MIDWIFERY AND GYNECOLOGICAL NURSING 10/02/2025 PAPER SOLUTION NO.11

Q-1

a. Define normal labour.- નોર્મલ લેબરની વ્યાખ્યા લખો.03

લેબર:
કન્સેપ્સન ની વાયેબલ પ્રોડક્ટ ને યુટ્રસ(વોમ્બ) માંથી વજાઇ ના દ્વારા આઉટર વર્લ્ડ માંબહાર લાવવા માટે જીનાઇટલ ઓર્ગન્સ માં જે ઇવેન્ટ ની સિરીઝ રચાય છે તેને “લેબર” કહેવામાં આવે છે.

જે વુમન લેબરમાં હોય તેને “પારટ્યુરિઅન્ટ” કહેવામા આવે છે.
તથા
બર્થ આપવાની પ્રોસેસ ને “પાર્ટ્યુરીઝન” કહેવામાં આવે છે.

નોર્મલ લેબર ને યુટોશીયા (Eutoshia) પણ કહેવામાં આવે છે.
નોર્મલ લેબર એ ત્યારે કહેવામાં આવે છે જ્યારે નીચે પ્રમાણેના ક્રાઇટેરિયા એ ફૂલફીલ થઇ શકે.

• 1) લેબર ની શરૂઆત એ સ્પોન્ટેનિયસલી તથા એટ ટમૅ (37 થી 48 વીક)પર હોવી જોઇએ.
• 2)ફિટસ નુ વર્ટેક્સ પ્રેઝન્ટેશન( ફિટસ ના હેડ નો ઓક્સિપુટ નો પાટૅ એ યુટેરાઇન કેવીટી ના લોવર પાટૅ મા હોવુ તથા ફિટસ ની ચીન એ તેના ચેસ્ટ સાથે ટક્ડ થયેલી હોવી).હોવું જોઇએ.
• 3)લેબર નો સમયગાળો એ વધારે ન હોવો જોઇએ(એટલે કે જો પ્રાઇમરી ગ્રેવીડા મધર હોય તો લેબર નો એવરેજ ડ્યુરેશન 12 અવર્સ નો તથા જો મલ્ટીપારા મધર હોય તો લેબરનો એવરેજ ડ્યુરેસન એ 6 અવર્સ નો હોવો જોઇએ)
• 4) ઓછામાં ઓછી મદદ થી નેચરલી બર્થ થવું જોઇએ.
• 5) મધર અને બેબી ની હેલ્થને અસર કરે તેવા કોઇપણ પ્રકારના કોમ્પ્લિકેશન ના હોવી જોઇએ.

b. Write down stages of labour. – લેબર ના સ્ટેજીસ લખો.04

લેબરના સ્ટેજીસ:

લેબરના સ્ટેજીસ ને ચાર સ્ટેજીસ માં ડિવાઇડ કરવામાં આવેલા છે.

• 1) ફસ્ટ સ્ટેજ ઓફ લેબર ,
• 2) સેકન્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબર,
• 3) થર્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબર,
• 4) ફોર્થ સ્ટેજ ઓફ લેબર

1) ફસ્ટ સ્ટેજ ઓફ લેબર( સર્વાઇકલ સ્ટેજ):

• ફર્સ્ટ સ્ટેજ ઓફ લેબર એ ચાઇલ્ડબર્થ નો ઇનીસીયલ ફેઝ છે. જેમાં સર્વિક્સ એ ગ્રેજ્યુલી ઓપન (ડાયલેટ)તથા થીન (એફેસમેન્ટ) થાય છે. જેના કારણે બેબી એ યુટેરાઇન કેવીટીમાંથી બર્થકેનાલ (વજાઇના) માં પાસ થય શકે. જેમાં રેગ્યુલર તથા રિધેમીક યુટેરાઇન કોન્સ્ટ્રકશન્સ જોવા મળે છે અને યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ની ફ્રિકવન્સી, ઇન્ટેન્સિટી તથા ડ્યુરેશન એ ગ્રેજ્યુઅલી ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
• ફર્સ્ટ સ્ટેજ એ લેબર ના ટ્રૂ લેબર પેઇન થી સ્ટાર્ટ થય અને સર્વિક્સ ના ફૂલી ડાયલેટેસન( 10 cm) સુધીનું ગણાય છે.આ સ્ટેજ ને “સર્વાઇકલ સ્ટેજ” પણ કહેવામાં આવે છે.

લેબરના ફર્સ્ટ સ્ટેજ ને ફરધર 3 સ્ટેજ માં ડિવાઇડ કરવામાં આવેલા છે :

ફર્સ્ટ સ્ટેજ નો ટાઇમ પિરીયડ :
પ્રાઇમીગ્રેવીડા:=12-16 અવર્સ, અને
મલ્ટીગ્રેવીડા:=6-8 અવર્સ, નો હોય છે.

લેબર નો ફર્સ્ટ સ્ટેજ એ ત્રણ ફેઝીસ માં ડિવાઇડ થયેલો હોય છે.

• 1) લેટન્ટ ફેઝ,
• 2) એક્ટિવ ફેઝ,
• 3) ટ્રાન્ઝીશનલ ફેઝ

1) લેટન્ટ ફેઝ,

• લેટન્ટ ફેઝ ને “પ્રોડોમલ લેબર” અથવા “પ્રિ-લેબર” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
  
• આ સ્ટેજમાં 1-4 cm સેન્ટીમીટર જેટલું સર્વાઇકલ ડાયલેટેસન થાય છે.
  
• આ ફેઝ માં કોન્ટ્રાકશન એ 15 – 30 મિનિટે રીપીટ થાય છે અને 15- 30 સેકન્ડ સુધી રહે છે.
• આ ફેઝ માં મધર એ ટોકેટીવ( વાતચીત કરી શકે તેમ) હોય છે.

2) એક્ટિવ ફેઝ,
એક્ટિવ ફેઝ ને ડાયલેટેસન ફેઝ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
આ સેકન્ડ ફેઝ મા સર્વિક્સ એ 5 – 7 સેન્ટિમીટર જેટલું ડાયલેટ થાય છે. તથા કોન્ટ્રાક્શન એ 3-5 મિનિટે રીપીટ થાય છે અને 45 – 60 સેકન્ડ સુધી જોવા મળે છે. આ સ્ટેજમાં મધર ને રેસ્ટલેસનેસ ફીલ થાય છે.

3)ટ્રાન્ઝીશનલ ફેઝ

• ટ્રાન્ઝીશનલ ફેઝ મા સર્વિક્સ નુ ડાયલેટેસન એ 8-10 cm જેટલુ થાય છે.
• કોન્ટ્રાકશન એ 2-3 મિનિટે રીપીટ થાય છે અને 60 થી 90 સેકન્ડ સુધી જોવા મળે છે.

• ઓવરઓલ લેબર નો ફર્સ્ટ સ્ટેજ એ ક્રિટીકલ પિરિયડ છે કે જેમાં સર્વિક્સ એ ઓપન થાય ત્યારબાદ, યુટેરાઇન કેવીટી મા બેબી ની પ્રોપર પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરી યુટ્રસ એ ડિલીવરી માટે પ્રિપેર થાય છે. આ સ્ટેજ દરમિયાન મધર તથા ફિટસ ની કન્ડિશનને તથા તેની વેલબિંગ ને ઇમ્પ્રુવ કરવા માટે કંટીન્યુઅસલી હેલ્થ કેર પ્રોવાઇડર્સ દ્વારા મોનિટરિંગ કરવું અગત્યનું રહે છે.

2) સેકન્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબર( એક્સપલ્ઝન ઓફ ફિટસ): સર્વિક્સ ના ફુલ ડાયલિટેશન થી સ્ટાર્ટ થય બર્થ કેનાલ માંથી બેબીના બર્થ સુધીના સમયગાળાને સેકન્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબર કહેવામાં આવે છે.

તેનું ડ્યુરેશન,
પ્રાઇમી ગ્રેવીડામાં : 1-2 અવર્સ નુ અને
મલ્ટીગ્રેવીડા મા : 20-30 મીનીટ સુધીનો હોય છે.

લેબરના સેકન્ડ સ્ટેજ ને ફરધર બે ફેઝ માં ડિવાઇડ કરવામાં આવેલા છે:

• 1) પ્રપલ્ઝીવ ફેઝ,
• 2) એક્સપલ્ઝીવ ફેઝ.

1) પ્રપલ્ઝીવ ફેઝ: પ્રપલ્ઝીવ ફેઝ એ સર્વિક્સ ના ફુલ ડાયલેટેશન થી સ્ટાર્ટ થય ફિટસનો પ્રેઝન્ટિંગ પાર્ટ એ પેલ્વીક ફ્લોર( +4 ,+5 સ્ટેસન) સુધી ડિસેન્ડ થાય ત્યાં સુધીનું હોય છે.

2) એક્સપલ્ઝીવ ફેઝ: મધરના બિયરિંગ ડાઉન એફોટ્ર્સ ની સાથે બેબી એ કમ્પ્લીટલી યુટેરાઇન કેવીટીમાંથી એક્સપલ્ર્ઝન થાય ત્યાં સુધીનો આ એક્સપલ્ઝીવ ફેઝ હોય છે.

3) થર્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબર( એક્સપલ્ઝન ઓફ પ્લેસેન્ટા):

• આ સ્ટેજ એ બેબીના એક્સપલ્ઝન થી લઇ પ્લેસેન્ટા અને મેમ્બરેન નું એક્સપલ્ર્ઝન થાય ત્યાં સુધીના સમયગાળા ને થર્ડ સ્ટેજ કહેવાય છે.
• તેનો ટાઇમ ડ્યુરેશન એ પ્રાઇમી ગ્રેવીડા તથા મલ્ટીગ્રેવીડા માં 15 મિનિટ નો હોય છે

4) ફોર્થ સ્ટેજ ઓફ લેબર( ઓબ્ઝર્વેશન સ્ટેજ):

• બેબીના બર્થ પછી ઓબ્ઝર્વેશન સ્ટેજને 4th સ્ટેજ ઓફ લેબર કહેવામાં આવે છે આ સ્ટેજ દરમિયાન મધર ની જનરલ કન્ડિશન તથા ન્યુબોર્નની કન્ડિશન અને યુટ્રસ ના બીહેવિયરને કેરફૂલી મોનિટર કરવામાં આવે છે.

• તેનું ટાઇમ ડ્યુરેશન એ 1 અવર નો હોય છે.

• આમ, ટોટલ લેબરના ચારેય સ્ટેજ( 1st સ્ટેજ + 2nd સ્ટેજ+3 rd સ્ટેજ+ 4th સ્ટેજ) નો ટાઇમ ડ્યુરેશન એ પ્રાઇમીગ્રેવિડા માં 13-15 અવર્સ નો તથા મલ્ટીગ્રેવીડા મા 6-8 અવર્સ નો હોય છે.

c. Write down nursing management of first stage of labour.ફસ્ર્ટ સ્ટેજ લેબરનું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ લખો.05

લેબરના ફર્સ્ટ સ્ટેજનું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ:

• લેબર નો ફર્સ્ટ સ્ટેજ એ ક્રિટીકલ પિરિયડ છે કે જેમાં સર્વિક્સ એ ઓપન થાય ત્યારબાદ, યુટેરાઇન કેવીટી મા બેબી ની પ્રોપર પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરી યુટ્રસ એ ડિલીવરી માટે પ્રિપેર થાય છે. આ સ્ટેજ દરમિયાન મધર તથા ફિટસ ની કન્ડિશનને તથા તેની વેલબિંગ ને ઇમ્પ્રુવ કરવા માટે કંટીન્યુઅસલી હેલ્થ કેર પ્રોવાઇડર્સ દ્વારા મોનિટરિંગ કરવું અગત્યનું રહે છે.
• ફર્સ્ટ સ્ટેજ ઓફ લેબર ના નર્સિંગ મેનેજમેન્ટમાં કોમ્પ્રાહેંસીવ કેરનું ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે.તેનો એઇમ એ મધર ને ફિઝિકલ, ઇમોશનલી તથા એજ્યુકેશનલી સપોર્ટ કરવુ તથા લેબર પ્રોગ્રેશન ને ક્લોઝલી મોનીટરીંગ કરવુ.

1) અસેસમેન્ટ

• લેબરના પ્રોગ્રેસને, મધરની કન્ડિશન અને તથા ફિટસ ની કન્ડિશન ને પ્રોપરલી મોનિટર કરવું.
• લેબર પેઇન એ ક્યારે સ્ટાર્ટ થયુ તેના વિશે ઇન્કવાયરી કરવુ.
  કોઇપણ પ્રકારનું લાઇકર એ લીકેજ થાય છે કે નહીં તેના વીસે ઇન્ક્વાઇરી કરવું.
  મધર નું પ્રોપરલી એક્ઝામિનેશન કરવું.
  પ્રોપર્લી ઓબ્સટ્રેટ્રીક એક્ઝામિનેશન કરવુ.
  મધર નુ વજાઇનલ એક્ઝામિનેશન કરવુ.
  મધર ના એન્ટીનેટલ રકોડ્સ ને પ્રોપર્લી ચેક કરવા.
• મેટર્નલ અસેસમેન્ટ
  મધરના વાઇટલ સાઇન રેગ્યુલરલી મોનિટરિંગ કરવા,જેમ કે,
  ટેમ્પરેચર,
  પલ્સ,
  રેસ્પીરેસન,
  તથા બ્લડપ્રેશર ને પ્રોપરલી અસેસ કરવા.
• પ્રેગનેન્ટ વુમન ના યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ની ઇન્ટેન્સિટી, ફ્રિકવન્સી, ડ્યુરેશન, તથા રેસ્ટીંગ ટોન ને પાલ્પેશન મેથડ દ્વારા પ્રોપરલી અસેસ કરવું.
• પરવજાયનલ એક્ઝામિનેશન દ્વારા સર્વાઇકલ ડાયલેટેસન તથા એફેસમેન્ટને પ્રોપરલી અસેસ કરવું.
  સર્વાઇકલ ડાયલેટેસન તથા એફેસમેન્ટ નુ પ્રોપર્લી તથા એક્યુરેટલી ડોક્યુમેન્ટેશન તથા ચાર્ટીંગ કરવુ.

ફીટલ અસેસમેન્ટ

• ફીટલ હાર્ટ રેટ ને કંટીન્યુઅસલી ઇલેક્ટ્રોનિક ફિટલ મોનિટરિંગ (EFM) દ્વારા મોનિટરિંગ કરવા.
• ફિટલ હાર્ટ રેટ ની પેટર્નને પ્રોપરલી અસેસ કરવી.
• ફિટલ હાર્ટ રેટ ને પ્રોપરલી ડોક્યુમેન્ટેશન કરવું તથા કોઈપણ એબનોર્માલીટી હોય તો તેનું પણ પ્રોપરલી ડોક્યુમેન્ટેશન કરવું.

2) સપોર્ટ એન્ડ કમ્ફટૅ મેઝર્સ

• મધરને પ્રોપરલી કમફર્ટેબલ પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરાવવી જેના કારણે મધર નું કમ્ફર્ટે લેવલ પણ ઇન્ક્રીઝ થય શકે અને લેબર પ્રોસેસ પણ પ્રોગ્રેસ થય શકે જેમ કે વોકિંગ,સ્ટેન્ડિંગ, સિટીંગ વગેરે.
• મધરને રિલેક્સેશન ટેકનીક માટે એડવાઇઝ આપવી જેમકે ડીપ બ્રિધિંગ એક્સરસાઇઝ, તથા માઇન્ડ ડાઇવરઝનલ થેરાપી વગેરે.
• મધરની એન્ઝાઇટી ને રીડયુઝ કરવા માટે મધરને ઇમોશનલ સપોર્ટ, રિએશ્યોરન્સ તથા સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

3) હાઇડ્રેશન તથા ન્યુટ્રીશન

• મધરને થોડા પ્રમાણમાં ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરના હાઇડ્રેશન સ્ટેટસ ને પ્રોપરલી મેઇન્ટેન કરવા માટે મધર નો ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ ને કંટીન્યુઅસલી મોનિટર કરવુ.
• મધરના ન્યુટ્રીશન સ્ટેટસને મેઇન્ટેન કરવા માટે મધરને એડિક્યુએટ અમાઉન્ટ માં લાઇટ ફૂડ તથા ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• જેમ કે, પ્લેઇન વોટર,
• સોલ્ટી લેમન વોટર,
• સુપ,તથા ફ્રુઇટ જ્યુસ વગેરે.

4) એન્ટીસેપ્ટીક તથા એસેપ્ટીક જીનાઇટલ એરિયા પર પ્રોપર્લી એન્ટિસેપ્ટિક ડ્રેસિંગ એપ્લાય કરવુ.જેના કારણે ક્લિન્લીનેસ મેઇન કરી સકાય.

5)એજ્યુકેશન એન્ડ કોમ્યુનિકેશન મધર તથા તેના સપોર્ટર્સ ને મધર ની કન્ડિશન તથા પ્રોગ્રેસ ઓફ લેબર વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

6)કેર ઓફ બોવેલ મધર ના બોવેલ ને ક્લિયર કરવા માટે તથા યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ને ઇન્ક્રીઝ કરાવવા માટે પ્રોપરલી એનીમા પ્રોવાઇડ કરવો.

