યુનિટ-5

કલેક્શન ઓફ સ્પેસિમેન

મુખ્ય હેતુ : આ યુનિટ શીખ્યા બાદ વિધ્યાર્થીઓ સ્પેસિમેન કલેક્શન, બોડી ડિસ્ચાર્જનુ યોગ્ય હૅડલિંગ, તથા નિકાલ કરતાં શીખશે.

ગૌણ હેતુઓ : આ યુનિટના અંતે વિધ્યાર્થીઓ નીચે મુજબ ના ગૌણ હેતુઓ પ્રાપ્ત કરી શકશે.

1. વિધ્યાર્થીઓ અલગ અલગ પ્રકારના સ્પેસિમેન્સ જેમ કે યુરીન, સ્ટૂલ,બ્લડ, ગળફાઓ વિગેરે કલેક્ટ કરતાં શીખશે.
2. બોડી ડિસ્ચાર્જને યોગ્ય રીતે હેન્ડલ કરી શકશે.
3. આ બોડી ડિસ્ચાર્જને યોગ્ય રીતે નિકાલ કરતાં શીખશે તથા આ અંગેનું હેલ્થ એજ્યુકેશન દર્દી તથા દર્દીના સગા-સંબંધીને આપી શકશે.

પ્રસ્તાવના

મેડિકલ સાયન્સમાં માઇક્રોબાયોલોજી નું આગવું સ્થાન છે. પેથોલોજી શાખા એટલે કે કોઈ પણ રોગના નિદાન માટે જરૂરી રિપોર્ટ કરવા માટે માઈક્રોબાયોલોજીનું જ્ઞાન હોવું ખાસ જરૂરી છે. આ માટે મેડિકલ માઈક્રોબાયોલોજીસ્ટ અનુસ્નાતક કક્ષાનો અભ્યાસ કરવાની સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ છે.

લેબોરેટરી ટેક્નોલૉજી માટે માઇક્રોબાયોલોજીના સ્નાતકને પસંદ કરવામાં આવે છે. લેબોરેટરી ટેકનોલોજીમાં શરીરના જુદાજુદા પ્રવાહી યુરીન, બ્લડ, પસ, સ્ટુલ, સ્યૂટમ, વગેરેની તપાસ કરવામાં આવે છે. જેમાં તેનું ફિજીકલ અને માઈક્રોસ્કોપિક તપાસ કરવામાં આવે છે. શરીરના કોઈ પણ પ્રવાહીની માઈક્રોસ્કોપિક તપાસ કરવામાં માઇક્રોબાયોલોજીના જ્ઞાનનો બહોળો ઉપયોગ થાય છે. આ ઉપરાંત કલ્ચર અને સેન્સિટિવિટી ટેસ્ટમાં પેથોજેનિક ઓર્ગેનિઝમને ઓળખવા જુદા પાડવા અને તેના ઉપસ્થિત દવાઓની અસાર જાણવા માટે મેડિકલમાં માઇક્રોબાયોલોજીનો ઉપયોગ થાય છે.

બેઝિક પ્રિન્સિપલ ઓફ કલેકટિંગ સ્પેસિમેન

• હેન્ડ વોશિંગ
• જરૂરી આર્ટિકલ્સ એકઠા કરવા
• કન્ટેનર હમેશા ઢાંકણવાળું હોવું જોઈએ.
• જરૂર મુજબનું લેબલ કરવું.
• પેશન્ટ ને જાણ કરવી
• બ્લડ સિરમ તેમજ રૂટીન કલ્ચર માટે જુદા જુદા કન્ટેનર લેવા.
• અસેપ્ટિક ટેકનિકનો ઉપયોગ કરવો.
• જે સ્પેશિમેન લેવાનું હોય તે યોગ્ય અમાઉટ માં લેવું જોઈએ.
• અમુક સ્પેસિમેન એંટીબાયોટીક આપ્યા બાદ ના લેવું.
• સ્પેસિમેન લીધા પછી કન્ટેનર પર લેબલ કરવું જેમાં વોર્ડ નં,પેશન્ટ નેમ, ડેટ, ટાઈમ,
• ઇન્ડોર નંબર, વગેરે લખવો.
• લેબોરેટરીએ બુકમાં લખવો.

મેથડ્સ ઓફ કલેકટિંગ સ્પેસિમેન

• દર્દીના રોગના ચોક્કસ નિદાન માટે જુદા જુદા સ્પેસિમેન જેવા કે બ્લડ, યુરીન, સિમેન, સીએસએફ વગેરે જેવા બોડી લૂઈડના નમૂના લેવામાં આવે છે.

ટાઈપ્સ ઓફ સ્પેસિમેન

1) બ્લડ સેમ્પલ

• ઘણા બધા રોગના નિદાન માટે બ્લડ લેવામાં આવે છે. જેમાં એચ.બી., ટી.સી., ઓલ સિરમ વગેરે માટે બ્લડ લેવામાં આવે છે.

બ્લડ લેતી વખતે ધ્યાનમાં લેવા ના મુદા

• કન્ટેનર તેમજ બધા આર્ટિકલ્સ સ્ટરાઈલ લેવા પ્રોસીઝર વખતે પ્રોપર અસેપ્ટિક ટેકનિકનો ઉપયોગ કરવો.
• બ્લડ લેતી વખતે પ્રોપર અસેપ્ટિક ટેકનિકનો ઉપયોગ કરવો. બ્લડ લેતી વખતે નીડલ વેઇન માં છે કે નહીં તે ખાસ ચેક કરવું.
• નીડલ વિડ્રો કર્યા પછી આજુ બાજુ કઈ ટચ ના કરવું જોઈએ.

