cuts and wounds

વુંડ

• વૂંડ એટલે કે ઘા એટલે શરીર પરની સાંભળી તથા તેની નીચે ભાગો ભૂગોળ થવું જેથી જેમાં લોહી બહાર આવી શકે અને તેના મારફતે શરીરમાં જંતુઓ દાખલ થઈ શકે તેને વુંડ કહે છે.

વૂંડ ના પ્રકારો

• ઇન્સાઇડ વુડ ( કપાયેલા ઘા )
• લેસરટેડ ભૂંડ ( ચિરાયેલ ઘા )
• પંકચર વૂંડ ( ભોકાયેલો ધા)
• કન્ફયુડ વુંડ ( કુદાવેલ ધા)
• ગનશોર્ટ વૂંડ ( ગોળીથી )
• એબે્સડ ( ઉઝરડા પડ્વા ).
• I – કપાયેલો
• L – ચિરાયેલો
• C – છુદાયેલો
• P – ખુસી જોવો
• G – ગોળી થી થતો ઘા
• A – ઉઝરડા પડવા.

incised wound

• કપાયેલ ઘા
• incised વુંડ એટલે કાપો પડવો કે કપાયેલા જોખમ આ પ્રકારનો ઘા અણીદાર હથિયાર જેમ કે ચરી તલવાર અસ્ત્રો વગેરેથી થાય છે આમાં સ્કીનની સાથે બ્લેડ વેસલ્સ પણ કપાય છે અને તેનાથી બિલ્ડિંગ થાય છે આમાં ઘા ની કિનારી ક્લિયર હોય છે.

લેસરટેડ વૂંડ

• ચિરાયેલ ઘા
• આ પ્રકાર માં ચામડી ચિરાયેલી હોય છે બ્લડ વેસલ્સ પણ ચિરાયેલા હોય છે આમાં ઈન્સ્ટાઈડ કરતા બ્લડિંગ ઓછું થાય છે પરંતુ ઘણી અનિયમિત હોય છે આ પ્રકારનું ઘા જાનવર માં પંજા કે મશીનર થી ઇજા થી થાય છે.

contased wound

• છૂદાયવેલ ઘા
• લાકડી હથોડી જેવા બુઠ્ઠા હથિયાર વડે શરીરને માસપેશિ છૂદાઈ ગયેલી જોવા મળે છે. આમાં સ્કીન અને ટીશ્યુ કચડાઈ જાય છે.

puncture wound

• રોકાયેલ ઘા.
• આ જોખમનું મોટું ઘા વૂંડ કરતા નાનું હોય છે પરંતુ આ ઘા શરીરની અંદર ઊંડે સુધી લાગેલ હોય છે તલવાર વગેરે છે આ ઈઝા થાય છે.

gun shout

• ગોળીથી વાગવું
• આમાં ઘા નું ઓપનિંગ નાનું અને ગોળાકાર હોય છે પરંતુ ગોળી અંદરના ભાગે અવયવોને ઈજા કરી શકે છે બહારનો ઘા નાનો ગોળાકાર અને કિનારી સામાન્ય રીતે ક્લિયર જોવા મળે છે.

abrased wound

• ઉઝરડા પડ્વા
• સામાન્ય રીતે ઘસવાથી સ્કીનમાં ઉઝરડા પડે છે આમાં બિલ્ડીંગ ઓછું હોય છે પરંતુ ચેપ લાગવાની શક્યતા વધારે હોય છે.

wound વખતે પ્રાથમિક સારવાર ના હેતુ

• બ્લડિંગ બંધ કરવું અને જીવાણુઓને શરીરમાં દાખલ થતા અટકાવવા તે હોય છે આ માટે નીચેની બાબતોનો ધ્યાન રાખો.
• વસ્તુ કે જેના વડે ઈઝા થયેલી છે.
• પેશન્ટની ચામડી
• પેશન્ટ ના કપડા
• પ્રાથમિક સારવાર આપનારના હાથ
• ડ્રેસિંગ.

