1.Common manifestation of heart disease

હાર્ટ રોગના પેશન્ટમાં જોવા મળતા એક અથવા એક કરતાં વધારે સાઇન અને સિમ્પtums જેવા કે,

• 1.ચેસ્ટ પેન (છાતીમાં દુખાવો)અથવા  ડીશકમ્ફર્ટ. (એન્જોયનાપેક્ટોરીઝ ,MI ,વલ્વુલર હાર્ટ ડીસીઝ)

• 2. શોર્ટનેસ ઓફ બ્રિધીંગ અથવા ડિસપનીય ( લેફ્ટ વેન્ટ્રીક્યુલર ફેલિયર ,માયોકાર્ડિયલ ઇન્ફાર્કશન,હાર્ટ ફેલિયર )

• 3.એડીમાં અથવા વેઈટ ગેઇન (લેફ્ટ વિન્ટ્રિક્યુલર ફેલિયર ,હાર્ટ ફેલિયર)

• 4. પાલ્પીટેશન (માયો કાર્ડિયલ ઈસ્ચેમિયાને કારણે થતુ  ડીશરિધમિયા ,સ્ટ્રેસ,  ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ઇમબેલેન્સ ,વલ્વુલર હાર્ટ ડીસીઝ)

• 5. વિકનેસ અને ફટીક ઘણા બધા કાર્ડિયો વાસ્ક્યુલર ડિસિઝનું વહેલી તકે આવતું સીમટમ્સ છે. 

• 6. ડીઝીનેસ અને સિંનકોપ અથવા લોસ ઓફ કોન્સિયસનેસ (પોસ્ચરલ હાઇપોટેન્શન,  વાસો વેગલ ઇફેક્ટ ,ડીસરેધમિયા સેરેબ્રો વાસ્કયુલર ડિસઓર્ડર)

2.History collection

• ચેસ્ટ ડિસ્કોમ્ફર્ટની શરૂઆત અને સિવિયારીટી ,તેની સંકળાયેલા સીમટમ્સ ,એલર્જી ,વર્તમાન લેતા હોય તેવી મેડીકેશન વિશેના ચોક્કસ પ્રશ્નનો ઉપયોગ કરીને નર્સ હેલ્થ હિસ્ટ્રી લેવી જોઈએ. 

• એ સમય દરમિયાન જ નરશે પેશન્ટનો જનરલ દેખાવ અને હિમોડાઈનેમિક સ્ટેટસ એટલે કે હાર્ટ રેટ, બ્લડપ્રેશર ,રીધમ વગેરે નું નિરીક્ષણ કરવું અને જ્યારે પેશન્ટની કન્ડિશન સ્ટેબીલાઈઝ થઈ જાય ત્યારે વધારે ડીપલી હિસ્ટ્રી લેવી.

• જો પેશન્ટ સ્ટેબલ કન્ડીશનમાં હોય તો શરૂઆતની મુલાકાત દરમિયાન જ કમ્પ્લીટ હિસ્ટ્રી લઈ લેવી જોઈએ.

• શરૂઆતમાં ઉંમર અને જેન્ડર જેવી માહિતી લેવી જોઈએ.

• ફેમિલી હિસ્ટ્રી તેમજ ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન અને કારડીઓ વાસ્ક્યુલર ડિસઓર્ડર સાથે સંકળાયેલી જિનેટિક એબનોર્માલીટીનની તપાસ કરવી તેમજ હાઈટ ,હાલનું વેઈટ તથા વેઈટમાં વધારો ઘટાડા વિશે હિસ્ટ્રી લેવી , આ ઉપરાંત હિસ્ટ્રી લેતી વખતે નર્સે કલ્ચર અને રિલિજન વિશે પેશન્ટને પૂછવું તથા કાર્ડિયાક સિમટમ્સ અને હેલ્થ સ્ટેટસ વિશે પણ પૂછવું.

1. History of Present illness

• પેશન્ટની હિસ્ટ્રી લેવી એ ચેસ્ટ ડિસ્કમફટ નું મૂલ્યાંકન કરવા માટેનું એકમાત્ર પાશું છે .

• યોગ્ય ડાયાગનોસીસ એટલે કે નિદાન કરવા માટે ક્વોલિટી ,duration ,ઇન્ટેન્સિટી, લોકેશન અને ફેરફાર (એટલે કે વધે છે કે ઘટે છે) આ પરિબળો આવશ્યક છે.

2.Past medical history

• બાળપણ તથા પુખ્ત વય દરમિયાનની બીમારીઓ તથા  હોસ્પિટલાઈઝેશન ,એકસીડન્ટ ,ઈન્જ્યુરીની તપાસ કરવી.

• જો પેશન્ટમાં  હાઇપરટેન્શન ,ડાયાબિટીસ , હાઇપરલિપિડેમિયા,COPD(સીઓપીડી) બીજા ક્રોનીક ઈલનેસ જેવા કે ,બ્લીડિંગ ડિઝીઝ ,એઈડ્સ આનાથી કારડીયાક ડીસીઝ નું જોખમ વધી શકે છે અથવા બીમારી વધી શકે છે.

•  દર્દીની ભૂતકાળની બીમારીઓ તથા હોસ્પિટલમાં દાખલ થવાની જાણકારી મેળવો જેમાં ,ચેસ્ટમાં ઇન્જ્યુરી (માયો કાર્ડિયલ કન્ટ્યૂઝનની શક્યતા) સોર થ્રોટ અને ડેન્ટલ એક્સટ્રેક્શન  (એન્ડોકારડાયટિસ), રૂહમેટીક ફીવર (એન્ડોકારડાયટિસ,વલ્લવુલર ડિસ્ફંકશન)  ,થ્રોમ્બોઈમ્બોલિઝમ.

3.Review of allergies

• પેશન્ટ ને પૂછવું કે શું તેને કોઈપણ દવાઓ ,પ્રાણીઓ ,એજન્ટ, ઇન્વાયરમેન્ટ અને ફૂડ થી એલર્જી છે કે નહીં. 

• પેનિસિલિન તથા અન્ય સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવામાં આવતી ઈમરજન્સી ડ્રગ જેવી કે, લીડોકેઈન અથવા મોરફિન પ્રત્યેની એલર્જી .

• જો જરૂર હોય તો દવાની સારવારની પસંદગીની ચોઈસ કરી શકે છે .

• શું પેશન્ટને NSAID અથવા  એસપીરીનથી એલર્જી છે કે નહીં જેમ કે આઇબયુપ્રોફેન્ અને નેપ્રોક્સેન.

4.medication history

પેશન્ટની પ્રિસ્ક્રિપ્શન મેડિકેશન ની તપાસ કરવી (જો હોય તો ),ખાસ કરીને કાર્ડિયાક પ્રિસ્ક્રિપ્શન વિશે પૂછવું  જેમા, 

• ડાઈયુરેટિક ,
• એન્ટીહાઈપરટેન્સિવ,
• વાસોડાયલેટર,

કાર્ડિઓટોનિક ,જે કાર્ડીયો વાસક્યુલર સિસ્ટમની ઓવરઓલ કામગીરી ને અસર કરે છે.

પેશન્ટ ઓટીસી (ઓવર ધ કાઉન્ટર ડ્રગ્સ) નો યુઝ કરે છે તેની તપાસ કરવી ,જે હાર્ટ રેટ અને બ્લડ પ્રેશર માં વધારો કરે છે.

હર્બલ પ્રિપેરેશન, વિટામીન ,મિનરલ્સ અને અન્ય અલ્ટરનેટિવનો ઉપયોગ કરે છે કે નહીં તેની તપાસ કરવી.

family history

પેશન્ટના ફેમિલી મેમ્બરની એજ અને હેલ્થ સ્ટેટસની તપાસ કરવી.

કોરોનરી આર્ટરી ડીસીઝ , માયોકાર્ડિયલ ઇન્ફાર્કશન, હાયપરટેન્શન, ડાયાબિટીસ ,

હાયપરલીપીડેમિયા, હાઇપરકોલેસ્ટેરોલ,સડન ડેથ જેવી ફેમિલી હિસ્ટ્રીને કારણે પેશન્ટને હાર્ટ ડિસીઝ થવાની શક્યતા વધી શકે છે.

પેશન્ટને કમ્યુનિકેબલ ડીસીઝના સંપર્કમાં લાંબો સમય રહ્યા હોય તેના વિશે પૂછવુ અથવા બીજા ફેમિલી મેમ્બર ની બીમારી ની અસર પેશન્ટ પર થઈ છે કે નહીં તે પૂછવું.

6.personal history

• પેશન્ટની હેલ્થ હેબિટ વિશે તપાસ કરવી જેમ કે આલ્કોહોલ ,ટોબેકો, ડ્રગયુઝ ,ન્યુટ્રીશન ,ઓબેસિટી, ડાયટિંગ પછી વેઇટ ગેઇન થવા વિશે પૂછવું ,સ્ટ્રેસ ,સ્લીપિંગ પેટન  ફિઝિકલ એક્ટિવિટી ,લાઈફ સ્ટાઈલ.

3.Physical examination 

• હેલ્થ હિસ્ટ્રીના તપાસની કન્ફર્મ કરવા માટે ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન કરવામાં આવે છે. 
• હિસ્ટ્રી કલેક્શન પછી ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન કરવામાં આવે છે. 
• ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશનમાં નીચેની બાબતો કવર કરવામાં આવે છે:

• 1.જનરલ દેખાવ  અને યાદશક્તિ અથવા સમજ શક્તિ  
• 2.સ્કીનનું ઇન્સ્પેક્શન
• 3.વાઈટલ સાઇન  (રેસ્પીરેશન ,પલ્સ, ટેમ્પરેચર ,બ્લડ પ્રેશર )
• 4. આરટીરિયલ પલ્સ
• 5.જુગ્યુલર વિનસ પ્રેશર એન્ડ પલ્સેશન 
• 6.હાર્ટ ઇન્સ્પેક્શન ,પાલ્પેશન, અસકલટેશન અને પરકશન.
• 7.હાથ પગનું ઇન્સ્પેક્શન 
• 8.રેસ્પિરેશનની તપાસ
• 9.એબડોમીનલ( પેટની )તપાસ

1. General appearance and cognition (જનરલ દેખાવ અને સમજશક્તિ )

• નર્સે ડિસ્ટ્રેસ લેવલ ,કોન્સ્યસનેસ લેવલ અને વિચાર પ્રક્રિયાઓનું અવલોકન કરવું ,જે મગજમાં ઓક્સિજન સાથે બ્લડ પંપ કરવાની હાર્ટની ક્ષમતાને સંકેત કરે છે તથા પેશન્ટની ચિંતા નું લેવલ પણ તપાસ કરવુ.

2.inspection of skin

• તે હેડથી ટો સુધીના જનરલ દેખાવ સાથે કરવામાં આવે છે. 
• ચામડી નો કલર, ટેક્સચર અને ટેમ્પરેચર ની તપાસ કરવામાં આવે છે.
• કાર્ડિયોવાસ્ક્યુલર ડિસીઝ સાથે સંકળાયેલા સામાન્ય તારણો નીચે મુજબ છે :

A. Pallor 

• ચામડીના કલરમાં ઘટાડો થાય છે જે ઓક્સી હિમોગ્લોબિન નો અભાવ દેખાડે છે .
• તે એનિમિયા અને આર્ટિરિયલ પરફ્યુઝનમાં ઘટાડો થવાની નિશાની છે.
•  આંગળીના નખ ,લિપ્સ અને મ્યુ કસ મેમબ્રેનમાં વધારે જોવા મળે છે. 
• ઇન્ડિયામાં પગના તળિયા અને હાથની હથેળીઓમાં વધારે જોવા મળે છે.

