પ્રસ્તાવના

ડાયેરિયા

ડાયેરિયા ના કારણે બાળકો મૃત્યુનું પ્રમાણ ઘણું જ વધારે છે લગભગ ચાર બાળકોનો મૃત્યુ થતું હોય તો તેમાંથી એક બાળક આ કારણોસર મરણ પામે છે પરંતુ હવે એવું શક્ય બન્યું છે કે ડાય યરીયાની સારવાર ઘેર બેઠા પણ શક્ય બની શકે છે અને બાળકોના સર્વોની સારવાર(ImNc) integrated management of neonatal and child illness મુજબ આવા બાળકોને વહેલાસર ઓળખવા પણ શક્ય બને છે સામાન્ય સારવાર ઘરબેઠા અને વધુ જરૂરિયાતવાળા બાળકોને તાત્કાલિક અને સમયસર વધુ સારવાર માટે રીફર કરવામાં આવે તો આવા બાળકોને આપણો સંપૂર્ણપણે બચાવી શકાય અને બાળ મૃત્યુદર નીચો લાવી શકાય છે

ડાયરિયા એટલે શું

માત્ર સ્તનપાન કરવું હોય તો બેબીને વારંવાર મરક પચક કરવાની ટેવ હોય છે તે પણ પાણી જેવો હોતો નથી અને ઝાડાની બીમારી ન કહેવાય

હંમેશા કરતા ઝાડામાં ફેરફાર થતો હોય વધુ વખત થતા હોય છે અને પાણી જેવા થતા હોય છે તો બેબીને ઝાડાની બીમારી છે તેમ કહી શકાય એટલે કે ઝાડાના બંધારણમાં અને ગુણધર્મોમાં કોઈ ફેરફાર થાય વધુ વખત થાય કે પાતળા પાણી જેવા થાય તેની ઝા ડા કહેવાય છે

ડાયરિયા ના કારણે

ખોરાક અને પાણી ગંદો

કુપોષણ

ઝેરી ખોરાક

ગંદા વાસણનો ઉપયોગ

જીવાણુજન્ય ચેપ

શારીરિક સ્વચ્છતા નો અભાવ

ડાયરિયા ના પ્રકાર

ઝાડા સાથે અતિશય નિર્જલન

ઝાડા સાથે સાધારણ નિર્જલન

ઝાડા સાથે નિર્ઝલન ન હોવું

સતત અને સતત ઝાડા

સખત મરડો

ડાયરિયા ના ચિન્હો અને લક્ષણો

પાતળા પાણી જેવા પુષ્કળ ઝાડા

અંદર ઉતરેલા ડોળા

તરસ વધારે લાગવી

બેચેની કે ચીડીયા પણ

મો અને જીભનું સુકાવું

પેશાબ ઓછો થવો

શ્વાસોશ્વાસ ઝડપી થવો

ચામડી પર કરચલી પડવી

શરીરમાંથી પાણી ઓછું થવાથી નિર્જલન થવું

બાળક ઢીલુ કે બેભાન લાગવું

ડાયરિયા ના ચિન્હો અને લક્ષણો પ્રમાણે તેનું વર્ગીકરણ

લક્ષણ: નીચેનામાંથી કોઈ પણ બે લક્ષણ હોવા જોઈએ

ઢીલુ કે બેભાન

અંદર ઉતરેલા ડોળા

ટી શકે નહીં કે ખૂબ જ ઓછું પીએ

ચિપ્ટો ભર્યા બાદ ચામડી બહુ ધીમે ધીમે મૂળ સ્થિતિમાં આવે

વર્ગીકરણ

ઝાડા સાથે અતિશય નિર્જલન

સારવાર

તાત્કાલિક દવાખાને મોકલો

રસ્તામાં માતાને વારંવાર ઓઆરએસ (ORS )થોડા પ્રમાણમાં આપવા જણાવવું

નીચેનામાંથી કોઈ પણ બે લક્ષણ હોવા જોઈએ

બેચેન કે ચીડિયો

ઝડપથી પીએ કે તરસ્યું

ચિપટો ભર્યા બાદ ચામડી ધીમે મૂળ સ્થિતિમાં આવે

વર્ગીકરણ

જાડા સાથે સાધારણ નિર્જલન

સારવાર

પ્રવાહી ખોરાક આપવો

ઓઆરએસ નું દ્રાવણ ઉપર મુજબ આપવા જણાવવું

સારું ન થાય તો બે દિવસ બાદ ફરી બતાવવા સમજાવવું

જાડા સાથે નિર્ઝલન નથી

વર્ગીકરણ

સાધારણ નિર્જલન કે અતિશય નિર્જલનના કોઈપણ લક્ષણ ન હોવા

સારવાર

ઘરે પ્રવાહી અને ખોરાક આપો

સખત ઝાડા

વર્ગીકરણ

ઝાડની બીમારી 14 કે તેથી વધુ સમયની હોય

સારવાર

દવાખાને મોકલાવો

મરડો

વર્ગીકરણ

ઝાડામાં લોહી પડવું

સારવાર

દવાખાને મોકલવું

સાધારણ નિર્ધારણની સારવાર ઓઆરએસ દ્રાવણ

ઉંમર: ચાર મહિના
વજન: છ કે જેથી ઓછું
મિલી: 200 થી 400
પ્યાલા: બે

ઉંમર: ચારથી બાર મહિના
વજન: 6 થી 10 kg
મિલી: 400 થી 700
પ્યાલા: ત્રણ

ઉમર: બાર મહિનાથી એક વર્ષ
વજન: 10 થી 12 kg
મિલી: 700 થી 1000
પ્યાલા: પાંચ

ઉંમર: બે થી પાંચ વર્ષ
વજન: 12 to 19 kg
મિલી: 900 થી 1400
પ્યાલા: સાત

બાળકની ઉંમર પ્રમાણે ત્યારે જ ગણતરી કરવી જ્યારે બાળકની વજનની ખબર ન હોય દ્રાવણની અંદાજે માત્ર બાળકના વજન 75 ગણા કરીને મેળવી શકાય

સારવાર

જો બાળક વધારે ઓઆરએસ દ્રાવણ લઈ શકતું હોય તો આપો

તન પાન પર ન હોય તેવા છ માસથી નાના બાળકને 100 થી 200 ml ચોખ્ખું પાણી પણ આપી શકાય ઓ આર એસ દ્રાવણ આપવાની રીત સમજાવો

મોટું બાળક ઘૂંટડે પી શકતું હોય તો એક બે મિનિટે ઓઆરએસ દ્રાવણ આપો
દ્રાવણ થી બાળક ઉલટી કરી નાખો તો દસ મિનિટ રાહ જુઓ અને ધીમે ધીમે ઓ આર એસ દ્રાવણ આપવાની શરૂઆત કરો

સ્તનપાન પર હોય તેવા બાળકને સ્તનપાન ચાલુ રાખવા સમજાવો

ચાર કલાક બાદ

નિર્જલન માટે ફરીથી તપાસ કરો

જરૂર જણાય તો ઓઆરએસ ચાલુ રાખો

બાળકને ખવડાવવાની શરૂઆત કરો

જો સારવાર પૂરી થાય તો પહેલા જ માતાને જવું જરૂરી હોય તો

માતાને ઓઆરએસ રાવણ ઘરે બનાવવાની રીત સમજાવો

ચાર કલાકની સારવારમાં કેટલું ઓઆરએસ
દ્રાવણ આપવાનું છે તે સમજાવો

Ors દ્રાવણ બનાવવા માટે વધારાનું એક પેકેટ સાથે આપો

ઘરે સારવાર આપવાના ત્રણ નિયમો સમજાવો

ઘરગથ્થુ પ્રવાહી આપો

ખવડાવવાનું અને ધવડાવવાનું ચાલુ રાખો

ફરી બતાવવા ક્યારે આવવાનું છે તે સમજાવો

ઝાડા સાથે નિર્ઝલન ન હોય તેવા બાળકની સારવાર

ઝાડાની સારવાર માટેના ઘરગથ્થુ સારવારના ત્રણ નિયમો બતાવવા

(૧) પ્રવાહી આપો

ફક્ત સ્તનપાન કરતાં નાના બાળકોને વારંવાર અને વધુ સમય સ્તનપાન કરાવવું અને પાણી જેવા પાતળા જાડા હોય તો

છ માસથી મોટા બાળકની સ્તનપાન સાથે સાથે ors દ્રાવણ અને ઘરગથ્થુ પ્રવાહી પણ આપવા

જો બાળક ફક્ત સ્તનપાન પર જ ન હોય તેવા બાળકોને ઓઆરએસ દ્રાવણ ઉપરાંત નાળિયેર પાણી, છાશ , લીંબુ શરબત, ભાતનું ઓસામણ, દાળનું પાણી કે સૂપ અથવા ઉકાળેલું પાણી આપવું

માતાને ઓઆરએસદ્રાવણ ઘેર બનાવવાની રીત સમજાવો

કેટલું ઓઆરએસ આપવું તે માતાને સમજાવવું

ઓ આર એસ દ્રાવણ બનાવવા માટે વધારાના બે પેકેટ સાથે આપો

બે મહિના-પાંચ ચમચી દરેક પાતળા જાડા બાદ
બે મહિનાથી બે વર્ષ-૧/૪ કે ૧/૨ દરેક પાતળા ઝાડા બાદ
બે વર્ષથી વધારે ૧/૨ કપ થી એક કપ દરેક પાતળા બાદ

માતાને સમજાવો કફ વડે બાળકને વારંવાર ઘૂંટડા પીવડાવે

ઉલટી કરી નાખે તો 10 મિનિટ સુધી રાહ જોવી

(૨) બાળકને ખવડાવવાનું ચાલુ રાખો

(૩) ફરી તપાસ કરાવવી જરૂરી બને તેવા લક્ષણો માતાને સમજાવો

બાળક વધુ માંદો જણાય

પી શકે નહીં

સ્તનપાન લઈ શકે નહીં

ઝાડામાં લોહી પડવું

શ્વાસમાં તકલીફ પડવું

તાવ આવવો

નોંધ
બાળકને તાવ આવતો હોય તો કે ઝાડામાં લોહી પડતું હોય તો લક્ષણો વિશે માતાને સમજાવવું નહીં

સખત સખત ઝાડાની સારવાર

ઝાડા ની બીમારી ચાર દિવસે કે તેથી વધુ સમયથી હોય તો ઓઆરએસ દ્રાવણ આપવું અને દવાખાને મોકલવું

મરડા ની સારવાર

ઝીરો થી બે માસના બાળક માટે

મોં માટે બાળકો માટેની 1/2 ગોળી આપવી

તાત્કાલિક દવાખાને મોકલવું

બે માસથી પાંચ વર્ષનું બાળક

બે માસથી બાર મહિનાના બાળકને cotrayamexazole બાળકો માટેની એક ગોળી આપવી

બાર માસથી પાંચ વર્ષના બાળકને મોં માટે cotrayamexazole બાળકો માટેની એક ગોળી આપવી

તાત્કાલિક દવાખાને ને મોકલવો

ઝાડા ના અટકાવા માટે માતાને

ઝાડા ના અટકાવા માટે માતાને નીચેના પગથીયાઓ શીખવો

પ્રથમ છ માસ માટે ફક્ત અને ફક્ત ધાણ જ આપવું

છ માસ બાદ પૂરક આહાર ચાલુ કરવો

બાળકને ખવડાવવા પહેલા હાથ બરાબર ધોવા

બાળકનું સ્ટૂલ અને યુરીન સાફ કર્યા બાદ હાથ બરાબર ધોવા

ખોરાકની ધૂળ અને માટીથી દુર રાખો

સમયસર રશીકરણ કરાવવાની સલાહ આપો

ORS

W.H.S formula: ors શું હોય છે

સોડિયમ ક્લોરાઇડ-3.5 gm

પોટેશિયમ ક્લોરાઇડ-1.5 gm

સોડિયમ સાઇટ્રેટ-2.9 gm

ગ્લુકોઝ-20 hm

Total weight: 27.9 gm

Ors દ્રાવણ બનાવવાની રીત

સૌપ્રથમ સાબુ પાણીથી બરાબર હાથ ધોવા

જે વાસણમાં ઓઆરએસ દ્રાવણ બનાવવાનું હોય તે બરાબર સાફ કરો

વાસણમાં પાવડરનું પેકેટ નાખો

એક લીટર ચોખ્ખું પાણી લો અને વાસણમાં ધીમે ધીમે ઉમેરતા જાવ જ્યાં સુધી પાવડર ન ઓગળી જાય ત્યાં સુધી હલાવતા જાવ તળિયે બિલકુલ રહેવા દેવું જોઈએ નહીં

બાળકને આપતા પહેલા ચાખી જોતીનો સ્વાદ આંસુ જેવા હોવો જોઈએ જો વધુ ખારાશ કે ગળપણ હોય તો ફેંકી ફરી બનાવો

બનાવેલું દ્રાવણ ફક્ત 24 કલાક સુધી જ વાપરવું પછી ફેંકી દેવું

ઉલટી vomiting

ઉલટી થવી એ બાળકમાં સામાન્ય છે પરંતુ વધુ પડતી ઊલટી થતી હોય તો બાળકને નિર્જલન થવાની શક્યતા રહે છે સામાન્ય સ્થિતિમાં ચિંતા કર્યા જેવું હોતું નથી

બાળકોમાં થતી ઉલટી ની સામાન્ય કારણ

બાળકનું જઠર ખોરાક કે દૂધ ન સ્વીકારે ત્યારે

દૂધમાં વધુ ફેટ હોય તો તેનું પાચન ન થવાથી

ખોરાક ખૂબ એસિડ વાળો હોય તો

બાળકે ખૂબ ઝડપથી ખાધું હોય તો

ખોરાક સાથે પેટમાં હવા ગઈ હોય તો

સારવાર

માતાને સમજાવવું કે ઉલટી એ ગંભીર નથી

બાળકને થોડી થોડી વારે પ્રવાહી આપો જેમાં ઉકાળેલું પાણી, નારીયલ પાણી, છાશ વગેરે

છ માસથી નાના બાળકને સ્તનપાન આપવું

માતાને સમજાવવું કે દરેક સ્તનપાન બાદ બાળકને ખભા ઉપર રાખીને થાબડું જેથી ધાવણ સાથે ગયેલ હવા ઓડકારરૂપે બહાર આવી જાય

કબજિયાત

વ્યાખ્યા: કબજિયાત એટલે આંતરડાનું હલનચલન ઓછું અને દુખાવા સાથે જાડા થાય તેવી પરિસ્થિતિને કબજિયાત કહે છે

કારણ

એનસ અને રેક્ટમ ભાગ સાંકડો હોય

ઓપરેશન પછી રેકટામ ની જગ્યા સાંકળી થઈ ગઈ હોય

દવાના કારણે દાખલા તરીકે નારકોટીક્સ

નવ અને મસલ્સ ના કારણે

સારવાર

નોર્મલ બોવેલ ની મુવમેન્ટ ની ટેવ પાડવી

વધારે પ્રવાહી આપવા સમજાવવું

વધારે પ્રમાણમાં રેશાવાળો ખોરાક લેવા માટે સમજાવવું

નિયમિત કસરત કરવા માટેની સલાહ આપવા સમજાવવું

જરૂર જણાય તો સપોઝિટિવ મૂકવી

બાળકને નિમિત અને દરરોજ ટોયલેટ મોટીવેટ પાડવી

સાંકડા એના માટેની સારવાર લેવી

કાકડા નો ચેપ ( tonsilitis)

કારણ

જીવાણું જન્યો હોય
ઘણી વખત વાયરસ ના કારણે
એલર્જીના કારણે
ઠંડી વસ્તુઓ કે પીણા પીવાથી

(ટોનસી લાઈટિસ એટલે હાડકામાં લાગતો છે જેના કારણે ગળામાં દુખાવો થાય)

ચિન્હો અને લક્ષણો

ગળામાં સોજો આવે છે
ગળું લાલ થઈ જાય છે
કાકડા મોટા થઈ જાય છે
લિમ્ફ ગ્લેન્ડમાં સોજો આવે છે
તાવ આવી જાય છે
આને નળી નો ભાગ સાંકડો થઈ જાય છે
શ્વાસ લેવામાં તથા ગળામાં તકલીફ પડે છે
આ સ્વસ્થ જણાય છે

સારવાર

ઘરગથ્થુ ઉપચાર કરવા જેમાં મીઠાના પાણીના કોગળા કરવા
હુંફાળું હળદર વાળું દૂધ આપવું
ઠંડીથી રક્ષણ કરવું
બાળકને ઠંડા પીણા આપવા નહીં
પ્રવાહી ખોરાક વધુ આપવો
વારંવાર મોં સાફ કરવું
દાંતની સ્વચ્છતા જાળવવી
મળી શકે તો પીપી લોશન ના કોગળા કરાવવા
ચોકલેટ જેવા ગયા પદાર્થો વધુ ન આપવા જણાય તો એન્ટીબાયોટિક્સ આપવી
જો વારંવાર આમ થતું હોય તો સર્જીકલ ટ્રીટમેન્ટ આપવી જેમાં ટોન્સી બેકટોની ઓપરેશન કરવામાં આવે છે

કાન નો ચેક (ear infection)

તે મોટાભાગે શરદી, ઉધરસ પછી જોવા મળે છે નાકનો ચેપ ensteshiyan tube મારફતે કાનમાં લાગે છે અને ઓટાયટીસ મીડિયા થાય છે કાનમાં પાસ થાય છે આનાથી કાના પડદામાં કાણું પડી જાય છે અને અવાજ સંભળાવવાનું ઓછું થઈ જાય છે

ચિન્હો અને લક્ષણ

કાનમાં દુખાવો થાય છે
કાનમાંથી પરુ નીકળે છે
કાનમાં ખંજવાળ આવે છે
ખરાબ વાસ આવે છે
માથું દુખે છે
બાળક બેચેન અને ચીડિયો થઈ જાય છે
તાવ આવી જાય છે

અટકાયતી પગલાઓ

મોની સંભાળ રાખવી
માખીઓને દૂર કરવી
કાન અંદરથી સાફ ન કરવા
નવડાવતી વખતે કાન બહારથી બરાબર સાફ કરવા ઠંડા પાણીથી રક્ષણ આપવું
ગળામાં ચેપ ન લાગે તે માટે જવું

સારવાર

કાનમાં એન્ટીબાયોટિક્સના ટીપા નાખવા

જરૂર જણાય તો એન્ટીબાયોટિક્સ આપવા
કાન બરાબર સાફ
દુખાવા માટે તથા તાવ માટે પીસીએમ જેવી દવાઓ આપવી

બાળકમાં નીચે મુજબના લક્ષણોની તપાસ કરો

ખેંચ આવે છે
સાસુ શ્વાસના દર્દ જુઓ ઝીરો થી બાર માસના બાળકમાં દર મિનિટે આદર 60 કરતાં ઓછો હોવો જોઈએ જો 60 કે 60 કરતા વધુ હોય તો તે ઝડપી કહેવાય આવા બાળકોને હોસ્પિટલે મોકલાવો

પાંસળીમાં ઊંડા ખાડા માટે તપાસ કરો
નસકોરા ફૂલે છે તે જુઓ
તાવ માટે તપાસ કરો તેના માટે માતાને પૂછીને અથવા સ્પર્શથી અથવા થર્મોમીટર વડે કામમાં આપો. જો ઉષ્ણ તાપમાન 37.5 ડિગ્રી સેન્ટિગ્રેડ તેથી વધુ હોય તો તાવ છે તેમ કહેવાય આવા બાળકોને દવાખાને મોકલવું

બાળક ઢીલુ કે બેભાન જણાતું હોય

શરીરનું હલનચલન ઓછું કરતું હોય
બાળકની ઉંમર બે માસથી પાંચ વર્ષ હોય તો શ્વાસોશ્વાસ 40 કે તેથી વધુ હોય તો વધુ ગંભીર ગણાય આવા બાળકોને દવાખાને મોકલવા જોઈએ

બાળકની સ્થિતિ મુજબની સારવાર

બાળકની સ્થિતિ

સામાન્ય શરદી, ઉધરસ, ન્યુમોનિયા શ્વાસોશ્વાસ ઝડપી હોય

લેવાના પગલાં: ઘરગથ્થુ સારવાર

ક્યાં સારવાર આપશે: ઘરે સારવાર આપવી

સીવિયર ન્યુમોનિયા શ્વાસોશ્વાસ ઝડપી હોય છાતીમાં ખાડા પડે પી શકતું ન હોય

લેવાના પગલાંઓ: ટેબલેટ cotraymexazole એક ડોઝ એ જ પ્રમાણે આપી પછી દવાખાને મોકલવો જરૂર જણાય તો ટેબલેટ પીસીએમ ઉંમર પ્રમાણ

ક્યાં સારવાર આપશે:
બાળકને દવાનો પ્રથમ ડોઝ આપી ઇમર્જન્સી દવાખાને મોકલવો

Cotrayamexaxole age પ્રમાણે ડોઝ

બાળકની નાની ટેબલેટ જેમાં 20 મીલી ટ્રાય મેથોપ્રીમ અને 100 ml સલ્ફામીઝોલ હોય છે

એક માસના બાળકો-1/2 tablet

એક થી બે માસના બાળકો-1 tablet

બેથી બાર માસના બાળકો-2 tablet ( 4 to 10 kg weight)

12 માસથી પાંચ વર્ષ સુધીના બાળકો-3 tablet ( 10 to 19 weight)

Follow up treatment

Child ને 48 કલાક પછી ફરી તપાસો સુધારો જણાય તો ત્રણ દિવસ દવા ચાલુ રાખવા સમજાવો

બાળકની હૂંફાળું રાખવા સમજાવો

તો સુધારો ન જણાય તો બાળકને વધુ સારવાર મોકલી આપો

નાક બંધ હોય તો ક્લીન કરો

Fluid વધુ આપો

ફીવર હોય તો પીસીએમ

માંદગી બાદ ફીડિંગ માં વધારો કરો

ઘરે બનાવેલ સલામત ટ્રીટમેન્ટ આપો જેમાં હની આદુ તુલસી આપી શકાય

મધર ઘરે ગયા પછી ગંભીર લક્ષણો જણાય તો ઈમિડેટલી આપવું તે સમજાવો

પી ન શકે

વધારે માંદુ જણાય
તાવ આવે

શ્વાસ લેવામાં તકલીફ

ન્યુમોનિયા નો અટકાવ કેવી રીતે કરશો

Breastfeeding
માતાનું ધાવણ બાળક માટે અમૂલ્ય છે જેનાથી ન્યુમોનિયા થવાનું જોખમ ઘટી જાય છે આનાથી કોઈપણ પ્રકારની એલર્જી અને અસ્થમા જેવી કન્ડિશનથી રક્ષણ મળે છે

Immunization

જે બાળકને તમામ પ્રકારની રસીઓ આપવામાં આવે તો પણ બાળકને માંદગી થી બચાવી શકાય છે

Treatment of minor elements

કોઈપણ સામાન્ય ઇન્ડિકેશન પણ બાળક માટે વધુ ગણી તાત્કાલિક સારવાર કરવી જેથી રોગની આગળ વધતો અટકાવી શકાય અને શક્ય હોય ત્યાં સુધી ઘરગથ્થુ ઉપચારથી શરૂ કરી શકે

