INTELLIGENCE (ઈન્ટેલિજન્સી):
INTELLIGENCE (ઈન્ટેલિજન્સી):
DEFINITION AND MEANING (મિનિંગ એન્ડ ડેફીનેશન):
INDIVIDUAL DIFFERENCES IN INTELLIGENCE (બુદ્ધિમાં વ્યક્તિગત ભિન્નતા):
TYPES OF INDIVIDUAL DIFFERENCES IN INTELLIGENCE (બુદ્ધિમાં વ્યક્તિગત તફાવતોના પ્રકાર):
DIFFERENCES DUE TO MOTOR ABILITY (મોટર ક્ષમતાના કારણે તફાવતો):
મોટર ક્ષમતામાં તફાવત છે. આ તફાવતો વિવિધ ઉંમરે દેખાય છે. કેટલાક લોકો mechanical task સરળતાથી કરી શકે છે, જ્યારે અન્ય લોકો તેના જ લેવલ ના હોવા છતાં, આ કાર્યો કરવામાં ઘણી મુશ્કેલી અનુભવે છે.
DIFFERENCES DUE TO SEX (સેક્સને કારણે થતા તફાવતો):
DIFFERENCES DUE TO AGE (ઉંમરના કારણે તફાવત):
ADVANTAGES (ફાયદા):
DISADVANTAGES (ગેરફાયદા):
MENTAL ABILITY (માનસિક ક્ષમતા):
Primary Mental Ability (પ્રાથમિક માનસિક ક્ષમતા):
પ્રાથમિક માનસિક ક્ષમતાઓને સુપ્ત કોર રચનાઓ તરીકે વર્ણવી શકાય છે જે લગભગ તમામ cognitive તફાવતોને સમજાવી શકે છે. પ્રાથમિક માનસિક ક્ષમતા (જ્ઞાનાત્મક કુશળતા) ના 7 important પાસાઓ છે:
1. Associative Memory (સહયોગી મેમરી)
2. Number facility (નંબર સુવિધા)
3. Spatial orientation (અવકાશી અભિગમ)
4. Perceptual speed (સમજશક્તિની ઝડપ)
5. Inductive reasoning (પ્રેરક તર્ક)
6. verbal (મૌખિક સમજણ)
7. Word fluency (શબ્દપ્રવાહ)
secondary Mental Ability (ગૌણ માનસિક ક્ષમતા):
તે એક framework છે, જે પ્રાથમિક ક્ષમતાઓના જૂથ થી બનેલું છે અને તેનો ઉપયોગ કોઈની intelligence structure નું વર્ણન કરવા માટે થાય છે.
NATURE OF INTELLIGENCE (બુદ્ધિનો સ્વભાવ):
Nature of Intelligence (બુદ્ધિનો સ્વભાવ):
બુદ્ધિમત્તા એ માનવ મગજની અનોખી ક્ષમતા છે, જે વ્યક્તિને વિચારવું, સમજૂતી કરવી, સમસ્યાઓ હલ કરવી, અને સંજોગોનું મૂલ્યાંકન કરવાની ક્ષમતા આપે છે. મનોવિજ્ઞાનમાં બુદ્ધિમત્તા એક જટિલ અને વ્યાપક ખ્યાલ છે, જે અનેક પરિબળોથી પ્રભાવિત થાય છે. બુદ્ધિમત્તાનો સ્વભાવ ઘણા આધારો પર નિર્ભર છે, જેમ કે શારીરિક, માનસિક, અને પર્યાવરણીય.
Some key characteristics of the nature of intelligence (બુદ્ધિમત્તાના સ્વભાવની કેટલીક મુખ્ય ખાસિયતો) :
1.બુદ્ધિમત્તા એક બહુઆયામી ખ્યાલ છે (Multidimensional Nature):
બુદ્ધિમત્તા માત્ર એક જ પ્રકારની નથી. તે ઘણી બધી ક્ષમતાઓને સમાવેશ કરતી છે, જેમ કે ભાષાવિશારદતા, ગણિતીય શક્તિ, સામાજિક બુદ્ધિ, જગતની સમજ, અને સર્જનાત્મકતા. આ બધું મળીને વ્યક્તિની સમજૂતી કરવાની ક્ષમતાને બનાવે છે.
2.બુદ્ધિમત્તા અનુકૂલનક્ષમ છે (Adaptive Nature):
બુદ્ધિમત્તાની એક મહત્ત્વની વિશેષતા એ છે કે તે વ્યક્તિને વિવિધ પરિસ્થિતિઓ અને સંજોગોમાં અનુકૂળ થવાની શક્તિ આપે છે. વ્યક્તિના જીવનમાં આવતા બદલાવ કે પડકારોનો યોગ્ય રીતે સામનો કરવો એ બુદ્ધિમત્તાની નિશાની છે.
