તારીખ :-07/07/2017

⏩પ્ર–૧

અ.પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્ર એટલે શું ? 02

પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્ર (Primary Health Centre – PHC):

• પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્ર (PHC) એ ગામડાઓ અને મોડીવિકસિત વિસ્તારોમાં પ્રાથમિક આરોગ્ય સેવાઓ પ્રદાન કરવા માટેની આરોગ્ય વ્યવસ્થા છે. PHC આરોગ્ય સંભાળની પ્રથમ કડી તરીકે કાર્ય કરે છે, જે ખાસ કરીને રોગના પ્રાથમિક સારવાર, રોગ નિવારણ અને આરોગ્ય જાગૃતિ માટે મહત્વપૂર્ણ છે.

મુખ્ય લક્ષ્યાંક:

• સમુદાયના આરોગ્ય જાગૃતિ અને સ્વચ્છતા માટે પ્રોગ્રામ્સ ચલાવવી.ભૂમિકા ભજવે છે.
• પ્રાથમિક આરોગ્ય સેવા પ્રદાન કરવી (જેમ કે રોગચાળાની સારવાર, રસીકરણ, માતા-શિશુ આરોગ્ય).

બ. પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્રના કાયો વર્ણવો . 05

(Medical Care)

• પ્રિવેન્ટિવ કેર
• પ્રમોટીવ કેર
• કયુરેટીવ કેર –

(Maternal & Child Health Care) –

• સગર્ભાવસ્થાની સારવાર
• પ્રસૃતિ દરમ્યાનની સારવાર
• પોસ્ટનેટલ કેર –
• એડોલેશન કેર
• ૦ થી ૫ વર્ષના બાળકોનું સંપૂર્ણ રસીકરણ આઈ.એમ.એન.સી.આઈ.મુજબ બાળકોની સારવાર

(Safe drinking water&basic Sanitation)

• સલામત પાણીની સગવડતા
• કુવાના પાણીનું કલોરીનેશન કરવુ.
• પર્યાવરણની સ્વચ્છતા જાળવવી
• આરોગ્યપ્રદ વાતાવરણ જાળવવું
• સ્વછતા અભિયાન ચલાવવું

(Family planning & family Welfare) ફેમીલી પ્લાનીંગની કાયમી પધ્ધતીની સમજણ આપવી

• ફેમીલી પ્લાનીંગની બિનકાયમી પધ્ધતિની સમજણ આપવી –
• બે બાળકો વચ્ચે ગાળો રાખવા માટેની સમજણ આપવી
• એમ.ટી.પી. અંગેની સમજણ આપવી
• વંધત્વ વાળી માતાઓને સમજણ આપવી
• કુટુંબ નિયોજનની નવી મેથડ છાયા અને અંતરા અંગેની સમજણ આપવી
• ચેપી રોગોનો અટકાવ અને નિયંત્રણ (Control of Communicable Diseases) angle D
• લોકોને ચેપી રોગો અંગેની માહીતી આપવી
• સંસર્ગજન્ય રોગોનો અટકાવ કરવો
• એઈડસ, હીપેટાઈટીસ-બી વગેરેની માહીતી આપવી
• રસીકરણ કરવુ.
• અટકાયતી પગલાઓની સમજણ આપવી
• જીવંત આકડાઓનું એકત્રીકરણ અને રીપોર્ટીગ(Vital Statistics & Reporting)
• નિયમિત આંકડાઓ ભેગા કરવા
• બરાબર રીપોર્ટીંગ કરવુ.
• ડેથ રેઈટ, બર્થ રેઈટ, આઈ.એમ.આર. અને એમ.એમ.આર.ની માહીતી લેવી.
• માંદગી તથા મરણના કારણો જાણવા.
• આરોગ્ય શિક્ષણ (Health Education)
• ફોર્મલ અને ઈમ્ફોર્મલ આરોગ્ય શિક્ષણ આપવું
• બેનર, ભીંત સુત્રો, ટી.વી. પેમ્પલેટ પોસ્ટર વડે માહિતી આપવી
• પ્રા.આ.કે. ખાતે પોસ્ટર દ્વારા માહીતી આપવી
• શાળા આરોગ્ય કાર્યક્રમ (School Health Programm)
• શાળાના બાળકોની તપાસ કરવી
• જરૂર હોય તેવા બાળકોને સંદર્ભ સેવાઓ આપવી
• નાના રોગની સારવાર કરવી
• આંખની ખામી, કૃમી અને નાના રોગોની તુરત સારવાર કરવી
• વહેલાસરનું નિદાન કરી રીફર કરવા

તાલીમ અને શિક્ષણ (Training):

• દાયણ,એફ.એચ.ડબલ્યુ,એમ.પી.ડબલ્યુ વગેરેને તાલીમ આપવી.
• પ્રા.આ.કે.પર આવતા એ.એન.એમ. જી.એન.એમ.તથા બી.એસ.સી.કે મેડીકલ
  ના તાલીમાર્થી ઓને તાલીમ આપવી
• આશા, આંગણવાડી વર્કર તથા દાયણને તાલીમ આપવી રેફરલ સેવાઓ (Referral Services)
• પાયાની સારવાર આપ્યાબાદ નજીકના એફ.આર.યુ.માં રીફર કરવુ.
• સંશોધન કાર્ય (Research work)
• ડેથ રેઈટ,બર્થ રેઈટ,આઈ.એમ.આર.,એમ.એમ.આર.વગેરની માહીતી મેળવી
• કેવા પ્રકારના રોગો કયારે થાય છે તે જાણી શકાય છે.
• માંદગી તથા મરણના કારણો જાણી શકાય
• તમામ રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય કાર્યક્રમો ચલાવવા (All national Health Programm)
• તમામ પ્રકારના રાષ્ટ્રીય કાર્યક્રમમાં ભાગ ભજવવો
• આર.એન.ટી.સી.પી., મેલેરીયા, પોલીયો વગેરે કાર્યક્રમો કરવા
• મહિલા સશિકતકરણ કાર્યક્રમ, બેટીબચાવો, બેટી પઢાવો કાર્યક્રમ ચલાવવા
• પાયાની લેબોરેટરી સેવાઓ (Basic Lab.Services ) મેલેરીયાની સ્લાઈડ,પ્રેગન્નસી ટેસ્ટ,યુરીન સુગર અને આબ્લ્યુમીન વગેરે તપાસ કરવી

(ક) લેબર રૂમની સંભાળ કેવી રીતે લેશી તે જણાવો. 05

• આદર્શ લેબર રૂમ એટલે કે જેમાં બધા જ જરૂરી સાધનો અને જરૂરી દવાઓ હોય અને તે સીસ્ટેમીક અને યોગ્ય રીતે ગોઠવાયેલ હોય તેને આદેશ લેબરરૂમ કહેવાય છે.
• આદર્શ લેબર રૂમમાં નીચે મુજબની સગવડતાઓ હોવી જોઈએ.

પોસ્ટર:

• મેનેજમેન્ટ ઓફ પી.પી.એચ.
• એકટીવ મેનેજમેન્ટ ઓફ થર્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબર
• કાંગારૂ મધર કેર
• બ્રેસ્ટ ફીડીંગ
• હેન્ડ વોશિંગના સ્ટેપ્સ
• બાયો મેડીકલ વેસ્ટ

નિયમો :

• લેબરરૂમ હમેશા ઓટો ડોર મારફતે બંધ હોવો જોઈએ તથા ડબલ ડોર વાળો હોવો જોઈએ.
• કલીન હોવો જોઈએ.
• દરેક સાધનો યોગ્ય જગ્યાએ ગોઠવાયેલા હોવા જોઈએ.
• હોસ્પિટલ સ્ટાફ, માતા તથા મમતા સખી સિવાય કોઈને પ્રવેશ હોવો જોઈએ નહી.
• ટેબલ વર્ક કરવા માટે અલગ જગ્યા હોવી જોઈએ.
• એન્ટ્રી કરતા પહેલા સ્ક્રબ થવુ જોઈએ.
• બારીઓમાં ફોસ્ટેડ ગ્લાસ હોવા જોઈએ અને પડદા હોવા જોઈએ.
• ૨૪ ક્લાક પાણીની વ્યવસ્થા હોવી જોઈએ.
• એલ્બો ટેપ નળની વ્યવસ્થા હોવી જોઈએ.
• એટેચ ટોઈલેટ બાથરૂમ હોવુ જોઈએ.