B. Peripheral cyanosis

• આંગળીઓના નખ ,નાકની ચામડી ,ઈયર લોબ્સ ,લિપ્સ અને હાથ પગ વગેરે બ્લુઈસ દેખાય છે. 
• શાયોનાઇસ વાળા એરિયામા બ્લડ ફ્લોરેટ માં ઘટાડો થયો છે એવું સૂચવે છે .
• હિમોગ્લોબિન પરમાણુને ડીસેચ્યુરેટ થવામાં વધારે સમય લાગે છે .
• તે વધારે પડતું પેરિફેરલ વાસોકોન્સ્ટ્રીક્શનમાં જોવા મળે છે જે ઠંડીમાં ,ચિંતામાં ,હાર્ટ ફેલિયર માં કોન્સ્ટ્રીક્શન થઈ જાય છે તેના કારણે જોવા મળે છે. 

C. Central cyanosis

• જીભ અને બકલ મ્યુકોજામાં બ્લુઈસ કલર જોવા મળે છે જે પલમોનરી એડીમાં અને જન્મજાત હાર્ટ રોગ સૂચવે છે.
• પલ્મોનરી બ્લડ ફેફસા દ્વારા ઓક્સિજન વગર પાસ થાય છે.

D. Xanthelesma (જેન્થેલેસમા)

• પીળા રંગની તકતીઓ અથવા પ્લેગ ખાસ કરીને નાકની આજુબાજુ અને આઈલીડની મધ્ય બાજુ જોવા મળે છે જે હાઇપર કોલેસ્ટેરોલ સૂચવે છે.

E.

• ચામડીના ટર્ગરમાં અને ઇલાસ્ટીસીટીમાં ઘટાડો થઈ જાય છે જે ઉંમરના અને  ડીહાઇડ્રેશનના કારણે થાય છે.

F.

• ટેમ્પરેચર અને ભેજમાં નિયંત્રણ એ ઓટોમોસ નર્વસ સિસ્ટમ દ્વારા થાય છે સામાન્ય રીતે હાથ અને ચામડીએ ગરમ અને શુષ્ક હોય છે.
•  ચિંતામાં ,સ્ટ્રેસમાં અને કાર્ડિયોજનીક શોકમાં સીમ્પેથેટિક નર્વસ સિસ્ટમ ઉત્તેજિત થાય છે, જેને કારણે વાસોકોન્સ્ટ્રીક્શન થાય છે અને તેથી ચામડીએ  ઠંડી અને ચીકણી બને છે .
• માયો કાર્ડિયલ ઇન્ફાર્કશન દરમિયાન ડાયાફોરેસીસ સામાન્ય જોવા મળે છે.

Diagnostic test’s of cardiac diseases

A.laboratory tests

• હાર્ટ ડિસિઝના ટાઈપના આધારે જુદા જુદા બ્લડ ટેસ્ટ કરવામાં આવે છે ,બ્લડ ટેસ્ટ  એક્યુટ કોરોનરી સિન્ડ્રોમ ડાયાગનોસીસ કરવામાં ઉપયોગી થાય છે. 

• માયો કાર્ડિયલ નિક્રોસિસ થાય  જેને કારણે ડેમેજ માયકોસાઈટમાંથી  કારડીયાક ટ્રોપોનીન T , કાર્ડિયાક ટ્રોપોનીન I, ક્રિએટીની કાઈનીઝ અને લેક્ટેટ ડીહાઈડ્રોજીનેજ સહિત ડેમેજ માયકોસાઈટ માંથી સર્ક્યુલેશનમાં રિલીઝ થતા વિવિધ પ્રોટીન બ્લડમાં દેખાવા દ્વારા ઓળખી શકાય છે.

• કાર્ડિયાક ટ્રોપોનિન હવે માયોકાર્ડિયલ નેક્રોસિસ માટે ગોલ્ડ સ્ટાન્ડર્ડ બાયોકેમીકલ માર્કર ગણવામાં આવે છે .

• ટ્રોપોનીના લેવલના મેઝરમેન્ટથી મોટાભાગે ક્રિએટીન કાઇનેઝ અને લેક્ટેડ ડિહાઈડ્રોજીનેજના મેજરમેન્ટને નુ સ્થાન આપવામાં આવે છે. 

1.CBC કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ

• RBC (રેડ બ્લડ સેલ કાઉન્ટ)
• WBC (વાઈટ બ્લડ સેલ કાઉન્ટ)
• HB (હિમોગ્લોબિન લેવલ)
• પ્લેટલેટ કાઉન્ટ Cbc માં આ બધા ટેસ્ટ કરાવવામાં આવે છે.

2.coagulation studies( કો એગ્યુલેશન સ્ટડી)

• પ્રોથ્રોમ્બીન ટેસ્ટ(PT)
• પાર્શિયલ થ્રોમ્બો પ્લાસ્ટીન ટાઈમ(PTT)
• એક્ટિવેટેડ પાર્શિયલ થ્રોમ્બોપ્લાસ્ટીન ટાઈમ(APTT) આ બધા ટેસ્ટ કોએગ્યુલેશન સ્ટડીમાં કરવામાં આવે છે.

3.blood chemistry (બ્લડ કેમેસ્ટ્રી)

• લિપિડ પ્રોફાઈલ, 
• કોલેસ્ટેરોલ લેવલ, 
• સીરમ ઇલેક્ટ્રોલાઇટ લેવલ, 
• BUN(બ્લડ યુરિયા નાઇટ્રોજન લેવલ),
• સીરમ ગ્લુકોઝ લેવલ, આ બધા ટેસ્ટ કરાવવામાં આવે છે

(a) લિપિડ પ્રોફાઈલ

•  કોલેસ્ટેરોલ, ટ્રાયગ્લીસરાઇડ લાયપોપ્રોટીનનું વ્યક્તિમાં જ્યારે  એથેરોસ્ક્લેરોસીસનું રિસ્ક હોય ત્યારે મેઝરમેન્ટ કરવામાં આવે છે.
• ખાસ કરીને જ્યારે તેમને ફેમિલી હિસ્ટ્રી હોય જેવી કે પ્રિમેચ્યોર હાર્ટ ડીસીઝ અથવા ચોક્કસ લાયપો પ્રોટીનની એબનોર્માલિટી સાથે ડાયાગ્નોસીસ થયા હોય છે.
• કોલેસ્ટેરોલ અને ટ્રાયગ્લિસરાઈડ પ્રોટીનના પરમાણુઓ સાથે સંયોજિત થઈને લાઈપો પ્રોટીન બનાવે છે,
• લાઈપો પ્રોટીન એલ. ડી. એલ (LDL) અને એચ.ડી.એલ (HDL) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે
• જો કે કોલેસ્ટેરોલ નું લેવલ 24 કલાકમાં પ્રમાણમાં સ્થિર રહે છે, લિપિડ પ્રોફાઈલ માટે બ્લડનું સ્પેસીમીન અથવા સેમ્પલ એ 12 કલાકમાં જ ઉપવાસ પછી લેવું જોઈએ.

(b) કોલેસ્ટેરોલ લેવલ

• કોલેસ્ટેરોલનુ નોર્મલ લેવલ
•  200 mg/dl કરતા ઓછું હોવું જોઈએ. 
• કોલેસ્ટેરોલ લિપિડ હોય છે ,તેની જરૂર એ હોર્મોનની બનાવટમાં અને સેલ મેમ્બરેનની રચનામાં થાય છે. 
• તે મગજ અને નર્વસ ટીસ્યુ માં વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.
• કોલેસ્ટેરોલના બે મુખ્ય સ્ત્રોત એ ડાયટ (ખોરાક, પ્રાણી ઉત્પાદન )અને લીવર કે જ્યાં કોલેસ્ટેરોલ બને છે ત્યાં હોય છે.
• કોલેસ્ટેરોલનું એલીવેટેડ લેવલ સી.એ.ડી (CAD) કોરોનરી આર્ટરી ડિસિઝનૂ જોખમ વધારે છે.
• કોલેસ્ટેરોલના લેવલમાં ફેરફાર સાથે સંકળાયેલા ઘટકો જેવા કે  ઉંમર ,જાતિ ,ડાયટ ,એક્સરસાઝ ,જીનેટીક ,મેનોપોઝ ,ટોબેકો , સ્ટ્રેસ લેવલ વગેરે.
• કેટલાક કોલેસ્ટેરોલ ના પ્રકારના લેવલો જેવા કે,

1.LDL (લો ડેનસીટી લાઈપો પ્રોટીન)

• તેનું નોર્મલ લેવલ 130mg/dl છે. એલ. ડી. એલ (LDL) એ પ્રાથમિક ટ્રાન્સપોર્ટર છે.

• કોલેસ્ટેરોલ અને ટ્રાયગલિસરાઇડને સેલમાં દાખલ કરતા પ્રાથમિક ટ્રાન્સપોર્ટર છે.

• એલ .ડી. એલ (LDL) ની એકમાત્ર જોખમરૂપી અસર એ આ ઘટકોનું આર્ટરીની હોલમાં ડિપોઝિટ કરવાની છે .

• એલીવેટેડ LDL લેવલ એ CAD માટે સૌથી મોટું જોખમ છે.

• વ્યક્તિ કે જે ડાયાબિટીસ કે CAD ધરાવતો હોય છે તેના લિપિડ મેનેજમેન્ટ નો પ્રથમ હેતુ LDLનું લેવલ એ 100 mg/dl કરતા ઓછું કરવું.

2.HDL( હાઈ ડેન્સિટી લાઇપો પ્રોટીન)

• તેનું નોર્મલ લેવલ પુરુષ માટે 35- 36 mg/dl અને સ્ત્રી માટે 35-80 mg/dl જેટલું હોય છે.

• તેનું કાર્ય પ્રોટેક્ટિવ અથવા રક્ષણાત્મક તરીકે હોય છે અને તે આર્ટરીની વોલના ટીશ્યુ અને સેલથી કોલેસ્ટેરોલનું ટ્રાન્સપોર્ટ દૂર લીવર તરફ કરે છે જ્યાંથી તેનો નિકાલ કરી શકાય છે .

• એચ ડી એલ (HDL) માં વધારો હોય તો CADનુ જોખમ ઘટી જાય છે.

•  એચડી એલમાં(HDL) ઘટાડાનું કારણ જેવા કે સ્મોકિંગ, ડાયાબિટીસ ,ઓબેસિટી ,ફિઝિકલ ઈનએક્ટિવિટી.

•  પેશન્ટને CAD હોય તો તેનો બીજો ગોલ એ એચડી એલ (HDL) નું લેવલ વધારવાનો હોય છે ,તેનું લેવલ 40mg/dl કરતા વધારવું.

3. ટ્રાય ગ્લીસરાઈડ

• તેનું નોર્મલ લેવલ 40-150 mg/dl હોય છે તેનું લેવલ એ જમ્યા પછી અને સ્ટ્રેસને કારણે વધે છે તથા ડાયાબિટીસ ,આલ્કોહોલ ,ઓબેસિટી,એ લેવલ વધારવા માટે જવાબદાર છે.

•  ટ્રાય ગ્લીસરાઈડ ફ્રી ફેટી એસિડ તથા ગ્લિસરોલથી બનેલા 

• એડીપોઝ ટીશ્યુમાં સંગ્રહિત થાય છે અને ઊર્જા નો સ્ત્રોત છે.

•  એલ ડી એલ (LDL) સાથે ટ્રાય ગલીસરાઇડનો ડાયરેક્ટ સંબંધ હોય છે ,જ્યારે એચડી એલ (HDL) સાથે વ્યસ્ત સંબંધ હોય છે.

