સમુદાય સ્તર પર પુનર્વાસ :

રિહેબિલિટેશન :

• Rehabilitation એટલે કે એવા પ્રકારની તાલીમ કે તેના તબીબી, શારીરિક, સામાજિક, ધંધાકીય, શૈક્ષણિક મર્યાદાનો સમાવેશ કરી વ્યક્તિને સારામાં સારી leval સુધી કે તેની કાર્યવાહી યોગ્યતા સાચવી શકે.

ડેફીનેશન ઓફ રેબિલીટેશન :

પુનઃવસન એટલે વ્યક્તિ દ્વારા થયેલ સામાજિક, આર્થિક, સાંસ્કૃતિક મતિ અને જ્ઞાન નુકસાન કે ફરી પ્રસ્થાપિત કરવામાં આવે તેને પુનઃવશન કહે છે.
અથવા
ઈ. સ. 1969 માં who એ Rehabilitation માટે એમ કહ્યું કે વ્યક્તિએ medical social education વેકેશનલ મોકલાવો વડે વારંવાર તાલીમ આપી વ્યક્તિ સ્વતંત્ર રીતે પોતાનું કામ કરીને પોતાનું જીવન સારી રીતે જીવી શકે તેવો પ્રયત્ન કરવામાં આવે છે. જેને રીહેબીલીટેસન કહે છે.

રિહેબીલીટેશનના હેતુઓ :

1. વ્યક્તિને સમાજના વ્યવસ્થિત સ્થાન આપવા માટે
2. વ્યક્તિની યોગ્યતાને અનુસરીને કાર્ય શીખવા માટે
3. વ્યક્તિને શારીરિક માનસિક તથા સામાજિક રીતે સામાન્ય જીવન જીવવા માટે તૈયાર કરવા માટે
4. વિકલાંગ લોકોની હેલ્પ કરવા માટે

રિહેબિલિટેશન ના પ્રકાર :

1. ફિઝિકલ રિહેબિલેશન ( શારીરિક પુનઃવસન ):
   વ્યક્તિ ફરીથી કાર્ય કરી શકે તે માટે શારીરિક રીતે પ્રયત્ન કરવા આવે છે તેને ફિઝિકલ રીહેબીલીટેશન કહે છે.
2. સોશિયલ રીહેબીલીટેશન ( સામાજિક પુનઃ વસન):
   આમાં વ્યક્તિને ફેમીલી તથા સોસાયટી નો પૂરતો આધાર મળી રહે તેમ જ વ્યક્તિની લઘુગ્રથતાથી દૂર થાય તે માટેના પ્રયત્ન કરવામાં આવે છે.
3. વોકેશ્નલ રિહેબિલિટેશન ( વ્યવસાયિક પુનઃવસન) :
   જેમાં વ્યક્તિ ફરીથી પોતાના માટે તેમજ કુટુંબ માટે આર્થિક રીતે સંધ્ધર બને તે માટેના પ્રયત્નો કરવામાં આવે છે.
4. Phycological Rehabilitation 🙁 માનસિક પુનઃ વસંત ):
   હાલના જમાનામાં રહીને મેડિકલ (mp) સ્પેશિયાલિટી તરીકે જાહેર કરેલ છે. અને તેના માટે વ્યક્તિને તાલીમ અપાય છે. જેમકે અંધ વ્યક્તિ માટે અંધ શાળાઓ, લેપ્રસી માટે પ્લાસ્ટિક સર્જરી, બોલ્યા વાળા વ્યક્તિને મસલ્સ થેરાપી વગેરે અપાય છે.

Team member of Rehabilitation :

1. ડોક્ટર doctor
2. પીડીયાટ્રીસ
3. સ્પીચડ થેરાપી
4. ફિઝીયો થેરાપી
5. Nutritionist
6. સોશિયલ વર્ક
7. Surjoen
8. સાયકાટ્રીસ

Need of Rehabilitation : ( પુનઃ વસનથી જરૂરિયાત)

Community resourcles avilable : ( સામુદાયિક સ્તર પર ઉપલબ્ધ સમિતિ ): સામુદાયિક સ્તર પર વિકલાંત વ્યક્તિઓને હેલ્પ આપવા માટે અલગ અલગ ક્ષેત્રનો યુઝ કરવામાં આવે છે.

1.ફિઝિકલ હેન્ડીકેપ રિહેબિલિટેશન :

• શારીરિક રીતે સહારો આપનાર સાધનોનું ઓછી કિંમત પર ઉપલબ્ધ કરવામાં જેમ કે wheel chair ,ઘોડી
• રિહેબીલીટેસન માટે શિબિરનું આયોજન કરવું.
• હોસ્પિટલમાં rehabilitation center બનાવવા.

2.એમ્પલોયમેન્ટ ફેસીલીટીઝ 🙁 રોજગાર સુવિધા ):

• વિકલાંગ વ્યક્તિને સરકારી નોકરીમાં આરક્ષણ આપવું.
• વિકલાંગ વ્યક્તિને અલગ અલગ એજન્સીમાં નોકરી આપવી.
• વિકલાંગ વ્યક્તિઓને ગૃહ ઉદ્યોગ, જેવી કે ડેરી,પશુપાલન, વગેરેમાં હેલ્પ આપવી.

3.Education pesources : શૈક્ષણિક સ્ત્રોત

• વિકલાંગ વ્યક્તિને શિષ્યવૃતિ આપવાની
• અંઘ બાળકો માટે અલગથી સ્કૂલ બનાવવી
• મૂંગા અને બહેરા માટે વિશિષ્ટ શિક્ષણ કેન્દ્ર સ્થાપિત કરવા
• વિકલાંગ પેન બાળકો માટે શૈક્ષણિક સામગ્રી મફત આપવી જેથી કે પેન, બુક વગેરે.

4.Transport feclty : સ્થાનાંતર સુવિધા :

• વિક્રમ વ્યક્તિઓ માટે બસ અને ટ્રેનમાં અલગ સીટની સુવિધા આપવી.
• ફ્રી માં સફર કરાવો.

5.Other ( અન્ય):

• સરકારી નિવાસની સુવિધા
• ઘર માટે અલગ સુવિધા

વિકલાંગ વ્યક્તિ માટે પુનઃવચન :

• વિકલાંગ વ્યક્તિ માટે ભારતના સેન્ટર

1. સુચના તથા પ્રસારણ મંત્રાલય
2. શ્રમ મંત્રાલય
3. ભારતીય પુનઃ વચન મંત્રાલય
4. હોસ્પિટલ સંસ્થા

વિકલાંગતા વ્યક્તિઓ માટેનો કાયદો:

વિકલાંગ વ્યક્તિના અધિકારોનું રક્ષણ કરવા સંપૂર્ણ સહભાગીદારી માટે ઈ. સ. 1995 માં કાયદો બનાવવામાં આવ્યો આ કાયદો વિકલાંગ વ્યક્તિને સમાન તકો પૂરી પાડવા માટેનો એક પ્રયત્ન છે જેથી આવા લોકોનું સમાજ સમાવેશ થઈ શકે તેનો અધિકાર મેળવી શકે.

કાયદાના લાભ કોને મળે :
અંત વ્યક્તિ, અન્ય ટ્રસ્ટી વાળા વ્યક્તિ, રક્તપિત દર્દીઓ બે રસવાળી વ્યક્તિ હલનચલનની તકલીફ વાળી વ્યક્તિ મંદ બુદ્ધિ અને માનસિક બીમારી વગેરે.

ટૂંકમાં શારીરિક માનસિક વગેરે કોરખા પણ ધરાવતા વ્યક્તિઓને આ કાયદાનો લાભ મળે છે.

કાયદાકીય જોગવાઈ:
વિકલાંગ નિવારણ શિક્ષણ રોજગાર હકારાત્મક કાર્યવાહી ભેદભાવ સહિત વાતાવરણ સંશોધન તથા માનવ શક્તિના વિકાસ દ્વારા કરાય છે. વિકલાંગ વ્યક્તિઓ માટેની સંસ્થાને માનવતા દેખરેખ નિયંત્રણ અમલીકરણ વગેરે સંભવિત જોગવાઈઓ કરવામાં આવે છે.

• વિકલાંગનું વહેલું નિદાન
• વિકલાંગતા નિવારણ
• શિક્ષણ માટેના કાર્યક્રમો
• 18 વર્ષની ઉંમર સુધી વિના મૂલ્ય શિક્ષણ
• સહકારી શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ
• ખાસ કહેશો માટે જમીનની ફાળવણી
• rehabititation માં સામાન્ય અને વિશિષ્ટ સર્વ

કઈ પરિસ્થિતિમાં રિહે બીલીટેશનની જરૂર પડે છે :

• શારીરિક રીતે માનસિક રીતે કોરખા પણ ધરાવતી વ્યક્તિને રિહેબિલિટેશન ની જરૂર પડે છે.જેમ કે
• રાજલ વ્યક્તિ સાંભળવામાં તકલીફ હદયને લગતી બીમારી વૃદ્ધાવસ્થા ઓરપીટીક
• દુખાવવા
• એક્સ ને લગતી સમસ્યા વાળા
• વ્યસન ધુમ્રપાન કરતી વ્યક્તિ
• હાથ પગ ન ધરાવતી વ્યક્તિ
• માનસિક બીમારી વગેરે

Rehabilitation માટે community માં પ્રાપ્તિ સાધનો :

હેબીલી સ્ટેશન માટે કોમ્યુનિટી માંથી જુદા જુદા પરિબળોનો યુઝ કરી શકાય જેમ કે વ્યક્તિને સારવાર આપવા માણસો, ઘરના સભ્યો, મિત્રો, સામાજિક સંસ્થા, સામાજિક કાર્યકરો, હેલ્થ ટીમ શૈક્ષણિક, સામાજિક અને આર્થિક સેવા વગેરેનો યુઝ થાય છે.

હેલ્થ એજ્યુકેશન વ્યક્તિ માટે :

• વિકલાંગ વ્યક્તિને તેની કાર્યક્ષમતા દવામાં લઈને હેલ્પ એજ્યુકેશન આપવું પોતાની વિકલાંગતા નું સ્વીકારવા માટે સમજાવવું.
• પોતાની કાર્યક્ષમતા અને પરિસ્થિતિને જાળવી રાખવા માટે સમજાવવું.
• શારીરિક સંભાળ માટે સમજાવવું
• બાકી રહેમ કાર્ય ક્ષમતા માટે તાકાત શોધી આગળ વધવા માટે સમજાવું
• તકલીફોનો સામનો મક્કમ થઈને કરવવા માટે સમજાવું
• પોતાના હેલ્થને જાળવી રાખવા માટે સમજાવવા
• ભારે તથા મોટા કાર્ય સોભાગીદારીથી કરવા માટે સમજાવવું
• અઘરા કામ કરવા પહેલાં આરામ કરવા માટે સમજાવવું.
• થાક લાગે તો પહેલા જે તે કર્યો તે પતાવી દેવા માટે સમજાવું
• રોજ કસરત કરવવા માટે સમજાવવું
• સરળ ટેકનોલોજીના યુઝ દ્વારા જે તે કાર્ય સરળ બનાવવા માટે સમજાવવું.
• કોઈપણ કાર્યક્રમ સાવચેતીના પગલાં ધ્યાનમાં રાખવા સમજાવવું
• પર્યાવરણને અનુકૂળ રહેવા માટે સમજાવવું

હેલ્થ એજ્યુકેશન ફોર ફેમેલી :

• વિકલાંગ વ્યક્તિના ફેમિલીના વિકલાંગ વ્યક્તિની સંભાળ માટે સમજાવવું
• વિકલાંગ વ્યક્તિને માનસિક રીતે સપોર્ટ આપવા માટે સમજાવવું.
• વ્યક્તિના હકારાત્મક વલણને પ્રોત્સાહન મળે તે માટે સમજાવવું.
• વ્યક્તિની રોજબરોજની ક્રિયાના શારીરિક સાંભળમાં મદદ કરવા સમજાવવું
• વ્યક્તિને નિયમિત સંભાળ આપવી.

હેલ્થ એજ્યુકેશન ફોર કોમ્યુનિટીમા :

• વિકલાંગ વ્યક્તિને કોમ્યુનિટીમાં સ્વીકારવા માટે સમજાવવૂં
• સરકારી તથા બિનસરકારી સામાજિક આર્થિક વિકાસ માટે પ્રયાસ કરાવવા.

MCH meternal and child health

Defination :

Mch એટલે માતા અને બાળકને પ્રમોટિવ પ્રિવેન્ટીવ ક્યુરેટીવ અને રીહેબીલેસન હેલ્થ કેર આપવામાં આવે છે.