wound to principal of AID

• બ્લડિંગને પ્રેશર વડે બંધ કરવું.
• PT ને બેસાડી અથવા સુવડાવી દેવું.
• પેશન્ટને આરામદાયક પોઝિશન આપવી
• તમારા હાથ સાબુ પાણીથી ધોવા
• જોબ ગ્લબગ્સ હોય તો પહેરવા.
• ત્યારબાદ ઘા અંદર થી બહાર તરફ વોશ કરવા જેના વડે એન્ટિસેપ્ટિક અને ગરમ પાણીનો યુઝ કરવો જે હાથ કે પગમાંથી બ્લેડિંગ થતું હોય તો તે પાર્ટને ઊંચો રાખવો.
• જો વૂંડમાં વોટ આપ્યા બાદ તેના પર જંતુરહિત ડ્રેસિંગ મૂકી બેન્ડેજ બાંધવું.
• જો વુંડ મોટા હોય તો કાકા લેવા જરૂરી હોય તો તાત્કાલિક નજીકના દવાખાને દર્દીને મોકલવું.
• જો વૂંડ માંથી અંદરના બોન બહાર નીકળી ગયા હોય તો હલનચલન અટકાવી સ્પલિગ આપી વૂંડ પરધાન તું રહે તે ડ્રેસિંગ સૂકી બેન્ડેઝ બાંધી દર્દીને નજીકની હોસ્પિટલમાં મોકલવું.
• પેશન્ટને માનસિક સંતુલન આપવી.
• પેશન્ટ ની સંભાળમાં વપરાયેલા સાધનને ધનતુરહિત કર્યા સિવાય બીજા પેશન્ટને માટે યુઝ કરવાનો છે.
  ,# હેતુઓ
• શેપ અટકાવવા માટે
• healing ને વધારવા કે ઝડપી બનાવવા માટે
• બ્લડિંગ ને કંટ્રોલ કરવા માટે.
• બોડીના પાર્ટનો ઇન્ફેક્શનને જાળવી રાખવા માટે
• વધુ ટીસ્યુને ડેમેજ થતા અટકાવવા.

wound ને અસર કરતા પરિબળો

ફેવરેબલ ફેકટર

• યંગ એજ
• પૂરતું બ્લડ સપ્લાય
• પૂરતું ન્યુટ્રીશન ડાયટ જેમાં ખાસ કરીને પ્રોટીન અને વિટામિન્સ વાળો ખોરાક.
• એન્ટિબાયોટિક દવાઓનો ઉપયોગ.
• ઈઝા થયેલ ભાગને આરામ.
• ચેપની હાજરી ન હોવી જોઈએ.
  અન ફેવરેબલ ફેક્ટર
• ઓલ્ડ એજ
• અપૂરતું બ્લડ સપ્લાય
• પુઅર હેલ્થ
• ડાયાબિટીસ રોગ હોય
• શેપની ઈચ્છા થયેલા ભાગમાં કોઈ ફોરેન બોડી
• સ્ટીરોઈડ દવા નો ઉપયોગ વધુ.
• ઇજા પામેલ ભાગને વધુ પડતું હલનચલન.

ફોરેન બોડી

• શરીરના ખુલ્લા ભાગો જેવા કે આંખ ,કાન , ઉપરાંત શ્વાસનળી અનનળી વગેરેમાં વાહનની વસ્તુઓ જીવ જંતુઓ દાખલ થાય છે.
• બાળકો દ્વારા નાક કાન વગેરેમાં ચણા , સીંગદાણા , પથ્થરના નાનો ટુકડો , પાટિમાં લખવાની પેન નો ટુકડો , વગેરે નાખવામાં આવે છે તેને ફોરેન બોડી કહે છે.
• આ ઉપરાંત શરીરના અન્ય ભાગમાં અકસ્માતો લોખંડની કોણીઓ લાકડાની ફાચ વગેરે દાખલ થાય છે.

