Breast feeding

બ્રેસ્ટ ફીટીંગ તે બાળકોના સૌથી ઉત્તમ તથા પૌષ્ટિક ખોરાક છે બ્રેસ્ટ ફીટીંગ પર બાળકનો ગ્રોથ તથા ડેવલપમેન્ટ નો આધાર રહેલો છે જ્યારે બાળકનો જન્મ થાય ત્યારથી જ તે સકિંગ એટલે સૂચવાની ક્રિયા અને સોલોવીંગ એટલે ગળવાની ક્રિયા લઈને જ જન્મે છે આથી બાળક જન્મે છે કે તરત જ અડધા કલાકમાં તેને માતાનું ધાવણ આપવું ખૂબ જ જરૂરી છે કારણ કે જન્મ બાદ એકાદ કલાક સુધી બાળક જાગે છે ત્યારબાદ તે લાંબા સમય સુધી ઊંઘે છે

જન્મ બાદ બહારના વાતાવરણમાં આવવાથી બાળક તેની ક્રિયાઓ શરૂ કરી દે છે જેમ કે ભૂખ લાગવી, તરસ લાગવી, રડવું વગેરે જેથી ઝડપથી બેસ્ટ ફીટીંગ શરૂ કરવાથી બાળકની ન્યુટ્રિશનલ નીડ સંતોષા છે સાથે સાથે ઇમોશનલ તથા સાયકોલોજીકલ નીડ પણ સંતોષશે હશે

સામાન્ય રીતે ભારતીય મહિલા પોતાના બાળકને દરરોજ 450 થી 600 ml જેટલું ધાણ અને માતાના ધાવણમાંથી100 ml(1.2gm) પ્રોટીન 3.8 gm ફેટ મળે છે સામાન્ય રીતે માતાના શરીરમાં એક દિવસમાં 600 થી 700 ml જેટલું દૂધ ઉત્પન્ન થાય છે

અને 65 થી 70 જેટલી કેલરી મળે છે કોલેસ્ટ્રોલ માતાનું પ્રથમ ધાવણ

કોલેસ્ટ્રોમ માતાનું પ્રથમ ધાવણ ત્રણથી ચાર દિવસ દરમિયાનનું ધાવણ

બ્રેસ્ટ ફીડીગ ના લાભો

(1) ન્યુટ્રીશનલ વેલ્યુ

• બ્રેસ્ટ મિલ્કમાં બાળક 4 થી 6 મહિનાનું થાય ત્યાં સુધી જરૂર એવા તમામ તત્વ પૂરતા પ્રમાણમાં જોવા મળે છે
• બ્રેસ્ટ મિલ્કમાં પૂરતા પ્રમાણમાં લેકટોસ અને ગેલેકટોઝ હોય છે તેના બ્રેઇન માટે ડેવલપ માટે જરૂરી છે
• બ્રેસ્ટ મિલ્ક કેલ્શિયમ માં શોષણમાં મદદ કરે છે બોનના ગ્રોથ માટે જરૂરી છે
• તેમાં ટોરીન સિસ્ટમ નામના એમિનો એસિડ હોય છે જે નર્વ સિસ્ટમના વિકાસમાં મદદ કરે છે
• 100 ml બ્રેસ્ટ મિલ્ક માંથી 66.70 કેલેરી, 1.2 ગ્રામ પ્રોટીન, 3.8 ગ્રામ ફેટ ,35 મિલિગ્રામ, કેલ્શિયમ અને 15 મિલિગ્રામ ફોસ્ફરસ જોવા મળે છે
• પ્રીટમ બેબી ના પોષણને લગતી તમામ જરૂરિયાતો બ્રેસ્ટ મિલ્કમાંથી પૂરું પાડે છે જન્મ બાદ અડધા કલાક બાદ બેસ્ટ ફીડિંગ આપવું
• પ્રોટીન, સોડિયમ કેલેરી રોગો સામે લડવાની ઇમ્યુનીટી બધું જ માતાના દૂધમાંથી મળે છે

(2) ડાયજેસ્ટિબિલિટી (પચવાની શક્તિ)

• બ્રેસ્ટ મિલ્ક સરળતાથી પચી શકે તેવું હોય છે તેમાં રહેલા પ્રોટીન અને ફેટ સરળતાથી પચી જાય છે જેથી બાળકમાં ઈનડાઈઝેશન જેવી તકલીફ થતી નથી ( દિવસમાં 450 થી 600 ml આપી શકાય છે)

(3) પ્રોટેક્ટિવ વેલ્યુ (રક્ષણાત્મક ફાયદાઓ)

• બ્રેસ્ટ મિલ્કમાં ચોક્કસ પ્રકારના ઇમ્યુનો ગ્લોબલીન(iga,igm) હોય છે જેવી વિવિધ પ્રકારના ચેપી રોગ તથા ઇન્ફેક્શન સામે રક્ષણ આપે છે
• બ્રેસ્ટ ફીટીંગ થી બાળકને મેલેરિયા, વાયરસ, ઇન્ફેક્શન, એનર્જી, અસ્થમા, આચકી, માલ ન્યુટ્રીશન, ડાયાબિટીસ વગેરે રોગથી રક્ષણ મળે છે

(4) સાયકોલોજિકલ બેનિફિટ (મનોસામાજિક ફાયદાઓ)

• માતા અને બાળક વચ્ચે ફિઝિકલ અને ઈમોશન ની લાગણીઓને સેતુ બંધાય છે જેથી બ્રેસ્ટ ફીડિંગ લેતા બાળકો પોતાની જાતને વધુ ઇન્ટેલિજન્ટ હોય છે

(5) મેટરનલ બેનિફિટ (માતાને શું ફાયદો થાય)

• બ્રેસ્ટ ફીડિંગ થી pph(પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ) ના ચાન્સીસ ઘટે છે એટલે કે બ્રેસ્ટ ફીટીંગ કરાવવાથી માતાના ગર્ભાશયનું સારી રીતે ઈવોલ્યુશન સંકોચન થાય છે
• બેસ્ટ ફીટીંગ કરાવતી માતાની બીજી પ્રેગનેન્સી મોડી કરવામાં આવે છે
• માતામાં બ્રેસ્ટ અને ઓવરીના કેન્સર ને રોકવામાં મદદ કરે છે
• પ્રેગનેન્સી દરમિયાન જમા થયેલ વધારાની ફેટને બાળી નાખી માતાને સ્લીમ ( દુબળી) રહેવામાં મદદ કરે છે
• માતા અને બ્રેસ્ટ ફીટીંગ ટાઈમ સેવિંગ છે એટલે કે બાળકને જ્યારે જોઈએ ત્યારે તેને ચોખ્ખું રેડીમેટ યોગ્ય ટેમ્પરેચર વાળું અને ફ્રેશ મિલ્ક કોઈપણ જાતની પૂર્વ તૈયારી કર્યા વગર આપી શકાય છે