C. શિરમ ઇલેક્ટ્રોલાઇટ લેવલ 

• સોડિયમ ,પોટેશિયમ અને કેલ્શિયમ એ આયનો છે ,જે સેલ્યુલર વિધ્રુવીકરણ અને પુનઃ ધ્રુવીકરણ માટે મહત્વપૂર્ણ છે.

   (1). સીરમ સોડિયમ

• સીરમ સોડિયમ કન્સનટ્રેશન એ ફ્લુઇડ બેલેન્સ માટે જવાબદાર હોય છે.

•  હાઇપર નેટરેમિયા એટલે કે વધારે સોડિયમ ને કારણે ફ્લુડ ની ખામી સર્જાય અને હાઇપોનેટરેમિયા એટલે કે ઓછું સોડિયમને કારણે fluid લેવલ વધી જાય છે.

   (2) સીરમ પોટેશિયમ

• સીરમ પોટેશિયમને રીનલ ફંકશન દ્વારા અસર થાય તથા ડાયયુરેટીક જે હાર્ટ ફેલિયર ની સારવારમાં વપરાય છે તેના દ્વારા પોટેશિયમ લેવલ ઘટે છે.

• પોટેશિયમમાં ઘટાડો એ  કારડિયાક ઈરીટેબીલીટીનું કારણ બને છે જેથી પેશન્ટ ડિજિટાલીસ પ્રિપેરેશન લેતો હોય તો તેને ડિજિટાલિસ્ટ ટોક્સીસિટી અને ડીસરીધેમિયા થઈ શકે છે.

• એલીવેટેડ પોટેશિયમ લેવલની અસર એ માયો કાર્ડિયલ ડિપ્રેશન અને વેન્ટ્રિક્યુલર ઇરીટેબિલિટી નું કારણ બને છે.

•  હાઈપો કે હાઈપર કેલેમિયા એ બંને વેન્ટિક્યુલર ફીબ્રિલેશન અથવા કાર્ડિયાક સ્ટેન્ડ સ્ટીલ તરફ દોરી જાય છે.

   (3) કેલ્શિયમ

• કેલ્શિયમ એ બ્લડ કોએગ્યુલેશન એટલે કે લોહી ગંઠાવવામાં તથા ન્યુરો મસ્ક્યુલર એક્ટિવિટી માટે જવાબદાર છે.

• હાઇપો અને હાઇપર કેલ્શિયમ યાથી ડિશ રિધમિયા થાય છે.

   (4) મેગનેસીયમ

• મેગ્નેશિયમ એ કેલ્શિયમના શોષણ અને પોટેશિયમના સ્ટોરની જાળવણી માટે જરૂરી છે.

•  તે એડિનોસાઈન ટ્રાયફોસ્ફેટના મેટાબોલિઝમમાં જરૂરી છે .

• તે પ્રોટીન બનાવવામાં તથા કાર્બોહાઈડ્રેટ મેટાબોલિઝમમાં અને મસ્ક્યુલર કોન્ટ્રાકશનમાં મહત્વનો ભાગ ભજવે છે.

•  હાઇપર મેગ્નેશિયમયાના શરૂઆતના સીમટમસ જેવા કે, લેથારજી અને ન્યુરો મસ્ક્યુલર એક્ટિવિટીમાં ઘટાડો.

• હાઇપો મેગ્નેશિયાને કારણે ઇસીજીમાં QT ઇન્ટરવલની લંબાઈમાં વધારો થાય તથા જીવન જોખમી ડીશ રીધમયા તરફ દોરી જાય છે.

D. BUN( બ્લડ યુરિયા નાઇટ્રોજન)

• પ્રોટીન એ મેટાબોલિઝમની અંતની પ્રોડક્ટ છે જેનો કિડની દ્વારા નિકાલ થાય છે.
• કારડિયાક ડિસીઝ સાથેના પેશન્ટમાં એલિવેટેડ બીયુએન (BUN) લેવલ એ રીનલ પરફ્યુઝનમાં ઘટાડો (કાર્ડિયાક આઉટપુટમાં ઘટાડાથી) અથવા ઇન્ટ્રાવાસ્ક્યુલર ફ્લુઇડ વોલ્યુમની ઉણપ (ડાઈયુરેટિક ટ્રીટમેન્ટ અથવા ડીહાઇડ્રેશનના) દર્શાવે છે.

E. સીરમ ગ્લુકોઝ લેવલ

• સીરમ ગ્લુકોઝ લેવલનું મોનિટર કરવું એ મહત્વનું છે કારણ કે કેટલાક કાર્ડીયાક ડીસીઝના પેશન્ટમાં ડાયાબિટીસ મલાઈટસ પણ હોય છે.
•  જ્યારે સ્ટ્રેસ હોય ત્યારે ગ્લુકોઝ લેવલમાં વધારો થાય છે તેનું કારણ એ એડ્રીનાલીનની ગતિશીલતાને કારણે લીવર એ ગ્લાયકોજનને ગ્લુકોઝમાં રૂપાંતરિત કરે છે .
• ગ્લાયકોસિલેટેડ હિમોગ્લોબિન એ ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકોમાં દેખરેખ રાખવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ માપ છે 
• કારણકે, તે બે થી ત્રણ મહિના સુધી બ્લડમાં ગ્લુકોઝનું લેવલ દર્શાવે છે. 
• હિમોગ્લોબીન A1c એ આ ટેસ્ટ નું નામ છે.
• ડાયાબિટીસના મેનેજમેન્ટ માટેનો ગોલ એ HBA1C ને 7%ની નીચે જાળવવાનો છે જે નિયમિત બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલને દર્શાવે છે.

4. કાર્ડીયાક એન્જાઈમ ટેસ્ટ

• ક). ક્રિએટીનીન કાઈનેજ 
• ખ).CK-MB
• ગ).માયોગ્લોબીન 
• ઘ).ટ્રોપોનીન

આ  પ્રકારના કાર્ડિયાક એન્ઝાઈમ ટેસ્ટ કરવામાં આવે છે.

કાર્ડિયાક એન્ઝાઈમ

•  જ્યારે હાર્ટના સેલ ડેમેજ અથવા ડેથ થઈ જાય છે, ત્યારે તેઓ ફાટી જાય છે અને તેઓ બ્લડ ના ફ્લોમા એન્ઝાઈમ રિલીઝ કરે છે 
• અથવા ટ્રોમા કે ઇન્ફાર્કશનને કારણે હાયપોક્સિયા ઉત્પન્ન થાય છે ત્યારે આઇસોએન્ઝાઈમ માયોકાર્ડીયલની ઇન્ટરસ્ટીયલ સ્પેસમા લિક થાય છે 
• અને લીમ્ફેટિક સિસ્ટમ અને કોરોનરી સર્ક્યુલેશન દ્વારા આઇસો એન્ઝાઈમ જનરલ સર્ક્યુલેશનમાં વહન પામે છે તેના પરિણામે સિરમ એન્ઝાઈમ લેવલ એ વધી જાય છે .
• જ્યારે માયો કાર્ડિયલ ઇન્ફેક્શનને કારણે એન્ઝાઈમ જુદા જુદા સમયે બ્લડમાં જાય છે ત્યારે છાતીમાં ડીસકમ્ફર્ટ તથા બીજા સિમ્પટમ્સ જોવા મળે છે, ત્યારે એન્ઝાઈમ ટેસ્ટ કરવામાં આવે છે.
• સામાન્ય કારડીયાક એન્ઝાઈમ ટેસ્ટ એ ક્રિએટિન કાઇનેસ છે 
• જેને ક્રિએટિનીન ફોસફોકાઈનેઝ(CPK)  અને (LDH) લેક્ટીકડીહાઈડ્રોજીનેજ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.  
• આ એન્ઝાઈમ હાર્ટ સિવાયના બોડીના સેલમાં પણ જોવા મળે છે તેથી વધુ ચોક્કસ ઓર્ગન ટેસ્ટ માટે એન્ઝાઈમના આઇસો એન્ઝાઈમ માપવામાં આવે છે.
• કાર્ડીઓ વાસ્ક્યુલર ડિસિઝના ડાયગનોસીસ

Continue….

ક).ક્રિએટિનીન કાઈનેઝ

• ક્રિએટીંન  કાઈનેજ એ ત્રણ  ટાઈપના ટીશ્યુમાં જોવા મળે છેજેવા કે ,મગજ,સ્કેલેટલ મસલ્સ અને હાર્ટ મસલ્સમાં.
•  આ ટીશયુમાં સમાયેલા ક્રિએટિન કાઇનેસ જેવા કે , CK-BB(મગજ માં) , CK-MM (સ્કેલેટલ મસલ્સમા ),CK-MB(હાર્ટ મસલ્સમા).
• કાર્ડિયાક સેલના નુકસાન થયાના ચાર થી છ કલાકની અંદર જ  CK-MBનું લેવલ એ વધે છે, 12 થી 24 કલાકમાં પીક પર પહોંચે છે અને ૪૮ થી ૭૨ કલાકમાં સામાન્ય થઈ જાય છે.
•  ક્રિએટિન કાઇનેઝ અને તેના આઈસો એન્ઝાઇમ એક્યુટ MIના નિદાન માટે વધારે સ્પેસિફિક છે. 
• તેઓ પહેલાં એન્ઝાઈમ છે  જેનું લેવલ વધી જાય છે.

ખ). કારડીયાક ટ્રોપોનિન

• કાર્ડિયાક મસલ્સ એ પ્રોટીન ધરાવે છે જેને ટ્રોપોનીન કહે છે. 
• તે મસલ્સ ફાઈબર પર કંટ્રોલ કરે છે જે કાર્ડીયાક મસલ્સ નું કોન્ટ્રાકશન અથવા સ્ક્વિઝ કરે છે.
•  ટ્રોપોનિન I અને ટ્રોપોનિન T એ માયો કાર્ડિયલ ડેમેજ પ્રત્યે વધારે સેન્સિટિવ હોય છે.
•  જે MI (માયો કારડીયાલ ઇન્ફેક્શનની)ના ડાયોગનોસીસ કરવામાં મદદરૂપ છે.
• ટ્રોપોનિન ઓન્લી કાર્ડિયાક સેલમાં જ જોવા મળે છે.
•  જ્યારે કાર્ડિયાક સેલ ડેમેજ કે ડેથ થાય છે ત્યારે ટ્રોપોનિન એ રિલીઝ કરે છે, જે ડેમેજ ના ચાર થી છ કલાકમાં જ તેનું લેવલ વધી જાય છે અને પીક લેવલ પર 10 થી 24 કલાકમાં અને 14 દિવસ (એક થી ત્રણ અઠવાડિયા) સુધી તેનું લેવલ વધેલું હોય છે. 
• કારડિયાક ડેમેજ પછી થોડું પહેલા ટ્રોપોનીન I એ ટ્રોપોનીન T કરતા દેખાય છે.
•  થોડાક કારડીયાક ડેમેજ થી જ ટોપોનીન T એ દેખાય છે.

ગ). લેક્ટીટ ડીહાઈડ્રોજીનેજ એલ.ડી.એચ(LDH) 

• લેકટીટ ડિહાઈડ્રોજીનેસ  એન્ઝાઈમ એ બોડીના જુદા જુદા સેલ ની અંદર જોવા મળે છે.
•  તેના પાંચ પ્રકારના આઇસો એન્ઝાઈમ હોય છે જેવા કે  એલડીએચ વન (LDH1) અને એલડીએચ ટુ (LDH2) એ હાર્ટ, કિડની અને RBC (રેડ બ્લડ સેલ) માં જોવા મળે છે.
•  LDH3 એ લંગ માટે ચોક્કસ હોય છે. 
• LDH4  અને LDH5 એ સ્કેલેટલ મસલ્સ અને લીવરમાં જોવા મળે છે.
• નોર્મલી LDH2(એલડીએચટુ )એ LDH1(એલડીએચ વન) કરતા પ્રમાણમા વધારે હોય છે, પરંતુ જ્યારે MI  (માયો કાર્ડિયલ ઇન્ફેક્શન) થાય ત્યારે LDH1નુ પ્રમાણ LDH2 કરતા વધી જાય છે.
• MI ના ડીલે ડાયગનોસીસ માટે એલડીએચ જવાબદાર હોય છે. 
• માયોકાર્ડિયલ ઇન્ફાર્ક્શન પછીના 8 થી 12 કલાકમાં જ LDH નું લેવલ વધે છે અને 24 થી 48 (બે થી ત્રણ દિવસમા) કલાકમાં પિક પર પહોંચે છે અને પાંચથી સાત દિવસમાં જ નોર્મલ લેવલમાં આવે છે.