3.બુદ્ધિમત્તા શીખવાની અને અનુભવોની ક્ષમતા છે (Ability to Learn and Apply Experience):
બુદ્ધિમત્તા તે છે જેનાથી વ્યક્તિ શીખી શકે છે અને પોતાના ભૂતકાળના અનુભવોથી નવી સ્થિતિઓમાં યોગ્ય રીતે પ્રતિસાદ આપી શકે છે. તે વ્યક્તિને અનુભવ અને જ્ઞાનનો ઉપયોગ કરી નવા પરિસ્થિતિઓનું સામનો કરવા માટે મદદરૂપ થાય છે.
4.સમસ્યા ઉકેલવાની ક્ષમતા (Problem-Solving Ability):
બુદ્ધિમત્તાનો સ્વભાવ એવી ક્ષમતામાં જોવા મળે છે જે વ્યક્તિને જીવાદોરીની સમસ્યાઓના ઉકેલો શોધવામાં મદદ કરે છે. તે લોજિકલ રીતે વિચારવાની અને યોગ્ય ઉકેલો શોધવાની ક્ષમતા ધરાવે છે.
5.અભિવ્યક્તિ અને સંચારની ક્ષમતા (Ability to Communicate and Express):
બુદ્ધિમત્તા એ ક્ષમતા પણ છે જે વ્યક્તિને તેના વિચારો અને ભાવનાઓની યોગ્ય રીતે અભિવ્યક્તિ કરવાની શક્તિ આપે છે. તે ભાષા, લખાણ, ચિત્રકલા, સંગીત, અને અન્ય વિવિધ માધ્યમો દ્વારા થઈ શકે છે.
6.જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાની ક્ષમતા (Capacity to Acquire Knowledge):
બુદ્ધિમત્તાનો સ્વભાવ એ છે કે તે વ્યક્તિને નવા જ્ઞાનને ગ્રહણ કરવા અને તેને પોતાના જીવનમાં અનુસરી શકાય તે રીતે લાગુ કરવાની શક્તિ આપે છે. તે વ્યક્તિની કુશળતા અને સજાગતાને સતત વિકસાવી શકે છે.
7.બુદ્ધિમત્તાનો ગતિશીલ સ્વભાવ (Dynamic Nature of Intelligence):
બુદ્ધિમત્તા સ્થિર નથી. તે જીવનના વિવિધ પડાવ પર બદલાઈ શકે છે. શીખવા, અનુભવવા, અને પર્યાવરણથી પ્રભાવિત થવાથી બુદ્ધિમત્તાનો વિકાસ અથવા ઘટાડો થઈ શકે છે.
8.વિવિધ પરિબળોથી પ્રભાવિત (Influenced by Various Factors):
બુદ્ધિમત્તા પર વારસાગત પરિબળો (genetics), પર્યાવરણીય પરિબળો, શિક્ષણ, સામાજિક સ્થિતિ, અને જીવનના અનુભવનો પ્રભાવ હોય છે. આ બધા પરિબળો મળીને વ્યક્તિની બુદ્ધિમત્તાને આકાર આપે છે.
સમગ્રમાં, બુદ્ધિમત્તા એ વ્યાપક ખ્યાલ છે, જેમાં વ્યક્તિની શીખવાની, વિચારવાની, અભિવ્યક્તિ કરવાની અને સમસ્યાઓ હલ કરવાની ક્ષમતા આવે છે.
DEVELOPMENT OF INTELLIGENCE (બુદ્ધિનો વિકાસ):
psychologist ના મત મુજબ, INTELLIGENCE (બુદ્ધિ) કિશોરાવસ્થા સુધી વધતી રહે છે અને વૃદ્ધાવસ્થામાં ઘટતી જાય છે. INTELLIGENCE બુદ્ધિ ની વૃદ્ધિ 16 થી 20 વર્ષની વય વચ્ચે વધારે હોય છે ત્યાર બાદ INTELLIGENCE બુદ્ધિ અટકે છે. વ્યક્તિના જીવનના અંત સુધી knowledge અને skill નો વિકાસ ચાલુ રહી શકે છે, જોકે INTELLIGENCE બુદ્ધિના વિકાસમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે.
ઇન્ટેલિજન્સ એ knowledge અથવા skills પ્રાપ્ત કરવાની અને લાગુ કરવાની ability છે.
INTELLIGENCE બુદ્ધિ વધારવાની રીતો નીચે મુજબ છે.
ASSESSMENT OF INTELLIGENCE (બુદ્ધિનું મૂલ્યાંકન):
INTELLIGENCE દરેક વ્યક્તિમાં બદલાય છે અને ચોક્કસ માત્રામાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે જે ફરીથી દરેક વ્યક્તિમાં સમાન માત્રામાં નથી.
