MHN)-REPEATER PAPER SOLUTION-NO.11-11/06/2025

Q-1 a) Describe etiology of OCD.
OCD નાં કારણો સમજાવો.03

CAUSES OF OCD-(OCD ના કારણો)

Biological Factor (બાયોલોજીકલ ફેક્ટર):

• જો Parents (પેરેન્ટ્સ) અથવા Siblings (ભાઈ-બહેન) ને OCD (ઓસીડી) હોય, તો તે થવાની Possibility (શક્યતા) વધી જાય છે.
• Identical Twins (આઇડેન્ટિકલ ટ્વિન્સ) ને Dizygotic Twins (ડાયઝાઈગોટીક ટ્વિન્સ) કરતા OCD (ઓસીડી) થવાની Chance (શક્યતા) વધારે હોય છે.

Brain Chemistry (બ્રેઈન કેમિસ્ટ્રી):

• Serotonin (સેરોટોનીન) Neurotransmitter (ન્યુરોટ્રાન્સમિટર) ના Imbalance (ઇમબેલેન્સ) ને કારણે Mood (મૂડ) માં ફેરફાર જોવા મળે છે.

Environmental Factor (ઇન્વાયર્નમેન્ટલ ફેક્ટર):

• Traumatic Events (ટ્રોમેટિક ઇવેન્ટ) (આઘાતજનક ઘટનાઓ), Abuse (એબ્યુઝ) અને Stress (સ્ટ્રેસ) ના કારણે OCD Symptoms (ઓસીડી ના સિમ્પટમ્સ) જોવા મળે છે.

Cognitive Factor (કોગનિટીવ ફેક્ટર):

• ચોક્કસ Thought Patterns (વિચારોની પેટર્ન) અને Beliefs (માન્યતાઓ), જેમ કે Excessive Need for Control (કન્ટ્રોલ ની વધુ પડતી જરૂરિયાત), OCD (ઓસીડી) માં પરિણમે છે.

Neurological Factor (ન્યુરોલોજીકલ ફેક્ટર):

• Brain Structure (બ્રેઈન ના સ્ટ્રક્ચર) અને Function (ફંક્શન) માં Abnormalities (એબનોર્માલિટી) ના કારણે OCD (ઓસીડી) થઇ શકે છે.

Infection (ઇન્ફેક્શન):

• Streptococcal Infection (સ્ટ્રેપટોકોકલ ઇન્ફેક્શન) ને કારણે OCD (ઓસીડી) થવાની શક્યતા રહે છે.

b) Write down clinical features of OCD.04
OCD નાં ચિહ્નનો અને લક્ષણો લખો.

વ્યક્તિની ઈચ્છા ન હોવા છતાં (Unwanted) Thoughts (વિચારો) નું Repetition (રિપીટેશન) થાય છે અને આ બધું Conscious State (જાગૃત અવસ્થામાં) જ થાય છે. આ Anxiety (એંઝાયટી) અને Fear (ડર) નું કારણ બને છે.

Obsession (ઓબસેસન):

• વ્યક્તિને Germs (જીવજંતુઓ) અથવા Contamination (કન્ટામિનેશન) ના વારંવાર Thoughts (વિચારો) આવે છે.

• Fear of Contamination (ક્ન્ટામિનેશન નો Fear)
• Doubting (શંકા)
• Need for Order (ઓર્ડર માટેની જરૂરિયાત)
• Aggressive Thoughts (આક્રમક વિચારો)

Compulsion (કમ્પલઝન):

ઇચ્છા ન હોવા છતાં (Without Desire), without Purpose Actions (હેતુ વગરની ક્રિયાઓ) નું સતત Repetition (રિપીટેશન) કરવું, જે Control (કંટ્રોલ) કરી શકાતું નથી

• વારંવાર Hand Washing (હાથ ધોવું).
• Checking (ચેક કરવું) કે દરવાજો Locked (લોક્ડ) છે કે નહીં.

• Washing/Cleaning (વોશિંગ / ક્લીનીંગ)
• Checking (ચેકીંગ) (e.g., Locks (લોક્સ), Door (દરવાજા))
• Activity Repetition (એક્ટિવિટી રીપિટેશન) (e.g., Counting (વારંવાર કાઉન્ટિંગ કરવું))
• Touching (ટચિંગ) (e.g., repeatedly Touching Walls (વૉલ ને વારંવાર ટચ કરવું))

c) Write down nursing management of patient with OCD.
OCD વાળા દર્દીની નર્સિંગ સારવાર લખો.05

Nursing Diagnoses for OCD Patients (OCD ના પેશન્ટના કોમન નર્સિંગ ડાયાગનોસિસ):

• Severe Anxiety (સિવિયર એંઝાયટી)
• Impaired Communication (ઈમ્પેર્ડ કોમ્યુનિકેશન)
• Altered Coping Ability (અલ્ટર્ડ કોપિંગ એબીલિટી)
• Impaired Judgment (ઈમ્પેર્ડ જજમેન્ટ)
• Disturbed Sleep Pattern (ડિસ્ટર્બ સ્લીપ પેટર્ન)
• Lower Self-Esteem (લોવર સેલ્ફ એસ્ટીમ)

1. Severe Anxiety (સિવિયર એંઝાયટી):

Objectives (ઓબ્જેક્ટિવ્સ):

• Reduce Anxiety (એંઝાયટી ઘટાડવી).
• Minimize Compulsive Behavior (કમ્પલઝીવ બિહેવિયર ઘટાડવું).

Nursing Interventions (નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન):

• Observe Anxiety Levels (એંઝાયટી લેવલ ઓબઝર્વેશન) અને Establish Relationship (રિલેશન સ્થાપિત કરવું) with Respect (રિસ્પેક્ટ), Warmth (વૉર્મથ), and Empathy (એમ્પથી).
• Provide a Clean and Comfortable Environment (ક્લીન અને comfortable environment).
• Motivate the Patient (પેશન્ટ) to discuss their Anxiety (એંઝાયટી).
• Identify Anxiety-Producing Situations (એંઝાયટી પ્રોડ્યુસ કરતી સિચ્યુએશન) and provide Psychological Support (સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ).
• Encourage the Patient (પેશન્ટ) to express their Feelings (ફીલિંગ્સ) and work on alleviating their Fear (ફિયર).
• Discourage Compulsive Behaviors (કમ્પલઝીવ બિહેવિયર) and administer Medications (મેડિકેશન) as per Prescription (પ્રિસ્ક્રિપ્શન).

2. Impaired Communication (ઈમ્પેર્ડ કોમ્યુનિકેશન):

Objectives (ઓબ્જેક્ટિવ્સ):

• Improve Communication (કોમ્યુનિકેશન ઈમ્પ્રુવ કરવું).
• Enhance Social Interaction (સોશ્યલ ઇન્ટરેક્શન વધારવું).

Nursing Interventions (નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન):

• Provide a Trusting Environment (ટ્રસ્ટિંગ Environment).
• Help develop an Effective Relationship (ઇફેક્ટિવ રિલેશનશિપ) with the Patient (પેશન્ટ).
• Discover the Source of Anxiety (એંઝાયટી ના સોર્સ) and observe for other Symptoms (સિમ્પટમ્સ) like Rigidity (રિજિડિટી) and Ambivalence (એમવેબીલેન્સ).
• Motivate the Patient (પેશન્ટ) to engage in conversations with others.
• Communicate in a Simple (સરળ) and Concise (ટૂંકમાં) manner, teaching Communication Skills (કોમ્યુનિકેશન સ્કિલ).

3. Altered Coping Ability (અલ્ટર્ડ કોપિંગ એબીલિટી):

Objectives (ઓબ્જેક્ટિવ્સ):

• Improve Coping Abilities (કોપિંગ એબીલિટી ઈમ્પ્રુવ કરવી).
• Help manage Obsessive-Compulsive Behaviors (ઓબસેસીવ-કમ્પલઝીવ બિહેવિયર્સ).

Nursing Interventions (નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન):

• Assess the Coping Abilities (કોપિંગ એબીલિટીનું લેવલ અસેસ કરવું).
• Build a relationship with the Patient (પેશન્ટ) with Warmth (વૉર્મથ) and Respect (રિસ્પેક્ટ).
• Fulfill the Dependency Needs (ડિપેન્ડન્સી જરૂરિયાતો) of the Patient (પેશન્ટ) and provide Positive Reinforcement (પોઝિટિવ રેઇન્ફોર્સમેન્ટ).
• Accept the Patient’s Compulsive Behaviors (કમ્પલઝીવ બિહેવિયર્સ) initially.
• Gradually set Limits on Ritualistic Behavior (ધાર્મિક વર્તણૂક પર ધીમે ધીમે લિમિટ મૂકો).
• Do not punish the Patient (પેશન્ટ) for their Symptoms (સિમ્પટમ્સ).
• Observe how many times the Patient (પેશન્ટ) engages in Hand Washing (હેન્ડ વોશિંગ) within an hour.
• Teach new Adaptation Skills (એડેપ્ટેશન સ્કિલ) to deal with Ritualistic Behavior (ધાર્મિક વર્તણૂક).
• Use Cognitive and Modeling Therapy (કોગનિટીવ તથા મોડેલિંગ થેરાપી) to modify Behaviors (બિહેવિયર્સ).

OR

a) Describe etiological factors of alcoholism.
આલ્કોહોલીઝમનાં કારણો સમજાવો.03

CAUSES OF ALCOHOLISM (આલ્કોહોલીઝમના કારણો):

સાયકિયાટ્રીક ડીસઓર્ડર (Psychiatric Disorder)

કેટલાક ડિપ્રેશન,anxiety અને ફોબીયાના પેશન્ટ મૂડ એલિવેટ કરવા આલ્કોહોલ ઇન્ટેક કરશે.

ઓક્યુપેશનલ ફેક્ટર (Occupational Factore) :

મેડિકલ પ્રોફેશનલ્સ,જર્નલિસ્ટ, એક્ટર વગેરે પ્રોફેશન સાથે જોડાયેલા કેટલાક લોકો આલ્કોહોલ ઇન્ટેક કરે છે.

જિનેટીકસ ફેક્ટર (Genetic Factore) :

કેટલાક વધુ ડ્રિન્કર્સ ની આલ્કોહોલીઝમ ની ફેમિલી હિસ્ટ્રી હોય છે. જે એક જનરેશન માંથી બીજી જનરેશન આવે છે.

બાયોકેમિકલ ફેક્ટર (Biochemical Factore) :

ડોપામાંઈન અને એપિનેફરીન માં અલ્ટરેશન ને કારણે વ્યક્તિ આલ્કોહોલીઝમ તરફ જાય છે.

સોશ્યિલ ફેક્ટર (Social Factore) :

અચાનક પ્રોપર્ટિસ લોસ થવી,અનઇમ્પ્લોયમેન્ટ (બેરોજગારી), લોસ, ઈનજસ્ટિસ (અન્યાય ), પીઅર (સાથીદાર ) ગ્રુપ પ્રેસર, લાર્જ ફેમિલી, બ્રોકન હોમ્સ,neglect,બોરડમ(કંટાળો), ઇગ્નોર, isolation.

પર્સનાલિટી ફેક્ટર (Personality Factores) :

આલ્કોહોલીઝમ એ એનઝીયસ અને એન્ટી સોશ્યિલ પર્સનાલિટી ધરાવતા લોકો માં વધુ કોમન જોવા મળે છે.

સાયકોલોજીકલ ફેક્ટર (Psychological Factores) :

તેઓ રિયાલિટી થી બચવા માટે અને સ્ટ્રેસ ને અવોઇડ કરવા માટે આલકોહોલ નો યુઝ કરે છે.

હાઈ રિસ્ક ગ્રુપ્સ (High Risk Group):

આલ્કોહોલ સહેલાઇથી મળી જાય તો તે આલ્કોહોલીઝમ તરફ લઇ જાય છે.

ક્રોનિક ફિઝિકલ ઇલનેસ થી સફર થતી વ્યક્તિ, બિઝનેસ એકઝેક્યુંટીવસ, ટ્રાવેલિંગ સેલ્સ પર્સનલ માં આલકોહોલીઝમ ડેવલપ થવાની શક્યતા છે.ખાસ કરીને બોય્સ તેમના પેરેન્ટ્સ ની ડ્રિન્કીંગ્સ પેટર્ન ને ફોલો કર છે.

b) Describe acute intoxication.
એક્યુટ ઈનટોકસીકેશન વિશે સમજાવો.04

Acute Intoxication એ એક ફીઝીકલ અને મેન્ટલ કન્ડિશન છે જે ત્યારે થાય છે જ્યારે પેશન્ટના બોડીમાં ટોક્સિક સબસ્ટન્સ (Toxic Substance) નું અચાનક અને વધુ પ્રમાણમાં ઇન્ટેક થાય છે. આ સબસ્ટન્સમાં ખાસ કરીને અલ્કોહોલ (Alcohol), ડ્રગ્સ (Drugs), કેમિકલ્સ (Chemicals), કે અન્ય ટોક્સીક પદાર્થોનો સમાવેશ થાય છે. આ કન્ડિશન એ સામાન્ય રીતે તાત્કાલિક હોય છે અને તેના લક્ષણો થોડી જ વારમાં દેખાઈ શકે છે.

(WHO) અનુસાર,
“Acute Intoxication is a transient condition following the administration of alcohol or other psychoactive substances, resulting in disturbances in consciousness, cognition, perception, affect, or behavior.”