ફોરેન બોડી ઇન ધ આઈ

• ધૂળ , કચરો , કોલસો , રજકણો , વાતાવરણના નાના નાના જંતુઓ આંખની પાપડના વાળ વગેરે અકસ્માતે આંખમાં પડે છે.
• આના લીધે આંખમાં એકદમ ડિસકમ્ફટ થાય છે અને જો તાત્કાલિક દૂર કરવામાં ન આવે તો આંખને ગંભીર નુકસાન થવાની સંભાવના રહે છે.

તાત્કાલિક પ્રાથમિક સારવાર

• આંખને ચોળવી નહીં.
• આંખ પર ઠંડા પાણીનો છટકાવ કરવો
• વાસણમાં સ્વચ્છ ઠંડુ પાણી લઇ તેમાં આંખ ડુબાડી આંખને પલકારી જેથી ફોરેન બોડી બહાર નીકળી જાય.
• જો ફોરેન બોડી આંખની ઉપરની પાપણમાં હોય તો તેને ધીમેથી ઉલટાવી ફોરેન બોડી દૂર કરવી.
• જો આંખમાં ખૂણામાં ફોરેન બોડી હોય તો આંખ સ્ટીક વડે કે ક્લીન રૂમાલ ના ખૂણા વડે તેને દૂર કરવી.
• જો ફોરેન બોડી મળે નહીં તો આંખમાં એન્ટિબાયોટિક ઓઈન્ટમેન્ટ મૂકીને નજિક ની હોસ્પિટલે મોકલવો..

કેમિકલ વર્મસ ઓફ ધ આઈ

• આંખમાં કેમિકલ પડવાથી તીવ્ર દુખાવો થાય છે જો તાત્કાલિક પ્રાથમિક સારવાર ન મળે તો આંખનો ગંભીર ઈચ્છા થાય છે અને દૃષ્ટિ ગુમાવવાનો વારો આવે છે.
• જો આંખમાં કેમિકલ પડેલ હોય તેના તરફ માથાને ફેરવી જેથી સારી આંખને રક્ષણ મળે.
• આંખ પર તાત્કાલિક સ્વસ્થ પાણી ફેરવવું.
• આંખના પોપસાને આંગળીઓ વડે જુદા રાખી ૧૦ થી ૧૫ મિનિટ સુધી આંખના અંદરના ખૂણાથી બહાર તરફ જાય તે રીતે પાણી રહેવાનું રાખો.
• આંખમાંથી ટીપા કે મલમ નાખવું નહીં.
• આંખને પેડ અને બેન્ડે જ દર્દીને તાત્કાલિક હોસ્પિટલ પહોંચાડી.

ફોરેન બોડી ઇન ધ ઈઅર

• કાનમાં અકસ્માતો કોઈ વખત જઅંતુઓ દાખલ થાય છે ઉપરાંત ઘણી વખત બાળક કાનમાં કાંકરા , વટાણા , ઘઉંનો દાણો , અન્ય અનાજના દાણાઓ અકસ્માતે નાખે છે.

તાત્કાલિક પ્રાથમિક સારવાર

• જો કાનમાં જંતુઓ પડેલ છે તેથી ખાતરી હોય તો કાનમાં ઓઇલ ઈવર ડ્રોપ નાખવા અને ફોરેન બોડી ઉપર આવે તો તેને કાઢી લેવી ત્યારબાદ કાનની ક્લીન કરી કાનમાં ટીપા નાખવા.
• જો ફોરેન બોડી કાનમાં ચેપ હોય અને નીકળી શકે તેમ ન હોય તો બળજબરીપૂર્વક કાઢવા પ્રયત્ન ન કરવા જો ફોરેન બોડીને કાનમાં વધુ ઊંડે જતી અટકાવી શકાય છે તેમ ન હોય તો દર્દીને નજીકને હોસ્પિટલે રિપોર્ટ કરવો.