મેથડસ ફોર બ્લડ કલેક્શન

1) વેઇન મેથડ

જરૂરી સાધનસામગ્રી

• ટ્રે વિશ્વ કવર
• ડિસેક્ટિંગ ફોરસેપ્સ વીથ લોશન બોટલ
• સ્ટરાઈલ ટેસ્ટટ્યુબ
• સ્ટરાઈલ કોટન સોબ
• ટુરનિકેટ
• સ્ટરાઈલ સિરિંજ વિથ નીડલ
• કિડની ટ્રે, પેપરબેગ
• ગ્લોવ્ઝ

પ્રોસીઝર

• પેશન્ટ અને તેના રિલેટિવને પ્રોસીઝર બાબતે સમજાવવા.
• જે હાથમાથી લોહી લેવાનું હોય તે અપર આર્મ ઉપર ટુરનિકેટ બાંધવી.
• બરાબર હૅડવોશ કરીને ગ્લાવ્ઝ પહેરી સીરિંજ માં નીડલ ફિક્સ કરવી.
• પ્રોમિનેટ થયેલ વેઈનના પાર્ટને સ્પિરિટ સોબ વડે એટી-સેપ્ટિક કરવું.
• વેઈન જોઈને તેમાં નીડલ દાખલ કરવી અને જરૂરિયાત પ્રમાણમાં બ્લડ વિડ્રો કરવું.
• ટુર્નીકેટ રીલેક્સ કરીને રીમુવ કરવો, પંચર કરેલ ભાગ પર સ્પીરીટ દ્વારા દબાવી રાખવું.
• સીરિંજ માં નું બ્લડ નીડલ કાઢી ધીમેથી ટેસ્ટટ્યુબ કે બોટલ માં નાખવું.
• ઢાંકન બંધ કરી બોટલ કે ટેસ્ટટ્યુબ પર લેબલ લગાવો.
• સ્પેસિમેનને લેબોરેટરી ફોર્મ સાથે લેબોરેટરી માં મોકલો.

2) કેપેલરી મેથડ

• ઓછા જથ્થામાં લોહી લેવાનું હોય ત્યારે આ મેથડથી બ્લડ લેવામાં આવે છે

આર્ટિકલ્સ

• પિપેટ
• ગ્લાસ સ્લાઈડ
• લેંસેટ
• સ્પિરિટસ્વેબ
• કિડની ટે
• સ્લાઈડ બોક્સ

પ્રોસીઝર

• પેશન્ટ અને તેના રેલેટિવને પ્રોસીઝર બાબત સમજાવા.
• હૅડવોશ કરવા
• પેશન્ટ ના ડાબા હાથની લોંગ ફિગર ના ટીપ ને સ્પિરિટ વડે એંટીસેપ્ટિક કરવી.
• ફિંગર ના ટીપને પકડી તેમાં હેગડોન નીડલ વડે પંચર કરવું.
• ટીપ ને દબાવી પિપેટ વડે બ્લડ સક કરવું અને ત્યારબાદ સ્પીરીટ સવોબ માં દાબી દેવું.

૩) વેક્યુટી મેથડ

• એડ્વાન્સ મેથડ માં કલેકટિંગ બ્લડ સેમ્પલ કલરવાળી ટેસ્ટ ટ્યુબ માં બ્લડ કલેક્ટ કરવામાં આવે છે. આ ટેસ્ટ ટ્યુબ ને વેક્યૂટ કહે છે. આ વેક્યૂટ સ્ટરાઈલ હોય छे.

કલર ઓફ વેકયુટ

• રેડ – બધા સિરમ માટે.
• બ્લૂ – કોએગ્યુલેસન સ્ટડી માટે
• વાયલેટ – રૂટિન બ્લડ માટે.

4) સ્લાઇડ મેથડ (મલેરિયા)

• મલેરિયા નું નિદાન લક્ષણો અને ચિન્હો ને આધારે ખાતરી પૂર્વક કરી શકાતું નથી તેથી સ્લાઈડ લઈને તેમાં મલેરિયાના જંતુ જોઈ શકાય છે.
• માઈક્રોસ્કોપી તપાસ માટે ઘટ્ટ અને પાતળી સ્લાઈડ લેવાની હોય છે. મલેરિયા સ્ત્રી. પુરુષ અને બાળકો ગમે તેને થઈ શકે છે. તેથી કોઈપણ જાતના બદલાવ વગર છેલ્લા બે ત્રણ દિવસથી તાવ આવતો હોય તે બધાને બ્લડ સેમ્પલ લેવા. કોઈપણ માંદગીના લીધે જો દર્દી ને તાવ આવતો હોઈ તો પણ મલેરિયા ની તપાસ માટે નું બ્લડ સેમ્પલ લેવું.