મેઇન કોઝ (Causes):

• Acute Intoxication નાં મુખ્ય કારણોમાં નીચેના સમાવેશ થાય છે:
• એક્સેસિવ અલ્કોહોલ કન્ઝમ્પશન (Alcohol Consumption)
• પોઈઝનસ કેમીકલ્સ (Poisonous Chemicals) નું ઇનહેલેશન (Inhalation), ઇન્જેક્શન (Injection), કે ઇન્જેસ્ટન (Ingestion)
• રિક્રિએશનલ ડ્રગ્સ (Recreational Drugs) નો ઉપયોગ
• ઓવરડોઝ (Overdose) – મેડિકેશન કે નશીલા પદાર્થોનો વધુ પ્રમાણમાં લેવો
• એક્સિડેન્ટલ ઇનટેક (Accidental Intake) – ખાસ કરીને બાળકોમાં

સિમ્પટોમ્સ (Symptoms):

Acute Intoxication માં દેખાતા લક્ષણો પેશન્ટના લીધેલા પદાર્થ, અમાઉન્ટ અને બોડી રિસ્પોન્સ (Body Response) પર આધાર રાખે છે. સામાન્ય લક્ષણોમાં નીચેના સામેલ છે:

સેન્ટ્રલ નર્વસ સિસ્ટમ (Central Nervous System – CNS) સંબંધિત લક્ષણો

• કન્ફ્યુઝન (Confusion)
• લોસ ઑફ કોન્સિયસનેસ (Loss of Consciousness)
• સ્લર્ડ સ્પીચ (Slurred Speech)
• ડિઝીનેસ (Dizziness)
• કૉમાનો (Coma) સુધી પહોંચી શકે

કાર્ડિયોવસ્ક્યુલર સિસ્ટમ (Cardiovascular System):

• ટૅકિકાર્ડિયા (Tachycardia) – ઝડપી ધબકારા
• હાયપોટેન્શન (Hypotension) – ઓછું બ્લડ પ્રેશર
• અરિધમિયા (Arrhythmia) – અનિયમિત હ્રદય ધબકારા

રેસ્પિરેટરી સિસ્ટમ (Respiratory System):

• રેસ્પિરેટરી ડિપ્રેશન (Respiratory Depression)
• બ્રિધીન્ગ ડિફીકલ્ટી (Breathing Difficulty)
• ક્યારેક શ્વાસ બંધ થઈ શકે છે

ગેસ્ટ્રોઇન્ટેસ્ટિનલ સિસ્ટમ (Gastrointestinal System):

• નોઝિયા અને વોમિટિંગ (Nausea and Vomiting)
• એબ્ડોમિનલ પેઈન (Abdominal Pain)
• ડાયરીઆ (Diarrhea) – કેટલાક કેસમાં

બિહેવિયરલ અને સાઇકોલોજિકલ લક્ષણો (Behavioral and Psychological Symptoms):

• એગ્રીશન (Aggression)
• ડિપ્રેશન (Depression)
• હલ્યુસિનેશન (Hallucination)
• એનક્સાઈટી (Anxiety)

ડાયગ્નોસિસ (Diagnosis):

• Acute Intoxication નું ડાયગ્નોસીસ history અને લક્ષણો પરથી કરવામાં આવે છે. સાથે સાથે નીચેના ટેસ્ટ્સ ઉપયોગી બને છે:
• બ્લડ ટેસ્ટ (Blood Test) – ટોક્સિનનું લેવલ શોધવા માટે
• યુરિન એનાલિસિસ (Urine Analysis)
• ઈસીજી (ECG) – કાર્ડિયાક સ્થિતિ ચકાસવા
• ઇમેજિંગ જેમ કે CT સ્કેન (CT Scan) : જો નર્વસ સિસ્ટમ અસરગ્રસ્ત હોય તો

ટ્રિટમેન્ટ (Treatment):

Acute Intoxication માં તાત્કાલિક મેડિકલ ઈન્ટરવેન્શન (Medical Intervention) જરૂરી હોય છે.

1.એરવે, બ્રીધિંગ અને સર્ક્યુલેશન મેનેજમેન્ટ (Airway, Breathing, Circulation : ABCs)

• ઓક્સિજન થેરાપી (Oxygen Therapy)
• મેકેનિકલ વેન્ટિલેશન (Mechanical Ventilation) : જો જરૂર હોય
• ઈન્ટ્રાવેનસ ફ્લ્યુઇડ્સ (Intravenous Fluids) : ડિહાઈડ્રેશન અને બ્લડ પ્રેશર મેનેજ કરવા

2.ડિટોક્સિફિકેશન (Detoxification)

• ગેસ્ટ્રિક લાવેજ (Gastric Lavage) : પદાર્થ ને બહાર કાઢવા
• એક્ટિવેટેડ ચારકોલ (Activated Charcoal) : એબ્સોર્પશન રોકવા
• એન્ટીડોટ્સ (Antidotes) : ખાસ ઝેરી પદાર્થ માટે યોગ્ય વિરૂદ્ધ દવા

3.સાઇકોલોજિકલ સપોર્ટ અને મોનિટરિંગ (Psychological Support & Monitoring)

• પેશન્ટના મેન્ટલ સ્ટેટ અને વાઇટલ સાઇન નું કન્ટીન્યુઅસ મોનિટર કરવું
• નર્સિંગ ઓબ્ઝર્વેશન (Nursing Observation) 24×7
• ફેમિલી એડ્યુકેશન અને કાઉન્સેલિંગ (Counseling)

કોમ્પ્લીકેશન્સ (Complications):

• જો યોગ્ય સમયે સારવાર ન મળે તો Acute Intoxication સિવ્યર કોમ્પ્લીકેશન્સ અરાઇઝ કરી શકે છે:
• બ્રેઇન ડેમેજ (Brain Damage)
• લિવર ફેઇલ્યોર (Liver Failure)
• મલ્ટિ-ઓર્ગન ફેલ્યોર (Multi-Organ Failure)
• કોમા (Coma) અથવા ડેથ (Death)
• Acute Intoxication એ ઇમીડિયેટ અને સિવ્યર મેડિકલ કન્ડીશન છે જે પેશન્ટના જીવન માટે જોખમભર્યું બની શકે છે.

c) Write down nursing management of patient with alcoholism.
આલ્કોહોલીઝમ વાળા દર્દીની નર્સિંગ સારવાર લખો.05

આલ્કોહોલીઝમ વાળા દર્દીની નર્સિંગ સારવાર:

Nursing Diagnosis:

• Increased એંઝાઈટી
• અલ્ટર્ડ સ્લીપ પેટર્ન
• ઇમપેર્ડ સોશ્યિલ ઇન્ટરેક્શન
• અલ્ટર્ડ ન્યુટ્રીશન લેસ ધેન બોડી રીકવાયરમેન્ટ
• ડિસ્ટર્બ સેલ્ફ એસ્ટીમ
• મેંનીપ્યુલેટિવ બિહેવિયર
• ઇનઇફેકટીવ ઇન્ડિવીજ્યુઅલ કોપિંગ
• રિસ્ક ફોર હાર્મિંગ સેલ્ફ એન્ડ અધર્સ
• ઇમપેર્ડ સોશ્યિલ ઇન્ટરેક્શન
• decrease કોપિંગ એબીલીટીસ

1.Increased એંઝાઈટી

ઓબ્જેક્ટિવ્સ : પેશન્ટનું એંઝાઈટી લેવલ ઘટાડવા માટે હેલ્પ કરવી.

નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન

• એંઝાઈટી લેવલ અસેસ કરવું.
• પેશન્ટને તેના પ્રોબ્લેમ્સ સાથે accept કરવા જોઈએ.
• ફેમિલી અને કલાયન્ટ સાથે ટ્રસ્ટવર્ધી (વિશ્વાસપાત્ર) રિલેશન સ્થાપિત કરો.
• પેશન્ટને તેના સિમ્પટમ્સ સામે cope કરવા માટે હેલ્પ કરવી જોઈએ.
• ડ્રગ એડિક્ટ છે એમ સમજી તેમની સામે લડવું નહિ.
• પેશન્ટ ને તેની ફીલિંગ્સ અને ઈમોશનને કહેવા માટે મોટીવેટ કરો.
• પેશન્ટ ને સપોર્ટ કરવા માટે ફેમિલી મેમ્બર્સ ને એંકરેજ કરવા જોઈએ.
• એન્ટી એંઝાઇટી મેડિકેશન પ્રિસ્ક્રીપશન મુજબ આપવી.

2.અલ્ટર્ડ સ્લીપ પેટર્ન

ઓબ્જેક્ટિવ્સ : પેશન્ટની તેની સ્લીપ પેટર્ન ને ઈમ્પ્રુવ કરવા માટે હેલ્પ કરવી.

નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન

• કલાયન્ટ ની સ્લીપ પેટર્ન અસેસ કરવી જોઈએ.
• પેશન્ટને night દરમિયાન 6-8 hours ની સ્લીપ લેવા માટે મોટીવેટ કરવા જોઈએ
• કલાયન્ટ ને સેફ અને શાંત (calm) ઇન્વાયર્નમેન્ટ પૃવાઈડ કરવું.
• રિલેટિવસ ને પેશન્ટની નજીક રહેવા માટે એંકરેજ કરવું.
• પેશન્ટને ને બિફોર સ્લીપ એક વાર્મ  મિલ્ક ગ્લાસ પૃવાઈડ કરો.
• પેશન્ટને back મસાજ આપવો અને સપોર્ટ પૃવાઈડ કરવો જોઈએ.
• ક્લાયન્ટને સ્લીપ પહેલા વાર્મ વોટર થી બાથ (સ્નાન)કરવાનું કહો.
• પેશન્ટને પોતાની પસઁદની books વાંચવા માટે કહેવું.
• તેને થોડી રિલેકસેશન એક્સરસાઈઝ કરવા કહેવું.
• ક્લાયંટના માઈન્ડ પર સ્મૂથ ઇફેક્ટ આવે તે માટે થોડું મ્યુઝિક ચાલુ કરવું.
• કલાયન્ટ ને સ્પિરિ્ચ્યુઅલ પ્રેયર (આધ્યાત્મિક પ્રાર્થનામાં) અટેન્ડ કરવા માટે મોટીવેટ કરો.
• પ્રિસ્ક્રિપ્શન મુજબ સિડેટીવસ મેડિસિન આપો.

3.ઇમપેર્ડ કોમ્યુનિકેશન

ઓબ્જેક્ટિવ્સ : પેશન્ટનું કોમ્યુનિકેશન ઈમ્પ્રુવ થાય અને લોકો સાથે ઇન્ટરેક્શન કરે.

નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન

• પેશન્ટનું કોમ્યુનિકેશન અને સોશ્યિલ ઇન્ટરેકશન નું લેવલ અસેસ કરવું.
• પેશન્ટ સાથે ફ્રેન્ડલી એપ્રોચ રાખવો અને પેશન્ટની સાથે યોગ્ય કમ્યુનિકેશન કરવું જોઈએ.
• તેમના કોમ્યુનિકેશન પ્રમોટ કરવા માટે ગ્રુપ થેરાપી માં પાર્ટીસીપેટ થવા એનકરેજ કરો.
• પેશન્ટ સાથે ટાઈમ સ્પેન્ડ કરવો અને સરળ અને પેશન્ટને સમજાય તેવી ભાષા માં તેમની સાથે કૉમ્યૂનિકેશન કરવું.
• તેમને સોશ્યિલ ઇન્ટરેકશન માટેની ઓપોર્ચ્યુનીટી આપવી અને ફ્રેન્ડલી environment પુરુ પાડવું.
• સોશ્યિલ ઇન્ટરેક્સન માં સામેલ થવા માટે કલાયન્ટ ને મોટીવેટ કરવા જોઈએ.

4.રેડ્યુઝ સેલ્ફ એસ્ટીમ અને સેલ્ફ કન્સેપ્ટ

ઓબ્જેક્ટિવ્સ :-પેશન્ટનો સેલ્ફ સેલ્ફ કન્સેપ્ટ ઈમ્પ્રુવ કરવો જોઈએ.

નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન

• એક્ટિવિટી માટે બ્રિફ માં એક્સપ્લેનેશન આપવું અને પેશન્ટને પોતાના પોઝિટિવ point ને ઓળખવામાં હેલ્પ કરવી.
• અટેનશન આપીને પોતાની સેલ્ફ સેન્સ ને વધારવી, એવી એક્ટિવિટી માટે પેશન્ટને મોટીવેટ કરો જે કોન્ફિડેન્ટ થી કરી શકે.
• પોઝિટિવ ફિઝિકલ હેબિટ માટે કલાયન્ટ ને એંકરેજ કરો.
• પેશન્ટને સન્માન વધારવાની એક્સરસાઈઝ શીખવો.
• પેશન્ટ ને મુશ્કેલ નિર્ણય લેવાની કન્ડિશન માં મુકવા નહિ અને રિલેટિવસ એ પણ પેશન્ટને સપોર્ટ આપવો.
• થેરાપ્યુટીક રિલેશનશિપ માં ફીલિંગ અને ઈમોશન ને વ્યક્ત કરવાની તક પુરી પાડવી જોઈએ.
• પ્રીસ્ક્રીપશન મુજબ મેડિસિન આપવી અને મેડિકેશન ની પો્ટેંસીઅલ સાઈડ ઇફેક્ટ ની તપાસ કરવી.
• Rehabilitation of alcohol dependence syndrome(સબસ્ટન્સ એબ્યુઝના પેશન્ટનું રીહેબીલીટેશન)
• જ્યારે વ્યક્તિને સામાન્ય કાર્ય અને જીવન જીવવા માટે સામાન્ય રીતે સોશ્યલ સપોર્ટ ચાલુ રાખવો જરૂરી છે.
• ઇનપેશન્ટ યુનિટ્સ, કંપરીહેંસીવ આઉટ પેશન્ટ, ડે કેર સેન્ટર્સ અને ડ્રગ ડી-એડિક્શન સેન્ટર (ડ્રગ-વ્યસન મુક્તિ કેન્દ્રો )તરીકે અવેલેબલ છે.
• તેઓ જે ડ્રગ પર ડીપેનડેન્ટ છે તેને છોડી દેવા માટે તેમને હેલ્પ કરો.
• ઓકયુપેશનલ અને સોશ્યિલ રીહેબીલીટેશન,ટીચિંગ રિલેક્શન ટેક્નિક,રિલીજીયસ થેરાપી
• તેમને મોટીવેટ કરો કે તેઓ હેલ્પફુલ અને રિસ્પેકટેડ પણ હોઈ શકે છે.
• તેમને સેલ્ફ હેલ્પ ગ્રુપ માં પાર્ટીશિપેટ થવા માટે મોટીવેટ કરો.
• તેમને પ્રોડકટીવ અને રિસ્પેક્ટફુલ લાઈફ માટે હેલ્પ કરો.

Q-2 a) Explain various techniques of therapeutic nurse patient relationship. થેરાપ્યુટીક નર્સ-પેશન્ટ રિલેશનશીપની વિવિધ પધ્ધતિઓ વર્ણવો.08

થેરાપ્યુટીક નર્સ-પેશન્ટ રિલેશનશીપ એ એક પ્રોફેશનલ (Professional) અને ક્લોઝ મેન્ટલ રિલેશન છે જે પેશન્ટના ફિઝિકલ, મેન્ટલ અને ઈમોશનલ હેલ્થને સુધારવાનો ઉદ્દેશ્ય ધરાવે છે. આ સંબંધમાં નર્સ (Nurse) એ પેશન્ટ (Patient) સાથે એમ્પેથેટીક (Empathetic), રિસપેક્ટફુલ (Respectful) અને ટ્રસ્ટવર્થી (Trustworthy) બિહેવ્યર કરે છે:

1.એક્ટિવ લિસનિંગ (Active Listening):

• Active Listening એ એવી પદ્ધતિ છે જેમાં નર્સ પેશન્ટની વાતને ધ્યાનપૂર્વક અને સંપૂર્ણ કન્સનટ્રેશન (Concentration) સાથે સાંભળી રહી હોય છે.
• પેશન્ટના વાક્યો, ટોન અને બોડી લેન્ગ્વેજ (Body Language) નું અવલોકન થાય છે.
• પેશન્ટને એ એવી Advice અપાય છે કે તેની લાગણીઓ અને વિચારો મહત્વના છે.
• “નોડિંગ”, “આઈ કોન્ટેક્ટ” (Eye Contact), “વર્બલ રીસ્પોન્સ” (Verbal Response) જેવી ટેકનિકનો સમાવેશ થાય છે.

2.એમ્પેથી એક્સપ્રેશન (Empathy Expression):

• Empathy એ પેશન્ટની લાગણીઓ ને સમજવાની અને તેને સમજાવવાની ક્ષમતા છે.
• નર્સ પેશન્ટના દૂઃખ, ડર કે ચિંતાને અનુભવવા પ્રયાસ કરે છે.
• એનાથી પેશન્ટ safer, supported અને understood અનુભવે છે.
• ઉદાહરણ: “હું સમજી શકું છું કે તમને કેટલું પીડાદાયક લાગે છે.”

3.ક્લેરિફિકેશન (Clarification):

• Clarification એ પેશન્ટના સંદેશો ને સ્પષ્ટ રીતે સમજવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતી પદ્ધતિ છે.
• નર્સ પેશન્ટની વાતમાં કોઈ અસ્પષ્ટતા હોય તો પુછે છે કે “શું તમે કહેવા માંગો છો કે…?”
• આ ટેકનિક પેશન્ટ અને નર્સ વચ્ચે મિસઅંડરસ્ટેન્ડિંગ (Misunderstanding)ને દૂર કરે છે.

4.સાઇલન્સ (Silence):

• Silence એ પેશન્ટને પોતાનો અનુભવ વ્યક્ત કરવા માટે સમય આપવાનું શક્તિશાળી સાધન છે.
• જ્યારે પેશન્ટ કોઈ ઊંડી લાગણી વ્યક્ત કરે છે ત્યારે થોડું મૌન મહત્વપૂર્ણ થાય છે.
• આ ટેકનિકથી પેશન્ટએ પોતાની અંદરની વાતો પ્રોસેસ (Process) કરી શકે છે.

5.ટચ (Touch):

• Touch એટલે કે નર્સ પેશન્ટના હાથ પર હળવેથી સ્પર્શ કરે ત્યારે તેને કમ્પેશન (Compassion) અને સપોર્ટ (Support)નો અનુભવ થાય છે.ટચનો ઉપયોગ સંવેદનશીલ અને એથિકલ (Ethical) રીતે થવો જરૂરી છે.
• ટચ થકી પેશન્ટ સાથે એક થેરાપ્યુટીક બોન્ડ (Bond) વિકસે છે.

6.ઓપન એન્ડેડ ક્વેશ્ચન્સ (Open-ended Questions):

• Open-ended Questions એ પેશન્ટને વધુ માહિતી આપવાનો મોકો આપે છે.
• ઉદાહરણ: “તમને જ્યારે દુઃખ થાય છે ત્યારે શું અનુભવશો છો?”
• પેશન્ટ વધારે ખુલ્લું બોલે છે અને એની સાચી સ્થિતિ સમજાય છે.

7.પરાફ્રેઝિંગ (Paraphrasing):

• Paraphrasing એ પેશન્ટના કહેવાને નર્સ પોતાનાં શબ્દોમાં પુનઃપ્રસ્તાવિત ( Re-proposed ) કરે છે જેથી પેશન્ટ સમજે કે નર્સ તેની વાત સાંભળી અને સમજી છે.
• ઉદાહરણ: “તમારું કહેવું એવું છે કે તમને હોસ્પિટલમાં એકલા પડી રહેવું ભયજનક લાગે છે, ખરું?”

8.સ્ટેટિંગ ઓબ્ઝર્વેશન (Stating Observations):

• Stating Observations એ પેશન્ટના વર્તન અથવા ભાવનાત્મક સ્થિતિ વિશે નોંધ કરીને વર્ણન કરવું.
• ઉદાહરણ: “હું જોઈ શકું છું કે આજે તમે થોડા વધુ ચિંતિત લાગો છો.”
• આથી પેશન્ટ પણ પોતાની લાગણીઓ પર ધ્યાન આપે છે.

9.રીઇન્ફોર્સમેન્ટ (Reinforcement):

• Reinforcement એ પેશન્ટના પોઝિટિવ બિહેવ્યર અને ટ્રીટમેન્ટમાં ભાગ લેવાના પ્રયાસોને વધાવવાનું કામ કરે છે.
• પેશન્ટના માનસિક આત્મવિશ્વાસ અને મોટેવેશન (Motivation) વધે છે.
• ઉદાહરણ: “તમારું બ્લડ શુગર નોર્મલ રાખવા માટે તમે ખૂબ સારી રીતે ડાયેટ ફોલો કરી રહ્યાં છો.”

10.સેટિંગ બાઉન્ડરીઝ (Setting Boundaries):

• Setting Boundaries એ થેરાપ્યુટીક રિલેશનશીપમાં Professional limits નિર્ધારિત કરવા માટે ઉપયોગી છે.
• પેશન્ટ સાથે અંગત (Personal) સંબંધ થતો અટકાવે છે.
• નર્સ અને પેશન્ટ વચ્ચે હેલ્ધી પ્રોફેશનલ રિલેશનશીપ જાળવાય છે.

11.સમરીઝેશન (Summarization):

Summarization એટલે કે વાતચીતની મુખ્ય વાતોને અંતે પુનરાવૃત્તિ કરવી.

વાતચીતમાં શું નિષ્કર્ષ આવ્યું તે સ્પષ્ટ થાય છે.

થેરાપ્યુટીક નર્સ-પેશન્ટ રિલેશનશીપ માત્ર સહાનુભૂતિપૂર્વક ની સંભાળ પૂરતી નથી, પરંતુ તે સાયન્ટિફિક અને મેડીકલ ટેકનિક્સ (Techniques) પર આધારિત હોય છે. આ પદ્ધતિઓ દ્વારા પેશન્ટને મેન્ટલ, ઇમોશનલ અને ફિઝિકલ સપોર્ટ આપવામાં આવે છે, જેથી તે ટ્રીટમેન્ટ પ્રત્યે પોઝિટિવ રહી શકે અને હેલ્થ રિકવરી ઝડપી થાય. દરેક નર્સે આ પદ્ધતિઓને નિયમિત રીતે ઉપયોગમાં લેવી જોઇએ જેથી પેશન્ટના સમૂહ વિકાસમાં યોગદાન આપી શકાય.

b) Describe process recording. પ્રોસેસ રેકોર્ડિંગ સમજાવો.04

પ્રોસેસ રેકોર્ડિંગ (Process Recording) એ નર્સિંગ એજ્યુકેશનમાં અને મેન્ટલ હેલ્થ (Mental Health) સર્વીસ પ્રોવાઇડ કરતી વખતે બહુ જ ઇમ્પોર્ટન્ટ ટ્રેઇનિંગ ટેકનિક છે. આ પ્રોસેસમાં નર્સિંગ સ્ટુડન્ટ (Nursing Student) પેશન્ટ (Patient) સાથે થયેલા કન્વર્ઝેશન (Conversation) ને વર્ણવીને લખે છે જેથી તેના અંદાજ, વિચારો, લાગણીઓ અને જવાબદારીની સમજણ વધારે ઊંડી થઈ શકે.

પ્રોસેસ રેકોર્ડિંગનો પર્પઝ (Purpose of Process Recording):

1.કોમ્યુનિકેશન સ્કીલ (Communication Skills) ને સુધારવા.

2.સેલ્ફ અવેરનેસ (Self-Awareness) વિકસાવવી.

3.પેશન્ટ સાથે થયેલા સંવાદનું વિશ્લેષણ (Analysis) કરવું.

4.પેશન્ટની મેન્ટલ સ્ટેટસ (Mental Status) અને ઇમોશનલ રિસ્પોન્સ (Emotional Response) સમજી શકવી.

5.નર્સ-પેશન્ટ રિલેશનશીપ (Nurse-Patient Relationship) ને મજબૂત બનાવવો.

પ્રોસેસ રેકોર્ડિંગના મુખ્ય કમ્પોનન્ટ્સ (Key Components of Process Recording):

1.ડેટા (Data):
પેશન્ટના વ્યક્તિત્વ, એજ, લિંગ, મેડિકલ ડાયગ્નોસિસ (Medical Diagnosis), અને તેના બિહેવ્યર વિશે માહિતી આપવામાં આવે છે.

2.સેટિંગ (Setting):
ક્યાં વાતચીત થઈ એ વાતનું વર્ણન – જેમ કે હોસ્પિટલનું રૂમ, ઓપીડિ (OPD), કે કન્સલ્ટેશન રૂમ.

3.ઓબ્જેક્ટિવ (Objective):
આ સંવાદનો ઉદ્દેશ શું છે – પેશન્ટ સાથે ટ્રસ્ટફુલ રિલેશસીપ એસ્ટાબ્લીસ કરવો કે તેને રિલેક્સ (Relax) થવામાં મદદ કરવી વગેરે.

4.એક્ચ્યુઅલ વર્બેટીમ કન્વર્ઝેશન (Actual Verbatim Conversation):
પેશન્ટ અને નર્સિંગ વિદ્યાર્થીઓ વચ્ચે શું વાત થઈ તેનો સાહિત્યિક અહેવાલ.
ઉદાહરણ:

નર્સ: “તમારું આજે મૂડ કેવું છે?”

પેશન્ટ: “મારું મૂડ બહુ ખરાબ છે…”

5.એનાલાઇસીસ (Analysis):
દરેક સંવાદ પાછળનો અર્થ, લાગણી અને પેશન્ટના વર્તનનો અર્થઘટન કરવામાં આવે છે.
ઉદાહરણ તરીકે: પેશન્ટ “મારું મૂડ ખરાબ છે” કહે છે, તેમાંથી ડિપ્રેશન (Depression) અથવા એન્ઝાયટી (Anxiety)ની શક્યતા ચર્ચાઈ શકે છે.

6.નર્સિંગ સ્ટુડન્ટની ફિલીન્ગ્સ (Feelings of Nursing Student):
નર્સિંગ સ્ટુડન્ટને કેવી લાગણીઓ આવી? શું તેમને ગભરાહટ (Fear) થઇ? અથવા એમ્પેથી (Empathy) અનુભવાઈ?