ફોરેન બોડી ઇન ધ નોંધ

• નાકમાં પણ બહારની વસ્તુઓ જેમ કે , કાંકરો , ઘઉંનો દાણો , વટાણા ના દાણા , પાર્ટીની બેનનો વગેરે બાળકો દાખલ કરે છે.
  તાત્કાલિક પ્રાથમિક સારવાર
• દર્દીને પાછી કે બીજી વસ્તુઓ વડે ઢાંકવામાં પ્રયત્ન કરો જો આ રીતે ન નીકળે તો દર્દીને નજીકની હોસ્પિટલમાં માહિતી લેવી.
• આ દર્દીને મોટા વડે શ્વાસ લેવા સમજાવું.
• જરૂર લાગે તો બાળકના હાથને પાછળ બાંધી દેવા જેથી તે આંગળી વડે કાઢવા પ્રયત્ન ન કરે.

ફોરેન બોડી ઈન થો્ટ ( ગળામાં )

• નાના બાળકો ઘણી વખત ગળામાં રૂપિયાનો સિક્કો કે અન્ય વસ્તુઓ નાખી દે છે ત્યારે તેમાં અટકી જાય છે જો વસ્તુ નાની હોય તો ઘણી વખત અન્નનળીમાં જય હોજરીમાં ઉતરી જાય છે તારે મોટી વસ્તુને લીધે ગોળામાં અડચણ થવાથી શ્વાસમાં તકલીફ ઊભી થાય છે.
• તાત્કાલિક પ્રાથમિક સારવાર
• – જો વસ્તુ નુકસાનકારક ન હોય તો નાની હોય તો એ ગ્લાસ પાણી પીવા આપવું જેથી વસ્તુ ગળામાં નીચે ઉતરી હોજરિમાં પહોંચી જાય.
• બાળકને ઘૂંટણ પર સુવડાવી માથું નીચે રાખીએ ગરદનની પાછળ ખંભા નીચેના ભાગમાં થપથપાવું.
• કોઈ વખત દર્દીને ઉલટી કરાવાથી વસ્તુ બહાર નીકળી જાય છે.
• જો બીજે અનિયમિત આકારની તીક્ષ્ણ વસ્તુ હોય તો કોઈ પ્રયત્ન કરવા પરંતુ દર્દીને હોસ્પિટલે રીફર કરવું.
• જો ફોરેન બોડી શ્વાસ નળીમાં હોય તો તાત્કાલિક રિફર કરવું.

ફોરેન બોડી ઇન ધ સ્ટમક

• બાળકો કોઈ વાર બટન નાની લખોટી નાના સિક્કા તેમજ પિન ગળી જાય છે ઉપરાંત ક્યારેક જમતી વખતે ફિશબોન પણ ગળે ઉતારી જાય છે.
  તાત્કાલિક પ્રાથમિક સારવાર
• નાની નાની લખોટી નાના સિક્કો વગર મોટાભાગે સ્ટમક માંથી પસાર થઈ શરીરની બહાર નીકળી જાય છે પરંતુ ડોક્ટર નો સંપર્ક જરૂરી છે.
• સેફટી પીન કે અનિયમિત આકાર ની વસ્તુ હોય તો તેને દૂર કરવી પડે છે જેથી દર્દીને સમયસર હોસ્પિટલ રીફર કરવું.

burns scalds ( બર્નસ અને સ્કેલ્ડસ )

Burns ( બળવું )

• ડ્રાય ફિપ્સ એટલે સૂકી ગતિના સંપર્કમાં આવવાથી શરીરને ચામડીમાં કોઈ ઈજા થાય તેને બર્નસ કહે છે.
• ઇલેક્ટ્રો સીટી કે વીજળી થી
• આગ થી
• ઘર્ષણ થી
• ખુબ જ સૂર્યપ્રકાશમાં લાંબો સમય રહેવાથી.

scalds ( સ્કેલડમ )

• ભીની ગતિના સંપર્કમાં આવવાથી ચામડીને જે ઈચ્છા થાય તેને દાઝવું કહે છે જેના મુખ્ય કારણોમાં.
• ઉકળતું પાણી
• ગરમ પ્રવાહી
• વરાળ
• ગરમ તેલ કે ઘી
• ગરમ ડામર.

જનરલ sign and system of barns scalds

• સ્કીન રેડ થઈ જાય છે
• ચામડી પર ફોલા પડે છે.
• બળતરા સાથે સખત દુખાવો થાય છે.
• તીવ્રતા વધુ હોય તો ચામડી બ્લેક થઈ જાય છે.
• દર્દીને તરસ લાગે છે દર્દી શોકમાં જાય છે.
• દર્દીને ચેપ લાગે છે.

degree of burns

First degree burns

• આમાં માત્ર સ્કિન ના સુપર ફિશિયલ સ્કિન જોવા મળે છે જેમાં સ્કિન ભાગ લાલ થઈ જાય છે.
  Second degree burns
• આમાં સ્કીનમાં સબ ક્યુટેનિયસ SIC tissue મા અને મસલ્સ સુધી બોર્નસ જોવા મળે છે તેમાં ફોડલા હોય છે.
  Third degree burns
• આમાં સ્કીનનો ડીપ લેયર મસલ્સ burns તથા ક્યારેક અંદરના અવયવ સુધી બર્નસ જોવા મળે છે.

ટાઈપ્સ ઓફ બનૅસ

કેમિકલ બનૅસ

• આ પ્રકારનું બનૅસ એ શરદ એસિડ કે આલ્કલીનનો સંપર્કમાં આવવાથી થાય છે.
  Friction burns
• જેમકે વેલ્ડીંગ કરતા ના સંપર્કમાં આવવાથી કે વીજળી પડવાથી આ પ્રકારનું બનૅસ થાય છે.
  ઈલેક્ટ્રીક બર્નસ
• ખુલ્લા જીવંત વિદ્યુતભાર ના સંપર્કમાં આવવાથી કે વીજળી પડવાથી આ પ્રકારનું બનૅસ થાય છે.
  Dry burns
• અગ્નિના ભડકા થી ગરમ તપાવેલ ઘા ના ટુકડાથી તેમજ રબર સૂર્યપ્રકાશમાં લાંબો સમય રહેવાથી આ પ્રકારનો બર્નસ થાય છે.

# rules of nine
– દર્દીને કેટલા પ્રમાણમાં બનૅસ આવે છે તેમ આપવા માટે ડિગ્રી ઉપરાંત તેને ટકામાં પણ દર્શાવવામાં આવે છે.
– ફુલ ઓફ નાઇન એટલે દર્દી કેટલા પ્રમાણમાં બર્નસ છે તે માપવા કે ગણતરી કરવા માટે નાઈન ના ગુણાંકના ટકા કાઢવામાં આવે છે તેને રૂલ ઓફ લાઈન કહેવામાં આવે છે શરીરના ભાગો મુજબ નીચે મુજબ છે.
Heal face – 9%
– heal -4. 1/2 % , face 4.1/2%

છાતિના અને ફોટ 18%
– છાતી થી પેટ 9%
– પેટથી પેલ્વીક 9%

Backside 18%
– ઉપરથી છઠ્ઠા થોરેતીક વર્ટીબ્રેટ સુધી 9%
– છઠ્ઠો વર્ટીબ્રેટ બકટસ સુદિ 9%

બંને હાથ 18%
– જમણો હાથ 9%
– ડાબો હાથ 9%

જમણો પગ 18%
– થાઈથી નીચે સુધી 9%
– પગના તળિયા સુધી 9%

ડાબો પગ આખો 18%
– ખાઈ થી નીચે સુધી 9%
– પગના તળિયા 9%

પ્રાઇવેટ પાર્ટ 1%
– શરીરના કુલ 11 ભાગને 9 ના ગુણાંકમાં લેતા 11×9=[ 99+1 ]
( પ્રાઇવેટ પાર્ટ ) = 100%

ડેન્જર ઓફ બર્નસ

• બર્નસ ભલે ફક્ત ઉપરથી સપાટીથી થયું હોય પરંતુ દાજિ ગયેલા ભાગનો જોખમ 25% સુધી હોય તો બર્નસ સ્થિતિ સારી કહેવાય પરંતુ 25% થી વધે તેનું ગંભીર નાનું પ્રમાણ વધતું જાય જો શરીરનો ત્રીજો ભાગ બળી ગયેલો હોય તો સ્થિતી ભયાનક ગણાય છે નાના બાળકોમાં થોડું બળી જવાનો લીધે ગંભીર ઇજા ગણવામાં આવે છે ઉપરાંત શરીર બર્નસ થવાથી જોખમમાં વધારો થાય છે.

તાત્કાલિક પ્રાથમિક સારવાર

• ફર્સ્ટ ડીગ્રી બનૅસ
• હાથ કે પગમાં બર્નસ હોય તો તેને ચોખા ઠંડા પાણીમાં બોળવા.
• શરીરમાં બીજા ભાગમાં બર્નસ વખતે સ્પષ્ટ ઠંડા પાણી ના પોતા મુકવા.
• શરીરના ભાગને 15 મિનિટ સુધી ખુલ્લું રાખવું.
• ત્યારબાદ તે ભાગને સ્વચ્છ કરી એન્ટિક લગાવી ને ડ્રેસિંગ કરવું.
• ત્યારબાદ દર્દીને હોસ્પિટલમાં રીફર કરવું.

સેકન્ડ ડિગ્રી બર્નસ

• બ્લાઇસ્ટર ફોડવા નહીં
• દાઝેલા ભાગને ડ્રાય ડ્રેસિંગ વડે કવર કરવા બેન્ડેજ બાંધવો.
• તે ભાગમાં ઈઝા થતી અટકાવવી.
• ફોડલા ફૂટે તો ઠંડુ પાણી અને એન્ટી સેપ્ટિક સોલ્યુશન વડે વોચ કરવું.
• ત્યારબાદ વેસેલિન મૂકી તેના પર ધનતુરહિત કરી ડ્રેસિંગ મૂકી બેન્ડ બાંધવો
• ત્યારબાદ દર્દીને હોસ્પિટલ રિફર કરવું.
  થડૅ ડિગ્રી બર્નર
• દર્દીને સુવડાવી દેતો માનસિક સાત્વના આપવી.
• દર્દીને પહેરાવવી , રીંગ , બેંગલ , બેલ્ટ , સુઝ વગેરે દુર કરવા દર્દીના કપડા દૂર કરવાના પ્રયત્નો કરવા નહીં.
• દર્દીને જંતુ રહિત વસ્તુ કે ક્લીનચિર વડે કવર કરવું જેથી સેપીની શક્યતાઓ ઘટે પેઈન મા રાહત મળે.
• દાઝેલ હાથ કે પગ ને ઊંચા રાખવા જોઈએ.
• શક્ય તેટલી ઝડપથી દર્દીને નજીકની હોસ્પિટલમાં પહોંચાડવો જરૂરી હોય તો જ પાણીનો નાનો ઘુટ આપવો.
  જ્યારે વ્યક્તિના કપડાં સળગી ઊઠે ત્યારે
• ધાબળો ચાદર કે ટેબલ કવર લઈ તેના વડે દર્દીને વીંટી દેવો અને દર્દીને સત્તો સુવડાવી દેવો અને આગ ને બુચાવી દેવી.
• દર્દીને દોડતો રોકી દેવો.
• જો કોઈ વ્યક્તિ હાજર ન હોય તો સળગેલ વ્યક્તિએ પોતે જમીન પર સુઈ જઈ ગોળ ગોળ ઓળંગવું અને નજીકના કપડું હોય તો તેના વડે બૂજાવવા પ્રયત્ન કરવા અને મદદ માટે બૂમ પાડવી પરંતુ બહાર ખુલ્લી હવામાં દોડવું નથી.
• તાત્કાલિક આગ બુચાવવા માટે એના પર પાણી ફેંકવું.

જયારે એસિડ બર્નસ હોય ત્યારે

• કપડાને ઝડપથી દૂર કરવા.
• 1.500ml પાણીમાં એક મોટો ચમચો સોડા ( બેકિંગ સોડા ) ઉમેરી તેના દ્રાવણથી તે ભાગને સારી રીતે ધોવો ત્યારબાદ સામાન્ય સારવાર દર્દીને હોસ્પિટલમાં રીફર કરવું.

જ્યારે આલ્કલીન બર્નસ હોય ત્યારે

• કપડા દૂર કરવા
• તે ભાગ ને પુષ્કળ પાણી વડે ધોવો.
• લીંબુનો રસ અને પાણીને સરખા પ્રમાણમાં મિશ્રણ વડે દાઝેલા ભાગને સ્વચ્છ પાણીથી ધોઈ નાખો ત્યારબાદ દર્દીને સારવાર આપી હોસ્પિટલે ખસેડવો.
  સન બર્નસ
• ગરમ પ્રદેશોમાં બપોરના સમયે ઉનાળામાં ખૂબ જ સૂર્ય તાપમા ખુલ્લા શરીરના લાંબા સમય રહેવાથી સન બર્નસ થાય છે.
• દર્દીને બેસીને થાય છે અને ક્યારેક ફોડલા જોવા મળે છે.
• દર્દીના તરત જ લક્ષણો જોવા મળતા નથી પરંતુ થોડા સમય પછી ઘણાય છે તેથી તબીબી પાસે જવાની સલાહ આપવી . જરૂરી પ્રાથમિક સારવાર પૂરી પાડવી.

બર્નસ એન્ડ સ્કેલડસની સારવારમાં બેઝિક પ્રિન્સિપાલ

• હાથને એકદમ સ્વચ્છ રાખવા
• ધગેલા ને જરુર કરતા વધુ સારવાર કરવાની
• ફોલા ને ફોડવા નથી
• દાઝેલા ભાગ નું હલનચલન ઓછું કરવું.
• બાંધેલો બેન્ડેજ ઢીલો ન રહે તે જોવું.
• સારવારમાં જંતૂ રહિત કે સ્વચ્છ કપડાનો ઉપયોગ કરવો.
• દર્દીને સમયસર રિફર કરવું.
  પ્રવેન્શન ઓફ બર્નસ સ્કેલડસની અટકાવ
• રસોઈ બનાવતી વખતે નાયલોન ના કપડા પહેરવા નહી તેમ જ સાડીનો છેડો લોટોપ તો રાખવો નહીં.
• દિવાસળીની પેટીને સારી જગ્યાએ રાખવી.
• રૂમમાં દીવો , ફાનસ વગેરે ચાલુ હોય તો બાળકોને રૂમમાં એકલા છોડવા નહીં.
• રસોઈ બનાવ્યા બાદ ગરમ વાસણોને જમીન પર મૂકવાનો નહીં અને બાળકો માટે ખાસ સાવચેતી રાખવી
• ઈલેક્ટ્રીક પ્લગ ને ખુલ્લા રાખવા નહીં
• ભીના હાથે સ્વીચ ને ચાલુ બંધ કરવી નહીં ખાસ કરીને ઇલેક્ટ્રીક મોટરથી સાવચેતી રાખવી.
• ગેસના ચૂલા અને સિલિન્ડરનું બટન વ્યવસ્થિત બંધ કરવું.
• ઘરમાં ગેસની વાસ આવતી હોય તો દિવાસળી કરવી નહીં.
• બાંધેલો પાટો ઢીલો ન રહે તે જોવું.
• ફોલા ને ફોડવા નથી
• દર્દીને સમયસર રિફર કરવું.
• ઘરમાં ગેસની વાસ આવે તો બારી બારણા ખોલી નાખવા.