ઘ). માયોગ્લોબિન

• મયોગ્લોબીન એક પ્રોટીન છે જે સ્કેલેટલ અને કાર્ડિયાક મસલમાં જોવા મળે છે.
•  તે જ્યારે શેલ ડેમેજ થાય પછી બ્લડમાં રિલીઝ થાય છે. 
• માયોગ્લોબીન માયોકાર્ડિયલ ઇન્ફેક્શનના એક કલાકમાં જ તેનું લેવલ વધી જાય છે. 
• માયોગ્લોબીન ટેસ્ટ એ સ્પેસિફિક ટેસ્ટ જેવી કે ટ્રોપોનિન ની સાથે મયોકાર્ડિયલ ઇન્ફેક્શન વખતે કરવામાં આવે છે.
• mi થયા પછીના 4 થી 12 કલાકમાં જ તેનું લેવલ પીક પર પહોંચે છે અને છાતીમાં દુખાવા પછીના 18 કલાકમાં જ તેનું લેવલ નોર્મલ થઈ જાય છે.
•  તેથી આ ટેસ્ટ જ્યારે માયો કાર્ડિયલ ઇન્ફાર્ક્શન સંકાસપદ હોય ત્યારે વહેલી તકે કરાવવી.
• બ્લડ ટેસ્ટ સિવાયની ડાયગનોસીસ કરવા માટેની ટેસ્ટ

Chest X-ray

• એક્સ રે નોન ઇન્વેસિવ મેથડ છે. જેના દ્વારા અંદરના સ્ટ્રક્ચરને જોઈ શકીએ છીએ જેવા કે, હાર્ટ ,લંગ ,સોફ્ટ ટીસ્યુ અને બોન. 
• મોટા ભાગના એક્સરે એ જ્યારે પેશન્ટની ઇનહેલિંગ (શ્વાસ લીધેલી) સ્થિતિમાં લેવામાં આવે છે જેથી ફેફસાએ સંપૂર્ણ રીતે ફુલાયેલા હોય છે.
•  કેટલાક ટાઈપના એક્સરેનો યુઝ એ હાર્ટની સાઈઝ, પોઝીશન અને આકૃતિની તપાસ કરવા માટે થાય છે.
• અન્ય પ્રકારો કાર્ડિયાક અને પેરી કાર્ડીયલ કેલ્સિફિકેશન તેમજ સર્ક્યુલેશનમાં ફેરફારો દર્શાવે છે. 
• એક્સ-રે દ્વારા એમાંય ને ડાયગ્નોસીસ કરી ન શકીએ પણ કેટલા કોમ્પ્લિકેશન ને ડાયાગનોસીસ કરવામાં મદદ કરે છે.
•  આ ઉપરાંત કારડીયાક કેથેટરનની યોગ્ય સ્થિતિ જેમ કે પેશમેકર અને પલમોનરી આર્ટરી કેથેટરને એક્સરે દ્વારા કન્ફર્મ કરી શકાય છે.

પલ્સ ઓક્ઝિમેટ્રિ

• આંગળી, અંગૂઠો, કાન અથવા નાક પર મૂકવામાં આવેલી ટ્રાન્સ ડર્મલ ક્લિપ અથવા પેચ મોનિટર સાથે જોડાયેલ  હોય છે.
• જે આર્ટરીની ઓક્સિજન સેચ્યુએશન ની તપાસ કરવા માટે વપરાય છે.
•  ક્લિપ અથવા પેચમાંનો પ્રકાશ એ આર્ટરીમાંથી પસાર થાય છે.
•  જે ઓક્સિજનને માપવા માટેના ડેટા આપે છે .
• તેનું નોર્મલ લેવલ એ 95% અથવા તેથી વધુ હોય છે.

ઇલેક્ટ્રોકાર્ડીયોગ્રામ

•  ECG નોન ઇન્વેસિવ મેથડ છે. ઇસીજીએ ડાયાગનોસ્ટિક સાધન છે.
• જે કારડીઓ વાસકયુલર સિસ્ટમની તપાસ કરવા માટે વપરાય છે.
•  તે હાર્ટની ઇલેક્ટ્રિકલ એક્ટિવિટી નું ગ્રાફિક રેકોર્ડિંગ છે.
• ECG 12,15 અને 18 લીડ દ્વારા રેકોર્ડેટ કરી શકાય છે, આ બધા લીડ્સ એ ડિફરન્ટ પોઇન્ટની એક્ટિવિટી દર્શાવે છે.
• ઇસીજીએ ચેસ્ટવોલ અને હાથ પગની સાથે ડિસ્પોઝેબલ ઇલેક્ટ્રોડનને અટેચ કરીને મેળવવામાં આવે છે.
• હાર્ટના ઇલેક્ટ્રિકલ ઈમ્પલસીસને સ્પેશિયલ ગ્રાફ પેપર દ્વારા રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે.
• સ્કીન ઇલેક્ટ્રોન દ્વારા એક્સટર્નલી જ હાર્ટની એક્ટિવિટી રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે.
•  તેમાં ઇલેક્ટ્રોકાર્ડિયોગ્રાફી સાધન દ્વારા ઇલેક્ટ્રોકાર્ડિયોગ્રામ લેવામાં આવે છે.
• ઇસીજી દ્વારા એબનોર્માલીટી જેવી કે ,રેટ ,રીધમ ,કંડકશન ,હાર્ટ ચેમ્બર ઈનલાર્જમેન્ટ, એમ.આઇ (માયોકાર્ડિયલ ઈન્ફેક્શન) અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ ઇમ્બેલન્સ ને શોધી શકાય છે.
• કાર્ડિયાક ફંક્શનની એબનોર્માલિટી ને પણ શોધી શકાય.

ઇકોકાર્ડિઓગ્રાફી(EKG)

આ મેથડ નોન ઇન્વેસિવ તથા ટ્રાન્સ થોરાસિક કાર્ડિયોગ્રામ છે. 

ઇકોકાર્ડિયોગ્રામ એ 

અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ટેસ્ટ છે ,તે હાર્ટના સ્ટ્રક્ચરની ગતિનું રેકોર્ડ કરે છે. 

જેમાં વાલ્વ તેમજ હાર્ટની સાઈઝ, શેપ ,પોઝિશન વગેરેની માહિતી આપે છે.

કારડીયાક અલ્ટ્રાસાઉન્ડ માટે કોઈપણ પ્રિપેરેશનની જરૂરિયાત હોતી નથી.

 આ ટેસ્ટ અલ્ટ્રાસોનિક સાઉન્ડના તરંગોને હાર્ટમાં ટ્રાન્સમિટ કરવામાં આવે છે, જેથી પાછા આવતા પડઘાને ઓડિયો તરીકે વિડિયો ટેપ પર રેકોર્ડ કરી શકાય છે અને વિઝ્યુઅલ માહિતી મેળવી શકાય છે.

એ સમય દરમિયાન ઇસીજી(ECG)ને પણ કમ્પેરીઝન માટે રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે. 

એબનોર્માલિટી કે જે 

ઇકોકાર્ડિયોગ્રામમાં જોઈ શકાય છે જેવી કે, હાર્ટ ઈનલાર્જમેંટ, વલ્લવુલર એબનોર્માલિટી, કાર્ડિયાક વોલ અથવા સેપ્ટનની જાડાઈ જાણવા માટે એન્ડ પેરી કાર્ડિયલ ઇફયુઝનને ડાયગનોસીસ કરવા માટે પર્ટિક્યુલર સાધન છે તથા હાર્ટના મરમર સાઉન્ડનું કારણ પણ જાણી શકાય છે. 

EKG( ઇકો કારડિઓ ગ્રાફીમાં) પેશન્ટને ટ્રેડમિલ પર ચલાવવામાં આવે છે, તે પહેલા ઇલેક્ટ્રોડસને પેશન્ટની છાતી પર અટેચ કરાવવામાં આવે છે.

અને આ ઇલેક્ટ્રોડસને મશીન સાથે કનેક્ટ કરવું તથા બ્લડપ્રેશર કફને પેશન્ટના હાથમાં બાંધવો અને નર્શે બીપી ચેક કરતા રહેવું. 

પછી ઇકોકાર્ડિયોગ્રામમા પેશન્ટની કન્ડિશન રેકોર્ડ થાય છે.

 ઇકો કાર્ડિયોગ્રાફી એ આરામ વખતે તથા એક્સરસાઇઝ પહેલા અને પછી કરાવવામાં આવે છે. 

તેના દ્વારા શોધી શકાય કે હાર્ટ એ ફિઝિકલ એક્ટિવિટી અથવા સ્ટ્રેસને કેવી રીતે રિસ્પોન્સ આપે છે .

આ ટેસ્ટ દ્વારા CAD( કોરોનરી આર્ટરી ડિસિઝના ) ના ડાયગનોસીસ કરી શકાય છે.

ટ્રાન્સઈસોફેજીઅલ ઇકો કાર્ડિયોગ્રાફી

ટ્રાન્સઈસોફેજીયલ ઈકોકાર્ડિયોગ્રામ એ ટ્રાન્સ થોરાસીક ઇકોકાર્ડિયોગ્રામ કરતા ક્લીઅર પિક્ચર આપે છે. 

ટ્રાન્સ થોરેશીક ઇકોકાર્ડિયોગ્રામ માં વપરાતું અલ્ટ્રા સાઉન્ડ એ તેની ક્લીયારીટી ગુમાવે છે કારણ કે તે ટીસ્યુ ,ફેફસા અને બોનમાંથી પસાર થાય છે.

જ્યારે ટ્રાન્સઈસો ફેજિયલ ઇકો કાર્ડિયોગ્રામમા અલ્ટ્રાસાઉન્ડ તરંગો એ ઓછી માત્રામાં ફેફસા અને રીબ ટીસ્યુ માંથી પસાર થાય છે.

પેશન્ટને ટેસ્ટના છ કલાક પહેલા  NPO(નીલ પર ઓરલ) રાખવામાં આવે છે.

તે અન્નનળીમાં મૂકવામાં આવેલા પ્રોબ ઉપર ટ્રાન્સડયુસર નો ઉપયોગ કરીને ઈમેજ બનાવે છે. 

ફિઝિશિયન એ પ્રોબની સ્થિતિને નિયંત્રિત કરે છે અને ઈસોફેગસમાં મુસાફરી કરતી વખતે પિક્ચર લે છે.

પ્રોસિજર પહેલા સેડિટિવ અને  ગળામા લોકલ એનેસ્થેશીયા પણ આપવામાં આવે છે.

પ્રોસિજર પછી પણ પેશન્ટને  NPO(નીલ પર ઓરલ)માં જ રાખવું કે જ્યાં સુધી તેના ગેગરીફ્લેક્સ એ પાછા ન આવી જાય .

TEE(ટ્રાન્સઈસોફેજીયલઇકો કાર્ડિયોગ્રામ) પહેલા પેશન્ટને ડિસફેજિયા અથવા છાતીની રેડીએશન થેરાપીની હિસ્ટ્રીની તપાસ કરવી કે જેના કારણે કોમ્પ્લિકેશનની શક્યતા માં વધારો થાય છે.

TEE( ટ્રાન્સઈસોફેજીયલ ઇકો કાર્ડિયોગ્રાફી ) દરમિયાન કોમ્પ્લિકેશન વધારે જોવા મળતા નથી, પણ જો થાય તો તે જોખમી હોય છે.

કોમ્પ્લિકેશન એ શીડેશન અને લોકલ એનેસ્થેશીયા ને કારણે સ્વેલોવિંગમાં તકલીફ થાય છે, રેસ્પાયરેટરી ડીસટ્રેસ અને એસપિરેશન વગેરે થાય છે.

કાર્ડિયાક સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ

 આ ટેસ્ટ દ્વારા ઓટોનોમોસ નર્વસ સિસ્ટમ ઉત્તેજિત થાય છે. 

તે ઓક્સિજનની માંગણી વધતા હાર્ટની તેની સામેનો રિસ્પોન્સ દર્શાવે છે.

 ટેસ્ટ પહેલા વાઇટલ સાઈન લેવામાં આવે છે.

પછી પેશન્ટ જ્યારે ટ્રેડમિલ પર એક્સરસાઇઝ કરે કે સ્ટેશનરી સાયકલ પર અથવા સીડી ચડવા દરમિયાન વાઈટલ સાઇન, ઓક્સિજન સેચ્યુરેશન ,બોડી તાપમાન ,ફિઝિકલ દેખાવ, છાતીમાં દુખાવો અને ઇસીજી (ઇલેક્ટ્રોકાર્ડિયોગ્રામ )વગેરેનું મોનિટર કરવામા આવે છે, જે પેશન્ટની સેફટી માટે મદદરૂપ થાય છે.

જ્યારે હાર્ટ રેટ પીક લેવલ પર પહોંચે ત્યારે છાતીમાં દુખાવો અનુભવાય છે.

વાઇટલ સાઇન અને ઇસીજી (ઇલેક્ટ્રોકાર્ડિયોગ્રામ)નું કંટીન્યુ એક્સરસાઇઝ પછી પણ મોનિટર કરવું કે જ્યાં સુધી તે બેઝલાઈન સુધી ન પહોંચે.

વધુ કસરત કરવામાં અસમર્થ હોય અથવા વાઈટલ સાઇન અને ઇસીજી માં ચેન્જીસ આવે ત્યારે ટેસ્ટ પૂર્ણ કરવામાં આવે છે. 

સામાન્ય રીતે કોરોનરી આર્ટરી એ પોતાના નોર્મલ એક ડાયામીટર કરતા ચાર ગણી વધુ થાય છે કે જ્યારે ઓક્સિજન અને ન્યુટ્રીશન વગેરેની માગણીમાં વધારો થાય છે ત્યારે.

પરંતુ જ્યારે કોરોનરી આર્ટરી એ એથેરોસ્ક્લેરોસીસથી યુક્ત હોય છે ત્યારે ખૂબ ઓછા પ્રમાણમાં ડાયલેટ થાય છે.

જેથી માયો કાર્ડિયમના બ્લડ ફ્લોમા ઘટાડો આવે છે અને તેથી ઇસચેમિયા થાય છે,

તેથી કારડીયાો વાસ્ક્યુલર ફંક્શનની એબનોર્માલિટી એ જ્યારે માંગણી અથવા ટ્રેસમા વધારો થાય છે ત્યારે વધારે ઝડપથી ઓળખાય છે.

કાર્ડિયાક સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ પ્રોસિજર જેવીકે, એક્સરસાઇઝ સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ, ફાર્મેકોલોજીકલ સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ અને હાલમાં જ મેન્ટલ અથવા ઈમોશનલ સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ આ બધી નોન ઇન્વેસિવ મેથડ છે કે જેના દ્વારા સ્ટ્રેસ પ્રત્યે કાર્ડિયોવાસ્ક્યુલર સિસ્ટમના રિસ્પોન્સ ને જોવામાં આવે છે. 

કાર્ડિયાક સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ કરવા માટેના સંકેતો Or ઇન્ડિકેશન

CAD (કોરોનરી અાર્ટરી ડીસીઝ),

ચેસ્ટ પેઈન (છાતીમાં દુખાવાનું )નું કારણ જાણવા, 

માયો કાર્ડિયલ ઇન્ફાર્ક્શન અથવા હાર્ટ સર્જરી પછી હાર્ટની ફંક્શન કેપેસિટી જાણવા,

એન્ટીએન્જાઈમ અથવા એન્ટી એરીધમિક મેડીકેશનની અસરકારકતા જાણવા,

ફિઝિકલ એક્સરસાઇઝ દરમિયાન ડીસરીધેમિયા થાય છે કે નહીં તે જાણવા. 

કોન્ટ્રાઇન્ડિકેશન Or કાર્ડિયાક સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ ક્યારે ન કરવી 

સિવીયર એઓર્ટીક સ્ટેનોસિસ અથવા પેરિકારડાઈટીસ, 

સીવીયર હાઇપર ટેન્શન, 

શંકાસ્પદ લેફ્ટ કોરોનરી આર્ટરી ડિસીઝ હોય તે બાબતમાં, 

હાર્ટ ફેલિયર અને અનસ્ટેબલ અંજાઈના.

કેમકે ,સ્ટ્રેસ ટેસ્ટની સાથેના કોમ્પ્લિકેશન એ જીવન જોખમી હોય છે જેમાં માયોકાર્ડિયલ ઇન્ફાર્ક્શન,કારડીયાક અરેસ્ટ, હાર્ટ ફેલિયર ,સિવિયર

ડીશરીધમિયા વગેરે જેવા થઈ શકે છે.

CT SCAN (સીટી સ્કેન) (કોમ્પ્યુટેડ ટોમોગ્રાફી) 

તેને CAT (કોમ્પ્યુટેડ એક્સીયલ ટોમોગ્રાફિક) અથવા EBCT (ઇલેક્ટ્રોન બીમ કોમ્પ્યુટર ટોમોગ્રાફી) તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.

હાર્ટ તેમજ ગ્રેટ વેસલ્ર્સ સહિત છાતીની ક્રોસ સેક્શનલ ઈમેજ આપવા માટે એક્સ રે નો યુઝ કરે છે.

આ ટેકનિક નો ઉપયોગ એ 

એઓરટા અને પેરી કાર્ડિયમના રોગો તથા કાર્ડિયાક માસ જોવામાં થાય છે.

 આ પ્રોસિજર નોન ઇન્વેસીવ અને પેઈન વગરની છે.

 EBCT( ઇલેક્ટ્રોન બીમ કોમ્યુટેડ ટોમોગ્રાફી) તે ખાસ કરીને ઝડપી એક્સરે સ્કેનિંગ ટેકનીક છે.

 તેનો ઉપયોગ એ,

બાયપાસ ગ્રાફ્ટની પેટનસી જોવા,  

જન્મજાત હાર્ટ લીસનમા,

લેફ્ટ અને રાઈટ વેન્ટ્રીકયુલર માસ,  

ચેમ્બર વોલ્યુમ એન્ડ કાર્ડિયાક આઉટપુટ,

અગાઉના મયોકાર્ડિયલ ઇન્ફાર્ક્શન ,CABS (કોરોનરી આર્ટરી બાયપાસ સર્જરી) વગેરેના લોકો માટે આ ટેસ્ટનો ઉપયોગ એ કોરોનરી આર્ટરીમાં કેલ્શિયમ ડિપોઝિટની માત્રા અને એથેરોસ્કલેરોસીસ નક્કી કરવા માટે થાય છે.

આ ટેસ્ટ થી કેલ્શિયમનો સ્કોર નક્કી કરીને હાર્ટ ડિસિઝની ઘટનાનો અંદાજ લગાવી શકાય છે.

જેમ કે EBCT એ MI( માયો કાર્ડિયલ ઇન ફાર્કશન) ને ઝડપથી શોધવામાં ઉપયોગી છે.

હોલ્ટર મોનીટર

હોલ્ટર મોનિટર કે જેનું વજન બે પાઉન્ડ છે તે 48 કલાકથી વધુ સતત એક લીડ રેકોર્ડ કરે છે. 

પેશન્ટે લુઝ ફિટિંગ કપડા પહેરવા અને જ્યારે મોનિટર પહેરે છે ત્યારે માત્ર સ્પંજ બાથ જ કરાવવું.

પેશન્ટે એક્ટિવિટી અને સિમ્ટમસ ની ડાયરી રેકોર્ડ કરવી અને જ્યારે સીમટમ્સ આવે ત્યારે ઇવેન્ટ બટનને સિમ્ટમસ રેકોર્ડ કરવા દબાવવું.

જેથી પછીથી ECG(ઇલેક્ટ્રો કાર્ડિયો ગ્રાફી) રેકોર્ડિંગ સાથે સરખાવી શકાય અને માયો કાર્ડિયલ ઇન્ફેક્શન જે શોધી શકાય.

રેકોર્ડિંગ કોમ્પ્યુટર દ્વારા સ્કેન થાય અને ફિઝિશિયન એ તેનું ઇન્ટરપ્રિટેશન કરે છે.

રેડિયો આઇસોટોપ ઇમેજિંગ 

આ પ્રકારની ઈમેજિંગ માટે રેડિયો આઇસોટોપની થોડી માત્રા ઈન્ટ્રાવિનસ આપવામાં આવે છે. 

પછી પેશન્ટને ગામા કેમેરાથી સ્કેન કરવામાં આવે છે અને રેડિયો ન્યુક્લાઇડ ઈમેજ બનાવવામાં આવે છે .

રેડીએશન એક્સપોઝર એ અન્ય એક્સરેની જેમજ હોય છે.

 આ ટેસ્ટ માયો કાર્ડિયલ ઇન્ફાર્ક્શન અને ગતિની માહિતી આપે છે. 

ડોપલર અલ્ટ્રા સાઉન્ડ

આ ટેસ્ટમાં સાઉન્ડના તરંગોને આર્ટરી અથવા વેઈન તરફ ટ્રાન્સમીટ કરવામાં આવે છે, જેથી બ્લડ ફ્લોના પ્રોબ્લેમ ની તપાસ કરી શકાય છે.

ડોપલર અલ્ટ્રાસાઉન્ડ એ અલ્ટ્રા સાઉન્ડનો જ પ્રકાર છે કે જેના દ્વારા બ્લડ ફ્લોને શોધી તથા માપી શકાય છે.

આ ટેસ્ટ દ્વારા ઘૂંટણની પાછળ તથા પગની ઘૂંટીના સ્થાને બ્લડપ્રેશર માપી શકાય છે.

પગમાં પેરિફેરલ આર્ટરી ડિઝીઝ ધરાવતા દર્દીઓમાં પગની ઘૂંટીઓમાં બ્લડપ્રેશર એ હાથના બ્લડ પ્રેશર કરતા ઓછું હોય છે. 

એંકલ બ્રેકીયલ ઈન્ડેકસ એ નંબર છે જે એન્કલ બ્લડપ્રેશરને બ્રેકીયલ બ્લડપ્રેશર દ્વારા વિભાજીત કરીને મેળવવામાં આવેલ નંબર છે.

નોર્મલ ABI એ 0.9 – 1.3 છે.

ABI એ 0.9 કરતા ઓછું હોય તો પગની આર્ટરીમાં પેરિસફેરલ ડીસીઝ છે એવું દર્શાવે છે.

અને ABI એ 0.5 કરતા પણ ઓછું હોય તો તે સિવિયર આર્ટરી અવરોધ સૂચવે છે.

 મેગનેટિક રેઝોનેન્શ ઈમેજીંગ(MRI) 

આ નોન ઇન્વેસિવ અને પેઈનલેસ ટેસ્ટ છે.

 MRI દ્વારા હાર્ટની ફિઝિયોલોજીક અને એનાટોમિકલ પ્રોપર્ટીની તપાસ કરી શકાય છે.

MRIમાં (મેગનેટિક રેઝોનેન્સ ઇમેજિંગમાં) પાવરફુલ ચુંબકીય ક્ષેત્રનો ઉપયોગ થાય છે અને કમ્પ્યુટર એ હાર્ટ અને ગ્રેટ વેસેલ્સની ઈમેજ લે છે.

MRI દ્વારા હાર્ટની 3d ઈમેજ બનાવવામાં આવે છે.

પેશન્ટ એ મજબૂત અને મેગનેટિક ચુંબકીય ક્ષેત્ર વાળા લાંબા ,નાના ડાયામીટરના સિલિન્ડરમાં સ્થિર રહેવું જોઈએ.

નાના સિલિન્ડરની દર્દીની નજીક હોવાને કારણે ઘણા લોકો ક્લસ્ટ્રોફોબિયા એટલે કે બંધ જગ્યાથી ડર અનુભવે.

તેથી દર્દીઓને ટેસ્ટ પહેલા પૂછવામાં આવે છે કે શું તેઓને ક્લોસ્ટ્રોફોબિક છે જો હોય તો તેને સર્જરી પહેલા માઇલ્ડ સેડેટીવ આપવામાં આવે છે. 

ઓર્ડર મુજબ MRI ના એક કલાક પહેલા એન્ટીએન્જાયટી મેડિસિન આપવામાં આવે છે.

મ્યુઝિક એ દર્દીની એન્જાયટી (ચિંતા) ને ઓછી કરવામાં મદદ કરે છે.

 મશીનમાં કોઈપણ ધાતુની વસ્તુઓની પરમિશન નથી તેથી કેટલાક દર્દીઓ જેવા કે પેસમેકર યુક્ત, મેટલ ઈમ્પ્લાન્ટ કરેલ, સેવિંગ્સ અથવા શ્રાપનેલ, પ્રોસ્થેટીક જોઈન્ટ ધરાવતા વ્યક્તિઓમા આ ટેસ્ટ કરવામાં આવતી નથી.

આ ટેસ્ટના ઇન્ડિકેશન OR આ ટેસ્ટ ક્યારે કરી શકાય,

એઓર્ટા , હાર્ટ મસલ્સ અને પેરી કાર્ડીયમ ડિસિઝ,

જન્મજાત હાર્ટ લીસન.

આ ટેસ્ટનો ઉપયોગ કોરોનરી આર્ટરીની એનાટોમી અને કાર્ડિયાક બ્લડ ફ્લો જાણવા થાય છે.

ફ્લોરોસ્કોપી

તે એક્સરે સ્ક્રીન પર હાર્ટના વિઝયુલાઈઝેશન ને મંજૂરી આપે છે.

તે કરડીયાકના ધબકારા અને અસામાન્ય કાર્ડિયાકની રૂપરેખા દર્શાવે છે.

ફ્લોરોસ્કોપી એ ઇન્ટ્રાવિનસ પેસિંગ ઇલેક્ટ્રોડની સ્થિતિ નક્કી કરવા અને કરડીયાક કેથેટરાઇઝેશન દરમિયાન કેથેટર દાખલ કરવા માટે ઉપયોગી છે.

કારડીઓ વાસ્ક્યુલર સિસ્ટમ માટે ડાયગનોસીસ

Continue…

પેરિફેરલ વાસ્ક્યુલર સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ આ ટેસ્ટમાં પેશન્ટને પર 1.5 માઈલ પ્રતિ કલાક પાંચ મિનિટ સુધી ચલાવવામાં આવે છે.

અમુક સમયાંતરે પલ્સ વોલ્યુમ માપવામાં આવે છે.

જેમાં બેઝલાઈન રેસ્ટીંગ ટેસ્ટ દરમિયાન અને ટેસ્ટ પછી અંતિમ આરામનો સમાવેશ થાય છે.

આ ટેસ્ટ એ એક્ટિવિટી પ્રત્યેના રિસ્પોન્સની તપાસ કરવા માટે વપરાય છે.

 જો ક્લાવડીકેશન એટલે કે ચડતા હોય ત્યારે દુખાવો થાય તો ટેસ્ટ બંધ કરવામાં આવે છે.

એક્સરસાઇઝ સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ  અથવા એક્સરસાઇઝ ટોલરન્સ ટેસ્ટ

આ ટેસ્ટ દરમિયાન નક્કી કરેલી કસરતના પ્રોટોકોલ પ્રમાણે કારડીયાક ફંકશન અથવા પેરિફેરલ ડીસીઝ નું માપન કરવામાં આવે છે.

આ ટેસ્ટમાં પેશન્ટને ટ્રેડમિલ અથવા પેડલ યુક્ત સ્ટેશનરી સાયકલ પર ચાલવા કહેવામાં આવે છે.

ટેસ્ટ પહેલા પેશન્ટને ટેસ્ટ વિશે સમજાવવું તથા ટેસ્ટ પહેલા કાર્ડીયાક મેડિસિન લેવાની પણ ના પાડવામાં આવે છે.

ફિઝિશિયન દ્વારા આ ઉપરાંત પેશન્ટને ધુમ્રપાન, જમવાની તથા પીવાની ના પાડવી,ટેસ્ટની બે થી ચાર કલાક પહેલા.

પેશન્ટને કમ્ફર્ટેબલ ચાલવા માટે રબર શૂઝ  લુઝ ટોપ અને સ્ત્રીઓ માટે સપાર્ટીવ બ્રા પહેરવાની સલાહ આપવી.

ટેસ્ટ પછી પેશન્ટને રેસ્ટ કરવા કહેવુ અને તરત જ જમવાની ના પાડવી તથા તેમને કેફીન પદાર્થો લેવાની ના પાડવી. 

એક્સરસાઇઝના પ્રોટોકોલ પ્રમાણે ટ્રેડમિલની સ્પીડ એ ત્રણ મિનિટે ને ત્રણ મિનિટે વધારવી. 

આ ટેસ્ટનો મેન હેતુ એ ટાર્ગેટ હાર્ટ રેટ પ્રમાણે હાર્ટ રેટ વધારવાનું છે. 

ટેસ્ટ દરમિયાન બે અથવા વધારે ઇસીજી (ઇલેક્ટ્રો કાર્ડિયોગ્રામ) લીડ હાર્ટના રેટ, રીધમ અને ઈસ્ચેમિક સ્થિતિને જાણવા માટે લગાવવી.

બ્લડ પ્રેશર , તાપમાન ,સીમટમ્સ જેવા કે છાતીમાં દુખાવો, ડિસેપનીયા, ડીજીનેસ,  પગમાં દુખાવો તથા થાક લાગે આ બધી જ બાબતોને મોનિટર કરવી. 

ટેસ્ટનો અંત એ જ્યારે ટાર્ગેટ હાર્ટ રેટ મેળવી લીધા હોય અથવા છાતીમાં દુખાવો થાય, બીપી ઓછું થાય, પલ્સ ઓછા થાય , ઇલેક્ટ્રોકાર્ડિયોગ્રામના ST સેગમેન્ટમાં બદલાવ આવે ત્યારે પૂર્ણ કરવી.

ટેસ્ટ દરમિયાન જ્યારે ઇસીજીમાં ચોક્કસ એબનોર્માલિટી થાય છે, ત્યારે ટેસ્ટ એ પોઝિટિવ હોય છે. 

એન્જીયોગ્રાફી 

તે એક ઇન્વેસિવ પ્રોસિજર છે, જે કોરોનરી ડીસીઝ ના ડાયગનોસીસ કરવા માટે થાય છે. 

આર્ટેરિયોગ્રાફી અને વિનોગ્રાફી એ બે ટાઈપ એન્જિયોગ્રાફીના છે. 

તેમાં આર્ટેરિયોગ્રાફીમા એ આરટરીની તપાસ અને વિનોગ્રાફીમા વેઈનની તપાસ કરવામાં આવે છે. 

એન્જિયોગ્રાફીમાં રેડિયો ગ્રાફ પર વેસલ્સને અને હાર્ટને બતાવવા અથવા જોવા માટે વાસકયુલર સિસ્ટમમાં ઇન્જેકટેબલ ડાયનો અથવા કોન્ટ્રાસ્ટ એજન્ટ નો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. 

કારડીયાક કેથેટરાઇઝેશન એ એનજીઓગ્રાફી સાથે કરવામાં આવે છે.

જ્યારે કોઈ ચોક્કસ હાર્ટની ચેમ્બર અથવા બ્લડ વેસલ્સ નો અભ્યાસ કરવા માટે પસંદ કરવામાં આવે ત્યારે તેને સિલેક્ટિવ એન્જિયોગ્રાફી કહે છે. 

એન્જ્યોગ્રાફી એ સીને એન્જ્યોગ્રામનો ઉપયોગ કરે છે, જે તીવ્ર ફ્લોરોસ્કોપી સ્ક્રીન પર ઝડપથી બદલાતી ફિલ્મોની શ્રેણી છે અથવા સાઇટ્સ દ્વારા કોન્ટ્રાસટ એજન્ટના માર્ગને રેકોર્ડ કરે છે.

રેકોર્ડ કરેલી માહિતી એ સમયાંતરે ડેટાની સરખામણી કરવા માટે મદદરૂપ થાય છે.

સિલેક્ટિવ એન્જીયોગ્રાફીની કોમન સાઈટ જેવી કે એઓર્ટા, કોરોનરી આર્ટરી અને હાર્ટની ડાબી અથવા જમણી બાજુ છે. 

આ ટેસ્ટનો ઉપયોગ બ્લડ કલોટ બન્યાની તપાસ કરવા, પેરીફેરલ વાસ્ક્યુલર ડીસીઝની તપાસ કરવા માટે થાય છે.

પેશન્ટને એલર્જી માટે ટેસ્ટ દરમિયાન મૂલ્યાંકન કરતું રહેવું તથા ટેસ્ટના ચાર કલાક પહેલા NPO(નીલ પર ઓરલ )રહેવાની સલાહ આપવી અને પેશન્ટને માહિતી આપવી કે ડાય એ દાખલ કરતી વખતે ગરમ તથા બળતરા જેવી ફીલિંગ ઉત્પન કરશે. 

પ્રોસિજર પછી પેશન્ટનું કેટલાક કલાકો સુધી મૂલ્યાંકન કરવું. વાઈટલ સાઇન ,એલર્જી, ઇન્જેક્શન સાઇટ હેમરેજ અને પલ્સને મોનિટર કરવા.

એઓર્ટોગ્રાફી 

એઓર્ટાગ્રામ એ એનજીયોગ્રાફી નું એક સ્વરૂપ છે, જે એઓર્ટાના લ્યુમેન અને તેમાંથી ઉત્પન્ન થતી મુખ્ય આર્ટરીઓની રૂપરેખા દર્શાવે છે. 

થોરાસિક એઓર્ટાગ્રાફીમાં કોન્ટ્રાસટ એજન્ટનો ઉપયોગ એઓર્ટીક આર્ક  અને તેની મુખ્ય શાખાઓનો અભ્યાસ કરવા માટે થાય છે .

કેથેટરને એઓરટામાં દાખલ એ ટ્રાન્સલમ્બર આર્ટરીનો ઉપયોગ કરીને દાખલ કરી શકાય છે.

કોરોનરી આર્ટેરીયોગ્રાફી 

આ ટેસ્ટમાં કેથેટર ને રાઈટ અથવા લેફ્ટ બ્રેકીયલ અથવા ફિમોરલ આર્ટરીમાં દાખલ કરવામાં આવે છે.