7) કેર ઓફ બ્લાડર પ્રેગનેન્ટ વુમન ને ફ્રિકવન્ટલી બ્લાડર એમ્પટી કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી કારણકે ફુલ બ્લાડર હોય તો તે કોન્ટ્રાક્ટરને ઇન્હિબીટ કરે છે.

8) ડોક્યુમેન્ટેશન

• મધર તથા ફિટસની કન્ડિશનને અસેસ કરી ત્યારબાદ તેનું પ્રોપરલી ડોક્યુમેન્ટેશન કરવું તથા પાર્ટોગ્રાફ ને પ્રોપરલી મેઇન્ટેન કરવો.
• બધા જ પ્રકારના એસેસમેન્ટ, ઇન્ટરવેશનસ, ઓબ્ઝર્વેશન, એ મધરના મેડિકલ રેકોર્ડમાં પ્રોપરલી ડોક્યુમેન્ટેશન કરવું.
• મેટર્નલ વાઇટલ સાઇન, યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન પેટર્ન, સર્વાઇકલ ડાયઇલેટેશન તથા એફેસમેન્ટ,ફીટલ હાર્ટ સાઉન્ડ તથા લેબર પ્રોગ્રેસ ને પ્રોપર્લી રેકોર્ડ કરવુ.

9) કોલાબોરેશન તથા એડવોકેસી

• મધરના લેબરની કન્ડિશન ને અધર હેલ્થ કેર પર્સનલ સાથે કોલાબોરેશન કરવું જેમકે ઓબસ્ટેટ્રીસિયન, મીડવાઇફ તથા નર્સ વગેરે સાથે પ્રોપરલી કોમ્યુનિકેશન કરી પ્રોપરલી મધરની કન્ડિશન વિશે ડિસિઝન લેવુ .
• આમ લેબર ના ફર્સ્ટ સ્ટેજ ઓફ લેબર ને પ્રોપરલી મેનેજ કરી મધર તથા ફીટસ માં થતી કોમ્પ્લિકેશન ને પ્રિવેન્ટ કરી શકાય છે તથા લેબર ના ફસ્ટ સ્ટેજ ને પ્રોપરલી મેઇન્ટેન કરી શકાય છે.

OR

a. Deline placenta previa. પ્લેસેન્ટા પ્રીવ્યાની વ્યાખ્યા લખો.03

જ્યારે પ્લેસેન્ટા પાર્શિયલી અથવા કમ્પ્લીટલી યુટ્રસ ના લોવર સેગમેન્ટ ના ઇન્ટર્નલ OS ની નજીક અથવા ઉપર ઇમ્પ્લાન્ટ થાય છે તેને “પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા” કહેવામાં આવે છે. એન્ટી પાર્ટમ હેમરેજના 1/3 કેસીસ એ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ને કારણે હોય છે.

b. Explain degrees of placenta previa. પ્લેસેન્ટા પ્રીવ્યાની ડીગ્રીસ સમજાવો.04

ટાઇપ્સ ઓફ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા:
પ્લેસેન્ટા ના યુટેરાઇન કેવીટી ના લોવર સેગમેન્ટમાં એક્સટેન્શન ની ડિગ્રીના આધારે પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ના ચાર ટાઇપ પડે છે.

• 1) Type I (લેટરલ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા),
• 2) Type II (માર્જીનલ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા),
• 3) Type III(ઇન્કમ્પ્લિટ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા),
• 4) Type IV( કમ્પ્લીટ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા)

1) Type I (લેટરલ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ):
આ ટાઇપમાં પ્લેસન્ટા નો મેજર પાર્ટ એ અપર સેગમેન્ટ માં અટેચ થયેલો હોય છે પરંતુ માત્ર લોવર માર્જિન એ લોવર સેગમેન્ટ માં એન્ટર થાય છે પરંતુ OS સુધી પહોંચતી નથી.

2) Type II (માર્જીનલ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ):
આ ટાઇપમાં પ્લેસેન્ટા એ માત્ર ઇન્ટર્નલ ઓસ ની માર્જિન સુધી પહોંચે છે પરંતુ તેને કવર કરતી નથી.
જો પ્લેસેન્ટા એ એન્ટિરિયર હોય તો વજાઇનલ બર્થ પોસીબલ છે બ્લડ લોસ એવરેજ હોય છે મેટરના શોક કરતાં ફિટલ હાઇપોક્ઝીયા નુ રિસ્ક વધારે હોય છે.

3) Type III(ઇન્કમ્પ્લિટ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા):
પ્લેસેન્ટા એ ઇન્ટર્નલ ઓસ ને સેન્ટ્રલી નહીં પરંતુ પાર્શીયલી કવર કરે છે જ્યારે લેટ પ્રેગ્નન્સીમાં સર્વિક્સ એફેસ અને ડાયલેટ થવાનું ચાલુ થાય છે ત્યારે લોવર્સ સ્ટ્રેચ થવાના કારણે બ્લિડિંગ થાય છે.

4) Type IV( કમ્પ્લીટ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ):
આમાં પ્લેસેન્ટા એ ઇન્ટર્નલ ઓસ ને કરે છે કવર કરે છે એ જ્યારે ફુલ્લી ડાયલેટેડ હોય ત્યારે પણ કવર કરે છે. સિવ્યર હેમરેજ થાય છે મધર અને બેબી ની લાઇફ ને સેવ કરવા માટે સિઝેરિયન સેક્શન ની જરૂરિયાત પડે છે.

C. Write down nursing management of placenta previa. પ્લેસેન્ટા પ્રીવીયાનું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ લખો.05

મેનેજમેન્ટ ઓફ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા:

ફોર્મ્યુલેશન ઓફ લાઇન ઓફ ટ્રીટમેન્ટ:

• આમાં કન્ડિશન પ્રમાણે પ્રોપરલી ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી.
• હિમોગ્લોબિન લેવલનું પ્રોપરલી એસ્ટીમેશન કરવું અને તે 10 gm અથવા તેના કરતાં વધારે આવવું જોઇએ.
• એક્સપેક્ટન્ટ ટ્રીટમેન્ટ એ 37 વીક કમ્પ્લીટ થાય ત્યાં સુધી પ્રોવાઇડ કરવી જોઇએ.
• નીચે પ્રમાણેની કોઇ કન્ડિશન હોય તો ટર્મિનેશન કરવું જેમ કે:
  રિક્યુરિગ હેમરેજ થવું,
  ડેડ ફિટસ,
  ફીટસ એ કંજીનાઇટલ માલઇન્ફોર્મેશન હોય,
  ઇન્ડિયા યુટેરાઇન ગ્રોથ રિટાર્ડેશન હોય( IUGR ) તો આવી કન્ડિશનમાં ટર્મિનેશન પરફોર્મ કરવામાં આવે છે.
• હોસ્પિટલમાં એડમિટ થયા પછી ચોક્કસ સારવાર શરૂ કરવામાં આવે છે. જેમ કે,
  વજાઇનલ એક્ઝામિનેશન એ ઓપરેશન થિયેટરમાં સિઝેરિયન સેક્શન માટે પ્રોપર્લી રેડી કરીને પરફોર્મ કરવામાં આવે છે.
• એક્ઝામિનેશન કર્યા બાદ મેમ્બરેન એ આર્ટિફિશિયલ રપ્ચર કરવામાં આવે છે ત્યારબાદ ઓક્સીટોસીન સ્ટાર્ટ કરવામાં આવે છે ત્યારબાદ કન્ડિશન પ્રમાણે ડીલેવરી કંડક્ટ કરવામાં આવે છે.
• જો લેબર પ્રોસેસ એ કોઇપણ બ્લીડિંગ વગર સેટિસફેક્ટરી રીતે પ્રોગ્રેસ થતી હોય તો વજાયનલ ડીલેવરી કરાવવી.
• જો બ્લીડિંગ એ કંટીન્યુઅસલી થતું હોય તો પ્રેગનેટ વુમનને સિઝેરિયન સેક્શન કરવુ.
• જો બેબી એ માલફોર્મડ હોય અથવા ડેથ હોય તો તેનુ પ્રેઝન્ટેશન અસેસ કરવુ,જો વર્ટેક્સ પ્રેઝન્ટેશન હોય તો વેન્ટોસ ડિલીવરી કરાવવી અને જો બ્રીચ હોય તો બ્રીચ ડિલીવરી કરાવવી.

Q-2

a) Write down minor ailments and its management during pregnancy. પ્રેગ્નેન્સી દરમ્યાન થતી માઇનોર બીમારીઓ અને તેમનું મેનેજમેન્ટ લખો.08

1) ડાયજેસ્ટિવ સિસ્ટમ:

• નોઝીયા તથા વોમિટિંગ:
• નોઝીયા તથા વોમિટિંગ એ પ્રાઇમીગ્રેવિડા માં ખૂબ કોમન્લી જોવા મળે છે અને તે સ્પેશ્યલી વુમન એ જ્યારે મોર્નિંગ મા ઉઠે છે ત્યારે વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.
• નોઝિયા તથા વોમિટિંગ એ HCG, Oestrogen, Progesterone જેવા હોર્મોન્સ જવાબદાર છે.
• નોઝીયા તથા વોમિટિંગ એ સામાન્ય રીતે પ્રાઇમીગ્રેવીડા તથા ફર્સ્ટ ટ્રાઇમેસ્ટર મા વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.

મેનેજમેન્ટ

• ડાયટરી ચેન્જીસ
• મધર જ્યારે સવારે ઊઠે ત્યારે તેમને ડ્રાય ટોસ્ટ, બિસ્કીટ્સ, સોલ્ટી ક્રેકર્સ અને પ્રોટીન યુક્ત ફૂડ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને સ્મોલ તથા ફ્રીક્વન્ટ અમાઉન્ટ માં ફુડ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને લો ફેટ ફૂડ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને ફ્રાઇડ ફૂડ તથા સ્પાયસી ફૂડ અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને પ્રોપરલી એન્ટીએમિટીક મેડિકેશન લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

કોન્સ્ટીપેશન

• કોન્સ્ટીપેશન એ પ્રેગનેન્સી માં મોસ્ટ કોમન પ્રોબ્લેમ છે. કોન્સ્ટીપેશન એ મુખ્યત્વે સેકન્ડ તથા થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.

• કોન્સ્ટીપેસન એ પ્રોજેસ્ટેરોનની ઇફેક્ટ ના કારણે, ઇન્ટેસ્ટાઇનનો ટોન તથા મોબિલિટી ઓછી થવાથી ,ફિઝિકલ એક્ટિવિટી ઘટવાથી,
• આયર્ન સપ્લીમેન્ટ નું ઇન્ટેક કરવાના કારણે,
  કોલોન પર ગ્રેવિડ યુટર્સ નું પ્રેશર આવવાથી કોન્સ્ટિપેશન જોવા મળે છે.

મેનેજમેન્ટ

• મધરને હાઇફાઇબર યુક્ત ફૂડ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધર ને એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ વેજીટેબલ તથા ફ્રુટ્સ નું ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને આખા દિવસ દરમિયાન 6-8 ગ્લાસ જેટલું વોટર ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને એડવાઇઝ આપવી કે સવારે ગ્લાસ ભરીને વામૅ વોટર લેવાથી બોવેલ મુમેન્ટ એક્ટિવેટ થાય છે.
• મધરને એડવાઇઝ આપવી કે ફ્રિક્વન્ટ, સ્મોલ, તથા લો ફેટ હોય તેવું ફૂડ લેવું.
• મધર ને રેગ્યુલર એક્સરસાઇઝ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને સ્મોલ અમાઉન્ટ માં મિલ્ક ઓફ મેગ્નેશિયા લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

એસીડીટી અને હાર્ટ બર્ન

• ઇસોફેજીયલ સ્પીકર એ રિલેક્સ થવાથી પ્રેગ્નન્સી સમય દરમિયાન એસીડીટી અને હાટૅ બર્ન એ કોમનલી જોવા મળે છે.
• તે સામાન્ય રીતે સેકન્ડ અને થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન વધારે પ્રમાણમાં મધર ને જોવા મળે છે.
• એસીડીટી અને હાર્ટ બર્ન નો પ્રોજેસ્ટેરોન નું લેવલ ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે, ઇન્ટેસ્ટાઇન નો મોટીલીટી ડિક્રીઝ થવાના કારણે,તથા એન્લાર્જ યુટ્રસ ના કારણે સ્ટમક ના ડિસ્પ્લેસમેન્ટ થવાના કારણે મોસ્ટલી એસિડિટી અને હાર્ટ બર્ન ની કન્ડિશન જોવા મળે છે.

મેનેજમેન્ટ

• મધરને સ્મોલ અને ફ્રિકવન્ટ અમાઉન્ટમાં ઇટીંગ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને એડવાઇઝ આપવી કે ઓવર ઇટિંગ કરવું નહીં.
• પ્રેગનેન્ટ વુમન ને એડવાઇઝ આપવી કે જમ્યા પછી તરત જ સુઇ જવું નહીં. જમ્યા પછી એટલીસ્ટ 30 મિનિટ સુધી સિટીંગ અપરાઇટ પોઝીશનમાં રહેવું.
• ફેટી તથા સ્પાઇસી ફૂડ અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને રીપ્લાયનીંગ પોઝિશનમાં સ્લીપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી જેમાં પાંચ થી છ જેટલા પિલોનો સપોર્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને ટેઇલર સીટીંગ એક્સરસાઇઝ પરફોર્મ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• હેલ્થ કેર પર્સનલ દ્વારા પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી એન્ટાસિડ મેડિકેસન લેવા માટે મધર ને એડવાઇઝ આપવી.

• બ્લિડિંગ ફ્રોમ ગમ્સ, ગ્લોસાઇટીસ એન્ડ જીન્જીવાઇટીસ
  . પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન પ્રોજેસ્ટેરોન ના હાય લેવલના કારણે બ્લડ સપ્લાય વધવાથી તેમાંથી બ્લેડિંગ થય શકે છે.

મેનેજમેન્ટ

• મધરને સોફ્ટ ટુથ બ્રશ નો યુઝ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને ઓરલ હાઇજિન મેઇન્ટેન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને વિટામીન-બી કોમ્પ્લેક્સ,ગ્રીનલિફી વેજીટેબલ્સ , યીસ્ટ, એગ અને ચીઝ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

2) સર્ક્યુલેટરી સિસ્ટમ

ડિઝીનેસ એન્ડ ફેઇન્ટિંગ

• તે મુખ્યત્વે પ્રોજેસ્ટેરોન ની અસરના કારણે બ્લડ વેસેલ્સના મસલ્સ એ રિલેક્સ થવાથી થાય છે.
• બ્લડ વોલ્યુમ વધવાના કારણે તે સબસાઇડ થય જાય છે.
• પાછળથી ગ્રવિડ યુટ્રસ નું પ્રેશર ઇન્ફીરીયલ વેના કાવા પર પ્રેશર આવવાથી હાર્ટને બ્લડ સપ્લાય ઓછો મળવાથી થાય છે.

મેનેજમેન્ટ મધર ને લાસ્ટ મંથમાં બેક પર ઓછા પ્રમાણ મા સુવા માટે એડવાઇઝ આપવી. તથા મધર ને લાંબા સમયથી ઉભા રહેવાનુ ટાળવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

ગીડિનેસ( ચક્કર આવવા)

• પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન ચક્કર પણ આવી શકે છે અને તેના કારણે બેલેન્સ એ લોસ થય શકે તથા પડી જવાની શક્યતા પણ વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.
• તે સામાન્ય રીતે પ્રેગ્નેન્સી સમજ દરમ્યાન કાર્ડિઓ વાસ્ક્યુલર ચેન્જીસ થવાના કારણે તથા બ્લડ સુગર લેવલ લો થવાના કારણે તથા એનિમિયા ના કારણે પણ થય શકે છે.

મેનેજમેન્ટ

• મધર ને એડીક્યુએટ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને લાંબા સમય સુધી સ્ટેન્ડિંગ પોઝિશનમાં ન રહેવા કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

વેરીકોઝ વેઇન

• વેરીકોઝ વેઇન ની કંડીશન એ સામાન્ય રીતે પ્રેગ્નેન્સીના સેકન્ડ તથા થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.
• મુખ્યત્વે ઇન્ફિરિયર એક્સટ્રીમીટીઝ અને વલ્વામાં વેરીકોઝ વેઇન એ પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમ્યાન ડેવલોપ થાય છે તથા રેક્ટમ મા હેમરોઇડ્સ ની પણ તકલીફ થાય છે તે પ્રેગનેન્ટ યુટર્સ દ્વારા વિનસ રીટર્ન માં ઓબ્સટ્રકસન થવાથી થાય છે.

મેનેજમેન્ટ

• મધરને સપોર્ટીવ શુઝ વીયરીંગ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• વેરીકોઝવેઇન માં મુવમેન્ટ કરતી વખતે ઇલાસ્ટિક ક્રેપ બેન્ડેજ તથા લીંબને એલિવેટ કરવાથી સીમટોમ્સ માં રિલીઝ મળે છે.
• મધરને લાંબા સમય સુધી સીટીંગ તથા સ્ટેન્ડિંગ પોઝિશનમાં ન રહેવા માટે કરવા એડવાઇઝ આપવી.
• ડીલેવરી પછી વેરીકોસાઇટીસ ની કન્ડિશન એ રિલીવ થય જાય છે.
• હેમ્રોઇડ્સ માં બ્લીડિંગ કે પ્રોલેપ્સ જેવા કોમ્પ્લીકેશન જોવા મળે છે. બોવેલ ને સોફ્ટ રાખવા માટે થોડા પ્રમાણમાં લગ્ઝેટીવ્સ નો યુઝ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી તથા
• હાઇડ્રોકોર્ટીઝોન ઓઇન્ટમેન્ટ નું લોકલ એપ્લિકેશન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી તથા પ્રચલેપ્સડ થયેલા પાઇલ્સ નું રિપ્લેસમેન્ટ જરૂરી છે. સર્જીકલ ટ્રીટમેન્ટ અવોઇડ કરવી કારણકે કન્ડિશન એ ડીલેવરી પછી રિડ્યુઝ થાય છે.

એંકલ એડીમાં

• એંકલ એડીમાં એ સામાન્ય રીતે સેકન્ડ અને થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન જોવા મળે છે.
• તે સામાન્ય રીતે વાઝોડાયલેટેશન,
• વિનસ સ્ટેસ્ટીસ તથા યુટ્રસ ના બીલો વિનસ પ્રેસર ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે જોવા મળે છે.

મેનેજમેન્ટ

• મધર ને એક્સેસ ફ્લુઇડ તો રિટેન્શન છે કે વેઇટ એ કેટલા પ્રમાણમાં ગેઇન થાય છે તેનું પ્રોપરલી માર્ક કરવું કારણ કે ફ્લુઇડ રિટેન્શન એ પ્રેગ્નેન્સી ઇન્ડ્યુઝ્ડ હાઇપરટેન્સન(PIH)ના કારણે પણ થઈ શકે છે.
• મધર ને તેના લેગ્સ ને આખા દિવસ દરમિયાન બે વખત એલિવેટેડ રાખવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધર ને સપોર્ટિંગ્સ સ્ટોકિંગ્સ વીયરીંગ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધર ને વધારે લાંબા સમય સુધી એક જ પોઝિશનમાં એટલે કે લાંબા સમય સુધી સીટીંગ તથા સ્ટેન્ડિંગ પોઝિશન અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• બને ત્યાં સુધી પ્રેગ્નેન્ટ વુમનને ડાયયુરેટીક આપવી નહીં કારણ કે એડીમાં તે આરામ કરવાથી તથા લીમ્બ્સ ને એલિવેટ કરવાથી તેની જાતે જ સબસાઇડ થય જાય છે.
• ફિઝીયોજિકલ ઇડીમાં અથવા ઓર્થોસ્ટેટીક એડીમાં હોય તો કોઇ પણ ટ્રીટમેન્ટ આપવાની જરૂરિયાત રહેતી નથી.

3) મસ્ક્યુલો સ્કેલેટલ સિસ્ટમ

બેકએક

• પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન 50% પ્રોબ્લેમ બેકએક નો થાય છે.
• બેકએક એ પ્રેગનેન્સીના ગમે તે સ્ટેજ દરમિયાન થય શકે છે પરંતુ મોસ્ટલી તે પ્રેગ્નેન્સીના સેકન્ડ અને થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમિયાન વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.
• બેકએક એ જોઇન્ટ લિગામેન્ટસ લેક્ઝીટી(રિલેક્સીન તથા ઇસ્ટ્રોજન), વેઇટ ગેઇન, હાઇપરલોર્ડોસીસ,પેલ્વિસ એન્ટીરીયર ટીલ્ટ વગેરે ફિઝિયોલોજીક ચેન્જીસ ના કારણે બેકએક જોવા મળે છે.
• બીજા કારણમાં ફોલ્ટી પોસ્ચટર ,હાઇ હિલ વાળા શુઝ,મસ્ક્યુલર સ્પાઝમ,કોન્સ્ટીપેશન, તથા યુરીનરી ઇન્ફેક્શન વગેરેના કારણે પણ બેકએક ની પ્રોબ્લમ જોવા મળે છે.

મેનેજમેન્ટ

• મધરને પ્રોપર્લી રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધર ને કરેક્ટ બોડી મિકેનિઝમનો યુઝ કરવા માટે તથા બોડી પોસ્ચર ને ઇમ્પ્રુવ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને એડવાઇઝ આપવી રેસ્ટ કરતી સમયે લેગને એલીવેટ રાખવા.
• મધરને હાઇ હિલ વાળા શુઝ વીયરીંગ ન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને પેલ્વિક રોકિંગ અને એબડોમન તથા બ્રિધિંગ એક્સરસાઇઝ પરફોર્મ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• વેલ ફિટેડ પેલ્વિક ગીર્ડલ બેલ્ટ જે લંબર લોર્ડોસીસ ને વોકિંગ દરમિયાન કરેક્ટ કરે છે .
• મધરને ફિર્મ મેટ્રસ પર સ્લિપ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• બેક મસલ્સને મસાજ, એનાલજેસીક અને રેસ્ટ કરવાથી મસલ્સ સ્પાલઝમ ના લીધે થતું પેઇન ઓછું કરી શકાય છે.

લેગ ક્રેમ્પ્સ

• લેગ ક્રેમ્પ્સ એ સામાન્ય રીતે પ્રેગ્નન્સી ના સેકન્ડ અને થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમિયાન થાય છે.
• લેગ ક્રેમ્પ્સ એ સામાન્ય રીતે કેલ્શિયમ ફોસ્ફરસ બેલેન્સ અલ્ટર્ડ થવાના કારણે થય શકે છે.
• તથા યુટ્રસ ના પ્રેશરને કારણે પણ થય શકે છે.
• લેગ ક્રેમ્પ્સ મ્સ એ મોર કોમન્લી નાઇટ સમયે વધારે પ્રમાણમાં થય શકે છે.
• કેલ્સિયમ તથા વિટામીન B12 ની ડેફીશયન્સી ના કારણે પણ લેગક્રેમ્સ થય શકે છે.

મેનેજમેન્ટ

• લેગ્સ ને પ્રોપર્લી મસાજ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને રેગ્યુલર એક્સરસાઇઝ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી સ્પેશ્યલી વોકિંગ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધર ને જ્યાં લેગમાં પેઇન થતું હોય ત્યાં લોકલ હિટ એપ્લિકેશન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• વિટામીન B1 તથા કેલ્શિયમ ને ઓરલી ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

4) જીનાઇટો યુરીનરી સિસ્ટમ

વજાઇનલ ડિસ્ચાર્જ

• વજાઇનલ ડિસ્ચાર્જ જે ફર્સ્ટ ટ્રાઇમેસ્ટર થી લઈ થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર સુધી જોવા મળે છે.
• તે સામાન્ય રીતે વજાયનલ મ્યુકોઝાની હાઇપર પ્લેશિયા થવાના કારણે તથા મ્યુકસ પ્રોડક્શન ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે જોવા મળે છે.

મેનેજમેન્ટ:-

• મધરને પ્રોપરલી ક્લીંન્ઝિંગ તથા હાઇજીન મેઇન્ટેન રાખવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને કોટનના અંડરગારમેન્ટસ ને વીયરિંગ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી તથા ટાઇટ અંડર ગારમેન્ટસ ને અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• જો કોઇપણ વજાયનલ ઇન્ફેક્શન ની કંડીશન હોય તો ડોક્ટરની એડવાઇઝ પ્રમાણે વજાયનલ એપ્લિકેશન મેટ્રોનીડાઝોલ તથા મીકોનાઝોલ અપ્લાય કરવું.

યુરિનરી અર્જન્સી એન્ડ ફ્રિક્વન્સી:-
પ્રેગનેન્સી ના 12 વીક દરમ્યાન યુટ્રસ ના પ્રેશર ના કારણે તથા પ્રેગનેન્સી ના 3rd ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન ફિટલ હેડના પ્રેશર ના કારણે ફ્રિકવન્સી ઓફ મીક્ચ્યુરેસન જોવા મળે છે જેમાં ડીલેવરી પછી રાહત થાય છે.

મેનેજમેન્ટ:-

• મધરને દિવસ દરમિયાન એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ મા ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને ઇવનિંગ સમયમાં લિમિટેડ અમાઉન્ટમા ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને રેગ્યુલર ઇન્ટરવલમાં વોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધર ને એડવાઇઝ આપવી કે નાઇટ માં સ્લિપીંગ સમયે સાઇડ લાઇનિંગ પોઝિશનમાં સ્લીપ કરવું.
• જો જરૂરિયાત રહેતો મધરને પેરી નિયલ પેડ વિયર કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધર ને ઇગલ એક્સરસાઇઝ પરફોર્મ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

5) ઇન્ટેંગ્યુમેટ્રી સિસ્ટમ:-

ઇચિંગ:- સ્ટ્રાયા ગ્રેવીડેરમ, પુઅર પર્સનલ હાઇજિન , હીટ, રેસ,માઇનર સ્કિન ડિસીઝ ના કારણે બોડીમાં ઇચિંગ થાય છે.

મેનેજમેન્ટ:-

• મધરને રેગ્યુલર તથા ડેઇલી નહાવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને કેલામાઇન લોશન નું એપ્લિકેશન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરના સ્કીનને શુથિંગ ઇફેક્ટ પ્રોવાઇડ કરવા માટે ટેલકમ પાવડર નું એપ્લિકેશન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને પ્રોપરલી હાઇજિન કન્ડિશન મેઇન્ટેન રાખવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

6) નર્વસસિસ્ટમ:-

કાર્પલ ટનલ સિન્ડ્રોમ:- ફ્લુઇડ રિટેન્શન ના કારણે ઇડીમાં અને મીડિયન નર્વ ઉપર પ્રેશર આવે છે આથી મધર ને નમ્બનેસ અને પિન્સ અને નીડલનું સેન્સેશન ફિંગર અને હેન્ડ માં થાય છે.

મેનેજમેન્ટ:-
મધરને ડાયટમાં સોલ્ટ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
મધરને પીલો નીચે હેન્ડ રાખવા માટે એડવાઇઝ આપવુ.

ઇન્સોમનિયા તથા હેડએક:- ઇન્સોમનિયા તથા હેડએક એ સામાન્ય રીતે સેકન્ડ તથા થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.

મેનેજમેન્ટ:-
રાત્રે સુતી વખતે પ્રોપરલી વાર્મ વોટર દ્વારા બાથીંગ કરવું.
કુલ અને વેલ વેન્ટિલેટેડ રૂમમાં સુવા માટે મધરને એડવાઇઝ આપવી.
મધરને એડવાઇઝ આપવી કે લેટરલ પોઝિશનમાં પિલો નો સપોર્ટ રાખી સુઇ જવું.
મધરને તેની એન્ઝાઇટી તથા ફિયરને શેર કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

આમ પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન જોવા મળતા માઇનર અલાઇમેન્ટ્સ તથા તેનું મેનેજમેન્ટ આ પ્રમાણે છે.

b) Write down immediate newborn care. નવજાત શિશુની તાત્કાલીક સારવાર લખો.04

Immediate ન્યુબોર્ન કેર:

Immediate ન્યુબોર્ન કેરમાં ન્યુબોર્ન ને પ્રોપરલી અસેસ તથા સ્ટેબિલાઇઝ કરવાનું હોય છે.
Immediate ન્યુબોર્ન કેર એ ફીટસ માટે ઇન્ટરાયુટરાઇન લાઇફમાંથી એક્સટ્રા યુટરાઇન લાઇફમાં સ્ટેબિલાઇઝ થવા માટે ક્રુશિયલ હોય છે.

ગોલ ઓફ Immediate ન્યુબોર્નકેર

• 1) ન્યુબોર્ન ના રેસ્પિરેશન ને એસ્ટાબ્લીસ,મેઇન્ટેન તથા સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવા માટે કરવામા આવે છે.

• 2) ન્યુબોર્ન ને વામ્થ તથા હાઇપોથર્મિયા માંથી પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.

• 3) ન્યુબોર્ન ને ઇન્ફેક્શન થતુ પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.

• 4) ન્યુબોર્ન ને સેફ્ટી પ્રોવાઇડ કરવા માટે તથા તેને ઇન્જરીમાંથી પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.

• 5) ન્યુબોર્ન માં કોઇપણ પ્રકારની એક્ચ્યુઅલ તથા પોટેન્સિઅલ પ્રોબ્લેમ હોય તો તેનું અર્લી આઇડેન્ટિફિકેશન કરી ઇમિડીયેટ ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવા માટે.ઇમીડીયેટ ન્યુબોર્ન કેર પ્રોવાઇડ કરવામા આવે છે.

>ઇમીડીયેટ ન્યુબોર્ન કેર

1) એસ્ટાબ્લિશમેન્ટ ઓફ રેસ્પીરેશન
જ્યારે ન્યુબોર્ન ને રિસીવ કરવામાં આવે ત્યારે ન્યુબોર્ન ના એરવેને ઇમિડીએટલી પેટન્ટ કરવું તથા એરવે ને પ્રોપરલી ક્લિયર કરવું. જેના કારણે ન્યુબોર્ન એ ઇફેક્ટિવલી બ્રિધિંગ કરી શકે.
ન્યુબોર્ન નુ હેડ બોનૅ થાય કે તરત જ માઉથ તથા નોઝ ને વાઇપ કરવુ તથા માઉથ તથા નોઝ નુ સક્સન કરવુ જેના કારણે ન્યુબોર્ન એ પ્રોપર્લી બ્રિધિંગ કરી શકે. સક્સન એ પહેલા માઉથ ત્યારબાદ નોઝ મા કરવુ જેના કારણે સિક્રીશન ને એસ્પીરેશન થતુ પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

2)ઇનીસીયેસન ઓફ ક્રાય :નોર્મલી 99% જેટલા ન્યુબોર્ન એ ડીલેવરી થયા બાદ એમિડીએટલી અને સ્પોન્ટાનિયસલી ક્રાય કરે છે, આ ક્રાય એ ન્યુબોર્ન ના બ્રિધિંગ માટેની એક ગુડ સાઇન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

જો ન્યુબોર્ન એ પ્રોપરલી ક્રાય ન કરે તો નીચે પ્રમાણેના સ્ટેપને ફોલો કરવા:

• a) જો બેબી એ સ્પોન્ટાનિયસલી ક્રાય ન કરે અથવા જો ક્રાય એ વિક હોય તો બેબી ને ક્રાય કરાવવા માટે સ્લાઇટ્લી સીમ્યુલેટ કરવું.

• b) બેબીના ક્રાય ને સ્ટીમ્યુલેટ કરવા માટે તેના બટક પર સ્લેપ કરવાના બદલે તેના પગના તળિયા પર સ્લાઇટલી રબ કરવું. ન્યુબોર્ન ના સિક્રીસન ને રીમુવ કર્યા બાદ તેના ક્રાય ને સ્ટાર્ટ કરવા માટે બેબી ને સ્ટીમ્યુલેટ કરવુ.

• C) ન્યુબોર્ન ની ક્રાય એ સામાન્ય રીતે લાઉડ તથા હસ્કી હોય છે તથા જો નીચે મુજબ ની કોઇ એબનોર્મલ ક્રાય હોય તો ન્યુબોર્ન નુ પ્રોપર્લી મોનિટરિંગ કરવુ જેમ કે,

•>હાઇપીચ ક્રાય:= હાયપોગ્લાયસેમીયા તથા ઇન્ટ્રાક્રેનીયલ પ્રેસર ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે,
વીક ક્રાય:= પ્રિમેચ્યોરિટી,
હોસૅક્રાય:= લેરિન્જીયલ સ્ટ્રાઇડર

3)કેર ઓફ કોડૅ

• કોર્ડ કેર એ ન્યુબોર્ન ની ઇમ્પોર્ટન્ટ ઇમીડિયેટ કેર છે.
• ન્યુબોર્ન ની કોર્ડ એ બર્થ પછીના 30 સેકન્ડની અંદર ક્લેમ્પ કરી ત્યારબાદ તેને પ્રોપરલી કટ કરવી.
• ન્યુબોર્ન એ ડિલીવર થયા બાદ ન્યુબોર્ન ને મધરના એબડોમન પર રાખવુ.
• ત્યારબાદ કોર્ડ ને કોર્ડ ક્લેમ્પ દ્વારા બે અપોઝીટ સાઇટ પરથી પ્રોપર્લી ક્લેમ્પ કરવું.
• પહેલો ક્લેમ્પ એ અંબેલિકસ થી 5 cm દુર પર લગાડવો ત્યારબાદ બીજો ક્લેમ્પ એ પહેલા કેમ્પથી 2.5 સેન્ટીમીટર પર લગાવવો.
• ત્યારબાદ બંને ક્લેમ્પ વચ્ચે કોર્ડ ને પ્રોપરલી કટ કરવી.
• કોર્ડ પર કંઇપણ વસ્તુ ને એપ્લાય કરવી નહીં તેને નેચરલી ડ્રાય તથા ફોલ થવા દેવી.
• કોડ એ બર્થપછી ના સાત થી દસ દિવસની અંદર જ નેચરલી ફોલડાઉન થઈ જાય છે.
• કોર્ડ ને વોટર તથા યુરિન દ્વારા વેટ થતી પ્રિવેન્ટ કરવી.
• જો કોર્ડ માં કોઇપણ પ્રકારનું ડિસ્ચાર્જ તથા બ્લીડિંગ પ્રેઝન્ટ હોય તો ઇમિડીએટલી કોર્ડ ક્લેમ્પ ને અસેસ કરવુ ત્યારબાદ તેને પ્રોપરલી લુઝ કરવું.
• જો કોડૅ માંથી નીચે પ્રમાણેના સાઇન તથા સીમટોમ્સ જોવા મળે તોઈમીડિએટલીરિપોર્ટ કરાવવા જેમ કે,
• કોર્ડ માથી ફાઉલ ઓડર આવવી,
• કોઇ ડિસ્ચાર્જ જોવા મડવુ,
• કોર્ડ ની અરાઉન્ડ મા રેડનેસ જોવા મળવી,
• કોર્ડ એ વેટ હોવી,
• કોર્ડ એ 7-10 દિવસ મા ફોલડાઉન ન થવી,
• ઇન્ફ્લામેશન,
• ફિવર આવવી વગેરે.

4)મેઇન્ટેન પોઝિશન ઓફ ધ ન્યુબોર્ન
ન્યુબોર્ન એ બર્થ પછીના પહેલા 12 -18 અવર્સ દરમિયાન મ્યુકસ એ સામાન્ય રીતે ચોક, કફ તથા ગેગ થવાની સંભાવના રહે છે. તેથી ન્યુબોર્ન ને પ્રોપરલી પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી.
જેમાં ફીટર્સને પ્રોપરલી સાઇડ લાઇનિંગ પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી જેના કારણે મ્યુકસ એ રીમુવ તથા ડ્રેઇનેજ થય શકે.

5) આઇડેન્ટિફિકેશન તથા બેન્ડિંગ
બેબી એ બોર્ન થયા બાદ બેબી ને પ્રોપરલી આઇડેન્ટિફિકેશન બેન્ડ લગાડવુ જેના કારણે બેબી ને પ્રોપરલી આઇન્ડેફાય કરી શકાય.

6)આઇકેર
ન્યુબોનૅ ની આઇસ ને પ્રોપરલી સ્ટરાઇલ ગોઝ વડે ઇનર કેન્થર્સ થી આઉટર કેન્થર્સ તરફ ક્લીન કરવી.
જો જરૂરિયાત હોય તો એરીથ્રોમાયસીન અથવા ટેટ્રાસાઇક્લિન આઇઓઇન્ટમેન્ટ એ આઇસ માં લોવર લીડ તરફથી એપ્લાય કરવું.

7) એટેચમેન્ટ એન્ડ વામ્થ ( બોન્ડિંગ)
બેબીના બર્થ થયા પછી બેબી ને મધરના એબડોમન પર મૂકવું જેના કારણે મધર સાથે બોન્ર્ડિંગ થાય તથા પ્રોપરલી સ્કિન ટુ સ્કીન કોન્ટેક થય શકે જેના કારણે મધર અને બેબી નું અટેચમેન્ટ થાય તથા બેબીને હાઇપોથર્મિયા સામેથી પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

8)APGAR સ્કોર
APGAR સ્કોર એ ઇમીડિયેટ ન્યુબોર્ન કેર નો મોસ્ટ ઇમ્પોરટન્ટ પાટૅ છે.
APGAR સ્કોર એ બર્થ પછીના 1 મીનીટ ત્યારબાદ 5 મીનીટ પર અસેસ કરવુ.
APGAR સ્કોર મા,

A:= અપીરીયન્સ (સ્કિન કલર),
P:=પલ્સ (હાટૅરેટ),
G:=ગ્રાઇમેઝ (રિફ્લક્સ ઇરિટેબીલિટી),
A:=એક્ટિવીટી (મસલ્સ ટોન),
R:= રેસ્પીરેસન (રેસ્પીરેટરી એફોર્ટ્સ)
ને અસેસ કરવામા આવે છે.
APGAR સ્કોર નો ટોટલ સ્કોર એ 0-10 હોય છે.

APGAR સ્કોર એ બર્થ પછીના 1 મીનીટ પર:

• જો અપગાર સ્કોર એ 7-10 જેટલું હોય તો તે નોર્મલ કહેવાય એટલે કે નો ડિપ્રેસન છે જેમાં બેબીને નોર્મલી પોસ્ટ ડિલિવરી રૂટીન કેર પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.
• જો APGAR સ્કોર એ 4-6 વચ્ચે હોય તો તે માઇલ્ડ ડિપ્રેશન ઇન્ડિકેટ કરે છે જેમાં ચાઇલ્ડને બ્રિધિંગ માટે આસીસ્ટન્સ ની જરૂરીયાત રહે છે.
• જો APGAR સ્કોર એ 0-3 વચ્ચે હોય તો તે સિવ્યર ડિપ્રેશન ઇન્ડિકેટ કરે છે જેમાં ચાઇલ્ડને રિસક્સીટેસન ની જરૂરીયાત રહે છે.
• APGAR સ્કોર એ બર્થ પછીના 5 મીનીટ પર:
• APGAR સ્કોર એ 7-10 વચ્ચે હોય તો તે નોર્મલ કહેવામાં આવે છે પરંતુ જો અપગાર સ્કોર એ 7 થી નીચે જોવા મળે તો બેબી ને બીજી હાફ અવર માટે મોનિટર કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

9) vitamin K:
ન્યુ બોર્ન ના ઇન્ટેસ્ટાઇન એ બર્થ પછી થોડા સમય માટે સ્ટરાયલ હોય છે એટલે કે તેના ઇન્ટેસ્ટાઇન માં બેક્ટેરિયા પ્રેઝન્ટ હોતા નથી કે જે વિટામિન K ને મેન્યુફેક્ચર કરવા માટે જવાબદાર હોય છે જેના કારણે ન્યુબોર્ન એ વિટામિન K નુ મેન્યુફેક્ચરિંગ કરી શકતું નથી એટલે કે વિટામિન k એક ક્લોટિંગ ફેક્ટર માટે જવાબદાર હોય છે જો આ વિટામિન K ન્યુબોર્ન ની બોડી મા પ્રેઝન્ટ ના હોય તો ન્યુબોર્ન માં બિલ્ડિંગ થવાની શક્યતાઓ રહે છે તેથી પ્રોફાઇલેક્ટ્ક મેઝર્સ તરીકે ન્યુબોર્ન બેબી ને આર્ટિફિશ્યલી ઇન્જેક્શન વિટામિન કે પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.

Dose:=
ઇન પ્રિ ટર્મ:=0.5 ml,
ફુલ ટર્મ:= 1 mg.
Intra muscularly ( IM ) વાસ્ટુસ લેટરાલીસ( લેટરલ એન્ટીરિયર થાય)પર પ્રોવાઇડ કરવા મા આવે છે.
આમ બર્થ પછીની એસેન્સિયલ ન્યુબોર્ન કેર આ મુજબ પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.

Q-3 Write short answer (any two) ટૂંકમાં જવાબ આપો (કોઈપણ બે)6+6= 12

a) Describe fetal circulation. ફીટલ સરક્યુલેશન વર્ણવો.

ફીટલ સર્ક્યુલેશન

• ફિટલ સર્ક્યુલેશન એ યુનિક સર્ક્યુલેટરી સિસ્ટમ છે કે જે ડેવલોપીંગ ફિટસ મા પ્રેઝન્ટ હોય છે. જે ફિટસ એ વોમ્બ(યુટ્રસ) મા હોય ત્યારે તેમને ઓક્સિજન અને ન્યુટ્રીઅન્ટસ ની નીડ ને ફુલફીલ કરવા માટે ફોર્મ થયેલી હોય છે.
• એમ્બ્રીઓ મા સેપરેટ ફિટલ સર્ક્યુલેશન એ 16 th પોસ્ટ ફર્ટીલાઇઝેસન ડે દરમિયાન સ્ટાર્ટ થાય છે.
• ફિટલ હાર્ટ એ ફર્ટિલાઇઝેશન ના 21 માં દિવસે થી બીટીંગ થવાનું સ્ટાર્ટ થાય છે. સાથે સાથે ફિટસ એ યુટ્રસ માં ઓક્સિજન તથા ન્યુટ્રીયંટ્સ એ પ્લેસેન્ટા માંથી મેળવે છે કારણ કે તેના લંગ્સ અને એલિમેન્ટ્રી ટ્રેક એ ફંક્શનલલેસ હોય છે તેથી ફીટલ સર્ક્યુલેશન કે એવું સર્ક્યુલેશન છે કે જેના દ્વારા ફીટ્સએ તેના સર્વાઇવ થવા માટે ઓક્સિજન તથા ન્યુટ્રીયંટ્સ એ પ્લેસેન્ટા માથી મેળવે છે.

ફિચર્સ ઓફ ફીટલ સર્ક્યુલેશન

1) અંબેલીકલ કોડ: અંબેલીકલ કોર્ડ માં બે અંબેલીક આર્ટરી અને એક અંબેલીકલ વેઇન આવેલી હોય છે.

• અંબેલીકલ આર્ટરી: અંબેલીકલ આર્ટરી એ ફીટલ વેસ્ટ પ્રોડક્ટ તથા ડીઓક્સિજીનેટેડ બ્લડ એ ફિટસ માંથી પ્લેસેન્ટા તરફ ટ્રાન્સફર કરે છે.
• અંબેકલ વેઇન: એ ઓક્સિજનિનેટેડ બ્લડ તથા ન્યુટ્રીઅન્ટસ ને પ્લેસેન્ટા તરફ થી ફીટ્સ સુધી ટ્રાન્સફર કરે છે.

2) પ્લેસેન્ટા:

• પ્લેસેન્ટા એ મધર તથા ફિટસ ના સર્ક્યુલેટરી સિસ્ટમ વચ્ચે ઇન્ટરફેસ કરવાનું વર્ક કરે છે.
• પ્લેસેન્ટા એ ન્યુટ્રીયંટ્સ, ઓક્સિજન તથા વેસ્ટ પ્રોડક્ટ ને મેટરનલ બ્લડ તથા ફિટસ બ્લડ વચ્ચે એક્સચેન્જ કરવાનું વર્ક કરે છે.
• જેમ કે પ્લેસેન્ટા એ ઓક્સિજન તથા ન્યુટ્રીઅન્ટસ ને એંબેલિકલ વેઇન મારફતે ફિટસ સુધી પહોંચાડે છે તથા ફિટસ ના ડિઑક્સીજીનેટેડ બ્લડ અને વેસ્ટ પ્રોડક્ટ ને અંબેલિકલ આર્ટરી દ્વારા પ્લેસેન્ટા માં રિસીવ કરે છે.

3) ડક્ટસ વિનોસસ( વેઇન થી વેઇન):

• ડક્ટસ વિનોસસ એ એક સન્ટ છે કે જેના દ્વારા ઓક્સિજનેટેડ બ્લડ એ અંબેલીકલ વેઇન માંથી ઇન્ફીરીયર વેનાકાવા મા લિવર ને તથા ડાયજેસન ઓર્ગન ને બાયપાસ કરી પહોચાડે છે.
• જેના કારણે ઓક્સિજીનેટેડ બ્લડ એ ફિટસ ના બ્રેઇન તથા હાર્ટ સુધી એડિક્યુએટ પ્રમાણમાં પહોંચી શકે છે.

4)ફોરામીન ઓવેલી( ઓવલ ઓપનિંગ):

• ફોરમીન ઓવેલી એ ફિટલ કાર્ડિયાક સ્ટ્રક્ચર છે કે જે હાર્ટ ના રાઇટ એટ્રીયમ તથા લેફ્ટ એટ્રીયમના વચ્ચેના સેપ્પટમ મા સ્મોલ ઓપનીંગ હોય છે જે રાઇટ એટ્રીયમ તથા લેફ્ટ એટ્રીયમ વચ્ચે સન્ટ તરીકે નું વર્ક કરે છે.
• આ ઓપનિંગ( સન્ટ) ના કારણે રાઇટ એટ્રીયમ માં રહેલું બ્લડ એ લેફ્ટ એટ્રીયમ માં ફિટલ લંગ્સ ને બાયપાસ કરી સિફ્ટ થાય છે.
• આ સન્ટ એ અગત્યનો હોય છે કારણકે ફિટસ ના લંગ્સ એ ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન લાઇફ દરમિયાન ફંકશનલલેસ હોય છે તથા તેમાં ફ્લુઇડ એ ફિલ થયેલું હોય છે જેના કારણે ફિટલ લંગ્સ તેનું વર્ક એ પ્રોપરલી કરવામાં સક્ષમ હોતા નથી.

5)ડક્ટસ આર્ટેરીયોસીસ( આર્ટરી થી આર્ટરી):

• ડક્ટસ આર્ટેરીયોસીસ એ ફિટલ વાસ્ક્યુલર કનેક્શન છે કે જે પલ્મોનરી આર્ટરી તથા એઓર્ટા વચ્ચે થતું કોમ્યુનિકેશન (સન્ટ)છે.
• આ ડક્ટસ આર્ટેરીયોસીસ સન્ટ ના કારણે રાઇટ વેન્ટ્રિકલ્સ માંથી જ બ્લડ એ લન્ગ્સ ને બાયપાસ કરીને સન્ટ દ્વારા સિસ્ટેમીક સર્ક્યુલેશન માં ફ્લો થાય છે.

ફિટલ સર્ક્યુલેશન :

• ઓક્સિજન એ મેટરનલ બ્લડ માંથી કોરિયોડેસીડ્યુલ સ્પેસ(પ્લેસેન્ટા) મા ડિફ્યુઝ થાય છે ,આથી પ્લેસેન્ટલ વિલાઇ અને વેસલ્સ એ યુનિટ થઇને અંબેલીકલ વેઇન બનાવે છે .

• પ્લેસેનટા માથી અંબેલીકલ વેઇન એ અંબેલીકલ કોર્ડ દ્વારા ટ્રાવેલ કરી ફિટસ મા જાય છે.
• અંબેલીકલ વેઇન એ અંબેલીકલ વોલમાંથી પસાર થઇ અંબેલીકલ વેઇન ની બે બ્રાન્ચીસ બનાવે છે.
• અંબેલીકલ વેઇન ની એક બ્રાન્ચ એ ફિટસ ના લિવર ની પોર્ટલ વેઇન સાથે જોઇન્ટ થઇ ફીટસ ના લીવર ને ન્યુટ્રીઅન્ટસ અને ઓક્સિજન પ્રોવાઇડ કરે છે.હિપેટીક વેઇન દ્વારા લિવર માંથી બ્લડ કલેક્ટ થય ઇન્ફીરીયર વેનાકાવા માં એન્ટર થાય છે.
• અંબેલીકલ વેઇન ની 2nd બ્રાન્ચ તે મુખ્ય વેસેલ્સ કે જેને ડક્ટસ વિનોસસ કહે છે. તે ડાયરેક્ટલી ઇન્ફીરીયર વેનાકાવા સાથે જોડાય છે.
• અંબેલીકલ વેઇન મા રહેલુ ઓક્સિજીનેટેડ બ્લડ એ ઇન્ફીરીયલ વેનાકાવા માં લોવર લેગ તથા ટ્રંક માથી આવેલા ડિઓક્સિજનેટેડ બ્લડ સાથે મિક્સ થાય છે.
• પરંતુ ડક્ટસ વિનોસસ ના ઓક્સિજન કન્ટેન્ટ ને સીરીયસ અસર કરતું નથી.
• બ્લડ હવે ઇન્ફીરીયર વેનાકાવા દ્વારા રાઇટ એટ્રીયમ મા એન્ટર થાય છે.
• ત્યારબાદ રાઇટ એટ્રીયમ તથા લેફ્ટ એટ્રીયમ ની વચ્ચે રહેલા સન્ટ એટલે કે ફોરામીન ઓવેલી દ્વારા રાઇટ એટ્રીયમ માં રહેલુ બ્લડ એ લેફ્ટ એટ્રીયમ માં જાય છે.
• ત્યારબાદ લેફ્ટ એટ્રીયમ માં રહેલું બ્લડ એ માઇટ્રલ વાલ્વ દ્વારા લેફ્ટ વેન્ટ્રિકલમાં જાય છે.
• ત્યારબાદ બ્લડ એ લેફ્ટ વેન્ટ્રિકલ મા રહેલી એઓર્ટા દ્વારા હાર્ટ માંથી બહાર આવે છે.
• એઓર્ટા ની કોરોનરી વેસલ્સ( કોરોનરી આર્ટરી , બ્રેકિયોસેફેલીક ટ્રંક( રાઇટ કોમન કેરોટીડ આર્ટરી, રાઇટ સબક્લેવિયન આર્ટરી, લેફ્ટ કોમન કેરોટીડ આર્ટરી, લેફ્ટ સબક્લેવિયન આર્ટરી ))એ હાર્ટ તથા હેડની બ્રાન્ચીસ ને બ્લડ સપ્લાય કરે છે.
• હેડ અને નેક માંથી બ્લડ એ સુપિરિયર વેનાકાવા દ્વારા રાઇટ એટ્રીયમ માં આવે છે તથા ઇન્ફીરીયર વેનાકાવા ના બ્લડને ક્રોસ કરીને ટ્રાયકસ્પીડ વાલ્વ દ્વારા બ્લડ એ રાઇટ વેન્ટ્રિકલમાં જાય છે.
• રાઇટ વેન્ટ્રિકલ માંથી પલ્મોનરી આર્ટરી દ્વારા મોટાભાગનું બ્લડ એ લન્ગ્સને(લંગ્સ એ ઇનએક્ટીવ હોવાથી) બાયપાસ કરીને ડક્ટસ આર્ટેરીયોસીસ (પલ્મોનરી આર્ટરી અને એઓર્ટા વચ્ચે નો સન્ટ)દ્વારા ડિસેન્ડિંગ એઓર્ટા માંથી પસાર થય એબડોમીનલ ઓર્ગન અને લોવર લેન્સને બ્લડ સપ્લાય કરે છે.
• ત્યારબાદ ડિસેન્ડીગ એઓર્ટા માથી રાઇટ અને લેફ્ટ ઇન્ટર્નલ ઇલીયાક આર્ટરી ફોર્મ થાય છે.
• રાઇટ અને લેફ્ટ ઇન્ટર્નલ ઇલીયાક આર્ટરી નુ ફરી બે હાઇપોગેસ્ટ્રીક આર્ટરી મા ડિવિઝન થાય છે.
• હાઇપોગેસ્ટ્રીક આર્ટરી એ અંબેલીકલ કોર્ડ મા એન્ટર થાય છે તે બે અમ્બેલિકલ આર્ટરી બને છે .
• આ બે અમ્બેલિકલ આર્ટરી એ ડિઑક્સીજીનેટેડ બ્લડ ને પ્લેસેન્ટામાં પાછું લાવે છે.
• ફિટસ બ્લડ એ ફાસ્ટ સર્ક્યુલેટ થાય છે અને સતત રી ન્યુ થાય છે.
• ફિટસ મા મીન કાર્ડિયાક આઉટપુટ એ 350 ml/ kg/ min હોય છે.

b) Discuss ectopic pregnancy. એકટોપીક પ્રેગ્નેન્સી વર્ણવો.

ડેફીનેશન
જ્યારે ફર્ટિલાઇઝ્ડ ઓવમ એ નોર્મલ એન્ડોમેટ્રીયલ કેવીટીની બહારની તરફ ઇમ્પ્લાન્ટ અને ડેવલોપ થાય તો તેને એક્ટોપિક પ્રેગનેન્સી કહેવામાં આવે છે. એનાટોમીકલ સાઇટ ઓફ ઇમ્પ્લાન્ટેશન ઓફ એક્ટોપીક પ્રેગ્નેન્સી: ટ્યુબલ પ્રેગનેન્સી એ વધારે કોમન હોય છે નોમૅલી રાઇટ ફેલોપિયન ટ્યુબમાં લેફ્ટ ફેલોપિયન ટ્યુબ કરતા વધારે જોવા મળે છે.ફેલોપિયન ટ્યુબમા એમ્પયુલા એ એક્ટોપીક પ્રેગ્નેન્સિ ના ઇમ્પ્લાન્ટેશન ની મોસ્ટ કોમન સાઇટ છે.જો એક્ટોપીક પ્રેગ્નન્સી ફેલોપિયન ટ્યુબ ના ઇસ્થમસ થાય તો તે એક ડેન્જરિયર્સ સાઇટ ગણાય છે જેના કારણે ટ્યુબલ રપ્ચર પણ થય શકે છે.

ઇટિયોલોજી

• અમુક પ્રકારના ફેક્ટર્સ ના કારણે ફર્ટિલાઇઝ્ડ ઓવમ એ યુટેરાઇન કેવિટી માં માઇગ્રેશન થવામાં ડીલે થાય તેના કારણે.
• ફર્ટિલાઇઝ થયેલા ઓમવ ને ટ્યુબમ્યુકોઝા માંજ ઇમ્પ્લાન્ટેશન થવા માટે ફેવરેબલ એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરતા ફેક્ટર્સના કારણે.
• હોર્મોનલ ફેક્ટર ના કારણે,
  બર્થ ડિફેક્ટ ના કારણે,
  મેડિકલ કન્ડિશનના કારણે.

રિસ્ક ફેક્ટર્સ

• પ્રિવ્યસ એક્ટોપીક પ્રેગ્નેન્સી ના કારણે,
• યુટેરાઇન ટ્યુબમાં પ્રિવ્યસ સર્જરીના કારણે,
• ટ્યુબલ રિકન્સટ્રક્ટીવ સર્જરીના કારણે,
• ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન કોન્ટ્રાસેટીવ ડિવાઇસ નો યુઝ ફેઇલ્યોર થવાના કારણે,
• અમુક પ્રકારના ઇન્ફેક્શનના કારણે જેમ કે,
• પેલ્વિક ઇન્ફ્લામેટરી ડીસીઝ,
• ક્લેમાઇડિયા ઇન્ફેક્શન,
• ગોનોરિયા વગેરે,
• ઇનફર્ટિલિટી ની હિસ્ટ્રી હોવાના કારણે,
• આસિસ્ટેડ રીપ્રોડક્ટિવ ટેકનીક( ART ) ના કારણે,
• ઇનફર્ટિલિટી ની ટ્રીટમેન્ટ ના કારણે જેમ કે,
• ઇન વીટ્રો ફર્ટિલાઇઝેશન( IVF),
• મધરની એજ 35 યર્સ કરતા વધારે હોવાના કારણે,
• પ્રિવિયસ એબોર્શન નું ઇન્ડ્યુઝ કરવાના કારણે,
• એન્ડોમેટ્રીઓસીસ ની હિસ્ટ્રી હોવાના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો (સાઇન એન્ડ સિમ્પટોમ્સ):

એક્ટોપીક પ્રેગ્નન્સી ના લક્ષણો તથા ચિન્હો ને બે ટાઇપ માં વર્ગીકૃત કરવામાં આવેલા છે:

• 1)એક્યુટ ટાઇપ
• 2)ક્રોનિક ટાઇપ

1)એક્યુટ ટાઇપ

એક્યુટ ટાઇપ ની એક્ટોપીક પ્રેગ્નેન્સી માં ટ્રાયેડ સિમ્પટોમ્સ જોવા મળે છે જેમ કે:

• એમેનોરિયા ,
• શાર્પ કોલીકી એબડોમીનલ પેઇન ,
• વજાઇનલ બ્લિડિંગ
• નોઝિયા તથા વોમિટિંગ થવી,
• પેલનેસ એ સામાન્ય રિતે હેમરેજ ના અમાઉન્ટ પર ડિપેન્ડ કરે છે.
• શોકના સાઇન તથા સીમટોમ્સ જોવા મળવા,
• જેમ કે,
• રેપીડ એન્ડ ફેબલ પલ્સ,
• બ્લડપ્રેશર ફોલડાઉન થવુ,
• એક્સટ્રીમિટીસ એ કોલ્ડ તથા ક્લેમી થવી.
• ડોમીનલ એક્ઝામિનેશનમાં એબડોમન એ ટેન્સ,ટીમીડ અને ટેન્ડર ફીલ થવું.
• એબડોમીનલ ટેન્ડરનેસ થવું.
• બોવેલ એ ડિસ્ટન્ડેડ થવું.
• ટ્યુબલ રપ્ચર અને ટ્યુબલ એબોર્શન સાથે મેંસિવ ઇન્ટ્રા પેરિટોનિયલ હેમરેજ થાય છે.

કુલેન સાઇન પોઝીટીવ થવી: હિમોપેરિટોનિયમ ના કારણે ડાર્ક બ્લુઇસ પેરી અંબેલીકલ ઇકાઇમોસીસ જોવા મળવું.
પેલ્વિક એક્ઝામિનેશન દરમિયાન વજાયનલ એરિયા પેલ જોવા મડવુ.
યુટ્રસ એ વોટર મા ફ્લોટસ કરતું હોય તેવું લાગે છે.

2)ક્રોનિક ટાઇપ

• ક્રોનિક ટાઇપમાં ટ્યુબલ મોલ કોમન છે
• તેની શરૂઆતમાં ખબર પડતી નથી.
• તેના સાઇન મા એનીમિયા થવું, બ્લાડર ઇરીટેબલિટી થવી, ટેકીકાર્ડિયા થવું અને ટેમ્પરેચર ઇન્ક્રીઝ થવું.
• એમેનોરિયા,
• એબડોમીનલ પેઇન,
• એબડોમીનલ પેઇન થયા પછી થોડા જ સમયમાં વજાયનલ બ્લિડિંગ થવું જે ડાર્ક કલરનું જોવા મળવું.
• બ્લાડર ઇરિટેશન થવું.જેમ કે, ડિસયુરિયા, ફ્રિક્વન્સી ઓફ યુરીનેશન, રીટેન્શન ઓફ યુરિનેશન થવુ.
• બોડી ટેમ્પરેચર ઇન્ક્રીઝ થવું.
• એક્ઝામિનેશન કરવાથી પેશન્ટ એ બીમાર હોય તેવું જોવા મળવું,
• પેલનેસ જોવા મળવી,
• રેસ્ટ કરવા છતાં પણ પલ્સ રેટ એ ઇન્ક્રીઝ થવા.
• અફેક્ટેડ સાઇડ પર એબડોમીનલ ટેન્ડરનેસ થવી.
• લોવર એબડોમીનલસાઇટ પર માસ લાઇક સ્ટ્રક્ચર ફિલ થવું જે ઇરરેગ્યુલર હોય છે.
• સર્વિક્સ એ એક્સ્ટ્રીમ ટેન્ડરનેસ થવું.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન:

• હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
  ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
  બ્લડ એક્ઝામિનેશન,
  કલડોસિન્ટેસિસ (ટેપીંગ ઓફ પાઉચ ઓફ ડોગ્લાસ),
  સોનોગ્રાફી,
  અસેસમેન્ટ ઓફ hcg લેવલ,
  લેપ્રોસ્કોપી,
  લેપ્રોટોમી,
  ડાયલેટેશન એન્ડ ક્યુરેટેજ,
  ટ્રાન્સ વજાઇનલ અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી( USG )
• મેનેજમેન્ટ ઓફ એક્ટોપિક પ્રેગ્નેન્સી
• એક્ટોપિક પ્રેગ્નેન્સી નુ મેનેજમેન્ટ એ બે ટાઇપ મા ડિવાઇડ કરવામા આવે છે,
  જેમ કે,

• 1)એક્યુટ એક્ટોપીક પ્રેગ્નેન્સી મેનેજમેન્ટ,

• 2)ક્રોનિક એક્ટોપિક પ્રેગનેન્સી મેનેજમેન્ટ

પ્રિન્સિપલ્સ ઓફ મેનેજમેન્ટ

મધર ને કોમ્પ્લિકેશન થતી પ્રિવેન્ટ કરવી.

એક્ટોપીક પ્રેગ્નન્સી હોય તો ઇમિડિએટલી લેપ્રોટોમી પરફોર્મ કરવી કારણકે ફર્ટિલાઇઝ્ડ ઓવમ એ યુટેરાઇન કેવીટી ની આઉટસાઇડ માં સર્વાઇવ થય શકતું નથી તેથી સિરિયસ કોમ્પ્લિકેશન ને થતી પ્રિવેન્ટ કરવા માટે ટીશ્યુસ ને રીમુવ કરવામાં આવે છે.

1)એક્યુટ એક્ટોપીક પ્રેગ્નેન્સી મેનેજમેન્ટ:

• પેશન્ટને એન્ટી શોક ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી સાથે અરજન્ટ લેપ્રોટોમી માટે પ્રીપેર કરવા.
• પેશન્ટ ને બેડ પર ફ્લેટ લાઇ ડાઉન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• પેશન્ટને inj.morphine 15 mg ( IM ) પ્રોવાઇડ કરવું.
  જો જરૂરિયાત હોય તો 5% dexrose ડ્રીપ સ્ટાર્ટ કરવા.
• બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન માટે બ્લડનું અરેન્જમેન્ટ કરવું.
• જો બ્લડ એ અવેઇલેબલ ન હોય અથવા વ્યવસ્થા ન હોય અને પેશન્ટ એ શોક ના સ્ટેટ માં હોય, તો પણ લેપ્રોટોમી પરફોર્મ કરવુ એ અત્યંત જરૂરી છે.
• જેસ્ટેશનલ સેક ધરાવતી ફિલોપિયન ટ્યુબ ને લેપ્રોટોમી અને પાર્શિયલી સર્જિકલ પ્રોસિઝર દ્વારા રિમૂવ કરવામાં આવે છે.
• સાલ્પીન્જેક્ટોમી પરફોર્મ કરવી. જેના સ્ટેપ મા,
• પેશન્ટને હોસ્પિટલમાં રિફર કરવું,
• પેશન્ટને ફ્લેટ બેડ પર લાઇ ડાઉન માટે એડવાઇઝ આપવી.
• જો પેશન્ટ એ કોલેપ્સડ હોય તો તેના ફૂટએન્ડ તરફ ના બેડ ને રેઇઝ્ડ કરવું.
• પેશન્ટનું હિમોગ્લોબિન લેવલ અસેસ કરવું.
• પેશન્ટ માટે જો બ્લડ ટ્રાન્સફર ની જરૂરિયાત હોય તો બ્લડને રેડી રાખવું.
• પેશન્ટને જ્યા સુધી બ્લડ એ અવેઇલેબલ ન થાય એડીક્યુએટ ઇન્ટ્રા વિનસ ફ્લુઇડ એડમિનિસ્ટ્રર કરવું
  Ex:=Ringer lactate,
  Dexran.
• સાલપીન્જેક્ટોમી માટે પેશન્ટ ને જનરલ એનેસ્થેશિયા માં ક્વિક લેપ્રોટોમી પરફોર્મ કરવી.
• ત્યારબાદ ઇન્ટ્રા અંબેકસ ની લાઇન પર ઇનસિઝન મૂકવું.
• ત્યારબાદ યુટ્રસ ને રેકોગ્નાઇઝ કરી બ્લડ નું કન્ટિન્યુઅસ્લી શકઆઉટ કરવું.
• ત્યારબાદ યુટ્રસ ની બન્ને સાઇટ ને અસેસ કરવી જેથી ફેલોપિયન ટ્યુબમાં રહેલી જસ્ટેશનલ શેક ને આઇડેન્ટિફાય કરી શકાય.
• ત્યારબાદ અફેટેડ ટ્યુબ તથા ઓગરીનુ ઓબ્ઝર્વેશન કરવામા આવે છે.
  ત્યારબાદ ક્લેમ્પસ ને અપ્લાય કરવામાં આવે છે.
• ત્યારબાદ જેસ્ટેશનલ સેક વાડી અફેક્ટેડ ફેલોપિયન ટ્યુબ ને ઓવરી સાથે તથા તેના વગર પણ રીમુવ કરવામાં આવે છે.
• ક્લેમ્પ્સને ક્રોમિક કેટગટ લિગેચર દ્વારા બદલવામાં આવે છે જેને ટાઇટ ન કરવી જોઇએ .
• ત્યારબાદ યોગ્ય હીમોસ્ટ્રેસીસ ની ખાતરી કરવામાં આવે છે.
• જ્યારે પેશન્ટ એ સ્ટરિઝાઇઝેશન માટે ઇચ્છે ત્યારે અધર ફેલોપિયન ટ્યુબ માટે હાઇડ્રોસાલ્પિન માટે ટ્યુબેક્ટોમી અથવા સાલ્પિંગેક્ટોમી કરવામાં આવે છે.
• જ્યારે, પેરિટોનિયલ કેવીટીમાં બ્લડ ક્લોટ એ ફ્રી પ્રેઝન્ટ હોય તો તેને પોસિબલ હોય તેટલું શક કરવું.
• ત્યારબાદ પેલ્વિક કેવીટી ને પ્રોપરલી નોર્મલ સલાઇન દ્વારા વોશ કરવું અને એબડોમન ને ક્વીકલી ક્લોઝ કરવું.
• ટ્યુબના ઇન્ટર્સ્ટિશિયલ ભાગમાં રહેલી પ્રેગ્નેન્સી ના કિસ્સામાં, માત્ર જેસ્ટેશનલ શેક ને રિમૂવ કરવી જોઇએ પરંતુ કેટલીકવાર વધુ સારી હિમોસ્ટેસિસના હેતુ માટે, ક્વીકલી સબટોટલ હિસ્ટરેક્ટોમી જરૂરી રહે છે.

2)ક્રોનિક એક્ટોપિક પ્રેગનેન્સી મેનેજમેન્ટ:

• ક્રોનિક એક્ટોપિક પ્રેગનેન્સી વાળા બધા જ કેસીસ ને ઇમરજન્સીમાં એડમિટ કરવા.
• પેશન્ટને પ્રોપરલી અંડર ઓબ્ઝર્વેશનમાં રાખવું.
• પેશન્ટ ના બધા જ ઇન્વેસ્ટિગેશન પ્રોપરલી કરવા.
• બ્લીડિંગ એ ઝડપથી અને ઇફેક્ટિવ રીતે કંટ્રોલ કરવું.
• બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન અવેઇલેબલ રાખવું.
• પેશન્ટને પ્રિબ્સ્ક્રાઇબ પ્રમાણે ઇન્ટ્રા વિનસ ઇન્ફ્યુઝન પ્રોવાઇડ કરવું.
• શક્ય હોય તેટલું વહેલું પેશન્ટને લેપ્રોટોમી પરફોર્મ કરાવવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• પેશન્ટને લેપ્રોસ્કોપી કે લેપ્રોમીટોમી માટે પ્રીપેર કરવું.
• ત્યારબાદ સાલપીન્જેક્ટોમી પરફોર્મ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• એક્ટોપીક પ્રેગ્નન્સી માં મેડિકલ મેનેજમેન્ટ સાથે એક્ટોપિક પ્રેગ્નેનેન્સી ને ફેલોપિયન ટ્યુબ પર ઇંસીઝન મૂકી અથવા ટ્યુબના સેક્સન ને દૂર કરી એકટોપીક પ્રેગ્નન્સીને રીમુવ કરવામાં આવે છે.
• જો પેશન્ટને સપ્યુરેટિવ પેલ્વિક હિમેટોસીલ હોય તો તેનું પ્રોપરલી એન્ટિબાયોટિક પ્રોવાઇડ કરી તેમાં રહેલા પસ નુ ડ્રેઇનેજ કરવું.
• ટ્યુબલ મોલ ને લેપ્રોટોમી તથા પાર્શિયલી ઇન્સીઝન ઓન ધ ફેલોપિયન ટ્યુબ દ્વારા રીમુવ કરવું.
• સર્જરી થયા પછી પેશન્ટને પ્રોપરલી મેનેજમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું.
• મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટમાં પેશન્ટને સિસ્ટેમિક મિથોટ્રેક્ઝેટ 50 mg IM પ્રોવાઇડ કરવું.
• પોઝિટિવ Rh વુમન મા Rh એન્ટીજન એ સેન્સીટાઇઝ થતુ નથી. પેશન્ટ ને Anti D gamma globulin -50 માઇક્રોગ્રામ એ આઇસોઇમ્યુનાઇઝેશન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે ઓપરેશન થયા પછી ઇમીડીયેટ પ્રોવાઇડ કરવુ .
• ફેલોપિયન ટ્યુબના એક્યુટ રપ્ચર માં શોકમાંથી પેશન્ટને બહાર લાવવા માટે કેર પ્રોવાઇડ કરવી.
• પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ પ્રોપરલી મેઇન્ટેન રાખવો.
• પેશન્ટને એન્ટિબાયોટિક મેડિકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
• પેશન્ટને અર્લી હલનચલન કરવા માટે એન્કરેજ કરવું.
• પેશન્ટને પ્રોપરલી ફોલો લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

c) Write down nursing management of PPH. PPH નું નર્સીન્ગ મેનેજમેન્ટ લખો.

1.પેશન્ટના વાઇટલ સાઇન નું મોનિટરિંગ (Monitoring of Vital Signs)

PPH દરમિયાન સૌથી મહત્વપૂર્ણ નર્સિંગ કેર એ પેશન્ટના વાઇટલ સાઇન (Vital Signs) – જેમ કે બ્લડ પ્રેશર (Blood Pressure), પલ્સ રેટ (Pulse Rate), રેસ્પિરેટ્રી રેટ (Respiratory Rate) અને ટેમ્પરેચર (Temperature) નું નિયમિત મોનિટરિંગ કરવું. આ દ્વારા પેશન્ટના હીમોડાયનામિક સ્ટેટસનો અંદાજ મેળવી શકાય છે અને તાત્કાલિક પગલાં લઈ શકાય છે.

2.બ્લીડિંગનું એક્યુરેટ એસેસમેન્ટ (Accurate Assessment of Bleeding)

બ્લીડિંગ કેટલી માત્રામાં થઈ રહ્યું છે તેનું એક્યુરેટ ઓબ્ઝર્વેશન કરવું. પેડનું વજન તોલીને અથવા મોપનાં માધ્યમથી બ્લડ લોસનું માપન કરવું જોઈએ. વધુ બ્લીડિંગ હોય તો તે સીવ્યર પી.પી.એચ. (Severe PPH) તરીકે ગણાય છે અને તાત્કાલિક ઈન્ટર્વેન્શન જરૂરી હોય છે.

3.યૂટરાઇન ટોન નું એસેસમેન્ટ (Uterine Tone Assessment)

PPHનું મુખ્ય કારણ એટોની (Atony) હોય છે, એટલે કે યૂટરાઇન (Uterine) મસલ્સ માં સ્ફુરણ ન રહેવું. તે માટે ફંડસ (Fundus) palpate કરી યૂટરાઇન ટોન તપાસવી. જો યૂટરિન મસલ્સ નરમ લાગે, તો યૂટરાઇન મસાજ (Uterine Massage) તરત શરૂ કરવી જોઈએ જેથી ટોન વધે અને બ્લીડિંગ રૂકે.

4.ઓક્સિટોસિક ડ્રગ્સનું એડમિનિસ્ટ્રેશન (Administration of Uterotonics)

ઓક્સિટોસિન (Oxytocin), મિસોપ્રોસ્ટોલ (Misoprostol), એર્જોમેટ્રિન (Ergometrine) અને કાર્બોપ્રોસ્ટ (Carboprost) જેવી યૂટરોટોનિક દવાઓ આપવી જોઈએ જેથી યૂટરાઇન કોન્ટ્રાક્શન થાય અને બ્લીડિંગ ઘટે. દવા ડોઝ અને રૂટ (IV/IM/Oral) મેડિકલ ઓર્ડર અનુસાર આપવી.

5.ઇનટ્રાવેનસ ફ્લૂઈડ રેસૂસીટેશન (Intravenous Fluid Resuscitation)

બ્લડ વોલ્યુમ લોસને સુધારવા માટે નોર્મલ સલાઈન (Normal Saline) અથવા રિંગર લેક્ટેટ (Ringer Lactate) જેવા ક્રિસ્ટલોઈડ ફ્લૂઈડ્સનો ઉપયોગ કરવો. હાઈ વોલ્યુમ ફ્લૂઈડ ફાસ્ટ રેટથી આપીને શોક (Shock) નિવારી શકાય છે.

6.બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન (Blood Transfusion):

જ્યાં જરૂરી હોય ત્યાં Packed RBCs (Packed Red Blood Cells), ફ્રેશ ફ્રોઝન પ્લાઝમા (Fresh Frozen Plasma) અને પ્લેટલેટ્સ (Platelets) ટ્રાન્સફ્યુઝ કરવું જોઇએ. હીમોગ્લોબિન લેવલનું મોનિટરિંગ કરવું અને ક્રોસમેચ યુનિટ તૈયાર રાખવી.

7.પેશન્ટને પોઝીશનિંગ અને ઓક્સિજન થેરાપી (Positioning and Oxygen Therapy)

પેશન્ટને ફ્લેટ પોઝિશન (Flat Position) કે ટ્રેન્ડેલેનબર્ગ પોઝિશન (Trendelenburg Position)માં મુકવા જેથી બ્લડ સપ્લાય બ્રેઇન અને હાર્ટ તરફ વધુ રહે. ઓક્સિજન થેરાપી 6-8 L/min થી ફેસ મસ્ક (Face Mask) દ્વારા આપવી.

8.કેથેટરાઈઝેશન અને યુરિન આઉટપુટ મોનિટરિંગ (Catheterization and Urine Output Monitoring)

ફોલી કેથેટર (Foley Catheter) દ્વારા પેશન્ટના યુરિન આઉટપુટ નું મોનિટરિંગ કરવું. ઓલિગુરિયા (Oliguria) અથવા એન્યુરિયા (Anuria) હેમોડાયનામિક અસ્થિરતાનું નિશાન હોઈ શકે છે.

9.પેશન્ટને સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ (Psychological Support):

PPH પછી પેશન્ટ ડર, ચિંતામાં અથવા શોકમાં હોઈ શકે છે. નર્સે પેશન્ટ અને તેના પરિવારજનોને સમજાવવું અને મનોબળ આપવું ખૂબ જ જરૂરી છે.

10.ડોક્ટર અને મલ્ટિડિસિપ્લીનરી ટીમ સાથે કોમ્યુનિકેશન (Communication with Healthcare Team)

PPH એક એમરજન્સી સ્થિતિ છે તેથી તરત ડોક્ટરને માહિતી આપવી, ઓબ્ઝેટ્રિશન, એનેસ્થેશિયા અને લેબ ટેકનીશિયનની ટીમ સાથે કોમ્યુનિકેશન બનાવી રાખવું જોઈએ.

11.રેકોર્ડ કીપિંગ અને ડોક્યુમેન્ટેશન (Record Keeping and Documentation)

બ્લીડિંગ, દવાઓ, વાઇટલ સાઇન અને ઇન્ટર્વેન્શન્સ બધાનું ચોક્કસ ડોક્યુમેન્ટેશન કરવું. આ ડેટા પુન:મૂલ્યાંકન માટે અને કાનૂની દૃષ્ટિએ પણ અગત્યનું છે.

આ રીતે, PPHના કેસીસ માં નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ ઝડપથી અને યોગ્ય રીતે અમલમાં મૂકવામાં આવે તો પેશન્ટના જીવને બચાવી શકાય છે.

Q-4 Write short notes. ટૂંકનોંધ લખો. (કોઈપણ ત્રણ) 12

a) Indications of MTP- MTP ના ઇન્ડીકેશન્સ

MTP એટલે Medical Termination of Pregnancy (મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગ્નન્સી), જે કાયદેસર રીતે માન્ય એવી એબોર્શન (Abortion) કરવાની તબીબી પ્રક્રિયા છે. ભારત સરકારે MTP Act, 1971 હેઠળ કેટલીક સ્પષ્ટ પરિસ્થિતિઓમાં એબોર્શન કરવાની મંજૂરી આપી છે. આ પ્રક્રિયાનો મુખ્ય હેતુ પેશન્ટના જીવ, આરોગ્ય અને માનસિક સ્થિતિની સુરક્ષા કરવી છે, તેમજ એવા બાળકના જન્મને રોકવો છે જેનું જીવન અત્યંત તકલિફભર્યું અથવા અસાધ્ય હોઈ શકે.

એમ.ટી.પી. કરવાની નીચેની તબીબી અને કાયદાકીય માન્ય હેતુઓ (Indications) ખૂબ સ્પષ્ટ અને મહત્વપૂર્ણ છે:

1.Therapeutic Indication (થેરાપ્યુટિક ઇન્ડિકેશન)

જ્યારે એબોર્શન કરવાનું પેશન્ટના જીવન માટે અનિવાર્ય બને છે અથવા ગર્ભાવસ્થા ચાલુ રાખવી એ તેના શારીરિક કે માનસિક સ્વાસ્થ્ય માટે ગંભીર જોખમરૂપ હોય.

ઉદાહરણ તરીકે: Cardiac Disease (કાર્ડિયાક ડિસિઝ), Severe Hypertension (સિવિયર હાઈપરટેન્શન), Eclampsia (એક્લેમ્પ્સિયા), Renal Failure (રીનલ ફેલ્યૂર), Severe Mental Illness (સિવિયર મેન્ટલ ઇલ્નેસ) વગેરે.

જો પેશન્ટને એવી કોઈ ગંભીર મેડિકલ કન્ડીશન હોય કે જેને કારણે ગર્ભ રાખવો જીવલેણ સાબિત થઈ શકે.

2.Eugenic Indication (યૂજેનિક ઇન્ડિકેશન)

જ્યારે એવું પુષ્ટિ મળે કે ફિટસ (Fetus) ગંભીર પ્રકારની શારીરિક કે મગજની વિકૃતિ (Distortion) ધરાવે છે.

ઉદાહરણ: Anencephaly (એનેનસેફેલી), Down Syndrome (ડાઉન સિન્ડ્રોમ), Spina Bifida (સ્પિના બિફિડા), Hydrocephalus (હાઈડ્રોસેફેલસ) વગેરે.

આ સ્થિતિમાં એબોર્શન દ્વારા પેશન્ટ અને ફિટસ બંનેના જીવનમાં થનારા દુઃખદ દુષ્પરિણામો અટકાવી શકાય છે.

3.Humanitarian Indication (હ્યુમેનિટેરીઅન ઇન્ડિકેશન)

જ્યારે ગર્ભાવસ્થા દુષ્કર્મ (Rape) અથવા નજીકના સ્નેહી સંબંધોમાંથી થયેલી હોય.

આવા કિસ્સામાં એબોર્શન પેશન્ટના મેન્ટલ ટ્રોમા (Mental Trauma) અને સામાજિક યાતનામાંથી બચાવ કરે છે.

ખાસ કરીને Minor Girls (માઇનર ગર્લ્સ) માટે આ ઇન્ડિકેશન અત્યંત લાગુ પડે છે.

4.Social Indication (સોશિયલ ઇન્ડિકેશન)

જ્યારે ગર્ભાવસ્થા પેશન્ટના સામાજિક, આર્થિક અથવા પરિવારીક પરિસ્થિતિને અનુકૂળ ન હોય.

ઉદાહરણ: પેશન્ટ ખૂબ નાની ઉંમરની હોય, પહેલાથી વધુ બાળકો હોય, પાર્ટનરનો સહકાર ન મળે, કે ગંભીર ઘરેલુ આર્થિક સમસ્યાઓ હોય.

પેશન્ટ માટે વધુ બાળક ઉછેરવા શક્ય ન હોય તેવા સંજોગોમાં એબોર્શન તેના માટે આરોગ્યપ્રદ વિકલ્પ બની શકે છે.

5.Failure of Contraceptive Method (ફેલ્યૂર ઑફ કોન્ટ્રાસેપ્ટિવ મેથીડ)

જ્યારે પેશન્ટ અને તેનો પતી માન્ય ગર્ભનિરોધક પદ્ધતિ (Contraceptive Method) નો ઉપયોગ કરે છતાંય ગર્ભ નિર્માણ થાય.

આ ઇન્ડિકેશન ખાસ કરીને Married Women (મેરિડ વુમન) માટે લાગુ પડે છે.

આ પરિસ્થિતિમાં થતી એબોર્શનનો હેતુ અવાંછિત ગર્ભથી પેશન્ટના માનસિક અને સામાજિક તણાવને અટકાવવાનો હોય છે.

MTP એ એક સાઆન્ટીફીક, મેડીકલ અને લીગલી રીતે મંજૂર પદ્ધતિ છે જેનાથી પેશન્ટને યોગ્ય સમયે સુરક્ષિત રીતે એબોર્શન કરવાની છૂટ મળે છે. દરેક ઇન્ડિકેશનની પાછળ તબીબી યોગ્યતા અને પેશન્ટના હિતને ધ્યાને લઈ નિર્ણય લેવાય છે. આ પ્રક્રિયામાં પેશન્ટની સંપૂર્ણ સંમતિ (Informed Consent), મેડિકલ કાઉન્સેલિંગ અને નિષ્ણાંત તબીબની દેખરેખ અનિવાર્ય છે.

b) Puerperal sepsis – પ્યુપેરીયલ સેપ્સીસ

પર્પેરિયલ સેપ્સીસ

ડીલેવરી ના કોમ્પ્લીકેશન્સ તરીકે જીનાઇટલ ટ્રેક માં થતા ઇન્ફેક્શન ને પર્પેરલ સેપ્સીસ કહેવામાં આવે છે.”પ્યુરપેરલ સેપ્સિસ એ ડિલિવરી અથવા એબોર્શન ના ફર્સ્ટ 6 વિક દરમિયાન જીનાઇટલ ટ્રેક નું ઇન્ફેક્શન છે.”

ઇટિયોલોજી:

• એન્ડોમેટ્રાઇટીસ,
• એન્ડોમાયોમેટ્રાઇટીસ,
• એન્ડોપેરામેટ્રાઇટીસ,
• અથવા ત્રણેય નુ કમ્બાઇન ઇન્ફેક્શન થવાના કારણે.
• કોઝેટીવ ઓર્ગેનિઝમ: એરોબિક:
• સ્ટેફાયલોકોકસ પાયોજેન્સ,
• ઇ. કોલી,
• ક્લેબસિએલા,
• સ્યુડોમોનાસ,
• અને નોન-હેમોલિટીક, સ્ટ્રેપ્ટોકોકસ,
• સ્ટેફાયલોકોકસ ઓરિયસ,
• એનારોબિક : આમાં ઇન્વોલ્વ છે:
• એનારોબિક સ્ટ્રેપ્ટોકોકસ
• બેક્ટેરોઇડ્સ ફ્રેજિલિસ
• ક્લોસ્ટ્રિડિયમ વેલ્ચી
• ક્લોસ્ટ્રિડિયમ ટેટાની

પ્રીડિસ્પોઝીન્ગ ફેક્ટર્સ:

• રેઝીઝટન્સ જનરલ અથવા લોકલ કન્ડિશન્સ,
• મલ્ટીપ્લીકેશન અને ઓર્ગેનીઝમ ના વિરુલન્સ ને ઇન્ક્રીઝ કરતી કન્ડિશન,
• આઉટ સાઇડ થી ઓર્ગેનિઝમ નું ઇન્ટ્રોડ્યુસિંગ થવાના કારણે,
• એન્ટિબાયોટિક્સ અને કિમોથેરાપી માટે રેઝીસ્ટન્ટ ઓર્ગેનીઝમ ના પ્રીવેલેન્સ માં વધારો.
• માલન્યુટ્રીશન અને એનીમિયા,
• પ્રિ-એક્લેમ્પસીયા( એન્ટિપાર્ટમ ફેક્ટર),
• પ્રી મેચ્યોર રપ્ચર ઓફ મેમ્બરેન ના કારણે,
• લેટ પરેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન સેક્સ્યુઅલ ઇન્ટરકોસ,
• ક્રોનિક ડેબીલીટેટીન્ગ ઇલનેસ ના કારણે,
• મેમ્બ્રેન ના રપ્ચર થયા પછી અથવા મેનિપ્યુલેટિવ ડિલિવરી દરમિયાન ઇન્ટર્નલ એક્ઝામિનેશન દરમિયાન અપર જીનાઇટલ ટ્રેક માં સેપ્સિસ નું ઇન્ટ્રોડક્શન.
• લેબર સમય દરમિયાન ડિહાઇડ્રેશન અને કીટોએસીડોસીસ,
• ટ્રોમેટીક ઓપરેટીવ ડીલેવરી,
• હેમરેજ – APH અથવા PPH,
• પ્લેસેન્ટલ ટીશ્યુસ અને મેમ્બરે ના રિટેઇન્ડ બિટ્સ ના કારણે,
• પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા.

મોડ ઓફ ઇન્ફેક્શન:

પ્યુરપેરલ સેપ્સિસ એ સ્પેસિયલી વુન્ડ ઇન્ફેક્શન છે. આમાં, પ્લેસેન્ટલ સાઇટ, જીનાઇટલ ટ્રેક માં લેસરેશન અથવા સિઝેરિયન સેક્સન ના વુન્ડ નીચેની રીતે ઇન્ફેક્શન લાગી શકે છે.

એન્ડોજીનીયસ:
ડીલેવરી પહેલા જીનાઇટલ ટ્રેકમાં ઓર્ગેનિઝમ પ્રેઝન્ટ હોય છે જીનાઇલ ઓર્ગેન્સ માં બ્લડ સ્ટ્રીમ કે પેશન્ટ ના પોતાના દ્વારા જ એન્ટર થાય છે.

ઓટોજેનસ:
અહીં ઓર્ગેનિઝમ્સ એ બોડી માં અધર જગ્યા પર પ્રેઝન્ટ હોય છે અને જીનાઇટલ ઓર્ગન માં બ્લ્ડ સ્ટ્રીમ અથવા ડ્રોપલેટ ઇન્ફેક્શન દ્વારા ટ્રાન્સમિટ થાય છે.

સ્ટ્રેપ્ટોકોકસ બીટા હિમોલિટીકસ, ઇ-કોલી, CL-વેલ્ચી અને સ્ટેફાયલોકોકસ આમ સેપ્ટિક થ્રોટ, ફિસીસ અને સ્કિન ના ઇન્ફેક્શન થી માઇગ્રેટ થાય છે.

એક્ઝોજેનસ:

એક્ઝોજેનસ ઇન્ફેક્શન એ
પેશન્ટ ની બહારના કેટલાક અન્ય સોર્સ માંથી ઇન્ફેક્શન એ ટ્રાન્સમીટ થાય છે. ઓર્ગેનીઝમ એ એટેન્ડન્ટ્સ દ્વારા ઇન્ટ્રોડ્યુસ થાય છે, સામાન્ય રીતે ડોકટરો અથવા નર્સો દ્વારા. ઇન્ફેકશન એ ડસ્ટ બોર્ન અથવા ડ્રોપ્લેટ ના ફોર્મ માં હોઇ શકે છે, ઇન્ટર્નલ એક્ઝામિનેશન દરમિયાન અથવા કન્ટામીનેટેડ લીનન અથવા બ્લેન્કેટ દ્વારા થઇ શકે છે. આજકાલ, સ્ટેફાયલોકોકસ પાયોજેન્સ કોમન હોય છે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો:

• લોકલ ઇન્ફેક્શન( વુન્ડ ઇન્ફેક્શન):
• ઇન્ફેક્શનની પ્રાઇમરી જગ્યા પેરિનિયમ,વજાઇના, સર્વિક્સ, અને યુટ્રસ હોય છે.
• લોકલ વુન્ડ માં ઇન્ફેક્શન લાગવાથી એ ભાગ રેડ, સોજા વાળો અને તેમાં પસ ફોર્મેશન થઇ શકે છે.
• સ્લાઇટ ટેમ્પરેચર, મલેઇસ અને હેડેક જોવા મળે તથા એક્યુટ ઇન્ફેક્શન માં હાઇ ફિવર સાથે રાઇગર જોવા મડે.
• યુટેરાઇન ઇન્ફેક્શન:
• માઇલ્ડ ઇન્ફેક્શન માં ટેમ્પરેચર અને પલ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
• લોકિયલ ડિસ્ચાર્જ એ વધારે તથા ફાઉલ સ્મેલ વાળો હોય છે.
• યુટ્રસ ટેન્ડર અને સબઇનવોલ્યુટેડ હોય છે.
• સિનિયર ઇન્ફેક્શન માં હાઇ ફીવર સાથે,રાઇગર,લોકીયા ઓછી તથા વાસવિહીન, યુટ્રસ ટેન્ડર, સોફ્ટ અને સબ ઇનવોલ્યુટેડ હોઇ શકે છે.
• એક્સ્ટ્રાયુટેરાઇન:
• પેલ્વિક ટેન્ડરનેસ(પેલ્વિક પેરીટોનાઇટીસ),
• ફોનિક્સ માં ટેન્ડરનેસ (પેરામેટ્રાઇટીસ),
• પાઉચ ઓફ ડોગ્લાસ માં માંસ (પેલ્વિક એબ્સેસ)વગેરે જોવા મળે.
• પેશન્ટ ને પેલ્વિક પેરીટોનાઇટીસ (પાઇરેક્સીયા,લોવર એબડોમીનલ પેઇન, ટેન્ડરનેસ,પસ),
• જનરલ પેરીટોનાઇટીસ,
• થ્રોમ્બોફ્લેબાઇટીસ,
• સેપ્ટીસેમીયા વગેરે થય શકે છે.

ડાયગ્નોસ્ટીક ઇવાલ્યુએશન:

• હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
• એન્ટિનેટલ, ઇન્ટ્રારનેટલ અને પોસ્ટનેટલ હિસ્ટ્રી
• ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
• ઇમેજીંગ સ્ટડીઝ,
• પેલ્વિક CT સ્કેન,
• MRI(મેગ્નેટિક રેઝોનન્સ ઇમેજીંગ),
• લેબોરેટરી ટેસ્ટ:
• યુરિન એક્ઝામિનેશન,
• WBCs( વાઇટ બ્લડ સેલ કાઉન્ટ),
• સર્વાઇકલ કેનાલ સ્વોબ,
• ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન સેમ્પલીંગ ઓફ યુટેરાઇન કેવીટી ડિસ્ચાર્જ,
• બ્લડ કલ્ચર.

મેનેજમેન્ટ:

એન્ટિનેટલ
મધર નું ન્યુટ્રીશનલ સ્ટેટસ ઇમ્પ્રુવ કરવું તથા બોડી માં કોઇપણ જગ્યા એ ઇન્ફેક્શન થયેલું હોય તો તેને દૂર કરવું.

ઇન્ટ્રાનેટલ
ડીલેવરી દરમિયાન સર્જીકલ એસેપ્સીસ, ગ્રૂપ B સ્ટ્રેપ્ટોકોકસ નું હાઇ રિસ્ક પેશન્ટ મા સ્ક્રીનીંગ,
એન્ટીબાયોટીક્સ

પોસ્ટપાર્ટમ:
શરૂઆતમાં એક વીક એસેપ્ટીક પ્રીકોશન્સ,આઇસોલેશન તથા વિઝીટર ને રિસ્ટ્રીક્ટ કરવા.

ટ્રીટમેન્ટ:

• જનરલ કેર માં આઇસોલેસન રાખવું, એડીક્યુએટ ફ્લુઇડ, કેલેરી, એન્ટિબાયોટિક્સ અને ઓરલ આયર્ન આપવી.
• પેશન્ટ ના ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ ને પ્રોપર્લી મેઇન્ટેન રાખવો.
• પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન પ્રોપર્લી મોનિટરિંગ કરવા તથા લોકીયલ ડિસ્ચાર્જ ચાર્ટ મેઇન્ટેન કરવો.
• સર્જીકલ ટ્રીટમેન્ટ: પેરીનિયલ વુન્ડ માં પસ અને પેઇન ને દૂર કરવું.
• સેપ્ટીક પેલ્વિક થ્રોમ્બોફ્લેબાઇટિસ માં હિપેરીન IV 7-10 days.
• પેલ્વિક એબ્સેસ માં કલ્પોટોમી માં ડિબ્રાઇમેન્ટ, અનરિસ્પોન્સિવ પેરિટોનાઇટીસ માં લેપ્રોટોમી.
• જો પેશન્ટ એ સેપ્ટીક શોક મા હોય તો તેની ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી.

c) Diameter of pelvis પેલ્વીસ ના ડાયામીટર

Introduction:
પેલ્વિસના ડાયામીટરો એ પ્રસૂતિ વિજ્ઞાનમાં અત્યંત મહત્વના છે, કારણ કે તેઓ નક્કી કરે છે કે શિશુ સામાન્ય રીતે પેલ્વિક માર્ગથી પસાર થઈ શકે છે કે નહીં. પેલ્વિસ ત્રણ મુખ્ય ભાગોમાં વિભાજિત હોય છે: Inlet (પ્રવેશદ્વાર), Cavity (મધ્ય પેલ્વિસ) અને Outlet (બહાર નીકળતો ભાગ). દરેક ભાગમાં અલગ-અલગ વ્યાસ (diameters) મહત્વ ધરાવે છે.

🔴 1. Pelvic Inlet Diameters – પેલ્વિક ઇનલેટના ડાયામીટરો
True (Anatomical) Conjugate

➤ From sacral promontory to upper margin of pubic symphysis

🔹 Length: 11 cm

🔸 Gujarati: સેક્રમના આગળના ભાગથી પ્યુબિક સિમ્ફિસિસના ઉપરના ભાગ સુધીનો વ્યાસ

Obstetric Conjugate (Most important for labor)

➤ From sacral promontory to inner surface of pubic symphysis

🔹 Length: 10.5 cm

🔸 Gujarati: સેક્રમના આગળના ભાગથી પ્યુબિક સિમ્ફિસિસના અંદરના ભાગ સુધીનો વ્યાસ

Diagonal Conjugate (Clinically measured)

➤ From sacral promontory to lower margin of pubic symphysis

🔹 Length: 12.5–13 cm

🔸 Gujarati: સેક્રમથી પ્યુબિક સિમ્ફિસિસના નીચલા ધાર સુધીનો વ્યાસ

Transverse Diameter

➤ Between the widest points of the pelvic brim

🔹 Length: 13 cm

🔸 Gujarati: પેલ્વિસના બાજુના સૌથી પહોળા બિંદુઓ વચ્ચેનો વ્યાસ

Oblique Diameter

➤ From one sacroiliac joint to iliopectineal eminence on opposite side

🔹 Length: 12 cm

🟡 2. Pelvic Cavity Diameters – પેલ્વિક ગહનના ડાયામીટરો
Anteroposterior Diameter (Mid-cavity)

➤ From midpoint of pubic symphysis to junction of 2nd and 3rd sacral vertebrae

🔹 Length: 12 cm

Transverse Diameter (Bi-spinous diameter)

➤ Between ischial spines

🔹 Length: 10.5 cm

🟢 3. Pelvic Outlet Diameters – પેલ્વિક આઉટલેટના ડાયામીટરો
Anteroposterior Diameter (True Conjugate of Outlet)

➤ From tip of coccyx to lower border of pubic symphysis

🔹 Length: 11.5 to 13 cm (depends on coccyx mobility)

Transverse Diameter (Bi-ischial diameter)

➤ Between inner surfaces of ischial tuberosities

🔹 Length: 11 cm

d) Ethical and legal issue in midwifery.મીડવીફરી મા લીગલ અને ઇથીકલ ઇસ્યુસ.

એથીકલ ઇસ્યુસ ઓફ મીડવીફરી:

1)ઓટોનોમી એન્ડ ઇન્ફોમ્ડ કનસન્ટ:

• રિસ્પેક્ટ ફોર ઓટોનોમી: મીડવાઇફે વુમન ને તેની કેર માટેના ઇન્ફોમ્ડ ડિસિઝન લેવા માટેના વુમન ના રાઇટ્સ નુ રિસ્પેક્ટ કરવું જોઇએ.
• ઇન્ફોમ્ડ કનસન્ટ: વુમન એ તેમના ઓપ્શન, રિસ્ક અને ઇન્ટરવેન્સન ના બેનીફીટ્સ સમજે છે તે એન્સ્યોર કરવુ અગત્ય નુ છે.

2) નોન માલએફીસીયન્સ( ડુ નોટ હાર્મ): ચાઇલ્ડ બર્થ દરમિયાન માતા અથવા બાળક ને નુકસાન પહોંચાડી શકે તેવી ક્રિયાઓ ટાળવા માટે મિડવાઇફ્એ પ્રયત્ન કરવો જોઇએ.

3)બેનીફીસેન્સ (પ્રમોટીંગ મુડ): પ્રેગ્નેન્સિ અને ચાઇલ્ડબર્થ ની પ્રક્રિયા દરમિયાન માતા અને બાળકની વેલ્બીંગ ને એક્ટીવલી રિતે પ્રમોટ કરવાની મિડવાઇફની ફરજ છે.

4)જસ્ટીસ: બધી જ વુમન ને હેલ્થ કેર ફેસિલિટીસ એ પૂરતા પ્રમાણમાં , ઇક્વીટેબલ અને કોઇપણ પ્રકારના સોસિયોઇકોનોમિક સ્ટેટસ તથા બેગ્રાઉન્ડ ને ધ્યાનમાં લીધા વગર પ્રોપરલી હેલ્થ કેર ફેસિલિટીસ પ્રોવાઇડ કરવી.

5) કોન્ફિડેન્સીયાલીટી: હેલ્થ કેર પ્રેક્ટિસીસ મા પેશન્ટ ના ઇન્ફોર્મેશન ની પ્રાઇવસી તથા કોન્ફીડેન્સિયાલિટી મેઇન્ટેન રાખવી એ અગત્યની રહે છે.

6) કલ્ચરલ સેન્સીટીવીટી એન્ડ રીસ્પેક્ટ: મિડવાઇવ્સ તેઓ જે વુમન ની સંભાળ રાખે છે તેમની સાંસ્કૃતિક, આધ્યાત્મિક અને ધાર્મિક માન્યતાઓથી વાકેફ હોવી જોઇએ અને તેનું સન્માન કરવું જોઇએ.

લીગલ ઇશ્યુ ઇન મીડવીફરી:

• 1)પ્રોબ્લેમ ઇન મેડિકેશન.
• 2)ફેઇલ્યોર એન્ડ ઇનએડિક્યુલેટ ક્લાઇન્ટ મોનિટરિંગ.
• 3)ફેઇલ્યોર ટુ એડિક્યુએટ્લી અસેસ ધ ક્લાઇન્ટ.
• 4)ફેઇલ્યોર ટુ રિપોર્ટ ચેન્જ ઇન ધ પેસન્ટ.
• 5)એબોર્શન.
• 6)નર્સિંગ કેર ઓફ ન્યુ બોર્ન.

1)પ્રોબ્લેમ ઇન મેડિકેશન: એડમિનિસ્ટ્રેશન ઓફ મેડીકેશન માટે નર્સ એ ઓથોરાઇઝ્ડ હોય છે જેમાં મેડિકેશન રિલેટેડ ઘણા બધા એલિગેશન્સ (આક્ષેપો) હોય છે.

Ex: ઇમપ્રોપર ક્લાઇન્ટ આઇડેન્ટિફિકેશન,
મેડીટેશન નું ડોઝ, ટાઇમ તથા તેના સાઇડ ઇફેક્ટ ને મુનિટર કરવામાં ફેઇલ્યોર થવું.

2) ફેલ્યોર એન્ડ ઇનએડિક્યુલેટ ક્લાઇન્ટ મોનિટરિંગ:

• નર્સ એ ક્લાઇન્ટ ની કન્ડિશન પ્રમાણે તેને એપ્રોપ્રિએટ ટાઇમ ઇન્ટરવલ પર મોનિટરિંગ કરવું પડે છે લેબર અને ડીલેવરીમાં તેમને બે ક્લાઇન્ટ એટલે કે મધર અને બેબી બંને ને મોનિટર કરવાના હોય છે પ્રિનેટલ, નેટલ અને પોસ્ટનેટલ પિરિયડમાં મધર અને ચાઇલ્ડ માં કોમ્પ્લિકેશન અટકાવવા માટે તેમનું મોનિટરિંગ એ નર્સ ની લીગલ રિસ્પોન્સીબિલીટી છે.

3)ફેઇલ્યોર ટુ એડિક્યુએટ્લી અસેસ ધ ક્લાઇન્ટ:

• બધા સ્પેશિયાલિટી એરિયા માં નર્સમાં હાયર લેવલ ની અસેસમેન્ટ સ્કિલ હોવી જોઇએ.
• ક્લાઇન્ટ ના હેલ્થ સ્ટેટસ નુ પ્રોપર અસેસમેન્ટ જેમ કે પ્રિનેટલ અસેસમેન્ટ, ફિટલ મોનિટરિંગ એન્ડ લેબર પ્રોગ્રેસ નું અસેસમેન્ટ કરવું એ એસેન્સિયલ હોય છે.
• જો ક્લાઇન્ટ નું પ્રોપરલી એસેસમેન્ટ કરવામાં ફેલ્યોર થાય તો કોમ્પ્લિકેશન્સ એ મિસ્ડ થાય છે તથા ઇનએપ્રોપ્રિએટ કેર પેશન્ટ ને મળે છે.

4) ફેયર ટુ રિપોર્ટ ચેન્જ ઇન ધ પેસન્ટ:

• જ્યારે નર્સ દ્વારા ક્લાઇન્ટ ની કન્ડિશન નુ અસેસમેન્ટ કરવામાં આવે અને જો ક્લાઇન્ટ ની કન્ડિશનમાં કોઇપણ ચેન્જીસ જોવા મળે તો ત્યારે તેને ઇમિડિએટલી કન્સલ્ટ ફિઝિશિયન ને જાણ કરવી. પેશન્ટ એડવોકેટ તરીકે નર્સ જો ડોક્ટરને નોટિફાઇ કરવામાં ફેઇલ થાય તો ક્લાઇન્ટ ને કેર મળવા માં ડીલે થાય છે અને ક્લાઇન્ટ ને ઇન્જરી તથા પ્રોબ્લેમ થય શકે છે.
• અને તે લીગલ ઇશ્યુસ પણ થય શકે છે.

5)એબોર્શન:

• એબોર્શન ની કેર માં મિડવાઇફના રોલ ને લગતા લિગલ ઇસ્યુસ એ લોકલ લો અને નિયમોના આધારે વ્યાપકપણે બદલાય શકે છે. આમાં કાયદેસરતા, ઇન્ફોમ્ડ કન્સન્ટ અને પ્રોટોકોલ ના પાલન નુ પણ ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે.
• નર્સને એબોર્શન ના આસિસ્ટ માં રિફ્યુઝ કરવાનો રાઇટ છે પરંતુ સ્ટોપ કરવાનો રાઇટ નથી.

• 6) નર્સિંગ કેર ઓફ ન્યુ બોર્ન:
• ન્યુ બોર્ન ની ઇમિડીયેટ નર્સિંગ કેર પ્રોવાઇડ કરવી એ અગત્યની હોય છે જેમાં ન્યુબોર્ન નું એસેસમેન્ટ, તેનું પ્રોપરલી મોનિટરિંગ, તથા ન્યુબોર્ન ને પ્રોપરલી સ્ટેબિલાઇઝ કરવું વગેરે નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે.
• ન્યુ બોર્ન ને નર્સિંગ કેર પ્રોવાઇડ કરવાની કેટલીક લીગલ રિક્વાયરમેન્ટ છે જેવી કે ફિંગર પ્રિન્ટસ ,ફુટ પ્રિન્ટસ અને વ્રિસ્ટ બેન્ડ દ્વારા પ્રોપરલી ઇન્ફન્ટ-મધર પેર ને આઇડેન્ટીફાય કરવી જો લો હોય તો ફિનાઇલકીટોન્યુરિયા ( PKU) ટેસ્ટિંગ માટે બ્લડ સેમ્પલ લેવું.
• સ્ટાન્ડર્ડ ઓફ પ્રેક્ટિસમાં ક્લિયર એરવે પ્રોવાઇડ કરવી.
• અંબેલીકલ કોડ નું કેમ્પિંગ કરવુ.
• એન્ટિબાયોટિક્સ ને એપ્લાય કરવું.
• ઇન્ફન્ટ ને વાર્મ રાખવું અને ડાંઇન્ગ માં સ્ટ્રેસ મીનીમાઇઝિંગ કરવો વગેરે હોય છે.
• રીસક્સીટેશન ઈક્વિપમેન્ટ્સ એ ડીલેવરી રૂમમાં જ રાખવા જોઇએ.
• નર્સ એ ડીલેવરી ની બધી ઇવેન્ટ નો રેકોર્ડ્સ રાખવો જોઇએ.
• ડીલેવરી રૂમમાં કેરફુલ ડોક્યુમેન્ટેશન દ્વારા લીગલ રિક્વાયરમેન્ટ પૂરી કરવી.
• જ્યારે ન્યુ બોર્ન ને સ્ટાન્ડર્ડ કેર પ્રોવાઇડ ન કરવામાં આવે ત્યારે કોમ્પ્લિકેશન્સ અરાઇઝ થય શકે છે અને તેના કારણે લીગલ ઇશ્યુસ પણ થય શકે છે.

Q-5 Define following (any six) – નીચેની વ્યાખ્યા લખો( કોઇ પણ છ )12

a) Midwifery nursing- મીડવાઇફરી નર્સિંગ

મિડવાઈફરી નર્સિંગ (Midwifery Nursing) એ નર્સિંગનો એવો વિશિષ્ટ શાખાગત ક્ષેત્ર છે જે પ્રેગ્નન્સી (Pregnancy), ચાઇલ્ડબર્થ (Childbirth), અને પ્રેગ્નન્સી પછીના સમયગાળામાં (Postpartum Period) માતા અને નવજાત શિશુ (Newborn) ના હેલ્થ ની સંભાળ રાખવા માટે તાલીમપ્રાપ્ત મિડવાઈફ (Midwife) દ્વારા આપવામાં આવતી વ્યાવસાયિક અને ક્લિનિકલ (Clinical) કાળજી અને સેવા છે. આ સેવા અંતર્ગત એન્ટી નેટલ કેર (Antenatal Care), ઇન્ટ્રા નેટલ કેર (Intranatal Care), પોસ્ટ નેટલ કેર (Postnatal Care), ફીટલ મોનેટરીંગ (Fetal Monitoring), નોર્મલ વજાઇનલ ડિલિવરી (Normal Vaginal Delivery) અને Occasional મેડીકલ ઇન્ટર્વેન્શન (Medical Intervention) જેવા ઘટકોનો સમાવેશ થાય છે. મિડવાઇફરી નર્સિંગમાં મિડવાઈફનું મુખ્ય લક્ષ્ય એ હોય છે કે માતા અને શિશુ બંનેને સલામત, આરામદાયક અને કુદરતી રીતે ડિલિવરી (Delivery) માટે સહાયક Environment પૂરું પાડવું.

b) Small for date baby – સ્મોલ ફોર ડેટ બેબી

સ્મોલ ફોર ડેટ બેબી એવા ન્યુ બોર્ન ને કહે છે કે જેનું જન્મ સમયેનું વજન, જેસ્ટેશનલ એજ (gestational age) મુજબ 10મા પર્સેન્ટાઇલ કરતા ઓછું હોય છે.
ન્યુ બોર્ન ભલે સમયસર જન્મેલું હોય (full-term), પહેલાં જન્મેલું હોય (preterm) કે મોડું જન્મેલું હોય (post-term), તેમનું વજન જેસ્ટેશન ના દિવસો પ્રમાણે જેટલું હોવું જોઈએ તેનાથી ઓછું હોય છે.

C) Craniotomy – ક્રેનીયોટોમી

ક્રેનીયોટોમી એ એક ડિસ્ટ્રક્ટીવ સર્જરી છે ફિટસ ના હેડ માં પર્ફોરેશન કરી ને કન્ટેન્ટ ઓછું કરી ને ફિટસ ને યુટેરાઇન કેવિટી માંથી બહાર એક્સપેલ કરવા માટેનાં ઓપરેશન ને ક્રેનીયોટોમી કહેવામાં આવે છે આ ઓપરેશન સેફેલીક પ્રેઝન્ટેશન માં ડેડ ફિટસ ના કારણે ઓબસ્ટ્રક્ટેડ લેબર થાય, ત્યારે કરવામાં આવે છે.

d) Teenage pregnancy – ટીનેજ પ્રેગ્નેન્સી

ટીનેજ પ્રેગનેન્સી એ 13 થી 19 વર્ષ ની એજ વચ્ચે ની વુમન માં થતી પ્રેગ્નેન્સી ને કહેવામા આવે છે. તેમાં સામાન્ય રીતે યન્ગ વુમન નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે જેઓ હજુ પણ તેમની એડલ્ટ એજ માં હોય છે અને પરિણામે તેમને અનન્ય સોસિયલ, ઇમોશનલ અને હેલ્થ ચેલેન્જીસ નો સામનો કરવો પડી શકે છે.એડલ્ટએજ ની પ્રેગ્નેન્સી મધર ના એજ્યુકેશનલ, ઇકોનોમીકલ સ્ટેબિલીટી અને હેલ્થ તેમજ ચાઇલ્ડ ના હેલ્થ અને ડેવલોપમેન્ટ પર અસર કરી શકે છે. ટીનેજ મધર માં જેસ્ટેશનલ હાઇપરટેન્શન, સેફેલોપેલ્વીક ડિસપ્રપોર્શન એનીમીયા અને ન્યુટ્રીશનલ ડેફીશિયન્સી જેવાં કોમ્પલીકેશન નું રિસ્ક રહે છે. તે લોકો માં સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમીટેડ ડિસીઝ ના ઇન્સીડેન્સ વધારે બને છે. ટીનેજ મધર થી બોર્ન થયેલા ઇન્ફન્ટ એ પ્રીમેચ્યોરિટી, બર્થ એસ્ફીક્સિયા, અને લો બર્થ વેઇટ જેવાં કોમ્પ્લીકેશન્સ થય શકે છે.

c) Puerperal psychosis – પ્યુપેરલ સાઇકોસીસ

પર્પેરલ સાયકોસિસ અથવા પોસ્ટપાર્ટમ સાયકોસિસ એ એક ટર્મ છે જે મેન્ટલ ઇલનેસ ના ગ્રુપ ને કવર કરે છે જેમાં ચાઇલ્ડબર્થ થયા પછી વુમન માં અચાનક સાયકોટીક સિમ્પટોમ્સ ની શરૂઆત થાય છે. જેમાં વુમન ને ઇરિટેબીલીટી, મૂડ સ્વિંગ, હેલ્યુઝીનેશન જોવા મળી શકે છે.
પર્પેરલ સાયકોસીસ એ સિવ્યર ફોર્મની મેન્ટલ ઇલનેસ છે.જે આશરે 1000 વુમન માં 1-2 કેસીસ માં જોવા મળે છે જેની શરૂઆત ડીલેવરીના વહેલામાં વહેલી ફર્સ્ટ 48 – 72 અવર્સ માં અને મોટાભાગે 2-3 વિક્સ માં થાય છે તે વધારે પ્રમાણ માં હોર્મોનલ ચેન્જીસ થવાના કારણે થય શકે છે(જેમ કે બર્થ પછી ઇસ્ટ્રોજન લેવલ એ એકાએક બંધ થવાથી).

d) Hydatidiform mole – હાઇડાટીડીટીફોમ મોલ

હાઇડેટીડીફોર્મ મોલ (H.મોલ) ને વેસીકયુર મોલપણ કહેવામાં આવે છે.આ પ્લેસેન્ટા ની એક એબનોર્મલ કન્ડિશન છે. જેમાં યંગ કોરીયોનિક વિલાઇમાં થોડા ડીજનરેટિવ અને થોડા પ્રોલીફરેટીવ ચેન્જીસ થાય છે અને તેના કારણે સિસ્ટ માં ક્લસ્ટર (ઝુમખા જેવો આકાર)રચાય છે. અને તે હાઇડેટીડ સિસ્ટ જેવો હોવાથી તેને હાઇડેટીડીફોમ મોલ અથવા વેસિક્યુલર મોલ કહેવાય છે.કોરિઓનીક વિલાઇ એ જ્યારે ટ્રાન્સલ્યુસન્ટ વેસિકલ્સ ના માસ મા ટ્રાન્સફોર્મ થાય છે ત્યારે તે ગ્રેપ્સ ના બન્ચ જેવુ સ્ટ્રક્ચર ફોર્મ થાય છે તેને હાઇડેટીડીફોમ મોલ કહેવાય છે.

e) dysmenorrhea – ડીસમેનોરીયા

પેઇનફુલ મેન્સ્ટ્રુએસન ને ડિસમેનોરીયા કહેવામાં આવે છે. OR Dysmenorrhea is the medical term for painful menstruation, typically involving lower abdominal cramps before or during the menstrual period.

f) Episiotomy – એપીસીયોટોમી

પેરીનિયમ અને પોસ્ટીરીયર વજાયનલ વોલ ઉપર લેબર ના સેકન્ડ સ્ટેજ ( 2nd સ્ટેજ) દરમિયાન સર્જીકલી પ્લાન ઇન્સીઝન મુકવામાં આવે છે તેને “એપિસીયોટોમી” કહેવામાં આવે છે.એપીસીયોટોમી એ ફિટસ ની સ્પોન્ટેનિયસ અથવા મેનીપ્યુલેટીવ ઇઝી તથા સેફ ડીલેવરી માટે વજાઇનલ ઓપનિંગ ને વાઇડ કરવા માટે પરફોર્મ કરવામાં આવે છે.પેરીનિયલ મસલ્સ અને ફેશિયા નુ વધારે પડતું સ્ટ્રેચિંગ અને રપ્ચર ને ઓછા કરવા માટે તથા ફિટલ હેડ ઉપર સ્ટ્રેસ અને સ્ટ્રેઇન ને ઓછો કરવા માટે એપીસીયોટોમી કરવામાં આવે છે.

Q-6(A) Fill in the blanks – ખાલી જગ્યા પુરો.

1.Full form of NICU………
NICU નું પુરૂ નામ……… : Neonatal Intensive Care Unit
NICU નું પૂર્ણ નામ: નીઓનાટલ ઇન્ટેન્સિવ કેર યુનિટ

2.The fusion of ovum and sperm is called…….
ઓવમ અને સ્પર્મના જોડાણની ક્રિયાને………કહે છે: Fertilization
ઓવમ અને સ્પર્મના જોડાણની ક્રિયાને: ફર્ટિલાઇઝેશન કહે છે

3.HELLP syndrome stands for…………
HELLP syndrome નું પુરૂ નામ……..: Hemolysis, Elevated Liver enzymes, and Low Platelet count
HELLP Syndrome નું પૂર્ણ નામ: હીમોલિસિસ, એલિવેટેડ લિવર એન્ઝાઇમ્સ અને લોઉ પ્લેટલેટ કાઉન્ટ

4.Placenta is separated by ……..and ……..method. પ્લેસેન્ટા ……..અને ……..મેથડથી છુટી પડે છે: Schultze and Duncan method
પ્લેસેન્ટા Schultze અને Duncan પદ્ધતિથી છૂટી પડે છે

(B) True or False – ખરા ખોટા જણાવો.

1.Normal weight of placenta is 500gm. પ્લેસેન્ટાનું નોર્મલ વજન ૫૦૦ ગ્રામ છે : ✅ True (સાચું)
👉 સરેરાશ પ્લેસેન્ટાનું વજન 500 ગ્રામ જેટલું હોય છે.

2.Pigmentation occur on the face of antenatal mother is known as chloasma. એન્ટીનેટલ મધરને પ્રેગ્નેન્સીમાં ફેસ પર પીગમેન્ટેશન થાય તેને કલોઆઝમાં તરીકે ઓળખાય છે : ✅ True (સાચું)
👉 ચહેરા પર થતી ગાઢ પીગમેન્ટેશનને “Chloasma” અથવા “Mask of Pregnancy” કહે છે.

3.Vasectomy is family planning method for female. વાસેકટોમી સ્ત્રી માટેની ફેમીલી પ્લાનિંગની મેથડ છે : ❌ False (ખોટું)
👉 Vasectomy પુરુષ માટેની family planning surgery છે. સ્ત્રી માટેના વિકલ્પમાં tubectomy આવે છે.

4.Total weight gain occur during pregnancy is 18kg. પ્રેગ્નેન્સી દરમ્યાન કુલ ૧૮ કીલોગ્રામ વેઈટ ગેઈન થાય છે : ❌ False (ખોટું)
👉 સામાન્ય રીતે કુલ વેઈટ ગેઈન 11.5–16 કિલો જેટલું હોય છે (સરેરાશ 12-13 kg).

5.Suture between two parietal bone is known as frontal suture. બે પરાઈટલ બોન વચ્ચેના સ્યુચર્સને ફ્રન્ટલ સ્યુચર કહે છે : ❌ False (ખોટું)
👉 બે Parietal bones વચ્ચેનો સ્યુચર Sagittal suture કહેવાય છે. Frontal suture એ Frontal bones વચ્ચે હોય છે.

(c) Match the following – જોડકા જોડો.

A B

(1) Prolactin પ્રોલેકટીન (1) Produce by ovary પ્રોડયુસ બાય ઓવરી

(2) Cortisol કોર્ટિસોલ (2) Ejection of milk ઈજેકશન ઓફ મિલ્ક

(3) FSH એફ.એસ.એચ (3) Secretion of milk સિક્રિશન ઓફ મિલ્ક

(4) Oxytocine ઓકિસટોસીન (4) Fetal adrenal gland ફીટલ એડ્રિનલ ગ્લેન્ડ

(5) Estrogen ઈસ્ટ્રોજન (5) Development of graafian follicle ડેવલેપમેન્ટ ઓફ ગ્રાફિયન ફોલિકલ

🔶 (C) ANSWER 🔶

A	B	Answer
(1) Prolactin – પ્રોલેક્ટિન	(3) Secretion of milk – દૂધ ઉત્પન્ન કરવું	✅ (1 → 3)
(2) Cortisol – કોર્ટિસોલ	(4) Fetal adrenal gland – ભ્રૂણની એડ્રિનલ ગ્રંથી	✅ (2 → 4)
(3) FSH – એફ.એસ.એચ	(5) Development of Graafian follicle – ગ્રાફિયન ફોલિકલનો વિકાસ	✅ (3 → 5)
(4) Oxytocin – ઓક્સિટોસિન	(2) Ejection of milk – દૂધ ની બહાર નીકળવાની ક્રિયા	✅ (4 → 2)
(5) Estrogen – ઈસ્ટ્રોજન	(1) Produced by ovary – અંડાશય દ્વારા ઉત્પન્ન થાય છે	✅ (5 → 1)

Final Matching:

1 → 3
2 → 4
3 → 5
4 → 2
5 → 1