(6) ફેમિલી અને કોમ્યુનિટી ને થતા ફાયદા

• તે ઇકોનોમીકલ છે એટલે કે પૈસા, સમય અને એનર્જી બચાવે છે
• ફેમિલી એ દૂધ હેલ્થ કેર છે અન્ય રોગો માટે પૈસા ખર્ચવા પડતા નથી
• કોમ્યુનિટી એ હેલ્થ કેર માટે કે ફેમિલી પ્લાનિંગ માટે પૈસા ખર્ચવા પડતા નથી જેથી તેનું ભારણ ઓછું થાય છે
• ટૂંકમાં બ્રેસ્ટ ફીડિંગ માં મુખ્ય ફાયદાઓ નીચે મુજબ છે
• પ્રથમ અડધા કલાકમાં જ ધાવણ આપવા માટે સમજણ આપવી જોઈએ
• પહેલું જ ધાવણ તેને ગળથુથીના રૂપમાં આપવું
• કોલોસ્ટ્રોમ એ બાળક માટે રસીકરણ નું કામ કરે છે
• ઘણા પ્રકારના ચેપી રોગો સામે રક્ષણ મળે છે
• બેબી ઉપર શક કરવા ઓકસીટોસીનને નામનો સ્ત્રાવ છૂટો જ ખૂબ મદદ કરે છે યુટર્સ નું ઇનવોલ્યુશન કરવા મદદ કરે છે (મૂળ સ્થિતિમાં પાછું કરીને ગર્ભાશય)

બ્રેસ્ટ ફીડિંગ ના ફાયદા

• બાળકને પાચનમાં સરળતા રહે છે કારણ કે તેમાં પ્રોટીન વધુ છે અને ચરબીનું પ્રમાણ ઓછું હોય છે
• બાળકને ચેપ સામે રક્ષણ આપવા એન્ટીબોડી હોય છે
• તે હુંફાળું અને જંતુમુક્ત હોય છે
• કોઈપણ જાતની તૈયારી કરવી પડતી નથી ગમે ત્યારે મળી શકે છે
• બાળકની સકીંગ ક્રિયાથી માતાનું યુટરસ સંકોચ થાય છે
• માતા અને બાળકને પ્રેમ અને હૂંફ મળી શકે છે
• બાળકને પૂરતા પ્રમાણમાં રોગપ્રતિકારક શક્તિ મળી રહે છે
• ધાવણ આપતી વખતે બાળકનું પૂરેપૂરું નિરીક્ષણ કરી શકાય છે
• આ સરળ સુગમ અને બિન ખર્ચાળ છે
• બ્રેસ્ટ કેન્સર જેવા રોગથી રક્ષણ મળે છે
• બે બાળકો વચ્ચે ગાળો રાખવામાં મદદ કરે છે
• બાળ મૃત્યુનું પ્રમાણ ઘટાડવામાં મદદ કરે છે
• પ્લેસન્ટા છૂટી પાડવામાં મદદ કરે છે

ધાવણ અને તેનું મહત્વ

બ્રેસ્ટ ફીડિંગ એ બાળકનો ઉત્તમ અને પૌષ્ટિક ખોરાક છે એના ઉપર શિશુના ઉછેર એટલે કે વૃદ્ધિ વિકાસનો આધાર છે બાળક જન્મ સમયથી સકીંગ અને ગળવાની રિફ્લેક્સ લઈને જ જન્મ બાળકને અડધી કલાકમાં માતાનું ધાવણ આપે હિતાવહ છે કારણ કે જન્મ બાદ બાળક એક કલાકમાં જાગૃત રહે છે પછી લાંબો સમય ઊંઘે છે બાળક બહારના વાતાવરણમાં આવવા એની ક્રિયા શરૂ કરે છે

Ex.. જલ્દીથી ભૂખ લાગે છે શરૂઆતમાં કોલેસ્ટ્રોલ વાળું દૂધ બાળકને આપવું જેથી ભૂખ તરત જલ્દી ધાવણ આપવાથી માતાને ધાવણ સારી રીતે થઈ જાય છે

સામાન્ય રીતે ભારતીય મહિલા બાળક 450 છે 600 ml જેટલું ધાવણ આપે છે દ્રાવણમાંથી 1.2 ગ્રામ પ્રોટીન, 100 ml ધાવણ 70 કેલેરી મળે છે

માત્ર ને માત્ર સ્તનપાન એક્સક્લુઝિ બ્રેસ્ટ ફીટીંગ એટલે કે માતા બાળકને છ મહિના સુધી માત્ર અને માત્ર ધાવણ જ આપવું બ્રેસ્ટ ફીટીંગ વિશે માતાને નીચે મુજબની સમજણ આપવી

(૧) પોષણ (nutrition) માતાની સમજાવું કે તેમને સારી પૌષ્ટિક આહાર લેવો જોઈએ જો શરીરમાં ચરબી ભેગી થશે તો સારી રીતે બ્રેસ્ટ ફીડિંગ કરાવી શકશે નહીં

(૨) હળવું કામ માતાને હળવું કામ કરવાની સલાહ આપવી જે થી ધાવણ સારું આવી શકે

(૩) રીત -રિવાજ માતાને ધાવણ પર અસર કરતા અમુક પરિબળો જેવા કે ઉપવાસ કરવા અમુક વસ્તુ ની બાધા રાખવી વગેરે વિશે સમજણ આપી આ બાબતો ધાવણ પર અસર કરે છે

(૪) કેર ઓફ નીપલ જો નિપલ નાની અથવા ચપટી હોય તો બાળક બરાબર ચુસી ન શકે ત્યારે સિરીંજ વડે નિપ્પલ ને બહાર ખેંચવાના પ્રયત્ન કરવો જોઈએ અને બાળક તે વારંવાર છાતીએ વળગાવવાના માતાને સલાહ આપવી જોઈએ

(૫) સાથે રાખવા માતા અને બાળકને એક રૂમમાં સાથે જ રાખવા જોઈએ આમ કરવાથી માતા અને બાળકનું બંધન છે બેસ્ટ મિલ્કમાં વધારો થાય છે

(૬) એકાંત (પ્રાયવેસી) માતા અને બાળકને એક રૂમમાં અલગ જ કોઈપણ પ્રકારની અવરજવર ન હોય જેથી જગ્યાએ રાખવા જેથી માતા ઈચ્છે ત્યારે બાળકને તે બ્રેસ્ટ આપી શકે અને માતા ચિંતા મુક્ત રહે માતાને સમજણ આપવી કે 24 કલાકમાં દિવસ રાત સહિત ઓછામાં ઓછું 8 વખત બાળકની બેસ્ટ ફીટીંગ આપો

(૭) ચિંતામુક્ત
જો માતા ચિંતા માં હોય તો ધાવણ આપવું નહીં આવી વખતે માતાને ખાસ સલાહ આપવી જોઈએ કે તે ચિંતામુક્ત રહીને ધાવણ આપવું જોઈએ

બાળકને સારી રીતે ધવડાવવાના સિદ્ધાંતો

• જન્મના અડધા કલાકમાં ધાવણ આપવું જોઈએ
• બંને બ્રેસ્ટ પર વારા પરથી બાળકને ધવડાવવું શરૂઆતમાં એક બ્રેસ્ટ પર ત્રણ મિનિટ બાળકને ધવડાવવું અને પછી ધીમે ધીમે ટાઈમ વધારતા જાવ
• બાળક માંગે તેટલી વાળ ધોવડાવવું એટલે કે બાળક રડે એટલે તરત જ બ્રેસ્ટ ફીટીંગ આપવું
• બ્રેસ્ટ ફીડિંગ વચ્ચે એક કલાકથી ચાર કલાકનો ગાળો હોય
• રાત્રી દરમિયાન પણ બ્રેસ્ટ ફીટીંગ આપવાનું ચાલુ રાખવું
• માતાની સમજાવવું કે બાળકને પૂરૂ પૂરું ધવડાવવું એક દેશ પર પૂરેપૂરી ધવડાવવું એક બ્રેસ્ટ ફીડિંગ પૂરેપૂરી ખાલી થવા દો
• છ માસ સુધી ફક્ત અને ફક્ત બ્રેસ્ટ ફીટીંગ જ આપવું
• બાળકને એકાંતમાં બેસીને કે સૂઈને આરામદાયક સ્થિતિમાં ધવડાવવું
• બાળક કે માતા બીમાર હોય તો પણ બ્રેસ્ટ ફીટીંગ ચાલુ રાખો
• છ માસ બાદ ધાવણની સાથે પૂરક આહાર વિનિંગ ડાયટ આપો
• બાળક બ્રેસ્ટ ફીટીંગ આખા બાદ ખભા ઉપર રાખીને પેટનો ભાગમાં થાબડુ જેથી ફીડિંગ લેતી વખતે હવા પેટમાં ગઈ હોય તો ઓડકાર રૂપમાં નીકળી જશે

