INTELLIGENCE
INTELLIGENCE
daily life માં aily lifece al & social environment ઘણીવાર કેટલીક વ્યક્તિઓને તેજસ્વી તરીકે વર્ગીકૃત કરીએ છીએ, કેટલીક ધીમી, કેટલીક સમસ્યા ખૂબ જ સરળતાથી ઉકેલી શકે છે, કેટલીક પરિસ્થિતિને સંભાળવામાં લાંબો સમય લે છે વગેરે. આ બધું વ્યક્તિઓમાં વિવિધ સ્તરની Intelligence બુદ્ધિના કારણે શક્ય છે.
Intelligence “બુદ્ધિ” શબ્દ લેટિન શબ્દ Intelligere”ઇન્ટેલિગેર” પરથી આવ્યો છે જેનો અર્થ થાય છે “સમજવું”. ઓક્સફોર્ડ ડિક્શનરી મુજબ, બુદ્ધિનો અર્થ છે, “knowledge અને skill પ્રાપ્ત કરવાની અને લાગુ કરવાની ability”
વિવિધ psychologist દ્વારા બુદ્ધિની વિવિધ વ્યાખ્યાઓ આપવામાં આવી છે અને તેમાંથી કેટલીક વ્યાખ્યાઓ નીચે મુજબ છે.
“બુદ્ધિ એટલે “પોતાની આસપાસના environment માં adjust કરવાની ability”
“વ્યક્તિઓની હેતુપૂર્વક કાર્ય કરવાની, cognitive તર્કસંગત રીતે વિચારવાની અને તેના environment સાથે અસરકારક રીતે વ્યવહાર કરવાની એકંદર અથવા વૈશ્વિક ક્ષમતા.
બુદ્ધિમત્તા એ છે, “experience માંથી શીખવાની, problem solve કરવાની અને નવી siruations માં adjust કરવા માટે knowledge નો ઉપયોગ કરવાની ability ધરાવતી માનસિક ગુણવત્તા”
ઇન્ટેલિજન્સ એ હકીકતના knowledge ને આત્મસાત કરવાની ક્ષમતા, recent ની અથવા remote ઘટનાઓને ફરીથી રજૂ કરવાની, logically રીતે તર્ક આપવા, શબ્દોમાં ચાલાકી કરવાની ability તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરી શકાય છે,
જેનો કોઈ આકાર નથી તેને શબ્દોથી રજૂઆત કરવા અને વિશ્લેષણ અને સંશ્લેષણમાં અમૂર્તને શબ્દોમાં રૂપાંતર કરવાની ક્ષમતા તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરી શકાય છે.
ફ્રાન્સિસ ગાલ્ટન (1822-1911) પ્રથમ વૈજ્ઞાનિક હતા જેમણે વ્યક્તિગત તફાવતનો સંગઠિત રીતે અભ્યાસ કર્યો હતો. તેમના અભિપ્રાય મુજબ, ઇન્ટેલિજન્સનું સ્તર વ્યક્તિ-વ્યક્તિમાં અલગ-અલગ હોય છે.
બુદ્ધિમાં તફાવત વિવિધ પરિબળોને કારણે થાય છે, કેટલાક મુખ્ય પરિબળો છે:
GENES એ મુખ્ય પરિબળો છે જે INTELLIGENCE TEST ના score માં ફેરફાર માટે જવાબદાર છે.
Environmental પરિબળો જેમ કે living condition, social – economic status સામાજિક-આર્થિક સ્થિતિ, training in school વગેરે એ કેટલાક પર્યાવરણીય પરિબળો છે જે લોકોના બુદ્ધિ સ્તરને અસર કરે છે.
brain અને સેન્ટ્રલ નર્વસ સિસ્ટમમાં કોઈપણ અસાધારણતા ઓછી બુદ્ધિના સ્કોરમાં પરિણમે છે.
“વ્યક્તિગત તફાવતો તમામ લાક્ષણિકતાઓમાં જોવા મળે છે જેમ કે – physical mental abilities, knowledge, habits, personality અને character.”
જુદી જુદી વ્યક્તિઓમાં INTELLIGENCE ના level માં તફાવત છે.
વ્યક્તિઓને તેમના ઇન્ટેલિજન્સ level ના આધારે સુપર-નોર્મલ (120 IQ થી ઉપર) થી ઇડિયટ્સ (0 થી 50 IQ સુધી) વર્ગીકૃત કરી કરી શકાય છે.
DIFFERENCES DUE TO MOTOR ABILITY મોટર ક્ષમતાના કારણે તફાવતો:
મોટર ક્ષમતામાં તફાવત છે. આ તફાવતો વિવિધ ઉંમરે દેખાય છે. કેટલાક લોકો mechanical task સરળતાથી કરી શકે છે, જ્યારે અન્ય લોકો તેના જ લેવલ ના હોવા છતાં, આ કાર્યો કરવામાં ઘણી મુશ્કેલી અનુભવે છે.