સાધન સામગ્રીઓ :

• સેકન્ડ કાંટા વાળી દિવાલ ઘડીયાળ સામે જ હોવી જોઈએ.
• એન્વાર્યમેન્ટલ થર્મોમીટર હોવુ જોઈએ.
• ડીલેવરી ટ્રોલી ઈમરજન્સી ડ્રગ્સ સાથે હોવી જોઈએ.
• રીસસ્ટીટેશન ટ્રે ચાલુ હાલતમાં હોવી જોઈએ.
• પલ્સ ઓકિસમીટર તથા રેફ્રિઝરેટર હોવુ જોઈએ.
• ન્યુબોર્ન કેર કોર્નર કે બેબી કોર્નર હોવુ જોઈએ જેમાં…
• રેડીઅન્ટ વોર્મર
• ઓકિસજન સીલીન્ડર
• બેબી રીસકસીટેશન ટ્રે
• સકશન મશીન
• સકશન કેથેટર ૧૦ અને ૧૨ નંબર
• મ્યુક્સ સકર
• સાત ટ્રે તૈયાર હોવી જોઈએ.
• બેબી ટ્રે
• ડીલેવરી ટ્રે
• એપીઝીયોટોમી ટ્રે
• મેડીસીન ટ્રે
• ઈમરજન્સી ડ્રગ્સ ટ્રે
• પી.પી. આઈ.યુ.સી.ડી. ટ્રે
• ડી.એન.ઈ. ટ્રે
• બેબી વેઈટ મશીન ચાલુ હાલતમાં હોવુ જોઈએ.

રેકોર્ડ અને રજીસ્ટર :

• લેબર રજીસ્ટર
• રીફર રજીસ્ટર
• ઓવર બૂક
• પાર્ટોગ્રાફ
• કેશ પેપર
• જન્મ મરણ રજીસ્ટર
• ઓટોકલેવ રજીસ્ટર
• ક્લીનીનેસ ચાર્ટ

લેબર ટેબલ :

• ઓછામાં ઓછા બે હોવા જોઈએ.
• ચડવા માટે પગથીયા હોવા જોઈએ.
• મેકીન ટોસ ડ્રોસીટ પાથરેલા હોવા જોઈએ.
• લીથોટોમી પોઝીશન માટેની સગવડતા હોવી જોઈએ.
• કેલી પેડ હોવુ જોઈએ.(બ્લડ ટેબલ પર ન રહે તે માટે )

▸લાઈટ :

• પુરતો પ્રકાશ હોવો જોઈએ.
• સેડોલેશ લાઈટની વ્યવસ્થા હોવી જોઈએ.

સ્ટરાઈલ ડ્રમ :

• દરેક ડ્રમમાં તમામ પ્રકારના સાધનો ઓટોકલેવ હોવા જોઈએ.
• ગ્લાઉઝ,લીનન,ઈન્સ્ટ્રુમેન્ટ તથા કોટન સ્વોબ અને ગોઝ પીસીસના ડ્રમ હોવા જોઈએ.

કલીનીનેશ:

• દરરોજ સફાઈ થવી જોઈઅ. (દર ત્રણ કલાકે)
• દરેક ડીલેવરી બાદ લેબર ટેબલને ફિનોલ વડે અથવા બ્લીચીંગ સોલ્યુશન વડે સાફ કરવુ જોઈએ.
• દરેક વસ્તુનું ડસ્ટીંગ કાર્બોલીક લોશન વડે રેગ્યુલર કરવુ જોઈએ.
• બ્લડ સ્ટેઈનને નિયમ મુજબ સાફ કરવુ જઈએ.
• ગ્લોઝ કે વાપરેલ લીનનને જયાં ત્યા નાખવા નહી.
• રેગ્યુલર ઈન્ટરવલ પર સ્યોબ લઈ પેથોલોજીકલ તપાસ માટે મોકલવું જોઈએ.

🔸અથવા🔸

અ.સંકલન—(કોઓર્ડીનેશન) એટલે શું ? 02

સંકલન (Coordination) નો અર્થ:

• સંકલન એટલે એક સંસ્થા કે સંગઠનમાં વિવિધ વિભાગો, કામકાજ અને વ્યક્તિઓ વચ્ચે સારા રીતે મળેલ, સુમેળભર્યા કાર્યને સુનિશ્ચિત કરવા માટેનું આયોજન અને સંચાલન. સંકલન દ્વારા દરેક કાર્યના ભાગો વચ્ચે સુસંગતતા (alignment) અને કાર્યક્ષમતા વધે છે, જેથી સંસ્થાના લક્ષ્યો સરળતાથી પ્રાપ્ત કરી શકાય.

મુખ્ય લક્ષ્યાંક:

• લક્ષ્યપ્રાપ્તી માટે સહકાર (Collaboration for Goal Achievement): દરેક વ્યક્તિ અને વિભાગો વચ્ચે સહયોગ દ્વારા સંસ્થાના લક્ષ્યોને ઝડપથી અને અસરકારક રીતે પ્રાપ્ત કરવા.
• સૂમેળભર્યું કાર્ય (Harmonized Effort): વિવિધ વિભાગો અને ટીમોના કાર્યને ગોઠવવા માટે, જેથી કાર્યકુશળતા અને ઉત્પાદનક્ષમતા વધે.

બ. મમતા દિવસને સફળ બનાવવા માટે એ. એન. એમ એ કોની સાથે કેવું સંકલન કરવું જોઈએ. 02

• મમતા દિવસ સફળ બનાવવા માટે ANM (Auxiliary Nurse Midwife) એ વિવિધ વ્યક્તિઓ અને સંગઠનો સાથે સંકલન કરવું જોઈએ. અહીં તે કેટલાંય મુખ્ય બિંદુઓ છે:

આશા વર્કર (ASHA Worker):

• પ્રોત્સાહન: ગામમાં ગર્ભવતી અને ધાત્રી મહિલાઓને મમતા દિવસ વિશે જાણ કરવા માટે અને તેમની હાજરી સુનિશ્ચિત કરવા માટે.
• સહયોગ: ASHA વર્કર સાથે મળીને મહિલાઓની યાદી તૈયાર કરવી અને મમતા દિવસના આયોજનમાં સહયોગ કરવો.

આંગણવાડી વર્કર:

• જાણકારી: ગામના બાળકો અને મહિલાઓના આરોગ્યની જાણકારી મેળવવી.
• સહાય: રસીકરણ અને પોષણના વિતરણમાં સહાય કરવી.
• જાગૃતિ: પોષણ અને આરોગ્ય સંબંધિત જાગૃતિ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવું.

ગ્રામ પંચાયત અને સ્થાનિક નેતાઓ:

• સહયોગ: મમતા દિવસના આયોજન માટે લોકલ નેતાઓ અને ગ્રામ પંચાયતના સભ્યો સાથે સંકલન કરવું.
• પ્રોત્સાહન: ગામના લોકોમાં જાગૃતતા લાવવા માટે સ્થાનિક નેતાઓની મદદ લેવી.

સ્વયંસેવક સંગઠનો અને એનજીઓ:

• મદદ: ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં સ્વયંસેવક સંગઠનો અને એનજીઓની મદદ લેવી, જે આરોગ્ય જાગૃતિ અને પ્રચારમાં મદદ કરી શકે.
• પ્રાચાર: મમતા દિવસના મહત્વ વિશે ગ્રામજનોએ સમજાવે તે માટે એનજીઓની સહાય લેવી.

