી ગ્લેન્ડ ઉત્તેજીત થાય છે. asi

♦ ૬ ઠા અઠવાડીયાથી બ્રેસ્ટ મોટી થવાની શરૂઆત થઈ જાય છે.

♦ સગર્ભાવસ્થા દરમ્યાન તેમાં સતત ફેરફાર ચાલુ જ
રહે છે.
♦️આ સમય દરમ્યાન આમાં આશરે ૪૦૦ ગ્રામ જેટલું વજન વધે છે.

♦ નીપલનો ક્લર ઘેરો બને છે.

Primary Arcola પ્રાઈમરી એરીઓલા :

૧૨ અઠવાડીયે નીપલની આસપાસનો કલર ઘેશે બને છે.અને નીપલની ફરતે ૪ સેમી જેટલો ઘેરાવો થાય છે. આ ભાગ સહેજ ભીનો રહે છે. અને ૧૬માં એઠવાડીયે તેમાં સાચુ કોલોસ્ટ્રોમ જોવા મળે છે.

Montogomery Tubercles મોન્ટગોમેરી ટયુબકલ્સ :

૮માં અઠવાડીયાની પ્રાઈમરી એરીયોલા પર ૧૨ થી ૩૦ જેટલા નાના નોડયુલ્સ જોવા મળે છે જેને મોન્ટગોમેરી ટયુબરકલ્સ કહે છે જે સીબેસીયસ ગ્લેન્ડના હોય છે તેમાંથી ચિકણુ પ્રવાહી નીકળે છે જેને સીબમ કહેવાય છે તે એરીયોલાને ભીની રાખે છે.

Secondary Areola સેકન્ડરી એરીઓલા :

૧૬ અઠવાડીયા પછી દેખાય છે. અને તે અડધી બ્રેસ્ટ સુધી હોય છે. તેમાં પીગ્મેન્ટેશન જોવા મળે છે. ડીલેવરી પછી તે જતુ રહે છે. બ્રેસ્ટ પર ચોખ્ખી દેખાય તેવી ડાયલેટેડ (ઉપસેલી) વૈઈન જોવા મળે છે.

૫) સ્કીન ( skin ):
સગભાવસ્થા દરમ્યાન ચામડીમાં નીચે મુજબના ફેરફારો જોવા મળે છે.

સ્ટા્યા ગ્રેવિડમ(Striae Gravidarum:
પેટના ઉપરના ભાગમાં બ્રેસ્ટના નીચેના ભાગમાં તથા થાઈ (સાથળ)ના ભાગમાં નાના ઉભા સ્કાર જોવા મળે તેને સ્ટ્રાયા ગ્રેવિડ્રમ કહેવાય છે

▸આ પીટયુટરી ગ્લેન્ડ વધુ ક્રિયાશીલ થવાથી થાય છે.

• ઘણી વખત ફેટી સ્ત્રીઓ વધુ ઈચીંગ(ખજવાળ) આવતી હોય ત્યારે જોવા મળે છે. કલોસ્મા (Chloasma
  તેને Mask of Pregnancy માસ્ક ઓફ પેન્નસી પણ કહેવાય છે. જેમાં સગર્ભાવસ્થા દરમ્યાન સ્ત્રીના ચહેરા પર અને કપાળ પર ડાઘ જોવા મળે છે જેને ક્લોસ્મા કહેવાય છે.

Linea Alba:

• સીમ્ફેસીસ ખુબીસ થી અંબેલીકની ભસબર વચ્ચેના ભાગમાં સફેદ લાઈનીંગ જણાય તેને લીનીયા આજે કહેવાય છે.

લીનીયા નાઈયા (Linea Nigra :
લીનીયા આલ્બા વધારે કાળા ઘડ કલરના થાય તેને લીનયા નાઈગ્રા કહેવાય છે, જે મોટા ભાગે ૩૬ થિ ૩૮માં અઠવાડીયે જોવા મળે છે.

હાર્ટ અને લંગ્સ (Heart & Lungs):

• પ્રેગન્નંસી દરમ્યાન ૪૦ થી ૫૦ % બ્લડ વોલ્યુમ વધે છે.
• શરૂઆતના અઠવાડીયામાં માતાને એનિમીયા જોવા મળે છે કારણ કે ફીટસ વધુ પ્રમાણમાં આર્યન ખેંચે છે. હાર્ટ પર વધુ લોડ પડે છે, પ્લાસેન્ટલ સરક્યુલેશન મેઈન ટેઈન કરવા હાર્ટને વધુ દબાણથી લોહી ફેકયુ પડે છે.
  યુટરસ થોરેસીક કેપીટીમાં આવવાથી ડાયાક્ષમ પર દબાણ આવે છે. તેથી લંગ્સના કાર્યમાં ડીબ થાય છે. અને પરિણામે રેસ્પીરશનનો દર વધે છે.
• બ્લડ પ્રેશરમાં ખાસ ફેરફાર જોવા મળતો નથી પરંતુ બીજા ટ્રાઈમેસ્ટરમાં બી.પી. ઘટે અને અમુક વખતે માનસિક ડીસ્ટ્બન્સના લીધે બી.પી. વધી પણ શકે છે.

૭) વજન વધવુ (Weight Gain):

નિયમિત વજનમાં વધારો થવો એ સગર્ભાવસ્થાની નિશાની છે. આ સમયગાળા દરમ્યાન નીચે મુજબની સ્થિતીએ વજનમાં વધારો થાય છે.

ફિટસ…
૩.૨ કિગ્રામ

▸ એમનીયોટીક ફલ્યુઈડ ..
૦.૯ કિગ્રામ

પ્લાસન્ટા…
૦.૫ કિગ્રામ

યુટર્સનું વજન…
૦.૯ કિગ્રામ

બ્રેસ્ટનું વજન …
૦.૪ કિગ્રામ

બ્લડ વોલ્યુમ
૧.૩ કિગ્રામ

એકસ્ટ્રા સેલ્યુલર ફલ્યુઈડ…
૧.૧ કિગ્રામ

ફેટ….
૨.૭ કિગ્રામ

ટોટલ વજન :૧૧.૦ કિગ્રામ

એવરેજ વજન પહેલા ૨૦ વીક દરમ્યાન ૨.૫ કિગ્રામ અને પછીના ૨૦ વીકમાં ૯ કિગ્રામ જેટલો વજનમા વધારો જોવા મળે છે. પુરંતુ પોષણ ન હોય કે બીમારી જેવી કડીશનહોય તો વજનમાં ઘટાડો જોવા મળે છે.

I.U.G.R.(ઈન્ટ્રા યુટેરાઈન ગ્રોથ રીટાર્ડેડ) જેવી કંડીશનમાં વજન ઓછુ હોય છે.

૮)વારંવાર યુરીન પાસ કરવા જવું (Frequency of Maturation ) :

▸બ્લાડર ઉપર પ્રેશર આવવાના લીધે વારંવાર યુરીન પાસ કરવા જવું પડે છે.

૯) મેટાબોલીઝમ ( Metabolism)

♦ ૨૦ અઠવાડીયા પછી મેટાબોલીક રેઈટ વધે છે. રોજીંદા ખોરાક કરતા વધુ ખોરાકની જરૂરીયાત રહે છે.

૧૦) ઈડીમા ( Edema )

♦ ૪૦% સ્ત્રીઓ હળવા પ્રકારના સોજા જોવા મળે છે. આ મોટાભાગે છેલ્લા ટ્રાઈમેસ્ટર દરમ્યાન જોવા મળે છે

♦ આ પેથોલોજીકલ ઈડીમા નથી. થોડો આરામ કરવાથી ઓછા થઈ જાય છે. આવી કંડીશનને પ્રિ એકલેમ્સીયા કહેવાય છે.

૧૧) માલન્યુટ્રીશન ( Mal nutrition )

♦ આ સમયગાળા દરમ્યાન જો પુરતુ પોષણ લેવામાં ન આવે તો માલન્યુટ્રીશન થઈ શકે છે.

૧૨) વેરીકોઝ વેઈન ( Varicose Vein ):

♦ બન્ને પગ પ્રેશર આવવાથી લોહિ રીટર્ન થવામાં તકલીફ પડે છે પરિણામે વેઈન ફુલી જાય છે અને બ્લુ ક્લરની જણાય છે.

૧૩) શરીરના હાડકા (Skeletal):

♦ બીજા ટ્રાઈમેસ્ટર પછી શરીરના બેલેન્સમાં ફેરફાર થાય છે. યુટરસ મોટુ થવાથી ખભા પાછળના ભાગમાં જાય છે તે માનસિક અને કમરમાંથી વળાંક શરૂ થાય છે.

♦ કેલ્શિયમનું પ્રમાણ ઘટી જવાથી કમરમાં દુખાવો થાય છે.

Minor Problems during Pregnancy

♦ એન્ટીનેટલ પીરીએડ દરમ્યાન જોવા મળતી નાની નાની તકલીફો

એન્ટીનેટલ દરમ્યાન શરીરના અંગોમાં અને તેના કાર્યોમાં ઘણાબધા ફેરફારો જોવા મળ છે. આ ફેરફારો ના લીધે ઘણી વખત નાની નાની તકલીફો જોવા મળે છે.

એન્ટીનેટલ દરમ્યાન શરીરના અંગોમાં અસરો નીચે મુજબની અસરો જોવા મળે છે.

૧) મોર્નિગ સીકનેશ ( Morning Sickness )

૨) હાટૅબન (Heartburn)

૩) કોન્સ્ટીપેશન – કબજીયાત (Constipation )

૪) વેરીકોઝ વેઈન (Varicose Vein )

૫) હેમરોઈડ- હરસ ( Hemorrhoids) C પાઈ૨૧)

૬) બેક એક – કમરમાં દુ:ખાવો ( Back Ache )

૭) ફેઈન્ટીંગ – ચક્કર આવવા (Fainting )

૧) મોર્નિંગ સીકનેશ ( Morning Sickness )

શરૂઆતના પહેલા ટ્રાઈમેસ્ટર દરમ્યાન દરરોજ સવારના ભાગમાં વોમીટીંગ થાય છે અથવા કોઈ પણ પ્રકારની ખોરાકની સુંગંધથી પણ વોમીટીંગ થાય છે.

સારવાર :

♦ થોડા થોડો ખોરાક વધુ વખત લેવા સમજણ આપવી.

♦️રાત્રે સુતી વખતે ઓછુ ખાવુ જોઈએ.

♦ સવારે ઉઠીને જ નાસ્તો કરવો જોઈએ. તીખો તળેલો તેલ વાળો ખોરાક ન ખાવો જોઈએ.

♦ જરૂર પડે તો સવારમાં ઉઠીને ટબ.પ્રેગ્નીડોક્સીન લેવાની સમજણ આપવી.

૨) હાટૅબનૅ (Heartburn)

ત્રીજા ટ્રાઈમેસ્ટર દરમ્યાન ગેસ્ટ્રીક જયુસ છાતી સુધી આવવાથી પેટમાં બળતરા થતી જોવા મળે છે.

સારવાર :

♦ થોડા થોડો ખોરાક વધુ વખત લેવા સમજણ આપવી.

♦️રાત્રે સુતી વખતે ઓછુ ખાવુ જોઈએ.

♦ દુધ અને ગરમ પાણી પીવા માટે કહેવુ.

♦ સુતી વખતે માથુ ગરદન અને છાતી નો ભાગ થોડા ઉચા રહે તે જોવુ.

૩) કોન્સ્ટીપેશન – કબજીયાત (Constipation )

ઘણા ખરા કેશોમાં કબજીયાત જોવા મળે છે. જે કસરતના અભાવે થતી હોય છે.

સારવાર :

વધુ પ્રવાહી લેવાની સમજણ આપવી જોઈએ.

રેસાવાળા ખોરાક જેમાં તમામ પ્રકારની ભાજી લેવાની સમજણ આપવી જોઈએ.

હળવી કસરત કરવાની સમજણ આપવી જોઈએ.

વેરીકોઝ વેઈન( Varicose Vein)

એન્ટીનેટલ પીરીએડ દરમ્યાન જોવા મળે છે અને પેલ્વીક વેઈન પર પ્રેશર આવવાથી થાય છે.

સારવાર :

લાંબો સમય ઉભા ન રહેવા સમજણ આપવી

પગ ઉંચા રહે તે રીતે આરામ કરવા ની સલાહ આપવી.

સુતી વખતે વારંવાર પોઝીશન બદલવા માટેની સમજણ આપવી.

જરૂર પડેતો દિવસે ઈલાસ્ટ્રોક્રેપ બેન્ડેઝ બાંધવો

૫) હેમરોઈડ- હરસ ( Hemorrhoids)
એન્ટીનેટલ દરમ્યાન કબજીયાત જોવા મળે છ અને આના લીધે વધુ પ્રેશર આવવાથી હરસ થ‌ઈ શકે છે.

સારવાર :

♦ કબજીયાત ન થાય તેની તમામ સારવાર લેવી

(૬) બેંક એક – કમરમાં દુ:ખાવો (Back Ache )

એન્ટીનેટલ દરમ્યાન કેલ્શિયમનું પ્રમાણ ઘટી જવાથી આ સામાન્ય છે.

સારવાર :

♦ પુરતો આરામ કરવો ♦ કેલ્શિયમ યુક્ત આહાર લેવો
♦ હળવી કસરત કરવી.

૭) ફેઈન્ટીંગ – ચકકર આવવા (Fainting )

એન્ટીનેટલ દરમ્યાન સ્થિતીમાં ફેરફાર થવાથી આ સામાન્ય છે.

સારવાર :

♦ પુરતો આરામ કરવો

♦ સીધા સુતી વખતે ચકકર આવે તો પડખુ ફરી ને સુવા જણાવવું.