Objevtive : હેતુઓં :

1. માતા અને બાળકોનું મોરબીડીટી અને મોટોલીટી રેડ ઓછી કરે છે.
2. Promottion of tha repoductive health promote કરવા માટે
3. Baby ને physical અને phycological devlopment ને promote કરવા માટે

Mch ના ઘટકો :

1. Metrnal health
2. Family plannig
3. Child health
4. School health
5. Handicap children

2.Intreanetal care : સગર્ભા હોય ત્યારે

• intrtional care and new bome care

3.Postnetal care : બાળક આવી ગયા પછી

• care of the mother’s
• mangement of the post narten comptication
• promotion of brest feeding
• family plannig
• basic health education

2.Neonal health care :

• maintanance of baby tenprature
• infection અટકાવવું

Fhw function : femal health worker

1. પ્રેગ્નેટ વુમન, મેરીટ વુમન,અને ચિલ્ડ્રન નું હોમ વિઝીટ દરમિયાન રજીસ્ટ્રેશન કરાવવું.
2. પ્રેગ્નેટ વુમનને કેર પ્રોવાઈડ કરવાની (provid)
3. ઘાત્રી માતાઓને ન્યુટ્રીશન વિશે એડવાઈઝ આપવી.
4. પ્રેગ્નેટ મધર ને આયન, ફોલિંગ એસીડ અને ટીટેનસ નું ઇન્જેક્શન આપવાનૂ
5. એબનોર્મલ ન્યુ બોર્ન રિફર કરવાનું
6. એબનોમલ પ્રેગ્નેન્સી વાળી મધરને રીફર કરવાની
7. ડીલેવરી પછી મધર ની વિઝીટ કરવાની
8. બેબી ને ઈમ્યુનાઈઝેશન આપવાનું
9. હેલ્થ એજ્યુકેશન આપવાનું.

Rch (reproductive and child health :

1.Essentional care for all pregnant wuman :

• પ્રેગ્નેન્ટ મધર નું રજીસ્ટ્રેશન કરવું
• પ્રેગ્નેન્સી વખતે atlist 3 વખત એન્ટિનેટર ચેક અપ
• પ્રેગ્નન્સી વખતે 2 ડોઝ ટીટેનસ ના આપવા
• પ્રેગ્નેટ વુમનને આયર્ન અને કોલિંગ એસિડ ની ટેબલેટ આપવી.
• મધર ને તરત જ બેસ્ટ ફીટીંગ આપવા માટે પ્રોપર કરવી
• ફેમિલી પ્લાનિંગ વિશે સમજાવવું.

2. કોઈપણ રિટેકશન નું વહેલું નિદાન કરવું.
3. જરૂરિયાત વાળી માતા ને ઇમરજન્સી સારવાર આપવી,
4. રીપ્રોડક્ટિવ age વાળી સ્ત્રી ની કાળજી લેવી.

Councelling on :

• પાઉન્ચેલીંગ ઓન ગર્લ ચાઈલ્ડ નું મહત્વ
• બે જન્મ વચ્ચે ગાળો
• નાનુ કુટુંબ સુખી કુટુંબ
• પ્રેવેનશન ઓફ S. T.. D

ફેમિલી પ્લાનિંગ સર્વિસ :

• કોન્ડમ નું ડિસ્ટ્રીબ્યુશન કરવું.
• ઓરલ કોન્ટ્રાસેપ્ટીવ આપવી
• iucd આપવી ( ઇન્ટરા યુરેટાઇન કોન્ટ્રાક્ટ સેપ્ટીવ ડિવાઇસ )
  Intra utrine contracetive divies

Safe ડીલેવરી આપવી :New born care

મૃત્યુદર (cdr): એક વર્ષમાં 1,000 ની વસ્તીએ મૃત્યુના પ્રમાણને મૃત્યુદર કહે છે. Cdr (crude death rat)

NMR = નો ઓફ ડેથ અંડર 28 દિવસની ઉંમર એક્યુરેટ ઇન અ પર નો ઓફ લાઈવ બર્થ ડ્યુરીંગ ધેટ પર

IMR =નો OF DEATH UNDER 1 YEAR AGE ACCURED IN A YEAR
×1000
NO OF LIVE BIRTH DURING THAT YEAR

CMR =NO OF DEATH UNDER 0-1 YEAR AGE ACCURED IN A YEAR
×1000
NO OF LIVE BIRTH DURING THAT YEAR

MMR =NO OF DERTH DIRECTLY DUE TO PROGNANCY CHILD BIRTH AND WITH 42 DAYS OF DELIVERY
×1000
NO OF LIVE IN THIS YEAR

CDR =NO OF DEATH OCCURED IN A YEAR
×1000
ESTIMATD MID YEAR POPULATION

Family planning :

Defination : Family planning એટલે બાળકો અને બે બાળકો વચ્ચે અંતર રાખવું એટલું જ નહીં પરંતુ તે mother અને child ની health સ્ટરીલીટીની ટ્રીટમેન્ટ મેરેજ ગાઇન્ડન્સકોનોમિક અને ન્યુટ્રીશન સાથે સંકળાયેલ છે.

A. રીધમ મેથડ :

• તેને કેલેન્ડર ઓફ સેફ કહેવામાં આવે છે.
• મેન્સિસ માસિકના એક એ જ અગાઉના એક પછીના વિકના સમયને safe પિરિયડ કહે છે.
• આ ટીમ દરમિયાન એબ્યુલેશન થતું નથી તેથી ગર્ભ રહેવાની શક્યતા રહેતી નથી. ફાયદો :
  ચે સ્ત્રીને mc રેગ્યુલર હોય તેના માટે આ મેથડ સારી છે.

ગેરફાયદા :

• સંપૂર્ણ સલામત રીત નથી ફેલિયર rad રંગ છે.
• sexuyal contect થી દૂર રહેવું જ પડે છે.
• જો mc રેગ્યુલર ન હોય તો તેના માટે આ મેથડ યોગ્ય નથી.
• પતિ પત્ની વચ્ચે કો ઓગ્યુલેશન ની જરૂર છે.

B. સર્વાઇકલ મ્યુક્સ મેથડ :

• ઓંગ્યુલેશન ના સમયે સર્વાઇકલ મ્યુક્સ clean અને watry હોય છે.
• જો સ્ત્રીને શીખવવામાં આવે તો તે સહેલાઈ થી તેને ઓળખી શકે છે. અને તેના ત્રણથી ચાર દિવસમાં ઇન્ટર કોર્સ અવોઇડ કરવો જોઈએ.

Coitus interption method :

• આ એક જૂની મેથડ છે. જેમાં Male ઇજેક્યુલેશન દરમિયાન ફેમિલી થી દૂર થઈ જાય છે. તેથી સ્પમ વજાયનામાં દાખલ થતા અટકાવી શકાય છે.
• ઘણા કપલ આ મેથડ સહેલાઈથી અપનાવી શકે અને ઘણાને મુશ્કેલ લાગે છે.
• આ મેથડમાં પ્રેગ્નેન્સી રહેવાનો ડર રહે છે કારણકે ફેલીયર રેડ 20% છે.

Abstinance method : બ્રહ્મચર્ય પાતળું એટલે Sexual retation થી દૂર રહેવું.

2.Chemical method A.farm વજાઈનલ ટેબલેટ:

• દરેક ટેબલેટ 25 પૈસાની કિંમતની હોય છે
• એક અથવા બે ટેબલેટ પાણીમાં પલાળીને ઇન્ટર કોર્સ શરૂ કરતા પહેલા પાંચ મિનિટ વજાઇનામાં ઉડાણમાં મૂકવામાં આવે છે.
• આ ટેબલેટ ફીણ ઉત્પન્ન કરે છે. સ્પમની મુવમેન્ટમાં અવરોધ ઉત્પન્ન કરે છે. ઉપરાંત તેમાં રહેલું કેમિકલ સ્પમને ડિસ્ટ્રોય કરે છે. Exa volapre

ફાયદો : આ સસ્તી અને હાર્મ લેસ છે.

ગેરફાયદા : આનાથી વજાઈનામાં ઇરીટેશન અને બર્નિંગ થાય છે.

B. ક્રીમ એન્ડ જૈલી:

• આ કેમિકલ કોન્ટ્રાસેપ્ટિવ છે.
• તેને સ્પેશિયલ એટલી કટર દ્વારા વજાયનામા ઇન્ટ્રો ડક્ટ કરવામાં આવે છે. અને sexual ઇન્ટર કોર્સ પહેલા તેને બેબી ટેમ્પરેચર અને વજાઇનામાં સ્પીડ થાય છે.
• કેમિકલ action દ્વારક સ્પમ ડિસ્ટ્રોપ થાય છે. અને પ્રેગનેન્સી અટકાવે છે.
• તેના કારણે ઇરીટેશન ( અવરોધ ) અને બર્નિગ એને બળતળાં થાય છે .

3.મિકેનિકલ મેથડ : A. Condom :

• . કોન્ડોમ એ male માટે વપરાય છે.
• તે લેટેક્સ રબબરનું બનેલું હોય છે.
• તે ઈન્ટર કોર્સ પહેલા પેનિસ પર પહેરવામાં આવે છે.
• આનાથી વજાઈનામાં સ્પમ જતા નથી અને પ્રેગનેન્સી અટકાવી શકાય છે.

ફાયદા:

• Use કરવામાં esy છે.
• સહેલાઈથી મળી શકે છે.
• તેની સાઈડ ઈફેક્ટ નથી.
• વેનરલ ડીસીઝ થી રક્ષણ મળે છે.

ગેરફાયદા :

• યુઝ કરતી વખતે ક્યારેક ફાટી જાય અથવા લીક થઈ જાય છે.
• કોન્ડોમ એકવાર યુઝ કર્યા પછી ડિસકાર્ડ કરવું પડે છે.
• સેન્સસન મા અવરોધ આવે છે.

B. ડાયા ફાર્મ :

• તે ઘુમ્મર આકારનો હોય છે.
• રબ્બર નો બનેલો હોય છે.
• તેનો ડાયામીટર 2.4 ઇંચ હોય છે.
• ડાયા ફાર્મ ને ઇન્ટર કોર્સ પહેલા વંજાઈનામા feit કરવામાં આવે છે.
• તેને ઇન્ટર કોર્સ બાદ ઓછામાં ઓછો 6 hour રાખવો જોઈએ
• કોન્ટ્રાસેપ્પટીવ અથવા સીપીયુ ની અંદર પણ લગાવવામાં આવે છે.

ફાયદો: જો પ્રોપર યુઝ કરવામાં આવે તો તે Effective છે.

ગેરફાયદો: ફિમેલને તે ફિટ કરવાની નીડ છે પણ ગામડાની અભણ ફિમેલ માટે મુશ્કેલ છે.

4.IUCD

તેના બે પ્રકાર છે.

1. નોન મેડીકેટેડ
2. મેડીકેટેડ

બંને IUCD પોલિ્ટીથિલિનથી બનેલી હોય છે.

જનરેશન of IUCD:

1.ફર્સ્ટ જનરેશન IUCD: તેમાં leeps loops આવે છે તે ડબલ 2 આકારનું હોય છે.

2.સેકન્ડ જનરેશન-કોપર -ટી -380A:

• કોપર -t તે આધુનિક કોન્ટ્રાસેપ્પટીવ છે.
• તેમા રહેલ મેટાલિક કોપર ધીમે ધીમે ઓગળે છે. તે એન્ટિફરટેઈલ ઇફેક્ટ કરે છે.
• Leep loop કરતા વધારે સારી છે.
• તેનાથી બ્લીડીંગ ઓછું થાય છે.
• Aemale ને તે અનુકૂળ હોવાથી તેને આસાનીથી
• તેની સાઈઝ નાની હોવાથી તેને સહેલાયથી ઇન્સર્ટ કરી શકાય છે.

3.થર્ડ જનરેશન -કોપર -ટી :

• આ પોપટીમાં પ્રોજેક્ટ્રેટ હોમોન આવેલ છે.
• આ હોમોન રિલીઝ થાય છે . અને સર્વાઇકલ મ્યુક્સ અને સ્પમ પર અસર કરે છે.

ફાયદા:

• જો બાળકો વચ્ચે અંતર રાખવા માટે સારી મેથડ છે.
• Sexual contect માં અવરોધ રૂપ નથી.
• તેના ઈનપર્સન માટે હોસ્પિટલ એડમિશન ની નીડ નથી.

5.હોર્મોનલ મેથડ :

1.ઓરલ પીલ્સ :

• કોન્ટ્રાસેપ્પટીવ પિલ્સ ઈનસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેશન હોર્મોની બનેલી હોય છે.

• 1 પીલ ડેઇલી લેવામાં આવે છે.
• Mc પછી પાંચમા દિવસે ચાલુ કરવામાં આવે છે.
• આ પીલ્સ ઓવ્યુલેસન થતું અટકાવે છે.
• જો regular લેવામાં આવે તો 100% ઇફેક્ટિવ છે.

ફાયદા:

• Sexual conteat માં અવરોધક રૂપ નથી.
• જ્યારે પ્રેગ્નન્સી જોઈએ તયારે rills આપવી નહીં.
• જો વધુ પડતી સાઈડ ઈફેક્ટ લાંબો ટાઈમ સુધી રહે તો આપવી નહીં.

ગેરફાયદા : નોઝીયા, વોમીટીંગ, હેડ એક,હેવીનેસ, ઈનબ્રેસ,વેઈટ વધુ

2.ઇન્જેક્શન:

• કે ઇસટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટોનના બનેલા હોય છે.
• આ મેથડના એક ઇન્જેક્શન એક મહિને બીજું બીજા મહિને એમ આપવામાં આવે છે.