પછી તેને એસેન્ડીંગ એઓર્ટામાં પસાર કરવામાં આવે છે અને ત્યારબાદ તેને યોગ્ય કોરોનરી આરટરીમાં હેરફેર કરવામાં આવે છે .

આ ટેસ્ટનો ઉપયોગ એ એથેરો સ્લેરોસીસની ડિગ્રીનું તપાસ કરવા અને સારવારને ચુસ કરવામાં થાય છે.

આ ઉપરાંત તેનો ઉપયોગ એ સંભવિત જન્મજાત કોરોનરીની ખામીનો અભ્યાસ કરવામાં થાય છે.

હિમોડાયનેમિક મોનિટરિંગ 

ગંભીર રીતે બીમાર દર્દીઓને તેમની જટિલ મેડિકલ કન્ડિશનનું ડાયાગનોસીસ અને મેનેજમેન્ટ કરવા માટે તેમની કારડીર્યો વાસકયુલર સિસ્ટમના સતત મૂલ્યાંકન અથવા તપાસની જરૂર પડે છે.

આ સામાન્ય રીતે ડાયરેક્ટ પ્રેશર મોનિટરિંગ સિસ્ટમના ઉપયોગ દ્વારા પ્રાપ્ત થાય છે જેને ઘણીવાર હિમોડાયનેમિક મોનિટરિંગ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

જેમ કે ,સેન્ટ્રલ વિનસ પ્રેશર,      પલ્મોનરી અાટર્રી પ્રેસર ,

ઇન્ટ્રા આર્ટેરિયલ બ્લડપ્રેશર મોનિટરિંગ,

આ હિમોડાયનેમિક મોનિટરના સામાન્ય સ્વરૂપો છે.

 બેડ સાઈડ મોનિટરિંગ એ હાર્ટ અને બ્લડ વેસલ્સના પ્રેશરનું મોનિટરિંગ કરીને થઈ શકે છે. 

ટ્રાન્સડયુસર અને મોનિટર સાથે જોડાયેલ કેથેટર જેને આરટીરિયલ લાઈન કહેવાય છે તેને રેડિયલ અથવા ફીમોરલ આર્ટરીમા સતત બ્લડપ્રેશરને માપવા માટે દાખલ કરી શકાય છે. 

કારડીયાક પ્રેસર ,કાર્ડિયાક આઉટપુટ અને સેન્ટ્રલ વિનસ પ્રેશર ની સતત દેખરેખ એ સેન્ટ્રલ  કેથેટર અથવા પલમોનરી કેથેટર વડે કરી શકાય છે.

સેન્ટ્રલ વિનસ પ્રેશર મોનિટરિંગ

સેન્ટ્રલ વિનસ પ્રેશર એ બ્રેકયલ, ફીમોરલ અથવા જુગ્યુલર વેઈન દ્વારા વેના કાવામા દાખલ કરાયેલ સેન્ટ્રલ કેથેટર દ્વારા ડાયરેક્ટ માપવામાં આવે છે.

 સેન્ટ્રલ વિનસ પ્રેસર પ્રિલોડ અથવા ફ્લઇડ વોલ્યુમ ની સ્થિતિને માપે છે.

cvp (સેન્ટ્રલ વિનસ પ્રેશર) વેના કાવા અથવા રાઈટ એટ્રીયમ પ્રેસર રાઈટ વેન્ટ્રીકયૂલર કાર્ય અને હાર્ટની રાઈટ સાઈડ વિનસ બ્લડના રિટર્નનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે વપરાય છે.

cvp માં વધારો એ હાઇપર વોલેમિયા અથવા હાર્ટ ફેલિયરની કન્ડિશનના કારણે થાય છે તેના પરિણામે હાર્ટની સંકોચાવવાની પ્રક્રિયામાં ઘટાડો થાય છે .

cvp (સેન્ટ્રલ વિનસ પ્રેસરમાં) ઘટાડો એ રાઈટ વેન્ટ્રીક્યુલર ના પ્રિલોડમાં ઘટાડો જે  હાયપો વોલેમિયાને કારણે થાય છે .

જ્યારે ઝડપી ઇન્ટરાવિનસ ઈન્ફ્યુઝન સીવીપી માં વધારો કરે છે ત્યારે આ નિદાન હોઈ શકે છે. 

સીવીપી (સેન્ટ્રલ વિનસ પ્રેસર) એ કેથેટર દાખલ કરતા પહેલા જો જરૂરી હોય તો સેવિંગ કરીને અને એન્ટિસેપ્ટિક સોલ્યુશન થી સાફ કરીને તે જગ્યાને તૈયાર કરવામાં આવે છે અને લોકલ એનેસ્થેસીયા ઉપયોગ કરી શકાય છે.

 ફિઝિશિયન એ બાહ્ય જુગ્યુલર ,એન્ટીક્યુબીટલ અથવા ફીમોરલ વેઇન દ્વારા સિંગલ લ્યુમેન અથવા મલ્ટીલ્યુમેન કેથેટરને રાઈટ એટ્રીયમ ની ઉપર અથવા અંદર વેના કાવામાં દાખલ કરવામાં આવે છે.

કાર્ડિયો વાસક્યુલર સિસ્ટમ ડાયાગનોસીસ માટે કોમન ટેસ્ટ

પોઝીટ્રોન ઇમેસીન ટોમોગ્રાફી (PET )એટલે શું

પી.ઇ. ટી નોન ઇન્વેસિવ છે એટલે કે બોડીની અંદર કોઈપણ જાતનો પેનિટ્રેશન કરવામાં આવતું નથી .

તેનો ઉપયોગ કારડીયાક અયોગ્ય ફંકશન નું ડાયાગોસીસ જાણવા માટે થાય છે.

 પી.ઇ.ટી એ 3D ઇમેજ સાથે માયોકાર્ડિયલ પરફ્યુઝન દર્શાવે છે. 

નાઇટ્રોજન 13 એમોનિયા એ આઈ.વી (ઇન્ટરા વિનસ) પહેલા દાખલ કરવામાં આવે છે અને ત્યાર પછી માયોકાર્ડીયલ પરફ્યુઝન બતાવવા માટે સ્કેન કરવામાં આવે છે અને તેના પછી ફ્લોરો 18 ડીઓક્સીગ્લુકોઝ એ ઇન્ટ્રા વિનસ આપવામાં આવે છે.

પછી માયોકાર્ડિયલ મેટાબોલિક કાર્ય બતાવવા માટે ફરી સ્કેન કરવામાં આવે છે.

જો ઈસચેમિયા અથવા હાર્ટ ડેમેજ થયું હોય તો તેમાં બે સ્કેન અલગ અલગ કરવામાં આવે છે. 

ઉદાહરણ તરીકે, વાયાબલ (એટલે શકશેશફુલી રીતે કાર્ય કરી શકતા હોય તેવા) સેલના 

ઇસચેમીયામાં /બ્લડ ફ્લોમા ઘટાડો થાય છે પરંતુ મેટાબોલીસમ વધે છે.

બ્લડ ફ્લો વધારવાની ટ્રીટમેન્ટ આ કિસ્સામાં કારડીયાક કાર્યને સુધારે છે.

નર્શે ટેસ્ટ પહેલા પેશન્ટને ટોબેકો અને કેફીન પદાર્થનું સેવન કરવાની ના પાડવી જોઈએ.

કારડીયા કેથેટરાઇઝેશન ની પ્રોસિજર અને તેના બે ટાઈપ

હાર્ટની એનાટોમી અને ફિઝિયોલોજી ની સ્ટડી આ ટેસ્ટ દ્વારા કરી શકાય છે.

તે એક ડાયગનોસ્ટિક ટેસ્ટ છે જે હાર્ટના ચેમ્બર ,ગ્રેટ વેસલ ,કોરોનરી આરટીઓમાં પ્રેશરને માપે છે.

કાર્ડિયાક આઉટપુટ અને ઓક્સિજનની સ્ટેચ્યુરેશનની માહિતી આપે છે.

આ ટેસ્ટમા ફ્લોરોસ્કોપી નાો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે અને હાર્ટના ચેમ્બર અને વેસલને જોવા માટે.

કેથેટર તેના યોગ્ય સ્થાને દાખલ કરાયા પછી ડાયને (રંગ)ઇન્જેકટ કરી શકાય છે.

આ પ્રોસિજર હાર્ટની સર્જરી પહેલા કરવામાં આવે છે. 

કાર્ડીયાક કેથેટરાઇઝેશન ટેસ્ટના ઉપયોગો:-

કોરોનરી આર્ટરીની 

પેટનસીનું મૂલ્યાંકન,

એથેરોસક્લેરોસસીસની ડીગ્રી નું મૂલ્યાંકન.

આ ટેસ્ટ દરમિયાન પેશન્ટને સેડે ટીવ મેડિસિન ફ્લુઇડ હીપેરીંન અને અન્ય મેડિસિન ઇન્ટ્રાવિનસ આપવામાં આવે છે.

બધા જ ઇમરજન્સી સાધનો એ સર્જરી રૂમમાં હાજર હોવા જોઈએ, જેથી કોઈ ઇમરજન્સી કન્ડિશન થાય તો તેને ઝડપથી મેનેજ કરી શકાય.

કાર્ડીયાક કેથેટરાઈઝેશનના પ્રકારો

1.રાઈટ સાઈડનું કેથેટરાઇઝેશન

રાઈટ સાઈડના કેટરાઇઝેશનમાં ફાઇબર ઓપ્ટિક ટીપ સાથેની કેથેટર અથવા તેના વગરની કેથેટરને બેસિલિક અથવા સેફાલીક અથવા ફીમોરલ વેઇનમા દાખલ કરવામાં આવે છે અને વેના કાવામાં આગળ વધે છે.

 તે પછી હાર્ટના રાઈટ ચેમ્બરમાંથી અને પલમોનરી આરટીમાં ખસેડવામાં આવે છે. 

કેથેટરને કેથેટરની ટોચ પરના બલૂનને ફુલાવીને આર્ટરીમાં થોડા સમયમાં જ મોકલી શકાય છે.

 આ સ્થિતિ એ PAWP  (પલમોનરી આર્ટરી વેજ પ્રેશર) આપે છે જે હાર્ટની લેફ્ટ સાઈડના પ્રેશરને દર્શાવે છે.

આ કેથેટર માટે નો પેસેજ અથવા માર્ગ :-

તેમાં એન્ટીક્યુbital અથવા  ફીમોરલ વેનમાંથી, રાઇટ એટ્રીયમમાં ,પછી રાઈટ વેન્ટ્રિકલ, પલમોનરી આર્ટરી પછી, પલ્મોનરી આર્ટરીઓલ્સમા કેથેટર પસાર થાય છે.

આ દરેક વિસ્તારમાંથી પ્રેસર અને ઓક્સિજન સેચ્યુએશન મેળવવામાં આવે છે અને રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે.

રાઈટ સાઈડ કેટરાઇઝેશન સાથે લેવાતા બીજા પ્રેશર એ રાઈટ એટ્રીયલ પ્રેસરમાં આવે છે જેમાં, 

સેન્ટ્રલ વિનસ પ્રેસર,

પલ્મોનરી આર્ટરી સિસ્ટોલિક અને ડાયસ્ટોલિક પ્રેસર ,

કારડીયાક આઉટપુટ અને ઓક્સિજન સેચ્ચયુરેશન .

જો ફાઇબર ઓપ્ટિક કેથેટર નો ઉપયોગ કરેલ હોય તો આ પ્રેશર મેળવી શકાય છે.

રાઈટ હાર્ટ કેથેટરાઈઝેશન સામાન્ય રીતે લેફ્ટ હાર્ટ કેથેટેરાઈઝેશન પહેલા કરવામાં આવે છે અને રાઈટ હાર્ટ કેથેટરાઈઝેશનને સેફ પ્રક્રિયા માનવામાં આવે છે.

 તેના કોમ્પ્લિકેશન

ડીસ રીધેમિયા ,વિનસ સ્પાઝ્મ, દાખલ કરેલ સાઇટ ઇન્ફેક્શન અને કાર્ડિયાક અરેસ્ટ પણ જોવા મળે છે.

2.લેફ્ટ સાઈડ નું કેથેટરાઈઝેશન 

કોરોનરી આરટીઓની પેટેન્સી અને લેફ્ટ વેન્ટ્રિકલ અને મીટ્રલ અને એઓર્ટીક વાલ્વના કાર્યનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે લેફ્ટ સાઈડ નું કેથેટરાઈઝેશન કરવામાં આવે છે .

ફિઝિશિયન રાઈટ બ્રેકિઅલ આર્ટરી અથવા phimoral આર ટરીમાં કેથેટર દાખલ કરે છે. 

અને તેને એઓરટામાં અને લેફ્ટ વેન્ટ્રીકલ માં આગળ વધારે છે.

 કેથેટર લેફ્ટ વેન્ટ્રિકલમાંથી

 એઅોર્ટામાં એઓર્ટીક વાલ્વ દ્વારા બ્લડ ફલો સામે આગળ વધે છે. 

કેથેટર ને કોરોનરી આરટરીના  ઓપનિંગમા દાખલ કરવામાં આવે છે અને પછી ડીપ દાખલ કરવામાં આવે છે.પછી એક્સ રે ફિલ્મો લેવામાં આવે છે.

પેશન્ટની આયોડિન, સીફૂડ અને સેલફિશ પ્રત્યે એલર્જીની તપાસ કરવી અને પહેલા તેને એનપીઓ (કંઈ પણ માઉથ દ્વારા ન આપવું )રાખવું.

પેશન્ટને જણાવવું કે ટેસ્ટ દરમિયાન તેઓ જાગ્રત રહે અને જ્યારે ડાય (રંગ) દાખલ કરવામાં આવે ત્યારે ગરમ ફલસીગ સંવેદના અનુભવાશે. 

પ્રોસિજર એ બે થી ત્રણ કલાકની હોય છે આ દરમિયાન વાઇટલ સાઇન અને ઇસીજી (ઇલેક્ટ્રો કાર્ડિયોગ્રામ) સતત મોનિટર કરવું 

આ ઉપરાંત પ્રોસિજર  રૂમએ સાધનોથી ભરપૂર હોવો જોઈએ.

Disease of cardiovascular system

1.pericarditis (પેરી કાર ડાઈટીસ) 

Definition

પેરિકારડાઇટીસ એટલે કે હાર્ટની સૌથી બહારની બાજુએ આવેલા લેયરનું ઇન્ફેક્શન અથવા ઇન્ફ્લામેશન.

પેરી કારડિયમ એ હાર્ટની આજુબાજુ આવેલું સેક (કોથળી) જેવું લેયર છે.

પેરીકારડાયટીસનું ક્લાસિફિકેશન એ હાર્ટના લેયર એકબીજા સાથે કેટલા ચોંટી ગયેલા છે અથવા પેરી કારડીયમ લેયરમાં કેનો ભરાવો થયો છે તેના આધારે કરી શકીએ છીએ જેમાં  પસ ,સીરમ ,કેલ્શિયમ ડિપોઝિટ, કલોટીંગ પ્રોટીન અને બ્લડ વગેરેના ભરાવાના આધારે ક્લાસિફિકેશન થાય છે.

પેરીકારડાયટીસને કારણે ફ્લૂઈડ પેરીકાર્ડિયમ લેયરમાં ભરાવો થાય છે અને તેને કારણે જાડું થઈ જાય છે, જેથી હાર્ટને નોર્મલી ભરાવવામાં પણ અસર થાય છે.

Cause

પેરીકાર્ડિયોટોમી એટલે કે પેરી કાર્ડીયમમાં ઓપનિંગ કરવાને કારણે પણ પેરીકારડાયટીસ થઈ શકે છે.

એક્યુટ માયોકાર્ડિયલ ઇન્ફાર્કશનના 10 થી બે મહિના  સુધીમાં પણ પેરીકારડાયટીસ થઈ શકે છે.

ઈડિયો પેથીક એટલે કે તેનું કારણ એ મળેલું નથી.

ઇન્ફેક્શન : બેક્ટેરિયા ,વાયરસ અને ફંગી અને એચ.આઈ.વી. 

કિડની ફેલીયોર 

હાયપોથાઇરોડીઝમ, રેડીએશન થેરાપી.

કેન્સરને કારણે જેમાં બ્રેસ્ટ કેન્સર, અને લ્યુકેમિયા.

કનેક્ટિવ ટીશ્યુના ડિસઓર્ડર જેવા કે સિસ્ટેમિક લ્યુપસ ઈરથ મેટીસ,સારકોઈડોસીસ ,સ્કલેરોડરમાં. 

ઇન્જ્યુરી અથવા ટ્રોમાં અથવા ભૂતકાળની સર્જરી.

કેટલીક મેડીકેશનના રિએક્શનને કારણે ઇમ્યુન સિસ્ટમની એબનોર્માલિટીને કારણે મેડીકેશન જેવી કે ફેનીટોઇન ,

આઇસોનીયાજાઈડ ,પેનિસિલિન,પ્રોકેનામાઇડ.

Clinical manifestation

શાર્પ છાતીમાં દુખાવો આ મોસ્ટ કોમન છે.

છાતીની ડાબી બાજુ છરી લાગે તેવો દુખાવો થાય છે.

લો ગ્રેડ ફીવર.

ડિસેપનીયા, કફ. 

મસલ પેઈન ,ફિલિંગ ઓફ વિકનેસ અથવા ફટીક.

 રેસ્ટલેસનેસ અને ચિંતા.

 ESR (ઇરિથ્રોસાઇટ સેડમેન ટેશન રેટ ) અને WBC(વાઈટ બ્લડ સેલ )માં વધારો થાય છે. 

આ ઉપરાંત ક્યારેક શ્વાસ લેવામાં તકલીફ તથા બ્લુઇસ સ્કીન થઈ જાય છે.

Diagnostic evaluation

મેડિકલ હિસ્ટ્રી,

ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,

ઇલેક્ટ્રો કાર્ડિયોગ્રામ,

ઇકોકાર્ડિયોગ્રામ,

ચેસ્ટ એક્સરે,

સીટી સ્કેન(કોમ્પ્યુટર ટોમોગ્રાફી)  ,

MRI (મેગ્નેટિક રેજોનેન્સ ઈમેજીંગ),

કાર્ડિયોસેન્ટેસિસ,

બ્લડ ટેસ્ટ જેવા કે વાઈટ બ્લડ સેલ અને કાર્ડિયાક એનજાયમ.

Management

Medical Management

પેશન્ટને બેડ રેસ્ટ કરવાની સલાહ આપવી.

આ ઉપરાંત મેડિકેશન જેવી કે એનાલજેશીક, એન.એસ.એ.આઇ.ડી (NSAID) જેવી કે એસ્પિરિન વગેરે આપવી કે જે પેઈન દૂર કરવા માટે આપવામાં આવે છે. 

જે એક ક્યુટ ફેઝ દરમિયાન આપી શકાય છે .આ ઉપરાંત ઇન્ફલામેસનને પણ દૂર કરી શકાય છે.

એન્ટિબાયોટિક મેડિકેશન પણ પેશન્ટને આપવામાં આવે છે.

આ ઉપરાંત કોર્ટીકોસ્ટીરોઈડ જેમકે ,પ્રેડનીસોન આપવી જ્યારે સીનીયર કન્ડિશન હોય ત્યારે પેશન્ટને આપવું અથવા જ્યારે પેશન્ટને એન .એસ .એ .આઈ.ડી થી સારું ન થાય ત્યારે કોર્ટિકોસ્ટીરોઈડ આપવી. 

કોલચીસીન મેડિસિન પેશન્ટને આપવી જેનાથી બોડીમાં ઇન્ફ્લામેશન ને દૂર કરવામાં મદદ કરે છે.

પેરી કાર્ડિયો સેન્ટેસિસ :- આ પ્રોસિજરમાં પેરિકાર્ડિયમમાંથી વધારાના ફ્લઈડને દૂર કરવામાં આવે છે.

તેમાં પાતળી સ્ટરાઈલ નીડર છાતીની વોલ દ્વારા પેરી કારડિયમ શેક માં દાખલ કરવામાં આવે છે અને પછી વધારાના ફ્લુડીને બહાર ખેંચવામાં આવે છે અને દૂર કરવામાં આવે છે.

પેરી કાર્ડિયોટોમી :- 

ઘણી ઘણી વાર પેરીકાર્યટીસ થાય ત્યારે પેરીકાર્ડિયોટોમી અથવા પેરી કાર્યોએકટોમી કરવામાં આવે છે. 

જ્યાં પેરીકાર્ડિયોટોમી એટલે પેરી કાર્ડીયમ સેકમાં ઓપનિંગ અને પેરીકાર્ડીઓએકટોમી એટલે કે પેરિકાર્ડીયમ શેકને કંપલીટ દૂર કરવામાં આવે છે.

આ ઉપરાંત ડાયયુરેટિક્સ મેડિકેશન ને આપવામા આવે છે  તથા પેશન્ટને મીઠા વગરના ખોરાકની સલાહ આપવામાં આવે છે.

Nursing Management

પેશન્ટને જેનાથી ડિસ્કમ્ફર્ટ થતું હોય તેને દૂર કરવૂ. 

પેશન્ટને કોમ્ફર્ટેબલ પોઝિશન આપવામાં મદદ કરવી જેમાં અપરાઈટ પોઝિશન આપવામાં મદદ કરવી. 

પેશન્ટને બેડરેસ્ટ ની સલાહ આપવી કે જ્યારે તેને છાતીમાં દુખાવો આવે તથા તાવ વગેરે આવે ત્યારે.

આ ઉપરાંત પેશન્ટને સેચ્યુરેટેડ ફેટ, આલ્કોહોલ, સુગર વગેરેને કારણે ઇન્ફલામેસનમાં વધારો થઈ શકે છે અને રોગપ્રતિકારક શક્તિ પણ નબળી થઈ શકે છે. તેથી તેને ન લેવું જોઈએ એવી સલાહ આપવી.

મેડિકેશનને ટાઈમ ટુ ટાઈમ પેશન્ટમાં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવી જેવી કે એનાલજેસીક, સ્ટીરોઈડ,NSAID જેથી પેઈન અને ઇન્ફ્લામેશનમાં ઘટાડો થાય.

આ ઉપરાંત નરશે પેશન્ટના હાર્ટ રેટ ,રીધમ ,બ્લડપ્રેશર તથા રેસ્પી રેશનને યોગ્ય સમયાંતરે તપાસ કરવી.

પેશન્ટને કાર્ડિયાક ટેમ્પોનેઙના સાઈન માટે મોનિટર કરવું જેવી કે હાઇપોટેન્શન અને મફલ્ડ સાઉન્ડ એટલે કે હાર્ટ સાઉન્ડ પ્રોપર નો સંભળાય.

આ ઉપરાંત નરશે પેશન્ટને સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ આપવો. 

પેશન્ટને પેઈન અને ફીવર એ દૂર ન થાય ત્યાં સુધી એક્ટિવિટી કરવાની ના પાડવી જેથી કોમ્પ્લિકેશનમાં વધારો ન થાય. 

નરશે પેશન્ટને બીજા કોમ્પ્લિકેશન ન થાય એ માટે મોનિટર કરવું તથા પેશન્ટને એજ્યુકેશન આપવું.