આર્ટિકલ્સ

• ગ્લાસ સ્લાઈડ, બે નંગ.
• ઓટોકલેવ નીડલ અથવા લેનસેટ નીડલ
• કોટન સોબ/ સ્પીરીટ સોબ
• સ્લાઈડ બોક્સ
• લીડ પેન્સિલ
• રેડ પેન્સિલ
• મલેરિયા રજીસ્ટર
• સારવારમાં માટે જરૂરી દવાઓ.
• હૅડવોશિંગ ના આરીકલ્સ.
• સ્લાઇડ કેવી હોવી જોઈએ.
• સ્લાઈડ સાફ હોવી જોએ તેના પર ચિકાસ કે ધૂળ ન હોવી જોએ.
• અગાઉ લીધેલ સ્લાઈડ પર સ્ટેનના દાગ ન હોવા જોઈએ.
• સ્લાઈડ પર ઉજરડા ન હોવા જોઈએ.
• સ્લાઈડ ખૂણા તૂટેલા ના હોવા જોઈએ.

પ્રોસીઝર

• સૌપ્રથમ હૅડવોશ કરવા.
• દર્દીને પ્રોસીઝર વિશે જાણ કરો.
• જે આંગળીમાંથી લોહી લેવાનું હોય તે પકડો.
• ડાબા હાથની ત્રીજી આંગળી પરથી પહેલા આગળ લોહી લેનારે એના હાથના અંગૂઠા ને પહેલી આંગળી વચ્ચે પકડવી.
• આ આંગળીના ટેરવાને સ્પિરિટ સોબ વડે સાફ કરવું અને તેના પરથી સ્પીરીટ ઊંડી જવા દેવું.
• ઓટીકલિવ નીડલ જમણા હાથમાં પકડો અને આંગળીના ટોચના ભાગ પર પ્રિક કરો.
• લોહીને મુક્તપણે વહેવા દો અને પેલું ટીપું કાઢવું.
• ચોખ્ખી કાચની સ્લાઈડો અને સ્લાઈડના બે ડ્રોપ લેવા. બંને ડ્રૉપની વચ્ચે એક સેમી અંતર રાખવું.
• લોહી લીધેલ સ્લાઈડને લોહીવાળો ભાગ ઉપરની તરફ રહે તે રીતે મૂકી સુકવવા દો.
• સ્પિરિટની બોટલ કે સ્પિરિટ સોબ કોઈપણ સંજોગોમાં સ્લાઈડ ની પેટીમાં ના રાખવા.
• ત્યારબાદ રજીસ્ટર પર દર્દીનું નામ, સરનામું અને રજીસ્ટર નંબર નોંધ કરવા.

સ્મિયર બનાવતી વખતે ધ્યાન માં રાખવાના મુદ્દા.

આ સ્મિઅર બે પ્રકારના હોય છે.

1) થીક સ્મીઅર અને 2) થીન સ્મીઅર

• મલેરિયાના પેરાસાઇટ (પ્રજીવ) થીક સ્મીઅરમાં મળી આવવાની (પકડાવાની) શક્યતાઓ વધારે રહેલી હોવાથી ફિલ્ડમાં મલેરિયાના નિદાન માટે સામાન્ય રીતે થીક સ્મીઅર બનાવવામાં આવે છે. થીન સ્મીઅર મુખ્યત્વે પાંડુરોગનો પ્રકાર જાણવા માટે બનાવવામાં આવે છે .પરંતુ મલેરિયાના પ્રજીવો પણ આવા થીન સ્મીઅરમાં પૂંછડી (ટેઈલ) ના ભાગે જોવા મળી શકે છે, જેનાથી તેનો પ્રકાર જાણવામાં સરળતા રહે છે.
• પાતળું સ્મિયર બનાવતી વખતે પ્રસારવા માટે બીજી સ્લાઈડનો ઉપયોગ 30 થી 45 ના ખૂણે કરવો.
• ઘટ્ટ સ્મિયર બનાવવા સ્લાઈડના એક ખૂણાનો 30 નો ખૂણા નો ઉપયોગ કરવો.
• પાતળુ સ્મિયર બનાવતી વખતે ઝડપ એક સરખી રાખવી.
• સ્લાઈડ હમેશા સમતલ રાખવી ઊભી રાખશો તો ઘટ્ટ સ્મિયર એકસરખું બનશે નહીં.

ઘટ્ટ સ્મીયર ની ગુણવતા

• ઘટ્ટ સ્મીયર સ્લાઈડના છેડા ના ધારથી 1 cm અંતરે હોય છે.
• તે ગોળાકાર પણ છે અને તેનો વ્યાસ 1 cm જેટલો એટલે કે 25 પૈસાના સિક્કા જેટલો હોય છે.
• આરબીસી 10 સ્તર સમાઈ તેટલી જગ્યા હોવી જોઈએ.

2) સ્પુટમ સેમપલ મેથડ

• રેસ્પિરેટરી ટ્રેક ના એક્ઝામીનેસન માટે સ્યૂટમ લેવામાં આવે છે.

ધ્યાન મા રાખવાના મુદ્દા

• કન્ટેનર ક્લીન અને ઢાંકણવાળું હોવું જોઈએ.
• કન્ટેનર ડિસ્પોઝેબલ હોવું જોઈએ.
• લેબલ પહેલા કરી લેવું જોઈએ.
• પેશન્ટ ને વહેલી સવારે સેમ્પલ લેવા કહેવું.
• પેશન્ટ ને ઉધરસ કરવા કહેવું.