તબીબી સ્ટાફ:

• સંકલન: તબીબી અધિકારી, સ્ટાફ નર્સ અને લેબ ટેક્નિશિયન સાથે સંકલન કરવું.
• આયોજન: આરોગ્ય ચકાસણી, રસીકરણ અને જરૂરી દવાઓની ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવી.

સ્થાનિક આરોગ્ય વિભાગ:

• મદદ: મમતા દિવસના આયોજન માટે અને લોજિસ્ટિકલ સપોર્ટ માટે સ્થાનિક આરોગ્ય વિભાગની મદદ લેવી.
• સંકલન: ફંડ અને સાધનોની ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે આરોગ્ય વિભાગ સાથે સંકલન કરવું.

સ્થાનિક શાળાઓ અને શિક્ષકો:

• જાગૃતતા: શાળાઓ અને શિક્ષકોના સહયોગથી માતા અને બાળકના આરોગ્ય અંગે જાગૃતતા લાવવા.
• પ્રચાર: વિદ્યાર્થીઓ મારફતે મમતા દિવસના આયોજન અને તેના મહત્વ વિશે માહિતી આપવી.

આ રીતે, ANM એ મમતા દિવસ સફળ બનાવવા માટે વિવિધ સ્તરે સંકલન કરી શકે છે, જેનાથી ગર્ભવતી અને ધાત્રી મહિલાઓને યોગ્ય આરોગ્ય અને પોષણ સેવાઓ મળી શકે.

ક.સબસેન્ટર પર એ. એન. એમ ની ભૂમિકા જણાવી. 06

માતા અને બાળકનું આરોગ્ય :

• સગર્ભા બહેનોની નોંધણી કરી સગર્ભાવસ્થા દરમિયાનની તમામ સંભાળ સગર્ભામાતાની ઓછામાં ઓછી ચાર તપાસ કરશે.જેમાં યુરીન સુગર, આબ્લ્યુમીન, બ્લડ પ્રેસર અને હિમોગ્લોબીન માટેની તપાસ કરવી જોઈએ.
• દરેક સગર્ભામાતાની ગુપ્તરોગો માટેની તથા બ્લડ ગૂપીંગ વ્યવસ્થા ગોઠવવી
• અસામાન્ય સુવાવડ માટે નજીકના એફ.આર.યુ.(ફર્સ્ટ રેફરલ યુનિટ) ખાતે રીફર કરશે.
• પગથી માથા સુધીની તપાસ કરશે.
• કુલ સુવાવડના ૨૦% સુવાવડો પોતે કરશે.
• આરોગ્ય શિક્ષણ આપશે.
• હોસ્પિટલમાં સુવાવડ ની તૈયારી માટે સમજાવશે.
• પોતાના દાયણ જયારે જયારે બોલાવે ત્યારે તેને મદદ કરશે.
• રસીકરણ કાર્યક્રમ વડે માતા તથા બાળકને રક્ષણ આપશે.–
• રીફર કરેલ કેશોને રજા આપ્યા બાદ ફરી તેની મુલાકાત લેશે.
• પોતાના વિસ્તારમાં સુવાવડ થયેલ માતાની ત્રણ મુલાકાત લેશે.
• માતાને આઈ.એ.એફ.(આર્યન ફોલીક એસીડ)ની ૨૦૦ ગોળીઓ આપશે
• માતાને સ્તનપાન વિશેની સમજણ આપશે.દ્રમાસ સુધી ફકત ને ફકત ધાવણની સાચી
  સલાહ આપશે.
• માતાને પર્સનલ હાઈઝીન, ન્યુટ્રીશન, વગેરે ની સમજણ આપશે.
• મધર ક્રાફટ તથા બેબી ક્રાફટ વિશે ની સમજણ આપશે.
• બાળકને સંપૂર્ણ રસીકરણ મળી રહે તેવા પ્રયત્નો કરશે.
• બાળકનો ગ્રોથ ચાર્ટ મેઈનટેઈન કરશે.

ચેપી રોગના જરૂરી તમામ અટકાયતના પગલાઓ લેશે.

(M.T.P.-medical termination of pregnancy: ,

• તબીબી રીતે પ્રસૃતિ નિવારણ કરાવવાની જરૂરીયાત વાળી સ્ત્રીઓને ઓળખશે.અને તેની તબીબી રીતે પ્રસૃતિ નિવારણ માં મદદ કરશે.અને નજીકની માન્ય સંસ્થામાં
  મોકલશે. સેપ્ટીક એબોર્શનના પરિણામોની સમુદાયને સમજણ આપશે. , ભૃણ હત્યા વિશેની સાચી સમજણ આપશે.અને દિકરી નું મહત્વ સમજાવશે. , પી.એન.ડી.ટી.એકટ વિશે ની જાણકારી આપશે.

(પ્રિ નેટલ ડાયગ્નોસ્ટીક ટેસ્ટ) પોષક આહાર :

• 0 થી ૫ વર્ષના બાળકોમાં કુપોષણ ઓળખશે. અને જરૂરી સારવાર, સલાહ તથા સુચન કરી જરૂરી જણાયતો રીફર કરશે.
• , સગર્ભામાતા, ધાત્રીમાતા તથા બાળકો અને કુટુંબ કલ્યાણની પધ્ધતિ અપનાવનાર લાભાર્થીને અને શાળા કોલેજની કિશોરીઓને આર્યન ફોલીક ગોળીનું વિતરણ કરશે.
• વિટામીન – એ ના કાર્યક્રમને સફળ બનાવવા મહેનત કરશે.
• આંગણવાડીમાં પોષણ અંગેનું જ્ઞાન આપશે.અને આંગણવાડી પર આવતા ખોરાકનું વિતરણ કરશે.

રોગપ્રતિકારક રસીઓ :

• મમતા દિવસની ઉજવણી કરશે. અને દરેક બાળકને સંપૂર્ણ રસીકરણ થાય તેવા પ્રયત્નો કરશે.
• ૦ થી ૫ વર્ષના તમામ બાળકોને રસીકરણ કરશે.
• પલ્સ પોલીયો રસીકરણમાં સક્રિય રસ લેશે.
• ટી.ટી.-૧૦ અને ટી.ટી. – ૧૬ આપશે.

દાયણ ને તાલીમ :

• પોતાના વિસ્તારની દાયણોની યાદી બનાવશે.
• દાયણોને ડી.ડી.કે.( ડીસ્પોઝેબલ ડીલેવરી કીટ) નો ઉપયોગ તથા સલામત પ્રસૃતિની તાલીમ આપશે.
• દાયણોએ આરોગ્યના કાર્યક્રમમાં કેવી રીતે પોતાનું યોગદાન આપે તે માટેની યોગ્ય જાણકારી આપશે.
  

કુંટુંબ કલ્યાણ :

• લાયક દંપતી તથા બાળકની સંખ્યાના રજીસ્ટ્રેશન કરવું.
• કુંટુંબ કલ્યાણ માટે લોકોમાં સંદેશા આપશે.અને વ્યકિતગત તથા જુથમાં કુંટુંબ કલ્યાણ નો સંદેશો આપશે.
• કુંટુંબ કલ્યાણના કાર્યક્રમને પ્રોત્સાહન મળે તે માટે તમામ પ્રયત્નો કરશે.
• કુંટુંબ કલ્યાણને લગતી તમામ માહિતી અને તમામ ગર્ભનિરોધક પધ્ધતિઓ વિશેની સમજણ અને કુંટુંબ કલ્યાણની માહિતી પુરી પાડે છે.
• કુંટુંબ કલ્યાણ સ્વીકારનાર લાભાર્થી ને ફોલોઅપ કરશે.

• સામાન્ય દર્દીઓને સ્થળ પર જ સેવાઓ આપશે.
• કુટુંબ કલ્યાણની પધ્ધતિની આડ અસરો અને સાચી માહિતી પુરી પાડશે.
• કુટુંબ કલ્યાણના સાધનો પુરા પાડશે. તથા ડેપો હોલ્ડ૨ને સાધનો આપશે., ,
  મહિલા મંડળની મીટીંગમાં ભાગ લેશે.અને કુટુંબ કલ્યાણના કાર્યક્રમની ચર્ચા કરશે.

લીન્ક કપલ. કિશોરીઓ તથા તરૂણીઓને સલાહ આપશે. (Control of Communicable Diseases) :

• પોતાના વિસ્તારની મુલાકાત દરમિયાન સામાન્યથી વધારે જયારે કોઈપણ પ્રકારના રોગો જોવા મળે તો તુરત જ જાણ કરશે. અને જરૂરી પગલાઓ લેશે.
• રાષ્ટ્રીય નિયંત્રણ કામગીરીમાં દરેક કાર્યક્રમની સુચી મુજબ કામ કરશે.
• ટી.બી. અને લેપ્રસી જેવા રોગોની દવાઓ દર્દીને વ્યવસ્થિત આપશે.
• ઝાડા ઉલ્ટીના કેશમાં ઓ.આર.એસ.નું વિતરણ કરશે.
• સ્વાઈનફલુ,એઈડસ,સીફીલીસ,ગોનોરીયા જેવા રોગના ફેલાવો અને અટકાયતી પગલાઓની માહિતી આપશે.
• ♦ ડોટસ, માસ થેરાપી,એમ.ડી.ટી.આર.ટી.વગેરેની વ્યવસ્થા કરશે.

૨જીસ્ટર અને નોંધણી :

• તમામ રજીસ્ટરો બરાબર નિભાવશે અને જાળવણી કરશે.
• સમયાંતરે દરેક રિપોર્ટ વડી કચેરીમાં મોકલશે.
• રજીસ્ટર અને આંકડા પરથી ભવિષ્યનો પ્લાન બનાવશે.
• ‘મંથલી મીટીંગમાં હાજરી આપશે.

પાયાની આરોગ્ય સંભાળ :

• નાની બિમારીઓ માટે સારવાર આપશે.
• અકસ્માત અને આકસ્મીક તકલીફ માટે પ્રાથમિક સારવાર આપશે.
• પૌતાના શકિત બહારના કેશને રીફર કરશે.

ટીમ ની પ્રવૃતી :

• આશા,ગ્રામ આરોગ્ય મિત્ર,લીંક કપલ,આંગણવાડી વર્કર,તેડાગર,દાયણ,મહીલા સ્વાસ્થય સંઘના મેમ્બર,સીબીવી (કોમ્યુનીટી બેઈઝ વોલીન્ટીઅર),મહિલા મંડળની સ્ત્રીઓ દરેક સાથે મળીને કામ કરશે.
• સ્ટાફ મીટિંગ અને સામુદાયની મીટિંગમાં હાજરી આપશે.
• દરેક કાર્યકર સાથે સંકલનથી કામ કરશે.
• પેટા કેન્દ્રની સ્વચ્છતા જાળવશે.
• કેમ્પ અને અન્ય કામગીરીમાં ટીમના સભ્યો તરીકે કામ કરશે.

⏩પ્ર-૨

અ. એક સબસેન્ટરની વસ્તી પાંચ હજાર છે. તેનો હાલનો જન્મદર ૨૫ છે. નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ આપો.

૧.સગભામાતાની સંખ્યાની ગણતરી કરો.02

સગર્ભા માતાની સંખ્યાની ગણતરી:

• સગર્ભા માતાની સંખ્યા ગણવા માટે, સામાન્ય રીતે આ બાબતનો ઉપયોગ થાય છે કે, દરેક વસ્તી જૂથમાં કેટલીક ટકાવારી સ્ત્રીઓ સગર્ભા હોય છે. સામાન્ય રીતે, એક વર્ષ દરમિયાન સરેરાશ પ્રજનન દરને ધ્યાનમાં રાખીને આ આંકડો નક્કી થાય છે.

અહીં ઉદાહરણ તરીકે, આપેલી માહિતી પ્રમાણે:

1. વસ્તી: 5000
2. જન્મદર: 25 (હزارની વસ્તી દીઠ)

જન્મદરના આધારે, દર 1000 લોકો પર 25 બાળકોનો જન્મ થાય છે. જો 5000 લોકોની વસ્તી છે, તો 125 બાળકોનો જન્મ થશે.

સગર્ભા માતાઓની સંખ્યા:

• દર બાળકના જન્મ માટે લગભગ 9 મહિનાની સગર્ભાવસ્થા હોય છે. તેથી, 125 જન્મ માટે લગભગ 125 સ્ત્રીઓ સગર્ભા હોય છે (મોટા પ્રમાણમાં).
• આ રીતે, સગર્ભા માતાઓની કુલ સંખ્યા 125 જણ આવશે.

2.જીવીતજન્મની સંખ્યાની ગણતરી કરી.02

જીવિત જન્મની સંખ્યા ગણતરી:

જન્મદર અને વસ્તીનો ઉપયોગ કરીને જીવિત જન્મોની સંખ્યા નક્કી કરી શકાય છે. આપેલી માહિતી અનુસાર:

1. વસ્તી: 5000
2. જન્મદર: 25 (દર 1000 વ્યક્તિ દીઠ)

જીવિત જન્મોની સંખ્યા માટે પગલાં:

• જો જન્મદર 25 છે, તે અર્થ છે કે દર 1000 વ્યક્તિ દીઠ 25 બાળકોનો જન્મ થાય છે.
• સબસેન્ટરની વસ્તી 5000 છે.

જન્મોની સંખ્યા ગણતરી:
[
(25 / 1000) \times 5000 = 125
]

આ અનુસાર, જીવિત જન્મોની સંખ્યા 125 છે.

3.એનીમીક માતા માટે કેટલી આર્યન-ફોલીક એસિડની ગોળીની જરુર પડશે તેની ગણતરી કરો. 04

એનીમીક માતા માટે આઇરન-ફોલિક એસિડની ગોળીની જરૂરિયાતની ગણતરી:

• એનીમીક માતા માટે આઇરન-ફોલિક એસિડની ગોળીઓનું વિનિયોજન નિર્દેશાનુસાર કરવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે, ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન એનીમિયાને રોકવા માટે પ્રત્યેક માતાને દરરોજ 1 ગોળી (60 મિલિગ્રામ લોખંડ અને 500 માઇક્રોગ્રામ ફોલિક એસિડ) આપવામાં આવતી હોય છે.

ગણતરી માટે પગલાં:

1. દિવસોની સંખ્યા:ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન 6 મહિના (180 દિવસ) માટે દૈનિક એક ગોળી આપવામાં આવે છે.
2. એનીમીક માતા:
   જો પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્ર હેઠળ 5000ની વસ્તી છે, અને જન્મદર અનુસાર 125 જન્મ થાય છે, તો તેમાંથી કેટલાય માતાઓને એનીમિયાની સમસ્યા હોઈ શકે છે. સામાન્ય રીતે લગભગ 30% ગર્ભવતી સ્ત્રીઓમાં એનીમિયા જોવા મળે છે. [
   30\% \text{ of } 125 = 37.5 \approx 38 \text{ mothers}
   ]
3. આઇરન-ફોલિક એસિડ ગોળીઓની કુલ જરૂરિયાત: દરેક એનીમીક માતાને 180 દિવસ માટે દરરોજ 1 ગોળી આપવી પડશે:
   [
   38 \text{ mothers} \times 180 \text{ days} = 6840 \text{ tablets}
   ]

આ પ્રમાણે, 38 એનીમીક માતાઓને 6 મહિનામાં કુલ 6840 આઇરન-ફોલિક એસિડની ગોળીઓની જરૂર પડશે.