બુદ્ધિ માપવા માટે ઘણી INTELLIGENCE TEST હોય છે
TYPES OF INTELLIGENCE TEST (ઇન્ટેલિજન્સ ટેસ્ટના પ્રકાર):
INDIVIDUAL TEST (વ્યક્તિગત પરીક્ષણો):
INDIVIDUAL TEST એક વ્યક્તિગત ધોરણે લાગુ કરવામાં આવે છે. કારણ કે આ પરીક્ષણમાં એકથી એક ક્રિયાપ્રતિક્રિયાનો સમાવેશ થાય છે, તેથી, નિદાન હેતુ માટે કામ કરે છે. સારા result માટે, test નું સંચાલન કરતા પહેલા, સહભાગી સાથે સારુ interection કરવું IMPORTANT છે.
GROUP TEST (જૂથ પરીક્ષણો):
Language અને response ના આધારે, INTELLIGENCE TEST ને આ પ્રમાણે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે:
VERBAL TEST (મૌખિક પરીક્ષણો):
NON-VERBAL TEST (બિન-મૌખિક પરીક્ષણો):
PERFORMANCE TEST (પ્રદર્શન પરીક્ષણો):
Intelligence Quotient (બુદ્ધિ ગુણાંક) (IQ) નું વર્ગીકરણ:
IQ (Intelligence Quotient) એ વ્યક્તિની બુદ્ધિમત્તા માપવા માટેનો આંકડો છે. IQ સ્કોરનો ઉપયોગ કરીને, માનસિક ક્ષમતા અથવા બુદ્ધિમત્તા નું સ્તર નિર્ધારિત કરવામાં આવે છે. વિવિધ IQ રેન્જ આધારે વ્યક્તિની બુદ્ધિને વિવિધ વર્ગોમાં વહેંચવામાં આવે છે.
Range of IQ classifications (IQ વર્ગીકરણની રેન્જ) :
1.70 ની નીચે (Intellectual Disability – બુદ્ધિઅલ્પતા):
આ રેન્જવાળા વ્યક્તિઓમાં માનસિક રીતે ક્ષમતા ઓછી હોય છે. તેમને જીવનના નિત્ય કાર્યોમાં મદદની જરૂર પડે છે.
2.70-79 (Borderline Intelligence – સરહદી બુદ્ધિમત્તા):
આ રેન્જવાળા વ્યક્તિઓમાં બુદ્ધિની કમી જોવા મળે છે, પરંતુ સહાય સાથે તેઓ સામાન્ય કાર્યો કરી શકે છે.
3.80-89 (Below Average Intelligence – સરેરાશ કરતાં નીચું):
આ રેન્જવાળા વ્યક્તિઓમાં બુદ્ધિ થોડી ઓછી હોય છે, પરંતુ તેઓ સામાન્ય કાર્યો નિભાવી શકે છે અને જીવનમાં સફળ પણ બની શકે છે.
4.90-109 (Average Intelligence – સરેરાશ બુદ્ધિમત્તા):
આ રેન્જવાળા વ્યક્તિઓ સામાન્ય બુદ્ધિ ધરાવતા હોય છે. મોટાભાગના લોકો આ કેટેગરીમાં આવે છે. તેઓ સામાન્ય કાર્ય અને શૈક્ષણિક કાર્યો નિભાવવામાં સક્ષમ હોય છે.
5.110-119 (Above Average Intelligence – સરેરાશ કરતાં ઊંચું):
આ રેન્જવાળા વ્યક્તિઓમાં સારી બુદ્ધિમત્તા જોવા મળે છે. તેઓ આકર્ષક રીતે વિચાર કરી શકે છે અને સામાન્ય કરતાં વધુ જટિલ કાર્ય કરી શકે છે.
6.120-129 (High Intelligence – ઉચ્ચ બુદ્ધિમત્તા):
આ રેન્જવાળા વ્યક્તિઓ ખૂબ બુદ્ધિશાળી હોય છે. તેમની વિચારશક્તિ વધુ પ્રબળ હોય છે અને જટિલ સમસ્યાઓ ઉકેલવામાં સક્ષમ હોય છે.
7.130-139 (Gifted Intelligence – પ્રતિભાશાળી):
આ કેટેગરીમાં આવતા લોકો ખૂબ જ બુદ્ધિશાળી અને પ્રતિભાશાળી હોય છે. તેઓને ખાસ પ્રકારની ક્ષમતાઓ અને સિદ્ધિઓ હાંસલ થાય છે.
8.140 અને તેથી વધુ (Genius or Near Genius – પ્રતિભા અથવા જ્ઞાની):
આ રેન્જના લોકોને જ્ઞાની અથવા પ્રતિભા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તેઓ બૌદ્ધિક સિદ્ધિઓમાં અતિશય શ્રેષ્ઠ હોય છે અને વિશિષ્ટ ક્ષેત્રોમાં પ્રગતિ કરે છે.
આ વર્ગીકરણ મુજબ, IQ નો ઉપયોગ વ્યક્તિની બુદ્ધિમત્તાના સ્તરને મેઝર કરવા માટે થાય છે, પરંતુ આ સ્કોર માત્ર એક ખ્યાલ આપે છે. વ્યક્તિના જીવનમાં સફળતા કે શક્તિ માત્ર IQ પર નિર્ભર નથી, તેમાં અન્ય પરિબળો પણ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે.