MIDWIFERY AND GYNECOLOGICAL NURSING 30/07/2018 PAPER SOLUTION NO.10

Q-1

a. Define true labour pain. ટ્રુ લેબર પેઇનની વ્યાખ્યા આપો.03

ટ્રુ લેબર પેઇન એ પેશન્ટના યૂટ્રસ (uterus) માં થતી એવી રિધમિક, પ્રોગ્રેસિવ અને ઇન્વોલન્ટરી કોન્ટ્રાક્શન્સ (contractions) હોય છે, જે સર્વિક્સ (cervix) ના ડાયલેશન (dilation) અને ઇફેશમેન્ટ (effacement) તરફ લઇ જાય છે, અને આ પ્રક્રિયા ફીટસ (fetus) ના એક્ચ્યુઅલ ડિલિવરી (delivery) માટે માર્ગ તૈયાર કરે છે.

આ પેઇન સામાન્ય રીતે લોઅર બેક (back) માં શરૂ થાય છે અને લોઅર એબ્ડોમન (abdomen) તરફ ફેલાય છે. આ કોન્ટ્રાક્શન્સ નિયમિત (regular) હોય છે, તેમની અવધિ (duration) લાંબી થતી જાય છે, અને ઇન્ટેન્સીટી એ (intensity) ધીમે ધીમે વધી જાય છે.

ટ્રુ લેબર પેઇન પોઝિશન બદલવાથી કે આરામ લેતાં ઘટતી નથી. એ હોર્મોન ઓક્સીટોસિન (oxytocin) ના નેચરલ રિલીઝ અને માયોમેટ્રિયમ (myometrium) ના કોન્ટ્રાક્શન ના પરિણામે સર્જાય છે.

ટ્રુ લેબર પેઇન દરમિયાન પેશન્ટના સર્વિક્સમાં માયક્રોસ્કોપિક લેવલે ચેન્જેસ જોવા મળે છે જેમ કે ડાયલેશન (dilation), ઈફેઝમેન્ટ (effacement) અને નાળ ની અંદરથી બ્લડી મ્યુકસ ડિસ્ચાર્જ (bloody mucus discharge) – જેને બ્લડી શો (bloody show) કહે છે.

આ પેઇન પેશન્ટ માટે ફીઝીકલ અને મેન્ટલી રીતે ચેલેન્જીન્ગ હોય છે, પણ એ સંકેત છે કે પેશન્ટને હવે એક્ટિવ લેબર (active labour) માં એન્ટર થવાનું છે.

b. Write signs of true labour pain. ટ્રુ લેબર પેઇનના ચિન્હો લખો.04

સાઇન ઓફ ટ્રુ લેબર પેઇન:

1) પેઇનફૂલ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન( લેબર પેઇન)(Painful uterine contraction)

2)શો (Shaw)

3) પ્રોગ્રેસિવ ડાયલિટેશન એન્ડ એફેસમેન્ટ ઓફ સર્વિક્સ (Progressive dialatation and Effecement of cervix)

4) ફોર્મેશન ઓફ ” બેગ ઓફ વોટર” (Formation of ” bag of water “)

1) પેઇનફૂલ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન( લેબર પેઇન)(Painful uterine contraction):

થ્રુ આઉટ પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન, યુટ્રસ ના એક સાથે હાર્ડનિંગ થવા સાથે પેઇનલેસ બ્રેક્સટન હિક્સ કોન્ટ્રાકશન થાય છે. આ કોન્ટ્રાક્શન ના કેરેક્ટર મા ચેન્જીસ હોય છે, તે વધુ પાવરફુલ, ઇન્ટરમીટન્ટ અને વધુ પેઇન સાથે એસોસીએટેડ હોય છે.

તેમાં પેઇન એ સામાન્ય રીતે એબડોમન ના આગળ ના ભાગમાં ફિલ થાય છે અને તે પાછળ ની તરફ રેડીએટ થાય છે. કોન્ટ્રાકશન એ  લેબર પેઇન ની ફસ્ટ સાઇન છે. શરૂઆતમાં, વુમન એ પ્રતિ કલાક એક કે બે કોન્ટ્રાક્શન અનુભવે છે જે વધુ નિયમિતપણે વધે છે (શરૂઆતમાં આ સહન કરી શકાય તેવા હોય છે).

કોન્ટ્રાકશન  એ 6-8 કલાક ના સમયગાળામાં વધુ તીવ્ર  થય શકે  છે. તે પછી, લેબરનો એક્ટિવ ફેઝ શરૂ થાય છે. આમાં, કોન્સ્ટ્રેક્શન વધુ સિવ્યર બને છે અને દર 2-3 મિનિટ પછી થાય છે અને 45 થી 60 સેકન્ડ સુધી ચાલે છે. આ સમયગાળા દરમિયાન વુમન ને  રિલેક્સ થવુ ખૂબ જ મુશ્કેલ હોય છે કારણ કે પેઇન નો  ઇન્ટેન્સ નેચર એ સર્વિક્સના ઝડપી ડાયલેટેશન સાથે હોય છે.

વધુમાં, કોન્ટ્રાકશન ઘણી વાર થતું નથી પરંતુ તે વધુ તીવ્ર હોય છે. અંતે, વુમન 60-90 સેકન્ડની વચ્ચે તીવ્ર કોન્ટ્રાકશન અનુભવે છે. અને વધુ નિયમિત દર 2-3 મિનિટ ના અંતરે થાય છે. આ લેબર નો સ્ટેજ છે જેને હાર્ડ લેબર કહેવાય છે જ્યાં સર્વિક્સ 10 સેમી  સુધી ડાયલેટ થાય છે.

2)શો (Shaw):

પ્રેગનેન્સી માં ઓપરક્યુલમ(સર્વાઇકલ મ્યુકસ પ્લગ) ફોર્મ થાય છે અને બ્લડ સ્ટેઇન્ડ મ્યુકોઇડ ડિસ્ચાર્જ ના રૂપમાં લેબર ના થોડાક કલાક પહેલાં અથવા લેબર સાથે બહાર આવે છે જેને “શો” કહેવાય છે

સર્વિક્સ ની કેપીલરી વેસલ્સ રપ્ચર થવાથી તથા લોવર યુટેરાઇડ  સેગ્મેન્ટ  ખેચાવાથી રો ડેસીડ્યુઅલ સરફેસ માંથી  બ્લડ ઉઝીંગ થાય છે.

3) પ્રોગ્રેસિવ ડાયલિટેશન એન્ડ એફેસમેન્ટ ઓફ સર્વિક્સ (Progressive dialatation and Effecement of cervix):

ફર્સ્ટ સ્ટેજ નો ઇફેક્ટિવ ફોર્સ એ પેઇનફુલ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન છે. આ પેઇનફૂલ યુટેરાઇન  કોન્ટ્રાક્શન  ના કારણે સર્વિક્સ નુ પ્રોગ્રેસિવ્લી ડાયલેટેશન તથા  એફેસમેન્ટ થાય છે.

સર્વિક્સ નુ 10 cm જેટલું ડાયલેટેશન થાય છે.

ઇન્ટર્નલ OS ની આસપાસ આવેલા મસલ્સ ફાઇબર રીટ્રેક્ટેડ અપર સેગ્મેન્ટ દ્વારા ઉપરની તરફ ખેંચાય છે આથી સર્વિક્સ શૉર્ટ  થાય છે અને ત્યાર પછી તે લોવર યુટેરાઇન સેગ્મેન્ટ માં મર્જ થઇ ને તેનો ભાગ બને છે અને ધીમે ધીમે સર્વિક્સ  નું એફેસમેન્ટ  થાય છે.

4) ફોર્મેશન ઓફ ” બેગ ઓફ વોટર” (Formation of ” bag of water “):

લોવર યુટેરાઇડ  સેગ્મેન્ટ નું ડાયલેટેશન થવાથી કોરિયોન ડિટેચ થાય છે આ ફ્લ્યુઇડ નો લુઝ પાર્ટ ડાયલેટિંગ ઇન્ટર્નલ OS મા બલ્જ થાય છે હેડની સામે આવેલું એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ સર્વિક્સમાં ફિક્સ થાય છે જેને ફોર વોટર કહે છે ફોર વોટર સર્વિક્સના એફેસમેન્ટ અને OS ના અર્લી ડાયલેટેશન  માં હેલ્પ કરે છે હાઇન્ડ વોટર એ યુટ્ર્સ માં એકસરખું પ્રેશર યુટેરાઇન કોન્ટ્રેક્શન દરમિયાન જાળવે છે આથી ફીટસ અને પ્લેસેન્ટા ને કેટલાક પ્રમાણમાં પ્રોટેક્શન મળે છે આ રીતે કોન્ટ્રેક્શન દરમિયાન પ્રેશર ફોર વોટર પર આવતું નથી જેને જનરલ ફ્લુઇડ પ્રેશર કહે છે.

ઉદા: મેમ્બરેન ઇંટેક્ટ હોય ત્યારે યુટેરાઇન કોન્ટ્રેક્શન નું પ્રેશર ફ્લુઇડ પર આવે છે અને આખા યુટ્રસ માં એકસરખું રહે છે.

c. Write management of first stage of labour. ફસ્ટ સ્ટેજ ઓફ લેબરનું મેનેજમેન્ટ લખો. 05

લેબરના ફર્સ્ટ સ્ટેજનું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ: લેબર નો ફર્સ્ટ સ્ટેજ એ ક્રિટીકલ પિરિયડ છે કે જેમાં સર્વિક્સ એ ઓપન થાય ત્યારબાદ, યુટેરાઇન કેવીટી મા બેબી ની પ્રોપર પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરી યુટ્રસ એ ડિલીવરી માટે પ્રિપેર થાય છે. આ સ્ટેજ દરમિયાન મધર તથા ફિટસ ની કન્ડિશનને તથા તેની વેલબિંગ ને ઇમ્પ્રુવ કરવા માટે કંટીન્યુઅસલી હેલ્થ કેર પ્રોવાઇડર્સ દ્વારા મોનિટરિંગ કરવું અગત્યનું રહે છે.

ફર્સ્ટ સ્ટેજ ઓફ લેબર ના નર્સિંગ મેનેજમેન્ટમાં કોમ્પ્રાહેંસીવ કેરનું ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે.તેનો એઇમ એ મધર ને ફિઝિકલ, ઇમોશનલી તથા એજ્યુકેશનલી સપોર્ટ કરવુ તથા લેબર પ્રોગ્રેશન ને ક્લોઝલી મોનીટરીંગ કરવુ.

1) અસેસમેન્ટ
લેબરના પ્રોગ્રેસને, મધરની કન્ડિશન અને તથા ફિટસ ની કન્ડિશન ને પ્રોપરલી મોનિટર કરવું.

લેબર પેઇન એ ક્યારે સ્ટાર્ટ થયુ તેના વિશે ઇન્કવાયરી કરવુ.
કોઇપણ પ્રકારનું લાઇકર એ લીકેજ થાય છે કે નહીં તેના વીસે ઇન્ક્વાઇરી કરવું.
મધર નું પ્રોપરલી એક્ઝામિનેશન કરવું.
પ્રોપર્લી ઓબ્સટ્રેટ્રીક એક્ઝામિનેશન કરવુ.
મધર નુ વજાઇનલ એક્ઝામિનેશન કરવુ.
મધર ના એન્ટીનેટલ રકોડ્સ ને પ્રોપર્લી ચેક કરવા.

મેટર્નલ અસેસમેન્ટ
મધરના વાઇટલ સાઇન રેગ્યુલરલી મોનિટરિંગ કરવા,જેમ કે,
ટેમ્પરેચર,
પલ્સ,
રેસ્પીરેસન,
તથા બ્લડપ્રેશર ને પ્રોપરલી અસેસ કરવા.

પ્રેગનેન્ટ વુમન ના યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ની ઇન્ટેન્સિટી, ફ્રિકવન્સી, ડ્યુરેશન, તથા રેસ્ટીંગ ટોન ને પાલ્પેશન મેથડ દ્વારા પ્રોપરલી અસેસ કરવું.

પરવજાયનલ એક્ઝામિનેશન દ્વારા સર્વાઇકલ ડાયલેટેસન તથા એફેસમેન્ટને પ્રોપરલી અસેસ કરવું.
સર્વાઇકલ ડાયલેટેસન તથા એફેસમેન્ટ નુ પ્રોપર્લી તથા એક્યુરેટલી ડોક્યુમેન્ટેશન તથા ચાર્ટીંગ કરવુ.

ફીટલ અસેસમેન્ટ
ફીટલ હાર્ટ રેટ ને કંટીન્યુઅસલી ઇલેક્ટ્રોનિક ફિટલ મોનિટરિંગ (EFM) દ્વારા મોનિટરિંગ કરવા.
ફિટલ હાર્ટ રેટ ની પેટર્નને પ્રોપરલી અસેસ કરવી.
ફિટલ હાર્ટ રેટ ને પ્રોપરલી ડોક્યુમેન્ટેશન કરવું તથા કોઈપણ એબનોર્માલીટી હોય તો તેનું પણ પ્રોપરલી ડોક્યુમેન્ટેશન કરવું.

2) સપોર્ટ એન્ડ કમ્ફટૅ મેઝર્સ
મધરને પ્રોપરલી કમફર્ટેબલ પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરાવવી જેના કારણે મધર નું કમ્ફર્ટે લેવલ પણ ઇન્ક્રીઝ થય શકે અને લેબર પ્રોસેસ પણ પ્રોગ્રેસ થય શકે જેમ કે વોકિંગ,સ્ટેન્ડિંગ, સિટીંગ વગેરે.
મધરને રિલેક્સેશન ટેકનીક માટે એડવાઇઝ આપવી જેમકે ડીપ બ્રિધિંગ એક્સરસાઇઝ, તથા માઇન્ડ ડાઇવરઝનલ થેરાપી વગેરે.
મધરની એન્ઝાઇટી ને રીડયુઝ કરવા માટે મધરને ઇમોશનલ સપોર્ટ, રિએશ્યોરન્સ તથા સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

3) હાઇડ્રેશન તથા ન્યુટ્રીશન
મધરને થોડા પ્રમાણમાં ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
મધરના હાઇડ્રેશન સ્ટેટસ ને પ્રોપરલી મેઇન્ટેન કરવા માટે મધર નો ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ ને કંટીન્યુઅસલી મોનિટર કરવુ.
મધરના ન્યુટ્રીશન સ્ટેટસને મેઇન્ટેન કરવા માટે મધરને એડિક્યુએટ અમાઉન્ટ માં લાઇટ ફૂડ તથા પ્લેન ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
જેમ કે, પ્લેઇન વોટર,
સોલ્ટી લેમન વોટર,
સુપ,તથા ફ્રુઇટ જ્યુસ વગેરે.

4) એન્ટીસેપ્ટીક તથા એસેપ્ટીક
જીનાઇટલ એરિયા પર પ્રોપર્લી એન્ટિસેપ્ટિક ડ્રેસિંગ એપ્લાય કરવુ.જેના કારણે ક્લિન્લીનેસ મેઇન કરી સકાય.

5)એજ્યુકેશન એન્ડ કોમ્યુનિકેશન
મધર તથા તેના સપોર્ટર્સ ને મધર ની કન્ડિશન તથા પ્રોગ્રેસ ઓફ લેબર વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

6)કેર ઓફ બોવેલ
મધર ના બોવેલ ને ક્લિયર કરવા માટે તથા યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ને ઇન્ક્રીઝ કરાવવા માટે પ્રોપરલી એનીમા પ્રોવાઇડ કરવો.

7) કેર ઓફ બ્લાડર
પ્રેગનેન્ટ વુમન ને ફ્રિકવન્ટલી બ્લાડર એમ્પટી કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી કારણકે ફુલ બ્લાડર હોય તો તે કોન્ટ્રાક્ટરને ઇન્હિબીટ કરે છે.

8) ડોક્યુમેન્ટેશન
મધર તથા ફિટસની કન્ડિશનને અસેસ કરી ત્યારબાદ તેનું પ્રોપરલી ડોક્યુમેન્ટેશન કરવું તથા પાર્ટોગ્રાફ ને પ્રોપરલી મેઇન્ટેન કરવો.
બધા જ પ્રકારના એસેસમેન્ટ, ઇન્ટરવેશનસ, ઓબ્ઝર્વેશન, એ મધરના મેડિકલ રેકોર્ડમાં પ્રોપરલી ડોક્યુમેન્ટેશન કરવું.
મેટર્નલ વાઇટલ સાઇન, યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન પેટર્ન, સર્વાઇકલ ડાયઇલેટેશન તથા એફેસમેન્ટ,ફીટલ હાર્ટ સાઉન્ડ તથા લેબર પ્રોગ્રેસ ને પ્રોપર્લી રેકોર્ડ કરવુ.

9) કોલાબોરેશન તથા એડવોકેસી
મધરના લેબરની કન્ડિશન ને અધર હેલ્થ કેર પર્સનલ સાથે કોલાબોરેશન કરવું જેમકે ઓબસ્ટેટ્રીસિયન, મીડવાઇફ તથા નર્સ વગેરે સાથે પ્રોપરલી કોમ્યુનિકેશન કરી પ્રોપરલી મધરની કન્ડિશન વિશે ડિસિઝન લેવુ .
આમ લેબર ના ફર્સ્ટ સ્ટેજ ઓફ લેબર ને પ્રોપરલી મેનેજ કરી મધર તથા ફીટસ માં થતી કોમ્પ્લિકેશન ને પ્રિવેન્ટ કરી શકાય છે તથા લેબર ના ફસ્ટ સ્ટેજ ને પ્રોપરલી મેઇન્ટેન કરી શકાય છે.

OR

a. Define spermatogenesis સ્પરમેટોજીનેસીસની વ્યાખ્યા આપો.03

“પ્રીમોર્ડિઅલ મેલ જર્મ્સ સેલમાંથી સ્પર્મેટીડ ના ડેવલોપમેન્ટ અને ત્યારબાદ તેના સ્પરમેટોઝુઆમા ડિફરન્સીએશન ને સ્પર્મેટોજીનેસીસ કહેવામાં આવે છે. એટલે કે સ્પર્મ ના ડેવલોપમેન્ટ તથા મેચ્યુરેશન ને સ્પર્મેટોજીનેસીસ કહેવામાં આવે છે.“

b. Describe development of Placenta. પ્લેસેન્ટાના ડેવલપમેન્ટનું વર્ણન કરો. 04

પરિચય (Introduction):
પ્લેસેન્ટા એ એક મહત્વપૂર્ણ ટેમ્પરરી ઓર્ગન (Temporary Organ) છે, જે ફીટસ (Fetus) અને માતા (Mother) વચ્ચે પોષણ (Nutrition), વાયુ વિનિમય (Gaseous Exchange), વાયટામિન્સ (Vitamins), અને વેસ્ટ પ્રોડક્ટ રિમૂવલ (Waste Product Removal) જેવી મહત્વપૂર્ણ કામગીરી કરે છે. પ્લેસેન્ટાનું વિકાસ પ્રેગ્નન્સીના શરૂઆતના સમયમાં થાય છે અને તે ફુલ ટર્મ સુધી સંપૂર્ણ રીતે વિકસિત થાય છે.

Developmental Stages of Placenta (પ્લેસેન્ટાના વિકાસના તબક્કાઓ):

1. Formation of Trophoblast (ટ્રોફોબ્લાસ્ટનો વિકાસ):

• ફર્ટિલાઈઝેશન (Fertilization) પછી બ્લાસ્ટોસિસ્ટ (Blastocyst) બને છે, જેના બહારના સેલ mass માંથી ટ્રોફોબ્લાસ્ટ (Trophoblast) વિકાસ પામે છે.
• ટ્રોફોબ્લાસ્ટ બંને લેવલમાં વિભાજિત થાય છે:
  • સાઇટોટ્રોફોબ્લાસ્ટ (Cytotrophoblast): અંદરનું લેયર, જેમાં સેલ ડિવિઝન વધારે પ્રમાણમાં થાય છે.
  • સિન્કિશિયોટ્રોફોબ્લાસ્ટ (Syncytiotrophoblast): બહારનું લેયર, જે માતાના એન્ડોમીટ્રીયમ (Endometrium) માં ઇમ્પ્લાન્ટેશન (Implantation) માટે જવાબદાર છે.

2. Development of Chorionic Villi (કોરીઓનિક વિલી નું વિકાસ):

• ટ્રોફોબ્લાસ્ટમાંથી કોરીઓનિક વિલી (Chorionic Villi) નું formation થાય છે.
• શરૂઆતમાં પ્રાઈમરી વિલી (Primary Villi) બને છે, ત્યાર બાદ સેકન્ડરી વિલી (Secondary Villi) અને પછી ટેરશિયરી વિલી (Tertiary Villi) નો વિકાસ થાય છે.
• આ વિલી પ્લેસેન્ટાના ફંક્શનલ એકમ તરીકે કાર્ય કરે છે.

3. Formation of Intervillous Space (ઇન્ટરવિલસ સ્પેસ નું સર્જન):

• સિન્કિશિયોટ્રોફોબ્લાસ્ટ માતાના બ્લડ વેસલ્સ (Blood Vessels) પર અસર કરે છે અને Lacunae બનાવે છે.
• આ લાકુના ભવિષ્યમાં ઇન્ટરવિલસ સ્પેસ (Intervillous Space) માં પરિવર્તિત થાય છે, જેમાં માતાનું બ્લડ પ્રવાહિત થાય છે.

4. Maternal and Fetal Circulation Establishment (માતાના અને ફીટલ સર્ક્યુલેશનનું સ્થાપન):

• યુટેરાઇન આરટરીઝ (Uterine Arteries) દ્વારા માતાનું બ્લડ ઇન્ટરવિલસ સ્પેસમાં જાય છે.
• ફીટસના બ્લડ માટે બે Umbilical Arteries અને એક યૂમ્બિલિકલ વેઈન (Umbilical Vein) પ્લેસેન્ટામાં પ્રવેશ કરે છે.
• પ્લેસેન્ટલ મેમ્બ્રેન (Placental Membrane) દ્વારા ગેસ, ન્યુટ્રિએન્ટ અને મેટાબોલિક એક્સચેન્જ થાય છે.

5. Final Maturation (અંતિમ પરિપક્વતા):

• 12મી સપ્તાહ સુધીમાં પ્લેસેન્ટા પૂરતું વિકસિત થઈ જાય છે.
• ફુલ ટર્મ (Full Term) સુધી પ્લેસેન્ટાનું કદ લગભગ 500-600 ગ્રામ થાય છે અને તેનો વ્યાસ આશરે 15-20 સેમી હોય છે.

Functions of Placenta (પ્લેસેન્ટાની કામગીરી):

• ન્યુટ્રિશન ટ્રાન્સફર (Nutrition Transfer)
• વાયુ વિનિમય (Gaseous Exchange)
• એન્ડોક્રાઈન ફંક્શન (Hormone Secretion) – જેમ કે હ્યુમન કોરીઓનિક ગોનાડોટ્રોફિન (hCG), હ્યુમન પ્લેસેન્ટલ લેક્ટોજન (hPL), એસ્ટ્રોજન (Estrogen) અને પ્રોજેસ્ટેરોન (Progesterone)
• મેટાબોલિક વેસ્ટ રિમૂવલ (Removal of Waste Products)
• ઇમ્યુનોલોજીકલ પ્રોટેક્શન (Immunological Protection)

C. Write about circulation through the placenta. પ્લેસેન્ટા દ્વારા થતા સરકયુલેશન વિશે લખો 05

Introduction:
પ્લેસેન્ટા એ Mother અને ફીટસ (Fetus) વચ્ચે પોષણ (Nutrition), ઑક્સિજન (Oxygen), કાર્બન ડાયોક્સાઇડ (Carbon Dioxide), હોર્મોન (Hormone) અને વેસ્ટ પ્રોડક્ટ (Waste Products) ના વિનિમય માટેનો મહત્વપૂર્ણ Organછે. પ્લેસેન્ટલ સરક્યુલેશન (Placental Circulation) એ Mother અને ફીટસના બ્લડ વચ્ચે સીધો સંપર્ક ન થવા દેતાં બંને વચ્ચે જરૂરી તત્વોનું Selective Exchange સુનિશ્ચિત કરે છે.

Placental Circulationના મુખ્ય બે વિભાગ છે:

1. Maternal Circulation (મેટરનલ સરક્યુલેશન):

• પેશન્ટના યુટેરાઇન આર્ટરીઝ (Uterine Arteries)માંથી ઑક્સિજન અને પોષક તત્વોથી ભરેલું બ્લડ પ્લેસેન્ટાના ઇન્ટરવિલસ સ્પેસ (Intervillous Space) સુધી પહોંચે છે.
• અહીં પ્લેસેન્ટલ મેમ્બ્રેન (Placental Membrane) દ્વારા પેશન્ટના બ્લડ અને ફીટલ બ્લડ વચ્ચે વિનિમય થાય છે.
• ઉપયોગ પછી પેશન્ટનું બ્લડ યુટેરાઇન વેઈન્સ (Uterine Veins) દ્વારા પાછું પાછું નિકળી જાય છે.

2. Fetal Circulation (ફીટલ સરક્યુલેશન):

• ફીટલ હાર્ટમાંથી બે Umbilical Arteries દ્વારા ડિઓક્સિજેનેટેડ બ્લડ (Deoxygenated Blood) પ્લેસેન્ટાની કોરિયોનિક વિલી (Chorionic Villi) સુધી લઈ જવામાં આવે છે.
• અહીં પ્લેસેન્ટલ મેમ્બ્રેન દ્વારા ઑક્સિજન અને પોષક તત્વો મેળવી, ઓક્સિજેનેટેડ બ્લડ (Oxygenated Blood) યુમ્બિલિકલ વેઈન (Umbilical Vein) દ્વારા ફરી ફીટસ તરફ પાછું જાય છે.

Circulation Process (સરક્યુલેશન પ્રક્રિયા):

1. Entry of Maternal Blood (માતાનું બ્લડ પ્લેસેન્ટા માં પ્રવેશ કરે છે):
   • પેશન્ટના યુટેરાઇન આર્ટરીઝ દ્વારા બ્લડ પ્લેસેન્ટાના ઇન્ટરવિલસ સ્પેસમાં પહોંચે છે.
2. Exchange of Substances (વિનિમય પ્રક્રિયા):
   • પ્લેસેન્ટલ મેમ્બ્રેન (Selective Barrier) તરીકે કાર્ય કરે છે, જ્યાં ઑક્સિજન, ગ્લુકોઝ (Glucose), એમિનો એસિડ (Amino Acids), વિટામિન્સ (Vitamins) અને મિનરલ્સ (Minerals) ફીટલ બ્લડમાં ટ્રાન્સફર થાય છે.
   • કાર્બન ડાયોક્સાઇડ, યૂરિયા (Urea), ક્રિયેટિનિન (Creatinine) અને અન્ય મેટાબોલિક વેસ્ટ પેશન્ટના બ્લડમાં પાછા ટ્રાન્સફર થાય છે.
3. Return of Fetal Blood (ફીટલ બ્લડનું પાછું ફીરવાનું):
   • ઓક્સિજેનેટેડ બ્લડ યુમ્બિલિકલ વેઈન દ્વારા ફીટલ હાર્ટ સુધી પાછું જાય છે.

Placental Membrane (પ્લેસેન્ટલ મેમ્બ્રેન) નું મહત્વ:

• આ મેમ્બ્રેન ચાર સ્તરો ધરાવે છે:
  1. Syncytiotrophoblast (સિન્કિશિયોટ્રોફોબ્લાસ્ટ)
  2. Cytotrophoblast (સાયટોટ્રોફોબ્લાસ્ટ)
  3. Connective Tissue (કોનેક્ટિવ ટિશ્યૂ)
  4. Fetal Capillary Endothelium (ફીટલ કેપિલેરી એન્ડોથેલિયમ)
• પ્લેસેન્ટલ મેમ્બ્રેન ફીટલ બ્લડ અને પેશન્ટના બ્લડ વચ્ચે અવરોધ રાખી સેલેક્ટિવ પર્મિયેબિલિટી (Selective Permeability) જાળવે છે.

Functions of Placental Circulation (પ્લેસેન્ટલ સરક્યુલેશનના કાર્ય):

• Respiratory Function (શ્વસન કાર્ય):
  • ફીટસ માટે ઑક્સિજન સપ્લાય અને કાર્બન ડાયોક્સાઇડનું નિકાલ કરે છે.
• Nutritive Function (પોષણ કાર્ય):
  • ન્યુટ્રિયન્ટ્સ જેમ કે ગ્લુકોઝ, એમિનો એસિડ, વિટામિન્સ અને મિનરલ્સ ફીટસ સુધી પહોંચાડે છે.
• Excretory Function (મલવિસર્જન કાર્ય):
  • મેટાબોલિક વેસ્ટ પેશન્ટના બ્લડમાં ટ્રાન્સફર કરીને દૂર કરે છે.
• Endocrine Function (એન્ડોક્રાઇન કાર્ય):
  • હોર્મોન્સ જેવા કે hCG (Human Chorionic Gonadotropin), hPL (Human Placental Lactogen), એસ્ટ્રોજન (Estrogen) અને પ્રોજેસ્ટેરોન (Progesterone) સ્રાવ કરે છે.
• Immunological Function (ઈમ્યુનોલોજીકલ કાર્ય):
  • પેશન્ટના એન્ટિબોડીઝ (Antibodies) ફીટસ સુધી પહોંચાડી પેસિવ ઇમ્યુનિટી (Passive Immunity) આપે છે.

Conclusion:
પ્લેસેન્ટલ સરક્યુલેશન ફીટસના સમગ્ર વિકાસ માટે આવશ્યક છે. જો પ્લેસેન્ટાનું કાર્ય યોગ્ય ન હોય તો ફીટલ ગ્રોથ રિટાર્ડેશન (Fetal Growth Retardation), હાઈપોક્સિયા (Hypoxia), અને સ્ટીલ બર્થ (Still Birth) જેવી ગંભીર પરિસ્થિતિઓ ઊભી થાય છે. તેથી, પેશન્ટ માટે યોગ્ય એન્ટિનેટલ કેર (Antenatal Care) અને પ્લેસેન્ટલ ફંક્શનનું મોનિટરિંગ અતિ આવશ્યક છે.

Q.2

a. Write difference (any two) તફાવત લખો (ગમે તે બે) 08

1.Institutional delivery and home delivery. ઇન્સ્ટિટ્યુશનલ ડીલીવરી અને હોમ ડીલીવરી. 08

Institutional Delivery (ઇન્સ્ટિટ્યુશનલ ડીલીવરી):

ડીલીવરી આરોગ્ય સંસ્થા જેમ કે હોસ્પિટલ (Hospital) અથવા આરોગ્ય કેન્દ્ર (Health Center) માં Trained હેલ્થ પ્રોફેશનલ્સ (Health Professionals) દ્વારા સુરક્ષિત રીતે કરવામાં આવે છે.

Home Delivery (હોમ ડીલીવરી):

ડીલીવરી પેશન્ટના ઘરમાં દાયમો (Traditional Birth Attendant) કે કુટુંબના અજ્ઞાન સભ્યોની હાજરીમાં કરવામાં આવે છે.

ક્રમ(order)	તફાવતના મુદ્દા	Institutional Delivery	Home Delivery
1	સ્થળ(Place)	આરોગ્ય સંસ્થા (Hospital/Health Center)	ઘરમાં (Home)
2	સંભાળ આપનાર(Care givers)	તાલીમપ્રાપ્ત હેલ્થ પ્રોફેશનલ્સ (Doctors/Nurses)	દાયમો કે કુટુંબના સભ્યો
3	આરોગ્ય સુવિધાઓ(Health services)	ઓપરેશન થિયેટર (Operation Theatre), ઑક્સિજન સપોર્ટ (Oxygen Support), ઇમરજન્સી મેનેજમેન્ટ	આરોગ્ય સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ નથી
4	જોખમ(Risk)	પેશન્ટ અને નવિનજાત માટે ઓછું	પેશન્ટ અને નવિનજાત માટે વધુ
5	સંક્રમણ જોખમ(Transmmition Risk)	ઓછું (Aseptic Conditions)	વધુ (Risk of Infections)
6	ખર્ચ(expenses)	ઓછો કે મફત (સરકારી યોજનાઓ હેઠળ)	ઓછો પણ આરોગ્ય જોખમ વધુ
7	કોમ્પ્લીકેશન મેનેજમેન્ટ(Complication management)	તાત્કાલિક સારવાર (Immediate Management) ઉપલબ્ધ	તાત્કાલિક સારવાર ઉપલબ્ધ નથી
8	આરોગ્ય ઉપર અસર(Effect on health)	માતા અને બાળકનું આરોગ્ય વધુ સારું રહે છે	આરોગ્ય સમસ્યાઓ અને પોષણ તકલીફો વધે છે

2.Monozygotic and Dizygotic twins. મોનોઝાયગોટીક અને ડાયઝાયગોટીક ટવીન્સ. 04

Monozygotic Twins (મોનોઝાયગોટીક ટવીન્સ):

મોનોઝાયગોટીક ટવીન્સ તેવા ચાઇલ્ડ છે જે એક જ નિમ્ફરટિલાઈઝ્ડ ઓવ્યુમ (Zygote) ના મીટોસીસ (Mitosis) દ્વારા વિભાજન(division) થવાથી બને છે. આ ટવીન્સ પૂર્ણ રીતે જિનિટિકલી સમાન (Identical) હોય છે અને સામાન્ય રીતે બંનેનો લિંગ પણ સમાન હોય છે. આ પ્રકારના ટવીન્સમાં સમાન પ્હોળાઈ, ઉંચાઈ, ચહેરાની રચના અને ડીએનએ (DNA) પૅટર્ન હોય છે.

Dizygotic Twins (ડાયઝાયગોટીક ટવીન્સ):

ડાયઝાયગોટીક ટવીન્સ તેવા ચાઇલ્ડ છે જે બે અલગ અલગ ઓવ્યુમ (Ovum) અને બે જુદા જુદા સ્પર્મ (Sperm) દ્વારા ફર્ટિલાઈઝેશન થતા બને છે. આ ટવીન્સમાં જિનિટિકલી એકરૂપતા (Similarity) ઓછી હોય છે અને બંનેનું લિંગ એકરૂપ કે જુદું પણ હોઈ શકે છે. આ પ્રકારના ટવીન્સમાં જુદી જુદી શરીર રચના, વેશભૂષા, ડીએનએ (DNA) અને તદ્દન અલગ શારીરિક લક્ષણો જોવા મળે છે.

ક્રમ	તફાવતના મુદ્દા	Monozygotic Twins (મોનોઝાયગોટીક)	Dizygotic Twins (ડાયઝાયગોટીક)
1	ઉત્પત્તિનું સ્ત્રોત(source of origin)	એક ઝાયગોટ (Zygote) માંથી બને છે	બે જુદા ઝાયગોટ (Zygote) માંથી બને છે
2	ફર્ટિલાઈઝેશન( Fertilization)	એક ઓવ્યુમ અને એક સ્પર્મ	બે જુદા ઓવ્યુમ અને બે જુદા સ્પર્મ
3	લિંગ(sex)	લિંગ હંમેશા સમાન હોય છે	લિંગ સમાન કે જુદું હોઈ શકે છે
4	ડીએનએ(DNA)	સંપૂર્ણ સમાન (Identical DNA)	જુદું (Non-identical DNA)
5	પ્લેસેંટા(Placenta)	સામાન્ય રીતે એક પ્લેસેંટા (Placenta)	બે જુદા પ્લેસેંટા
6	બ્લડ સપ્લાય (blood supply)	શૅર્ડ બ્લડ સપ્લાય (Shared Blood Supply) હોઈ શકે છે	અલગ અલગ બ્લડ સપ્લાય હોય છે
7	શારીરિક સમાનતા(Physical similarity)	ખૂબ સમાન દેખાવ અને લક્ષણો	શારીરિક રીતે ઘણો ભિન્નતાવાદ હોય છે
8	આવૃત્તિ(frequency)	ઓછું પ્રમાણ (Low Incidence)	વધુ પ્રમાણ (Common Incidence)

3.Physiological & Pathological Jaundice ફીઝીયોલોજીકલ જોન્ડિસ અને પેથોલોજીકલ જોન્ડિસ.

Physiological Jaundice (ફીઝીયોલોજીકલ જોન્ડિસ):

ફીઝીયોલોજીકલ જોન્ડિસ નવિનજાત પેશન્ટમાં(In a newborn patient) સામાન્ય રીતે લિવર ઇમેચ્યોરિટી (Liver Immaturity) અને બિલિરૂબિન મેટાબોલિઝમ (Bilirubin Metabolism) ની
Incompetence ના કારણે થતો નોર્મલ જોન્ડિસ છે. આ સ્થિતિ સામાન્ય રીતે હાનિકારક ન હોય અને જીવનના પ્રથમ 2-3 દિવસે દેખાય છે. લિવર પુરતું વિકાસ પામતા આ જોન્ડિસ 7-10 દિવસમાં સ્વાભાવિક રીતે નાબૂદ થઈ જાય છે.

Pathological Jaundice (પેથોલોજીકલ જોન્ડિસ):

પેથોલોજીકલ જોન્ડિસ તે છે જ્યારે જોન્ડિસનું કારણ કોઈ પેથોલોજીકલ કન્ડિશન (Pathological Condition) હોય, જેમ કે હેમોલાઇટિક ડિસઓર્ડર (Hemolytic Disorder), લિવર ડિસિઝ (Liver Disease), સેપ્સિસ (Sepsis) અથવા ગલુકોનાઈડ ટ્રાન્સફેરેઝ એનઝાઈમની ડિફિશિન્સી (Glucuronyl Transferase Deficiency). આ જોન્ડિસ વધુ ગંભીર હોય છે અને તાત્કાલિક સારવાર જરૂરી બને છે.

ક્રમ	તફાવતના મુદ્દા	Physiological Jaundice (ફીઝીયોલોજીકલ)	Pathological Jaundice (પેથોલોજીકલ)
1	શરૂઆતનો સમય(start time)	જન્મ પછી 2-3 દિવસમાં	જન્મ સમયે કે 24 કલાકની અંદર
2	બિલિરૂબિન લેવલ ( Bilirubin level)	સામાન્ય રીતે ઓછી માત્રા (Mild)	વધુ પ્રમાણમાં વધે (Severe)
3	કારણ (Cause)	લિવર ઇમેચ્યોરિટી, બિલિરૂબિન મેટાબોલિઝમ સ્લો	હેમોલિસિસ, ઇન્ફેક્શન, લિવર ડિસીઝ
4	લક્ષણો (Symptom)	લાઈટ યેલ્લો ડિસક્લોરેશન (Yellowish Discoloration), પેશન્ટ સામાન્ય રીતે સ્થિર	ઉગ્ર પેંલોરા (Severe Yellowish Discoloration), લેથાર્જી (Lethargy), પુષ્કળ ભૂખમાં ઘટાડો
5	રોગની ગંભીરતા (Severity of disease)	સામાન્ય રીતે હાનિકારક નથી	ગંભીર પરિસ્થિતિ હોઈ શકે છે
6	સારવાર ( treatment)	સામાન્ય રીતે કોઈ વિશેષ સારવારની જરૂર નથી	ફોટોથેરાપી (Phototherapy), એક્સચેન્જ ટ્રાન્સફ્યૂઝન (Exchange Transfusion) જરૂરી હોઈ શકે છે
7	જોખમ(Risk)	ઓછું (Low Risk), સ્વાભાવિક રીતે નાબૂદ થાય	કેર્નિક્ટરસ (Kernicterus), ન્યુરોલોજીકલ ડેમેજ (Neurological Damage)નું જોખમ વધુ
8	દૈનિક બિલિરૂબિન વૃદ્ધિ ( Daily bilirubin increase)	5 mg/dL થી ઓછી	5 mg/dL કરતા વધુ ઝડપથી વધે
9	અવધિ ( duration)	સામાન્ય રીતે 7-10 દિવસમાં ઠીક થાય	લાંબી અવધિ સુધી રહે શકે છે

b. Nursing care of patient with Pelvic inflammatory disease,
પેલ્વીક ઇન્ફલામેટ્રી ડિસીઝનાં પેશન્ટ ની નર્સિંગ કેર.

પેલ્વીક ઇન્ફલામેટ્રી ડિસીઝનાં પેશન્ટ ની નર્સિંગ કેર :

પેલ્વીક ઇન્ફલામેટ્રી ડિસીઝ એ Female પેશન્ટના રીપ્રોડક્ટિવ ઑર્ગન્સ (Reproductive Organs) જેવા કે યૂટેરસ (Uterus), ફેલોપિયન ટ્યુબ્સ (Fallopian Tubes) અને ઓવેરીઝ (Ovaries)માં થતા ઇન્ફેક્શન (Infection) અને ઇન્ફલેમેશન (Inflammation) માટે વપરાતો મેડિકલ ટર્મ છે. આ સ્થિતિ મુખ્યત્વે સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિટેડ ઈન્ફેક્શન (Sexually Transmitted Infection) અથવા બેક્ટેરિયલ ઇન્ફેક્શનના ફેલાવાથી થાય છે. જો યોગ્ય અને સમયસર Treatment ન થાય તો serious complications જેમ કે ઈન્ફર્ટિલિટી (Infertility) અને ઇક્ટોપિક પ્રેગ્નન્સી (Ectopic Pregnancy) થઇ શકે છે.

પેશન્ટ માટે નર્સિંગ કેર (Nursing Care):

1. Assessment (એસેસમેન્ટ):
   • પેશન્ટનો સંપૂર્ણ હિસ્ટોરી (History) લેવામાં આવે, જેમાં પેલ્વીક પેઈન (Pelvic Pain), વેજિનલ ડિસ્ચાર્જ (Vaginal Discharge), ડીસ્યુરીઆ (Dysuria) અને મેનસ્ટ્રુઅલ ઈરેગ્યુલેરિટી (Menstrual Irregularity) વિશે માહિતી લેવામાં આવે.
   • વાયટલ સાઈન્સ (Vital Signs) જેમ કે બોડી ટેમ્પરેચર (Body Temperature), પલ્સ (Pulse), અને બ્લડ પ્રેશર (Blood Pressure)નું Assessment કરવામાં આવે.
2. Pain Management (પેઈન મેનેજમેન્ટ):
   • પેશન્ટને પેલ્વીક પેઈન માટે એનાલ્જેસિક્સ (Analgesics) અને એન્ટી-ઇન્ફ્લેમેટરી ડ્રગ્સ (Anti-Inflammatory Drugs) આપવામાં આવે.
   • હોટ ફોમેન્ટેશન (Hot Fomentation) અથવા હીટ થેરાપી (Heat Therapy) વડે પેઈન રિલિફ આપવામાં આવે.
3. Infection Control (ઇન્ફેક્શન કન્ટ્રોલ):
   • પેશન્ટને એન્ટીબાયોટિક થેરાપી (Antibiotic Therapy)ના નિયમિત અને સંપૂર્ણ ડોઝ માટે પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવે.
   • પર્સનલ હાઈજીન (Personal Hygiene) જાળવવા માટે માર્ગદર્શન આપવામાં આવે.
   • સેક્સ્યુઅલ પાર્ટનરનું પણ યોગ્ય સારવાર માટે રેફરલ આપવામાં આવે.
4. Monitoring for Complications (જટિલતાઓ માટે અવલોકન):
   • પેશન્ટમાં પેલ્વીક એબ્સેસ (Pelvic Abscess), સેપ્ટિસેમિયા (Septicemia), ઈક્ટોપિક પ્રેગ્નન્સી અને ઈન્ફર્ટિલિટી જેવા કોમ્પ્લીકેશન માટે નિરીક્ષણ કરવામાં આવે.
5. Psychological Support (માનસિક સહારો):
   • પેશન્ટમાં હોય તેવી એન્ઝાયટી (Anxiety), ડિપ્રેશન (Depression) અને ગિલ્ટ ફિલિંગ (Guilt Feeling) માટે કાઉન્સેલિંગ (Counseling) પૂરું પાડવું.
   • પેશન્ટ અને તેના પરિવારજનોને રોગ વિશે યોગ્ય માહિતી આપી ભવિષ્યમાં બચાવ માટે માર્ગદર્શન આપવું.
6. Nutritional Care (પોષણ સંભાળ):
   • પેશન્ટ માટે હાઈ પ્રોટીન (High Protein) અને વિટામિન-સી (Vitamin C) સમૃદ્ધ આહાર આપવો, જે ઇમ્યુનિટી (Immunity) સુધારે.
   • પૂરતું હાઈડ્રેશન (Hydration) જાળવવું.
7. Health Education (હેલ્થ એજ્યુકેશન):
   • પેશન્ટને સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિટેડ ઇન્ફેક્શનથી બચવા માટે સેફ સેક્સ પદ્ધતિઓ (Safe Sex Practices) વિશે માર્ગદર્શન આપવું.
   • રોગના ફરીથી થયા વિના સંપૂર્ણ રિકવરી માટે દવાઓ નિયમિત લેવા અને સંપૂર્ણ રેસ્ટ (Complete Rest) માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
8. Discharge Planning (ડિસ્ચાર્જ પ્લાનિંગ):
   • પેશન્ટને હેલ્થ ચેકઅપ માટે ફોલોઅપ (Follow-Up) વિઝિટનો સલાહ આપવો.
   • પેલ્વીક એક્સરસાઈઝ (Pelvic Exercises) અને હાઈજિન જાળવવા માટે માર્ગદર્શન આપવું.

OR

1.Describe the role of nurse in midwifery and obstetrical nursing. મીડવાઇકરી અને ઓબસ્ટ્રેટીકલ નર્સિંગમાં નર્સનો રોલ વર્ણવો.08

Introduction :
મીડવાઇફરી (Midwifery) અને ઓબસ્ટેટ્રિકલ નર્સિંગ (Obstetrical Nursing) એ Female પેશન્ટના ગર્ભાવસ્થા (Pregnancy), પ્રસૂતિ (Delivery), પ્રસૂતિ પછી (Postnatal Period), અને નવજાત શિશુ (Newborn) ની આરોગ્ય સંભાળ સાથે સંકળાયેલા મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્રો છે. નર્સો આ ક્ષેત્રમાં પેશન્ટને ફિઝિકલ, મેન્ટલ અને ઈમોશનલ સપોર્ટ પૂરું પાડે છે અને દરેક સ્તરે હોલિસ્ટિક કેર (Holistic Care) સુનિશ્ચિત કરે છે.

1. Antenatal Care (એન્ટીનેટલ કેર):

• પેશન્ટનું સંપૂર્ણ એન્ટીનેટલ અસેસમેન્ટ (Antenatal Assessment) કરવું અને રોગોનું નિદાન તથા રોગ નિવારણ માટે કાર્ય કરવું.
• પેશન્ટને આયર્ન (Iron), ફોલિક એસિડ (Folic Acid) અને અન્ય જરૂરી સપ્લીમેન્ટ્સ લેવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
• રોગચાળાઓ જેવી કે ગેસ્ટેશનલ ડાયાબિટીસ (Gestational Diabetes) અને હાઈપરટેન્શન (Hypertension) માટે નિરીક્ષણ કરવું.
• પેશન્ટને પ્રી-નેટલ એક્સરસાઈઝ (Prenatal Exercises) અને સેફ ડાયટ (Safe Diet) વિશે માર્ગદર્શન આપવું.
• ટેટનસ ટૉક્સોઈડ (Tetanus Toxoid) અને અન્ય જરૂરી ઈમ્યુનાઈઝેશન (Immunization) માટે સમયસર સલાહ આપવી.

2. Intranatal Care (ઇન્ટ્રાનેટલ કેર):

• લેબર રૂમમાં પેશન્ટ માટે કોમ્પ્રીહેન્સિવ કેર (Comprehensive Care) સુનિશ્ચિત કરવી.
• લેબર પ્રોગ્રેસ માટે પાર્ટોગ્રાફ (Partograph) નું મોનિટરિંગ કરવું.
• પેઈન મેનેજમેન્ટ (Pain Management) માટે બેથિંગ ટેકનિક (Breathing Technique) અને રિલેક્શન થેરાપી (Relaxation Therapy) આપવી.
• સ્ટેરાઇલ ટેક્નીક (Sterile Technique) દ્વારા ડિલિવરીમાં સહાય કરવી.
• ફીટલ હાર્ટ સાઉન્ડ (Fetal Heart Sound) અને કોન્ટ્રેક્શન પેટર્ન (Contraction Pattern)નું સતત નિરીક્ષણ કરવું.

3. Postnatal Care (પોસ્ટનેટલ કેર):

• માતાની Puerperium Period દરમિયાન નબળાઇ, હેમોરેજ (Hemorrhage), ઇન્ફેક્શન (Infection) જેવા કોમ્પ્લીકેશન્સ માટે અવલોકન કરવું.
• Breast Feeding માટે પેશન્ટને પ્રોત્સાહિત કરવું અને પોઝિશનિંગ (Positioning) માટે માર્ગદર્શન આપવું.
• પોષણ પૂરું પાડવા માટે હાઈ કેલરી અને હાઈ પ્રોટીન ડાયટ (High Calorie and High Protein Diet) વિશે સમજાવવું.
• માતાની માનસિક સ્થિતિ માટે સિકોલોજિકલ કાઉન્સેલિંગ (Psychological Counseling) પૂરું પાડવું.
• પેશન્ટને યૂટેરીન ઇન્વોલ્યુશન (Uterine Involution) અને લોચીયા (Lochia)નું મોનિટરિંગ કરવા માટે સમજાવવું.

4. Newborn Care (ન્યૂ બોર્નની સંભાળ):

• ન્યૂ બોર્નનું વિટલ સાઈન્સ (Vital Signs) અને એપીગાર સ્કોર (Apgar Score) મોનિટર કરવું.
• ન્યૂ બોર્નમાં હાઈપોથર્મિયા (Hypothermia), હાઈપોગ્લાઈસેમિયા (Hypoglycemia) અને પેથોલોજીકલ જોન્ડિસ (Pathological Jaundice) જેવા રોગો માટે અવલોકન કરવું.
• એક્સક્લૂસિવ બ્રેસ્ટ ફીડિંગ (Exclusive Breast Feeding) માટે માતા અને પરિવારજનોને પ્રોત્સાહિત કરવું.
• ન્યૂ બોર્ન માટે ઇમ્યુનાઈઝેશન શિડ્યુલ (Immunization Schedule) મુજબ રસીકરણ માટે સમજાવવું.

5. Family Planning and Counseling (ફેમિલી પ્લાનિંગ અને કાઉન્સેલિંગ):

• પેશન્ટ અને તેના પાર્ટનરને કન્ટ્રાસેપ્શન (Contraception) અને ફેમિલી પ્લાનિંગ માટે માર્ગદર્શન આપવું.
• પ્રોગ્રામ જેવા કે જન્મ નિયંત્રણ (Birth Control) વિષે સંપૂર્ણ માહિતી આપવી.

Conclusion :
મીડવાઇફરી અને ઓબસ્ટેટ્રિકલ નર્સિંગમાં નર્સ પેશન્ટ માટે માત્ર શારીરિક સંભાળ પૂરું પાડતી નથી, પરંતુ તેની માનસિક, સામાજિક અને આર્થિક જરૂરિયાતો માટે પણ સંપૂર્ણ સહકાર અને માર્ગદર્શન આપે છે. નર્સનું કાર્ય માતા અને નવજાત બંનેના આરોગ્ય અને સુરક્ષાનું સંરક્ષણ સુનિશ્ચિત કરવું અને પેશન્ટ સેન્ટ્રિક કેર (Patient-Centric Care) પૂરી પાડવું છે.

2. Write causes of maternal morbidity and mortality in India. ભારતમાં મેટરનલ મોર્ટાલીટી અને મોર્બીડીટીના કારણો લખો.04

Introduction:
ભારતમાં મેટરનલ મોર્બીડીટી (Maternal Morbidity) અને મેટરનલ મોર્ટાલીટી (Maternal Mortality) એ ગંભીર પબ્લિક હેલ્થ (Public Health) સમસ્યાઓમાં થાય છે. મેટરનલ મોર્બીડીટીનો અર્થ પેશન્ટમાં પ્રેગ્નન્સી (Pregnancy), ડીલેવરી (Delivery) અથવા પોસ્ટપાર્ટમ પીરિયડ (Postpartum Period) દરમિયાન થતા હેલ્થ સંબંધિત દુખાવો અથવા બીમારીઓથી થાય છે, જ્યારે મેટરનલ મોર્ટાલીટીનો અર્થ એ સમયગાળામાં પેશન્ટના મૃત્યુથી થાય છે.

મુખ્ય કારણો (Major Causes):

1. Hemorrhage (હેમોરેજ):

• પોશ્ટપાર્ટમ હેમોરેજ (Postpartum Hemorrhage) મેટરનલ મોર્ટાલીટીનું સૌથી સામાન્ય કારણ છે.
• પેશન્ટમાં યૂટેરાઈન એટોની (Uterine Atony), પ્લેસેન્ટા પ્રીવીયા (Placenta Previa) અને પ્લેસેન્ટલ એબ્રપ્શન (Placental Abruption) જેવી સ્થિતિઓ હેમોરેજ માટે જવાબદાર હોય છે.

2. Hypertensive Disorders of Pregnancy (હાઈપરટેન્સિવ ડિસઓર્ડર્સ ઓફ પ્રેગ્નન્સી):

• પ્રિએક્લેમ્પ્સિયા (Pre-Eclampsia) અને એક્લેમ્પ્સિયા (Eclampsia) ગંભીર પરિસ્થિતિઓ છે, જેમાં પેશન્ટમાં હાઈ બ્લડ પ્રેશર (High Blood Pressure), હેડેક (Headache), વીજ્યુઅલ ડિસ્ટર્બન્સ (Visual Disturbances) અને કોન્વલ્ઝન (Convulsion) જોવા મળે છે.
• હેલ્પ સિન્ડ્રોમ (HELLP Syndrome) પણ જીવલેણ બની શકે છે.

3. Sepsis (સેપ્સિસ):

• પ્યુરપેરલ સેપ્સિસ (Puerperal Sepsis) અસ્વચ્છ ડીલેવરી કેર (Delivery Care) અને અસ્વચ્છ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ (Instruments)ના ઉપયોગના કારણે થાય છે.
• પેશન્ટમાં તીવ્ર ફીવરના લક્ષણો, બોડી પેઈન (Body Pain), અને શોક (Shock) જેવા લક્ષણો જોવા મળે છે.

4. Obstructed Labor (ઓબસ્ટ્રક્ટેડ લેબર):

• પેલ્વિક ડિસપ્રોપોશન (Pelvic Disproportion), મેલપ્રેઝેન્ટેશન (Malpresentation) અને ફિટલ મેક્રોસોમિયા (Fetal Macrosomia) જેવા કારણો લેબર અવરોધિત કરે છે, જે પેશન્ટ માટે જીવલેણ બની શકે છે.

5. Unsafe Abortions (અનસેફ એબોર્શન):

• અજ્ઞાત અથવા ક્વોલિફાઈડ ન હોવા છતાં કરાવવામાં આવતા એબોર્શન, જે ઇન્ફેક્શન, હેમોરેજ અને યૂટેરિન પર્ફોરેશન (Uterine Perforation) જેવા જોખમ ઉભા કરે છે.

6. Anemia (એનિમિયા):

• પેશન્ટમાં આયર્ન (Iron), ફોલિક એસિડ (Folic Acid) અને વિટામિન બી-12 (Vitamin B12) ની અછતના કારણે હેમોગ્લોબિન લેવલ ખૂબ ઓછું હોય છે, જેના કારણે હાર્ટ ફેલ્યુર (Heart Failure) અને મોર્ટાલીટીનું જોખમ વધી જાય છે.

7. Malnutrition (માલન્યુટ્રિશન):

• પેશન્ટમાં ન્યુટ્રિઅન્ટ ડિફિશિયન્સી (Nutrient Deficiency) જેવા કે પ્રોટીન, આયર્ન, કૅલ્શિયમ અને વિટામિન્સની અછત હેલ્થને નબળી કરે છે અને રોગપ્રતિકારક શક્તિ ઘટાડી દે છે.

8. Delayed and Inadequate Medical Care (મોડું અને અપૂરતું મેડિકલ કેર):

• એન્ટીનેટલ ચેકઅપ (Antenatal Check-Up) ના અભાવ અને મોડા સ્ટેજે હોસ્પિટલાઈઝેશનના કારણે પેશન્ટ ગંભીર પરિસ્થિતિમાં હોસ્પિટલ પહોંચે છે, જ્યાં સારવાર આપવી મુશ્કેલ બની જાય છે.

9. Socio-economic Factors (સોશિયો-ઇકોનોમિક ફેક્ટર્સ):

• ગરીબી (Poverty), અશિક્ષા (Illiteracy), હેલ્થ સેવાઓની અછત અને Female પેશન્ટ માટે પરિવારનું નકારાત્મક વલણ પણ મેટરનલ મોર્બીડીટી અને મોર્ટાલીટી માટે જવાબદાર છે.

10. Early Marriage and Frequent Pregnancies (અપારિપક્વ વયે લગ્ન અને વારંવાર પ્રેગ્નન્સી):

• ટીન એજ પ્રેગ્નન્સી (Teenage Pregnancy) અને નાના અંતરે વારંવાર પ્રેગ્નન્સી થવાથી પેશન્ટના શરીર પર વધારે તણાવ આવે છે અને હેલ્થ ખરાબ રહે છે.

Conclusion :
મેટરનલ મોર્બીડીટી અને મોર્ટાલીટી ઘટાડવા માટે પેશન્ટને સમયસર એન્ટીનેટલ કેર, ન્યુટ્રિશનલ સપોર્ટ, સેફ ડીલેવરી અને યોગ્ય મેડિકલ કેર સુલભ કરવી અત્યંત આવશ્યક છે. સાથે સાથે, નર્સિંગ સ્ટાફ અને હેલ્થ વર્કર્સએ પેશન્ટ સેન્ટ્રિક કેર (Patient Centric Care) અને હેલ્થ એડ્યુકેશન પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ.

Q.4 Write Shortnotes (ANY THREE) ટૂંક નોંધ લખો (કોઇપણ ત્રણ)3×4 = 12

1.Hormonal replacement therapy.હોર્મોનલ રિપ્લેસમેન્ટ થેરાપી.

હોર્મોનલ રિપ્લેસમેન્ટ થેરાપી (Hormonal Replacement Therapy – HRT)

ઇન્ટ્રોડક્શન (Introduction):

Hormonal Replacement Therapy (હોર્મોનલ રિપ્લેસમેન્ટ થેરાપી) એ એવી મેડિકલ થેરાપી છે જેમાં પેશન્ટના બોડી માં હોર્મોનના લેવલ માં ઊણપ હોય ત્યારે તે ઊણપ માટે બાહ્ય સ્ત્રોતમાંથી હોર્મોન આપવામાં આવે છે. ખાસ કરીને ફીમેલ માં મેનોપોઝ (Menopause) પછી કે હિસ્ટરેેક્ટોમિ (Hysterectomy) પછી જયારે ફીમેલ હોર્મોન્સ જેમ કે Estrogen (એસ્ટ્રોજન) અને Progesterone (પ્રોજેસ્ટેરોન) ની કમી થાય છે ત્યારે HRT અપાય છે.

હોર્મોનલ રિપ્લેસમેન્ટ થેરાપી ક્યારે આપવામાં આવે છે? (Indications for HRT):

1.Menopause (મેનોપોઝ) – જયારે ફીમેલ માં મેન્ટ્સ્ટ્રુઅલ સાયકલ કમ્પ્લીટ્લી બંધ થાય છે અને શરીરમાં એસ્ટ્રોજનનો સ્તર ઘટાડે છે.

2.Premature Ovarian Insufficiency (પ્રીમેચ્યોર ઓવેરિયન ઇન્સફિશિયન્સી) – 40 વર્ષની ઉંમર પહેલાં એસ્ટ્રોજનના લેવલ ઘટી જાય તેવા કેસમાં.

3.Post-hysterectomy (પોસ્ટ હિસ્ટરેેક્ટોમિ) – જયારે પેશન્ટના યૂટ્રસ અને ક્યારેક ઓવરીઝ કાઢી લેવામાં આવે છે.

4.Hypogonadism (હાઇપોગોનેડિઝમ) – પેશન્ટના શરીરમાં જૈવિક રીતે હોર્મોનનું ઉત્પાદન ઓછું હોય ત્યારે.

5.Transgender Hormone Therapy (ટ્રાન્સજેન્ડર હોર્મોન થેરાપી) – ટ્રાન્સજેન્ડર પેશન્ટ માટે લિંગ પરિવર્તન માટે હોર્મોન થેરાપી.

થેરાપીના પ્રકારો (Types of HRT):

1.Estrogen-only Therapy (એસ્ટ્રોજન ઓનલી થેરાપી) – માત્ર એસ્ટ્રોજન આપવામાં આવે છે, જે માત્ર યૂટ્રસ ન હોય તેવા પેશન્ટ માટે સલામત ગણાય છે.

2.Combined Estrogen and Progesterone Therapy (કોમ્બાઇન્ડ એસ્ટ્રોજન એન્ડ પ્રોજેસ્ટેરોન થેરાપી) – જો યૂટ્રસ હજૂ હોય તો એસ્ટ્રોજનની સાથે પ્રોજેસ્ટેરોન પણ આપવો જરૂરી છે જેથી એન્ડોમેટ્રીયલ હાયપરપ્લેસીયા (Endometrial Hyperplasia) થવાની શક્યતા ઘટે.

3.Local (Vaginal) Estrogen Therapy (લોકલ એસ્ટ્રોજન થેરાપી) – મુખ્યત્વે વજાઇના ડ્રાય થય જવું, ઈંચિંગ કે પેઇન જેવા લોકલ સિમ્પ્ટમ્સ માટે ઉપયોગી.

મેડીકેશન આપવાની પદ્ધતિઓ (Routes of Administration):

1.Oral Tablets (ઓરલ ટેબ્લેટ્સ)

2.Transdermal Patches (ટ્રાન્સડર્મલ પેચેસ)

3.Gels and Creams (જેલ્સ એન્ડ ક્રીમ્સ)

4.Vaginal Rings or Tablets (વજાઇનલ રિંગ્સ ઓર ટેબ્લેટ્સ)

5.Injectables (ઇન્જેક્ટેબલ્સ)

બેનીફીટ્સ (Benefits of HRT):

• Vasomotor Symptoms (વેસોમોટર સિમ્પ્ટમ્સ) જેમ કે હોટ ફ્લેશિસ, નાઇટ સ્વેટ્સમાં રાહત આપે છે.
• વજાઇન પર અસર થતી સમસ્યાઓ જેમ કે ડ્રાયનેસ અને પેઇન દૂર કરે છે.
• ઓસ્ટિયોપોરોસિસ (Osteoporosis) નો રિસ્ક ઘટાડે છે.
• મૂડ સ્વિંગ્સ અને ઊંઘ સંબંધિત સમસ્યાઓમાં મદદ કરે છે.

જોખમો અને સાવચેતીઓ (Risks and Precautions):

• લાંબા સમય સુધી HRT નો ઉપયોગ Breast Cancer (બ્રેસ્ટ કેન્સર), Deep Vein Thrombosis (ડીપ વેઇન થ્રોમ્બોસિસ), Stroke (સ્ટ્રોક), અને Heart Disease (હાર્ટ ડિસીઝ) નો જોખમ વધારી શકે છે.
• HRT શરૂ કરતા પહેલા સંપૂર્ણ મેડિકલ ઇવેલ્યુએશન જરૂરી છે.
• પેશન્ટનો રેગ્યુલર ફોલો અપ, Mammography (મેમોગ્રાફી), અને Pelvic Examination (પેલ્વિક એક્ઝામિનેશન) ફરજીયાત છે.

કોને અપાય નહીં (Contraindications):

બ્રેસ્ટ કેન્સર અથવા એન્ડોમેટ્રીયલ કેન્સરનો ઇતિહાસ હોય તેવા પેશન્ટ.

લિવર ડિસીઝ, અનિયમિત યૂટિરાઇન બ્લિડિંગ.

થ્રોમ્બોસીસ અથવા સ્ટ્રોકનો ઇતિહાસ.

Hormonal Replacement Therapy (હોર્મોનલ રિપ્લેસમેન્ટ થેરાપી) એ એવી સાધનશક્તિ છે જે યોગ્ય રીતે અને યોગ્ય પેશન્ટમાં ઉપયોગ થાય તો ખૂબ લાભદાયક સાબિત થાય છે. તે પેશન્ટના જીવનની ગુણવત્તા સુધારે છે, પરંતુ તેનો ઉપયોગ ડોક્ટરની સલાહ અને નિરીક્ષણ હેઠળ જ થવો જોઈએ. દરેક પેશન્ટ માટે HRT પર્સનલાઇઝ્ડ હોવી જોઈએ જેથી તે સલામત અને અસરકારક બને

2.Functions of amniotic fluid-એમ્બીયોટીક ફલ્યુઇડના કાર્યો

એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડનું મેઇન ફંકશન ફીટસ ને પ્રોટેક્શન પ્રોવાઇડ કરવાનું કરે છે.

ડ્યુરિંગ પ્રેગ્નેન્સી:

1) એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ એ શોક એબ્ઝોર્બર તરીકે કામ કરે છે અને તે ફિટસ ને બહારની ઇન્જરીથી બચાવે છે.

2) તે ટેમ્પરેચર ને મેઇન્ટેન રાખવાનું પણ વર્ક કરે છે.

3) એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ એ એમ્નિઓટિક સેક ને ડિસ્ટેન્ડ કરે છે. તેથી ફિટસ ના ગ્રોથ અને ફ્રી મુવમેન્ટ્સ માટે સ્પેસ પ્રોવાઇડ કરે છે. તેમજ ફીટલ પાર્ટ્સ અને એમ્નિઓટિક સેક વચ્ચે વચ્ચે ના એધેસન ને અટકાવે છે.

4) ન્યુટ્રીટીવવેલ્યુ નેગ્લીજેબલ હોય છે પરંતુ ફિટસ ને એડીક્યુએટ વોટર સપ્લાય પ્રોવાઇડ કરે છે.

ડ્યુરીંગ લેબર:

સર્વિક્સ ના ડાયલેટેશન માં મદદ કરે છે. યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન દરમ્યાન પ્લેસેન્ટા ના સર્ક્યુલેશન મા અવરોધ આવતો અટકાવે છે.

યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન સમય દરમિયાન પ્લેસેન્ટા તથા ફિટસ ના પ્રોટેક્શન માટેનું વર્ક કરે છે.

લેબર ના ફર્સ્ટ સ્ટેજ ના એન્ડ દરમ્યાન બર્થ કેનાલ ને ફ્લસ કરે છે અને તેની એસેપ્ટિક અને બેક્ટેરિયો સાઇડલ એક્શન થી ફીટસ ને પ્રોટેક્ટ કરે છે. તેમજ યુટેરાઇન કેવીટીમાં એસેન્ડિંગ(ઉપર વધતુ) ઇન્ફેક્શન થતું અટકાવે છે.

ક્લિનિકલ ઇમ્પોર્ટન્સ

એમ્નિઓટિક ફ્લુઇડ ની સ્ટડી દ્વારા ફિટસ ની વેલ્બીંગ તથા મેટરનીટી ની ઇન્ફોર્મેશન મળે છે.ઇન્ટ્રા એમ્નિઓટિક ઇન્સટીલેસન મા કેમિકલ નો યુઝ કરીને એબોર્શન મેથડ તરીકે વપરાય છે.

ફિટલ માલફોર્મેશન ના અસેસમેન્ટ માં મદદ કરે છે, એટલે કે 16-18 અઠવાડિયા દરમિયાન, એમ્નીયોસેન્ટેસિસ દ્વારા મેળવેલા એમ્નિઓટિક ફ્લુઇડ નું સેલ કલ્ચર દ્વારા ક્રોમોઝોમલી ડિફેક્ટિવ બાળકો ને ઓળખી શકાય છે, દા.ત. ડાઉન્સ સિન્ડ્રોમ. એન્ઝાઇમ ની ડેફીસીયન્સી નુ કલ્ચર કરવામા આવે છે. અને એમ્નિઓટિક ફ્લુઇડ એ ફિટસ માં મેટાબોલિક એરર ને આઇડેન્ટીફાઇ કરી શકે છે.

એમ્નિઅટિક ફ્લુઇડ સાથે વધારે પ્રમાણ મા આલ્ફાફેટોપ્રોટીન (AFP) એ ફિટસ ને ઓપન ન્યુરલ ટ્યુબ ડિફેક્ટ (એનેન્સફેલી) તરીકે ઓળખી શકાય છે.

એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ ઇન્ડેક્સ ( AFI ) નું ઓછું અથવા વધારે વોલ્યુમ અસેસ થાય છે.

મેમ્બરેન ને રપ્ચટર કરીને લાઇકર ને ડ્રેઇન કરવાથી લેબર ના ઇન્ડક્શનમાં પણ હેલ્પ થાય છે.

3.PNDT act પી.એન.ડી.ટી. એક્ટ

કાયદાનો ઉદ્દેશ (Objective of the Act):

PNDT Act (પી.એન.ડી.ટી. ઍક્ટ) નો મુખ્ય હેતુ લિંગ આધારિત ભ્રૂણહત્યા અટકાવવાનો છે. ભારતમાં મહિલાઓના પ્રમાણમાં પુરુષોનું પ્રમાણ વધી રહ્યું છે તેનો મુખ્ય કારણ સ્ત્રી ભ્રૂણહત્યા (Female Foeticide) છે. આ કાયદો પેશન્ટના ભવિષ્યના સંતાનના લિંગની ઓળખ માટે થતા ઉપયોગને રોકે છે અને એ માટે ડાયગ્નોસ્ટિક ટેકનિક્સ (Diagnostic Techniques) નો ઉપયોગ કેટલાંક નિર્ધારિત કારણો સિવાય બેન્ડ કરવામાં આવ્યો છે.

કાયદાની સ્થાપના અને સુધારા (Establishment and Amendments):

આ કાયદો વર્ષ 1994માં લાગુ પડ્યો અને 2003માં તેને વધુ કડક બનાવવામાં આવ્યો. શરૂઆતમાં આ કાયદો માત્ર પ્રિ-નેટલ પરીક્ષણો માટે લાગુ પડતો હતો પરંતુ ત્યારપછી તેને પ્રિ-કોન્સેપ્શન (Pre-Conception) તબક્કાને પણ આવરી લીધો.

મહત્વપૂર્ણ વ્યાખ્યાઓ (Important Definitions):

Pre-natal Diagnostic Techniques (પ્રિ-નેટલ ડાયગ્નોસ્ટિક ટેકનિક્સ): આવી ટેકનિક્સ જેમાં ભ્રૂણના લિંગની ઓળખ થઈ શકે તેવા ટેસ્ટો આવે છે જેમ કે Ultrasound (અલ્ટ્રાસાઉન્ડ), Amniocentesis (એમ્નિયોસેન્ટેસિસ), Chorionic Villus Sampling (કોરિઓનિક વિલસ સેમ્પલિંગ) વગેરે.

Sex Selection (સેક્સ સિલેક્શન): જ્યારે સંતાનના લિંગના આધારે ગર્ભધારણ અથવા ગર્ભપાત કરવામાં આવે છે.

Sex Determination (સેક્સ ડિટર્મિનેશન): પેશન્ટના ભ્રૂણનું લિંગ શોધવાનો પ્રક્રિયા.

કાયદાની મુખ્ય જોગવાઈઓ (Key Provisions):

1.કોઈપણ મેડિકલ પ્રોફેશનલ દ્વારા લિંગ નિર્ધારણ કરવું કે કરાવવું કાયદેસર ગુનો છે.

2.દરેક Genetic Counseling Centre (જીનેટીક કાઉન્સેલિંગ સેન્ટર), Genetic Laboratory (જીનેટીક લેબોરેટરી), અને Genetic Clinic (જિનેટિક ક્લિનિક) નું રજીસ્ટ્રેશન ફરજીયાત છે.

3.તમામ Ultrasound Machines (અલ્ટ્રાસાઉન્ડ મશીનો) ને રજિસ્ટર કરવી ફરજીયાત છે.

4.દરેક પેશન્ટ માટે Form F (ફોર્મ એફ) ભરીને તેનું સાચું અને પૂર્ણ રેકોર્ડ રાખવો ફરજીયાત છે.

5.ફોર્મમાં પેશન્ટની વિગત, ટેસ્ટનું હેતુ અને ડોક્ટરની સહી હોવી આવશ્યક છે.

કાયદાનો અમલ ન થાય તો શું? (Penalties for Violation):

1.પ્રથમ વખત ગુના સાબિત થાય તો ત્રણ વર્ષ સુધીની જેલ અને રૂ. 10,000 સુધીનો દંડ.

2.બીજી વખત માટે પાંચ વર્ષ સુધી જેલ અને રૂ. 50,000 દંડ.

3.Medical Practitioner (મેડિકલ પ્રેક્ટિશનર) માટે લાયસન્સ સસ્પેન્ડ અથવા રદ થઇ શકે છે.

ટેકનિકલ ટર્મીનોલોજી અને તેની ભૂમિકા:

Ultrasound (અલ્ટ્રાસાઉન્ડ): પેશન્ટના ભ્રૂણના વિકાસ અને સ્વાસ્થ્યની ચકાસણી માટે ઉપયોગી પણ તેનું દુરૂપયોગ લિંગ નિર્ધારણ માટે થઈ શકે છે.

Amniocentesis (એમ્નિયોસેન્ટેસિસ): એમ્નિયોટિક પ્રવાહીને પરીક્ષણ માટે લેવામાં આવે છે જેમાં લિંગ પણ જાણી શકાય.

Chorionic Villus Sampling (કોરિઓનિક વિલસ સેમ્પલિંગ): પ્લેસેંટાની સેલ્સનું પરીક્ષણ પણ લિંગના નિર્ધારણ માટે ઉપયોગી થઈ શકે છે.

Radiologist (રેડિયોલોજિસ્ટ): ઇમેજિંગ ટેસ્ટ કરનાર નિષ્ણાત જે આ કાયદાની હેઠળ જવાબદાર હોય છે.

કાયદાનું સામાજિક મહત્વ (Social Importance):

PNDT Act (પી.એન.ડી.ટી. ઍક્ટ) એ માત્ર કાનૂની નહીં પરંતુ સામાજિક રીતે પણ એક ક્રાંતિકારી પગલું છે. આ કાયદો ભારતીય સમાજમાં લિંગ સમતાને આગળ વધારવાનું સાધન છે. પેશન્ટને લિંગ આધારિત ભેદભાવથી બચાવવાનું અને સ્ત્રી ભ્રૂણહત્યા અટકાવવાનું એ કાયદાનું નીતિગત ધ્યેય છે.

4.Threatened Abortion-થ્રેટેન્ડ એબોર્સૅન

થ્રેટેન્ડ એબોર્શન:

થ્રેટેન્ડ એબોર્શન મા એબોર્શન ની પ્રોસેસ સ્ટાર્ટ થય જાય છે પરંતુ તેમાં રિકવરી અશક્ય હોય તે કન્ડિશન સુધી એબોર્શન પહોંચતું નથી એટલે કે તેમાં જો તેમા પ્રોપર્લી કેર લેવામા આવે તો રિકવરી થય શકે છે. અને પ્રેગ્નેન્સી એ કન્ટીન્યુ થય શકે છે.

સાઇન તથા સિમ્પટોમ્સ:

• વજાઇનલ બિલ્ડિંગ થવુ,
• માઇલ્ડ એબડોમીનલ પેઇન તથા ક્રેમ્પીંગ થવુ,
• બ્લીડિંગ એ સ્લાઇટ હોવું,
• બ્લડ નો કલર બ્રાઇડ રેડ જોવા મળવો,
• માઇલ્ડ એબડોમિનલ પેઇન થવું,
• બ્લીડિંગ એ પેઇનલેસ થવુ,
• માઇલ્ડ બેક એક થવું,
• લોવર એબડોમીનલ એરિયા માં ડલ પેઇન થવું,
• કોઇપણ પ્રકારનું ફ્રેશ લંપ એ એક્સપલ્ઝન ન થવુ,
• સર્વિક્સ કે ક્લોઝ હોવું,
• ડિસ્ચાર્જ જોવા મળવુ.

સાઇન:

એબડોમીનલી: ગ્રેવિટ યુટ્રસ એ સોફ્ટ ફિલ થાય છે તથા એમએનોરિયા ના પીરીયડ ની જેમ જ ‌એન્લાર્જ થાય છે.
સ્પેક્યુલમ એક્ઝામિનેશન અથવા વજાયનલ પાલ્પેશન: સર્વિક્સ નું OS એ ક્લોઝ હોય છે તથા સ્ટેઇન્ડ ડિસ્ચાર્જ પ્રેઝન્ટ હોય છે.

ઇન્વેસ્ટીગેશન:

બ્લડ ઇન્વેસ્ટિગેશન જેમા,
HB, ABO તથા Rh ગ્રુપિંગ.
યુરીન ટેસ્ટ,
બાયમેન્યુઅલ પાલ્પેશન,
પેલ્વીક અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી,
ટ્રાન્સવજાઇનલ અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી.

થ્રેટન્ડ એર્બોશન નું મેનેજમેન્ટ

થ્રેટેન્ડ એબોર્શન ના નર્સિંગ મેનેજમેન્ટમાં પ્રેગનેન્ટ વુમન નું પ્રોપર્લી એસેસમેન્ટ તથા મોનિટરિંગ કરવું. વુમન ને પ્રોપરલી સપોર્ટીવ કેર પ્રોવાઇડ કરવી.

1)અસેસમેન્ટ

વાઇટલ સાઇન
મધર ના વાઇટલ સાઇન કંટીન્યુઅસલી મોનિટરિંગ કરવા. જેમ કે,
પલ્સ,
બ્લડ પ્રેશર,
ટેમ્પરેચર,
રેસ્પીરેસન વગેરે.

બ્લીડિંગ એસેસમેન્ટ
વજાઇનલ બ્લીડિંગના કલર , અમાઉન્ટ, ઇન્ટેન્સિટી તથા કન્સીસ્ટન્સી ને અસેસ કરવી.

હિસ્ટ્રી કલેક્શન
મધર ની પ્રોપર્લી હિસ્ટ્રી કલેક્ટ કરવી જેમાં પ્રિવ્યસ પ્રેગનેન્સી તથા એબોર્શન વિશે કમ્પ્લીટ હિસ્ટ્રી કલેક્ટ કરવી.

2) મોનિટરિંગ એન્ડ ઓબ્ઝરવેશન
મધરને કંટીન્યુઅસલી ઓબ્ઝર્વેશન કરવું તેને કોઇ પણ સોક( હાઇપોટેન્સન, ટેકીકાર્ડિયા,પેલર)ના સાઇન તથા સિમ્ટોમ્સ છે કે નહી તે અસેસ કરવુ.

મધર ના પ્રોપરલી ઇન્વેસ્ટિગેશન્સ કરાવવા જેમાં હેમોગ્લોબીન, હિમાટોક્રિટ, અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી,ABO & Rh ગ્રુપિંગ રુટીન્લી કરાવવુ.

3) બેડરેસ્ટ તથા ફિઝિકલ એક્ટિવિટી
મધર ને કમ્પલીટ્લી બેડ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
મધર ને ફિઝિકલ એક્ટિવિટી લિમિટેડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
મધર ને એક મંથ સુધી હાઉસહોલ્ડ વર્ક ન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

4) ઇમોશનલ સપોર્ટ
મધર તથા તેના ફેમિલી ને ઇમોશનલ સપોર્ટ તથા રિએશ્યોરન્સ પ્રોવાઇડ કરવો.
મધર તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ના ડાઉટ્સ અને ક્વેરીસ ને પ્રોપર્લી ક્લિયર કરવા.
મધર તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને ફોલ્સ રિએસ્યોન્સ આપવો નહીં.

5)એજ્યુકેશન
મધર ને એબોર્શનના સાઇન તથા સીમટોમ્સ વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું જેમ કે ઇન્ક્રીઝ બ્લિડિંગ,સિવ્યર પેઇન વગેરે તથા એડવાઇઝ આપવી કે આવા કોઇપણ પ્રકારના સાઇન તથા સિમ્ટોમ્સ જોવા મળે તો ઇમીડિયેટલી મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટ લેવી.
મધર ને પ્રોપર્લી ફોલોઅપ લેવા માટે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવુ.

6) હાઇડ્રેશન અને તથા ન્યુટ્રીશન
મધર ને એડીક્યુએટ ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
મધર નો ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ કંટીન્યુઅસલી મોનિટર રાખવો.
મધરને પ્રોપરલી બેલેન્સ ડાયટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
મધર ને એડવાઇઝ આપવી કે કોન્સ્ટીપેસન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે હાઇ ફાઇબર યુક્ત ડાયટ ઇન્ટેક કરવુ.
મધર ને ગુડ ફીટીંગ સાથે સપ્લિમેન્ટસ પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:= ફેરસ સલ્ફેટ 200 mg( BD. ),
ફોલિક એસિડ 5 mg/ day( TDS ).
મધર ને હાઇ પ્રોટીન તથા વિટામીન E યુક્ત ડાયટ પ્રોવાઇડ કરવો.

7) મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન
મધરને પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડીટેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
બ્લિડિંગ ને કંટ્રોલ કરવા માટે તથા પેઇન ને રીલીવ કરવા માટે મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
મધરને મેડીકેશનનો ડોઝ, ડિરેક્શન તથા તેના સાઇડ ઇફેક્ટ વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.
જો મધરને સ્લિપ તથા એન્ઝાઇટી ની પ્રોબ્લેમ હોય તો તેને રીલીવ કરવા માટે
Tab.Diazepam, ( 5-10 mg before night meal ),
Or
Tab.Calmpose, ( 5-10 mg before night meal ),
Or
Tab.valium ( 5-10 mg before night meal ), પ્રોવાઇડ કરવી.

ગુડ બોવેલ એક્ટિવિટી માટે બેડ ટાઇમ પર મધર ને માઇલ્ડ અમાઉન્ટ માં લક્ઝેટીવ પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:= મિલ્ક ઓફ મેગ્નેસિયા.

મધર ને એનીમા પ્રોવાઇડ ન કરવું કારણકે એનીમા એ મધર ને યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ને સ્ટીમ્યુલેટ કરવા માટે જવાબદાર હોય છે.
મધર ને થ્રેટન્ડ એબોર્શન ના સાઇન તથા સીમ્પટોનમ્સ જોવા મળ્યા ના 48 અવર્સ બાદ માઇલ્ડ અમાઉન્ટ મા પરગેટિવ અથવા સપોસીટરી પ્રોવાઇડ કરવી કોન્સ્ટીપેશન હોય તો તેને રીલીવ કરવા માટે.

8) કન્સલ્ટન્સ તથા રેફરલ
અધર હેલ્થ કેર પર્સનલ સાથે કેર માટે પ્રોપરલી કોલાબોરેશન કરવું .
જો જરૂરિયાત રહે તો મધર ને ટાઇમ્લી રેફરલ સર્વિસીસ પ્રોવાઇડ કરવી.

9) ડોક્યુમેન્ટેશન
મધર નું અસેસમેન્ટ ફાઇન્ડિંગ્સ,પ્રોવાઇડેડ ઇન્ટરવેન્શન,તથા મધર ની કન્ડિશન મા કોઇ ચેન્જીસ છે કે નહી તેનુ ટાઇમ્લી ડોક્યુમેન્ટેશન કરવુ.

10)ફોલોઅપ
મધર ના પ્રોગ્રેસ તથા રિઅસેસમેન્ટ માટે રેગ્યુલરલી ફોલોઅપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

થ્રેટન્ડ એબોર્શન નું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ એ સામાન્ય રીતે મધરને પ્રોપરલી કોમ્પરાહેન્સીવ કેર પ્રોવાઇડ કરવા માટે તથા મધરની કન્ડિશન માં ઇમ્પ્રુવમેન્ટ લાવવા તે માટે પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.

5.Oligohydramnias ઓલીગોહાઇડ્રોમ્નીઅસ

ડેફીનેશન: ઓલીગો: રિડ્યુઝ
હાઇડ્રોએમ્નીઓસ: એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ

જ્યારે લાઇકર એમ્ની (એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ) એટ ટર્મ 200 ml કરતા ઓછું હોય તો તેને ઓલિગોહાઇડ્રોએમ્નીઓસ કહેવામાં આવે છે. ઓલિગોહાઇડ્રોએમ્નીઓસ, તે એક મેડિકલ કન્ડિશન છે જે પ્રેગ્નન્સી દરમિયાન ફિટસ ની આસપાસ ના એમ્નિઓટિક ફ્લુઇડ નું અમાઉન્ટ એ તેની નોર્મલ અમાઉન્ટ કરતાં ઓછુ હોય છે. એમ્નિઅટિક ફ્લુઇડ એ ફિટસ ને કુશન બનાવવા અને નોર્મલ ડેવલોપમેન્ટ માટેની ફેસેલીટી માટે અગત્યનુ હોય છે. ઓલિગોહાઇડ્રોએમ્નીઓસ વિવિધ કોમ્લીકેશન્સ સાથે અસોસિયેટેડ હોય શકે છે, જેમ કે ફિટસ‌ ડિસ્ટ્રેઝ, પ્રીટર્મ બર્થ અથવા ફિટલ ડેવલોપમેન્ટ ની પ્રો બલમ્સ વગેરે.

ઇટિયોલોજી:

• એક્ઝેક્ટ કોઝ એ અનનોન છે.જે નીચેની કન્ડિશન સાથે સંબંધિત છે.
• પોસ્ટપાર્ટમ જેસ્ટેશન,
• રિનલ ડિસ્ફંક્શન,
• ઓબસ્ટ્રેટિક્વ યુરોપથી,
• પ્લેસેન્ટા ના કવર કરતા એમ્નીઓટીક સેલ્સ દ્વારા એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ નુ સિક્રીશન એ ફેઇલ થાય.
• કિડની એબસન્ટ હોય તેના કારણે.
• ફિટલ યુરીન ફોર્મેશન ઓછું થાય તેના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

• જેસ્ટેશન પિરયડ કરતા યુટેરાઇન સાઇઝ સ્મોલ થવી.
• ફિટલ મુવમેન્ટ રિડ્યુઝ થવી.
• બ્રિચ પ્રેઝન્ટેશન કોમન હોવું.
• ફિટલ ગ્રોથ રીટાર્ડેશન અથવા ડિફોર્મિટી થવી.
• ઓછા એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ ના કારણે યુટ્રસ ફુલ ઓફ ફિટસ લાગે છે.
• લેબર દરમ્યાન થીક મિકોનિયમ પાસ થાય છે.

કોમ્પ્લીકેશન:

મેટરનલ: પ્રોલોંગ લેબર, ઓપરેટિવ ઇન્ટરફેરેન્સ,
મેટરનલ મોર્બીડીટી.

મેનેજમેન્ટ:

જો ફીટસ માં કન્જીનાઇટલ માલફોર્મેશન હોય તો પ્રેગનેન્સી ના પિરિયડ ને ધ્યાનમાં લીધા વગર જ ડીલેવરી કરાવવી.
વજાઇનલ ડિલિવરી ફેવરેબલ હોય છે.
થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર સાથે નોર્મલ ફિટસ હોય તો કન્ઝર્વેટીવ મેનેજમેન્ટ કરવું તથા વધારે પ્રમાણ માં ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી સાથે સાથે મીકોનિયમ લાઇકર માં એમ્નીઓ ઇન્ફ્યુઝન કરવું.

Q.5 Define following (Any Six) વ્યાખ્યા આપો (કોઇપણ છ) 6×2=12

1.Denominator ડીનોમીનેટર

ડિનોમીનેટર એટલે ફીટસ નો જે બોની પાર્ટ એ પ્રેઝન્ટિંગ પાર્ટ તરીકે મેટરનલ પેલ્વિસ ના વિવિધ ક્વાડ્રન્ટ્સ ના રિલેશન માં આવે તેને ડીનોમીનેટર કહેવામાં આવે છે.

જેમ કે,

• વર્ટેક્સ/ સેફેલિક પ્રેઝન્ટેશન માં ડિનોમીનેટર તરીકે ઓક્સિપુટ હોય છે.
• ફેસ પ્રેઝન્ટેશન મા ડિનોમીનેટર તરીકે મેન્ટમ ( ચિન ) હોય છે.
• બ્રો પ્રેઝન્ટેશન મા ડિનોમીનેટર તરીકે ફ્રન્ટલ એમિનન્સ હોય છે.
• બ્રીચ પ્રેઝન્ટેશન મા ડિનોમીનેટર તરીકે સેકરમ હોય છે.
• સોલ્ડર પ્રેઝન્ટેશન માં ડિનોમીનેટર તરીકે સોલ્ડર ના સ્કેપ્યુલા નો એક્રોમિયન પ્રોસેસ હોય છે.

2.Lie – લાઇ

ફિટસ ના લોંગ એક્સિસ નું મેટરનલ સ્પાઇન ના લોંગ એક્સિસ સાથે રિલેશનશિપ ને ” લાઇ ” કહેવામાં આવે છે.

લાઇ એ સામાન્ય રીતે લોન્જીટ્યુડીનલ હોય છે પરંતુ ક્યારેક ટ્રાન્સવર્સ અને ઓબ્લિક પણ હોઇ શકે છે.

1) લોન્જીટ્યુડીનલ:

તેમાં ફિટસ ની લોન્ગ એક્સેસ એ મેટરનલ સ્પાઇન ના લોંગ એક્સિસ ની પેરેલેલ એટલે કે એકબીજા ને સમાંતર રીતે હોય છે.આનો અર્થ એ છે કે ફિટસ એ ક્યાં તો હેડ ડાઉન (સેફાલિક) અથવા ફીટ-ડાઉન (બ્રીચ) પોઝીશન મા છે. ડિલિવરી માટે આ મોસ્ટ ઓપ્ટિમલ ફિટલ પોઝિશન છે.

2) ટ્રાન્સવર્સ:

ઓબ્સ્ટ્રેટ્રિકલ માં ટ્રાંસવર્સ લાઇ એ ફિટસ ની પોઝિશન નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ કરે છે જ્યાં ફિટસ એ મધર ની સ્પાઇન ની સમાંતર હોવાના બદલે મધર ના યુટ્રસ ની આજુબાજુ હોરિઝન્ટલી (આડી) પોઝિશન માં હોય છે. આ સ્થિતિમાં, ફિટસ નું માથું યુટ્રસ ની એક બાજુ હોય છે અને તેના બટક્સ અથવા પગ અપોઝિટ બાજુએ હોય છે. આ સ્થિતિ વજાઇનલ કેનાલ માં ડિલિવરી માટે અનુકૂળ નથી અને ઘણી વખત સિઝેરિયન સેક્શન ની જરૂર પડે છે.

3) ઓબ્લિક:

ઓબ્સ્ટ્રેટ્રિકલ માં ઓબ્લિક લાઇ ત્યારે થાય છે જ્યારે ફિટસ એ યુટેરાઇન કેવીટી મા એક ખૂણા પર સ્થિત હોય છે, જેમાં ફિટસ નું હેડ અને બટક્સ બંને મધર ની એક બાજુ તરફ નમેલા હોય છે. આ પોઝિશન એ ન તો લોન્જીટ્યુડીનલ છે કે ન તો ટ્રાંસવર્સ છે પરંતુ તેના બદલે ત્રાંસા કોણ( ડાયગોનલ એંગલ) પર છે. વજાઇનલ ડીલેવરી માટે આ પ્રકાર ની લાઇ એ આઇડિયલ હોતી નથી.

3.Mastitis – માસ્ટાઇટીસ

બ્રેસ્ટ ટિસ્યુસ માં થતા ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન ની કન્ડિશન અને માસ્ટાઇટીસ કહેવામાં આવે છે. માસ્ટાઇટીસ ના કોમ્પ્લીકેશન્સ માં બેસ્ટ એબ્સેસ ની કન્ડિશન થઇ શકે છે.

4.Naegele’s Formula – નીગેલ્સ ફોર્મ્યુલા’

Naegele’s Formula (નેગેલ્સ ફોર્મ્યુલા) એ Estimated Date of Delivery (ઈસ્ટિમેટેડ ડેટ ઓફ ડિલિવરી) એટલે કે EDD (ઈ.ડી.ડી.) ની ગણતરી માટે ઉપયોગમાં લેવામાં આવતી એક માન્ય અને પ્રમાણિત પદ્ધતિ છે. આ ફોર્મ્યુલા મુજબ Last Menstrual Period (લાસ્ટ મેન્સ્ટ્રુઅલ પીરિયડ) એટલે કે LMP (એલ.એમ.પી.)ની તારીખમાં 9 મહીના ઉમેરવામાં આવે છે અને 7 દિવસ ઉમેરવામાં આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો LMP (એલ.એમ.પી.) 10 જાન્યુઆરી છે, તો Naegele’s Formula (નેગેલ્સ ફોર્મ્યુલા) મુજબ EDD (ઈ.ડી.ડી.) 17 ઓક્ટોબર થશે. આ પદ્ધતિ મહિલાના regular 28-days menstrual cycle (રેગ્યુલર 28 ડેઝ મેન્સ્ટ્રુઅલ સાઇકલ) માટે સૌથી વધુ ચોકસાઇ આપે છે અને Obstetrics (ઓબ્સ્ટેટ્રિક્સ)માં વ્યાપકપણે વપરાય છે.

5.Sub involution – સબ ઇનવોલ્યુશન

Subinvolution (સબઇન્વોલ્યુશન) એ એક એવી કન્ડિશન છે જેમાં ડીલેવરી પછી Uterus (યૂટ્રસ)નું Involution (ઇન્વોલ્યુશન), એટલે કે તેના મૂળ આકાર અને સ્થિતિમાં પાછા ફરવાની પ્રક્રિયા, નોર્મલ સમયગાળામાં પૂર્ણ થતી નથી અથવા ધીમે થાય છે. આ સ્થિતિમાં Uterus (યૂટ્રસ) સામાન્ય કરતા મોટું રહે છે અને Lochial discharge (લોશીયલ ડિસ્ચાર્જ) લાંબા સમય સુધી ચાલુ રહે છે. Subinvolution (સબઇન્વોલ્યુશન)ના મુખ્ય કારણોમાં Retained placental fragments (રીટેઈન્ડ પ્લેસેન્ટલ ફ્રેગ્મેન્ટ્સ), Infection (ઇન્ફેક્શન), અને Inadequate uterine tone (ઇનેડિક્વેટ યૂટેરાઇન ટોન)નો સમાવેશ થાય છે. તેના લક્ષણોમાં Prolonged bleeding (પ્રોલોન્ગ્ડ બ્લીડીંગ), Pelvic pain (પેલ્વિક પેઈન), અને Enlarged uterus (એનલાર્જ્ડ યૂટ્રસ) ઇન્વોલ્વ છે. Subinvolution (સબઇન્વોલ્યુશન)નું ઇમીડીયેટ ડાયગ્નોસ્સીસ અને યોગ્ય ટ્રીટમેન્ટ ઇમ્પોર્ટન્ટ છે જેથી Postnatal complications (પોસ્ટનેટલ કોમ્પ્લીકેશન્સ) ટાળી શકાય.

6.Decapitation – ડીકેપીટેશન

આ ડિસ્ટ્રક્ટિવ સર્જરી માં ફિટલ હેડ ને ટ્રંક થી કટ કરી ટ્રંક ના એક્સટ્રેક્સન સાથે ડીલેવરી કમ્પ્લીટ કરવામાં આવે છે. આ ઓપરેશન ડેડ ફિટસ માં નીગ્લેક્ટેડ સોલ્ડર પ્રેઝન્ટેશન અને ટ્વિન્સ ના ઇન્ટરલોકીંગ હેડ માં કરવામાં આવે છે.

7.Obstructed labour- ઓબસ્ટ્રક્ટેડ લેબર

ઓબસ્ટ્રક્ટેડ લેબર એ એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન્સ એ ગુડ (પ્રોપર્લી) હોવા છતાં પ્રોગ્રેસિવ્લી ડીસેન્ટ થતો ફિટસ નો પ્રેઝન્ટિંગ પાર્ટ એ મિકેનિકલ ઓબસ્ટ્રકશન ના કારણે અરેસ્ટ થાય છે તેને “ઓબ્સટ્રકટેડ લેબર” કહેવામાં આવે છે.ઓબસ્ટ્રક્ટેડ લેબર માં ફિટસ ને એડીકયુએટ અમાઉન્ટ માં ઓક્સિજન ન મળવાના કારણે ફીટસ નું ડેથ પણ થય શકે છે

8.Caput succedaneum કેપટ સકકસીડેનીયમ

સ્કાલ્પ ના લેયર્સ માં‌ સિરોસેન્ગેનિયસ ફ્લુઇડ નુ એક્યુમ્યુલેશન થવાથી એડિમેટસ સ્વેલિંગ થાય છે તેને કેપટ સ્યુકેડેનિયમ કહે છે. તે ગીર્ડલ ઓફ કોન્ટેક્ટ ના પ્રેસર દ્વારા થાય છે. તે ક્યાંકતો બોની પેલ્વિસ,ડાયલેટીંગ સર્વિક્સ અથવા વલવલ રિંગ હોય છે. એમાં વિનસ રિટર્ન ઓછું હોવાના કારણે સ્વેલિંગ અને લિમ્ફેટીક ડ્રેઇનેજ જોવા મળે છે. કેપટ સ્યુકેડેનિયમ એ બર્થ સમયે પણ જોવા મળે છે. તથા તેને દબાવતા તેમાં ખાડો પડે છે.સ્વેલિંગ એ બોગી હોય છે. તથા તે સુચર લાઇન ને ક્રોસ કરે છે જે 24-36 કલાક માં ડિસઅપિયર થાય છે તે મોટેભાગે મેમ્બરેન રપ્ચર થયા પછી જોવા મળે છે.

Q.6 A. Fill in the blanks. ખાલી જગ્યાઓ પૂરો.05

1.Sub occipito bregmatic diameter in fetal skull is…….CM.
ફીટલ સ્કલમાં સબ ઓકસીપીટો બ્રેગમેટીક ડાયામીટર…..સે.મી. હોય છે ✅ Answer:9.5 cm

2.Life span of ovum is….hours and life span of sperm is …… Hours. ઓવમનું આયુષ્ય……કલાક અને સ્પમ નું આયુષ્ય…… કલાક હોય છે ✅ Answer:
Ovum: 12 to 24 hours
Sperm: 48 to 72 hours

3.Outer layer of fetal membrane is……. ફીટલ મેમ્બ્રેનના સૌથી બહારનાં લેયરને …….કહે છે. ✅ Answer: Chorion (કોરિયન)

4.Injection Anti-D immunoglobulin is given to……mother. ઇન્જેકશન Anti-D ઇમ્યુનોગ્લોબ્યુલીન……માતાને આપવામાં આવે છે. ✅ Answer: Rh-negative mother

B. Multiple Choice Questions ગમે તે એક વિકલ્પ પસંદ કરો.

1.At how many weeks of gestational age quickening can be felt? ક્વીકનીગ સગર્ભાવસ્થાનાં કેટલા સમયે અનુભવાય છે.

a) 8 week- અ. ૮ અઠવાડિયા
b) 11 weeks – બ. ૧૧ અઠવાડિયા
✅ c) 16 weeks – ૧૬ અઠવાડિયા
d) 24 weeks – ડ. ૨૪ અઠવાડિયા

2.What is the positive sign of prenancy? પ્રેગનન્સી હોવાનું ખરું ચિહ્ન કયું છે ?

a. HCG estimation અ.એચ.સી.જી.એસ્ટીમેશન

b.Quickening.
બ.કવીકનીંગ

c.Chadwick sign
ક.ચોડવીક સાઇન

✅ d) Foetal skeleton in X-ray એક્સ-રેમાં ફીટલ સ્કેલેટન

3.Which procedure is done for sex determination in early pregnancy?
પ્રેગ્નન્સીનાં શરૂઆતનાં સમયમાં સેક્સ ડીટરમીનેશન માટે કયો પ્રોસીઝર કરવામાં આવે છે ?

a. X Ray અ.એકસ રે

✅b. Amniocentesis
બ. એમ્નીયોસીન્ટેસીસ

c.Ultrasound
ક.અલ્ટ્રાસાઉન્ડ

d. Hysteroscopy
ડ. હીસ્ટેરોસ્કોપી

4.Which is the earliest and most reliable sign of pre-eclampsia. પ્રી-એક્લેમ્પસીયાનું વહેલું અને રીલાએબલ ચિહ્ન કયું છે ?

a. AlbuMinuria
અ.આબ્લ્યુમીનુરીયા

b. Vomiting
બ.વોમીટીંગ

✅ c. Hypertension ક.હાઇપરટેન્શન

d.Convulsions
ડ.ખેંચ

5.Which is the treatment of choice in eclampsia? એક્લેમ્પસીયાની ટ્રીટમેન્ટ ઓફ ચોઈસ કઈ છે ?

a. Diazepam
અ.ડાયજેપામ

b. Phenargan
બ.ફીનારગન

✅ C. Magnesium sulphate
ક. મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ

d.Phenobarbitone
ડ. ફીનોબાર્બીટોન

C. Match the following. નીચનાં જોડકાં જોડો.05

A B

a. Abruptio placenta i. Injury to 5th & 6th cervical nerves roots 5 & એબ્રપ્ટીઓ પ્લેસેન્ટા 6th સર્વાઈકલ નર્વસ રુટમાં ઈજા b. Placenta Previa પ્લેસેન્ટા પ્રીવીયા ii. Control PPH કંટ્રોલ પી.પી.એચ
c. Erb’s palsy અર્બ્સ પાલ્સી iii. Placenta in lower uterine segment
d. Acromionએક્રોમિયોન યુટરસના નીચેના ભાગમાં પ્લેસન્ટા
e. Methargin મેથાર્જીન iv. Premature separation of placenta
પ્લેસેન્ટાનું પ્રીમેચ્યોર સેપ્રેશન

v. shoulder સોલ્ડર

🔶 CORRECT ANSWER (05) 🔶

A	B	✅ Correct Matching
a. Abruptio placenta	iv. Premature separation of placenta	✅ a → iv
b. Placenta Previa	iii. Placenta in lower uterine segment	✅ b → iii
c. Erb’s palsy	i. Injury to 5th & 6th cervical nerve roots	✅ c → i
d. Acromion	v. Shoulder	✅ d → v
e. Methargin	ii. Control PPH	✅ e → ii

Final Answers :

a → iv

b → iii

c → i

d → v

e → ii