6. સર્જીકલ મેથડ :

1.રેગ્યુલેશન મેર્યુઅલ

2.મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગ્નન્સી

• બાર week પહેલા પ્રેગ્નન્સીને ટર્મિનેટ કરવામાં આવે તેને ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગ્નન્સી કહે છે. મેરયુટેશન પિરિયડમાં 6to 14 days માં યુરેટાઇન કનટેઇન ને એસપીરેટ કરવામાં આવે છે. સ્પેશિયલ સીરીઝ નો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.

Paermenent method of family uaning :

1.vasetony method: આ મેલ માટેની પ્રેગ્નન્સી કોન્ટ્રા સેફટીવ સર્જીકલ મેથડ છે. જે વ્યક્તિને બે કે વધારે બાળકો હોય તેને આ સર્જરી કરવામાં આવે છે. આ માઇનર સર્જીકલ ઓપરેશનમાં ડિફરન્સ (સ્પમ ટ્યુબ )vas ડિફરન્સ ને utting કરીને દોરાથી બીડી દે છે. આ મેથડમાં ઓપરેશન જો યોગ્ય રીતે કરવામાં આવે તો 100% ઇફેક્ટિવ છે.

ફાયદા:

• તે simple and sefe opration છે.
• તે long line hespitalezation ની need હોતી નથી.
• Vasectomy બાદ sexual desirle (ઈચ્છા ) ઓછી થતી નથી.

ગેરફાયદા : જો ફ્યુચરમાં બેબી જોતા હોય તો ટ્યુબનું ફરી જોડાણ ન થઈ શકે.

કાળજી (ઓપરેશન બાદ ):

• ઓપરેશન બાદ તે વ્યક્તિને ત્રણ મંથ સુધી બ્રહ્મચર્ય પાળવામાં કહેવામાં આવે છે અથવા કોન્ટ્રાસેપ્ટિવ મેથડનો યુઝ કરવો.
• ઓપરેશન બાદ એક વીક સુધી cycling અને heavy phyucal અને તે area ને clean અને day રાખવો જોઈએ.
• ઓપરેશન 3 mounth આફ્ટર સિમેન્ટ ટેસ્ટ કરાવવું.
• જોspun ફ્રી હોય તો ઓપરેશનસરસેસ્કૃત છે તેની ખાતરી થાય.

2.tubectomy method ( ટ્યૂબલાઈગેશન ): ફીમેલ માટેનું ઓપરેશન છે તેના બંને થેલોપીયન ટ્યુબ ને કટ કરીને તેને દેવામાં આવે છે.

A. એલડો મીનલ મેથડ : હાલમાં એલ્ડોમિનલ મેથડમાં ઇન્સિજન (કાપો )2.523 જેટલો મૂકવામાં આવે છે. જેથી આ ઓપરેશન મીની અથવા માઈક્રો ઓપરેશન કહેવાય છે.

ફાયદા:

• આ 100% ઇફેક્ટિવ મેથડ છે.
• Sexual ઈચ્છામાં ફેટ થતો નથી.
• Mc સાઈકલ પહેલા ની માફક હોય છે.

immunization : immunization એટલે એક પ્રકારની ક્રિયા અથવા પ્રોસેસ કે જેમાં કુત્રિમ રીતે રોગપ્રતિકારક શક્તિ વેક્સિન મારફતે આપવામાં આવે છે. આ પ્રકારના કાર્યક્રમને immunization progaramme કહે છે.

Vaccine : Vaccine એટલે રસી નાશ પામેલા બેક્ટેરિયા અથવા નબળા બનાવેલા જે તે પ્રકારના બેક્ટેરિયા નું દ્રાવણ.

Health record : રેકોર્ડ એટલે કે લેખિત પુરાવો કે જેને અંદર બની ગયેલા બનાવોની નોંધ રાખવામાં આવે છે.

રેકોર્ડ ના હેતુ ઓ :

• રેકોર્ડ તે Pegal ડોક્યુમેન્ટ છે અને કાયદાકીય need માટે તેની ખૂબ જ ઉપયોગીતા છે.
• રેકોર્ડ દ્વારા હેલ્થ કડીશનનો અભ્યાસ કરી શકાય.
• રેકોર્ડ દ્વારા આંકડાકીય માહિતી પણ મળે
• રેકોર્ડ રિસરસ માટે જરૂરી છે. રેકોર્ડને કારણે વારંવાર સાથે ભૂલો ને અટકાવી શકાય.

Princaual for record keeping :

• રેકોર્ડ હંમેશા સાચા અને અપ ટુ ડેટ હોવા જોઈએ.
• રેકોર્ડ હંમેશા તરત જ લખાયેલા હોવા જોઈએ.
• રેકોર્ડ પૂર્તિ માહિતી સર હોવા જોઈએ.
• રેકોર્ડ હંમેશા સાદી ભાષામાં અને સહેલાઈથી સમજી શકાય તેવા હોવા જોઈએ.
• રેકોર્ડ લખતિ પહેલા ડેટ લખવી જોઈએ.
• રેકોર્ડ લખાયા બાદ રેકોર્ડ લખનાર સહી અને અધિકારીની સહી હોવી જોઈએ.
• રેકોર્ડમાં ક્યારેક ચેક શાક ન હોવી જોઈએ.
• રેકોર્ડ સલામત જગ્યાએ રાખવો.
• લેંગથ રેકોર્ડ હંમેશા loac and key મા રાખવો.
• રેકોર્ડ ભેજ ઉધઈ ઇન્ફેક્શનથી બચાવીને રાખવા જોઈએ.

Method of kiping record :

1.folder type record: આ ફોલ્ડર ઘણું પહોળું હોય છે જો કોથળી જેવડું પહોળું રેકોર્ડ હોય છે. જુના વ્યક્તિના દરેક રેકોર્ડ રાખવામાં આવે છે .

Ex. એક ફેમિલી ની દરેક પ્રકારની માહિતી એક ફોલ્ડરમાં રાખી શકાય તેને ફેમિલી ફોલ્ડર રાખી શકાય.

2.file type record: દરેક પેશન્ટને અલગ અલગ file હોય છે file page પર પેશન્ટની ઇન્ફોર્મેશન ટ્રકમાં હોય છે.અને જરૂરી ઇન્વેસ્ટીગેશન રિપોર્ટ કેસ paier માં આપવામાં આવતી ટ્રીટમેન્ટ ડીચાર્જ કાર્ડ વગેરેનું filing કરાય છે.

3.એનવેલોપ type record : એનવેલોપ એટલે કે જેમાં અગત્યના પેપર અને ખાનગી માહિતી બંધ થાય તેવા કવરમાં મુકવામાં આવે છે. દા. ત. AIDS નો રિપોર્ટ

CHC પર બનાવવામાં આવતા રેકોર્ડ ની યાદી :

1. ફેમેલી રેકોર્ડ
2. વિલેજ રેકોર્ડ
3. એન્ટિનેટર રેકોર્ડ
4. મેટરનલ રેકોર્ડ
5. એલિજિબલ કપલ રેકોર્ડ
6. પોસ્ટેનેટલ રેકોર્ડ
7. ચાઈલ્ડ હેલ્થ રેકોર્ડ
8. ઇમયુનાઇસશન રેકોર્ડ
9. ન્યુટ્રીશનલ રેકોર્ડ
10. લેપ્રસી રેકોર્ડ
11. મલેરિયા રેકોર્ડ
12. STD રેકોર્ડ
13. T B રેકોર્ડ
14. સ્પેસિફિક રેકોર્ડ
15. બર્થ એન્ડ દેથ રેકોર્ડ
16. સ્ટોક રજીસ્ટર
17. આઉટડોર પેશન્ટ રજીસ્ટર
18. ઇન્ડોર પેશન્ટ રજીસ્ટર
19. ઓપરેશન રજીસ્ટર
20. મેડિસિન રજીસ્ટર
21. મંથલી ઇન્ટરેસ્ટ બુક અને રજીસ્ટર
22. સ્કૂલ હેલ્થ રજીસ્ટર
23. ડે રિપોર્ટર રજીસ્ટર
24. નાઈટ રિપોર્ટ રજીસ્ટર
25. ડેઇલી ડાયરી
26. એડમિશન રિપોર્ટ
27. એક્સપાઇઝ રિપોર્ટ
28. ડોક્ટર કોલ બુક
29. ડ્યુટી બુક
30. લીલન બુક
31. PPR રેકોર્ડ
32. ઇન્જેક્શન બુક
33. M/c રેકોર્ડ
34. પ્રિજનલ રેકોર્ડ
35. ઇન્વેસ્ટિગેશન રેકોર્ડ
36. ઈસ્ટુમેન્ટ રેકોર્ડ
37. ટ્રાન્સફર રેકોર્ડ
38. ઓવર બુક
39. કોનટલેન બુક
40. ડ્રેસિંગ બુક

Sub center માં ધ્યાનમાં રાખવામાં આવતા રેકોર્ડ ની યાદી :

1. સબ સેન્ટર પોપ્યુલેશન રેકોર્ડ
2. એલિજિબલ કપલ રેકોર્ડ
3. એન્ટિનેટર (સગર્ભા ) રેકોર્ડ
4. પોસ્ટ નેટલ રેકોર્ડ
5. સાઈલ્ડ હેલ્થ રેકોર્ડ
6. એમ યુ નાઇઝેશન રેકોર્ડ
7. ન્યુટ્રેશનલ રેકોર્ડ
8. બર્થ એન્ડ ડેથ રજીસ્ટર
9. ઇન્દોર પેશન્ટ રજીસ્ટર
10. આઉટડોર પેશન્ટ રજીસ્ટર
11. ડીલેવરી રજીસ્ટર
12. નિયોનેટર રેકોર્ડ રજીસ્ટર
13. ઈનફન્ટ રેકોર્ડ રજીસ્ટર
14. ટોલ્ડર રેકોર્ડ રજીસ્ટર
15. પ્રી સ્કૂલ રજીસ્ટર

PHC માં ધ્યાનમાં રાખવામાં આવતા રેકોર્ડ ની યાદી :

1. સબ સેન્ટર પોપ્યુલેશન રેકોર્ડ
2. એલિજિબલ કપલ રેકોર્ડ
3. એન્ટિનેટર રેકોર્ડ
4. પોસ્ટ નેટલ રેકોર્ડ
5. સાઈલ્ડ હેલ્થ રેકોર્ડ
6. ઇમ્યુ નાઈસ જેસન રેકોર્ડ
7. ન્યુટ્રીશનલ રેકોર્ડ
8. બર્થ એન્ડ ડેથ રજીસ્ટર
9. ઇન્ડોર પેશન્ટ રજીસ્ટર
10. આઉટર પેશન્ટ રજીસ્ટર
11. ડીલેવરી રજીસ્ટર
12. ન્યુ નેતલ રેકોર્ડ રજીસ્ટર
13. ઇનફન્ટ રેકોર્ડ રજીસ્ટર
14. ફોલ્ડર રેકોર્ડ રજીસ્ટર
15. પ્રિ કુલર
16. ફેમિલી પ્લાનિંગ
17. કોપર ટી રજીસ્ટર
18. Aral pills રજીસ્ટર
19. એડમિશન રજીસ્ટર
20. મલેરીયા રજીસ્ટર
21. TB રજીસ્ટર
22. લેપ્રસી રજીસ્ટર
23. મેડિસિન રજીસ્ટર
24. એમપી સ્લાઇડ રજીસ્ટર
25. સ્કૂલ હેલ્થ પ્રોગ્રામ રેકોર્ડ
26. MCH રેકોર્ડ

Report : રિપોર્ટ પરથી મેળવેલી માહિતી અને તેનો અહેવાલ પરી અધિકારી આપીએ અથવા મોકલાવીએ તેને રેકોર્ડ કહે છે.

Type of record :

1.aral record: જ્યારે તાત્કાલિક રિપોર્ટ આપવાની જરૂરિયાત થાય ત્યારે મૌખિક રિપોર્ટ આપવામાં આવે છે.

2.return report : જ્યારે વધુ પડતો સંખ્યા સ્ટાફને જાણ કરવાની હોય અથવા તો માહિતી લોંગ ટાઇમ સુધી કે કાયમી સાચવવાની હોય તેમ જ ફ્યુચર ના રિપોર્ટની માહિતી offce થી રેકોર્ડ તરીકે રાખવાની હોય અથવા તો સ્પેશિયલ patient નો રિપોર્ટ હોય આંકડા નો રિપોર્ટ day રિપોર્ટ નાઈટ રિપોર્ટ ડિસ્કસ રિપોર્ટ etc અનેક રિપોર્ટ લેખિત હોય છે.

3.telephoning report: જ્યારે ઇમરજન્સી હોય ત્યારે કામ ચલાવ માહિતી ટેલીફોન દ્વારા આપવામાં આવે છે. આ માહિતી આપવાની હોય તે વ્યક્તિ ક્યાંથી અને કોણ બોલે છે ટેલીફોનમાં મેમ્બરને ટાઈમ વગેરે લખવું જોઈએ.