Vitamin a

બાળકોને વિટામીન એના તમામ ડોઝ તેની યોગ્ય એ જ મુજબ આપવા જોઈએ જેનાથી બાળકની રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં વધારો થાય છે

Good nutrition

બાળકને યોગ્ય અને પૂરતા પ્રમાણમાં પોષક આહાર આપવો જોઈએ માતાને આ અંગેનું આરોગ્ય શિક્ષણ આપવું જોઈએ

Safety precutions

બાળકને ઠંડીથી બચાવવું જોઈએ

ધૂળ, ધુમાડા, કે એલર્જી વાતાવરણથી દૂર રાખવું જોઈએ

શરદી, ઉધરસ વાળા બાળકથી અલગ રાખવું જોઈએ

ટાઢીયો તાવ

બાળકો માતાઓની તકલીફ ઘણી સામાન્ય છે જે બાળકને તાવ હોય તેને ટાઢિયો તાવ હોઈ શકે જેમાં શરીરના તાપમાનમાં વધારો થાય છે અને સાથે સાથે ઠંડી પણ લાગે છે

બાળકને તાવ આવે છે તેની ત્રણ બાબત પરથી ખબર પડે છે

પ્રાપ્ત માહિતી અનુસાર

આમાં માતા આપણને બાળકને તાવ હતો કે નહીં તેની માહિતી આપે છે અને માહિતી પર વિશ્વાસ રાખીને બાળકની સારવાર કરવામાં આવે છે આને પ્રાપ્ત માહિતી કહેવાય છે

અડવાથી શરીર ગરમ લાગે

આમાં આપણે બાળકની તપાસ કરવાની હોય છે જેમાં આપણી પાસે જો થર્મોમીટર ન હોય તો આપણા હથેળીનો પાછલો ભાગ બગલ કે બાળકના પેટ ઉપર મૂકીને બાળકનું શરીર ગરમ જણાય છે કે નહીં તે દ્વારા તાવ નક્કી કરવામાં આવે છે

માપવાની રીત

આમાં થર્મોમીટર દ્વારા તાવ માપવામાં આવે છે આમાં બાળકના બગલમાં ઊભો થર્મોમીટર બે મિનિટ માટે મૂકો તાવ માપવામાં આવે છે

ચિન્હો અને લક્ષણો

બાળકનું શરીર ગરમ હોય છે
બાળક થાકેલું જણાય છે
હું જોતા હોય તો બાળક પી નથી શકતું
ઉલટી કરી નાખે છે
ઘણી વખત ખેંચ આવે છે
ગરદન અક્કડ થઈ જાય છે
બાળક ઢીલુ કે બેભાન જણાય છે

સારવાર

બાળકમાં દેખાતા લક્ષણોના આધારે તેનું વર્ગીકરણ કર્યા બાદ તેની સારવાર કરવામાં આવે છે

લક્ષણો

ગંભીર બીમારીનું કોઈ પણ સામાન્ય લક્ષણ હોવું

પી ના શકે કે તને પણ ન કરી શકે

ઉલટી કરી નાખે

ખેંચ આવે

ઢીલુ કે બેભાન

તાર માપવાની કે પ્રાપ્ત માહિતી અનુસાર કે અડવાથી શરીર ગરમ લાગે માપવાથી તાવ 37.5 કે તેથી વધુ હોય તો

વર્ગીકરણ

અતિ ગંભીરતાવ ની બીમારી

સારવાર

Cotraymexazole નો પહેલો ડોઝ ઉમર પ્રમાણે આપવો

તપાસ માટે લોહી લીધા બાદ મેલેરિયા ની ઉમર પ્રમાણે ગોળી આપવી

જોતા વધારે હોય તો પીસીએમ ઉંમર મુજબ આપવી

તાત્કાલિક દવાખાને મોકલવું
વધુ પ્રવાહી આપવા ખવડાવવાનું ચાલુ રાખ

સાત દિવસ કરતાં વધુ સમયથી તાવ આવે તો હોય તો દવાખાને નહીં મોકલવું

અમર મુજબ તાવ ની ગોળીtab pcm નો dose

જોતા 38.5 ડિગ્રી સેન્ટિગ્રેડ કે તેથી વધુ હોય તો એક દો સ્પેશિયલ નો આપ પોતાનો હોય તો કલાક બાદ ફરી આપવી

ઉમર અને વજન

બે માસથી ત્રણ વર્ષ
ત્રણ વર્ષથી પાંચ વર્ષ

ગોળી 800 ની ગ્રામ
1/4 ચોથો ભાગ
1/2 અડધો ભાગ

ઓરલ ડીહાઇડ્રેશન થેરાપી(ort)

Vaccine for preventable disease

ક્ષય-tuberculosis-BCG
પોલિયો-poliomyelitis-opv, ipv
ડીપ્થેરિયા-DPT
મોટી ઉધરસ-pertusis-DPT
ધનુર-tetanus-DPT, TT
કમળો બી-hepatitis b
ઓરી- measles નવ મહિને આપવામાં આવે
Japanese encephalitis

(1) ક્ષય-ટીબી tuberculosis

TB એ બેક્ટેરિયા માઇક્રો બેકટેરિયા ટ્યુબરક્યુલેસીસ થી થતો રોગ છે તે મુજબ વચ્ચે પી રોગ છે જેમાં ફેફસામાં અસર થાય છે આ ઉપરાંત તેની અસર આતરડા, હાડકા, સાંધાઓ, લસિકા ગ્રંથિઓ, મગજ અને શરીરની બીજી પેશીઓ પર થાય છે ટીબીના કારણે ગંભીર બીમારી અને મૃત્યુ પણ થઈ શકે છે

રોગને કેવી રીતે ઓળખવો?

ફેફસામાં ટીબીના કેસ કે શંકાસ્પદ કેસના સંપર્કમાં આવતા દરેક બીમારી બાળકો

બીમાર બાળક કે જેમાં ઉધરસ અને શ્વાસ લેવામાં તકલીફ હોય

બીમાર બાળક કે જેમાં વજનમાં ઘટાડો થયો હોય

બીમાર બાળક કે જેને જીવાણુનાશક દવા એન્ટિબાયોટિક્સની અસર ન કરતી હોય

રોગ કેવી રીતે ફેલાય છે?

આ રોગથી પીડાતા એ વ્યક્તિના છીંક અને ઉધરસ દ્વારા ગળફામાં જીવાણુઓ ફેલાય છે

ટેપી વ્યક્તિની સંપર્કમાં આવતા ફેલાય છે

રખડતા ઢોરનું દૂધ ઉકાળ્યા વગર ઉપયોગ કરવાથી બોવાઈન પ્રકારનો ટીબી થાય છે

રોગની અટકાયત કેવી રીતે કરવી ?

બીસીજી (બેસિલેટ કાલ મેટ ગ્યુરીન) નીરસી સમયપત્રક મુજબ આપવાથી બાળક્ષય બીમારી અટકાવી શકાય છે

(2) polio (poliomyelitis)

પોલિયો (poliomyelitis) એસ સૂક્ષ્મ જીવાણું જન્ય ચેત છે જે ચેતા તંત્ર નવ સિસ્ટમની અસર કરે છે જેના કારણે ગંભીર બીમારી, પક્ષઘાત અને મૃત્યુ પણ થઈ શકે છે 1999 થી ધનિષ્ઠ રશીકરણથી પોલિયાના કેસમાં ખૂબ જ ઘટાડો થાય છે ગુજરાતમાં બીB/1 B/2 પોલિયો-1 પોલિયો-2 તાવ વાયરસ નામના પોલિયો વાયરસ છે

રોગની કેવી રીતે ઓળખવો ?

અચાનક નબળાઈ આવી
હાથ પગ અથવા બંને હાથ કે ધડમાં પક્ષઘાત જોવા મળે

આ બીમારી જન્મ સમયે સંકળાયેલી હોતી નથી

રોગ કેવી રીતે ફેલાય છે

ચેપી વ્યક્તિના મળમૂત્રના સંપર્કમાં આવવાથી

અ સ્વચ્છતા સાથે પગ સંકળાયેલા હોય છે

પરોક્ષ રીતે દૃષિત દૂધ, પાણી અથવા ખોરાકના લીધે

પોલિયાના બધા જ કેસમાં 50% કેસો ત્રણ વર્ષથી નીચેની ઉંમરમાં થાય છે

(3) ડીપ્થેરિયા

ડીપ્થેરિયા એ બેક્ટેરિયા કોરોની બેક્ટેરિયમ બેક્ટેરિયા થી થતો રોગ છે આ ચેપી રોગ છે જેમાં સામાન્ય રીતે કાકડામાં અને ગળામાં ચેપ લાગે છે તથા ગળામાં જાલું બનાવે છે જે શ્વાસ લેવામાં અવરોધ
કરે છે જેના કારણે મૃત્યુ પણ થઈ શકે છે

રોગને કેવી રીતે ઓળખવો

ગળામાં ભૂખરા રંગના ચાઠા સાથે ચાંદા જોવા મળે છે

રોગ કેવી રીતે ફેલાય છે

ચેપી વ્યક્તિના મો નાક અને ગળાના સ્ત્રાવમાં જીવાણુઓ હોય છે આવી વ્યક્તિ જ્યારે ઉધરસ કે છીંક થાય ત્યારે ફેલાય છે

રોગની અટકાઈ કેવી રીતે કરવી

સૌથી સલામત પગલું શિશુળ દરમિયાન dpt ની રસીઓ અસરકારક છે

જો 14 વર્ષ ઉંમર સુધી રસીયો આપવામાં ન આવેલ હોય તો ફરી ડીપ્થેરિયા થવાની શક્યતા રહે છે

સમયસર રસીકરણ એ અગત્યનો અટકાયતી ઉપાય છે

(4) મોટી ઉધરસ

પરટોશી સામાન્ય રીતે વુપીંગ કફ તરીકે પણ ઓળખાય છે જે બાળેલા પોર્ટુસીસ નામના બે બેક્ટેરિયાથી થાય છે આ ખૂબ જ ચેપી રોગ છે જેમાં શ્વસનતંત્રને અસર થાય છે વારંવાર ઉધરસ આવે છે જેનાથી ક્યારેક શ્વાસમાં અવરોધ થાય છે અને અમુક કેસોમાં મૃત્યુ પણ થાય છે

રોગને કેવી રીતે ઓળખવો ?

વારંવાર અને ખૂબ જ જોરથી ઉધરસ આવે છે

ઉધરસ ક્યારેક બે કે તેથી વધુ અઠવાડિયે માટે રહે છે

ઉધરસ ના હુમલાઓ પછી ઉલટીઓ થાય છે

ઉધરસ ખાતી વખતે હૂફ જેવો અવાજ આવે છે

રોગ કેવી રીતે ફેલાય છે ?

ચેપી બાળકના મોત તથા નાકના સ્ત્રાવ દ્વારા આવું બાળક જ્યારે છી કે ઉધરસ ખાય ત્યારે જંતુઓ હવામાં ફેલાય છે

રોગની અટકાયત કેવી રીતે કરવી ?

રસીકરણ સમયપત્રક મુજબ ડીપીટી રસી મૂકવાથી આ અટકાવી શકાય છે

મોટાભાગે આ 12 માસથી નીચેના બાળકોમાં જ જોવા મળે છે

(5) ધનુર( tetanus)

ધનુર એ ક્લોસ્ટ્રેડીયમ ટીટેની નામના બેક્ટેરિયા થી થતો રોગ છે અને દરેક ઉંમરે ધનુર થઈ શકે છે

રોગની કેવી રીતે ઓળખવો ?

નવજાત બાળકમાં જોવા મળતા ધનુરવાળા બાળક જિંદગીના પહેલા બે દિવસ દરમિયાન સૂચવાની અને રડવાની ક્રિયા સામાન્ય હોય છે

બીમારી શરૂઆત 3 થી 28 દિવસ સુધીમાં થાય છે

સ્નાયુઓમાં ખેંચા આવે છે

બાળક ચુસી શકતું નથી

ગળું અને શરીર જકડાઈ જાય છે

રોગ કેવી રીતે ફેલાય છે

તનુના બેક્ટેરિયા ધૂળ આતરડા અને ઢોરના છાણમાં રહે છે જ્યારે કોઈપણ કાપો, ઘા કે શિક્ષણ અણીદાર વસ્તુ ભોકવાથી અથવા કાનના ચેપના કારણે પણ થાય છે

તૂટેલી ચામડી અથવા ઇજાઓ અને અસ્વચ્છ રીતે શિશુની નાળ કાપવાથી તથા ડ્રેસિંગ ના સંપર્કમાં આવવાથી ધનુર થાય છે

પ્રસુતિ દરમિયાન સ્વચ્છતા ના લીધે પણ ધનુર થઈ શકે છે

(6) કમળો બી hepatitis b

કમળો બી એ સુષ્મજીવાણોથી થતો ખૂબ ચેપી રોગ છે (hiv 40 to 100 વખત વધારે) અને જેને કારણે લીવર કામ કરતું બંધ થઈ જાય છે ઘણી વખત સિરોસીસ કે લીવર કેન્સર પણ થાય છે

રોગની કેવી રીતે ઓળખવો.

તાવ આવે છે
માથું દુખે છે
ઉબકા થાય છે
આંખ અને ચામડી પીળાશ પડતી લાગે છે
ઝાડા ભૂખરા રંગના હોય છે

રોગ કેવી રીતે ફેલાય છે

ચેપી લોહી તથા શરીરના પ્રવાહીના સંપર્કમાં આવવાથી
બાળકના જન્મ વખતે કમળો જોવા મળે છે

અરક્ષિત જાતીય સંભોગ થી ફેલાય છે

જંતુયુક્ત સોયના ઉપયોગથી ફેલાય છે

ચેપી વ્યક્તિએ વપરેલા દૂધ બ્રશ કે રેઝર વડે થાય છે

રોગની અટકાયત કેવી રીતે કરવી

રસીકરણ સમયપત્રક મુજબ બાળક યોગ્ય સમયે રસી મુકવાથી આ અટકાવી શકાય છે

કમળા બી ની રસી ડીપીટી સાથે 6 10 અને 14 અઠવાડિયાની ઉંમરે આપવામાં આવે છે

તો સંસ્થાકીય પ્રસુતિ દરમિયાન જન્મ સમયે પહેલો ડોઝ આપ્યો હોય તો બીજા બે ડોસ છ મહિના અને 14 માં અઠવાડિયા આપવા

(7) ઓરી (measles)

ઓરી એક સૂક્ષ્મ જીવાણુથી થતો ખૂબ જ ચેપી રોગ છે જીવાણુ ચેપી વ્યક્તિના નાક,, ગળામાં જોવા મળે છે આ રોગમાં તાવ, ઉધરસ, ન્યુમોનિયા ને લીધે મૃત્યુ પણ થઈ શકે છે

રોગની કેવી રીતે ઓળખવો

તાવ આવે છે અને શરીર પર ચાઠા થાય છે

ઉધરસ આવે છે અને શરદી જેવું થાય છે
આંખ લાલ થઈ જાય છે

રોગ કેવી રીતે ફેલાય છે

તેથી વ્યક્તિના ઉધરસ અને છીંક દ્વારા
માર્ગ દ્વારા જંતુઓ બહાર આવે છે

રોગ અટકાયત કેવી રીતે કરવી

રસીકરણ સમય પત્રક અનુસાર બાળક યોગ્ય સમય રસી મુકવાથી આ અટકાવી શકાય છે

(8) જાપાનીઝ એનસેફેલાઇટિસ

જાપાનીઝ એન સેટેલાઈટ થાય છે ભારતમાં સૂક્ષ્મ જીવાણોથી થતો એનસી ફેલાઈટીસ મગજ નહોતા એક જીવલેણ રોગ છે જે અમુક રાજ્યમાં ચોક્કસ ભૌગોલિક વિસ્તારમાં થાય છે

રોગને કેવી રીતે ઓળખવો ?
તાવ આવે છે અને તાવ હોય છે
ઉધરસ આવે છે અને શરદી જેવું થાય છે

ઘણી વખત બાળક બેભાન થઈ જાય છે

રોગ કેવી રીતે ફેલાય છે

આ રોગ મચ્છર દ્વારા ફેલાય છે
સામાન્ય રીતે પક્ષીઓને પાલતુ પ્રાણી ખાસ કરીને ડુક્કરમાં લાગે છે જ્યારે તેચેપી પ્રાણીને કરડીને પછી મચ્છર બાળકને કરડે ત્યારે આ રોગ થાય છે


રોગની અટકાયત કેવી રીતે કરવી


આ રોગને કાબુ કરવા માટે રસીકરણ એ એકમાત્ર મહત્વનો ઉપાય છે આ રોગ જે જિલ્લામાં હોય ત્યાં રાબેતો મુજબ રસીકરણ કરવાથી અટકાવી શકાય છે તે માટે અલગથી માર્ગદર્શન બહાર પાડવામાં આવે છે

Well baby clinic

Under five clinic sub -center અનેક સેવો આપવામાં આવે છે તેમાં સૌથી અગત્યની સેવાઓ સબ સેન્ટર ઉપર ગોઠવવામાં આવતી ક્લિનિક કે શરૂઆતના સમયમાં અંડર ફાઈવ ક્લિનિક ત્યારબાદ વેલ બેબી ક્લિનિક અને કેટલીક જગ્યાએ એમસીએચ ક્લિનિક એવું નામ પણ આપવામાં આવે છે પ્રિવેન્ટીવ કેર પ્રમોટિવ કેર, curetive care,rch ફેઝ -૨ પ્રોગ્રામ હેઠળ આ ક્લિક ને મમતા દિવસ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે અને સબ સેન્ટર પર દર બુધવારે આ દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે જેમાં બાળક તથા માતાને સંપૂર્ણ સર્વાંગી સારવાર આપવામાં આવે છે

આ દિવસે નીચે મુજબની આરોગ્યની સેવાઓ આપવામાં આવે છે

માતાને બાળકનું રસીકરણ
ગરબા માતાની સંપૂર્ણ તપાસ
સગર્ભા માતાનું ચેકઅપ બીપી તથા લેબોરેટરી તપાસ
સગર્ભા માતાની પગ માથા સુધીની આરોગ્ય તપાસ
બાળકની માંદગી દરમિયાનની સર્વાંગી સારવાર
કુટુંબની સેવાઓ
આરોગ્ય શિક્ષણ
બાળકના વિકાસના તબક્કાઓ (ગ્રોથ મોનિટરિંગ)

વોમેટીંગ

સામાન્ય રીતે બાળકોમાં ઉલટીઓ, ઝાડાના રોગ એક ભાગરૂપે છે

ઝાડા ઉલટી
જ્યારે ઓજરી ચેપ હોય
આતરડા નો ચેક હોય ત્યારે

નવજાત શિશુને પ્રથમ છ માસના ધાવણ આપ્યા પછી નાનું બાળક દહી અને દૂધ જેવા પદાર્થો ઉલટી માં બહાર કાઢે છે જો બાળકનું વજન નિયમિત રીતે વધતું હોઈ શકે અને બાળક સ્વચ્છ હોય એ રીતે વિકાસ પામતું હોય તો અલટીને સારવાર કરવાની જરૂર નથી ધાવણ આપ્યા પછી બાળકને 10 થી 15 મિનિટ ખંભા ઉપર થાબડવું અને પછી જ્યારે સુવડાવો ત્યારે માથું ઊંચું અને પેટ ભરતું રહે તેમ રાખવું

ગેસ્ટ્રો(gestroerel)રિફ્લેક્સ

નાના બાળકોના સવિશેષ જોવા મળે છે

દૂધ પીધા પછી તરત અડધા દૂધ આપતી વખતે બાળકોને થોડોક ભાગ ઉલટી માટે બહાર ફેકે છે
નિમિત વચન વધતું હોય અને બીજી શ્વસનની તકલીફ થતી ન હોય તો આ બાબત સામાન્ય ગણાય છે અને ઉંમર વધતા ધીમે ધીમે રિફ્લેક્સ બંધ થઈ જાય છે
બાળકને વારંવાર શરદી, ખાંસી, ન્યુમોનિયા થાય કે વજન વધતું ન હોય તેને ગેસ્ટ્રો ઇસોફેસિયલ રિફ્લેક્સ કહેવાય છે અને સારવાર ની જરૂર પડે છે

ઉલટી થાય ત્યારે શું ધ્યાનમાં રાખશો ?

Temperature: શરીર વધારે પડતું ઠંડુ પડી ગયું નથી ને

Pulse: નાડીના ધબકારા ની ગતિ વધારે તે જ નથી ને તે બરાબર માપી શકાય

Respiration: શ્વાસમાં બાળકને તકલીફ થાય

Urine-બાળક પૂરતું યુરેન પાસ કરે છે

Stool-બાળકને વધારે જાડા થાય છે

Temperature:
વધારે: ચેક હોય તો ડોક્ટરને બતાવો
ઓછું: શરીરમાં પાણીની કમી

Pulse:
વધારે: ચેપ
ઓછું: શરીરમાં પાણીની કમી

ઉલટી, ઉબકા, ઝાડાની કેસમાં પણ થાય છે આંતરડામાં વાયરસ કે બેક્ટેરિયાનો ચેપ હોય ત્યારે થાય
કોઈપણ સામાન્ય માંદગીમાં બાળકને ઉલટી થાય છે જેમ કે ટાઈફોઇડ અને ન્યુમોનિયા

ઇફેક્ટિવ, હિપેટાઇટિસ અને યકૃત ના રોગ અને પેટના રોગ એ પેન્ડીસાઇટીસ

આંતરડામાં રૂકાવટ
મગજના રોગો, મેનેજાઇટીસ, એન કે ફ્લાઇટિસ
દવાઓ એન્ટી મેલેરિયા

રેડ -ફ્લેગ

તાવ વધારે હોય
નાડીના ધબકારા ખૂબ જ વધી ગયા હોય કે નાડી ધીમી ચાલતી હોય
ઉલટી માં લોહી આવે
છેલ્લા આઠ કલાકમાં યુરિન પાસ ન થયું હોય
બાળક શુદ્ધ હોય
ઉલટી સાથે માથું દુખતું હોય
બાળક ચુસ્ત અને નિસ્તેજ અને બાળક ચીડીયા પણ કરે

ઉલટી ના કેસમાં નીચે મુજબનું અવલોકન થાય છે

તાવ-N +. ++. +++. –
નાડી -N + ++ +++
શ્વાસની ધમણ-N
યુરીન- N. – –

સ્ટૂલ

નોગ પાસ્ક
બ્લડ સેઇન
બિલિયસ ગ્રીન

પેટ

પેટ અંદર ઉતરી ગયું હોય તો
પેટ ફૂલી ગયું હોય તો
કોઈ એક જ જગ્યાએ સોજો

ઉલટી

સિસ્ટો મેટિક ટ્રીટમેન્ટ આપી શકાય

ઉલટી માટેની સારવાર

ઝાડા ઉલટી ના કેસમાં જેમકે ઓઆરએસ આપવામાં આવે છે તે પ્રમાણે ઉલટી ચાલુ થાય ત્યારે ઓઆરએસ આપવાનું ચાલુ કરો

વોરએસ ને બે ત્રણ ચમચીથી શરૂ કરવું વધારે એક સાથે ઓરિસ આપવું નહીં જેમ જેમ રીહાઇડ્રેશન કાબુમાં આવે તેમ તેમ ઉલટી દવા વગર જ બંધ થઈ જશે

ઓઆરએસ ની સાથે સામાન્ય તાવ ની દવા આપી શકાય દાખલા તરીકે પીસીએમ

ઉલટી સાબુમાં લેવાની છે મુજબ દવાઓ ડોક્ટરની સલાહ મુજબ વાપરી શકાય

ડોમપેરીડોન
મેટ્રો કલેટામાઇડ
ઓડનસેટ્રન

ઉપરની દવાઓ ડોક્ટરની સલાહ લીધા પછી જ આપવી

ઉલટી સામાન્ય ચેપને કારણે છે જે કોઈ શારીરિક ગંભીર રોગના લક્ષણ રૂપે છે તે પહેલા ખાતરી કરી લો અને કોઈ પણ દવા આપતા પહેલા દર્દીને જનરલ કન્ડિશન સારી હોવી જરૂરી છે

વધારે ઉલ્ટી થાય ત્યારે

ઉલટી ની ગોળી સપોઝિટી સ્વરૂપે આવે છે તે ઉપયોગમાં લઈ શકાય

કાંગારુ મધર કેર (KMC)

KMC કેર lbw ( low birth weight) baby health અને well being ને પ્રમોટ કરવા માટેની સરળ અને પાવરફુલ મેથડ છે તેની લાક્ષણિકતાઓને ડાયરેક્ટ સ્કિન ટુ સ્કીન કોન્ટેક્ટ અને એક્સક્યુઝિબ્રેટ ફીટીંગ નો સમાવેશ થાય છે

કમ્પોનેટ (બંધારણ) Skin to skin contact

Mother અને baby ને થર્મલ પ્રોટેકશન આપવા માટે તેને સ્કીન કોન્ટેક ડાયરેક્ટ, સતત અને લાંબા ગાળા સુધી આપવામાં આવે છે

Exclusive best feeling (માત્ર ને માત્ર સ્તનપાન)

Skin to skin contact દ્વારા લેટેસ્ટેશનને પ્રમોટ કરે છે તથા બાળકને પૂરતું પોષણ મળી રહે છે તથા તેના વજન વધારવા માટે જવાબદાર છે

ફાયદા

કાંગારૂ મધર કે થર્મલ કંટ્રોલ એન્ડ મેટાબોલિઝમમાં મદદ કરે છે લાંબાગાળાનો, સતત અને ડાયરેક્ટ પીન્ટુ સ્કીન કોન્ટેક દ્વારા થર્મલ કંટ્રોલ તથા હાયપોથર્મિયાના ભઈને ઘટાડી શકાય છે કેએમસી(KMC) દ્વારા બેસ્ટ ફીટીંગનો સમયગાળો અને દર વધારો થાય છે

ઇનફન્ટ 5 સેન્સ ધરાવે

Touch – skin to skin contact

Hearing- mother voice and heart beat

Test- b.f sucking

Olfection -માતાની સુગંધ મેળવશે

વિઝન-માતા સામે આઈ કોન્ટેક્ટ કરશે

કેએમસી દ્વારા નોઝો કોમ્યુની કેબલ ઇન્ફેક્શન જેવી કે ન્યુમોનિયા ને ઇન્ફીનિટી દરમિયાન અટકાવી શકાય

હોસ્પિટલમાં રહેવાના દિવસોમાં ઘટાડો કરી શકાય છે LBW baby ને કેમ છે આપ્યા બધા ઝડપી ઘરે લઈ જઈ શકાય

KMC માતા અને બાળક વચ્ચેનું બોર્ડિંગ જોડાણ વધારે છે તથા ઇન્કયુબેટર કરતાં કાચની પેટી ઓછી ચિંતા વાળું છે

Kmc દ્વારા માતાને આ
ત્મવિશ્વાસ, સેલ્ફ, સ્ટ્રીમ, સંતોષ વગેરે મેસેજ કરે છે

kMC દ્વારા તેના વજનમાં વધારો થાય છે

kMC દ્વારા વધારે સ્ટફ ની જરૂર પડતી નથી

ક્રાઈટેરિયા ફોર કે એમ સી(KMC) લાક્ષણિકતા

For baby

બધા જ ટેબલ લો બર્થ-વેટ બેબી ને આપી શકાય વધારે પડતું ફલદાયક 2000 ગ્રામ થી ઓછું વજન ધરાવતા LBW

બેબી ને જન્મ બાદ તરત જ આપી શકાય છે

માંદા બાળકની કેએમસી થોડા દિવસો પછી શરૂ કરવું તેના પહેલાં ફેસિલિટી હોય ત્યાં મોકલવું

કેએમસી સ્ટેબલ બાળકને આપી શકાય પરંત Iu ફ્લુઈડ, ટ્યુબ ફીડિંગ, અને ઓક્સિજન થેરાપી વાળા બાળકને આપવું નહીં

મધર માટે

કોઈપણ માતાની ઉંમર એજ્યુકેશન, કલ્ચર અને ધર્મને અનુસર્યા વગર કે એમસી આપી શકે

માતાને કોઈપણ સિરિયસ ડિસિઝન ના હોવા જોઈએ તથા તે પૂરતો ખોરાક અને સપ્લીમેન્ટરી ડોક્ટરના ઓર્ડર મુજબ લેતી હોવી જોઈએ

કેએમસી આપવા માટે તૈયારી હોવી જોઈએ

તેનું પોતાનું સારું આરોગ્ય, દરરોજ બાર્થ ક્લોથ બદલવા, નખ ના હોવા વગરનું ધ્યાન રાખવું

તેના ફેમિલી મેમ્બર અને કોમ્યુનિટી મેમ્બર્સ સ્પોર્ટિંગ હોવા

KMC ની પૂર્વ તૈયારી

કાઉન્સિલિંગ: માતા-પિતા ફેમિલી મેમ્બરને કેએમસી ફાયદા જણાવો

પેશન્ટ સાથે પ્રોસિજનને ડમોસ્ટ્રેટ કરો

માતા અને ફેમિલી ની ચિંતા દૂર કરવા બધા સવાલોનો જવાબ આપો

જો માતા કે એમ સી આપતી હોય તેવી માતાને મળાવો

ફેમિલીના કોઈપણ સભ્યને પ્રોસિઝનનું જ્ઞાન આપી શકે

માતાના કપડા

માતા તેના ધર્મ અનુસાર, હલકા તથા આગળથી ખોલી શકાય તેવા કપડાં પહેરવા, માતા સાડી, ગાઉન બ્લાઉઝ વગેરે પહેરી શકે છે

બેબી ના કપડા

બાળકને આગળથી ખોલી શકાય તેવા સ્લીવ, બેસ્ટ શર્ટ, ટોપી, મોજા, તથા હાથના મોજા પહેરવા

પ્રોસિજર ઓફ kmc

પ્રોસિજર

બેબી અપ્રાઇટ પોઝિશનમાં મધરની બંને બ્રેસ્ટ વચ્ચે મૂકો

બેબી નું માથું એક્સાઈટ ફેરવવું તથા તે થોડુંક ઊંચું રાખવું જેથી બેબીનો એરવે ખુલ્લો રહે તથા માથા સાથે આંખના કોન્ટેક્ટ જળવાઈ રહે

બેબી ના હાથ સીધા તથા માતાની છાતી પર રાખવા તથા બેબીના બંને પગ હાથથી સીધા તથા દેડકાની પોઝિશનની જેમ વળેલા હોવા જોઈએ માતાના એપી ગેસ સ્ટ્રીક રિજન લેવલ પર બેબી નું પેટ રાખવું જોઈએ

KMC દરમિયાન ચકાસો મોનિટર કરો

બેબી ને એરવે બ્રિધિગ, કલર અને ટેમ્પરેચર માટે તપાસવું તેના હાથ અને પગ નો ગરમાવો ચેક કરો

બેબી ના નેકની સ્થિતિ વધારે પડતી ફ્લેક્શન કે એક્સટેન્ડન વળીને ન હોવી જોઈએ

ફીટીંગ

માતા કે એમ સી દરમિયાન બેબીને બેસ્ટ ફીટીંગ આપી શકે

તે સિવાય હું અને ટ્યુબ વગેરે ફીડિંગ બેબી ના કન્ડિશનને આધારિત આપી શકાય

માતાની સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ

માતાને કે એમ સી કંટીન્યુ રાખે તે માટે ઉત્તેજિત કરો તથા પ્રશ્નોના જવાબ આપી તેના ચિંતા દૂર કરો

પ્રાઇવેસી એકાંત

જરૂરી પાર્ટ જ ખુલ્લા કરવા વધારે ખુલ્લા કરવાથી તે બેચેની તથા શરમ અનુભવશે

સમયગાળો

એક કલાક કરતા ઓછો સમય ન હોવો જોઈએ

ત્યારબાદ ધીમે ધીમે સમયગાળો વધારતો જુઓ

મધર આપવા માટે કેપેબલ ન હોય તથા મૃત્યુ પામી હોય તો ઘરના કોઈપણ સભ્યો આપી શકે

KMC ક્યારે બંધ કરવી

બેબી ના વજનમાં વધારો જોવા તથા તે 2500 ગ્રામ એ પહોંચી જાય ત્યારે બંધ કરીશું

કેએમસી દરમિયાન બેબી ડિશ કમ્ફર્ટ, ડ્રાય, હાથ પગ વધારે હલાવે તો બંધ કરી શકો

2500 ગ્રામ બાળકનું વજન થયા બાદ પણ જો માતા અને બેબી કોમ્ફર્ટેબલ હોય તો કે KMC ચાલી રાખી શકાય

બાત પછી અને ગોલ્ડન નાઈટ દરમિયાન બાળકને સ્કીન કોન્ટેક્ટ આપી શકાય

નોંધ

માતા કોઈપણ પોઝિશન જેમકે ઊંઘમાં તથા આરામ કરતા પણ કેએમસી ચાલુ રાખી શકે છે (આરામ ખુરશી)

માતા આરામ કરે ત્યારે ઘરમાં કોઈપણ સભ્યો KMC આપી શકે

KMC દરમિયાન વારે ઘડીએ ખલેલ ન પહોંચાડી તેને સતત ચાલુ રાખો KMC દરમિયાન બેબી નું ડાયપર બદલી શકો

પીવાના પાણીનું ક્લોરીનેશન કરવા માટેનું માફક પત્રક

પાણીનો જથ્થો લીટરમાં

1000 લીટર
બ્લીચિંગ પાવડર ગ્રામમાં-5 gm
પ્રવાહી ક્લોરીન એમએલમાં-25ml

5000 લીટર-25 ગ્રામ-125 ml
10,000 લીટર-50 gm-150ml
20,000 લીટર-100 gm-500ml
25,000 litre-125 gm-625 ml
50000 litre-250 gm-1250ml
1,00,000 litre-500 gm-2500 ml
50,00,000 litre-2500 gm-12500ml
75,00,000 litre-37500gm-18700ml
1,00,000,00 litre-5000gm-2500ml

સ્કૂલના બાળકોમાં દાંતનો સડો અટકાવવા માટે લેવામાં આવતા પગલાંઓ

બાળકમાં દાંતનો સડો અટકાવવા ત્રણ મુદ્દા પર ધ્યાન આપવું જરૂરી છે

ખોરાક વિશે
ગળિયા પદાર્થ મર્યાદિત પ્રમાણમાં
દાંત ની સફાઈ

ખોરાક વિશે

દાંતનો સડો અટકાવવા પ્રોટીન અને વિટામિન યુક્ત ખોરાક લેવા દૂધ, માખણ, શાકભાજી અને ફળો લેવા જોઈએ

ગળીયા પદાર્થ મર્યાદિત પ્રમાણમાં

ખોરાકમાં વધુ પડતું ગળપણ લેવાથી દાંત સડે છે સાકર, ચોકલેટ, મીઠાઈ શક્ય હોય તો ટાળવા

દાંત સાફ કરવા

દિવસમાં બે વાર એટલે કે સવારે અને રાત્રે સુતા પહેલા બ્રશ કરવું આગળના દાંત ઉપર નીચેથી મોમેન્ટમાં સાફ કરવા

ભોજન લીધા બાદ દરેક વખતે સારી રીતે કોગળા કરવા જોઈએ

એક્યુટ રેસીપી રેટરી ઇન્ફેક્શનના કારણે

સામાન્ય રીતે એક્યુરેટ રેસિપી ઇન્ફેક્શન નીચેના કારણે થાય છે

ખરાબ અને ચેપી વાતાવરણ

ઘરમાં સ્વસનતંત્રના રોગવાળા વ્યક્તિનું સેકન્ડરી ઇન્ફેક્શન લાગવાથી

અન્ય ચેપી બાળકોના સંપર્કમાં આવવાથી
સામાન્ય શરદી ઉધરસ ની સારવાર ન કરાવવાથી

દીપ્થેરિયા તથા પલટોસીસ જેવા રોગની વિરુદ્ધ રસીઓ ન આપવાથી

પટ્ટી કૃમિ વિશે સમજાવો

અપૂરતું રાંધેલું માસની અંદર આ પ્રકારના કૃમિઓ રહેતા હોય છે જ્યારે તેના ખોરાક તરીકે ઉપયોગ કરવામાં આવે ત્યારે તેના ઈંડા પેટમાં જાય છે અને આંતરડામાં ચોંટી જાય છે ધીમે ધીમે ત્યાં જ તેના વિકાસ થાય છે

આ ઉપરાંત આ કૃમિ મળથી દૃશિત થયેલ માટીમાં પણ હોય છે જો બાળકો ખુલ્લા પગે ચાલે ત્યારે આ કૃમિના ઈંડા પગની ચામડી મારફતે શરીરમાં પ્રવેશે છે એટલે કે ખુલ્લામાં મળ ત્યાગ કરવામાં આવે તો કૃમિના ઈંડા બહાર આવે છે અને માટીને ગંદી કરે છે

ચિન્હો અને લક્ષણ

વજન ઓછું થાય
પેટમાં દુખાવો થાય
કોઈ વાર મળદ્વાર ની આસપાસ ખંજવાળ આવે છે

અટકાયતી પગલા

ખુલ્લા પગે બહાર ફરી ચાલવું નહીં
બાળકોને સ્વચ્છ કપડા પહેરાવવા
હાથ પગ ના નખ નાના રાખવા
કાચા શાકભાજી અને ફળોને ધોયા પછી જ યુઝમાં લેવા
ઉકાળેલું પાણી જ પીવું
અપૂરતું રાંધેલું માસના ખાવું
જમીન પર પડેલી વસ્તુઓ ન ખાવી જોઈએ

ઓટાયટીસ મીડિયા (ઓટોસ્કોપ)

મિડલ ઇયર માં લાગતા ચેકને ઓટાયટીસ મીડિયા કહે છે

આ તકલીફમાં લીધે કાનમાં ચેપ લાગે રસી નીકળે તથા દુખાવો થાય અને લાંબા સમય ઓછો સાંભળે અથવા કાયમી બહેરાશ આવવાની શક્યતા રહે છે

નવજાત શિશુનો જન્મ સમયે ટેમ્પરેચર જાળવવા માટે શું પગલાં લેવા ?

હંમેશા હુંફાળી જગ્યાએ સુવાવડ કરવી

જન્મ પછી બાળકને તરત ભીની જગ્યાએ ન મુકવું તથા પંખો ચાલુ ન કરવો
ના કાપતી પહેલા માતાના સાથળ કે પેટ પર બાળક ને મૂકવું જેથી માતાના શરીરની ગરમી બાળકને મળી શકે
જન્મ પછી બાળકનું માથું સહિત આખું શરીર કોરું કરવું અને ભીનું કપડું દૂર કરી કોરું અને ચોખ્ખું કપડું સુતરાઉ મિટાળુ ખાસ માથાને કવર કરવું
નાળ કાપતી પહેલા માથાના સાથળ કે પેટ પર બાળકને મૂકવું જેથી માતાના શરીરની ગરમી બાળકને મળી શકે
શક્ય તેટલું બાળક ની માતા ની ચામડીની નજીક રાખો
જન્મના પહેલા દિવસે નવડાવવું નહીં પણ બાળક નિમિત ધામણ લે અને હાથ પગ તથા પેટ હૂંફાળા રહેલા થાય ત્યારે જ નવડાવવું

નવડાવતી વખતે ઓછો સમય લગાવો તથા પવન ન લાગે તેનું ધ્યાન રાખવું
ઠંડી ઋતુમાં પહેલેથી હુંફાળા કરેલા કપડાં પહેરાવવા

બાળકને બારી પાસે કે ઠંડા વાતાવરણમાં ન રાખવું

KMC આપવી

જન્મ પછી બાળક તરત રડે નહીં તો કંઈ કંઈ બાબત ચકાસી લેવી ?

નીચેના મુદ્દા ધ્યાનમાં રાખવા

સજન ના સમયે બાળક રડતું નથી તો પહેલા ગર્ભજળ તપાસો છો તેમાં ન્યુકેનિયમ હોય તો તે બાળકને ફેફસામાં જવાની શક્યતાઓ હોય છે

બાળકના મોંમાંથી અને પછી નાકમાંથી પ્રવાહી સૂચી લેવું અને પગની પાનીએ બે ત્રણ તકલીફ મારવી તથા પેટ પર હથેળી વડે સહેજ પંપાળવું

બાળકનો અપગાર સ્કોર માપવો

બાળકમાં ગુંગણામણના ચિન્હો માટે તપાસ કરવી

જરૂર પડે તો કુત્રિમ શ્વાસોશ્વાસ જેમાં મોં વડે અથવા અંબુ બેગ અને માસની મદદથી શ્વાસોશ્વાસ આપવાની જરૂર પડી શકે છે

માતા પિતાથી બાળકમાં થતા સંક્રમણ સામે બચાવ કાર્યક્રમમાં શું છે

માતા પિતા થી બાળકમાં થતા સંક્રમણ સામે બચાવ કાર્યક્રમ (pptct) નો હેતુ એચઆઈવી પોઝિટિવ સગર્ભા માતા થી બાળકમાં સંક્રમિત થતા એચઆઇવીના ચેપથી બાળકને બચાવવાનું છે સગર્ભાવસ્થા કે પ્રસુતિ દરમિયાન અને તાજા જન્મેલા બાળકની સારવાર વખતે ચોક્કસ આગામી ચેપના પગલા તબીબી પગલા લઈને બાળકને એચઆઇવીના ચેપથી બચાવવા માટેની ખાતરી કરવા (pptct) કાર્યક્રમ એચઆઈવી પોઝિટિવ યુગલને તથા તેના બાળકને મદદ કરે છે

સગર્ભાવસ્થા 5 to 6%
પ્રસુતિ દરમિયાન 10 to 15%
ધાવણ ઘટાડવા દરમિયાન5 to 20%

પણ તેના માટે શું કરવું જોઈએ

સગર્ભાવસ્થા દરમિયાન ઓછામાં ઓછી પાંચ વાર ડોક્ટરની તપાસ કરાવી જોઈએ

પહેલી તપાસ-સગર્ભાવસ્થાના ત્રણ મહિના દરમિયાન
બીજી તપાસ-પાંચ મહિના પૂરા થાય ત્યારે
ત્રીજી તપાસ-સાત મહિના દરમિયાન
ચોથી તપાસ-આઠ મહિને
પાંચમી તપાસ-નવ મહિના

આ તપાસ દરમિયાન આરોગ્ય કાર્યકર અને ડોક્ટર દ્વારા આપવામાં આવેલ સૂચનાનો સુસ્ત પણે પાલન કરવું

એ આરટી નામની સારવાર માતાના પ્રસુતિ સમયે નીકળતા પ્રવાહી, ટીશ્યુ અને દ્રાવણમાં એચઆઈવીની ઘનતાને ઓછી કરે છે જો માતાને ગર્ભાવસ્થા પ્રસિદ્ધિ દરમિયાન અને પ્રસુતિ પછી એઆરટી આપવામાં આવેલ હોય તો તે બાળકને જોખમથી બચાવવા માટે રક્ષણ પૂરું પાડે છે

નેવીરાપિન

પ્રસુતિની પીડા વખતે માતા અને બાળકના જન્મ પછી તરત જ બાળકને એને વીરાપીનનો ડોઝ એચઆઈવી પોઝિટિવ સગર્ભા માતા થી બાળકમાં સંક્રમિત થતા એચઆઇવીના ચેપને અટકાવવામાં મદદ કરે છે તે એક જ દવા હોવાથી તે ખૂબ જ સરળ છે જે હોસ્પિટલમાં pptct સેન્ટરો આવેલ છે ત્યાં વિના મૂલ્ય આ દવા આપવામાં આવે છે

માતાનું ધાવણ અને એચઆઈવી (HIV)

એચઆઇવીના ગ્રસ્ત માતાના ધાવણ મારફતે બાળકમાં આજે પ્રસરતું હોવાથી એચઆઇવી પોઝિટિવ માતાનું ધાવણ બાળકને આપવાથી ભલામણ ને પસંદ કરવાની બાબતમાં હંમેશા દુવિધા જોવા મળે છે જ્યાં સુધી શક્ય હોય ત્યાં સુધી અપૂરતી સુવિધાઓ વાડી પરિસ્થિતિમાં બાળકને ફક્ત માતાનું ધામણ આપવું જ સલાહ ભર્યું છે બાળકના જન્મના પ્રથમ કલાકની અંદર બાળકને માતાનું ધવણ આપવું જરૂરી છે

જો માતા-પિતા અથવા માતા એ તેવી પોઝિટિવ હોય તો બાળકને જન્મના છ અઠવાડિયા પછી બાળકને એચઆઇવી અવસ્થા પરીક્ષણ કરી શકાય છે અને 18 મહિને તેને અંતિમ પરીક્ષણ કરાવવું જરૂરી છે

માતા પિતા બાળકમાં થતા સંક્રમણ સામે બચાવ કાર્યક્રમ મમતા ક્લિનિક

(૧) ગર્ભવતી મહિલાની મુલાકાત લો ત્યારે તેમને એચઆઈવી વિશેની માહિતી આપ્યા પછી તેને બીમારી પાસે રહેલી કીટ દ્વારા તેની એચઆઈવી માટેની તપાસ કરવી જોરી એક્ટિવ આવે તો નજીકના વાસાયન કેન્દ્રમાં આરોગ્યની તપાસ કરાવવા જવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો અને તેણીને એચઆઈવી પરીક્ષણ કે જે વિનામૂલ્ય કરવામાં આવે છે તથા ત્રણ પરીક્ષણ ટેસ્ટ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો

(૨) જો પોઝિટીવ જાય તો તેણીને તદ્દન સાચી માહિતી અને સહયોગ પૂરો પાડે જો પોઝિટિવ જણાય તો પતિને પણ એચઆઇવી પરીક્ષણ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો

(૩) સગર્ભાવસ્થા દરમિયાન નિયમિતપણે બાળક સંબંધિત તપાસ કરવાની ખાતરી આપવી

(૪) અસમતોલ માતૃ આહાર ની સ્થિતિ બાળકની રોગપ્રતિકારક શક્તિ પણ વિપરીત અસર કરે છે અને એચઆઇવીના ચેપના જોખમને વધારે છે માતા અને આવનાર બાળક માટે પોષણક્ષમ ભોજન બની શકે તેવા આહાર અને શાકભાજી વિશે બંનેને માતા-પિતાને સમજ આપવી જોઈએ

(૫) જે લોકો એચઆઈવી પોઝિટિવ માલૂમ પડે છે તેવા લોકોની નજીકના એ આરટી સેન્ટરના નોંધણી કરાવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો અને તેઓને વહેલી તકે પરીક્ષણ કરવા માટેની સલાહ પોઝેથી તેઓને જો જરૂર જણાય તો મફત એઆરટી (ART) સારવાર મળી શકે

સગર્ભા મહિલાઓની સરકારી હોસ્પિટલમાં પ્રસુતિ કરવા માટે સલાહ આપવી જોઈએ દવાખાનામાં પ્રસુતિ થાય તે માટે સગર્ભા મહિલાને પતિને પ્રોત્સાહિત કરવા જોઈએ

(૭) પ્રસિધ્ધિ સમય માતા અને બાળક બંનેને ને વીરા પ્રિન દવા અવશ્ય આપવી જોઈએ પ્રસુતિની પીળ્યા વખતે ઓછામાં ઓછા ચાર કલાક પહેલા નેવીરાત્રિનો એક ડોઝ(200gm) માતાને આપવો જોઈએ અને બાળકના જન્મ પછી તરત જ 72 કલાકની અંદર બાળકને ને વીરા પીનનો એક ડોઝ (2 mg/kg) અવશ્ય આપવો જોઈએ

એચઆઈવી અને એડ્સ વ્યક્તિઓ ડોક્ટરની સલાહ અનુસાર નિમિત રીતે એઆરડીટી (ARDT) સેન્ટર પરથી સારવાર મેળવે તે માટેની ખાતરી કરો

ધાવણ આપવાની સલામત પદ્ધતિઓની ઘરની અંદર નિર્દેશન કરી માતાને બતાવવું જોઈએ જે માતા ને બાળક ની કાળજી રાખવામાં મદદરૂપ થાય છે શરૂઆતમાં છ મહિના માટે સંપૂર્ણપણે માતાનું ધાવણ જ આપવામાં આવે તેની ભલામણ કરવી જો તેણીને પોષણ તો જ બાળકને ટીપાં ફીડિંગને મિત્રતા કરવું જોઈએ પરંતુ માતાનું ધાવણ વધારે સ્વીકૃત પદ્ધતિ છે

પોઝિટિવ માતા દ્વારા જન્મેલ બાળકોને છ અઠવાડિયાની ઉંમરથી cotraymexazole દવા આપવી જોઈએ અને આવે ત્યાં સુધી આ દવા ચાલુ રાખવી જોઈએ જો બાળકને તપાસ નો રિપોર્ટ પોઝિટિવ આવે તો પાંચ વર્ષની ઉંમર સુધી આ દવા ચાલુ રાખવી

ડાયરિયા

Management of diarrhoea

Rehydration therapy

ડાયરિયા નો મેનેજમેન્ટ સૌથી સારી રીતે ઓઆરએસ સોલ્યુશન અને બ્રેસ્ટ ફીડિંગદ્વારા કરી શકાય છે

Fluid replacement દ્વારા રીહાઇડ્રેશન થેરાપીને સૌથી મોટો હેતુ છે ઉપરાંત આવી થેરાપી ઇન્ટ્રા વેઈન દ્વારા પણ રિહાઇડ્રેશન પૂરી પાડી શકાય છે

ORS-oral rehydration solution/salt

સોડિયમ ક્લોરાઇડ-2.6 gm
પોટેશિયમ ક્લોરાઇડ- 1.5 gm
સોડિયમ સાયટ્રેટ-2.9 hm
ગ્લુકોઝ-13.5gm

Instruction/(સાવચેતી)

એક લીટર પાણીમાં ઓગાળવું
ડીહાઇડ્રે ચાઈલ્ડને રીહાઇડ્રેશન કરવા માટે
શરીરમાં પાણીનું પ્રમાણ જાળવી રાખવા માટે

હેતુ

ડિહાઇડ્રેશનને અટકાવે છે
ડિહાઇડેશન થયેલ ચાઈડને રીહાઇડ્રેશન કરવા માટે
શરીરમાં પાણીનું પ્રમાણ જાળવી રાખવા માટે
ઉપરાંત ફ્રુટ, જ્યુસ, કોકોનટ વોટર, સૂપ, શરબત સાથે સુગર, સોલ્ટ અને લેમન વગેરે પણ આપો

Dietary management

ખોરાકનું મેનેજમેન્ટ એ ડાયરિયા ના કન્ડિશનમાં બાળકની સૌથી અગત્યનો ભાગ ભજવે છે ડાઈટ એ બાળકમાં માલ ન્યુટ્રેશન થતું અટકાવે છે ડાયરિયા ની wndition માં બાળકને food item જેવી કે rice,potato,pulses, vegetables, wheat, fruit જેવી વસ્તુઓનો ખોરાકમાં ઉપયોગ કરવો ખોરાકમાં sugar અને salt બંને ત્યાં સુધી ન લેવું

પરંતુ હાઈ ફાઈબર વાળો ખોરાક લેવો જ્યારથી બાળકમાં ડાયરિયા ની wndition જોવા મળે ત્યારથી જ ઓઆરએસ અને બ્રેસ્ટ ફીડિંગ ચાલુ રાખવું

જે બાળકની એ જ પાંચ મહિના કરતાં વધારે હોય તેવા બાળકોને rice સાથે milk, ખીચડી એવી વસ્તુ આપવી

Hygiene સ્વચ્છતા શક્ય હોય ત્યાં સુધી જાળવવી

જો infant breast feeding ના લેતું હોય તો ગાયનું કે ભેસ નું દૂધ આપતા હોય તો દૂધને પાણી સાથે મિશ્ર કરવું નહીં અને feeding શક્ય હોય ત્યાં સુધી થોડી વારે બે ત્રણ કલાકે ચાલુ રાખવું

ORS દ્રાવણ કેટલી એ જ ને કેટલું આપવું
ઉંમર
છ મહિનાથી નાનું-50 ml
બે વર્ષથી નાનું-50 to 100 ml
2 થી 10 વર્ષ-100 to 200 ml
10 થી વધારે-શક્ય હોય ત્યાં સુધી પી શકે

IMNCI-strategy

(Integrated management of neonatal and childhood illness)

ImNCI strategy Who અને UNICEF દ્વારા એક NEW strategy develop કરવામાં આવે છે

આ strategy comman child hood illness બાળકમાં આવી શકે છે

આ strategy સંપૂર્ણપણે અને યોગ્ય રીતે માળખું બનાવી બાળકોમાં થતી ઇલનેસ ઘટાડી શકાય છે એટલે કે mortality ઘટાડી શકાય છે અને morbility નો દર ઘટાડી શકાય છે

Objective

આ strategy નો મુખ્ય હેતુ
Health worker ના performance માં improvement લાવીને under five year ના age વાળા બેબી માં થતાmorbility અને mortality rate ઘટાડવા

આ strategy main 2 type ની બનેલી હોય છે

Health care worker. ની management skill નો વધારો કરો

જરૂરિયાત druge નીsupply પૂરી પાડવી એ ઉપરાંત ImNCI approach કે prevention અનેcaretive health service પૂરી પાડે છે

જેમાં vaccination, breastfeeding, complimentry feeding,vit – A, supply mentry health measies,malaria,ext.. જેવી સેવાઓ પૂરી પાડવામાં આવે છે

IMNCI-strategy

Integrated management of neonatal and childhood illness

ImNCI strategy નુ Who અને UNICEF દ્વારા એક new strategy એ child hood illnesse બાળકોમાં થતી બીમારીઓ management માટે રજૂ કરવામાં આવી છે

આ strategy માં સંપૂર્ણપણે અને યોગ્ય રીતે માળખું બનાવી બાળકોમાં થતીillness ઘટાડી શકાય છે એટલે કે mortality અને morbility નોદર ઘટાડી શકાય છે

Acute respiratory trat infection

ARTI:
એ બાળકોમાં મૃત્યુ થવા માટે એક મેઝર કારણ છે

Pediatric word માં 13 ટકા જેટલા બેબી એ આરટીઆઇના લીધે મૃત્યુ પામે છે

ડેફીનેશન

ARTI એટલે respiratory tract ના કોઈ ભાગમાં acute infection લાગવાથી ઉપરાંત તેની આજુબાજુના structure જેવા કે Tera muramasal sinvses,middle ear વગેરેમાં infection લાગે જેના કારણે respiratory tract માં nose to alveoli સુધી information ના લીધે symptoms જોવા મળે છે

Classification

ART નો પહેલો પ્રકાર infection ની site પર આધાર રાખે છે

Acute upper ART

Wmmon wid શરદી

Rhinitis પાણી જેવી શરદી

Otitis media કાનમાં ચેપ

Pharyngitis ગળામાં દુખાવો

Acute lower RTI

Karu ngitis
Bronchitis
Bronchiolitis

બાળકમાં majority case ARTI ના લીધે ન્યુમોનિયા જોવા મળે છે
Definition- phemonia

Lungs paren chymal tissue મા થતા infection ને ન્યુમોનિયા કહે છે

ન્યુમોનિયા થવા માટે જવાબદાર ઓર્ગેનિઝમ

બેક્ટેરિયા

Penmococcus

Steplylocacus

Streptowccus

Tuberculosis

E-wli

વાયરસ

Influensa

Measles

Chicknpoox

Other

A spiration premonia

Chemical pneumonia

લક્ષણો

Nasal discharge
Fiver
Fatigue
Sare throat
Chest pain
Chill
Tachy
Ear problem

જો upper respiratory tract માં tonsilitis pharyngitis અને gland માં infection હોય તોacute bron chitis and acute bro nchiolitis જોવા મળે છે

Diagnostic test

Detail history
Blood test
Chest x ray
Ay sucltation

Management

ART ની ટ્રીટમેન્ટ એ ઇન્ફેક્શન ઇલનેસ અને લખતા કોમ્પ્લિકેશન પર આધાર રાખે છે

બેબી માટે એ આર ટી ની સ્ટાન્ડર્ડ ટ્રીટમેન્ટ માટે સરકારે
National art programme ની રજૂઆત કરી

જો સાઈડમાં ન્યુમોનિયા ન હોય પરંતુ કોલ્ડ અને કફ હોય તો તેને ઘરગથ્થુ ઉપચાર કરી તેના લક્ષણોની સારવાર કરી શકાય છે આ માટે એન્ટીબાયોટિક્સ થેરાપીની નીડ પડતી નથી

જો સાઈડમાં સામાન્ય નિયમ હોય તો ઓપીડી આઉટર પેશન્ટ ડિપાર્ટમેન્ટમાં ઓરલ એન્ટીબાયોટિક ઉપરાંત લક્ષણો લગતી સારવાર આપવી જેમ કે antipyretic bronchiodilator

જો ચાઈલ્ડ માં સીવીયર ન્યુમોનિયા હોય તો ચાઈલ્ડ ને તાત્કાલિક હોસ્પિટલમાં દાખલ કરી લક્ષણોને લગતી I/v infusion દ્વારા એન્ટિબાયોટિક્સ આપી ટ્રીટમેન્ટ આપવી

પરંતુ વેરી સીવીયર ન્યુમોનિયા હોય તેવી કન્ડિશનમાં ચાઈલ્ડ ને તાત્કાલિક હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવું ઓક્સિજન થેરાપી આપવી antipyretic અને anti bronchiodilator આપવી અને સાથે supportive care આપવી

Supportive care

Bed rest
યોગ્ય પોઝિશન આપવી
Isolation
Suction
Hygiene care
Monitoring vital sing( temperature,bp, pulse , respiratory rate ,O2 leval

જો respiratory failure હોય તો ventilatory support આપવો

જો આ condition ની early treatment કરવામાં આવે તો તેના ડીઝીઝ કન્ડિશનમાં સુધારો લખી શકાય છે પરંતુ જો ટ્રીટમેન્ટ યોગ્ય ટાઈમ પર ન કરવામાં આવે તો બેબીનું ડેટ પણ થઈ શકે છે

Role of nurse in ARTI નર્સ ની ભૂમિકા

માતાને બ્રેસ્ટ ફીડિંગ વિશે સમજાવવું જેથી કરીને બેબી માં ન્યુટ્રીશનલ સ્ટેટસ જળવાઈ રહે છે

બેબી ઓટો થેરાપી આપવી સાથે સક્ષમ કરી એર વે ક્લિયર કરો

મોનિટર ઇનટેક અને આઉટપુટ

બેબીમાં યોગ્ય ન્યુટ્રીશનલ સ્ટેટસ જાળવવા માટે યોગ્ય ફૂડ અને બ્રેસ્ટ ફીટીંગ આપવું જો જરૂર પડે તો rules tube feeding આપો

સતત કન્ડિશન મોનિટર કરવું અને રેકોર્ડ રાખો

ડોક્ટરના ઓર્ડર મુજબ મેડિસિન આપ્યું અને રેકોર્ડિંગ રાખવું

જો બેબીને ફિવર હોય તો સ્પોન્જ બાથ આપવું

બેબીના હેલ્થમાં થતા સુધારા કે કન્ડિશનમાં થતો ફેરફાર વિશે ઉપરાંત ડિસ્ચાર્જ પ્લાન વિશે બેબીના ફેમિલીને કહેવું

ડિસ્ચાર્જ દરમિયાન ફેમિલી ને હાઈઝીન કેર, બ્રેસ્ટ ફીડિંગ ટેકનીક, ન્યુટ્રીસ સ્ટેટસ, મેડીટેશન વગેરે વિશે હેલ્થ એજ્યુકેશન આપવું

ARTI ને અટકાવવાના પગલાંઓ

એ આર ટી આઈ અટકાવવા માટે નર્સે બાળકના માતા પિતા અને તેના ફેમિલી મેમ્બરને હેલ્થ એજ્યુકેશન નીચે પ્રમાણે છે

બાળકના શરીરની તેમજ વાતાવરણની સ્વચ્છતા રાખવી

જે બાળકને ઇન્ફેક્શન થયું હોય તે બાળકને આઇસોલેશન કરાવવું જેથી કરીને બીજા બાળક કે વ્યક્તિને ઇન્ફેક્શન ન લાગે

બાળકને ખુલ્લુ કપડાં વગર રહેવા ન દેવું જોઈએ

બાળકમાં યોગ્ય ન્યુટ્રીશનલ સ્ટેટસ જાળવવું જેમકે ચાર થી છ મહિનાના બાળકને બ્રેસ્ટિંગ પછી વિનિંગ ડાયટ અને બેલેન્સ ડાઈટ આપવું

સમયસર રસીકરણ કરાવવું

જ્યારે બાળકને શરદી, ઉધરસ થાય ત્યારે ઘરગથ્થુ ઉપચાર જેમકે તુલસી, મધ, આદુ, ગરમ પાણી વગેરેને યુઝ કરાવો

રેગ્યુલર બાળકનું ચેકઅપ કરાવવું

જ્યારે બાળક બીમાર હોય ત્યારે યોગ્ય કાળજી રાખવી જેથી કરીને એ આર ટી ને લીધે થતી ગંભીર અસરો અટકાવી શકા

Respiratory problems

(1) Bronchitis

B એટલે chronic અને પરમેન્ટ broonchi અને bronchiolse નું dilation થઈ જવું

આમ થવા માટે infection, inflammation અને ફોરેન બોડી ગળી જવાથી આરટી બંધ થઈ જાય છે જો ઇન કમ્પલેટ બંધ હોય તો તેમાં કફ,સિક્રિસન ભેગું થઈ emphy sema નામનો ડીસીઝ થાય છે

(2)emphysema

Lungs tissues elastiaty સ્થિતિસ્થાપકતા ઘટી જવાથી rupture તૂટી જવી જોવા મળે છે તેના કારણેalvolie માંથીair trapping બહાર નીકળી જાય છે આવી કન્ડિશનને emphysema કહે છે

Atlectasi

એટલે લન્ગ્સનું કમ્પલેટ ઇન કમ્પલેટ સંકોચન જોવા મળે છે જેના લીધે લંચ નું ખૂલવું થતું નથી ઘણી વખત વોલ અથવા અમુક ભાગ એક્સપેન્ડ થતું નથી

Pleural effusion

P.E એટલે લંગ્સના vesceral and perital layer વચ્ચેન thurasic cavity fluid ભરાવો થાય છે તેને પીઈ કહે છે

Emphyma

Lungs યુરલ કેવીટીમાં thick પાસ નું કલેક્શન થાય છે તેને emphyma કહે છે

Phemothurex

Lungs માં આવેલા plural layer માં air ભરાવો થાય તેને phemothurex કહે છે

જો plurol વચ્ચે blood નું collection થાય તો તેને himothrex કહે છે

Fluid collection થાય તો bydruthorex કહે છે

Purent material collection થાય તો તેને pyo pneumothorax કહે છે

Lungs – abseses

Lungs abseses baby માં કોમન કોમ્પ્લિકેશન આડઅસર થાય છે જે ખાસ કરીને બેક્ટેરિયલ ન્યુમોનિયા ને લીધે જોવા મળે છે

Bronchial asthma

Asthma એટલે breath માટે struggling કરવું b.f એ lower respiratory tract infection and chronic disorder છે આ કન્ડિશનમાં શોર્ટ ટાઈમ માટે bronchie ના સાંકડું થવું જોવા મળે છે આ માટે જવાબદાર કારણ વધારે પડતુંcough bronchie માં કલેક્શન જોવા મળે છે

Malaria

Malaria એ parasite ના લીધે થતો disease છે

જે female anopheline નામના મચ્છરથી થતો રોગ છે

Malaria એ male અને female બંનેમાં જોવા મળે છે પરંતુ મેલ અને પાંચ યરથી નાની એજમાં બેબીમાં celabral malaria અને anemia ખાસ કરી વધારે જોવા મળે

Malaria એ અર્બન અને રૂરલ બંનેમાં જોવા મળે છે

Type

Malaria main 4 type છે

(1)Perasit malaria vivax 70 %
(2)Perasit falciparem 25 -30%
(3)Perasit malaria 1%
(4)Perasit ovel(rarely)

Caseas

Female anopheline mosquito

Blood transfusion

Needle prink

Infected mother

Malaria ના લક્ષણો દેખાવા માટેનો ઇનકયુબેશન પિરિયડ દરેક પ્રકારના અલગ અલગ જોવા મળે છે

12 day- p falic
14 day- p vivax
17 day- p ovel
28 day- p malaria

જે લોકો વધારે ટાઈમ બહાર કામ કરતા હોય અને કપડાં વગર બેબી ખુલ્લું રાખતા હોય તેવા લોકોમાં મેલેરિયા નું રિસ્ક વધારે રહે છે

ઉપરાંત વધુ ગીચતા વાળો એરીયા, ગંદકી, ખુલ્લી ગટર, યોગ્ય વેન્ટિલેટર વાળું વાતાવરણ ન હોય ત્યાં મેલેરિયા નું પ્રમાણ વધારે જોવા મળે છે

ગામડામાં લોકોની અમુક હેબિટ જેવી કે નાઈટ માં બહાર ઊંઘવું, યોગ્ય મચ્છરદાની નો ઉપયોગ ન કરવો, વગેરે બાબત મેરીયા થવા માટે જવાબદાર હોય છે

મેલેરિયા ખાસ કરીને જુલાઈથી નવેમ્બર મહિનામાં વધારે જોવા મળે છે

લક્ષણો

Cold stage

(1)Headache
(2) Vomiting
(3) Naused
(4) Chill
(5) Body ache
(6) Fever 39 – 41 c

Hot stage

(1) Feel burningh hat
(2) Skin dry and hot
(3) Tachy cardiac
આ પિરિયડ બે થી છ કલાક સુધી જોવા મળે છે

Sweting stage

Temperature use
Dearease with sweat
Skin cool
Pt’ s feed relax
આ પિરિયડ બે થી ચાર કલાક જોવા મળે છે

આ ત્રણ સ્ટેજ એ દરેક વખતે જોવા મળતા નથી બટ ઘણીવાર abdominal pain ,conversion , vomiting અને diarrhoea જોવા મળે છે

Diagnosis
(1)Blood test
(2) Bone marrow test

Management

Malaria ની ટ્રીટમેન્ટ એ સ્પેસિફિક એન્ટી મેલેરિયા ડ્રગ્સ અને નેચરલ એન્ટી મેલેરિયન પ્રોગ્રામ દ્વારા આપવામાં આવે છે

મેલેરિયાની ટ્રીટમેન્ટ એ હાઇરીસ અને લો risk એરીયા પ્રમાણે આપવામાં આવે છે

બાળક કે વ્યક્તિમાં ક્લોરોકવીન અને પ્રાઈમા ક્વિન ડ્રગ્સનો ડોઝ એ તેના બોડી બેટ અને તેના કેટલા ટાઈમ થી મેલરીયા છે તેના આધારે ટ્રીટમેન્ટ આપવામાં આવે છે

જો સિનિયર કન્ડિશન હોય તો હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવાની જરૂરિયાત પડે અને એન્ટી મેલેરિયલ ડ્રગ્સ આવી રૂટ દ્વારા આપવામાં આવે છે

ઉપરાંત બીજા લક્ષણો ને લગતી ટ્રીટમેન્ટ જેવી કે એન્ટિપ ઇરેક્ટિ થેરાપી, એન્ટી કન્વર્ઝન થેરાપી ઉપરાંત પેશન્ટમાં એનિમિયાની કન્ડિશન જોવા મળે તો બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન આપવું જોઈએ

ગુડ નર્સિંગ કેર જેવી કે rest skin care
Talid spong bath ખોરાકમાં વધારો કરવો હાયજેનિક કેર વગેરે કરવી

Malaria અટકાયતી પગલા

D.D.T નો છંટકાવ
ઘરની નજીક વોટરના ખાડા ખાબોચ્યા રાખવા નહીં

પાણીનો નિકાલ માટે યોગ્ય વ્યવસ્થા કરવી જેથી મચ્છરના ઉપગ્રહ વધી નહીં

પાણીના નિકાલ માટે બનાવેલી ગટરો કે નાળીઓ બંધ રાખવી

વ્યક્તિગત સાર સંભાળ લેવી જોઈએ જેમકે મચ્છરદાની ,ટ્યુબ ઓલ આઉટ, લીમડાનો ધુમાડો, લોન્ગ સ્લીવ વાળા ક્લોથ પહેરવા