DIFFERENCES DUE TO SEX
Gender ને કારણે એક વ્યક્તિ બીજાથી અલગ પડે છે.
Women યાદશક્તિ માં વધુ skillful હોય છે જ્યારે men માં મોટર ability વધુ હોય છે.
Women નું hardwork શ્રેષ્ઠ છે જ્યારે men ગણિત અને logic માં શ્રેષ્ઠ છે
Women taste, touch અને smell વગેરેના sensory તફાવતો કરવામાં વધુ skill દર્શાવે છે, જ્યારે men વધુ પ્રતિક્રિયા દર્શાવે છે
men માનસિક શક્તિમાં strong હોય છે.
DIFFERENCES DUE TO AGE ઉંમરના કારણે તફાવત
Age એ અન્ય એક પરિબળ છે જે INDIVIDUAL DIFFERENCESલાવવા માટે જવાબદાર છે.
શીખવાની ability અને adjustment ની ability કુદરતી રીતે age સાથે વધે છે. જ્યારે બાળક મોટું થાય છે ત્યારે આ maturity અને વિકાસ સાથે સાથે થાય છે.
ADVANTAGES ફાયદા
ઇન્ટેલિજન્સ Test human behaviour ની વિશાળ વિવિધતાને અન્ય કોઈપણ માપ કરતાં વધુ સારી રીતે માપે છે.
તેઓ પ્રોફેશનલ્સને સરખામણી કરવાની એક સમાન રીતની મંજૂરી આપે છે
આ test લોકોમાં cultural અને જૈવિક તફાવતો વિશે પણ information આપે છે.
ઇન્ટેલિજન્સ Test educational સિદ્ધિઓના ઉત્તમ અનુમાનો છે અને વ્યક્તિની mental ability અને weakness ની રૂપરેખા પૂરી પાડે છે.
આ scores ઘણા લોકોમાં પ્રતિભા દર્શાવે છે, જે તેમની educational તકોમાં સુધારો તરફ દોરી જાય છે.
Teachers, માતા-પિતા અને psychologist વ્યક્તિના વિકાસના level અને expectations સાથે મેળ ખાતો individual અભ્યાસક્રમ ઘડી શકે છે.
DISADVANTAGES ગેરફાયદા
ઘણા ઇન્ટેલિજન્સ ટેસ્ટ એક જ ઇન્ટેલિજન્સ score બનાવે છે.
આ સિંગલ સ્કોર ઘણીવાર બુદ્ધિના બહુપરિમાણીય પાસાઓને સમજાવવામાં અપૂરતો હોય છે.
તેમની વિવિધ પ્રતિભાઓની અભિવ્યક્તિમાં સિંગલ સ્કોર મોટા પ્રમાણમાં બદલાઈ શકે છે.
વિવિધ સ્કેલ પરના પ્રદર્શનને જાણવાથી વ્યક્તિની ક્ષમતાઓ અને આ ક્ષમતાઓ કેવી રીતે વ્યક્ત થાય છે તેની સમજને પ્રભાવિત કરી શકે છે.
ઉદાહરણ તરીકે, બે લોકોના ઇન્ટેલિજન્સ ટેસ્ટમાં સમાન સ્કોર છે. બંને લોકોના ટેસ્ટ સ્કોર સમાન હોવા છતાં, એક વ્યક્તિએ મજબૂત verbal skill ને કારણે સ્કોર મેળવ્યો હોઈ શકે છે જ્યારે અન્ય વ્યક્તિએ વિવિધ કાર્યોને સમજવા અને ગોઠવવામાં મજબૂત કુશળતાને કારણે સ્કોર મેળવ્યો હોઈ શકે છે.
Mental ability એ knowledge અને સમજવાની ક્ષમતા છે.
લુઈસ લિયોન થર્સ્ટોન એ પ્રથમ હતા જેમણે આ વિશે ચર્ચા કરી હતી
થર્સ્ટોને Mental ability ને બે પેટાપ્રકારોમાં વર્ગીકૃત કરી છે: Primary & secondary પ્રાથમિક અને ગૌણ.