બ્રેસ્ટ ફીડિંગ માં માતાની મુશ્કેલીઓ

• (૧) માતાને કોઈપણ જાતનો ચેપી રોગ ટીબી, એઇડ્સ, કમળો
• (૨) એકલેમસીયા(હાયપરટેન્શન)
• (૩) બ્રેસ્ટ એફસીસ (રસી ભરાવી)
• (૪) ક્રેક નીપલ (તૂટેલા નીપલ)
• (૫) ઈમોશનલ ડિસ્ટર્બ (લાગણી દુભાવી)
• 30 જુલાઈ થી 1 ઓગસ્ટ વર્લ્ડ બેસ્ટ ફીટીંગ કે એક ઓગસ્ટથી સાત દિવસ સુધી ચાઈલ્ડ ડે

બ્રેસ્ટ ફીટીંગ માં બાળકની મુશ્કેલીઓ

• બાળક અધૂરા માસે જન્મેલા હોય
• મોઢામાં કોઈ ચેપ હોય
• જન્મજાત ખોટખા પણ હોય જેવી કે ક્લેફટ લિપ ઉપરના હોટ ભેગા હોય
• બાળકનું નાક બંધ હોય

બ્રેસ્ટ ફીટીંગ આપતી વખતે બાળક વળગાવવાની સાચી રીત

• સ્તનને અડતી બાળકની દાઢી અડતી હોય
• બાળકને પહોળી મોં ફાડ
• બહારની તરફ વળેલા બાળકનો નીચેનો હોઠ
• નિપલ ની આસપાસ નીકાળી ચામડી બાળકની ઉપરથી વધુ દેખાય નીચેથી નહીં

બાળકને યોગ્ય રીતે વળગેલ ન * હોય તેવા ચાર લક્ષણો*

• સ્તન ને બાળકની દાઢી અળતી ના હોય
• બાળકની પહોળી મોં ફાડ ન હોય
• માત્ર હોઠ આગળ પડતા જ હોય
• બાળક આમોની ઉપર નીચે નીપલ નો આસપાસનો ચામડીનો ભાગ સરખો દેખાય તેમાં નીચે વધુ પડતા દેખાય

બાળક અસરકારક રીતે ચુંસે છે તેના ચાર લક્ષણો દેખાય છે

• ધીમી ચુંસ [હિમ્ચુસ ]
• ઊડી ચુસ્ત
• વચ્ચે વચ્ચે અટકે
• ગળે ઉતરવું જોઈ શકાય કે ક્યારેક અવાજ પણ સંભળાય

બાળકને ધવડાવતી વખતે લેવાની અને પકડવાની સાચી * રીત*

• બાળકનું માથું અને શરીર સીધા હોય
• બાળકનું નાક, બ્રેસ્ટ ની નીપલ સામે રહે તે માતા બ્રેસ્ટ સમક્ષ ચહેરો
• બાળકનો શરીર માતાના શરીરથી ખૂબ જ નજીક હોય
• બાળકના આખા શરીરને આધાર મળતો હોય
• ગ્લુકોઝ ફોર્મ્યુલા=G6+1200

બાળકના ખોરાકની ભલામણો

વિનિંગ અથવા કોમ્પ્લેમેન્ટ્રી ફીડિંગ

• (૧) જન્મથી છ માસની ઉંમર
• બાળક માંગે તેમ ધવડાવવું
• દિવસ અને રાત્રિના કુલ 24 કલાકમાં ઓછામાં ઓછું આઠ વખત ધાવડાવવું
• અન્ય ખોરાક રૂપે પ્રવાહી ન આપવા પાણી પણ નહીં આપવું
• યાદ રાખો: બાળક માંદો હોય તો પણ બ્રેસ્ટ ફીડિંગ આપવાનું ચાલુ રાખવું

(૨) છ માસથી બાર માસની ઉંમર

• બાળક માંગે તેમ ધવડાવવું
• પાણી નાખ્યા વગરના મીઠા દૂધમાં રોટલી કે ભાત મસળીને આપવા
• જાડી દાળમાં ઘી કે તેલ નાખી કે ભાતમાં મસળી આપવા
• ઘી કે તેલમાં ખીચડી મળે તો મસળીને આપવી
• આમાં બાફેલા શાકભાજી પણ ઉમેરી શકાય
• દૂધમાં રાંધેલી ખીર, હલવો, ધાનની રાબ, દૂધમાં બનાવી આપી શકાય
• બ્રેસ્ટ ફીડિંગ ચાલુ ન હોય તો દિવસમાં પાંચ વખત અને બ્રેસ્ટ ફીડિંગ ચાલુ હોય તો ત્રણ વખત આપવું

• ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દા
• બાળકને તમારા ખોળામાં બેસાડીને ધવડાવવું
• દરેક વખતે તમારા અને બાળકના હાથ સાબુથી ધોવા
• દૂધ ચોખ્ખું તથા પાણી નાખ્યા વગરનું આપો
• દૂધ વાટકી અને ચમચી વડે આપવું ક્યારેય બોટલ વાપરવી નહીં
• બાળકની સામે ચાલીને ખવડાવવું
• બાળકને ખોરાક માતાની હાજરીમાં મળે છે તેવું કરવું
• બાળકને ખાઈ લીધા બાદ વાટકી કે થાળીમાં વધવું જોઈએ
• ઘરના સભ્યો કરતાં જુદા ભાગ રાખવા

(૩)બાર માસથી બે વર્ષની ઉંમરે

• ધવડાવાનું ચાલુ રાખવું
• બાળક માગે તેમ ધવડાવવું
• ઘરમાં બનતા તમામ ખોરાક થોડી ઘણી વિવિધતા લાવીને આપવા
• શક્ય હોય તો દિવસમાં એક વખત બાળક માટે ખાસ જુદુ બનાવીને આપવું
• બાફીને કે ચોળીને બટાકા, ચીકુ, કેરી આપવા
• એકસાથે દોઢ વાટકીમાં ઘી કે તેલ નાખીને જાડી દાળમાં મસળીને રોટલી કે ભાત આપવા
• દૂધમાં રાંધેલા ખીર કે હલવા કે ધાનની રાબ બનાવી આપી શકાય
• દિવસના પાંચ વખત આપવું

• યાદ રાખો
• બાળકની બાજુમાં બેસવું
• અને તેને આપેલ ખોરાક પૂરો કરે તે જોવું
• બાળક જમવા બેસે તે પહેલા તેના હાથ સાબુથી ધોવા
• દૂધ પાણી નાખ્યા વગરનું ચોખ્ખું આપવું
• બાળકને દિવસમાં કમસે કમ પાંચ વખત ખોરાક આપવા

(૪) બે વર્ષ ની ઉંમર કે તેથી વધારે

• ઘરમાં બનતા તમામ ખોરાક આપવા
• ઉપરાંત વધુ બે વખત ખાવા આપવું
• શક્ય હોય તો દિવસમાં એક બાળક માટે ખાસ જુદું બનાવી ખવડાવવું
• વચ્ચે બે વખત આપો એ પોષક નાસ્તો હોવો જોઈએ
• દાખલા તરીકે., બટાકા, ચીકુ, કેરી, બાફેલું ઈંડુ

• યાદ રાખો
• આપેલ બધું ખોરાક બાળક ખાઈ લે તેનું ધ્યાન આપવું
• બાળક જમવા બેસે તે પહેલા તેના હાથ સાબુથી ધૂવો
• ખવડાવવાની તકલીફ પારખો
• બાળક તેની ઉંમર પ્રમાણે ભલામણ કર્યા મુજબનો ખોરાકના મળતા હોય તો તેને ખવડાવવાની તકલીફ છે તેમ કહેવાય અને તે ઉપર જણાવ્યા મુજબ સલાહ આપવો
• ખવડાવવાની દરેક તકલીફો જાણી પછી એક વખતમાં ફક્ત તે જ સલાહ આપવી
• (૧) વધુ પડતું માતાને યાદ રાખવાની તકલીફ પડે છે
• (૨) જે સમયે જેટલી જરૂર હોય તો પણ સલાહ આપવી

ધવડાવામાં અને ખવડાવવામાં પડતી સામાન્ય તકલીફ

• (૧) સ્તનપાનમાં પડતી તકલીફો
• છ માસ પૂરા થવા તે પહેલા આપવાની જરૂર પડે તો ખાંડનું પાણી કે દૂધ આપવા
• ધાવણ ઓછું આવે છે તેમ માનવું નહીં
• ઉપરનું દૂધ આપવા માટે બોટલ નો ઉપયોગ ન કરવો. હંમેશા વાટકી અને ચમચી વડે ખવડાવવું

(૨) બાળકને ખવડાવવામાં નિષ્ક્રિયતા

• ખોરાક ખવડાવવાનું બાળક પર છોડી દેવામાં આવતું હોય છે
• બાળકને તેનાથી મોટાભાઈ બહેન સાથે સ્પર્ધામાં ઉતારવા માટે કહેવામાં આવેલું હોય
• બાળકને કોણ ખવડાવે છે કેવી રીતે ખવડાવે તેના પર આધાર રાખે છે
• બાળકની ખાઈ લીધા બદલ પ્રોત્સાહિત કરે છે
• બાળક માંદગીમાં હોય ત્યારે બરાબર ખાતું ન હોય ત્યારે ખાસ ખ્યાલ રાખો
• બાળકની ઉંમરને અનુરૂપ ખોરાક ની સલાહ
• બાળકને કેવી રીતે ખવડાવવામાં આવે છે તે માટે કહો તેનું વર્ણન કરી આ પરથી માહિતી જાણવી તેની સલાહ આપો. આ માટે માતાને નીચેના પ્રશ્નો પૂછો
• શું તમે બાળકની ધાવણ આપો છો?
• આપો છો તો દિવસમાં કેટલી વાર.?
• શું તમે રાત્રે પણ બાળકને ધવડાવો છો
• શું બાળકને અન્ય ખોરાક કે પ્રવાહી આપવામાં આવે છે?
• ક્યા પ્રકારનો ખોરાક કે પ્રવાહી ? દિવસમાં કેટલી વાર આપવામાં આવે છે.
• ખોરાક ઘટ્ટ આપો છો કે પ્રવાહી ?
• ખોરાક શેના વડે આપો છો ?
• એક વખત માં કેટલો ખોરાક આપો છો ?
  (વાટકી ચમચી ના માપમાં)
• શું બાળકને અન્ય ખોરાક કે પ્રવાહી અલગ પાડીને આપો છો
• બાળકને કોણ ખવડાવે છે ? કેટલી વાર ?
• માંદગી દરમિયાન બાળકના ખોરાકમાં ફેરફાર થાય છે ?
• માતાના વર્ણન ઉપરથી ખોરાકની ભલામણો સાથે સરખાવી જુઓ અને તેના આધારે તેને ખવડાવવાની કોઈ તકલીફ હોય તો તે નક્કી કરો તે પ્રમાણેની સલાહ આપો
• બાળકની ઉંમર અને પરિસ્થિતિને ધ્યાનમાં લઈ ખોરાક અંગેની માત્ર જરૂર હોય છે તો સલાહ આપો. માતાના મનમાં ગુંચવડો ઊભી ન થાય તો માટે ફક્ત બે જ ફેરફાર સૂચવો અને આ બંને ફેરફાર આરોગ્યની અત્યંત દ્રષ્ટિએ જરૂરી હોય તેવા જ કહેવા જોઈ
• બાળકના ખોરાકમાં ફેરફાર કરવા માટે માતા સાથે ચર્ચા કરો અને માતા સમજી શકે કે નહીં તેની ખાતરી કરવી કાંઈ મુશ્કેલી જણાય તો ઉકેલ લાવવાનો પ્રયત્ન કરો

જો બાળકને ખવડાવવામાં તકલીફ હોય તો

• પાંચ દિવસ બાદ ફરી બતાવવા આવ
• ફરી આવે ત્યારે તમામ વસ્તુની ચકાસણી કરો સલાહનું અનુકરણ છે કે નહીં તેની તપાસ કરો
• ખોરાકની સાચી સલાહ આપવા માટે આલેખ માંથી સૂચનો આપો
• માતા સાથે વાતચીત કરી જુઓ તેમના પ્રયત્ન સફળ થયા છે જો સફળ થયા હોય તો પ્રમાણે ચાલુ રાખવા જોઈએ અને માતાને સફળતા બાદ ધન્યવાદ આપો
• 14 દિવસ બાદ ફરી બતાવવાનું કહો
• માતાની પ્રશંસા કરો
• શું માતા તમારી સુચના અનુસરણ હોય તો તેને શું તકલીફ છે તે જાણી પ્રશ્નના નિરાકરણ માટે પ્રયત્ન કરો જો આમ કરવાથી પણ સુધારો ન થાય તો ડોક્ટરની પાસે મોકલી આપો

ધાવણ આપવા માટે માતા સાથે વાતચીત

• માતા એમ કહે છે કે બાળક સ્તનપાન કરી શકતું નથી અથવા માતા એમ કહેતી હોય કે બાળક બરાબર ધાવી શકતું નથી તો તે સ્તન પણ આપવા પ્રયત્ન કરતી હોય ત્યારે તેનો નિરીક્ષણ કરો અને જાણો કે તેના કહેવાનો અર્થ શું થાય છે
• માતાની પોતાના બાળકને સ્તનપાન આપવાનું કહો અને ચાર મિનિટ સુધી તેનું નિરીક્ષણ કરો
• જો નાનું બાળક ખરેખર ધાવણ ન લઈ શકતું હોય તો તે તાત્કાલિક દવાખાને મોકલો
• નાનુ બાળક જેટલીવાર માંગે તેટલી વાર સ્તનપાન કરાવો અને જેટલો સમય ઈચ્છે તેટલા સમય માટે સ્તનપાન કરો. 24 કલાકમાં દિવસ અને રાત્રીના આઠ વખત સ્તનપાન કરાવવું
• માતા બાળકને ધવડાવે ત્યારે નીચેના મુદ્દાઓ જુઓ જેના પરથી ખબર પડી જશે કે એ બરાબર વળગાવે છે કે નહીં
• બાળક યોગરે રીતે વળગેલ કે ત્યારથી બાળક લેવાની પકડવાની સાચી રીત લખેલ છે
• ધવડાવાની સાચી રીત માતાને સમજાવી અને બરાબર ધવડાવવા બાદ માતાને સાબાશી
  આપવી
• વારંવાર સ્તનપાન કરવા માટે સમજાવો
• નીપલ કે સ્તનમાં તકલીફ હોય તો તેની સારવાર માટે સમજાવો
• માતાની હાથ વડે સ્તનમાં દૂધ કાઢવા માટે શીખવું
• માતાને વધુ પૌષ્ટિક આહાર લેવા સમજાવું
• છાતી પૂરેપૂરી ખાલી થાય ત્યાં સુધી ધોવડાવવું અને ત્યારબાદ બીજી બાજુ વળગાવવું
• સ્વચ્છ અને શાંતિ રીતે આરામદાયિક સ્થિતિમાં બાળકને ધવડાવવું
• Edm-expressive breast milk(બ્રેસ્ટ માંથી ધાણ કાઢવું)
• એક બ્રેસ્ટ ઉપર ત્રણ મિનિટ સુધી ધવડાવવું અને પછી બીજી બ્રેસ્ટ ઉપર ધવડાવવું

માતા બહાર કામ કરવા જતી હોય તેવી વખતે

• કામે જતા પહેલા અને કામેથી આવ્યા બાદ વારંવાર સ્તનપાન કરાવો
• કામે જતા પહેલા ધાવણ કાઢીને જાય
• બાળકને સાચવનાર વ્યક્તિની વાટકી અને ચમચી વડે આપવાનું કહેતા જાવ
• ઉપરનું અન્ય દૂધ આપવાની જરૂર હોય ત્યારે સાચવનાર વ્યક્તિને કહો કે દૂધમાં પાણી નાખો નહીં અને ચોખ્ખું દૂધ આપો

Baby friendly hospital initiative : ઇન્ડિયામાં 1992 માં લોન્ચ થયું. 1991 માં who અને unicef દ્વારા બેબી ફ્રેન્ડલી હોસ્પિટલ નો નવો કોન્સેપ્ટ શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો. જેનો મુખ્ય હેતુ હોસ્પિટલ નો શ્રેષ્ઠ ફીડિંગ ને પ્રોત્સાહન આપવાનો હતો એંટીનેટલ કેરને ઈમ્પ્રો કરવી ડાયરાની પ્રિવેન્ટ કરવા અને ફીડિંગ સાથે સંકળાયેલા સ્ટેપને પ્રિવેન્ટ કરવા આ કોન્સેપ્ટમાં 10 સ્ટેપ સમાવવામાં આવ્યા છે જેને અનુસરીને દરેક હોસ્પિટલ ઈ ફ્રેન્ડલી હોસ્પિટલ બની શકે છે

10 સ્ટેપ

• (૧) બેસ્ટ ફીટીંગ ની પોલીસી નક્કી કરવી અને સમયાંતરે દરેક સ્ટાફ સાથે આ વિશે સંકલન કરવું
• 1991-અંકારામાં
  1992-ઇન્ડિયામાં
• UNICEF -યુનાઇટેડ નેશનલ એન્ડ ઇન્ટરનેશનલ ચિલ્ડ્રન ઈમરજન્સી ફંડ
• (૨) દરેક સ્ટાફને ઉપરોક્ત પોલીસીને અનુસરવા માટે જરૂરી ટ્રેનિંગ આપવી
• (૩) દરેક સગર્ભા સ્ત્રીને બ્રેસ્ટ ફીડિંગ ની ટેકનીક તથા લાભો વિશે માહિતી આપવી
• (૪) માતાને બાળકના જન્મ બાદ તરત જ સ્થાન પણ માટે મદદ તથા પ્રોત્સાહન આપવું
• (૫) માતાને કંઈ પણ રીતે બ્રેસ્ટ ફીડિંગ કરાવવું તે જણાવવું તથા જો તે બાળકથી દૂર રહે છે તો કઈ રીતે લેકટેશન જાળવવું તે સમજાવો
• જ્યાં સુધી ડોક્ટર ન કે ત્યાં સુધી ન્યુ બોર્ન બેબી ને સ્તનપાન સિવાય કોઈપણ ખોરાક કે પ્રવાહી ન આપો
• માતાને અને બાળકને શક્ય હોય ત્યાં સુધી ન્યુ બોન બેબી ને સ્તનપાન સિવાય કોઈપણ વસ્તુ ન આપવી
• ઓન ડિમાન્ડ બ્રેસ્ટ-ફીડિંગ ને પ્રોત્સાહિત આપવું
• કોઈ કૃત્રિમ સાધનો, બોટલ, સુચની, ટ્રોટી વગેરે સ્તનપાન કરવા બાળકને ન આપવા
• બ્રેસ્ટ ફીડિંગ સપોર્ટ ગ્રુપ બનાવવા અને જરૂર પડે તેવી માતાને તથા રજા આપવી વખતે માતાને ત્યાં મોકલવી
• આ ઉપરાંત (B.f.H.I)બ્રેસ્ટ ફીટીંગ ના બદલે આપી શકાય પ્રવાહી કે દૂધ કે પાવડરના માર્કેટિંગ માટેના નિયમોનું પાલન કરે છે

માતાની અપેક્ષા જ્યારે તે પ્રેગનેટ છે: બાળક નિશાળ સંભાળ તથા ખાવા પીવા વિશેના તમામ પ્રશ્નો વિશે ચર્ચા કરવી જેથી ખોટી માન્યતા દૂર કરી સાચી માહિતી મેળવી શકાય

જ્યારે બાળકનો જન્મ થાય ત્યારે

• બાળકને તાત્કાલિક માતાની સ્કીનની સંપર્કમાં આવે તે રીતે આપવું
• બને તેટલું જલ્દી બ્રેસ્ટ ફીડિંગ
  શરૂ કરાવવું
• માતા બાળકની સાથે સતત રહેશે

બ્રેસ્ટ ફીડિંગ વિશે

• નર્સ , માતાને શીખવે છે કે બ્રેસ્ટ ફીટીંગ નો ટેકનિક કઈ છે ? તેથી બાળકને પૂરતું દૂધ મળી રહે અને માતાને પણ કોઈ પેઈન ન થાય
• સારી અને સાચી એડવાઇઝો આપવી તેથી બાળકને તે શીખવું
• જરૂર પડે તો હાથ વડે બ્રેસ્ટમાંથી મિલ્ક કેમ કાઢવું તે શીખવું
• બ્રેસ્ટ ફીડિંગ વિશે વધુ માહિતી ક્યાંથી મળી શકે તેના વિશે જ્યારે માતા હોસ્પિટલમાંથી રજા મેળવે ત્યારે કહેવું
• બાળકની પ્રવાહી કે અન્ય કોઈ ખોરાક આપવો નહીં પણ માત્ર સ્તનપાન આપવું સિવાય કે મેડિકલ સલાહ હોય
• જો માતા બોટલ ફીટીંગ આપવા ઈચ્છે તો તેના ગેરફાયદા કહેવા છતાં તેના માને તો બોટલ ફીડિંગ સાચી ટેકનીક શીખવવી

Breast milk

Different composition of breast milk ડીલેવરી પછીના સમયગાળા દરમિયાન breast નું બંધારણ દરેક stage માં અલગ અલગ હોય છે

(૧) કોલેસ્ટ્રોમ

• કોલેસ્ટ્રોલ એ ડીલેવરી થયા પછીના ત્રણ દિવસ સુધી બ્રેસ્ટ મિલ્કનું સિક્રેશન થાય છે
• તે જાડુ, પીળું, અને ઓછા પ્રમાણમાં હોય છે
• તેના બંધારણમાં વધારે પ્રમાણમાં એન્ટીબોડી અને સેલ ઉપરાંત હાય પ્રોઇન અને ફેટ સોલ્યુશન વિટામીન એ હોય છે
• કોલેસ્ટ્રોમ એ બેબી માટે પ્રોટેક્ટિવ રક્ષણ પૂરું પાડતું હોય છે એટલે શક્ય હોય ત્યાં સુધી કોલેસ્ટ્રોલ મિલ્ક કાઢીને ફેકવું નહીં

(૨) transitional milk

• કોલેસ્ટ્રોલ પછી ટ્રાન્ઝિશન મિલ્ક નો સિક્રેશન જોવા મળે છે
• આ મિલ્કમાંથી ફેટ સુગરનું પ્રમાણ વધારે છે અને પ્રોટીન અને ઇમ્યુનોગ્લોબ્યુંલીન ઘટાડે છે
• તે ડીલેવરી પછીના શરૂઆતના પહેલા બે વીક સુધી સિક્રેશન થાય છે

(૩) mature milk

• આ મિલ્ક ડિલિવરી પછી સામાન્ય રીતે 10 થી 12 દિવસ સુધી શ્રીકૃષ્ણ થાય છે
• આ મિલ્ક પાણી જેવું પરંતુ બાળકના ગ્રોથમાં તેને જરૂરી તમામ ન્યૂટ્રિશન નો સમાવેશ થયેલ છે

(૪) preten milk

• આ પ્રકારનું મિલ્ક એવી માતામાં શ્રીકૃષ્ણ થયેલ છે કે જે માતાએ pre masure બેબીને જન્મ આપ્યો હોય
• આ મિલ્ક અલગ હોય છે કે જે માતા ફુલટમ બેબી નો જન્મ આપે ત્યારે જે મિલ્ક સિક્રરીસન થાય તે કરતા પ્રીટમ મિલ્ક અલગ હોય છે
• આ મિલ્ક ના બંધારણ માં વધારે પ્રમાણમાં પ્રોટીન, સોડિયમ, આયન, ઇમ્યુનોગ્લોબ્યુલીન, અને કેલેરી પૂરતા પ્રમાણમાં પ્રી મેચર બેબી ને જરૂરિયાત પૂરી પાડી રહે એટલું જોવા મળે છે

(૫) fare milk

• આ પ્રકારનો મિલ્ક રેગ્યુલર બ્રેસ્ટ ફીટીંગ જેવું હોય
• આ મિલ્ક વધારે વોટરી પાણી જેવું હોય જેથી બેબીની તરફથી સંતોષે છે અને ઉપરાંત આ મિલ્ક બંધારણમાં વધારે પ્રોટીન, સુગર, વિટામીન અને મિનરલ્સ આવેલા હોય છે

૬) hind milk

• આ મિલ રેગ્યુલર મિલ્ક આપ્યા પછી છેલ્લે જે મિલ્કનું શ્રીકૃષ્ણ થાય તેને hind મિલ્ક કહેવાય તેના બંધારણમાં ફેટ એનર્જી હોય છે

Feeding problem

મોટા પ્રમાણમાં બાળકમાં ફીટીંગ ના લીધે પ્રોબ્લેમ જોવા મળે છે જેવા કે

• (૧) રીગરજિટેશન (ઓડકાર)
• (૨) વોમીટીંગ (ઉલટી)
• (૩) સકલિંગ (ચૂસવાનાં લીધે પ્રોબ્લેમ)
• (૪) ડિહાઇડ્રેશન
• (૫) એબડોમીનલ કોલીક
• (૬) અંડર ફીડિંગ
• (૭) ઓવર ફીડિંગ
• (૮) લાર્જ અમાઉન્ટ ફીડિંગ
• (૯)Wrong technique feeding ( b.f ખોટી પદ્ધતિ)
• (૧૦) બોટલ feeding in experienced mother

(1) રીગર્જીટેશન

• રીગર્જીટેશન એ ઇન્ફન્ટમાં સામાન્ય પ્રોબ્લેમ છે
• રીગર્જીટેશન સ્તમ માંથી feed અને સાથે સ્વેલોઇડ એર પાછું મોં દ્વારા આવો
• બેબીને બ્રેસ્ટ ફીડિંગ આપ્યા પછી વ્યવસ્થિત ઊભું જમણી બાજુની સાઈડ સુવડાવવું ઉપરાંત તેને બથિંગ પણ યોગ્ય ટેકનિક વડે જો કરવામાં આવે તો ગળેલી એ રીમુવ બહાર કરી શકે
• બ્રેસ્ટ ફીડિંગ દરમિયાન ચોક્કસ કાળજી લેવી એ જરૂરી છે જેથી કરીને વધારે સ્વેલોઇડ ના કરે
• જ્યારે બેબી રડતું હોય ત્યારે બ્રેસ્ટ ફીડિંગ કરાવવું નહીં

(૨) વોમીટીંગ

• વો મીટીંગ પણ ખાસ કરીને જો વધારે પડતું ફીડિંગ કે વધારે સ્વેલો ઇડ કરી હોય તો જોવા મળે છે ઉપરાંત કંજેનાઈટલ પાયલોરીક સ્ટનોસીસ, ઇન્ટેસ્ટાઇન obstruction ઇન્ટેસ્ટાઇન અવરોધ આવેલો હોય વગેરેના કારણોના જવાબદાર છે

નિવારણ

• બ્રેસ્ટ ફીડિંગ
• ટેકનીક નું નિરીક્ષણ કરવું
• ખોટી ટેકનીક હોય તો મધ અને સાચી ટેકનીક બેસ્ટ ફીટીંગ ની સમજાવવી
• લેબ ઇન્વેસ્ટિગેશન કરવા જો કોઈ કંજેનાઈટલ કન્ડિશન જાણકારી થાય અને પછી તેને લગતુ યોગ્ય સારવાર કરવી

(૩) સકલિંગ અને સ્વેલોઇંગ ડિફીકલ્ટી

• ઘણા ન્યુ બોર્ન બેબી ને જન્મ પછી થોડા ડે માટે સકલીન પ્રોબ્લેમ જોવા મળે છે
• સામાન્ય રીતે આ પ્રોબ્લેમ ખાસ કરીને અયોગ્ય બ્રેસ્ટ ફીડિંગ ટેકનીક ના લીધે જોવા મળતું હોય છે પરંતુ જો લાંબા સમયથી આ પ્રોબ્લેમ જોવા મળે તો તે બેબી માં કન્જેનાઈટલ, માલ ફોર્મેશન જેવી કે ક્લેફટ લિપ, કેલેફ્ટ પેલેટ, લોંગ ટંગ, નિઝફીરીઝલ obstruction વગેરે જોવા મળે છે
• ઉપરાંત અમુક બ્રેસ્ટની કન્ડિશન પણ જોવા મળે છે જેવી કે ફેટ નીલીપ,બિગ નિપલ, બ્રેસ્ટ engorgement,brest abscess
• Pre masure baby માં આ પ્રોબ્લેમ વધારે જોવા મળે છે
• બીજા કોઈ મેડિકલ પ્રોબ્લેમ હોય કે બીમારી હોય તો અથવા શીખ બીમારી હોય તો સકલિંગ પ્રોબ્લેમ જોવા મળે છે

નિવારણ

• કાળજીપૂર્વક સકલિંગ પ્રોબ્લેમ નું કારણ શોધીને તેનું નિરીક્ષણ કરવું અને યોગ્ય મેનેજમેન્ટ સારવાર દ્વારા આડઅસર થતી અટકાવી શકાય

(4) dehydration and fever

• શરૂઆતમાં બેબી મા ત્રણથી ચાર દિવસ જન્મ પછી તાવ, ઠંડી લાગવી , થાકેલું અને વેસ્ટ ફીડિંગના લઈને સામાન્ય પ્રોબ્લેમ છે આનું મૂલ્ય કારણ એ છે કે અપૂરતું બ્રેસ્ટ ફીડિંગ કે કોઈપણ ચેપના લીધે જોવા મળે છે
• આ કન્ડિશનમાં મુખ્ય કારણ શોધવા માટે બાળકને ટોટલી માહિતી અને ટોટલી એક્ઝામિનેશન દ્વારા શોધી શકે છે
• એડવાઇઝ: માતાની બેસ્ટ ફીટીંગ વિશે એડવાઈઝ આપવી જેનાથી ડીહાઇડ્રેશન થતું અટકાવી શકે છે જો જરૂર પડે તો એન્ટિબાયોટિક્સ થી બેબી ઇન્ફેક્શન ટ્રીટ કરવું

(૫) એક્સેસિવ ફાઈન

• એક્સેસિવ ફાઈન ખરેખર બાળકમાં ભૂખના લીધે અને તરસના લીધે
• Wet nappy ના લીધે નેપી ભીની કરી હોય તો
• Chilling ઠંડી લાગી હોય તો
• Need for mother માતાની જરૂર પડી હોય તો એડોમીનલ ફોલિક ના લીધે પણ જોવા મળે છે

(૬) under feeding

• અંડર ફીટીંગ ના કારણે મધર માં બ્રેસ્ટ મિલ્કનું ઓછું પ્રોડક્શન
• શરૂઆતમાં આર્ટિફિશિયલ ફીડિંગ જેના કારણે બીબીએ પછી બ્રેસ્ટ વિડિંગ લઈ શકતું નથી જેથી અન્ડર ફીટીંગ અને વેઇટ ગેઇન થતું નથી

• નિવારણ
  Mother ને યોગ્ય બ્રેસ્ટ ફીટીંગ ટેકનીક આપવા માટે સમજાવવું
• મધર ને સમજાવું કે શક્ય હોય ત્યાં સુધી બંને શ્રેષ્ઠ પર બેબી ને ફીડિંગ આપતી વખતે ફીડ કરાવવું
• ફીડ શક્ય હોય ત્યાં સુધી થોડી થોડી વારે લાંબા સમય સુધી ઉપરાંત દિવસ અને રાતમાં આઠથી નવ ટાઈમ આપવું
• બોટલ ફીડિંગ આપવું નહીં તે મધર ને સમજાવવું

(7) over feeding

• ઓવર ફીટીંગ તથા પ્રોબ્લેમ આપણા દેશમાં સામાન્ય નથી
• પરંતુ ઘણીવાર વધારે પડતી બેબીને કાળજી જે ફેમિલી કે માતા રાખતી હોય તેમાં જોવા મળે છે
• બેબી માં વધારે પડતું ફીડિંગ કે બાળક માટે ફોર્સફૂલી લાગતું હોય છે અને તેના લીધે વધારાનો ફીડ જઠરમાં બહાર કાઢી નાખે છે
• પરંતુ અમુક બાળકમાં ઓવર ફીડિંગના લીધે બેબી માં ઓબેસિટી જાડું થઈ જવું વોમેટીંગ, excessive dry , fetty diarrhoea, abdominal discomfort અને emotional problem જોવા મળે છે

નિવારણ માતા અને ફેમિલી મેમ્બરને ફીડિંગ પ્રોબ્લેમ વિશે જાગૃત કરવા અને માતાને બ્રેસ્ટ ફીડિંગ વિશે માહિતી આપવી

Nutritional requirement in child

• (બાળકમાં ન્યુટ્રીશનલ પોષક તત્વો ની જરૂરિયાત)
• બેબી માય ન્યુટ્રીશનલ રિક્વાયરમેન્ટ જુદી જુદી ઉંમર પ્રમાણે જુદી જુદી જોવા મળે છે ન્યુ બોર્ન બેબી માં ન્યુટ્રીશનલ સ્ટેટસ જાળવવા માટે ઓન્લી બ્રેસ્ટ ફીડિંગ આપી જાળવી શકાય છે
• જ્યારે બેબીની છ મહિના પછીની ઉંમરમાં બેબી ને હેલ્થ પૂરી પાડવા માટે તેના સાંસ્કૃતિક અને સામાજિક રીત રિવાજ અનુસાર ખોરાક તેની જરૂરીયાત પ્રમાણે પૂરી પાડી શકાય છે
• બેબી ના ખોરાક મા પૂરતા પ્રમાણમાં ફ્લુઇડ, કેલેરી, વિટામીન, પ્રોટીન, ફેટ, cho,solt વગેરેનો સમાવેશ હોવો જોઈએ જેથી કરીને બેબીને તેની ડેઈલી ન્યુટ્રીશનલ રિક્વાયરમેન્ટ મળી રહે
• જો બેબીને ઓછું કે વધારે ન્યુટ્રીશનલ આપવામાં આવે તો બેબી માટે નુકસાનકારક કરે છે
• જો યોગ્ય અને હેલ્થ આહાર બેબી ને આપવામાં આવે તો બેબી નું શરીર તંદુરસ્ત રહી શકે છે

(૧) water (પાણી)

• જીવન માટે પાણી ખૂબ જ અગત્યનો ભાગ ભજવે છે
• બાળકના શરીરમાં બંધારણમાં 70% જેટલું વજન પાણીનું રહેલું હોય છે
• ઇનફન્ટમાં એડલ્ટ કરતાં પાણીનું પ્રમાણ વધારે જોવા મળે છે
• પાણી એ ડાયજેશન, મેટા બોલીજામ, રીનલ, એક્સ્ટ્રીશન, ટેમ્પરેચર, રેગ્યુલેશન, ટ્રાન્સપોર્ટેશ of cellular substance (ટ્રાન્સપોર્ટેશન) ઓફ સેલ્યુલર સબસ્ટન્સ) જોઈન્ટલ, ફ્લુઈડ વેલ્યુ અને growth of child માટે જરૂરી છે
• શરીરના આંતરડામાં મોટાભાગનું પાણી એબસોર્સ થાય છે
• શરીરમાં પાણીનો આધાર ઇલેક્ટ્રોલાઇટ, ઇન્ટેકસ્ટ સોલ્યુશન લોડ, મેટાબોલિઝમ અને ડેસ્પિરેટરી રેટ, બોડી ટેમ્પરેચર તેના પર આધાર રહેલો હોય છે
• પાણીનું 40 થી 50% પ્રમાણ લોન્ગ્સ અને સ્કીન દ્વારા ઈ વાયોરેશન બાષ્પીભવન થાય છે જ્યારે ૩ થી ૧૦ % ફિકલ લોસમાં જોવા મળે છે
• શરીરમાં પાણી અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ નું કિડની દ્વારા બેલેન્સ થાય છે જો વધારે પડતું પાણી લોસ થાય ઘટી જાય તો ડી હાઇડ્રેશન જેવી કન્ડિશન જોવા મળે છે જેના લીધે અમુક બીજી કન્ડિશન પણ જોવા મળે જેવી કે એડીમાં સોજો, સર્ક્યુલેશન અને કન્વર્ઝન જોવા મળે છે

(૨) પ્રોટીન

• પ્રોટીન એ શરીરના બંધારણ માટે જરૂરી છે જેમ કે બાળકના વૃદ્ધિ દરમ્યાન સ્નાયુઓના મેન્ટેનન્સ રીપેર કરવા માટે ઉપયોગી છે
• ઉપરાંત ડાયજેસ્ટિવ જ્યુસ, હોર્મોન્સ, પ્લાઝમા, પ્રોટીન, એન્જાઈન, એન્ટીબોડી હિમોગ્લોબીન, ઇમ્યુનોગ્લોબીન માટે અને બધાના ફોર્મેશન માટે જરૂરી છે
• પ્રોટીન એ એનર્જી તરીકે શરીરના એક્શન ક્રિયા કરે છે જ્યારે કેલેરી અપૂરતા પ્રમાણમાં ત્યારે પ્રોટીન પોતાનું કાર્ય પૂરું પાડે છે
• વધારે પડતું પ્રોટીન એ બેબી bileling ટીશ્યુ માટે એનર્જી પ્રોવાઇડ કરતું નથી
• પ્રોટીની જરૂરિયાત એ baby ના age,sex, physical અને ફિઝિયોલોજીકલ શારીરિક અને કાર્યક્ષમતા પર આધાર રાખે છે
• નિઓનેટ અને ઇન્ફ્રન્સી પિરિયડમાં baby પ્રોટીનની મેક્સિમમ જરૂરિયાત હોય છે જ્યારે કોઈ baby માં illness માંદગી જોવા મળે ત્યારે extra પ્રોટીન આપવામાં આવે છે
• દાખલા તરીકે., blood loss, surgery ext…
• પ્રોટીનના ઉણપના લીધે growth failure અને protient એલર્જી અને માય ન્યુટ્રીશન જોવા મળે છે

કાર્બોહાઈડ્રેટ

• કાર્બોહિલેટેડ એનર્જી માટેનું મુખ્ય સ્ત્રોત છે જે dait માંથી ભળી રહે છે
• કાર્બોહાઇડ્રેટ એ બીજા food ના ડાયજેશન અને એબજોબસન માટે આવશ્યક છે
• શરીરમાં વધારાનો કાર્બોહાઇડ્રેટ લીવરમાં અને મસલ્સમાં સંગ્રહ થાય છે
• કાર્બોહાઇડ્રેટના બંધારણમાં મોનોસેકેરાઇડ, ડાઈસેકેરાઇડ અને પોલીસેકેરાઇડથી બનેલ હોય છે
• કાર્બોહાઇડ્રેટ એ બ્રેન અને મસલ્સમાં એક ગ્લુકોઝ તરીકે fuel જેવું કામ કરે છે
• શરીરમાં વધારે પડતા ગ્લુકોઝનું ગ્લાયકોજનમાં રૂપાંતર થાય છે અને ગ્લાયકોજનનું લીવર અને મસલ્સમાં સ્ટોરેજ થાય છે
• કાર્બોહાઇડ્રેટ એ infant માટે લેકટોઝ fame માં ડાયટ ખોરાક સ્વરૂપે હ્યુમન અને કાઉ મિલ્ક માટે મળી રહે છે ઉપરાંત વેજીટેબલ, ફેટ, અને પલ્સિસમાંથી મળી રહે છે
• જો અપૂરતા પ્રમાણમાં કાર્બોહાઇડ્રેટ ખોરાકમાં લેવામાં આવે તો ઘણા બધા સિન્ડ્રોમ જોવા મળે છે જેવા કે સ્ટારેશન અંડર ન્યુટ્રીશનલ, કોન્સ્ટીપેશન, ફીટીંગ લોસ to body, પ્રોટીન ફીટોસીસ અને માલ ન્યુટ્રીશન જોવા મળે છે
• પરંતુ વધારે પડતું કાર્બોહાઇડ્રેટ ખોરાકમાં લેવામાં આવે તો ઓબેસિટી, હાર્ડ ડિસીઝ એન્ડ કેટરેટ,dental કેરિસ જેવી કન્ડિશન જોવા મળે છે

(૪) ફેટ (ચરબી)

• Infant માં ૪૦ થી ૫૦ ટકા જેટલી જરૂરિયાત એનર્જી ફેટ સપ્લાય કરે છે
• ફેટ એ બોડીમાં પ્રોટેક્શન અને સપોર્ટ પૂરું પાડે છે
• ફિટ એ ફેટ સોલ્યુબલ વિટામિન સ્વરૂપે પણ કાર્ય કરે છે ઉપરાંત તેલ અને ટીશ્યુના બંધારણમાં પણ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે
• પેટ અને ઓઇલને બીજા રિપીટ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે વધારે પડતું ફેટ અથવા લિપિડ ખોરાકમાં લેવામાં આવે તો ઓબેસિટી અને હાયપરટેન્શન જેવી કન્ડિશન જોવા મળે છે
• જો એસેનસીઅલ ફેટી એસિડની ઉણપ હોય તો તેના લીધે ગ્રોથ રીટા ઇડેશન, સ્કીન પ્રોબ્લેમ, ન્યુ રોલોજીકલ, અને પ્રોબ્લેમ જોવા મળે છે

(૫) વિટામીન

• વિટામીન એ શરીર માટે ખૂબ જ જરૂરી માઈક્રો ન્યુટ્રીયન છે વિટામિન એ ઘણા બધા ફ્લુઇડમાં સ્મોલ અમાઉન્ટમાં રહેલા હોય છે
• વિટામીન એ શરીરમાં કો ફેક્ટર તરીકે કાર્ય કરે જેમાં એનર્જી ઉત્પન્ન કરવા એનો પોઇસીસ ન્યુરોલોજીકલ ફંક્શન માટે જરૂરી છે અને ઘણા એન્જોયમ સિસ્ટમમાં કો ફેક્ટર તરીકે કાર્ય કરે છે

વિટામીન ના ટોટલ બે પ્રકાર છે

• (૧) ફેટ સોલ્યુબલ વિટામીન
• (૨) વોટર સોલ્યુબલ વિટામીન

(૧) ફેટ સોલ્યુબલ વિટામિન: વિટામિન એ, વિટામિન ડી, વિટામીન કે

(૨) વોટર સોલ્યુબલ વિટામીન: વિટામીન બી અને વિટામીન સી

(૬) મિનરલ્સ

• મિનરલ્સ એ, શરીરના ગ્રોથ રીપેર અને શરીરના વાઈટલ ઓર્ગનમાં રેગ્યુલર કાર્ય માટે જરૂરી છે
• મિનર્સ એ હિમોગ્લોબિન માટે ઉપરાંત મસલ્સ અને નર્વ ના કાર્ય માટે જરૂરી ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ની સપ્લાય કરે છે અને ઓસનોટિસ પ્રેશર જોવા મળે છે

મિનરલ્સ ના મુખ્ય બે પ્રકાર છે

• (૧) મેક્રો મિનરલ્સ
• (૨) માઇક્રો મિનરલ

(૧)મેક્રો મિનરલ્સ કેલ્શિયમ, ફોસ્ફરસ, મેગ્નેશિયમ, પોટેશિયમ, સોડિયમ

(૨) માઇક્રો મિનરલ

• આયન, આયોડિન, ક્લોરિન, ઝીંક, કોપર, કોબાલ્ટ, ક્રીમિયમ, સીફોન, સેલિયમ, નિકલ ext..
• બાળકનું હેલ્થ અને ન્યૂટ્રિશનલ સ્ટેટસનો મુખ્ય આધાર એ બેસ્ટ ફીડિંગ ટેકનીક અને ડાયટરી પ્રેક્ટિસ પર રહેલો છે
• ન્યુટ્રીશનલ કાઉન્સિલિંગ એનર્સ ની મુખ્ય ભૂમિકા છે જેમાં નર્સ એ બેબી ની માતા અને તેના ફેમિલી મેમ્બરને ન્યુટ્રીશનલ વિશે હેલ્થ એજ્યુકેશન આપી અને બેબી નું ન્યુટ્રીશનલ સ્ટેટસ જાળવી રાખો શકાય છે