• ટી.બી.ના દર્દીની દવા ચાલુ હોય તો દવા ખાતા પહેલા લેવું.

સ્પુટમ એક્ઝામિનેશન

• ટી.બી. જેવા રોગોના નિદાન માટે દર્દીના સ્પુટ્સની તપાસ કરવામાં આવે છે. આ તપાસથી સચોટ નિદાન કરી શકાય છે. આ રોગના નિદાન માટે સ્પુટમની બે તપાસ કરવી જરૂરી છે.

સ્પુટમ નો નમૂનો લેવાની રીત

• જે પેશન્ટનું સ્યૂટમ લેવાનું હોય તે દર્દીને પ્રોસીઝરની જાણ કરવી. જેથી કરીને દર્દીને સ્યૂટમને તપાસનું મહત્વ સમજી શકે . પહેલો ગળફો જ્યારે દર્દી આવે ત્યારે જ લેવાનો હોય છે, જેને સ્પોટ સેમ્પલ કહેવાય છે. બીજા ગળફા માટે દર્દીને સ્પુટમ કન્ટેઈનર આપવામાં આવે છે, જેમાં તેણે ઘેર જ વહેલી સવારનો ગળફો લેવાનો હોય છે.. જેને મોર્નિંગ સેમ્પલ કહેવાય છે.
• દર્દીને સવારનું સ્યૂટમ લેવા માટે બોટલ આપવી.
• પેશન્ટે વહેલી સવારનો સ્યૂટમ ઊંડી ખાસી ખાઈને લેવા માટે જણાવવું જેથી કરીને ફક્ત થૂંક જ ના આવે પરંતુ સ્યૂટમ જ આવવો જોઈએ.જે 2 એમ.એલ. હોવુ જરૂરી છે.
• સ્યૂટમની બોટલ પર દર્દીનું નામ, ગામ અને એડ્રેસ તારીખ લખી લેબલ કરવુ.
• જો સ્પુટમ કપમાંથી સ્પૂટમ લેવાનું હોય તો આ કપમાં પ્રવાહી ના રાખવું.
• સ્યૂટમ કપ ને ઢાંકીને રાખવું.
• સ્યૂટમના સેમ્પલને લેબોરેટરીએ બુકમાં નોંધ કરી લેબોરેટરીમાં મોકલવું.
• સ્યૂટમ મોકલ્યા બાદ હેન્ડ વોશ કરવા.

3) યુરીન સેમ્પલ

• યુરીન કલેક્શન માટે કલીન કન્ટેનર લેવુ જેમાં દર્દીને વહેલી સવારનું સ્પેસિમેન લેવા સમજાવવું.
• યુરીન ડાયરેક્ટ બોટલમાં અથવા તો ટેસ્ટ ટ્યુબમાં લેવામાં આવે છે. જો ફિમેલ દર્દી હોય તો વજાયનલ પાર્ટ ક્લીન કરીને લેવાનું કહેવામાં આવે છે.
• યુરીનની કોઈપણ પ્રકારની તકલીફ કે પેશાબમાં બળતરા થાય કે બ્લડ આવે કે પસ જતું હોય કે પેશાબ નો કલર બદલાઈ ગયો હોય અથવા બરાબર યુરીન ન થતો હોય વગેરે કારણો માટે યુરીનની તપાસ કરવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત કિડની બરાબર કામ કરે છે કે નહીં તે જણાવા માટે પણ યુરીન ની તપાસ કરવામાં આવે છે.
• આ સિવાય ડાયાબિટીસના પેશન્ટના યુરીનમાં સુગરનું પ્રમાણ જણાવા તપાસ કરવામાં આવે છે. તેમજ સગર્ભા અવસ્થા દરમ્યાન પણ આલબ્યુમીન અને સુગર ની તપાસ કરવામાં આવે છે.

હેતુઓ

• યુરીનમાં આલબ્યુમીન કે સુગર છે કે નહીં તે જાણવા માટે રોગનું નિદાન કરવા અને તાત્કાલિક સારવાર કરવા માટે, પ્રેગ્નેન્સી ચેક કરવા માટે પણ યુરીન ચેક કરવામાં આવે છે. યુરીન માં બ્લડસેલ કે પસસેલ છે કે નહીં તે જાણવા માટે .

યુરીન સેમ્પલ લેતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવા ના મુદ્દા.

• કયા દર્દીનુ યુરીન લેવાનું છે અને શા માટે તે કેસ પેપરમાં જોઈને દર્દીને જાણ કરવી.
• દર્દીને સમજાવવું કે યુરીન નો થોડો ભાગ જવા દઈ ત્યાર બાદ વચ્ચેનું યુરીન લેવું.

• દર્દીનું સેમ્પલ લેવા માટે સ્ટરાઈલ બલ્બ અથવા સ્ટરાઈલ ટેસ્ટ ટ્યુબ લેબલ કરીને આપવી.

• સેમ્પલ લીધા બાદ લેબોરેટરી બૂકમાં તેની નોંધ કરવી અને ત્યારબાદ લેબોરેટરીમાં મોકલવું.
• જો સ્ટરાઈલ સેમ્પલ લેવાનું હોય તો હમેશા કન્ટેનર મારફતે લેવું. શક્ય હોય તો યુરો-બેગ માથી સેમ્પલ લેવાનુ ટાળવુ
• સાફ પાણી થી બરાબર હેન્ડ વોશ કરવા.
• જો 24 કલાકનું યુરીન લેવાનું હોય તો દર્દીને સમજાવવું કે સવાર ના 8 વાગ્યા થી સમગ્ર દિવસ દરમ્યાન થયેલ યુરીન એકઠો કરવો અને તેની ગણતરી કરવી. તેના માટે યુરો બેગ અથવા કલેકટિંગ બોટલ નો ઉપયોગ કરવો.
• 24 કલાકમાં કેટલો યુરીન થાય છે તે માપી કેસ પેપર માં નોંધ કરવી.
• યુરીનનું સેમ્પલ મિડ સ્ટ્રીમ સેમ્પલ લેવું.

4) સ્વોબ સેમ્પલ

• સ્વોબ સેમ્પલથી ઈયર, નોઝ, આઈ, અને થોટ માથી સેમ્પલ લેવામાં આવે છે. જેમાં લેબોરેટરીમાંથી સ્ટરાઈલ ટેસ્ટ ટ્યૂબમાંથી આપવામાં આવે છે. જ્યારે ગળામાંથી સ્વોબ લેવાનું હોય ત્યારે ટંગ ડિપ્રેશર રાખી ટોન્સિલ અને તેની આજુ બાજુ માથી સેમ્પલ લેવામાં આવે છે. જ્યારે ઈયર માથી સ્વોબ લેવાનું હોય ત્યારે સ્પેસિમેન લેતા પહેલા ઓછામાં ઓછા ત્રણ કલાક સુધી એન્ટીબાયોટીક ડ્રોપ્સ નાખવા નહીં. જ્યારે આઈ સ્વોબ લેવાનું હોય ત્યારે જેન્ટલી લેવું. જ્યારે વુંડમાથી સ્વોબ લેવાનું હોય ત્યારે ડ્રેસિંગ ચેન્જ કરતી વખતે ડ્રેસિંગ ચેન્જ કર્યા પહેલા લેવાનું હોય છે.

થ્રોટ સ્વોબ – ડિપ્થેરિયાના નિદાન માટે ગળામાથી સ્વોબ સ્ટિક્સ દ્વારા સ્વોબ લેવામાં આવે છે. તેને કલ્ચર ટેસ્ટ માટે મોકલવામાં આવે છે.

આર્ટીકલ્સ

• ટેસ્ટ ટ્યુબ વિથ કલ્ચર મીડિયા.
• ડી માંસ્ક
• સ્ટરાઈલ સ્વેબસ્ટિક્સ
• ટંગ ડિપ્રેસર
• ટોર્ચ

થોટ સ્વોબ લેવાની રીત

• સૌપ્રથમ પેશન્ટ અને તેના સગાને પ્રોસીઝર ની જાણ કરવી.
• સાબુ પાણી થી હાથ ધોવા.
• ટેસ્ટ ટ્યુબ કલ્ચર મીડિયા વાળી સ્વોબ સ્ટિક સાથેની લેબોરેટરી માથી મંગાવી લેવી.
• મોં પર માસ્ક બાંધવો.
• ટંગ ડિપ્રેસરથી દર્દીની જીભને દબાવવી.
• ટોર્ચ વડે તપાસ કરવી.
• સ્ટારાઈલ સ્વોબ્સ્ટીક વડે ટોનસિલ ની આજુબાજુ અને ગાળાના ભાગ પર ફેરવો .
• ગાળાના ભાગ પરથી લીધેલ સ્વોબ સ્ટિક કલ્ચર મીડિયાવાળી ટેસ્ટટ્યુબ માં મૂકો.
• સેમ્પલ પર દર્દીનુ નામ, એડ્રેસ અને તારીખ લખીને લેબલ કરવું.
• સેમ્પલ ની લેબોરેટરીએ બૂક માં નોંધ કરવી અને લેબોરેટરીમાં મોકલવું.
• હાથ સાબુ પાણી થી સાફ કરવા.

5. સ્ટૂલ સેમ્પલ

• સ્ટૂલ એક્ઝામિનેશન માટે કન્ટેનર ક્લીન અને ઢાંકણવાળું લેવું અને સેમ્પલ વહેલી સવારમાં લેવું.

સ્ટૂલ એક્ઝામિનેશન

• મક અને ઈન્ટેસ્ટાઈનના રોગોનું નિદાન કરવા માટે અને જો કોઈ ખામી હોય તો તેના નિદાન માટે પણ સ્ટૂલ ની તપાસ કરવામાં આવે છે.

• જે દર્દીનું સ્ટૂલ સેમ્પલ લેવાનું છે. તે શા માટે લેવાનું છે. તે કેસ પેપર વાંચીને દર્દીને જાણ કરો.
• સ્ટૂલ સેમ્પલ માટેનું સાધન પણ ચોખ્ખું હોવું જોઈએ.
• દર્દીને લેબોરેટરીએ બુકમાં નોંધ કરવી અને લેબોરેટરીએ માં સેમ્પલ મૂકવી.
• સ્ટૂલના સેમપલ નો નિકાલ
• લીધેલ સ્ટૂલનું સેમ્પલ જ્યાં ત્યાં ના ફેંકતા લેટરીનમાં વહેવડાવી દેવું અથવા બાળી નાખવું.

6. સ્મીયર ઓફ પસ ડિસ્ચાર્જ

• પસ ડિસ્ચાર્જ માટેની સ્મિયર ચેપી આંખ, વુડ, સરવિક્સ કે રેકટમ માથી લેવામાં આવે છે. પસ સેમ્પલ 1 ml જેટલું સ્ટરાઈલ ટેસ્ટ ટ્યુબ માં અથવા સ્ટરાઈલ સ્વેબ સ્ટોક માં લેવામાં આવે છે.

• નમૂનો લેવા માટેની રીત.
• હૅડવોશ કરવા. પેશન્ટને પ્રોસીઝરની જાણ કરવી જોઈએ.
• પસના નમૂના માટે સ્ટરાઈલ સ્વોબસ્ટીક લેબોરેટરીમાંથી મંગાવવી અને જે ભાગ માથી સેમ્પલ લેવાનુ હોય તે ભાગ પર એંટીબાયોટીક્સ કે અન્ય મેડિસિનનો ઉપયોગ ન થયો હોય તો સૌપ્રથમ તે પૂછી લેવું..
• સેમ્પલ લીધા બાદ આ સ્વેબ સ્ટીક્સને ટેસ્ટ ટ્યુબ માં મૂકી લેબોરેટરીમાં મોકલવી.
• સેમ્પલ પર પેશન્ટ નું નામ, એડ્રેસ. તારીખ લખી લેબલ લગાવવું., સેમપલની લેબોરેટરીએ બુકમાં નોંધ કરવી.
• સેમ્પલ મોકલ્યા બાદ હૅડવોશ કરવા.

7. વજાયનલ સ્મીયર (સેમ્પલ )

• વજાયનલ સ્મીયર ડિસ્ચાર્જ ને સ્વોબ સ્ટિક વડે કાચ ની સ્લાઈડમાં બનાવવામાં આવે છે. જે વજાયનલ સ્મીયર કહેવામાં આવે છે.

હેતુઓ

• માઈક્રોસ્કોપિક તપાસ માટે.
• નિદાન માટે
• વહેલા સારવાર માટે

વજાયનલ સ્મિયર લેવાની રીત.

• હૅડવોશ કરી ગ્લાવ્ઝ પહેરો.
• દર્દીને પ્રોસીઝર અંગે જાણ કરવી.
• દર્દીને લિથોટોમી પોઝિશન આપવી.
• વજાયનલ સ્પેક્યુલમ થી વજાયનલ કેનાલ ને પહોળી કરવી. સર્વીક્સના દેખાય પછી સ્વોબ સ્ટિક ને સર્વીકેસના ઓપનિંગ પર ફેરવીને નમૂનો લેવો..
• આ સ્વોબ સ્ટિક ને અલગ અલગ ટેસ્ટ ટ્યુબ માં મૂકી તેના પર લેબલ કરી.
• આ સેમ્પલ પર પેશન્ટ નું નામ, એડ્રેસ અને તારીખ લખવી.
• સેમપલની લેબોરેટરીની બુક માં નોંધ કરવી. અને લેબોરેટરીમાં મોકલવું.
• વપરાયેલ સાધનો સાફ કરી યોગ્ય જગ્યા એ મૂકવા.
• પ્રોસીઝર પછી હૅડવોશ કરવા.

7. વુન્ડ કલ્ચર

• સર્ફેસ લેશન પરથી કાળજીપૂર્વક સેમ્પલ લેવું જરૂરી છે. સ્વોબ પર પસનું કલેક્શન કરવું. ઘણી વાર ઓર્ગેનિઝમ ડેડ થઈ જવાના કારણે પસ કલ્ચર રીપોર્ટ સ્ટારઈલ પણ આવી શકે છે. માટે ડ્રાય સ્વોબ નો ઉપયોગ ન કરવો જોઈએ છે. આ માટે સ્વોબને નોર્મલ સલાઈન અથવા સ્ટરાઈલ વોટરમાં ડીપ કરી શકાય.

હેતુ

• વુડમાં કયા પ્રકારનો બેક્ટરીયાનું ઇન્ફેક્શન લાગેલ છે તે જાણવા માટે.

પ્રોસીઝર

• એનરોબીક બેક્ટરીયા સ્કીન સરફેસ પર વિપુલ પ્રમાણ માં જોવા મળે છે. જેથી તે કોમન સરફેસ વુન્ડ કંટામીનન્ટ્સ છે. માટે સેમ્પલ લીધા પહેલા વુન્ડની આજુબાજુનો ભાગ યોગ્ય રીતે સ્ક્રબ કરવો જરૂરી છે.
• સેમ્પલ લેવામાં સ્ટારાઈલ સ્વેબ સ્ટિક વડે સેમ્પલ લેવામાં આવે છે.
• વુન્ડના વચ્ચેના ભાગ માથી સેમ્પલ લેવું જેથી બેક્ટરીયા વધુ પ્રમાણમાં મળી શકે.
• સેમ્પલ લીધા બાદ એપ્રોપ્રિએટ ટ્રાન્સ્પોર્ટ મીડિયમમાં જ ટ્રાન્સપોર્ટ કરવું જોઈએ.
• એનેરોબિક વુન્ડ ઇન્ફેકશનમાં મોટા ભાગે ગેસ પ્રોડકશન, ફાઉલ સ્મેલ તથા કોપીયસ પસ ફોર્મેશન જોવા મળે છે.

8) સ્પાઈનલ ફ્લૂઈડ

• બેક્ટરીયોલોજિકલ એકઝામ માટે ઓછામાં ઓછું 5 m લૂઈડ લેવું જરૂરી છે. સ્પાઇનલ લૂઈડ (સીએસએફ) સેમ્પલ લીધા બાદ ઝડપથી ટ્રાન્સ્પોર્ટ કરી લેબોરેટરીમાં મોકલવું જરૂરી છે. જો તેમાં મોડુ થાય તો તેમાના ફાસ્ટીડીઇઅસ ઓર્ગેનિઝમનો નાશ થઈ શકે છે.

હેતુઓ

• મેનેન્જાયટીસ તથા એન્સેફ્લાયટીસ જેવા રોગ માં સીએસએફ સેમ્પલ લેવામાં આવે છે.
• કયા પ્રકારનું ઇન્ફેકશન છે તે જાણવા માટે!

• મલ્ટિપલ સ્ક્લેરોસિસ તથા ગુલિયન બાર સિન્ડ્રોમ માં પણ કરવામાં આવે છે.

પ્રોસીઝર

• દર્દીને સૌપ્રથમ સાઈડ પર સુવડાવવી તેના ગોઠણ ના ભાગ ને ચેસ્ટ સુધી લાવવામાં આવે છે. જેથી કરીને બેક નો ભાગ (સ્પાઇનલ કોર્ડ) ફ્લેશન માં આવે છે. તથા વર્ટીબ્રા વચ્ચેની સ્પેસ વધે છે.
• બેકના ભાગને એટીસેપ્ટિક આયોડિનથી ક્લીન કરવામાં આવે છે.
• ત્યારબાદ ડોક્ટર દ્વારા ત્રીજી તથા ચોથા લંબર વર્ટીબ્રા વચ્ચે થિન સ્પાઇનલ નીડલ નાંખવામાં કરવામાં આવે છે.
• ત્યારબાદ સ્ટરાઈલ ટેસ્ટ ટયુબમાં સીએસએફ લેવામાં આવે છે. ત્યારબાદ સ્પાઈનલ નીડલને કાઢી લેવી.
• ત્યારબાદ પંચર સાઇટ પર ટિંચર બેંજોઈન વડે સીલ કરવામાં આવે છે. તથા સેમ્પલને લેબોરેટરી માં મોકલવામાં આવે છે.

9) ગેસ્ટ્રિક સ્પેસિમેન્સ

• ઇન્ટેસ્ટાઈનલ ઓબ્સટ્રકશન અથવા સેપ્સિસ ઇન્ફન્ટ સિવાયના દર્દીઓમાં ગેસ્ટ્રીક સ્પેસિમેન નું કોઈ મીનીન્ગફુલ રિઝલ્ટ મળતું નથી.
• ગેસ્ટ્રિક એસપીરેશનમાં મોટા પ્રમાણમાં બેક્ટેરિયાની હાજરી એ ડીઓડિનમ માથી રીગટશન ના કારણે જોવા મળતી આલ્કલાઈન PHના કારણે હોય છે. માટે ગેસ્ટ્રિક એસ્પીરેટ્સના કલ્ચર રિપોર્ટ કરતાં પહેલા તેને ન્યુટ્રાલાઈઝ કરવું જરૂરી બને છે.

કલેકશન ટાઈમ

• સ્પેસિમેન્સનું કલેકશન ટાઈમ એ જે-તે ચેપી રોગના પ્રકાર પ્રમાણે અલગ અલગ હોય છે. મોડી સાંજે કલેક્ટ કરેલા સ્પેસિમેન્સમાં આવતી સવારે માઇક્રો ઓર્ગેનિઝમસનો પૂરતો ગ્રોથના પણ થઈ શકે. અલગ અલગ પ્રકારના સ્પેસિમેન્સને જે તે રોગ પ્રમાણે અલગ અલગ સમયે કલેકટ કરવાના હોય છે.
• વહેલી સવારનો ગળફો એ એસિડ ફાસ્ટ બેસિલાઈ પ્રાપ્ત કરવા માટે યોગ્ય હોય છે. વહેલી સવારે લીધેલા સ્પેસિમેન્સ વધુ કંસન્ટ્રેટેડ હોય છે તથા વધુ સંખ્યામાં ઈટીઓલોજિકલ એજંટ્સ ધરાવતા હોય છે.
• બ્લડ કલ્ચરનું સેમ્પલ લેવાનો ટાઈમ જે તે દર્દી ની ક્લિનિકલ કન્ડિશન દ્વારા નક્કી કરવાનો હોય છે.
• એન્ડોકારડાયટીસ, ટાઇફોઇડ ફીવર તથા બૂસેલ્લોસિસ જેવા રોગમાં બ્લડ માં સતત બેકટરિયાની હાજરી હોય છે. આથી કલેક્શન ટાઈમ ની ખાસ અગત્યતા નથી હોતી.
• જ્યારે ફાઈલેરીયા જેવા રોગમા રાત્રે અથવા સવારે સેમ્પલ લેવામાં આવે છે.
• બધા જ સ્પેસિમેન્સને યોગ્ય કન્ટેનરમાં લેવા જોઈએ. કન્ટેનર સ્ટરાઈલ તથા લિક-પ્રુફ હોવા જરૂરી છે. જો કે હવે માર્કેટમાં ડિસ્પોસેબલ કન્ટેનર મળી રહે છે.
• અમુક સ્પેસિમેન્સને ટ્રાસ્પોર્ટ સમયે યોગ્યે મીડિયમ ની જરૂરિયાત હોઈ જે તે લેબોરેટરીનો સંપર્ક કરવો જોઈએ.

સેફ ડિસ્પોઝલ ઓફ બોડી ડિસ્ચાર્જ

• માનવ શરીરના મોટાભાગના બધા જ બોડી ડિસ્ચાર્જ ચેપી હોય છે. તેથી તેનો નિકાલ કરતાં પહેલા તેની યોગ્ય ટ્રીટમેંટ કરવી જરૂરી છે.

1. સ્પુટમ

• ગળફાંના નિકાલ કરતી પહેલા તેને ડિસઇન્ફેકટ કરવું જરૂરી છે. ગળફાંની સ્મિયર એક્ષામિનેશન કર્યાં બાદ ગળફાને તેની બોટલ સાથે ખોલીને 5 % ફીનોલીક સોલ્યુશન અથવા ક્લોરીન સોલ્યુસનમા ડિસઇન્ફેકશન માટે મૂકવું જોઈએ. બોટલને તેના ઢાંકણ સાથે સોલ્યુશનમાં ડૂબી રહે તેમ મૂકવું.
• ત્યારબાદ નીચેની પદ્ધતિથી પ્રક્રિયા કરવી જોઈએ.

સ્ટેપ 1

• સ્મિયર એક્ઝામિનેશન કર્યા બાદ સ્યૂટમનું ઢાંકણું ખોલી નાખવુ જરૂર પડે તો ગ્લનો ઉપયોગ કરવા.

સ્ટેપ 2

• ત્યારબાદ આ સ્યૂટમ કપ તેના ઢાંકણા સાથે 5 % ફીનોલ સોલ્યુશન ધરાવતી બકેટ માં નાખવા.

સ્ટેપ 3

• દિવસના અંતે આ 5% ફેનોલીક સોલ્યુશનને ડ્રેનેજમાં જવા દેવું.

સ્ટેપ 4

• સ્યૂટમ કપ અને તેના ઢાંકણાને બાયોમેડિકલ વેસ્ટ ની લાલ બેગ માં ડિસકાર્ડ કરવું.

સ્ટેપ 5

• આ લાલ બેગ ને 121 °C ના તાપમાને 15 psi પ્રેસર એ 20 મિનિટ માટે ઓટોકલેવ કરવી. જ્યાં ઓટોકલેવ શક્ય ના હોય ત્યાં આ વેસ્ટને 20 મિનિટ સુધી બોઈલ કરવું.

સ્ટેપ 6

• પૂરતા કુલિંગ બાદ આ વેસ્ટનો નિકાલ અન્ય વેસ્ટ સાથે થઈ શકે છે.

2. બ્લડ

• માનવશરીરમાં બ્લડ એ ખૂબ જ ચેપી છે. જેથી તેના નિકાલ કરતાં પહેલા તેની યોગ્ય રીતે ડિસઇનફેક્ટ કરવું જરૂરી છે. જે નીચે મુજબ છે.

સ્ટેપ 1

• સિરિંજ નીડલમાં લીધેલ લોહી માટે લોહીને યોગ્ય વેક્યૂટીમાં ટ્રાન્સફર કર્યા બાદ નીડલને નીડલ કટરમાં બર્ન કરવી તથા તેને બાયો-મેડીકલ વેસ્ટની સફેદ બેગમાં નિકાલ કરવી.

સ્ટેપ 2

• સિરિંજને 5% હાયપોક્લોરાઈડ સોલ્યુશનમાં 8 કલાક માટે રાખવું. ત્યાર બાદ બાયો-મેડીકલ વેસ્ટનીની લાલ બેગમાં નિકાલ કરવી.

સ્ટેપ 3

• વેક્યૂટીમાંના બ્લડને 10 % હાયપોક્લોરાઈડ સોલ્યુશન માં 8 કલાક માટે ડિસિન્ફેકશન માટે રાખવું.

સ્ટેપ 4

• ત્યારબાદ આ હાયપોક્લોરાઈડ સોલ્યુશનને ડ્રેનેજમાં વહેવડાવી શકીએ.
• જો બ્લડ નીચે ઢોળાયું હોય તો તેના પર 10% હાયપોક્લોરાઈડ સોલ્યુશન રેડીને કોટન પેડ વડે ક્લીન કર્યા બાદ આ કોટન પેડ ને બાયો-મેડીકલ વેસ્ટની ની પીળી બેગમાં નિકાલ કરવું.

3. યુરીન

• યુરીન સેમ્પલ લીધા બાદ ટેસ્ટ થઈ ગયા બાદ યુરીન ટોઇલેટમાં વહેવડાવી દેવામાં આવે છે.
• તથા સેમપલની બોટલને પાણીથી વોશ કરી સૂર્ય પ્રકાશ અથવા ઈંક્યુબેટર માં ડ્રાઇ કરવામાં આવે છે.
• ત્યારબાદ આ બોટલ ને બાયો-મેડીકલ વેસ્ટની ની લાલ બેગ માં ડિસકાર્ડ કરવું.