Primary Mental Ability પ્રાથમિક માનસિક ક્ષમતા
પ્રાથમિક માનસિક ક્ષમતાઓને સુપ્ત કોર રચનાઓ તરીકે વર્ણવી શકાય છે જે લગભગ તમામ cognitive તફાવતોને સમજાવી શકે છે. પ્રાથમિક માનસિક ક્ષમતા (જ્ઞાનાત્મક કુશળતા) ના 7 important પાસાઓ છે:
1. Associative Memory સહયોગી મેમરી
2. Number facility નંબર સુવિધા
3. Spatial orientation અવકાશી અભિગમ
4. Perceptual speed સમજશક્તિની ઝડપ
5. Inductive reasoning પ્રેરક તર્ક
6. verbal મૌખિક સમજણ
7. Word fluency શબ્દપ્રવાહ
secondary Mental Ability ગૌણ માનસિક ક્ષમતા
તે એક framework છે, જે પ્રાથમિક ક્ષમતાઓના જૂથ થી બનેલું છે અને તેનો ઉપયોગ કોઈની intelligence structure નું વર્ણન કરવા માટે થાય છે.
બુદ્ધિનો સ્વભાવ એ શીખવાની, adjust કરવાની અને સારી રીતે વિચારવાની ability છે.
Ability to learn શીખવાની ક્ષમતા: intelligence એ ઓછા સમયગાળામાં વધારે શીખવાની ability છે.
Ability to adjust સંતુલિત કરવાની ક્ષમતા: intelligence એ આસપાસના અથવા નવા environment સાથે ગોઠવણ કરવાની ability છે.
Ability to think વિચારવાની ક્ષમતા: intelligence એ સ્વતંત્ર રીતે વિચારવાની અને અમૂર્ત વિચારસરણીને વહન કરવાની ક્ષમતા છે જે problem solve કરવામાં મદદ કરે છે.\
intelligence એ ફક્ત પોતાના અનુભવોથી જ નહીં પણ બીજાના અનુભવોમાંથી પણ લાભ મેળવવાની ક્ષમતા છે.
Nature of Intelligence.
બુદ્ધિમત્તા એ માનવ મગજની અનોખી ક્ષમતા છે, જે વ્યક્તિને વિચારવું, સમજૂતી કરવી, સમસ્યાઓ હલ કરવી, અને સંજોગોનું મૂલ્યાંકન કરવાની ક્ષમતા આપે છે. મનોવિજ્ઞાનમાં બુદ્ધિમત્તા એક જટિલ અને વ્યાપક ખ્યાલ છે, જે અનેક પરિબળોથી પ્રભાવિત થાય છે. બુદ્ધિમત્તાનો સ્વભાવ ઘણા આધારો પર નિર્ભર છે, જેમ કે શારીરિક, માનસિક, અને પર્યાવરણીય.
બુદ્ધિમત્તાના સ્વભાવની કેટલીક મુખ્ય ખાસિયતો:
સમગ્રમાં, બુદ્ધિમત્તા એ વ્યાપક ખ્યાલ છે, જેમાં વ્યક્તિની શીખવાની, વિચારવાની, અભિવ્યક્તિ કરવાની અને સમસ્યાઓ હલ કરવાની ક્ષમતા આવે છે.
psychologist ના મત મુજબ, INTELLIGENCEબુદ્ધિ કિશોરાવસ્થા સુધી વધતી રહે છે અને વૃદ્ધાવસ્થામાં ઘટતી જાય છે. INTELLIGENCE બુદ્ધિ ની વૃદ્ધિ 16 થી 20 વર્ષની વય વચ્ચે વધારે હોય છે ત્યાર બાદ INTELLIGENCE બુદ્ધિ અટકે છે. વ્યક્તિના જીવનના અંત સુધી knowledge અને skill નો વિકાસ ચાલુ રહી શકે છે, જોકે INTELLIGENCE બુદ્ધિના વિકાસમાં ઉંમર મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે.
ઇન્ટેલિજન્સ એ knowledge અથવા skills પ્રાપ્ત કરવાની અને લાગુ કરવાની ability છે.
INTELLIGENCE બુદ્ધિ વધારવાની રીતો નીચે મુજબ છે.
વધુ વાંચો અને notes બનાવો.
life માં goals નક્કી કરો અને તેની રચના કરો.
Memory અને બુદ્ધિ વધારવા માટે દરરોજ ધ્યાન અને કસરત કરો
Good breakfast કરવો અને દરરોજ વધારે માત્રામાં પાણી પીવું. દહીં ખાઓ જે ન્યુરોન્સના વિકાસને પ્રોત્સાહન આપે છે
Brain ના સ્વાસ્થ્ય સારું રહે એવો ખોરાક લેવો જેમ કે લીલા શાકભાજી અને બદામનો સમાવેશ થાય છે.
ગાણિતિક ગણતરીઓ કરો કારણ કે તેનાથી brain ની કસરત થશે અને મગજ મજબૂત અને ઝડપી બનશે.
Ideas વચ્ચે જોડાણો બનાવો
Brain ને working રાખવા માટે પુરતી ઊંઘ લેવી અને આરામ આપવો.
શબ્દભંડોળ પર work કરો.
કાર્યો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાની પ્રેક્ટિસ કરો અને વિક્ષેપો ટાળો.