7.ઇવેલ્યુએશન (Evaluation):
શું ઉદ્દેશ પૂરો થયો? પેશન્ટના જવાબ કેટલા અર્થપૂર્ણ હતા? પેશન્ટ opened up કર્યો કે નહિ?

8.ફ્યુચર પ્લાન (Future Plan):
આગળ શું કરવું છે? બીજો સેસન (Session) ક્યારે યોજવો? કયા મુદ્દા ઉપર કામ કરવું?

પ્રોસેસ રેકોર્ડિંગના બેનીફીટ્સ (Benefits of Process Recording):

• સેલ્ફ રિફ્લેક્શન (Self Reflection): નર્સિંગ વિદ્યાર્થી પોતાનો અભિગમ અને વર્તન અંગે વિચાર કરે છે.
• પ્રોફેશનલ ગ્રોથ (Professional Growth): વર્તમાન સંવાદોની સમજૂતથી ભવિષ્યમાં વધુ સારી સેવા આપી શકાય છે.
• પેશન્ટની જરૂરિયાતો સમજવામાં સહાય (Patient Needs Assessment): પેશન્ટના વાર્તાલાપમાંથી તે શું મહેસૂસ કરે છે, તે સમજવાની તક મળે છે.
• થેરાપ્યુટિક રિલેશનશિપ (Therapeutic Relationship) ડેવલપ થવાની તક મળે છે.

પ્રોસેસ રેકોર્ડિંગ (Process Recording) એ માત્ર લેખિત દસ્તાવેજ નહિ પરંતુ એ નર્સિંગ શિક્ષણની એવી સાધના છે જે દ્વારા સ્ટુડન્ટ એ પોતાની કોમ્યુનિકેશન સ્કિલ્સ , માનસિક સમજૂત, અને પેશન્ટ સાથે અસરકારક રીતે સંવાદ સ્થાપિત કરવાની કળા વિકસાવે છે. આ એક એજ્યુકેશનલ ટૂલ (Educational Tool) છે જે દ્વારા વિદ્યાર્થી પોતાનો વ્યાવસાયિક વિકાસ અને પેશન્ટના સાઈકોસોશિયલ (Psychosocial) પાસાઓ વિશે ઊંડાણપૂર્વક શીખી શકે છે.

OR

a). Describe role of community mental health nurse. કમ્યુનિટી મેન્ટલ હેલ્થ નર્સનો રોલ સમજાવો.08

કોમ્યુનિટી મેન્ટલ હેલ્થ સર્વિસીસ પ્રોવાઇડ કરવામાં નર્સનો અગત્યનો રોલ છે.
કોમ્યુનિટી મેન્ટલ હેલ્થ સર્વિસીસ પ્રોવાઇડ કરતી વખતે નર્સ એ ઘણા બધા રોલ ભજવે છે.

• Care provider
• Educator
• Leader
• Domiciliary role
• Liaison
• Counselor
• Coordinator
• Administrator
• Advocator
• Research work
• Care provider : (કેર પ્રોવાઇડર)
• નર્સ એ મેન્ટલી ઈલ પેશન્ટને કેર પ્રોવાઇડ કરે છે અને મેન્ટલી ઈલ પેશન્ટની કેર ઘરે કેવી રીતે કરવી તેના વિશે ફેમિલી મેમ્બરને ગાઈડન્સ આપે છે.
• Educator :(એજ્યુકેટર)
• નર્સ એ કોમ્યુનિટીના લોકોને મેન્ટલ હેલ્થ કેવી રીતે પ્રમોટ કરવી તેના વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરે છે.
• કોમ્યુનિટીમાં મેન્ટલ હેલ્થ વિશે રહેલા મિસકોનસેપ્શન વિશે લોકોની અવેર કરે છે.
• કોમ્યુનિટીમાં જઈને વિવિધ પ્રોગ્રામનું આયોજન કરે છે અને ત્યાં લોકોને મેન્ટલ હેલ્થ ના પ્રમોશન માટે અને મેન્ટલી ઇલનેસ ના પ્રિવેન્શન વિશે એજ્યુકેશન આપે છે.
• Laision :(લિઝન)
• લિઝન એટલે સંપર્ક
• નર્સ એ લિઝન ઓફિસર તરીકે વર્ક કરે છે અને તે પેશન્ટ, તેના ફેમિલી મેમ્બર, મેન્ટલ હેલ્થ કેર ટીમ, અને બીજા મેમ્બર જોડે લીંક તરીકેનું કામ કરે છે.
• Domiciliary :(ડોમીસિલિયરી)
• નર્સ એ ડોમીસિલિયરી સર્વિસીસ પ્રોવાઇડ કરે છે.
• તે કોમ્યુનિટીમાં જઈને વિઝીટ કરે છે અને કોમ્યુનિટીના લોકોનું સ્ટેટસ જાણે છે.
• જો કોઈ મેન્ટલી ઇલનેશ વાળું વ્યક્તિ ડિટેક્ટ થાય તો તેને કેર પ્રોવાઈડ કરે છે અને તેને psychiatrist પાસે રેફરલ કરે છે.
• Cuonseller : (કાઉન્સેલર)
• નર્સ એ પેશન્ટ, તેના ફેમિલી મેમ્બર અને કોમ્યુનિટીના લોકોને કાઉન્સેલિંગ સર્વિસિસ પ્રોવાઇડ કરે છે.
• જેમ કે કોઈ ટ્રેસફુલ સિચ્યુએશન અથવા લાઈફ ઈવેન્ટ હોય તો તેને કાઉન્સેલિંગ સર્વિસીસ પ્રોવાઇડ કરે છે.
• Coordinator : (કોઓર્ડીનેટર) નર્સ એ મેન્ટલ હેલ્થ ટીમના વિવિધ મેમ્બર વચ્ચે કોઓર્ડીનેશન નું કામ કરે છે જેથી કોમ્યુનિટીના લોકોને સારી કેર પ્રોવાઇડ કરી શકાય અને લોકો તેનો ઉપયોગ કરી શકે.
• Advocator : (એડવોકેટર) નર્સ એ એડવોકેટ તરીકે વર્ક કરે છે. તે પેશન્ટને ડિસિઝન લેવામાં મદદ કરે છે અને પેશન્ટના રાઇટ માટે તેના તરફથી લડે છે.
• Administrator :(એડમિનિસ્ટ્રેટર) નર્સ એ એડમિનિસ્ટ્રેટર તરીકે રોલ ભજવે છે. જેમકે કોમ્યુનિટી માં કઈ જગ્યા એ પ્રોગ્રામ કરવો અને કેવી રીતે પ્રોગ્રામ કરવો અને તે માટેના રિસોર્સિસ પ્રોવાઇડ કરે છે.
• Evaluator : (ઈવાલયુટર) -કોમ્યુનિટીમાં કરવામાં આવેલા વિવિધ પ્રોગ્રામનું ઈવાલયુશન કરે છે અને તેની લોકો પર શું અસર થાય છે તેના વિશે જાણે છે.
• Reserach : (રિસર્ચ) નર્સ એ રિસર્ચ વર્કમાં ઈમ્પોર્ટન્ટ રોલ ભજવે છે તે પેશન્ટને ડાયગ્નોસીસ અને ટ્રીટમેન્ટ ઓબ્ઝર્વિંગ કરતી હોય છે અને તેના પર તે રિસર્ચ કરતી હોય છે.

b) Briefly explain standards of mental health nursing. મેન્ટલ હેલ્થ નર્સિંગના સ્ટાન્ડર્ડસ ટૂંકમાં વર્ણવો.04

મેન્ટલ હેલ્થ નર્સિંગના સ્ટાન્ડર્ડસ (Standards of Mental Health Nursing):

મેન્ટલ હેલ્થ નર્સિંગના સ્ટાન્ડર્ડસ (Standards) એ વ્યાવસાયિક દિશા-સૂચનો છે, જે નર્સોને (Nurses) મેન્ટલ હેલ્થ કેર (Mental Health Care) આપે ત્યારે ક્વોલિટી, એથિકલ (Ethical) અને સેફ (Safe) કેર કેવી રીતે પ્રોવાઇડ કરવી તેની ગાઇડેન્સ આપે છે. આ સ્ટાન્ડર્ડસના પાલનથી પેશન્ટ-સેન્ટર્ડ (Patient-Centered) અને એવિડેન્સ બેઝ્ડ પ્રેક્ટિસ (Evidence-Based Practice) સુનિશ્ચિત થાય છે.

આ નીચે દરેક સ્ટાન્ડર્ડનું યોગ્ય વર્ણન આપવામાં આવ્યું છે:

1.અસેસમેન્ટ અને ડાયગ્નોસિસ (Assessment and Diagnosis)

નર્સ પેશન્ટની સાઇકોલોજીકલ (Psychological), બાયોલોજીકલ (Biological) અને સોશિયલ (Social) જરૂરિયાતોનું બ્રોડ અસેસમેન્ટ (Assessment) કરે છે.
મેન્ટલ ડિસઓર્ડર્સ (Mental Disorders) જેવી કે સ્કિઝોફ્રેનિયા (Schizophrenia), બાઈપોલર ડિસઓર્ડર (Bipolar Disorder) વગેરેની ઓળખ માટે ક્લિનિકલ ઓબ્ઝર્વેશન (Clinical Observation) અને ઈન્ટરવ્યૂ ટેકનિક્સ (Interview Techniques) વાપરે છે.

2.કેર પ્લાનિંગ (Care Planning)

પેશન્ટની ઈન્ડીવિજુઅલ નીડ્સ (Individual Needs) અનુસાર પર્સનલાઈઝ્ડ કેર પ્લાન (Personalized Care Plan) તૈયાર કરે છે.
પ્લાનમાં મેડિકેશન મેનેજમેન્ટ (Medication Management), થેરાપ્યુટિક કમ્યુનિકેશન (Therapeutic Communication) અને ક્રાઈસિસ ઇન્ટરવેન્શન (Crisis Intervention) ઇનવોલ્વ હોય છે.

3.થેરાપ્યુટિક રિલેશનશીપ (Therapeutic Relationship)

નર્સ પેશન્ટ સાથે ટ્રસ્ટફુલ (Trustful) અને એમ્પેથીટિક (Empathetic) રિલેશનશીપ વિકસાવે છે.
બાઉન્ડરીઝ (Boundaries) જાળવીને સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ (Psychological Support) આપે છે.

4.મેડિકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન (Medication Administration)

નર્સ મેન્ટલ હેલ્થ ડ્રગ્સ (Psychotropic Drugs) જેવી કે એન્ટીડિપ્રેસન્ટ્સ (Antidepressants), એન્ટીસાઇકોટિક્સ (Antipsychotics) અને મૂડ સ્ટેબલાઈઝર્સ (Mood Stabilizers)નું યોગ્ય રીતે એડમિનિસ્ટર (Administer) કરે છે.
સાઇડ ઇફેક્ટ્સ (Side Effects) અને એડવર્સ રીએક્શન (Adverse Reaction) માટે કન્ટીન્યુઅસ મોનિટરિંગ (Monitoring) કરે છે.

5.એથિકલ એન્ડ લીગલ એસ્પેક્ટસ (Ethical and Legal Aspects)

મેન્ટલ હેલ્થ એક્ટ (Mental Health Act) અને પેશન્ટ રાઈટ્સ (Patient Rights) અનુસાર કામ કરે છે.
કોન્ફિડેન્શિયાલિટી (Confidentiality) અને ઇન્ફોર્મ્ડ કન્સેન્ટ (Informed Consent) જાળવે છે.

6.મલ્ટિડિસીપ્લિનરી કોલાબોરેશન (Multidisciplinary Collaboration)

સાઇકિયાટ્રિસ્ટ (Psychiatrist), ક્લિનિકલ સાઇકોલોજિસ્ટ (Clinical Psychologist), સોસિયલ વર્કર (Social Worker) અને ઓક્યુપેશનલ થેરાપિસ્ટ (Occupational Therapist) સાથે ટીમ વર્ક (Team Work) કરે છે.
ઇન્ટીગ્રેટેડ કેર ને (Integrated Care) પ્રોત્સાહન આપે છે.

7.હેલ્થ એજ્યુકેશન અને રિહેબિલિટેશન (Health Education and Rehabilitation)

નર્સ પેશન્ટ અને તેના કુટુંબને મેન્ટલ હેલ્થ અવેરનેસ (Mental Health Awareness), સ્ટિગ્મા રેડક્શન (Stigma Reduction) અને કૉપિંગ મેકેનિઝમ્સ (Coping Mechanisms) વિષે ટ્રેઇનિંગ આપે છે.
રિહેબિલિટેશન પ્રોગ્રામ્સ (Rehabilitation Programs) દ્વારા રોજગાર, આવાસ અને સામાજિક જીવનમાં પુનઃસ્થાપન કરે છે.

8.ડોક્યુમેન્ટેશન એન્ડ રિપોર્ટિંગ (Documentation and Reporting)

દરેક ક્લિનિકલ એક્ટીવિટી નું એક્યુરેટ ડોક્યુમેન્ટેશન (Accurate Documentation) જાળવે છે.
પ્રોગ્રેસ નોટ્સ (Progress Notes), ઇન્સિડન્ટ રિપોર્ટ્સ (Incident Reports) અને કેર પ્લાન અપડેટ્સ (Care Plan Updates) સમયસર ભરે છે.