Urine sugar test :

Meaning : ડાયાબિટીસવાળા પેશન્ટ એન્ટિનેટર મધર કે અન્ય 40 વર્ષ ઉપરના વ્યક્તિ માટે યુરેન સુગર ટેસ્ટ કરવામાં આવે છે.

પ્રોસેસ:

• યુરીનમાં સુગર ની હાજરી જાણવા માટે સુગરનું પ્રમાણ જાણવા માટે
• તાત્કાલિક મેડિકલ સારવાર ની જરૂર હોય તેવી કન્ડિશન જાણવા માટે

આર્ટીકલ્સ :

• Test tube – બેનીડીક સોલ્યુશન લેવા તથા ગરમ કરવા
• Test tube – holder -Test tube પકડવા માટે
• બેની ડક સોલ્યુશન સુગરની હાજરી તથા માત્રા ચેક કરવા
• લિટમસ પેપર -યુરિયન નું રિએક્શન જાણવા
• સ્પિરિટ લેમ્પ- સોલ્યુશન અને યુરિન ને ગરમ કરવા માટે
• કોપર- યુરીન ના ડ્રોપ નાખવા માટે
• માસીસ બોક્સ – સ્પિરિટ લેમ્પ સળગાવવા માટે

પ્રોસિજર :

• વ્યક્તિને તેના પ્રાઇવેટ Parnt ને ક્લીન પાણી થી ક્લીન કરવા જણાવવું.
• PT ને સેમ્પલ બોટલ આપી સુચના આપણી કે શરૂઆતનો થોડો યુરીન જવા દેવો પછી યુરેન સેમ્પલ ને બોટલમાં લેવું
• સેમ્પલ બોટલમાં લઈ તેમાં લીટમસ પેપર નો ટુકડા અંદર દાખલ કરવો અને એક મિનિટ રહેવા દઈ પછી તેનું રિએક્શન ચેક કરવું જો રેડ માંથી બ્લુ કલર થાય તો આલ્કાઇન રિએક્શન અને બ્લુ માંથી રેડ કલર થાય તો એસિડ રિએક્શન
• હવે ટેસ્ટ ટ્યુબમાં 5 ml બેનિડેટ લઈ તેને ગરમ કરો જો કલર ચેન્જ થાય તો સોલ્યુશન ખરાબ છે અને જો સેન્સ ન થાય તો સોલ્યુશન બરાબર છે તે સમજાવવું.
• ડ્રોપરની હેલ્પથી યુરિયનના 8.9 ડ્રોપ ટેસ્ટ ટ્યુબમાં સાઈડ થી નાખવા અને ફરીથી સ્લોલી સ્લોલી ગરમ કરવું.
• હવે ટેસ્ટ ટ્યુબ સ્પીરીટ લેમ્પથી હટાવી ઠંડી આ
• ન્યુ સોલ્યુશન નો કલર ચેન્જ કરો
• રીઝલ્ટ ની નોંધ કરો
• તમામ સાધનો ક્લીન કરી યોગ્ય જગ્યાએ મૂકવા

Note – solution ના color પ્રમાણે result :

Blue – sugar

Green -+ sugar (0.5 %) A- એપીરિયન્સ દેખાવ

Yellow – ++ sugar (1.0 %) p – પલ્સ

Oranga – +++ sugar ( 1.5 %) g – ગ્રાઈમેસ (રીફલેક્ષ)

Dark red – ++++ sugar ( 2.0 % ) a – એક્ટિવિટી (મસલ્સ )
R – રેસ્પીરેશન baby 30 થી 40

Apgar score :

• બાળકના જન્મ બાદ તરત જ Apgar score ની મદદથી બેબી નું અસસેસમેન્ટ કરવામાં આવે છે. જેને Help થી બેબીનું ફિઝિયોલોજીકલ status તથા બહારના વાતાવરણ સાથે બેબી કેટલુ એડજસ્ટ થયું છે તે જાણી શકાય છે.

• જન્મ બાદ તરત જ એક મિનિટમાં તથા પાંચ મિનિટ બાદ Apgar score એસેસમેન્ટ કરવામાં આવે છે.

• જો ઉપરયુક્ત સ્કોર ઉપર મુજબ બેબી નું અસાઇમેન્ટ એક મિનિટના અંતરે Apgar score નીચે જોવા મળે છે તો respiratry ડીસ્ટ્રેસમાં બેબી છે. કેમ કહી શકાય અને તેને રીસ સિટેશન આપવાની જરૂર છે.

• જો પાંચ મિનિટ પછી પણ Apgar score નીચે જોવા મળે તો brain ડેમેજ ના લીધે ન્યુરોલોજિકલ ડેમેજ થયેલું હોઈ શકે.

Score :

• 7-10 month – baby normal છે.
• 4 -6 month – સામાન્ય તકલીફ છે તથા એસફેકીયાની હાજરી છે.
• 0.3 month – સિવિયર ડિસ્ટ્રેસ તથા સિવિયર- અસ્ફેકસિયાની હાજરી
• જો સ્કોર 0 થી 3 કે 4 થી 6 છે. તો તેને તાત્કાલિક રિસસીટેશનની need છે.જો Apgar score સાચે છે તો પછી બેબી નું અસસેસમેન્ટ કરવું.
• બાળકના અસેસમેન્ટ પછી અને જો એમ લાગે કે બાળક સ્ટેબલ છે. સ્ટેશનલ age તથા ન્યુરોલોજીકલ કાર્ય માટે ચેક કરવું.

Collection of blood :

Sample for malaria parasite list :Community માં હોમ વિઝીટ દરમિયાન શંકાસ્પદ તાવ તથા ઠંડીમાં PT ના મલેરીયા ના નિદાન માટે હાથની આંગળીના ટોચે પ્રીક કરીને બ્લડ સેમ્પલ લેવામાં આવે છે. શેની તપાસ કરીને જોવામાં આવે છે કે તેમાં મલેરિયાના પેરાસાઈટ છે નહીં.

સાધનો:

• લાન્સેટ ડિસ્પોઝેબલ નીડલ ( finger માં પ્રીક માટે )
• બે slide (એક માં સેમ્પલ લેવા બીજાની સ્મિયર બનાવવા
• કોટન સ્વોબ ( ફિગર ક્લિપ ક્લીન કરવી )

પ્રોસિજર :

• શંકાસ્પદ નખ અને ઠંડીના PTને ઓળખો
• પ્રોસિઝર ની જાણ કરો
• હેન્ડ વોચ કરી બેગ ટેકનિક ના સિદ્ધાંતો પ્રમાણે જરૂરી સાધનો બહાર કાઢી ક્લીન સપાટી પર ગોઠવવા .
• Fingar ટીપ ને સ્પીરીટ સ્વોબ થી ક્લીન કરો. સ્પિરિટ ઉડી જાય ત્યાં સુધી લગભગ પાંચ સેકન્ડ રાહ જુઓ.
• સ્ટરાઈલ લાન્ચેટ વડે ફિગર ટેપ ના સહેજ પ્રેશર આપી ઝડપથી ઠીક કરો.
• પહેલા બ્લડના ડ્રોપને ક્લીન કરો
• બ્લડને બહાર આવવા દો અને તેને સ્લાઇડ પર બંને છેડે એક ટીપુ લો.
• હવે કોટન સ્વોબ પ્રિક કરેલા ભાગને પ્રેશર આપો જેથી બિલ્ડીંગ અટકી જાય.
• સ્લાઇડ પર સ્મિયર બનાવો (think અને thin )
  Think સ્મિયર ગોળાકાર આકારના આશરે 1 સેમી ડાયામીટરમાં thin સ્મિયર થોડું લાંબુ પણ એકદમ પાતળું સ્થર બનાવી આ માટે બીજી સ્લાઇડ ની મદદ લેવી.
• હવેsilde ને 1 થી 2 minit સુકાવા દો ત્યારબાદ તેને no આપી pt ની તમામ વિગત મલેરિયા રજીસ્ટરમાં નોંધણી
• બધા આર્ટિકલ્સ ક્લીન કરી યોગ્ય મેથડથી નિકાલ કરો
• હેન્ડ વોચ કરો.

યાદ રાખવાના મુદ્દા :

• Think સ્મિયર બનાવવા માટે અન્ય સ્લાઇડના ખૂણાનો યુઝ કરવો તે ગોળાકાર બનાવવું.
• Thin સ્મિયર બનાવવા અન્ય સ્લાઇડની કિનારી નો ઉપયોગ કરવો.
• દરેક સ્લાઇડને યોગ્ય નંબર આપવા અને મલેરિયા રજીસ્ટરમાં નંબર પ્રમાણે pt ની વિગતો ભરવી.

Prosizar :

Sten inhalation :

વ્યાખ્યા: રેસ્પીરેટરી ટ્રેકમાં રહેલું કનજેશન દૂર કરવા ગરમ પાણીના ઉપયોગથી નાશ લેવાની પ્રક્રિયા છે.

Objective ( હેતુઓ ):

• નાકમાં કન્જેશન ઓછું કરવા માટે
• નાક ગળામાં રહેલા સિક્રીશન ન પાતળું બનાવવા જેથી સરળતાથી બહાર કાઢી શકાય.

સાધનો:

• એક તપેલી (પાણી ભરવા માટે)
• પાણી ગરમ કરવા માટે (ગેસ, પ્રાઇમસ, ચૂલો )
• મોટો ટોવેલ અથવા કપડું (માથું કવર કરવા માટે )
• ટીચર બેનજોઇન

પ્રોસિજર :

• Community bag ને ચોખ્ખી સપાટી પર યુઝ પેપર પાથરી તેના પર મૂકો.
• ઘડિયાળ વીંટી બંગડી વગેરે હાથ પરથી દૂર રાખો.
• બેગના આઉટર પેકેટ માંથી સોય અને ચોપડીસ કાઠી ન્યુઝ પેપર પર મૂકો.
• ઘરના સભ્યોની મદદથી હેન્ડ વોશ કરવુ.
• માતા અને બેબી ને સમજી શકે તેમ હોય તો પ્રોસિજર ની જાણ કરો.
• પાણી ભરેલા વાસણને ગરમ થવા માટે મૂકો તે ઊકળે ત્યાં સુધી રાહ જુઓ.
• ત્યારબાદ વાસણને સાવધાનીથી ઉતારી તેમાં ટીચર બેનજોઈન ના 8-10 drop નાખો.
• માતાને કહેવું કે બેબી ને તેના ખોળામાં બેસાડો આ સમયે બાળકના limb માતાના કંટ્રોલમાં હોવા જોઈએ જેથી તે ગરમ પાણીની વાસણને અડી શકે નહીં.
• પાણીના વાસણ અને તથા અને બાળક બંનેને મોટા ટોવેલ થી કવર કરો ( નાનું તંબુ જેવી રચના બનાવો )
• અમુક મિનિટ પછી માતાને કહો કે ટોવેલ દૂર કરે જો આ પહેલા બેબીને Discomport થાય તો પહેલા ટોવેલ દૂર કરવો.
• માતાને બેબીનું તથા પોતાનું મો લુછવામાં મદદ કરવી.
• બેબીની કન્ડિશન નું નિરીક્ષણ કરવું અને જેવું કે તે નાક મારફતે સારી રીતે શ્વાસ લેશે કે નહીં.
• પ્રોસિઝન ની ડાયરીમાં તથા બેબીના હેલ્થ રેકોર્ડમાં નોંધ કરવી ( ખાસ બેબી ને જમાડ્યા પહેલા )

ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દા :

• માતા કે બાળક ગરમ પાણીથી દાઝી ન જાય તે જોવું.
• માતાને ખાસ સલાહ આપે કે બેબી ને તેના ખોળામાં બેસાડી limp પકડી રાખે.
• દિવસમાં બેથી ત્રણ વાર પ્રોસેસર કરવા કહેવું.

Brest self examination :

Brest self examination એક સિમ્પલ પ્રોસિજર છે જેની મદદથી Breast કેમ છો રનુ વહેલા નિદાન કરી શકાય છે.

સમય:

યુવાન બેબી ઓએ માસિક ચક્ર પછી અને મેનોપો પિરિયડ મા પહોંચેલા સ્ત્રી ઓએ દર મહિને એકવાર breast એક્ઝામિનેશન કરવું.

પ્રોસિજર :

• જમીન પર સત્તા સૂઈને જમણા ખંભા નીચે ઓસીકું મૂકવું અને જમણા હાથને માથા નીચે ગોઠવો.
• ડાબા હાથની વચ્ચેની ત્રણ આંગળીના ટેરવાથી જમણાં breast ની તપાસ કરવી જેમાં breastમા નાની ગાંઠ છે. કઠણ ભાગ માટે જોવું
• breastને હળવેથી press કરીને તપાસ કરવી.
• breast તપાસ માટે આંગળીના ટેરવા વડે ગોળાકાર રીતે ઉપર નીચે કે અંદર બહાર વખતે એક જ ટેકનીક વાપરી જેથી દરેક વખતે breast માં કોઈ ફેરફાર આવ્યા હોય તે સારી રીતે જાણી શકાય છે.
• જો આ રીતે ડાબે breast ને જમણા હાથ વડે તપાસો.
• જો તમને કોઈ breast ને ફેરફાર જણાએ જેમકે hand ness tomer વગેરે તો dr. નો સંપર્ક કરવો.

અન્ય methad :

• અમારી સામે બંને breast ખુલ્લી કરીને તેનો ઓબ્ઝર્વેશન કરો.
• જેમાં બંને breast ની નીપલ ની સાઈઝ દેખી શકાય તેથી ગાંઠ વગેરે માટે જોવું.
• હવે આગળ જણાવ્યા મુજબ ફિંગર વડે પાલ્પેશન કરો.ઉભા ઉભા
• હવે નિપલ ને ટચ કરી સહજ સ્ટીમ્યુલેશન આપીને ઉત્તેજિત કરો હવે તેને સહજ દબાવી તેમાંથી કોઈ ચીકિશન ઓકે છે કે કેમ તે જુઓ
• સહજ આંગળની તરફ નમીને બંને breast ને ઓબ્ઝર્વેશન કરો
• હવે આગળ જણાવ્યા પ્રમાણે સૂઈને પાઈલેશન કરો.

Breast care :

• ડીલેવરી બાદ બાળક સારી રીતે સ્તન પણ કરી શકે તે હેતુથી પ્રિનેટલ પિરિયડથી જ Breast care કરવી જોઈએ અને સ્ટ્રીકટ્રેક નીપલ ની યોગ્ય સારવાર કરવી જોઈએ.
• આ ઉપરાંત ડીલેવરી બાદ પણ Breast માં સેપ લાગતું રોકવા તથા સારી રીતે Breast feeling કરાવવા.Breast care જરૂર છે જેમાં નીસેના મુદ્દાઓ સમાવેશ થાય છે.
• ફિડીંગ આપતા પહેલા અને પછી Breast તથા નીપલ ને ક્લીન કરવી.
• બે ફીડિંગ વચ્ચે યોગ્ય સમયગાળો જાળવવો.

Objectives :

• બેબીને સ્તનપાનમાં મુશ્કેલી ન પડે તે માટે
• માતાને comfart આપવા માટે
• નીપલ માં Ulcer થતા અટકાવવા જેથી Breast એબસેશન થાય.

Articals ( સાધનો) :

• એક બાઉલમાં ઠંડુ પાડેલ પાણી
• સ્ટરાઈલ કોટન swab
• ઓલિવ ઓઈલ
• કિડની ટ્રે
• સોપ વોટર

Procedure ( પ્રોસિજર ):

• 2 ફીડીંગ વચ્ચે યોગ્ય સમયગાળો રાખવો
• માતાને સલાહ આપી કે સાબુ પાણીથી Breast ને સારી રીતે ક્લીન કરવા
• Breast feeding આવતા પહેલા અને પછી ચોખ્ખા પાણી અને સ્ટરાઇલ સ્વોબ થી નિપલ સાફ કરવી.
• ફીડિંગ ની વચ્ચે જો ડેડ નીપલ હોય તો ઓલીવ ઓઇલ લગાડ્યા ની સલાહ આપવી યોગ્ય સાઈઝની અને Breast સ્પાટ મળે તેવી બ્રેસલિયર પહેરવાની સલાહ આપવી.

નોંધ:

• સો માતાને ગ્રેટ નિપલ હોય તો તેને નીપલ સીડ ના યુઝ વિશે સમજાવવું.
• ઉપરાંત જે તે Breast માં મિલ્કનો ભરાવો ન થાય તે માટે મેન્યુઅલ એક્સપ્રેશન ઓફ મિલ્ક વિશે સમજાવવુ.
• ક્રેક નિપલ પર ઓલીવ ઓઇલ કે અન્ય કોઈ ક્રીમ લગાડવું
• જો એંગોજમેન્ટ of Breast હોય તો માતાને ફીડિંગ આપવા પહેલા hot water ફોર્મન્ટેશન આપવું અને બે ફીડિંગ વચ્ચે યોગ્ય બ્રેસલિયરથી સપોર્ટ આપવો જો Breastfeeding કરાવ્યા બાદ પણ દૂધનો ભરાવો જોવા મળે તે મેન્યુઅલ એક્સપ્રેશન ઓફ મિલ્કની ટેકનીક શીખવાડવી.

Eye wash

આંખમાંથી આવતા ડીચાર્જને દૂર કરવા અથવા તો ઇન્ફેકટીવ મટીરીયલ દૂર કરવા આઈ વોશ આપવામાં આવે છે.

Objective :

• આંખમાંથી વધારાનો ડિસ્ચાર્જ દૂર કરવા
• કોઈ કેમિકલ કે અન્ય Foren body દૂર કરવા
• ઈમ્પ્લાઇમેશન કે કનજેકશન દૂર કરવા
• કેમ્પમાં કોઈ ઓપરેટિવ પ્રોસિજર કરતાં પહેલાં.

Articals ( સાધનો) :

• બાઉલ – કોટન swab
• ફોરસેપ – towel, મેકીન ટોશ
• કિડની ટ્રે – સ્ટ્રાઇલ આઇપેડ
• હેન્ડ વોશિંગ ના સાધનો

પ્રોસિજર :

• પેશન્ટને પ્રોસિજર વિશે અને તેના રિઝલ્ટ વિશે જાણ કરો
• રનીંગ વોટરપાર્ક સાબુથી હાથ જુઓ અને તેને એરડ્રાય થવા દો
• બધા આર્ટીકલ્સ ને તૈયાર કરી પેશન્ટ પાસે રાખવા
• પેકિંગ ટોસ ટોવેલ ને પેશન્ટના માથા નીચે પાથરવા જેથી પેશન્ટના કપડા તથા બેડ ને બગડતી અટકાવી શકાય.
• ચેપી આંખને પહેલા ક્લીન કરવી જેમાં અંદરની બાજુથી બહારની તરફથી દિશામાં ક્લિન કરવી
• આ માટે કોટન સવોબને નોર્મલ સ્લાઈડમાં પલાળીને તેનો ઉપયોગ કરવો અને દરેક સ્ટોક વખતે અલગ સ્લોબનો ઉપયોગ કરવો.
• જરૂરી ટીપા નાખવા કે આઈ ઓઇનમેન્ટ લગાવવું.
• પેશન્ટને આરામદાયક પોઝિશન આપવી
• તમામ આર્ટિકલ્સ ક્લીન કરી ઓઇલ કરી હાથ કરી બેગમાં મુકવા
• પ્રોસિજર ની નોંધ કરવી અને જરૂરી હોય તો flooplup માટે પ્લાનિંગ કરવું.

1. કંટીન્યુ એજ્યુકેશન : કોઈપણ હેલ્થ વર્કર જ્યારે ફરજ પર હોય ત્યારે તેને ફરજકાળ દરમિયાન પોતાના સ્કીલ અને નોલેજ નો વધારો કરવા માટે કોઈ નવો કોર્સ અથવા તો ટ્રેનિંગ પ્રોગ્રામમાં ભાગ લેશે તેને કંટીન્યુ એજ્યુકેશન કહે છે. ટૂંકમાં સાલુ ફરજે નોલેજ અને સ્કીલ વધારવા માટે કરવામાં આવતા સર્ટિફિકેટ ડિપ્લોમા કે અન્ય કોર્સને કંટીન્યુ એજ્યુકેશન કહે છે.

ફાયદાઓ :

• હેલ્થ વર્કરના નોલેજ અને સ્કીલમાં વધારો થાય છે.
• આગળ પ્રમોશનની તકો મળે છે.
• નવા નવા રિસર્ચ તથા નવા શોધખોળો ની જાણકારી મળે છે.
• પોતાની સ્કીલમાં વધારો થાય છે.
• લોકોને વધુ સારી સેવા પૂરી પાડી શકે છે.

સ્ટેટ નર્સિંગ કાઉન્સિલના કાર્ય :

• સ્ટેટ નર્સિંગ કાઉન્સિલ સમગ્ર રાજ્યમાં નર્સિંગ એજ્યુકેશન સિસ્ટમ ઉપર નિયંત્રણ ધરાવે છે.
• રાજ્યમાં ચાલતી તમામ નર્સિંગ સ્કૂલને તપાસવા મંજૂરી આપે છે.
• માન્યતા પ્રાપ્ત કોર્સ પૂરો કર્યા બાદ બહાર પડતાં નર્સિંગ સ્ટાફ નું રજીસ્ટ્રેશન કરે છે.
• નર્સિંગ કાઉન્સિલ દરેક સ્ટાફને અલગથી રજીસ્ટ્રેશન નંબર આપે છે.
• ANM અને GNM કોસ થી ફાઈનલ પરીક્ષા કાઉન્સિલ હસ્તક હોય છે.

વસ્તી વિસ્ફોટ થી ઉદ્ભવતી સમસ્યા :

• વસ્તી વિસ્ફોટ થી નીચે મુજબની સમસ્યા ઉદભવે છે.
• વધુ વસ્તીના કારણે લોકોને રહેવા માટે પૂરતી જગ્યા મળતી નથી.
• જીવન જરૂરી વસ્તુઓ જેમ કે ખોરાક પાણી રહેટાણે શિક્ષણ આરોગ્ય વગેરે સેવાઓ પૂરતી મળતી નથી.
• બેરોજગારી વધે છે.
• આના લીધે સમાજમાં ક્રાઈમ રેટ ગુનાઓ અને અપરાધો વધે છે.
• લોકોના આરોગ્યનું સ્થર નીચું જાય છે.
• ઝૂંપડ પટ્ટીઓની સંખ્યાઓ વધે છે જેના લીધે વિવિધ આરોગ્યની સમસ્યાઓ ઉદભવે છે.
• ઔદ્યોગિક કરણ અને શહેરીકરણ નું પ્રમાણ વધે છે.
• દરેક લોકોને પૂરતી સુવિધાઓ મળી શકતી નથી.

લર્નિંગ એટલે શું : લર્નિંગ એટલે જે શિક્ષણના લીધે નોલેજ અને સ્કેલમાં વધારો થાય છે. અને બિહેવિયર માં પેરમેન્ટ ચેન્જ આવે છે. તેને લર્નિંગ કહે છે.

Family health care ના હેતુઓ :

• ફેમિલી તમામ સભ્યોને આરોગ્ય ની જરૂરિયાતો જાણવા માટે અને તેને પૂરી કરવા માટે
• ફેમિલી ની જરૂરિયાતો જાણીને પ્રાયોગિક પ્રમાણે care આપવામાં
• ફેમેલીમાં રહેલી મધર અને બેબી ને વિશિષ્ટ કાળજે લેવા માટે
• ફેમિલીને આરોગ્યની આદતો સુધારવા માટે
• જરૂરી હેલ્થ એજ્યુકેશન આપવા તથા સરકારી યોજનાઓનો લાભ આપવા માટે
• કમ્યુનને કેબલ ડીસીઝના પ્રિવેન્શન અને કંટ્રોલ માટે ફેમિલી હેલ્થ કેર આપવામાં આવે છે.

CNA ના હેતુઓ :

• લોકોને જરૂરિયાતોને આકારનણી કરવા માટે
• લોકોને જરૂરિયાતો માટે પ્રાથમિકતા નિશ્ચિત કરવા માટે
• જોખમી લોકોની ઓળખ માટે
• જરૂરિયાત મુજબ સેવાઓ પ્લાન માટે કાર્ય આયોજન તથા તેના માટે જરૂરી સાધન સામગ્રીના વ્યવસ્થાપન માટે
• જરૂરી હેલ્થ કેર આપવા માટે વર્ક પ્લાન બનાવવા માટે

પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્રનું ઓર્ગેનાઇઝેશન નું ચાર્ટ :

• Mo
• BCF
• ફાર્મા સીસ્ટ
• કલકી

કમિટી:

• ભારે કમિટી – 1946
• મુદાલયર કમિટી – 1962
• ચઢા કમિટી – 1963
• મુખર્જી કમિટી – 1965
• કરતારસિંહ કમિટી – 1973

1.ભારે કમિટી :

• ભારત સરકારે 1943 માં સર્વ મેરીફ ભારે ના ઘડપણ હેઠળ આ કમિટીની સ્થાપના કરી જેનો હેતુ સ્વાસ્થ્ય સેવાઓ સ્થાપના કરવો તથા વિકાસ કરવો તે હતી આ કમિટીને નીચે મુજબના સૂચનો કર્યા.
• 10 થી 20,000 ની વસ્તી 75 બેડ ની હોસ્પિટલ ખોલવી.
• બીજા સ્તર પર જિલ્લા કક્ષાએ 350 થી 25000 ની હોસ્પિટલ બનાવવી.
• સ્થાય શિક્ષાનો પ્રચાર કરવો.