બ. આરોગ્ય સેવાઓ સ્વીકૃતી વધારવા માટે શં પ્રગલાં લેશા તે જણાવી. 04

આરોગ્ય સેવાઓની સ્વીકૃતિ વધારવા માટે અમુક અગત્યના પગલાં લેવામાં આવે છે. અહીં ચાર મહત્વપૂર્ણ પગલાં આપવામાં આવે છે:

1. જાગૃતિ અભિયાન (Awareness Campaigns):
   આરોગ્ય સેવાઓ વિશે જાગૃતિ લાવવા માટે સમુદાયમાં શૈક્ષણિક અભિયાનો અને પ્રચાર યોજાઓ ચલાવવી. આમાં આરોગ્યના મહત્વ, ઉપલબ્ધ સેવાઓ, રોગ પ્રતિકાર અને સમયસર સારવારની જરૂરીયાત વિશે માહિતી ફેલાવવામાં આવે.
2. મફત આરોગ્ય સેવાઓ (Free or Subsidized Health Services):
   આરોગ્ય સેવાઓની સરળતા વધારવા માટે મફત કે સબસિડીવાળી આરોગ્ય સેવાઓ પ્રદાન કરવી. ગરીબ અને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં આરોગ્ય સેવાઓને સરળતાથી ઉપલબ્ધ કરાવવાથી સેવાઓનો ઉપયોગ વધે છે.
3. આરોગ્ય કેન્દ્રોની સુલભતા (Improving Accessibility):
   આરોગ્ય કેન્દ્રો અને સેવાઓને દરેકની પહોંચમાં લાવવા માટે કેન્દ્રો નજીકમાં સ્થાપિત કરવાના પ્રયત્નો કરવા જોઈએ. additionally, આરોગ્ય કર્મચારીઓ દ્વારા ઘર-ઘર જઈને આરોગ્ય તપાસ અને ઉપચાર કરવામાં આવે, તો લોકોની ભાગીદારી વધે છે.
4. આરોગ્ય કર્મચારીઓની તાલીમ (Training of Health Workers):
   આરોગ્ય સેવાઓ આપનારા કર્મચારીઓને યોગ્ય તાલીમ આપવી, જેથી તેઓ દર્દીઓ સાથે બરાબર વ્યવહાર કરી શકે અને સારી સેવા આપી શકે. જેનાથી લોકોની આરોગ્ય સેવાઓ પ્રત્યે વિશ્વસનીયતા વધે.

આ પગલાં દ્વારા આરોગ્ય સેવાઓનો ઉપયોગ વધારી શકાય અને લોકો આરોગ્ય સંભાળ પ્રત્યે વધુ જાગૃત બની શકે.થશે.

⏩પ્ર-3 નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ આપી. કોઈપણ બે 12

1 સબસેન્ટર પર કાર્ય આયોજન કરતી વખતે કંઈ કંઈ બાબતોનું ધ્યાન રાખશો. તે જણાવો.

કાર્ય આયોજન કરતી વખતે નીચેના મુદાઓ ધ્યાનમાં રાખવા જોઈએ.

• કાર્ય આયોજન ચોકકસ તારીખે કરીને પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્ર ખાતે મોકલવું જોઈએ.
• સરકારશ્રી દ્વારા નકકી થયેલ કોઈપણ દિવસમાં ફેરફાર ન કરવો જોઈએ.

• જો તમે રજા પર હોય કે રજા પર જવાના હોય તો તે મુજબ અગાઉથી જ જાણ કરવી જોઈએ.

• કોઈપણ સંજોગોમાં ન પહોચી શકાય તેમ હોય તો લાભાર્થીને જાણ કરવી.
• જાહેર રજા આવતી હોય તો સેશનનું આયોજન મેડીકલ ઓફિસરને જાણ કરીને બદલવુ જોઈએ.
• કોઈપણ કારણસર કાર્યઆયોજનમાં ફેરફાર થાયતો કલીનીક પર નોટીસ મુકવી.
• અગાઉથી રજા લીધા વગર ગેરહાજર રહેવુ નહી.
• તમો રજા પર હોય તો તમારો ચાર્જ અન્ય વ્યકિતને આપીને જવુ.
• સબસેન્ટર પર દર બુધવારે મમતા દિવસ ઉજવાય છે.
• મહીનાના ૨૮ દિવસોથી વધારાના દિવસોનો ઉપયોગ રહી ગયેલ કે છુટી ગયેલી પ્રવૃતી માટે કરવું.

2.મમતા કાર્ડનું મહત્વ સમજાવો.

મમતાકાર્ડ નું મહત્વ :

• મમતા કાર્ડમાં કુટુંબની વિગત હોય છે જેમાં ..
• માતાનું નામ, ઉમર, માતાનો ઓળખનો નંબર, જન્મતારીખ, સરનામું
• માતાનો આધારકાર્ડ નંબર, બાળકનો આધાર કાર્ડ નંબર મોબાઈલ નંબર
• બેકની વિગત
• બાળકના જન્મની વિગત
• મમતા કાર્ડમાં સગર્ભાવસ્થાની વિગત હોય છે જેમાં ..
• છેલ્લા માસીકની તારીખ
• સુવાવડની સંભવીત તારીખ (ઈ.ડી.ડી.)
• કુલ જીવીત બાળકોની સંખ્યા
• છેલ્લી સુવાવડની સ્થળ
• હાલની સુવાવડનું સ્થળ
• જનની સુરક્ષા યોજના નોંધણી નંબર અને ચુકવણુ કરેલ હોય તો તેની વિગત
  પ્રધાનમંત્રી માતૃવંદના યોજના
• અગત્યના ફોન નંબર
• મમતા કાર્ડમાં સગર્ભાવસ્થા દરમ્યાન માતાની થતી નિયમિત તપાસની વિગત હોય છે જેમાં
• પ્રેગ્નન્સી ટેસ્ટ
• વહેલાસર રજીસ્ટ્રેશન (ત્રણ મહિના પહેલા )
• સગર્ભાવસ્થાની તપાસ(ઓછામાં ઓછી ચાર તપાસ ૩માસે, ૬માસે, ૮માસે, ૯માસે)
• લોહીનું દબાણ, બ્લડ પ્રેસર માપવું ( ઓછામાં ઓછુ ત્રણ વખત ૩માસે, ૭માસે અને ૯માસે)
• → વજન કરવું (૪ થા મહિનાથી ૯ મહિના સુધી ફરજીયાત વજન કરવુ )
• ટી.ડી. ઈન્જેક્શન (૩જા અને ૪થા માસે)
• ફોલીક એસીડની ગોળી …. પહેલા ત્રણ માસ
• આર્યનની ગોળી…. બીજા ટ્રાઈમેસ્ટરમાં ( ૩ થી ૬માસ) ♦ કેલ્શીયમની ગોળી…. ત્રીજા ટ્રાઈમેસ્ટરમાં ( ૬ થી ૯માસ)
• ૭ ગ્રામ કરતા ઓછુ એચ.બી. હોય તો સવાર સાંજ બે વખત છમાસ માટે લેવી. અને ૭ ગ્રામથી ૧૧ ગ્રામ વચ્ચે હોય તો એક ગોળી છ માસ સુધી લેવી જોઈએ.
• કૃમિનાશક દવા ટેબલેટ આલ્બેન્ડાઝોલ ૪૦૦ મી.ગ્રા. પ્રથમ ટ્રાઈમેસ્ટરમાં લેવાની ભલામણ હોય છે.
• મમતા કાર્ડમાં સગર્ભામાતાની આગળની પ્રસૂતિ દરમ્યાન કોઈ કોમ્પ્લીકેશન હોય તો તેની વિગત હોય છે..
• → એ.પી.એચ. (એન્ટી પાર્ટમ હેમરેજ)
• એકલેમ્સીયા (ખેંચ)
• હાઈ બ્લડ પ્રેસર
• એનીમિયા
• પ્રોલોન્ગ લેબર (પ્રસૂતિમાં અવરોધ)