9.એવિડન્સ બેઝ્ડ પ્રેક્ટિસ (Evidence-Based Practice)

નવા રીસર્ચ (Research) અને ક્લિનિકલ ગાઇડલાઇન્સ (Clinical Guidelines) અનુસાર ટ્રીટમેન્ટ આપે છે.
સતત પ્રોફેશનલ એજ્યુકેશન (Continuous Professional Education) માં ભાગ લે છે.

10.સેફ્ટી એન્ડ રિસ્ક મેનેજમેન્ટ (Safety and Risk Management):

પેશન્ટની અને સ્ટાફની સેફ્ટી માટે રિસ્ક એસેસમેન્ટ (Risk Assessment) કરે છે.
સુસાઇડ પ્રિવેન્શન (Suicide Prevention), વાયોલેન્સ મેનેજમેન્ટ (Violence Management) અને રેસ્ટ્રેંટ યુઝ (Restraint Use) જેવી નીતિઓનું પાલન કરે છે.

મેન્ટલ હેલ્થ નર્સિંગના આ સ્ટાન્ડર્ડસ (Standards) નર્સને ક્લિનિકલ એક્સેલન્સ (Clinical Excellence), મોરલ રિસ્પોન્સિબિલિટી (Moral Responsibility) અને પેશન્ટ મેન્ટલ વેલ બીઈંગ (Mental Well-being) તરફ દોરી જાય છે.
દરેક નર્સે આ સ્ટાન્ડર્ડસનું પાલન કરવું એ તેમના પ્રોફેશન માટે અનિવાર્ય છે.

Q-3 Write short answer (any two) ટૂંકમાં જવાબ લખો.(કોઈપણ બે) 6+6-12

a) Explain current trends and issues of psychiatric nursing. સાયક્રિયાટ્રીક નર્સિંગનાં અત્યારના ટ્રેન્ડસ અને ઈશ્યુસ સમજાવો.

સાયક્રિયાટ્રીક નર્સિંગના હાલના ટ્રેન્ડસ (Trends in Psychiatric Nursing)

1.ટેક્નોલોજી આધારિત મેન્ટલ હેલ્થ કેર (Technology-Based Mental Health Care):

ટેલિ-સાયક્રિયાટ્રી (Telepsychiatry) અને ટેલિહેલ્થ (Telehealth) સેવાઓ સાયક્રિયાટ્રીક નર્સિંગમાં બહુ વેગથી વધી રહી છે.

સ્પેસિયાલિટી:

• વિડીયો કન્સલ્ટેશનથી દૂરના પેશન્ટ્સને સારવાર.
• ડિજિટલ થેરાપી (Therapy), મોબાઇલ એપ્સ અને ઇલેક્ટ્રોનિક હેલ્થ રેકોર્ડ્સ (Electronic Health Records) નો ઉપયોગ.

2.પર્સનલાઇઝ્ડ અને હોલિસ્ટિક ટ્રીટમેન્ટ (Holistic & Personalized Treatment):

સાયક્રિયાટ્રીક નર્સિંગ હવે ફક્ત ફાર્માકોલોજી (Pharmacology) પર આધારિત નહીં રહી.

ફ્લો:

• મેડિસિન + થેરાપ્યુટિક મોડેલ્સ (Models) — જેમ કે CBT (Cognitive Behavioral Therapy), DBT (Dialectical Behavioral Therapy).
• પેશન્ટના ફિઝિકલ, ઇમોશનલ, સોસિયલ અને સ્પિરિચ્યુઅલ પાસાઓની કાળજી લેવાય છે.

3.ઇન્ટરપ્રોફેશનલ ટીમ એપ્રોચ (Interprofessional Team Approach):

ટ્રીટમેન્ટમાં હવે મલ્ટિ-ડિસિપ્લિનરી ટીમનો સમાવેશ વધુ જોવા મળે છે.

ટીમમાં હોય છે:

સાઇકાયટ્રિસ્ટ (Psychiatrist), સાઇકોલોજિસ્ટ (Psychologist), નર્સ, ઓક્યુપેશનલ થેરાપિસ્ટ (Occupational Therapist), સોશ્યલ વર્કર (Social Worker) વગેરે.

4.એવીડન્સ બેઝ્ડ પ્રેક્ટિસ (Evidence-Based Practice):

સાયક્રિયાટ્રીક નર્સિંગમાં હવે સાયન્ટિફિક રીસર્ચ આધારિત પદ્ધતિઓ અપનાવવામાં આવે છે.

ઉદાહરણ:

નવા મેડિકેશન પ્રોટોકોલ્સ

થેરાપ્યુટિક ઈન્ટર્વેન્શન્સ (Interventions) જેમ કે Exposure Therapy, EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing)

5.કલ્ચરલી સેન્સીટીવ કેર (Culturally Sensitive Care):

નર્સિંગ હવે પેશન્ટના કલ્ચરલ બેલીફ, લેન્ગવેજ અને લાઇફ સ્ટાઇલ પ્રમાણે થાય છે.

સ્પેસિયાલિટી:

• પેશન્ટની મેન્ટલ સ્ટેટ્સનો કલ્ચર પ્રમાણે અર્થ લગાવવો.
• થેરાપ્યુટિક એલાયન્સ (Alliance) મજબૂત કરવો.

6.નર્સિંગમાં કોન્ટિન્યુઅસ એજ્યુકેશન (Continuous Education in Nursing):

નવી દવાઓ, મેન્ટલ હેલ્થ ડિસઓર્ડર્સ અને ટ્રીટમેન્ટ પદ્ધતિઓ વિશે અપડેટ રહેવું જરૂરી છે.

સાધનો:

• E-learning પ્લેટફોર્મ્સ
• વેબિનાર્સ, સીમ્યુલેશન ટૂલ્સ, સર્ટિફિકેટ કોર્સિસ

સાયક્રિયાટ્રીક નર્સિંગના હાલના ઈશ્યુસ (Issues in Psychiatric Nursing):

1.વર્કલોડ અને બર્નઆઉટ (Workload & Burnout)

સાયક્રિયાટ્રીક નર્સીસ હાઈ રિસ્ક પેશન્ટ્સ સાથે લાંબી શિફ્ટ સુધી કાર્ય કરે છે.

ડિફીકલ્ટીસ:

• મેન્ટલ ફેટીગ (Fatigue)
• ઓવરશિફ્ટ કામ
• બર્નઆઉટ (Burnout) અને થાક ની લાગણી

2.સેફટી અને વાયોલન્સ રિસ્ક (Safety & Risk of Violence)

સાયક્રિયાટ્રીક સેટિંગ્સમાં પેશન્ટ્સ ઘણીવાર અગ્રેસિવ અથવા વાયોલન્ટ થઈ શકે છે.

ચિંતાઓ:

• પર્સનલ સેિફટી (Safety) નો અભાવ
• ફિઝિકલ અને વર્બલ અસોલ્ટનો ખતરો

3.વળતર અને માન્યતા અભાવ (Inadequate Compensation & Recognition)

અન્ય નર્સિંગ ક્ષેત્રો સામે, સાયક્રિયાટ્રીક નર્સીસને ઓછી માન્યતા અને વેતન મળે છે.

રિઝલ્ટ:

• સ્ટાફ ટર્નઓવર
• મોટિવેશનમાં ઘટ

4.ઍથિકલ ડિલેમા (Ethical Dilemmas)

મરજી વિરુદ્ધ ટ્રીટમેન્ટ, રેસ્ટ્રેંટ (Restraint), અને પેશન્ટની કેપેસિટી (Capacity) અંગે નર્સીસે નૈતિક નિર્ણયો લેવા પડે છે.

ઉદાહરણ:

પેશન્ટ સાઇક્રોસિસ (Psychosis) અવસ્થામાં હોય ત્યારે કોન્સેન્ટ (Consent) કેવી રીતે લેવો?

5.સ્ટિગ્મા અને લેક ઓફ સપોર્ટ (Stigma & Lack of Support):

સાયક્રિયાટ્રીક નર્સિંગ હજુ પણ કેટલાક સમાજમાં સક્રિય રૂપે માન્ય નથી.

ઇફેક્ટ:

• નર્સીઝ પોતાની કારકિર્દી વિશે ઓછી ગુણવત્તાની અનુભૂતિ કરે છે.
• નર્સિંગ એજ્યુકેશનમાં મેન્ટલ હેલ્થ પર ઓછું ફોકસ

6.ઍડિક્શન કેસમાં હાઈ કોમ્પ્લેક્સિટી (High Complexity in Addiction Cases)

પેશન્ટ્સમાં Substance Use Disorder (SUD) સાથે ડ્યુઅલ ડાયગ્નોસિસ હોય છે.

ચિંતાઓ:

• રિલેપ્સ રેટ હાઈ હોય છે
• Withdrawal Management મુશ્કેલ હોય છે

7.લો નર્સ-ટુ-પેશન્ટ રેશિયો (Low Nurse-to-Patient Ratio):

જ્યારે પેશન્ટ વધુ હોય અને નર્સ ઓછી, ત્યારે કેર ક્વોલિટી પર અસર થાય છે.

અસર:

• લેસ ટાઈમ ફોર ઇનડિવિજયુલ કન્સલ્ટેશન
• ઇનકમ્પ્લીટ ડોક્યુમેન્ટેશન

8.ડોક્યુમેન્ટેશન અને લીગલ રિસ્પોન્સિબિલિટી (Legal Responsibility):

સાયક્રિયાટ્રીક કેસોમાં લિગલ ઈમ્પ્લીકેશન્સ (Implications) વધુ હોય છે.

જરૂરિયાત:

• એક્યુરેટ ડોક્યુમેન્ટેશન
• કાયદાકીય જ્ઞાન

સાયક્રિયાટ્રીક નર્સિંગના ટ્રેન્ડસ પેશન્ટ-સેન્ટ્રિક, ટેક-એબલ્ડ અને કલ્ચરલી ઈન્સ્પાયર છે, જયારે ઈશ્યુસમાં નર્સની સેફ્ટી, મોરલ પ્રેસર, અને રિસોર્સીસનો અભાવ મુખ્ય છે. દરેક નર્સ માટે કન્ટીન્યુઅસ એજ્યુકેશન અને પ્રોફેશનલ સપોર્ટ મળવો એ વ્યવસ્થિત નર્સિંગ કેર માટે અગત્યનું છે.

b) Write down difference between endogenous depression and neurotic depression. એન્ડોજીનસ ડિપ્રેશન અને ન્યુરોટિક ડિપ્રેશનનો તફાવત લખો.

1.ઓરિજીન નો બેઝ (Based on Origin):

એન્ડોજીનસ ડિપ્રેશન (Endogenous Depression):
આ પ્રકારનું ડિપ્રેશન ઇન્ટર્નલ ફીઝીકલ અથવા ન્યુરો-બાયોલોજિકલ કારણો (Neuro-biological causes) દ્વારા થાય છે, જેમ કે બ્રેઇનમાં કેમિકલ ઇમ્બેલેન્સ (Chemical Imbalance in brain).

ન્યુરોટિક ડિપ્રેશન (Neurotic Depression):
આ પ્રકારનું ડિપ્રેશન સામાન્ય રીતે એક્સટર્નલ ફેક્ટર્સ (External Factors) જેવા કે ટેન્શન, ક્લોઝ રિલેસન્સના પ્રોબ્લેમ, અથવા જીવનમાં ઉતાર-ચઢાવને લીધે થાય છે.

2.સિમ્પટોમ્સની સિવ્યારિટી (Severity of Symptoms):

એન્ડોજીનસ ડિપ્રેશન (Endogenous Depression):
લક્ષણો ખૂબ સિવ્યર હોય છે, જેમાં ઊંઘ ન આવવી, ભૂખ ઓછું થવું, જીવનમાં રસ ન હોવો અને સ્યુસાઇટ ના વિચારો સમાવાય છે.

ન્યુરોટિક ડિપ્રેશન (Neurotic Depression):
સામાન્ય રીતે સિમ્પટોમ્સ એ માઇલ્ડ (Mild) થી મૉડરેટ (Moderate) હોય છે અને વ્યક્તિ પોતાનું દુઃખ વ્યક્ત કરે છે.

3.મૂડ રીએક્ટિવિટી (Mood Reactivity):

એન્ડોજીનસ ડિપ્રેશન (Endogenous Depression):
વ્યક્તિનું મૂડ રીએક્ટ નથી કરતું. એટલે કે સારા સમાચાર કે સારા વાતાવરણથી પણ મૂડ સુધરતું નથી.

ન્યુરોટિક ડિપ્રેશન (Neurotic Depression):
વ્યક્તિનું મૂડ પરિસ્થિતિ પ્રમાણે બદલાઈ શકે છે. સારા વાતાવરણમાં મૂડ થોડીવાર માટે સુધરે છે.

4.રોગની સમજણ (Insight):

એન્ડોજીનસ ડિપ્રેશન (Endogenous Depression):
ઘણીવાર વ્યક્તિને પોતાને રોગ વિશે સંપૂર્ણ સમજણ નથી હોતી. એ પોતાને દુઃખી ન માની શકે.

ન્યુરોટિક ડિપ્રેશન (Neurotic Depression):
વ્યક્તિ પોતાના દુઃખનું કારણ જણાવી શકે છે અને એને સમજ હોય છે કે તે ડિપ્રેસ છે.

5.ટ્રીટમેન્ટ (Treatment) :

એન્ડોજીનસ ડિપ્રેશન (Endogenous Depression):
સામાન્ય રીતે એન્ટી ડિપ્રેસન્ટ મેડીકેશન (Anti-depressant drugs) જરૂરી હોય છે.

ન્યુરોટિક ડિપ્રેશન (Neurotic Depression):
સાઇકોથેરાપી (Psychotherapy), કાઉન્સેલિંગ અને સ્ટ્રેસ મેનેજમેન્ટ વધુ ઇફેક્ટીવ હોય છે.

6.ફેમેલી હીસ્ટ્રી (Family History):

એન્ડોજીનસ ડિપ્રેશન (Endogenous Depression):
પરિવારમાં ડિપ્રેશનની હિસ્ટ્રી એ સામાન્ય રીતે જોવા મળે છે.

ન્યુરોટિક ડિપ્રેશન (Neurotic Depression):
સામાન્ય રીતે ફેમેલી હીસ્ટ્રી ન હોય પણ વ્યક્તિગત જીવનની ઘટના અસર કરે છે.

એન્ડોજીનસ ડિપ્રેશન એ ઇન્ટર્નલ અને બોડી રિલેટેડ તત્વો પર આધાર રાખે છે, જ્યારે ન્યુરોટિક ડિપ્રેશન એક્સટર્નલ સ્ટ્રેસ અને લાઇફ ની ઘટનાઓથી અરાઇઝ થાય છે. બંનેના સિમ્પટોમ્સ અને ટ્રીટમેન્ટ એ ડિફરન્ટ હોય છે.

c) Lithium toxicity લિથિયમ ટોકસીસીટી

Lithium toxicity – લીથીયમ ટોકસીસીટી:

પરિચય( introduction):
લિથિયમ ટોક્સિસિટી એ તે કન્ડિશન છે જ્યારે પેશન્ટના બ્લડમાં લિથિયમ (Lithium)નું લેવલ વધારે થઈ જાય છે અને તે ન્યુરોલોજિકલ, કાર્ડિયક અને ગેસ્ટ્રોઇન્ટેસ્ટિનલ સિસ્ટમ પર સિવ્યર અસરો સર્જે છે. લિથિયમ એક મૂડ સ્ટેબિલાઈઝર તરીકે ખાસ કરીને બાયપોલાર ડિસઓર્ડર (Bipolar Disorder) માટે ઉપયોગમાં લેવાતું દવા છે, પરંતુ તેનું થેરાપ્યુટિક ઇન્ડેક્સ (Therapeutic Index) ઘણું નાનો હોવાથી જરાક પણ માત્રા વધી જાય તો ટોક્સિક અસર થાય છે.

લિથિયમનું નોર્મલ લેવલ:

થેરાપ્યુટિક લેવલ: 0.6 – 1.2 mmol/L

ટોક્સિક લેવલ: >1.5 mmol/L

સીવિયર ટોક્સિસિટી: >2.0 mmol/L

લિથિયમ ટોક્સિસિટીનાં પ્રકારો:

1.એક્યુટ લિથિયમ ટોક્સિસિટી (Acute Lithium Toxicity):
નવા પેશન્ટમાં વધુ માત્રામાં દવા લેવાતી હોય ત્યારે થાય છે. લક્ષણો મુખ્યત્વે ગેસ્ટ્રોઇન્ટેસ્ટિનલ (Gastrointestinal) હોય છે જેમ કે ઊલટી, ઊલટીની લાગણી, ડાયેરીયા વગેરે.

2.ક્રોનિક લિથિયમ ટોક્સિસિટી (Chronic Lithium Toxicity):
પેશન્ટ લાંબા સમયથી લિથિયમ લેતો હોય અને ગ્રેજ્યુઅલી લિથિયમનું લેવલ વધી જાય ત્યારે થાય છે. ન્યુરોલોજિકલ લક્ષણો સ્પષ્ટ હોય છે.

3.એક્યુટ-ઓન-ક્રોનિક લિથિયમ ટોક્સિસિટી (Acute-on-Chronic Lithium Toxicity):
પેશન્ટ લાંબા સમયથી લિથિયમ લેતો હોય અને કોઈ કારણસર અચાનક વધુ માત્રામાં લેતો હોય ત્યારે બને છે. તેમાં ગેસ્ટ્રોઇનટેસ્ટિનલ અને ન્યુરોલોજીકલ બંને પ્રકારના લક્ષણો જોવા મળે છે.

લક્ષણો (Symptoms):

• ગેસ્ટ્રોઇનટેસ્ટિનલ (Gastrointestinal):
• ઊલટી
• ભૂખ ન લાગવી
• પેટમાં દુઃખાવો
• ડાયેરીયા
• ન્યુરોલોજીકલ (Neurological):
• કન્ફ્યૂઝન (Confusion)
• એટેક્સિયા (Ataxia) – ચાલવામાં સંતુલન ન રહેવું
• ટ્રેમર (Tremor)
• સીઝર (Seizure)
• કોમા (Coma)
• કાર્ડિયાક (Cardiac):
• અરિધ્મિયા (Arrhythmia)
• બ્રેડીકાર્ડિયા (Bradycardia)
• યુરીનરી સીસ્ટમ પર ઇફેક્ટ:
• પોલ્યુરિયા (Polyuria)
• ડિહાઈડ્રેશન (Dehydration)

• ઍક્યુટ કિડની ઈન્જરી (Acute Kidney Injury)

કારણો (Causes):

• લિથિયમની વધુ માત્રા લેવાય તો
• કિડનીનું ફંક્શન ખરાબ થવું
• ડિહાઈડ્રેશન
• થાયાઝાઈડ ડાય્યુરેટિક્સ (Thiazide Diuretics), એન્સેઇડ્સ (NSAIDs), એસી ઇનિહિબિટર્સ (ACE Inhibitors) જેવી દવાઓ સાથે લેવું
• ઓવરડોઝ

ડાયગ્નોસિસ (Diagnosis):

બ્લડ લિથિયમ લેવલ માપવું

ઈલેક્ટ્રોલાઇટ્સ, ક્રિયેટિનિન ચેક કરવું

ઈસિજિ (ECG) દ્વારા હ્રદયની સ્થિતિ જાણવી

ન્યુરોલોજીકલ એસેસમેન્ટ

ટ્રીટમેન્ટ (Treatment):

1.હળવી ટોક્સિસિટી માટે:

• લિથિયમ બંધ કરવું
• હાઈડ્રેશન સુધારવો (ઓરલ કે IV ફ્લુઈડ દ્વારા)
• બ્લડ લેવલનું ક્લોઝ મોનિટરિંગ

2.મધ્યમ થી ભારે ટોક્સિસિટી માટે:

• લિથિયમ રોકી દેવું
• IV નોર્મલ સેલાઈન (Normal Saline) આપવી
• હેમોડાયાલિસિસ (Hemodialysis) કરવી – ખાસ કરીને જ્યારે લિથિયમ લેવલ >2.5 mmol/L હોય, અથવા ન્યુરોલોજીકલ લક્ષણો સીરિયસ હોય

પ્રીવેન્શન (Prevention):

• લિથિયમ ડોઝ નિયમિત રીતે ચેક કરવો
• પેશન્ટને હાઇડ્રેટ રહેવા કહવું
• કિડની ફંક્શન પર નજર રાખવી
• ઇન્ટરએક્ટિંગ દવાઓ ટાળવી
• લિથિયમ લેવલ નિયમિત રીતે મોનિટર કરવું

લિથિયમ ટોક્સિસિટી એ સિવ્યર કન્ડિશન છે જે ઝડપથી ઓળખીને યોગ્ય સારવાર આપવામાં આવે તો ટાળવામાં આવે છે. પેશન્ટનો નિયમિત ફોલોઅપ, બ્લડ મોનિટરિંગ અને યોગ્ય મેડિકલ સુપરવિઝન ખૂબ જ આવશ્યક છે.

Q-4 Write short notes. (any three) ટૂંક નોંધ લખો.(કોઈ પણ બે)12

a) ECT.- ઈસીટી

ઇન્ટ્રોડક્શન(Introduction):
Electroconvulsive Therapy (ECT) – ઇલેક્ટ્રોકનવલ્સિવ થેરાપી, તે એક મેડિકલ મેન્ટલ હેલ્થ ટ્રીટમેન્ટ છે જેમાં પેશન્ટના બ્રેઇન પર કંન્ટ્રોલ ઇલેક્ટ્રિક ફ્લો ને છોડીને દ્રષ્ટિએ રાખેલી થેરાપ્યુટિક (Therapeutic) સિઝર (Seizure) ઊભી કરવામાં આવે છે. આ થેરાપી મુખ્યત્વે એવા પેશન્ટ્સ માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે જેમને સિવ્યર ડિપ્રેશન (Depression), બાઇપોલર ડિસઓર્ડર (Bipolar), સિઝોફ્રેનિયા (Schizophrenia) અથવા કેટેટોનિયા (Catatonia) જેવી મેન્ટલ હેલ્થ કન્ડિશન્સ હોય અને અન્ય ટ્રીટમેન્ટ્સથી રાહત ન મળે.

હિસ્ટ્રી અને ઉપયોગ( history and uses):

ECT પ્રથમ વખત 1938માં યુરોપમાં વિકસાવવામાં આવી હતી. તે પહેલા તીવ્ર માઇન્ડ ડિસઓર્ડર્સ માટેના વિકલ્પો બહુ ઓછી અસરકારક હતા. આજના સમયમાં, ECT વધુ સલામત, નિયંત્રિત અને આધુનિક રીતથી અપાય છે, જેમાં જનરલ એનસ્થેસિયા (Anesthesia) અને મસલ રિલેક્સન્ટ (Muscle Relaxant)નો ઉપયોગ થાય છે.

પ્રક્રિયા (Procedure):

1.પ્રિ-એવલ્યુએશન (Pre-evaluation):
ECT શરૂ કરતા પહેલા, પેશન્ટની મેડિકલ હિસ્ટ્રી, ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન, બ્લડ ટેસ્ટ, ઈ.સી.જી. (ECG), અને ઘણીવાર બ્રેઇન ઇમેજિંગ ટેસ્ટ્સ (જેમ કે MRI) લેવામાં આવે છે.

2.એનેસ્થીસિયા (Anesthesia) અને મસલ રિલેક્સન્ટ (Muscle Relaxant):
પેશન્ટને સામાન્ય એનેસ્થીસિયા હેઠળ રાખવામાં આવે છે જેથી તેને કોઈ દુખાવાનો અનુભવ ન થાય. સાથે મસલ રિલેક્સન્ટ અપાય છે જેથી સિઝર દરમિયાન શરીરના મસ્ક્યુલર મૂવમેન્ટ્સ નિયંત્રણમાં રહે.

3.ઇલેક્ટ્રોડ્સની પ્લેસમેન્ટ (Electrode Placement): ઇલેક્ટ્રોડ્સ સ્કાલ્પ પર લગાડવામાં આવે છે – બંને બાજુ (Bilateral) અથવા એક બાજુ (Unilateral).

4.ઇલેક્ટ્રિકલ સ્ટિમ્યુલેશન (Electrical Stimulation): નિયંત્રિત વિદ્યુત પ્રવાહ (જેમ કે 0.7 સેકન્ડ સુધી, 70-120 વોલ્ટ) અપાય છે. પરિણામે પેશન્ટના બ્રેઇનમાં જ્ઞાત અને થેરાપ્યુટિક સિઝર થાય છે.

5.પોસ્ટ-પ્રોસિજર મોનિટરિંગ (Post-procedure Monitoring): પેશન્ટ ECT પછી કન્ડિશન ને ધ્યાનમાં રાખીને રિકવરી એરીયામાં મોનિટર કરવામાં આવે છે. બહુ ઓછા સમયમાં પેશન્ટ જાગી જાય છે.

સેશનની ફ્રીકવન્સી (Frequency of Sessions):
એક સામાન્ય ECT માં 6 થી 12 સેશન્સ હોય છે, જે વીક માં બે અથવા ત્રણ વખત આપવામા આવે છે. ખાસ કેસમાં મેઇન્ટેનન્સ ECT પણ અપાઈ શકે છે, જેમાં લાંબા ગાળે સારવાર ચાલુ રાખવામાં આવે છે.

ઇન્ડીકેશન્સ(Indications):

• મેડિકેશન રેઝિસ્ટન્ટ ડિપ્રેશન (Treatment-resistant Depression)
• તીવ્ર સુસાઇડલ ટેન્ડન્સી (Suicidal Tendency)
• સિવ્યર કેટાટોનિયા (Severe Catatonia)
• ડિપ્રેશન સાથે સંબંધિત સાયકોસિસ (Psychotic Depression)
• એટિપિકલ રિસ્પોન્સ ટૂ થેરાપી

ફાયદા (Benefits):

• ઝડપી સારવાર પરિણામ
• સિવ્યર કેસિસમાં તાત્કાલિક અસર
• પેશન્ટની મૂડ, અપેક્ષાઓ અને વર્તનશૈલીમાં સુધારો
• કદાચ ઓછી મેડિકલ દવાઓની જરૂરિયાત

સંભવિત સાઇડ ઇફેક્ટ્સ (Possible Side Effects):

• તાત્કાલિક ઓરિએન્ટેશન લોસ અથવા ડિસઓરિએન્ટેશન (Disorientation)
• ટમ્પોરરી મેમરી લોસ (Memory Loss), ખાસ કરીને રિસેન્ટ ઇવેન્ટ્સ માટે
• માથાનો દુખાવો (Headache)
• ઊલટી અથવા નોઝીયા (Nausea)
• થાક (Fatigue)

રેર કોમ્પ્લીકેશન્સ (Rare Complications):

• હાર્ટ રિધમ એબનોર્મેલિટીઝ (Cardiac Arrhythmia)
• રિસ્પિરેટ્રી ડિપ્રેશન (Respiratory Depression)
  આ જટિલતાઓ બહુ જ દુર્લભ છે અને મુખ્યત્વે હાઈ રિસ્ક પેશન્ટ્સમાં જોવા મળે છે.

મિથ્સ અને રિયાલિટી (Myths vs Reality):

• ઘણા લોકો માને છે કે ECT અત્યાચારજનક છે, પરંતુ આજની પદ્ધતિ ખુબજ સલામત અને મેડીકલી માન્ય છે.
• ECT પર્માનન્ટ મેમરી લોસ કરે છે – આ પણ ખોટું માનવું છે. મોટાભાગના પેશન્ટ્સ સામાન્ય જીવન જીવવા સક્ષમ હોય છે.
• Electroconvulsive Therapy (ECT) એ આધુનિક મેડિકલ સાયકેટ્રીક ઇન્ટરવેન્શન છે જે ઘણીવાર પેશન્ટના જીવન માટે ટર્નિંગ પોઈન્ટ સાબિત થાય છે.

b) Occupational therapy ઓક્યુપેશનલ થેરાપી

Definition:
Occupational therapy એ art and science (આર્ટ અને સાયન્સ) છે, જે selected activities (ખાસ પસંદ કરેલી એક્ટિવિટી) નો ઉપયોગ કરીને વ્યક્તિને functional abilities (કાર્યક્ષમ ક્ષમતા) restore (પુન: સ્થાપિત) કરવા અને enhance (વધારવા) માટે ડિઝાઇન કરવામાં આવે છે.

• તે psychological, physical, or developmental disabilities (સાયકોલોજીકલ, ફિઝિકલ અથવા ડેવલપમેન્ટલ ડિસેબીલિટી) ધરાવતી વ્યક્તિઓના assessment (અસેસમેન્ટ) અને treatment (ટ્રીટમેન્ટ) માટે goal-oriented (ગોલ-ઓરિએન્ટેડ) activities નો ઉપયોગ કરે છે.
• ઓક્યુપેશનલ થેરાપિસ્ટ individuals, families, groups, and communities (વ્યક્તિઓ, ફેમિલી, ગ્રુપ્સ અને કમ્યુનિટી) સાથે કાર્ય કરે છે.

Goals of Occupational Therapy (હેતુ):

1. Promote recovery (રિકવરી પ્રોત્સાહિત કરવી).
2. Prevent hospitalization (હોસ્પિટલાઈઝેશન અટકાવવું).
3. Develop good work and leisure habits (શ્રમ અને મનોરંજન માટે સારી આદતો વિકસાવવી).
4. Boost self-confidence (સેલ્ફ કોન્ફિડન્સ વધારવો).

Indications for Occupational Therapy (ઉપયોગ):

• Depression (ડિપ્રેશન)
• Chronic schizophrenia (ક્રોનિક સ્કિઝોફ્રેનિયા)
• Anxiety disorders (એન્ઝાયટી ડિસઓર્ડર્સ)
• Manic disorders (મેનિક ડિસઓર્ડર્સ)
• Paranoid schizophrenia (પેરાનોઇડ સ્કિઝોફ્રેનિયા)
• Catatonic schizophrenia (કેટાટોનિક સ્કિઝોફ્રેનિયા)
• Antisocial personality disorder (એન્ટિસોશ્યલ પર્સનાલિટી)
• Dementia (ડિમેન્શિયા)
• Substance abuse (સબસ્ટન્સ એબ્યુઝ)
• Childhood disorders (ચાઇલ્ડહૂડ ડિસઓર્ડર્સ)

Classification of Activities (એક્ટિવિટીનું વર્ગીકરણ):

1. Diversional Activities (ડાયવર્ઝનલ):

• Organized games (આયોજિત રમતો).

2. Remedial Activities (રેમેડિયલ):

• Specific muscle groups (ખાસ મસલ્સ ગ્રુપ્સ) માટે.
• Examples:
  • Physiotherapy (ફિઝિયોથેરાપી).
  • Basket making (બાસ્કેટ મેકિંગ).
  • Candle making (કેન્ડલ મેકિંગ).
  • Weaving (વણાટ કામ).
  • Tailoring (ટેઇલરિંગ).
  • Gardening (ગાર્ડનિંગ).

Principles of Occupational Therapy (મુખ્ય સિદ્ધાંતો):

1. Select activities (એક્ટિવિટી પસંદ કરો) જે client’s interests, IQ level, strengths, and abilities (ક્લાયન્ટના રુચિ, IQ લેવલ, સ્ટ્રેન્થ અને ક્ષમતા) પર આધારિત હોય.
2. Utilize available resources (ઉપલબ્ધ સાધનોનો ઉપયોગ કરવો).
3. Plan short-term activities (ટૂંકા ગાળાની એક્ટિવિટી પૃવાઇડ કરવી) જે boost self-confidence (સેલ્ફ કોન્ફિડન્સ વધારવા) મદદ કરે.
4. Provide reinforcement (મજબૂતીકરણ) even for small achievements (નાના સફળતાઓ માટે પણ).
5. Design activities (એક્ટિવિટી ડિઝાઇન કરવી) જે new experiences (નવા અનુભવ) પ્રદાન કરે અને daily living skills (દૈનિક જીવનકૌશલ્યો) સુધારે.

Nurse’s Role in Occupational Therapy (નર્સની ભૂમિકા):

1. Diagnose strengths, abilities, and talents (ક્લાયન્ટના સ્ટ્રેન્થ, એબિલિટી અને ટેલેન્ટ ઓળખવું).
2. Select appropriate activities (ચોક્કસ ક્લાયન્ટ માટે યોગ્ય એક્ટિવિટી પસંદ કરવી) in coordination with other therapeutic team members (અન્ય થેરાપ્યુટીક ટીમ મેમ્બર્સ સાથે કો-ઓર્ડિનેશન કરીને).
3. Educate clients (ક્લાયન્ટને શીખવવું) નવી skills (સ્કિલ્સ) વિકસાવવા માટે.
4. Identify problems (પ્રોબ્લેમ્સ ઓળખવા) જે demand change (ફેરફારની માંગ કરે છે).
5. Promote socialization (સોશ્યલાઇઝેશન પ્રોત્સાહિત કરવું) અને ક્લાયન્ટમાં positive interests (પોઝિટિવ રસ) વિકસાવવા માટે મદદ કરવી.

c) Bleuler’s 4 A’S – બ્લ્યુલર્સ

બ્લ્યુલર્સ નાં 4 ” A “:

1.એસોસિએટિવ ડિસ્ટર્બન્સ અથવા તો લુઝનેસ : આ એક થોટ ડિસઓર્ડર્સ છે આવા વ્યક્તિ લોજીકલ થીંકીંગ કરી શકતો નથી
2.અફેક્ટ ડિસ્ટર્બન્સ : આમાં દર્દીના મૂડ માં ડિસ્ટર્બન્સ જોવા મળે છે એટલે કે દર્દીનો મૂડ ફ્લેટ અથવા તો બ્લન્ટ હોય છે
3.એમ્બવેલેન્સ : એક જ વ્યક્તિ, વસ્તુ કે પરિસ્થિતિ પ્રત્યે વિરોધાભાસી એટલે કે ઓપોઝિટ ફિલિંગ એટીટ્યુડ અને ઈચ્છા દર્શાવવી
4.ઓટીસ્ટીક થીંકીંગ : આ એક વિચારોનો ડિસઓર્ડર્સ છે આમાં વ્યક્તિ દીવા સપનોમાં ખોવાઈ જાય છે તેમને આસપાસના વાતાવરણની કંઈ ભાન હોતી નથી

d) Nursing management of violent patient વાયોલન્ટ પેશન્ટની નર્સિંગ સારવાર

વાયોલન્ટ પેશન્ટ નું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ (Nursing Management of Violent Patient):

1.પેશન્ટના બિહેવ્યર‌નું અસેસમેન્ટ (Assessment of Patient Behavior):

• પેશન્ટના બિહેવ્યર નું અસેસમેન્ટ કરીને એગ્રેશન (Aggression), એન્ગર (Anger), અને વાયોલન્ટ બિહેવ્યર (Violent Behavior)ના લેવલ ને ઓળખવું.
• ટ્રિગર ફેક્ટર્સ (Trigger Factors) અને અગાઉના હિંસક ઇતિહાસને નોંધવામાં લેવો.
• પેશન્ટની માનસિક અને શારીરિક સ્થિતિનું સંપૂર્ણ મૂલ્યાંકન (Assessment) કરવું.

2.થેરાપ્યુટિક કમ્યુનિકેશન (Therapeutic Communication):

• પેશન્ટ સાથે શાંતિપૂર્ણ, નમ્ર અને સ્પષ્ટ અવાજમાં વાત કરવી.
• વિશ્વાસપૂર્ણ સંબંધ (Therapeutic Relationship) બનાવવો.
• નેગેટિવ ટોન અને દંડ આપતી ભાષાથી બચવું.

3.ડિએસ્કલેશન ટેકનિક્સ (De-escalation Techniques):

• પર્સનલ સ્પેસ જાળવવી અને પેશન્ટને પસંદગીના વિકલ્પો આપવાથી નિયંત્રણમાં લાવવાનો પ્રયાસ કરવો.
• કોમ્યુનિકેશન દ્વારા પેશન્ટને શાંત કરવું.
• પરિસ્થિતિ વધુ ઉગ્ર બને તો ઝડપથી હેલ્પર સ્ટાફને જાણ કરવી.

4.મેડિકેશનનો ઉપયોગ (Use of Medication):

• મેડીકલ સૂચન હેઠળ સેડીટીવ્સ (Sedatives) કે એન્ટી-સાયકોટિક્સ (Antipsychotics) જેવી મેડિકેશન (Medication) આપવી.
• પેશન્ટ પર મેડીકેશન ની ઇફેક્ટીવનેસ નું ઓબ્ઝર્વેશન્સ કરવું.

5.ફીઝીકલ રિસ્ટ્રેઇન અને સેફ એન્વાયરમેન્ટ (Physical Restraint and Safe Environment):

• જો જરૂર પડે તો ફિઝિકલ રેસ્ટ્રેઇન્ટ (Physical Restraint) અને સિક્યોર્ડ એન્વાયરમેન્ટનો ઉપયોગ કરવો.
• તમામ મેઝર્સ એ લીગલી અને મેડીકલ માર્ગદર્શન હેઠળ લેવાં જરૂરી છે.

6.મોનિટરિંગ અને ડોક્યુમેન્ટેશન (Monitoring and Documentation):

• પેશન્ટના વર્તન, ઇન્ટરવેન્શન્સ અને રિસ્પોન્સનું કન્ટીન્યુઅસ મોનિટરિંગ (Monitoring) કરવું.
• દરેક એક્શન્સ નું પ્રોપર્લી રીતે ડોક્યુમેન્ટેશન (Documentation) કરવું.

7.ફેમેલી સાથે કોમ્યુનિકેશન (Communication with Family):

• પેશન્ટના પરિવારજનો સાથે સહકારભર્યું કોમ્યુનિકેશન (Communication) જાળવવું.
• થેરાપ્યુટિક ઇન્ટરવેન્શન્સ (Therapeutic Interventions) વિશે માહિતી આપવી.

8.ફાઇનલ ઓબજેક્ટીવ (Final Objective):

• પેશન્ટના હિંસાત્મક વર્તનને સમજવુ, શાંત કરવુ અને માનવિય અને સુરક્ષિત સંભાળ પૂરી પાડવી.

Q-5 Define following (any six) નીચેની વ્યાખ્યા લખો (કોઈ પણ છ)12

a) Dysthymia -ડાયસ્થિમિયા:

ડાયસ્થિમિયા (Dysthymia), જેને પર્સિસ્ટન્ટ ડિપ્રેસિવ ડિસઓર્ડર (Persistent Depressive Disorder) કહે છે, એ એક ક્રોનિક મૂડ ડિસઓર્ડર છે જેમાં વ્યક્તિને લાંબા સમય સુધી હળવા પણ સતત ડિપ્રેશનના લક્ષણો રહે છે જેમ કે ઉદાસીનતા, થાક, ઉત્સાહની અછત, અને આત્મવિશ્વાસમાં ઘટાડો. એ ક્લિનિકલ ડિપ્રેશન (Major Depressive Disorder) જેટલું ગંભીર નહીં હોય પણ લાંબાગાળે જીવનની ગુણવત્તા પર અસર કરે છે. સારવારમાં એન્ટી-ડિપ્રેસન્ટ્સ (Antidepressants) અને સાઇકોથેરાપી (Psychotherapy) સામેલ હોય છે.

b) Regression – રીગ્રેશન:

regression is an immature way of responding to stress અમુક લોકો જીવનનાં પડકારોનો હિંમતભેર સામનો કરી શકતા નથી. આવા વખતે તેઓ પોતાની ઉંમર કરતા નાની ઉંમરનાં લોકો જેવું વર્તન કરીને anxiety ઓછી કરે છે. આમાં વ્યકિત ધ્વારા reality ના બદલે તેના આગળનાં developmental level જેવું વર્તન કરવામાં આવે છે.

અમુક regression normal હોય છે જેવા વધારે પડતા emotional થતા આંખમાં આંસુ આવવા. Extreme forms and degrees વાળા regressions psychosis માં પરીણમે છે.

Ex. Family માં new born baby નો બર્થ થતા આગળ ના child માં attention ઓછું આપવામાં આવતા આ child infantile behaviour કરવા લાગે છે જેમ કે bed wetting.

c) Acrophobia – એક્રોફોબિયા :

એક્રોફોબિયા (Acrophobia) એ એક સ્પેસિફિક ફોબિયા (Specific Phobia) છે જેમાં વ્યક્તિને ઊંચાઈથી અસહ્ય અને અતિશય ડર લાગે છે, જેના કારણે વ્યક્તિમા, પેનિક એટેક (Panic Attack) અને ઊંચા સ્થળોથી બચવાની એક્ટિવિટી જોવા મળે છે. આ ફીઅર એ યથાર્થ ખતરાની તીવ્રતા કરતાં વધુ હોય છે અને જો યોગ્ય ટ્રીટમેન્ટ ન થાય તો તે લાઇફ ની ક્વોલિટી પર અસર કરી શકે છે. તેની ટ્રીટમેન્ટમાં કોગ્નિટિવ બિહેવિરલ થેરાપી (Cognitive Behavioral Therapy), એક્સપોઝર થેરાપી (Exposure Therapy) અને Anti-Anxiety Medication ઉપયોગી બની શકે છે.

d) OCD- ઓસીડી:

વ્યક્તિની ઈચ્છા ન હોવા છતાં વિચારો નું રિપીટેશન થાય છે અને આ બધું જાગૃત અવસ્થામાં જ થાય છે.જે Anxiety અને Fear નું કારણ બને છે. Example તરીકે વ્યક્તિને જીવજંતુઓના ક્ન્ટામિનેશન ના વારંવાર વિચારો આવે અને ઈચ્છા ન હોવા છતાં, હેતુ વગરની ક્રિયાઓનું સતત રિપીટેશન કરવું અને તેને કંટ્રોલ કરી શકાતું નથી.Example વારંવાર હાથ ધોવા,દરવાજો locked છે કે નહિ તે ચેક કરવું.

OR

OCD એટલે ઓબસેસીવ કમ્પલસિવ ડીસઓર્ડર.આ એક લોંગ લાસ્ટિંગ ડિસઓર્ડર છે જેમાં પેશન્ટને અનકન્ટ્રોલ અને રીપીટેડ થોટ નું રિપીટેશન થાય છે અને આ થોટ એક્શન સ્વરૂપે જોવા મળે છે એટલે કે તેના બિહેવિયરમાં જોવા મળે છે. ઉદાહરણ તરીકે કોઈ વ્યકિત વસ્તુને ટચ કર્યા બાદ વારંવાર હાથ ધોવે છે કારણ કે તેને હાથમાં કીટાણુ છે એવા થોટ જોવા મળતા હોય છે.

e) ADHD – એડીએચડી:

એડીએચડી (ADHD) એટલે એટેન્શન ડિફિસિટ હાઇપરએક્ટિવિટી ડિસઓર્ડર (Attention Deficit Hyperactivity Disorder), જે એક ન્યૂરોડેવલપમેન્ટલ ડિસઓર્ડર (Neurodevelopmental Disorder) છે. તેમાં ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં મુશ્કેલી (ઇનઅટેન્શન) (Inattention), હાઇપરએક્ટીવિટી (Hyperactivity) અને ઇમ્પલ્સીવિટી (Impulsivity) ના સિમ્પટોમ્સ જોવા મળે છે. આ કન્ડિશન બાળકો અને એડલ્ટ્સ માં એજ્યુકેશનલ, સોસીયલ અને ઓક્યુપેશનલ લાઇફ ને અફેક્ટ કરે છે. ટ્રીટમેન્ટ માં બિહેવિરલ થેરાપી (Behavioral Therapy), પેરેન્ટ ટ્રેઇનિંગ (Parent Training), એજ્યુકેશનલ સપોર્ટ (Educational Support) અને સ્ટિમ્યુલન્ટ મેડિકેશન (Stimulant Medication)નો સમાવેશ થાય છે.

F) Delusion of reference – ડીલ્યુઝન ઓફ રેફરન્સ:

ડીલ્યુઝન ઓફ રેફરન્સ (Delusion of Reference) એ એક માનસિક ભ્રમ ની (Delusional) કન્ડિશન છે જેમાં વ્યક્તિ માને છે કે આસપાસની સામાન્ય ઘટનાઓ, ટેલિવિઝન પરની વાતો, ન્યૂઝપેપરના લેખો, અથવા બીજા લોકોની ક્રિયાઓ ખાસ કરીને તેના વિષે છે અથવા તેનું સંદર્ભ આપે છે, ભલે કે તે હકીકતમાં એવો કોઈ સંબંધ ન ધરાવતી હોય. આ ભ્રમ સ્કિઝોફ્રેનિયા (Schizophrenia), ડિલ્યુઝનલ ડિસઓર્ડર (Delusional Disorder) જેવી માનસિક બીમારીઓમાં સામાન્ય રીતે જોવા મળે છે.

g) Dissociate fugue -ડિસોસિએટીવ ફ્યુગ:

ડિસોસિએટીવ ફ્યુગ (Dissociative Fugue) એ એક રેર પરંતુ સિવ્યર ડિસોસિએટીવ ડિસઓર્ડર (Dissociative Disorder) છે જેમાં વ્યક્તિ અનઇન્ટેશનલી અજાણી જગ્યા (અનનોન પ્લેસ) એ જવા માટેનું ટ્રાવેલ બિહેવ્યર (Travel Behavior) કરે છે અને પોતાની આઇડેન્ટીટી (Identity) અને પાસ્ટ ભૂલી જાય છે. આ કન્ડિશનમાં વ્યક્તિએ શું કર્યું કે ક્યાં ગયો તેનું કોઈ યાદ ન રહે. વ્યક્તિ સામાન્ય રીતે આ વખતે નવી આઇડેન્ટીટી અપનાવી શકે છે. આ કન્ડિશન એ સામાન્ય રીતે સિવ્યર મેન્ટલ ટ્રોમા ના કારણે થાય છે અને સ્કિઝોફ્રેનિયા (Schizophrenia) અથવા અન્ય સિવ્યર મેન્ટલ ડિસઓર્ડર સાથે સંકળાયેલી હોઈ શકે છે. ડિસોસિએટીવ ફ્યુગ (Dissociative Fugue) માટે મેડિકલ અને સાઇકોથેરાપી (Psychotherapy) આધારિત ટ્રીટમેન્ટ આવશ્યક ગણાય છે.

h) Hypochondriasis – હાઈપોકોન્ડ્રિયાસીસ:

હાઈપોકોન્ડ્રિયાસીસ (Hypochondriasis) એ એક સાઇકીઆટ્રીક કન્ડિશન છે જેમાં વ્યક્તિને ખોટો (ફોલ્સ) અને કન્ટીન્યુઅસ વિશ્વાસ (ટ્રસ્ટ) હોય છે કે તેને કોઈ સિવ્યર અને લાઇફ થ્રીએટનીન્ગ ફિઝીકલ ડિસીઝ છે, જ્યારે મેડીકલ અસેસમેન્ટ માં એવો કોઈ ડિસીઝ જોવા મળતો નથી. વ્યક્તિ નોર્મલ ફીઝીકલ સિમ્પટોમ્સ ને સિવ્યર ડિસીઝના સંકેત તરીકે વિચારે છે અને વારંવાર મેડીકલ પર્શનલ પાસે અસેસમેન્ટ કરાવે છે, છતાં એને સમાધાન મળતું નથી. આ કન્ડિશન હવે મોર્ડન મેડિકલ ટર્મિનોલોજીમાં ઇલ્નેસ એન્ઝાયટી ડિસઓર્ડર (Illness Anxiety Disorder) તરીકે ઓળખાય છે. હાઈપોકોન્ડ્રિયાસીસ (Hypochondriasis) સામાન્ય રીતે એન્ઝાયટી સ્પેક્ટ્રમના ભાગરૂપે જોવા મળે છે અને તેની અસર વ્યક્તિના ડેઇલી લાઇફ, બિહેવ્યર અને સોસીયલ એક્શન્સ પર થતી હોય છે. તેની ઇફેક્ટીવ ટ્રીટમેન્ટ માટે કોગ્નિટિવ બિહેવિરલ થેરાપી (Cognitive Behavioral Therapy) ઇમ્પોર્ટન્ટ માનવામાં આવે છે અને કેટલીકવાર એન્ટી-એન્ઝાયટી મેડિકેશન (Anti-Anxiety Medication) પણ ઉપયોગમાં લેવાય છે.

Q-6(A) Fill in the blanks – ખાલી જગ્યા પુરો.05

1.Id works on……… principle. ઈડ એ…….. સિધ્ધાંત પર કાર્ય કરે છે : pleasure principle (પ્લેઝર પ્રીન્સીપલ)

2………….is a last phase of therapeutic nurse-patient relationship.
………..એ થેરાપ્યુટીક નર્સ-પેશન્ટ રિલેશનશીપનો છેલ્લો તબકકો છે : Termination (ટર્મિનેશન)

3.Fear of darkness is known as……….. અંધારાની બીકને……… કહેવાય : Nyctophobia (નિક્ટોફોબિયા)

4.MMPI stands for……… MMPI નું પૂર્ણ રૂપ…… છે : Minnesota Multiphasic Personality Inventory (મિનેસોટા મલ્ટિફેઝિક પર્સનાલિટી ઇન્વેન્ટરી)

5.Sexual arousal by wearing clothes of opposite sex is called…….. વિરૂધ્ધ લિંગના કપડા પહેરવાથી સેકસ્યુઅલ અરાઉસલ થાય તેને………કહે છે : (Transvestism) ટ્રાન્સવેસ્ટિઝમ

B) True or False – ખરા ખોટા જણાવો. 05

1.Sleep talking is known as somnambulism. ઉધમાં વાત કરે તેને સોમ્નામ્બુલિસમ કહે છે : ❌ False. Sleep talking is called Somniloquy, while Somnambulism means sleepwalking (ઉંધમાં ચાલવું).

2.Misinterpretation of an actual stimuli is called hallucination. એકચ્યુઅલ સ્ટીમ્યુલાઈના મિસઈન્ટરપ્રિટેશનને હેલ્યુસીનેશન કહે છે : ❌ False .This is called Illusion, not hallucination. Hallucination is perception without external stimulus.

3.Flooding is used to treat phobia. ફલડિંગનો ઉપયોગ ફોબિયાની સારવારમાં થાય છે :✅ True. Flooding is a behavioral therapy technique used for phobia by exposing the person directly to the feared object.

4.Marriage can cure mental illness. મેરેજથી મેન્ટલ ઈલનેસ સુધરી જાય છે :❌ False Marriage is not a treatment or cure for mental illness. It may help support but cannot replace therapy or medication.

5.SSRI drugs are used to treat mania. SSRI દવાનાં ઉપયોગ મેનિયાની સારવાર માટે થાય છે : ❌ False SSRIs (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors) are primarily used for depression and anxiety, not for treating mania.

(C) Multiple Choice Questions નીચેના માંથી સાચો વિકલ્પ લખો.05

1.Who is founder of psychoanalysis? સાયકોએનાલિસિસનાં ફાઉન્ડર કોણ છે?

a) Bleuler

b) Freud

c) Erikson

d) Kanner

✅ Correct Answer: (b) Freud
Explanation: Sigmund Freud is considered the father of psychoanalysis.

2.Stage of mania which characterized by intense sense of happiness is ઈન્ટેન્સ સેન્સ ઓફ હેપ્પીનેસવાળો મેનિયાનો સ્ટેજ કયો છે

a) Euphoria

b) Elation

c) Ecstasy

d) Exaltation

✅ Correct Answer: (a) Euphoria
Explanation: Euphoria is a mood state of exaggerated well-being often seen in early mania.

3.Excessive retention of memory is એકસેસીવ રિટેન્શન ઓફ મેમરી એટલે

a) Amnesia

b) Paramnesia

c) Hyperamnesia

d) Agnosia

✅ Correct Answer: (c) Hyperamnesia
Explanation: Hyperamnesia refers to abnormally vivid or complete memory recall.

4.Getting sexual gratification by inflicting injuries to opposite partner is called સામેના પાર્ટનરને ઈજા પહોચાડીને સેકસુઅલ સંતોષ મળે તેને કહેવાય

a) Masochism

c) Voyeurism

b) Sadism

d) Transvestism

✅ Correct Answer: (b) Sadism
Explanation: Sadism is a paraphilia involving pleasure from hurting others.

5.Which of the following is not a characteristic of nurse-patient relationship? નીચેનામાંથી કઈ નર્સ-પેશન્ટ રિલેશનની કેરેકટરીસ્ટીક નથી?

a) Mutual trust

b) Emotional involvement

c) Respect

d) Empathy

✅ Correct Answer: (b) Emotional involvement
Explanation: Therapeutic relationship should avoid deep emotional involvement to maintain professionalism.