2.મુદ્દાલીયર કમિટી :

• 1946 ના ડો.એ. એલ. મુદ્દા લઈને ચેરમેન હેઠળ આ કમિટી બનાવી જેના સૂચનો નીચે મુજબ છે.
• જિલ્લા હોસ્પિટલ નો વિકાસ કરવો.
• ₹40,000 ની વસ્તીએ PHC બનાવવી.
• કોમ્યુનિટી હેલ્થ નર્સ લેડી હેલ્થ વિઝીટ ANM ની સંખ્યા વધારવી .
• માતૃબાળ કલ્યાણ સેવાઓનું મૂલ્યાંકન વધારવુ.
• સ્વાસ્થ્ય શિક્ષા સ્વાસ્થ્ય સંગઠનનું વિકાસ કરવું

3.ચઢા કમિટી:

• 1963 ડો.એમ.એસ. ચઢાના ચેરમેન દરે આ કમિટી બનાવી તેના સૂક્ષ્મ નીચે મુજબ છે.
• 10000 ની વસ્તી PHC બનાવવવી
• સબ સેન્ટર પર ANM ને નિયતિ આપવી
• ઘરેલુ સ્વાસ્થ્ય સેવાઓ બનાવી

4.મુખર્જી કમિટી :

• 1960 માં સ્ત્રી મુખર્જીના ચેરમેન દરે આ કમિટી સ્થાપી તેના ચુસનો નીચે મુજબ છે.
• 10000 ની વસ્તી પર હેલ્થ વર્કરને નિમણૂક કરવી તથા તેના પર સુપરવાઇઝર ની નિમણૂક કરવી.
• એક લેડી હેલ્થ વિઝીટ ચાર્ટ ANM ના કાર્ય નું નિરીક્ષણ કરશે.
• જિલ્લા કક્ષાએ નર્સિંગ સુપરવાઇઝર ની નિમણૂક કરવી.
• કુટુંબ નિયોજન માટે અલગથી સ્ટાફની નિમણૂક કરવી.

સોશિયલ સિક્યુરિટી:

સોશિયલ સિક્યુરિટી એટલે સામાજિક સુરક્ષા એટલે કે શારીરિક આર્થિક માનસિક કે સામાજિક રીતે પછાત વ્યક્તિને સમાજ તથા સરકાર તરફથી લઘુતમ જીવન ધોરણ જળવાઈ આ માટે અમુક લાભો આપવામાં આવે તેને સોશિયલ સિક્યુરિટી કહે છે.

સોશિયલ સિક્યુરિટી હેઠળ મળતા લાભો :

• વિકલાંગતા ના લાભો
• માનસિક અસ્થિર લોકોને મળતા લાભો
• Bpl હેઠળ જીવતા લોકોને મળતા લાભો
• આ તમામ વ્યક્તિ માટે અલગ અલગ પ્રકારની સરકારી સહાય યોજનાઓ

Home visit

Health education

. પૂરક પોષણ – વિનિંગ ડાયેટ
. એનેમિયા વિશે
. સગર્ભાવસ્થા નો ડાયટ
. પર્સનલ હાયજીન
. Mc નું હાઈજીન
. બેલેન્સ ડાયટ
. ઇમયુનાઇસેશન
. ફેમિલી પ્લાનિંગ
. એકસીડન્ટ પ્રિવેન્ચન
. ગંદા પાણીનો નિકાલ
. મલેરિયાનો અટકાવ
. ડાયરિયા નો અટકાવ અને ડાયરિયા દરમિયાન કાળજી.
બાળકોમાં દાંત ની કાળજી
. breast feeling
. breast ની કેર ડીલેવરી પછી
. hiv તથા અન્ય CD ડીસીઝ
. tb નો અટકાવ
. પોસ્ટ નેટલ પિરિયડ દરમિયાન સ્તનની સંભાળ
. સર્પદશ નો અટકાવ અને પ્રાથમિક સારવાર
. sanitation
. પાણીનું શુદ્ધિકરણ

Sub-phc prinary health care nursing
Ndrt (national disastor ritief pound )(porce)
( નેશનલ ડિઝાસ્ટર રીલીફ હેડ ફોર્સ )

• Dsaster nursing :
• ડિસ્ટર અચાનક આવી પડતી આકૃતિ છે. કે જે લોકોના આરોગ્યને ખતરા રૂપ હોઈ શકે છે. આ મુસીબતની ઘણુ નુકસાન થાય છે. અને આ પરિસ્થિતિમાં અશરગ્રસ્ત લોકોને immi diatty and emorgenty સારવાર આપવાની જરૂર પડતી શકે છે.

• ડિસ્ટર એક (ઇમર્જન્સી ) પરિસ્થિતિ તે જેમાં આરોગ્ય ક્ષેત્રે એકલું જ કામ કરી શકતું નથી પરંતુ local community ડીસ્ટર ની પરિસ્થિતિમાં હેલ્પ કરે છે.

• Who અનુસાર disaster એટલે કે એવી કોઈ પણ આકૃતિ કેબનાવ જેનાથી આર્થિક નુકસાન થાય સંપતિ નો નાશ થાય માનવ જીવનને આની પહોંચે આરોગ્યનું સ્તર બગડે અને આ પરિસ્થિતિને પહોંચી વળવા બહારની હેલ્પ જરૂર પડે છે તેને ડિસ્ટર્ કહે છે.

ડિસ્ટર ના પ્રકાર : ડિસ્ટર ના મુખ્યત્વે 2 type ના હોય છે.

1. Nutral ( કુદરતી)
2. માનવ સર્જિત

1.કુદરતી ડિઝાસ્ટર:
– ભૂકમ
– પુર
– દુષ્કાળ
– જ્વાળામુખી
– વાવાઝોડું
– સાયકલોન
– community table desease નો હેપી ડેમિક

2.માનવ સર્જિત ડિઝાસ્ટર :

• યુદ્ધ કેમિકલ કે nuctiar વોર
• રોડ અકસ્માત
• મોટી ઇમારતો પડી જવી
• આગ લાગવી
• પ્રદૂષણ
• આંતકવાદી હુમલા

ભારતમાં ડિસ્ટર મેનેજમેન્ટ ક્ષેત્રનું ઓર્ગેનાઈઝેશન :

ભારતના ડિસ્ટરના સમયમાં લોકોનો તાત્કાલિક સહાર પૂરી પાડવા માટે નીચે મુજબની વ્યવસ્થા ગોઠવેલી છે.

1. રાષ્ટ્રીય કક્ષાનું આયોજન :
   કેન્દ્ર સરકારની ટીમ રાજ્ય સરકારે અલગ અલગ લે ઓલે મદદ પોહચાડે છે જેમાં કેબિનેટ સેક્રેટરી તથા મોડલ ઓફિસની હેઠળ આ ટીમ કામ કરે છે.
2. રાજ્યકક્ષાનું આયોજન :
   આકૃતિને પહોંચી વળવાની પહેલી જવાબદારી રાજ્ય સરકારની છે. જેમાં રાજ્યકક્ષાએ આપતી વ્યવસ્થાપન મંડળની રચના કરેલ છે. સાથે જ જિલ્લા કક્ષાએ કલેકટરના હેઠળ વિવિધ ageney કામ કરે છે.
3. Community level helpar : આપતીના સમયમાં firstty help લોકોએ લોકોની કરાવવાની હોય છે. આ હેલ્પ નો cih કહે છે. આ ઉપરાંત અન્ય ઘણી સંસ્થાઓ ડીસ્ટરના સમયમાં હેલ્પ કરે છે.

મિસ્ટર દરમિયાન nurse role :

Icn એ તમામ નર્સને ડિસ્ટર્બ પહેલા ડિસ્ટર્બ દરમિયાન અને ડસ્ટર પછી એક્ટિવ રીતે ભાગ લેવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે.

ડિસ્ટર માટેની પૂર્વ તૈયારી (prevention and motivetion )

નર્સ તરીકે ડિસ્ટર ના પ્રીવેન્શન મોટીવેશન માટે નર્જની મુજબના પગલાં લેવા જોઈએ.

• જે તે વિસ્તારમાં ડિસ્ટર આવી શકે છે. ત્યાંના લોકોમાં તેના વિશે જાગૃતિ આપવી
• ડિસ્ટર દરમિયાન કે પછી કેવા પ્રકારના રોગો તથા સોશિયલ બિહેવિયર
• જોવા મળી શકે છે તેની માહિતી આપવી.
• ડિસ્ટર દરમિયાન લોકોની શારીરિક માનસિક હેલ્થને લગતી તથા સોશિયલ ઇકોનોમિક જરૂરિયાત જાણવી.
• posible આપો તો અને તેના ભાઈ સ્થાનો જાણીને સંસ્થાઓ તથા સરકારી કક્ષાએ યોગ્ય તૈયાર કરાવી.
• ડિસ્ટર માટે plan માં planing દરમિયાન અને ઈમટલીમેન્ટેસન દરમિયાન એક્ટિવિટીમાં ભાગ લેવો
• સરકારી કક્ષાએ ડીસ્ટર ને લગતી પોલીસી અને પોશીજરમાં ભાગ લેવો.

ડીસ્ટર મેનેજમેન્ટમાં કોમ્યુનિટી હેલ્થ નર્સનો રોલ :
Chn ડિસ્ટર દરમિયાન લેવલ કામ કરવાનું હોય છે.

1. ડિઝાસ્ટર પ્રીપેરનેસ
2. ડિઝાસ્ટ રિસપોન્સ
3. ડિઝાસ્ટર રિકવરી

1.ડિઝાસ્ટર પ્રિપેરનેસ:

• Chn જે જગ્યાએ કામ કરે તે એરિયા વિશે સંપૂર્ણ માહિતી મેળવી ડિઝાસ્ટર ને લગતા એજ્યુકેશન પ્રોગ્રામનું આયોજન કરશે તથા સમયયાતરે મોક ડ્રીલ નું આયોજન કરશે.Chn નર્સ જોબની લોકોના ગ્રુપને ઓળખશે અને તેના માટે સ્પેશિયલ પ્લાન બનાવશે છે. તથા જરૂરી સાધન સામગ્રી કે જે ઇમર્જન્સીમાં જરૂર પડશે તેથી વ્યવસ્થા કરશે.

• Community ના alrepys તે લોકોનું સેફ્ટી વાતાવરણ કઈ રીતે પૂરી પાડી શકાય છે. તે વિશેની જાણકારી આપશે તથા ડિસ્ટર દરમિયાન કઈ કઈ વસ્તુથી નુકસાન થાય છે. તેની માહિતી પણ આપે છે.

• Chn ને એ બાબતની જાણકારી હોવી જોઈએ કે ડિસ્ટર દરમિયાન ક્યાં ક્યાં વ્યક્તિઓ મદદરૂપ થઈ શકે તેમ છે. તથા સાધન સામગ્રી ક્યાંથી મળી શકે તેમ છે.

• Chn નર્સ red (ross, આર્મી, તથા એમ્બ્યુલન્સ સેવા આપવી સંસ્થાઓ સાથે પહેલીથી જ સંપર્ક જાળવી શકે છે.

• 2. ડિજાસ્ટર રિસપોન્સ :
• સામાન્ય રીતે ડિઝાસ્ટર દરમિયાન નો રિસપોન્સ જે તે નર્સના અનુભવો community ને પોતાની પૂર્વ તૈયારી અને સ્પેશિયલ ટ્રેનિંગ ઉપર આધારિત રહે છે.
• ડિઝાસ્ટર દરમિયાન બચાવ દળના લોકો આવે કે તરત જ ટ્રાયેજ નો પ્લાન અમલમાં મૂકવામાં આવે છે.
• Chn નર્સ રાહત કાર્ય ના મેનેજરને સાચી હકીકત જણાવે છે. અને પૂર્તિ માહિતી આપે છે.જેથી તાત્કાલિક બચાવ કાર્ય અને સહાય પહોંચી શકે આ માહિતીમાં જે તે વિસ્તારની માહિતી જોગણી પરિબળો, લોકની લોકો, મદદ કરતા articals ની માહિતી તથા કયા પ્રકારની આરોગ્ય સેવાઓ પ્રાપ્ત છે.તેની માહિતી આપે છે.
• Chn નર્સ અસરગ્રસ્ત લોકોની ગૃહ મુલાકાત લઈને જરૂરી સારવાર અને સલાહ સૂચન કરે છે.

3.ડિઝાસ્ટર રિકવરી :

• રિકવરી ના પિરિયડમાં સૌથી મોટું અવરોધ પરિબળ કલીનીગ હોય છે. સાથે સાથે લોકોની ડીઝીટલ અને સાયકોલોજીકલ પ્રોબ્લેમ થયેલા હોય છે. આ ઉપરાંત હજુ પણ આફત આવી શકવાની સંભાવના તથા પીવાનું પાણી ખોરાકની અસર અપૂરતું હાઈજિન etc ધ્યાનમાં લેવા જોઈએ.
• જરૂર પડયે જોખમી લોકોને સલામત સ્થળે ખસેડવાની જરૂર પડી શકે છે.

• Nurse એ પોતાના વિસ્તારમાં cd ( કોમ્યુની કેબલ ડીસીઝ) ન ફેલાય તે માટે યોગ્ય પગલાં લેવા જરૂરિયાત મંદ લોકોને રીફર કરવા, અસરગ્રસ્ત લોકોની હોમ વિઝીટ કરી તથા જોખમી વસ્તુથી દૂર રહેવા સમજાવવું.

• ખાસ કરીને માણલેક પશુઓની ડેટ બોડીને યોગ્ય નિકલ થાય તેવા પ્રયત્ન કરવા.

ડીસ્ટર ની કોમ્યુનિટી પર થતી અસરો :

• કોમેડીમાં રહેતા લોકો ડિસ્ટરને લીધે શારીરિક અને માનસિક એમ બંને રીતે અસર પામે છે. આ અસરોના આધારે જે તે ડિઝાસ્ટર નો પ્રકાર તેની તીવ્રના અને લોકેશન પર આધાર રાખે છે.

• માનસિક રીતે થયેલી અસર દૂર થતાં ઘણીવાર લાગે છે દરેક લોકો ડીઝલનો સામનો પોતાની એ જ, સંસ્કૃતિ, હેલ્થનું સ્ટેટસ અને સપોર્ટ સિસ્ટમ નો આધારિત છે.

• અસરગ્રસ્ત લોકો પોતાની અંગત વસ્તુઓ, અંગત માણસો, ઘરવખરી, માલ સામાન ete કોઈ બેસે છે. આજથી તેઓને જરૂરી મદદ વિશેની માહિતી પૂરી પાડી જોઈએ.

• શારીરિક તકલીફો જેમકે હાથ પગની ઈજા પેટના રોગો etc કોમન છે.

• બાળકોમાં disaster ના લીધે આક્રમક વૃત્તિ, ડરપોકવૃત્તિ, ખૂબ રડવું સ્કૂલના પ્રોબ્લેમ, કોન્સન્ટશન પ્રોબ્લેમ, થબ સકિંગ, બેડ વેટિંગ વગેરે તકલીફ જોવા મળે છે.

• એડલ્ટ વ્યક્તિઓમાં ગુસ્સો, ભય તથા પોપટી કે અંગત માણસ ખોવાનું દુઃખ તથા ઈમોશનલ રિએક્શન અન્ય ઉપર બ્લેમિંગ કરવું, વગેરે જેવી તકલીફો જોવા મળે છે.

In -injection આપતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દાઓ :

• પેશન્ટની એજ અને શારીરિક સ્થિતિ ધ્યાનમાં રાખીને in inj આપવું
• ઇન્જેક્શન આપતા પહેલા sr તપાસવા
• ડેલ્ટોડ મસલ્સના 1 ml થી વધારે inj આપવું નહીં.
• in inj આપતી વખતે નીડલનો angal 90° રાખવો
• સ્નાયુમાં નીડલ દાખલ કર્યા બાદ withdraw કરીને ચેક કરવું કે તે blood વેસલ્સમ તો નથી ને.
• ગ્લુટીયલ મસલ્સમાં in inj આપતી વખતે સાયડીક નર્વને ઈજા થાય તેવું ધ્યાન રાખવું
• ઈન્ફન્ટ મા always in inj આપવા
• વાસ્ટર લેટ્રીરીસ મસલ્સ નો યુઝ કરો.
• સમગ્ર inj પ્રોસિજર દરમિયાન સ્ટરાઈલ ટેકનિક જાળવવી.

Ayush :

A. આયુર્વેદ
Y. યોગા
U. યુનાની
S. સિદ્રા
H. હોમિયોપેથિક

• ભારત સરકારે ભારતની પ્રાચીન તબીબી શાખાઓ તમવય કરીને એક વિભાગની સ્થાપના કરેલ છે. તેને ayush ડિપાર્ટમેન્ટ કહે છે. આ ડિપાર્ટમેન્ટ ભારતમાં ભારતની પ્રાચીન તબીબી શાખાઓમાં પ્રચાર કરે છે. અને તેને લગતી ઘણી બધી પ્રવૃત્તિ કરે છે.

• ભારતમાં લોકો પરંપરાગત તબીબી વિજ્ઞાનમાં પાછા ફરે તે માટે પ્રયત્ન કરે છે. આજ મંત્રાલયમાં સહયોગી હાલમાં જ 21 june ને વિશ્વ યોગ દિવસ તરીકે માન્યતા મળેલી છે. આ વિભાગ ટ્રીટમેન્ટ થતા એજ્યુકેશન પ્રવૃત્તિ પણ કરીને વિવિધ college અને school ખોલે છે. સાથે જ રિસર્સ પણ કામ કરે છે.

• Nrhm programme હેઠળ phc, chc,પર ayush doctors ને mo તરીકેની નિમણૂક આપવામાં આવી છે.

Role and function of asha :

1. Asha:

A. એફિડીટેડ
S. સોશિયલ
H. હેલ્થ
A. એક્ટિવિટી

2. Aww- આંગણવાડી વર્કર અથવા કાર્યકર
3. દાયણ sba- સ્કીલ બર્થડે અટેન્ડન્સ

• Rch ફેજ પૂરો થયો ત્યારબાદ હાલમાં rch ફેજ 2005 થી 2012 ચાલી રહે છે. Nrhm એટલે નેશનલ રૂલર હેલ્થ મશીન રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ આરોગ્ય સંસ્થાએ અસરકારક આયોજનની સેવાઓ ગામડાઓમાં અને સમગ્ર દેશમાં પહોંચાડવાનું નક્કી કરેલ છે.

• Nrhm નો મુખ્ય ઉદ્દેશ એ છે કે રાજ્યોના લોકોનું આરોગ્યનું સ્તર નબળું છે અથવા તો આરોગ્યનો ઢાંચો નબળો છે.

• આ સંસ્થા દ્વારા સરકાર લોકોના આરોગ્ય પાછળનો ખર્ચ 0.9% છે તે વધારીને 2 થી 3% કરવા માંગે છે. તથા આરોગ્યના માળખાને સુધારવા માંગે છે.

• રાષ્ટ્રીય સામાન્ય ન્યૂનતમ કાર્યક્રમ નેશનલ ફોર્મલ મિનિમમ પ્રોગ્રામ હેઠળ નીતિઓ ઘડવી, પૈસાની અસરકારક રીતે ફાળવણી કરવી તથા આરોગ્ય નું માળખું સુધારવૂં અને આરોગ્યની સેવાઓ સુધારવી.

તેનો ચાવીરૂપ ભાગ એ છે કે નીચે પ્રમાણેની કામગીરી કરવામાં આવે છે :

• દરેક ગામમાં સ્ત્રી આરોગ્ય જુબેસકાર આપવામાં આપવા
• પંચાયત આરોગ્ય અને સ્વચ્છતા કમિટી દ્વારા ગામ આરોગ્ય પ્લાન બનાવો
• ગામડાઓમાં દવાખાનાની સેવાઓ ચાલુ રહે છે.તેને અસરકારક બનાવી.
• આરોગ્યના માળખાને ભારતીય લોક આરોગ્યના ધોરણે પ્રમાણે લોકો દ્વારા અમર્યાદિત અને લોકોનો દ્વારા ચાલતું રાજ લોકશાહી જેવું દરેકની પોતાની જવાબદારી.
• સર્વગી આરોગ્ય અને કુટુંબ કલ્યાણ કાર્યક્રમ
• ફંડનો મહત્તમ યૂઝ કરવો
• પાયાની આરોગ્ય સેવાઓ મજબૂત બનાવી
• લોકોની સામાન્ય આરોગ્ય માન્યતાઓને પહોંચી વળવા તથા આયુષ નો લોકોના આરોગ્ય માટે ઉપયોગ કરવો દા ત ઓરી નીકળ્યો હોય તો ઘરે લીમડો બાંધે ને ઓળખ કહેવાય છે. તારી માન્યતા છે. તેવી જ રીતે કોટી માન્યતા દૂર કરવી.
• ઘર બધું ઉપચારો જેવા કે તુલસી, અડૂસી, મધ,ત્રિફૂલા વગેરેનો યુઝ કહેવુ
• યોગા, પ્રાણાયામ, આસન, કસરત, તથા ખોરાક વિશે માહિતી આપવી જેથી રીટાયર સિસ્ટમ જે કેન્દ્ર રાજ્ય અને જિલ્લા લેવલે છે તેનું વધુ વિકેન્દ્રીકરણ તેને લેવલે પહોંચે તેના મુખ્ય હેતુ ફક્ત આરોગ્ય જ નહીં પરંતુ સમગ્ર આરોગ્ય સર્વોગી આરોગ્ય જળવાઈ તેમાં રહેલો છે.
• સ્વચ્છતા અને ચોખ્ખાઈ
• પોષણ
• સલામતીઓનું પાણી જિલ્લા આરોગ્ય યોજના દ્વારા પૂરું પાડ્યું
• વાતાવરણીય સ્વચ્છતા
• રોગોનો અભાવ
• જેથી ગામનો દરેક નાગરિક જે બાળક હોય યુવાન હોય કે વૃદ્ધ કોઈ સ્ત્રી હોય કે પુરુષ હોય કે તવંગર હોય તે પણ આરોગ્યની સેવાઓ મેળવી શકે છે.

ગ્રામ્ય કક્ષાએ આરોગ્ય માટે કાર્યકર્તા ઓનો સમૂહ :

• FHW
• MHW
• AWW
• હેલ્પર ઓર તેડાગર
• TBA or SBAદાયણ
• ગ્રામ પંચાયતની સ્ત્રી સભ્ય
• mss ના સભ્ય( મહિલા સ્વાસ્થ્ય સંઘ )
• લિંગ કપલ
• ગ્રામ મિત્ર
• asha worker
• મેલેરીયા લીંક પર્સન ઉપરોક્ત બધા જ કાર્યકરોએ લોકોનું આરોગ્ય સારું રહે તથા Fhw તેની કામગીરી સારી રીતે કરીશ તો કે તે માટે મદદ કરવા ની છે. જેથી ગામના લોકોનું આરોગ્ય સુધારી શકાય અને જીવન સૌલીમાં આરોગ્યની સારી ટેવો પડાવી શકાય.

આશા કાર્યકર અથવા વર્કર :

આશાએ ગ્રામ્ય લેવલે લોકોના આરોગ્ય સુધારા માટે કાર્ય કરતી એક વ્યક્તિ છે જે ગામની જ હોય છે અને લોકોને માંદગીમાં રોગ થતો હોય ત્યારે તથા માતા પિતા અને બાળકની કાળજી લેવાની હોય ત્યારે FHW અને લાભાર્થી વચ્ચે કડીરૂપ એટલે કે પુલ તરીકેનું કાર્ય કરે છે.

આસાની આઠ ફરજો :

1. ગ્રામ્ય લોકોને જાણો
2. ગ્રામ્ય આરોગ્ય યોજનામાં ભાગ લેવો અને મદદ કરવી
3. વિચાર વિનિમય દ્વારા આરોગ્ય વર્તણુક માં ફેરફાર કરાવો
4. આંગણવાડી કાર્યકર તાલીમ પામેલ Fhw અને યુવા કાર્યકર સાથે જોડાણ રાખી તેમને લોકોના આરોગ્ય સુધારા માટે હેલ્પ કરવી
5. સંપરામર્સ કરવો
6. દર્દીઓને દવા ખાને મોકલવા
7. પ્રાથમિક તબીબી સેવાઓમાં પ્રાથમિક સારવાર આપવી 8. ઘરગથ્થુ ઉપચાર બતાવવા છતાં ના માટે તો રિફર કરવા ગંભીર માંદગી ઓળખી તાત્કાલિક રિફર કરવા અમુક દવાઓનો જથ્થો તમારી પાસે રાખો એમ ડેપો HOLDER તરીકેનું કામ કરું તથા તેમ જે કામગીરી કરી છે તે કામગીરીની નોંધ રાખવી અને અહેવાલ રાખવો.

ફંકશન ઓફ આશા વર્કર :

• આશા ની કામગીરી પરિચય ભૂમિકા જન્મ અને મૃત્યુ ની દવાખાને જાણ કરવી રોગચાળાની નોંધણી કરાવી દવાખાને જાણ કરવી
• તંદુરસ્તીને રહેવું, અંગત સ્વચ્છતા, કુટુંબ આરોગ્ય, આરોગ્ય ઉપયોગ આરોગ્યના સામાજિક માપદંડ માટે લોકોને જાણ કરવી
• પાણીનું શુદ્ધ કરણ વાતાવરણનું શુદ્ધિકરણ ઘરનું પીવા લાયક પાણી નકામા પાણીનો નિકાલ અને તેના માટે સોસ ખાડો, બગીચો કિચન ગાર્ડન આરોગ્ય પદ શૌચાલય ધુમાડા વગરનો ચૂલો નુકસાનકર્તા જીણા દાંતવાળા તથા કરડી ખાનારા પ્રાણીઓનું નિયંત્રણ તથા ગામમાં પાણીના સ્ત્રોતને સલામત રાખવા
• આપણું આરોગ્યતે માટેનો ખોરાક, કુપોષણ ઓળખું ઘટાડો તથા વિટામીન અને ક્ષારોની ગણપથી તથા રોગો ઓળખવા અને ખોરાકની ટેવો સુધારી.
• માનવ શરીરની રચના ઓળખવી અને લોકોની ખોટી માન્યતાઓ દૂર કરવી
• સ્ત્રી અને આરોગ્ય લિંગભેદ સામાજિક હકો, સ્ત્રી ભૂણ હત્યા રોકવાના પ્રસારો તથા સ્ત્રીઓ ઉપર થતા અત્યાચારો વિશે જાણકારી.
• તરુણાવસ્થા, શારીરિક,સામાજિક, માનસિક, મનોવૈજ્ઞાનિક ફેરફારો તરુણાવસ્થાનું આરોગ્ય તરુણાવસ્થામા પોષણ તથા તરુણાવસ્થા મા સગર્ભા વસ્થા.
• વિચાર વિનિમય માટે જૂથ સભાનું આયોજન સંપરામર્સ school ના બાળકોને આરોગ્ય અંગેની જાણકારી
• આરોગ્ય સેવાઓની જાણકારી મોટી હોસ્પિટલ ખાનગી ડોક્ટર માંદગીના કારણો ટ્રીટમેન્ટ, ઈલાજ ઘરગથ્થુ ઉપચાર, આયુર્વેદિક દવાઓ.
• વણ જોઈતી ગર્ભાવસ્થા રોકવી, કુટુંબ નિયોજન ની પદ્ધતિઓ, નિરોધ, ઓરલ પીલ્સ તથા એપિલ્સ, કોપર ટી, વોજેકટોમી, લેપ્રસી વણજોઈતો બાળ જન્મ રોકવા ગર્ભ પાંચ સલામત ગર્ભપાત
• સગર્ભાવસ્થા સંભાળ પ્રસ્તુતિ બાદની સંભાળ ધનની સુરક્ષા યોજના ચિરંજીવી યોજના સગર્ભાવસ્થાના જોખમો
• જાતિઓ રોગો, વડયત્વ, hiv, aids, સ્વૈચ્છિક સંપરામર્સ અને સારવાર કેન્દ્ર
• બાળકોનો આરોગ્ય, માતાનું ધાવણ, બાળકોના આહાર, રસીકરણ દાતડ રોગો સામે રસીકરણ જરૂરી નવજાત શિશુની સંભાળ સ્વસનતંત્ર નો ચેપ કૃમિ
• સામાન્ય રોગો, દર્દ, પ્રાથમિક સારવાર કાનની તકલીફ
• રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય કાર્યક્રમ tb, મેલેરિયા, ટાઢીયો તાવ, રક્તપિત, રાષ્ટ્રીય અંધત્વ નિવારણ પ્રોગ્રામ.

આંગણવાડી કાર્યકરની ફરજો :

ગામની આંગણવાડી એક એવી જગ્યા છે. કે જ્યાં 6 વર્ષ સુધીના બાળકો 3to4 કલાક એકઠા થાય છે. અને ત્યાં આવી જુદી જુદી પ્રવૃત્તિઓ શીખે છે.

1. દર મહિને બાળકોનું વજન કરવું અને Chart માં નોંધ કરવી
2. બાળકના વજનમાં વધારો ન થતો હોય છે. ઘટાડો થતો હોય તેવા બાળકને sub-center મા fhw ની હેલ્પથી વધે તેવા પ્રયત્ન કરવા
3. બાળકો માટે પૂરક પોષણ
4. સગર્ભા માતાને પણ પૂરક આહાર પૂરો પાડવો
5. બાળકને પૂર્વ પ્રાથમિક શિક્ષણ આપવામાં અક્ષય ભુત થવું જેમાં વાર્તાઓ ચિત્રો, ગીતો, વગેરેના માધ્યમથી.
6. સ્વાસ્થ્યપદ રીતે ખોરાક બનાવવાની માતાઓને સલાહ આપવી.
7. બાળકોની આરોગ્ય તપાસ કરાવી નર્સ અને ક્યારેક ડોક્ટર દર મહિને બાળકને ચેક કરે છે. માંદા બાળકને દવા આપે છે. અને નર માંદા બાળકોને દવાખાને મોકલે છે.
8. બાળકોના રસીકરણમાં હેલ્પ કરવી
9. જન્મ અને મરણ ની નોંધણી ગ્રામ પંચાયતના કરાવી
10. આંગણવાડી બહેનની મદદથી આપણે બાળકોમાં કુપોષણ સમયસર ઓળખી કુપોષણથી પીડાતા Child ને હેલ્પ કરવી અને ખોરાક વિશે આરોગ્ય શિક્ષણ આપવું.

At birth -bcg inj and opv 1 st dose

At 1 1_2 months – months – dpt – 1st inj and opv 2 nd dose

At 2 1_2 months – dpt – 2nd inj and opv 3 rd dose

At 3 1_2months – dpt – 3 rd inj and opv 4 th dose

At 9 months- measles injection

At 1 1_2 to years – boostr inj / dise of dpt and opv

At 5 years – tt 0.5ml

દાઈ ( DAT/TBA ) :

• દયની નિયુક્ત ગ્રામીણ ક્ષેત્રોમાં ડીલેવરી ની સુવિધાઓ આપવા માટે કરવામાં આવે છે.
• દર એક ગામમાં એક દાઈ નિયુક્તિ કરવામાં આવે છે.
• દાઈ ફેમિલી હેલ્થ વર્કરની સહાય કરે છે.
• દાઈ વ્યારા “નાનું પરિવાર” ની ધારણા ને મનાવવામાં આવે છે.

આંગણવાડી કાર્યકર્તા :

Icds કાર્યક્રમમાં અંતગત આંગણવાડી કાર્યકરની નિયુક્તિ કરવામાં આવે છે.

• આંગણવાડી વર્કરને 1000ની વસ્તીએ નિયુક્તિ આપવામાં આવે છે.
• આંગણવાડી વર્કર દ્વારા સ્વાસ્થ્ય નિરીક્ષણ કરવા સેપ્લીમેન્ટ્રીરી FOOD રસીકરણ હેલ્થ એજ્યુકેશન અને REFFERAL સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ કરવામાં આવે છે.
• આંગણવાડી વર્કરને 4 માસનું પરીક્ષણ આપવામાં આવે છે. અને આ કાર્યક્રમ દરમિયાન પ્રત્યેક મહિનાના 500% વેતન આપવામાં આવે છે.
• એપ્રિલ 2002 માં આ વેતન વધારીને 1000 % પ્રતિ મહિને કરી દેવામાં આવેલ છે.

પંચાયતી રાજ :
પંચાયતી રાજ મુખ્યત્વે ભારત પાકિસ્તાન અને નેપાળમાં આવેલ છે.દક્ષિણ એશિયા રાજકીય પ્રથા છે. પંચાયત શબ્દ પંચ અને વિધાનસભા પરથી આવ્યો છે. પંચાયત એટલે પ્રાથમિક સમુદાય દ્વારા પસંદ કરાયેલ પાંચ વડીલોનો સમૂહ.

પંચાયતી રાજ એક એવી સરકારી પ્રથા છે. જ્યાં ગ્રામ પંચાયત નો વહીવટનું મૂળભૂત એકમ છે. અહીં ત્રણ સ્તરો છે. ગ્રામ તાલુકો અને જીલ્લો પંચાયત રાજ્ય શબ્દ બ્રિટિશ દરમિયાન ઉદ્ભવ્યો છે. રાજનો શબ્દીક અર્થ શાસન અથવા સરકાર થાય છે. મહાત્મા ગાંધીએ પંચાયતી રાજ્યની હિમાયત કરી હતી કે જ્યાં દરેક ગ્રામ પોતાની બાબતો માટે જવાબદાર હોય અને આવા હેતુ માટે ગ્રામ સ્વરાજ એવો શબ્દ પ્રયોજાવો હતો.

કાયદો પસાર થતાં રાજ્ય સરકારો દ્વારા પંચાયત રાજની પદ્ધતિ અને 1950 60 ના દાયકામાં અપનાવવામાં આવી હતી. 24 એપ્રિલ 1994 ના રોજ ભારતમાં પંચાયતી રાજ માટે બંધારણીય એકટ 1992 બંધારણીય દરરોજ પૂરા પાડે છે.

24 ડિસેમ્બર સુધીમાં આ અધિનિયમ 8 રાજ્યમાં લાગુ પડ્યો આંધ્રપ્રદેશ, હિમાલય પ્રદેશ, ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર,મધ્યપ્રદેશ, ઓરિસ્સા હાલમાં પંચાયતો રાજ પદ્ધતિ નાગાલેન્ડ,મેઘાલય, મિઝોરમ અને બધા કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ દિલ્હી સિવાય સમગ્ર ભારતમાં પંચાયતી રાજ અમલમાં છે.

દર વર્ષ ગ્રામ પંચાયતની ચૂંટણી યોજવામાં આવે છે જેમાં અનુ સૂચિત જાતિ, અનુસૂચિત જનજાતિ અને સ્ત્રીઓ માટે બેઠકો અનામત રાખવામાં આવે છે પંચાયતી ત્રાસ્ત્ર રીત રચના થાય છે.

1. ગ્રામ 2. તાલુકા 3. જિલ્લા

Dat

[Directly oubserved therapy for short tern ]

• આ એક કીમો થેરાપી કોર્સ છે જે ટ્યુબરક્યુલોસીસના patient ને આપવામાં આવે છે
• dot’s therapy પેરી ફેરલ સ્ટાફ દ્વારા આપવામાં આવે છે. દા ત MPHW VOLENTERY WORKER ASHA WOEKER DIAS AANGANWADI WORKER એક્સ પેશન્ટ SOCIAL WORKWR ETC
• તેને dot’s પ્રોવાઇડર તરીકે ઓળખવામાં આવે છે અને તેને એક પેન્શન દીઠ₹ 150 /- મળે છે.
• drugs proviedar ની સામે જ પેશન્ટને દવા ગળાવવામાં આવે છે. આવું intrnsive pluse મા કરવામાં આવે છે.
• અને continuation phase માં first dose drugs provider તેની સામે patients દવા ગણાવે છે. અને પછી તેને એક અઠવાડિયાની દવા આપે છે
• અને જ્યારે patient બીજા અઠવાડિયાની દવા લેવા આવે ત્યારે ગયા અઠવાડિયાની દવાનું ખાલી multi bliter conbi pack આપવાનો જેનાથી ખબર પડે છે. Patient દવા લીધી છે કે નહીં.
• dot’s cheno fheamnpy મા ત્રણ latagary ના patient lnctude થાય છે.

Catagory – i

• new sputun smear pusitive (+)
• ગંભીર માંદો અને sputan amear (-)
• extra pulmonary tb

Trcatmcut :

• 2 month ( hrze) 3 ગોળી
• 4 month (hr)

Calagory – ii :

     Relapsed tb.

Tretment :

• 2 month (hrze) 3 tablet
• 1 month (hrze) 3 teblet
• 5 month (hre) 3 tabket

Catagory – iii :

5 pulun (-) not seriousty ill

Treatnent :

• 2 month ( hrz) 3 tablet
• 4 month (hr) 3 tablet
  Tb drug

• H- isoniazide { આઈ સોનીયાઝાઈડ }
• R- riganpiciine { જ્ઞફાર પીસીલીન }
• I- pyrazinamile { પાયરી જીનામાઈડ }
• E- ethanbutal { ઇથામ બ્યુટોલ }
• S- steptonycine { સ્ટ્રે પ્ટોમાઇસીન}

આંગણવાડી વર્કર: ગ્રામ્ય સ્તરે1000 વસ્તીએ જે icds program ને સેવા પૂરી પાડે છે. તેને આંગણવાડી વર્કર કહે છે.

Conprehensive care :

• Comprchensive care એટલે ટોટલ નર્સિંગ care જેમાં physical, emotional, social, economic and spriteal જરૂરિયાતો પૂરી પાડવી
• 9 થી 12:00 વાગ્યે 3 વર્ષથી 6 વર્ષ સુધીના બાળકો માટે આંગણવાડી 9 થી 10 વાગે 6 માસથી 3 વર્ષ સુધીના બાળકો માટે આંગણવાડી
• આંગણવાડી નું બીજું નામ : નંદ ઘર
• આંગણવાડી નો સમય: 9:00 am થી 2:00am

વસ્તુ,જથ્થો, કોને આપવા

બાળભોગ– 7 પેકેટ (500gm)

• 6 માસથી 3 વર્ષના સામાન્ય અને મધ્યમ કુપોષત બાળકો માટે

બાળભોગ

• 10 પેકેટ (500gm)
• 6 માસથી 3 વર્ષના અતિ કુપોષિત બાળકો માટે

બાળભોગ

• 4 પેકેટ (500gm)
• 3 થી 6 વર્ષના અંતે કુપોષિત બાળકો માટે

શિરા

• 3 પેકેટ (500gm)
• સગર્ભા અને ઘાત્રી માતા તથા કિશોરી માટે

ઉપરા

• 2 પેકેટ (500gm)
• સગર્ભા અને ઘાત્રી માતા તથા કિશોરી માટે

સુખડી

• 1 પેકેટ ( 1 કિલો )
• સગર્ભા અને ઘાત્રી માતા તથા કિશોરી માટે

મિશન ઈન્ટ્રધનુષ :

• ડીપ્થેરિયા
• પટુસીસ
• ટીટેનસ
• ચાઈલ્ડ હોઠ TB
• પોલિયો
• હિપેટાઇસ -B
• મિઝલ્સ
• આ બધી રસીઓ ઇન્ટ્ર ધનુષમાં આપવામાં આવે છે.
• આમાં જેણે રસી નથી લીધી એમને આપવામાં આવે છે.