• પી.પી.એચ. (પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ)
• એલ.એસ.સી.એસ.(લોઅર સેગમેન્ટ સીઝેરીઅન સેકશન)
• ખોડખાપણ વાળુ બાળક
• એબોર્શન
• અન્ય કોઈ રોગ હોય તો તે
• મમતાકાર્ડમાં સગર્ભામાતાની પ્રસૂતિ દરમ્યાનની મુલાકાત અને તપાસ વિગત હોય છે..
  કોમ્પ્લીકેશન હોય તો તે
• વજન
• ટેમ્પરેચર, પલ્સ, રેસ્પીરેશન અને બ્લડ પ્રેસર
• લોહીની ફિકકાશ
• શરીરમાં કયાય સોજા કે કમળો વગેરેની માહીતી
• પાલ્પેશન (પેટની તપાસ)
• ફિટસની સ્થિતિ,હલનચલન તથા એફ.એચ.એસ.ની વિગત હિમોગ્લોબીનની તપાસ,બ્લડ ગૃપ,યુરીન આબ્લ્યુમીન,સુગર,
• સિફીલીસ, એચ.આઈ.વી.અને થાયરોઈડની તપાસ તથા HbsAg (હિપેટાઈટીસ બી સરફેસ એન્ટીજન)
• સોનોગ્રાફી
• કાર્ડમાં સગર્ભામાતાને સગર્ભાવસ્થા દરમ્યાનની સંભાળની વિગત સચિત્ર હોય છે..
• કેવા પ્રકારનો ખોરાક લેવો

• કેટલો અને કેવી રીતે આરામ કરવો
• હાફ ચડવો કે તાવ આવવો.
• સોજા ચડવા,ધ્રુજારી આવવી,ખેચ આવવી,આંખે ઝાંખપ,માથુ દુઃખવુ વગેરે
• દુઃખાવો ચાલુ થવો કે લેબર પેઈન ચાલુ થયા વગર જ ડીસ્ચાર્જ થવો
• સંસ્થાકીય સુવાવડની સમજણ
• તમામ યોજનાની સમજણ
• ૧૧૨ ની સેવાઓ કેવી રીતે મેળવવી તે બાબતની સમજણ
• ધારો કે ડીલેવરી ઘરે જ થઈ જાય તો શું કાળજી લેવી તેની સમજણ
• શરીરમાં કયાય સોજા કે કમળો વગેરેની માહીતી
• મમતા કાર્ડમાં સગર્ભામાતાની પ્રસૂતિ દરમ્યાનની સંભાળની વિગત સચિત્ર હોય છે..
• ડીલેવરીની વિગત
• બાળકની જાતી અને સારવારની વિગત

• ડીલેવરી પછીની તરત જ સંભાળની વિગત.
• નવજાત શિશની તપાસની વિગત
• બ્રેસ્ટ ફીડીંગની વિગત
• મમતા કાર્ડમાં માતાની ડીલીવરી બાદની સંભાળની વિગત સચિત્ર હોય છે..
• ડીલેવરીમાં મશ્કેલી
• લોકીયાની તપાસ
• પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ
  ફેમિલી પ્લાનીંગની સમજણ
• પી.પી.આઈ.યુ.સી.ડી.( પોસ્ટ પાર્ટમ ઈન્ટ્રા યુટેરાઈન કોન્ટ્રાસેપ્ટીવ ડીવાઈસ) ની સમજણ
• બે બાળકો વચ્ચે ત્રણ વર્ષનો ગાળો રાખવાની સમજણ.
• મમતા કાર્ડમાં બાળકની સંભાળ તથા રસીકરણ વિગત સચિત્ર હોય છે..
• છ માસ સુધી માત્રને માત્ર ધાવણ પાણી સુધ્ધા પણ નહી.
• બાળકને હુંફાળુ રાખવુ.

• ચેપથી બચાવવુ.
• જોખમી ચિન્હોની ઓળખ
• રસીકરણ પત્રક અને તેના કી મેસેજ
• ખીલખીલાટ – ડ્રોપ બેક વ્યવસ્થા
• મમતા કાર્ડમાં આ ઉપરાંત જાણવા જેવી અન્ય વિગતો સચિત્ર હોય છે..
• જનની શિશુ સુરક્ષા કાર્યક્રમની જાણકારી
• ગ્રોથ મોનીટરીંગ ચાર્ટ
• બાળકનો શારીરીક અને માનસિક વિકાસ
• બાળકના ખોરાક અંગેની ભલામણો
• રાષ્ટ્રીય રસીકરણ પત્રક
• સ્નેઈલ ચાર્ટ (Snail Chart)- રાષ્ટ્રીય દ્રષ્ટિ ખામી અને અંધત્વ નિવારણ

🔸૩.નેશનલ એનીમીયા કંટ્રાલ પ્રોગ્રામમાં એ. એન. એમ. ની ભૂમીકા જણાવો.

• કેશો શોધી કાઢવા.
• કેશો શોધી કાઢવાની પ્રવૃતી કરવી.
• એનીમિયાના ચિન્હો લક્ષણો ની જાણ કરવી જોઈએ જેમાં……
• હથેળીની ફિકકાશ
• જીભની ફિકકાશ
• આંખની ફિકકાશ
• થાક લાગવો
• શ્વાસ ચડી જવો હાથપગમાં કળતર થવી
• સ્વૈચ્છીક કેશોનું રીપોર્ટીંગ કરવું.
• નિદાન કેમ્પનું આયોજન કરવું.
  સરકારશ્રીની ગાઈડ લાઈન મુજબ સારવાર કરવી.
• જો માતાને ૭ ગ્રામ કરતા ઓછુ હીમોગ્લોબીન હોય તો સીવીઅર એનિમીયા કહેવાય જેમાં આર્યન સુક્રોઝ આઈ.વી. આપવામાં આવે છે. જરૂર જણાયતો બ્લડ ટ્રાન્ફયુઝન આપવુ.
• જો માતાને ૧૧ ગ્રામ કરતા ઓછુ હીમોગ્લોબીન હોય તો એનિમીયા કહેવાય જેમાં આર્યન ફોલીક એસીડની ૨૦૦ ગોળી આપવામાં આવે છે.
• જો માતાને ૧૧ ગ્રામ કરતા વધુ હીમોગ્લોબીન હોય આર્યન ફોલીક એસીડની ૧૦૦ ગોળી આપવામાં આવે છે.
• સગર્ભામાતાની અલગથી સારવાર કરવી ખોરાક અંગેનું માર્ગદર્શન આપવું જેમા…
• લીલા પાંદડાવા વાળા શાકભાજી તમામ પ્રકારની ભાજી આપવી જેવી કે પાલક, મેથી વગેરે
• તમામ ફળો કે જે કાપવાથી કાળા પડી જતા હોય
• ગોળ, ખજૂર અને બાજરી અને રીંગણ જેવા ખોરાક આપવા
• વધુ ને વધુ માહિતગાર કરવા અને શિક્ષણ અને પ્રચાર કરવો.
• ખોરાક અંગેની સારી ટેવો માટેની સમજણ આપવી
• કૃમિની સારવાર આપવી.
• હોમવિઝીટ અને ફોલો અપ

⏩પ્ર-4 નીચે ચેનામાંથી કોઈપણ તણ_ પર ટુંકનોંધ લખા. 12

🔸1.આંગણવાડી

આ યોજના ભારત સરકાર તરફ થી પ્રાયોગીક ધો૨ણે શરૂ કરવામાં આવી હતી. ગુજરાતમાં આનો અમલ રજી ઓકટોબર ૧૯૭૫ થી વડોદરા જીલ્લાના છોટાઉદેપુર તાલુકાના આદીવાસી એરીયાથી થયો હતો. આ યોજનામાં નીચે મુજબની સેવાઓ પુરી પાડવામાં આવે છે. આંગણવાડી હાલ નંદઘર તરીકે ઓળખાય છે.

• પુરક પોષણ
• રોગ પ્રતિકારક રસીઓ
• આરોગ્ય ની તપાસ
• રેફરલ સેવાઓ
• શાળા પહેલાનું શાળાકીય જ્ઞાન એટલે કે બાલમંદીર નું જ્ઞાન
• સ્ત્રીઓના પોષણ અને આરોગ્ય સબંધી જ્ઞાન
• આરોગ્ય શિક્ષણ

ઉપર મુજબ ની તમામ સેવાઓ આ પ્રોગ્રામમાં આવરી લેવામાં આવે છે. જેમાં ૦- થી – ૫ વર્ષ ના બાળકો,સગર્ભા સ્ત્રીઓ, ધાત્રી માતાઓ, અને અન્ય સ્ત્રીઓ ઓ આ યોજના માં લાભ મેળવે છે.

આંગણવાડીના હેતુઓ:

• (૧) ઓછા વજન વાળા બાળકોનો જન્મદર ઘટાડવો.
• (૨) બાળકમાં જોવા મળતું માલન્યુટ્રીશનનું પ્રમાણ ઘટાવવું
• (૩) આઈ.એમ.આર ઘટાડવા.
• (૪) બાળકોનું માંદગીનું પ્રમાણ ઘટાડવા.
• (૫) નાનપણ થી બાળકનો શાળા પ્રત્યેનો અભિગમ પેદા કરવો.
• (૬) બાળકોમાં માનસીક અને સામાજીક વાતાવરણ પુરૂ પાડવા.
• (૭) એમ.એમ.આર. ઘટાડવા.
• (૮) જુદા જુદા વિભાગો સાથે સહકારની ભાવના કેળવવા.

🔸૨.કાર્ય આયોજન આયોજનના પગથીયા

• (૧) પેટાકેન્દ્રઅને કાર્યક્ષેત્ર વિસ્તાર નો નકશો તૈયાર કરો :
• (૨) કૌટુંબિક મોજણી હાથધરો અને ફોર્મ –નંબર –૧ ભરો
• (૩) સલાહકાર જૂથના સભ્યો પાસે ફોર્મ –૧ની માહીતી ની વિગત જાણો
• (૪) સેવાઓનો અગ્રતાક્રમ આપો
• (૫) જોખમી જૂથોને ઓળખી કાઢો.
• (૬) કાર્યભાર અને દરેક સેવાઓના ઘટકો માટે સાધનસામગ્રીની જરૂરીયાતનો અંદાજ કાઢો.
• (૭) ડેમોગ્રાફીક ગણતરી સાથે સરખાવો.
• (૮) કાર્યક્ષેત્ર /સેવા વિસ્તારની સંલગ્ન માહીતી એકત્રીત કરવી.

🔸3.JSSK

• આ કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા ચાલતી યોજના છે જે ગુજરાત સરકારમાં પણ ચાલે છે. આ યોજના અંર્તગત તમામ સગર્ભા માતાને પ્રસુતિ બાદ ૪૨ દિવસ સુધી અને નવજાત શિશુને ૧ વર્ષ સુધી સરકારી સંસ્થાઓમાં વિના મુલ્યે આરોગ્યની સારવાર આપવામાં આવે છે.
• યોજના કયારે શરૂ કરવામાં આવી ?
• વર્ષ ૨૦૦૮ ના ઓગષ્ટ માસથી શરૂ કરવામાં આવી હતી.

યોજનાના હેતુઓ :

• ગરીબ વર્ગ તથા મધ્યમ વર્ગને તબીબી સારવાર મળી રહે
• નાણાના અભાવે તબીબી સારવાર ન મળે તે નિવારવા
• વહેલાસર નિદાન કરવું.
• સારી અને ઝડપી સંદર્ભ સેવા આપવા માટે
• ગ્રંભીર બિમારીમાં મફત સારવાર આપવા માટે
• આઈ.એમ.આર. ઘટાડવા
• એમ.એમ.આર. ઘટાડવા
• સંસ્થાકીય પ્રસુતિને પ્રોત્સાહન આપવા માટે
  
• યોજનાના લાભાર્થી :

તમામ સગર્ભા માતાને પ્રસુતિ બાદ ૪૨ દિવસ સુધી અને નવજાત શિશુને ૧ વર્ષ સુધી

યોજનાના લાભ :

• તમામ સગર્ભા માતાને પ્રસુતિ બાદ ૪૨ દિવસ સુધી મફત સારવાર
• નવજાત શિશુને ૧ વર્ષ સુધી મફત સારવાર
• સારી અને ઝડપી સંદર્ભ સેવાઓ આપવી.
• સીજેરીઅન સેવાઓ, લેબોરેટરી સેવાઓ લોહીની તપાસ વગેરે મફત કરી આપવામાં આવે છે.
• સોનોગ્રાફી સેવાઓ
• મફત એમ્બ્યુલન્સ સેવાઓ
• હોસ્પિટલની કોઈપણ ફી માંથી મુકિત
• માતા તથા બાળક બન્ને ને મફત સારવાર
  યોજનાના લાભ કોણ આપે ?

સરકાર માન્ય સંસ્થા દ્વારા મફત સારવાર આપવામાં આવે છે.

🔸4.કન્ટીન્યુઇંગ એજયુકેશન

• પાયાની તાલીમ લીધા બાદ સમય અંતરે બદલાતી ટેકનોલોજીને ધ્યાનમાં રાખી આપવામાં આવતા આધુનિક શિક્ષણને ની પ્રક્રિયાને કન્ટીન્યુઈંગ એજયુકેશન કહેવાય છે.

હેતુઓ ઃ

• ૧) સતત નવુ નવુ જ્ઞાન મેળવવા માટે
• ૨) નવી ટેકનોલોજીથી માહીતગાર કરવા માટે
• ૩) પ્રોફેશનમાં આગવું સ્થાન મેળવવા માટે
• ૪) વ્યકિતગત વિકાસ કરવા માટે
• ૫) વ્યવસાયિક વિકાસ માટે
• ૬) નવા કાર્યક્રમોની રૂપરેખા જાણવા માટે

કન્ટીન્યુઇંગ એજયુકેશનએ એવી પ્રક્રિયા છે કે જેમાં કોઈપણ કાર્યક્રમ નવો લોંચ થાય કે કોઈપણ નવી સ્ટ્રેટેજી સરકારમાં દાખલ કરતા પહેલા તે કાર્યક્રમ માટે વ્યકિતને જ્ઞાન આપવામાં આવે છે. આની સાથે સાથે સ્કીલ પણ ડેવલપ થાય છે. અને સમાજને નવી ટેકનોલોજીનો લાભ મળે છે.

⏩પ્ર .5. વ્યાખ્યા આપો કોઇપણ છ 12

🔸1.રસીકરણ રસીકરણની વ્યાખ્યા:

• રસીકરણ (Vaccination) એ એવી પ્રક્રિયા છે જેમાં વ્યક્તિના શરીરમાં રસી (vaccine) આપીને રોગોની સામે રોગપ્રતિકારક શક્તિ વિકસાવવામાં આવે છે. રસીકરણ દ્વારા કોઈ રોગના પરજીવી કે જીવાણુના કમજોર, નિષ્ક્રિય અથવા ઘટક ભાગોને શરીરમાં દાખલ કરીને શરીરને તે રોગ સામે પ્રતિકારક તત્વો બનાવવામાં સહાય આપવામાં આવે છે, જેથી ભવિષ્યમાં તે રોગથી સુરક્ષા મળે.

🔸૨.આરોગ્ય

• હેલ્થ માન્યતાની રીતે શારીરિક અને માનસિક સ્થિતિનું સામગ્રી અંશ અને તેની સુસ્થિતિની સામર્થ્ય છે. એ સારાંશિક રીતે, હેલ્થ માને એક વ્યક્તિની સારી સામર્થ્ય અને તેની સારી સારવાર નો સામર્થ્ય અને સારવાર અને માનસિક તંત્રજ્ઞાન નો સંજ્ઞાન છે. એ એક સમગ્ર સ્થિતિનું સમાવેશ કરે છે, જે વ્યક્તિની સારી જીવનશૈલી, શારીરિક ફિટનેસ, અને માનસિક તંત્રજ્ઞાન શમતાને સંજોવું જોઈએ. તેની સારી સારવાર, સરળ કારણો, અને સારી વ્યક્તિગત સંતુલન સાથે એક સુસ્થ અને સંતુલિત જીવનશૈલીની ગરજારી માની શકાય છે.

🔸૩.ડેઇલી ડાયરી

• આરોગ્ય કાર્યકર દ્વારા દરરોજની કરવાની થતી કાર્યવાહી તથા કરેલ કામગીરીની નોંધપોથીને ડેઈલી કહેવાય છે.
• આ પ્રકારની ડાયરીમાં કર્મચારી દ્વારા રોંજીદી કરેલ કામગીરીનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવે છે.જે કામગીરીના આયોજનમાં ખુબ જ અગત્યનો ભાગ ભજવે છે.

🔸૪ . કોમ્યુનીટી નીડ એસેસમેન્ટ –

• કોમ્યુનિટી નીડ એસેસમેન્ટ (Community Need Assessment) એ એવી પ્રક્રિયા છે જેના માધ્યમથી સમુદાયની આરોગ્ય, સામાજિક, આર્થિક અને શૈક્ષણિક જરૂરિયાતોનું મૂલ્યાંકન કરવામાં આવે છે. આ પ્રક્રિયામાં સમુદાયની સ્થિતિ, સમસ્યાઓ અને ઉપલબ્ધ સાધનોનો અભ્યાસ કરીને તે જરૂરિયાતો પૂરી કરવા માટે યોગ્ય આરોગ્ય સેવાઓ અને સેવાઓની તૈયારી માટેની યોજના બનાવવામાં આવે છે.
• આની ઉદ્દેશ્ય એ છે કે સમુદાયના લોકો માટે યોગ્ય નીતિઓ અને કાર્યક્રમો વિકસાવી શકાય અને આ આધારે સંસ્થાઓ દ્વારા અસરકારક રીતે હસ્તક્ષેપ (Intervention) કરી શકાય.

🔸5.લાયક દંપતી

• પરણીત દંપતિ કે જે રીપ્રોડકટરી એઈઝ ધરાવતા હોય તેની ઉમર ૧૫ થી ૪૫ વર્ષ હોય અને ફેમીલી પ્લાનીંગની સેવાઓની જેને જરૂરીયાત હોય તેવા કપલને લાયક દંપતી (એલીઝીબલ કપલ) કહેવાય છે.

🔸૬.બર્થરેટ – (Birth Rate)

• જન્મદર (Birth Rate) એ કોઈ પણ વિશિષ્ટ વર્ષ દરમિયાન 1,000 લોકોની વસ્તી દીઠ થતા કુલ જીવંત જન્મોની સંખ્યા દર્શાવે છે. આ દરનો ઉપયોગ સામાન્ય રીતે કોઈ ચોક્કસ વિસ્તારમાં આરોગ્ય અને વસ્તી વૃદ્ધિના પ્રમાણનો અભ્યાસ કરવા માટે થાય છે.
• આ પ્રમાણે, બર્થ રેટ દ્વારા પ્રજનનની ઝડપ અને વસ્તી વૃદ્ધિના સ્તરનું મૂલ્યાંકન કરવામાં મદદ મળે છે.

🔸7.ટોટલ ફર્ટિલીટી કેર (Total Fertility Rate – TFR)

• ટોટલ ફર્ટિલિટી રેટ (TFR) એ સરેરાશ બાળકોની સંખ્યા દર્શાવે છે જે એક સ્ત્રી પોતાના પ્રજનન ક્ષમતાના સમગ્ર જીવનકાળ દરમિયાન (સામાન્ય રીતે 15 થી 49 વર્ષની ઉમર વચ્ચે) જન્મ આપે છે, બશરતે કે તે પોતાના પ્રજનન વર્ષો દરમિયાન દરેક ઉમરના જન્મદરના આધારે જીવન જીવે.
• TFR વસ્તી વૃદ્ધિની સ્થિરતા અને લોકપ્રગતિની સમજ માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માપદંડ છે, અને તે વસ્તી વિજ્ઞાનમાં જોગવાઈઓની ખાતરી કરવા માટે ઉપયોગ થાય છે.

🔸૮.ફેમીલી પ્લાનીગ (Family Planning)

• ફેમીલી પ્લાનિંગ એ એવી પ્રક્રિયા છે, જેમાં દંપતિઓ જાતે નક્કી કરે છે કે તેઓ કેટલા બાળકો જવામાં ઇચ્છે છે, ક્યારે અને કેટલી સમયગાળાની વચ્ચે. આ માટે તેઓએ જાતીય સમ્પર્ક દરમિયાન અવરોધક ઉપાયો (contraceptive methods) અને અન્ય પ્રજનન નિયંત્રણ પદ્ધતિઓ (birth control methods) અપનાવવી પડે છે.
• ફેમીલી પ્લાનિંગનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય એ છે કે દંપતિઓને તેમના પરિવારની આકાર, સમયગાળો અને બાળકોના આરોગ્યને ધ્યાનમાં રાખીને યોગ્ય નક્કી કરવાની તક અને આરોગ્ય સેવાને બહાલી મળે.ક અને સામાજિક વિકાસ માટે મહત્વપૂર્ણ છે. તે માતા અને બાળ આરોગ્યમાં સુધારો લાવવાનું એક સુદ્રઢ સાધન છે. જાગૃતિ અભિયાન, સુલભ સેવાઓ અને સમાનતા દ્વારા ફેમિલી પ્લાનિંગના લાભોને વિસ્તૃત કરવાનો પ્રયત્ન કરવો જરૂરી છે.

⏩પ્ર-૬ અ. નીચેના વિધા વિધાનો ખરાં છે કે ખોટા, તે લેખા. 05

૧.વાર્ષિક આયોજન તૈયાર કરી એપ્રિલ માસનાં અંત સુધીમાં મોકલવાનું હોય છે. ✅

2.પી.એચ.સી. લેવલે સંશોધનનુ કાર્ય થઈ શકે છે. ❌

૩.સેવા સેતુ કાર્યક્રમ અંતર્ગત સબસેન્ટર પર આયુષ મેડીકલ ઓફિસર દારા ઓ.પી.ડી, ચલાવવામાં આવે છે. ✅

4.આશા વર્કર ત્રણ હજાર વસ્તીમાં સેવા આપે છે. ❌

૫. લેપ્રસીના રોગમાં શરીર પરના ચાઠામાં સંવેદના હોય છે. ❌

⏩બ. ખાલી જગ્યા પુરો :-

৭.NRHM પ્રોગ્રામ…… .ની સાલમાં અમલમા આવ્યો 2005

૨.ડેન્ગ્યુ નામનો રોગ ……..મચ્છર કરડવાથી થાય છે. એડિસ મચ્છર (Aedes mosquito)

૩.પોલીયો રસી………તાપમાને સાચવવામાં આવે છે. -2°C થી -8°C

૪.વર્લ્ડ ટી.બી, દિવસ…દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. 24 માર્ચ

૫.રજીસ્ટર નં-૬……..માટેનું હોય છે. મેલેરિયા સારવાર રજીસ્ટર

⏩ક. પુર્ણ નામ આપી

1.UNICEF United Nations International Children’s Emergency Fund,

2.NMCP National Malaria Control Programme.

3.ASHA Accredited Social Health Activist.

4.CNAA Community Needs Assessment Approach.

5.RCHO Reproductive and Child Health Officer

💥☺☺☺ALL THE BEST ☺☺☺💥💪

નોંધ :-MCQ ANSWER APP ની યુનિક પેટર્ન માં બંને ભાષા માં આગળ paper solution /click here ની નીચે આપેલા છે. ” અ ” પર ક્લિક કરવાથી ભાષા ચેન્જ થશે.

IF ANY QUERY OR QUESTION,REVIEW-KINDLY WATSAPP US No. – 84859 76407