NEVER GIVE UP નો અભિગમ અપનાવો.
INTELLIGENCE દરેક વ્યક્તિમાં બદલાય છે અને ચોક્કસ માત્રામાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે જે ફરીથી દરેક વ્યક્તિમાં સમાન માત્રામાં નથી.
બુદ્ધિ માપવા માટે ઘણી INTELLIGENCE TEST હોય છે
TYPES OF INTELLIGENCE TEST ઇન્ટેલિજન્સ ટેસ્ટના પ્રકાર
INDIVIDUAL TEST વ્યક્તિગત પરીક્ષણો:
INDIVIDUAL TESTએક વ્યક્તિગત ધોરણે લાગુ કરવામાં આવે છે. કારણ કે આ પરીક્ષણમાં એકથી એક ક્રિયાપ્રતિક્રિયાનો સમાવેશ થાય છે, તેથી, નિદાન હેતુ માટે કામ કરે છે. સારા result માટે, test નું સંચાલન કરતા પહેલા, સહભાગી સાથે સારુ interection કરવું IMPORTANT છે.
GROUP TEST જૂથ પરીક્ષણો:
GROUP TESTએક જ સમયે મોટી સંખ્યામાં લોકો માટે લાગુ કરી શકાય છે.
આ test પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધના સમયે સેનામાં લોકોની ભરતી કરવા માટે વિકસાવવામાં આવી હતી.
આર્મી આલ્ફા ટેસ્ટ (AAT) અને આર્મી બીટા ટેસ્ટ (ABT) ડિઝાઇન કરવામાં આવી હતી.
AAT તે વ્યક્તિઓ પર સંચાલિત કરવામાં આવ્યું હતું જેઓ સાક્ષર હતા અને અંગ્રેજી જાણતા હતા, જ્યારે ABT તે વ્યક્તિઓને સંચાલિત કરવામાં આવ્યું હતું જેઓ વિદેશી જન્મેલા હતા અને અંગ્રેજી વાંચી શકતા ન હતા.
GROUP TESTના અન્ય કેટલાક ઉદાહરણો છે: cognitive abilities test, સ્કોલાસ્ટિક મૂલ્યાંકન test
Language અને response ના આધારે, INTELLIGENCE TEST ને આ પ્રમાણે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે:
VERBAL TEST મૌખિક પરીક્ષણો:
VERBAL TESTમૌખિક કસોટી મૌખિક સૂચનાઓની મદદથી કરવામાં આવે છે જે Participants ની ભાષા અનુસાર આપવી જોઈએ.
આર્મી આલ્ફા અને સ્ટેનફોર્ડ-બિનેટ VERBAL TESTના ઉદાહરણો છે.
NON-VERBAL TEST બિન-મૌખિક પરીક્ષણો:
NON-VERBAL TESTદર્દીની ભાષા પર આધારિત નથી. તેથી, આ TEST Participants ની સાક્ષરતા પર આધારિત નથી.
રાવેનની પ્રગતિશીલ મેટ્રિસિસ અને સંસ્કૃતિ વાજબી TEST NON-VERBAL TESTછે.
PERFORMANCE TEST પ્રદર્શન પરીક્ષણો:
PERFORMANCE TESTParticipants ના performance level પર આધારિત છે.
આ test સંપૂર્ણપણે Participants ના મોટર responses પર આધારિત છે.
ભાટિયાની બૅટરી ઑફ પર્ફોર્મન્સ ટેસ્ટ, એલેક્ઝાન્ડરનો પાસ સાથે ટેસ્ટ એ કેટલાક પર્ફોર્મન્સ ટેસ્ટ છે.
Intelligence Quotient (બુદ્ધિ ગુણાંક) (IQ) નું વર્ગીકરણ:
IQ (Intelligence Quotient) એ વ્યક્તિની બુદ્ધિમત્તા માપવા માટેનો આંકડો છે. IQ સ્કોરનો ઉપયોગ કરીને, માનસિક ક્ષમતા અથવા બુદ્ધિમત્તા નું સ્તર નિર્ધારિત કરવામાં આવે છે. વિવિધ IQ રેન્જ આધારે વ્યક્તિની બુદ્ધિને વિવિધ વર્ગોમાં વહેંચવામાં આવે છે.
IQ વર્ગીકરણની રેન્જ:
આ વર્ગીકરણ મુજબ, IQ નો ઉપયોગ વ્યક્તિની બુદ્ધિમત્તાના સ્તરને તોળવા માટે થાય છે, પરંતુ આ સ્કોર માત્ર એક ખ્યાલ આપે છે. વ્યક્તિના જીવનમાં સફળતા કે શક્તિ માત્ર IQ પર નિર્ભર નથી, તેમાં અન્ય પરિબળો પણ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે.