UNIT-9

ઇન્ટ્રોડક્શન ટુ ક્લિનિકલ ફાર્મેકોલોજી (introduction to clinical pharmacology):

Key terms :

ફાર્માકોલોજી(pharmacology): ફાર્માકોલોજી એ લિવિંગ સિસ્ટમ ઉપર કેમિકલ સબસ્ટન્સ ની એક્શન અને ઇફેક્ટ ની સ્ટડીને ફાર્માકોલોજી કહેવામાં આવે છે. ફાર્માકોલોજી એ ડ્રગ્સ ની ઓરીજીન, કેમિકલ સ્ટ્રક્ચર, પ્રિપેરેશન , એડમિનિસ્ટ્રેશન, મેટાબોલિઝમ અને એક્સક્રીશન ની સ્ટડી છે.

ફાર્માકોડાયનેમિક્સ(pharmacodynemics): તે ડ્રગ્સ એક્સન ના થીયરી ને લગતા એક્સપેરિમેન્ટલ સાયન્સ સાથે ડિલ કરે છે.

ફાર્માકોકીનેટિક્સ( pharmacokinetics): ફાર્માકોકીનેટિક્સ એ કેવી રીતે ડ્રગ્સ એ બોડીમાં એન્ટર થાય છે, તેમની એક્સન ના સાઇટ પર પહોંચે છે, મેટાબોલાઇઝ્ડ થાય છે અને બોડીમાંથી એલીમીનેટેડ થાય છે તેની સ્ટડી છે .

ફાર્માકોથેરાપ્યુટિક્સ(pharmacotherapeutics): ફાર્માકોથેરાપ્યુટિક્સ એ હ્યુમન સિસ્ટમમાં જુદા જુદા ડીસઓર્ડર માટે ડ્રગ્સની રિલેટિવ ઇફેક્ટ સાથે ડીલ કરે છે.

ફાર્માકોજીનેટિક્સ(Pharmacogenetics): તે જીનેટીકલી રીતે ઇન્ડ્યુસ ડ્રગ્સ ના રિસ્પોન્સ નો અભ્યાસ છે જે ઘણી વખત કેટલાક આડિયોસિંક્રેટિક (અસ્પષ્ટ) રિસ્પોન્સ માટે જવાબદાર હોય છે.

મેડીસીન (Medicine): તે એક સબસ્ટન્સ છે જેનો યુઝ એ હેલ્થ ના ડાયગ્નોસીસ, ટ્રીટમેન્ટ અને પ્રવેન્શનમાં થાય છે.

એન્ટાસિડ્સ(Antacid): આ તે સબસ્ટન્સીસ છે જેનો યુઝ ગેસ્ટ્રિક સિક્રીસન ની એક્ટીવીટીસ ને રિડ્યુસ કરવા માટે થાય છે.

ડાયયુરેટીક્સ(Diuretics): આ મેડીકેશન્સ નો યુઝ એ યુરીન ફ્લો ને ઇન્ક્રીઝ કરવા માટે થાય છે.

ઇમેટિક્સ(Emetics): આ મેડીકેશન નો યુઝ એ વોમિટીંગ ને ઇન્ડ્યુસ કરવા માટે થાય છે.

એન્ટિમેટિક્સ(Antiemetics): આ ડ્રગ્સ નો યુઝ એ નોઝીયા અને વોમિટીંગ ને રિલીવ કરવા અથવા પ્રિવેન્ટ કરવા માટે થાય છે.

એન્ટિહાઇપરટેન્સિવ ડ્રગ્સ (Antihypertensive Drugs): આ ડ્રગ્સ નો યુઝ બ્લડ પ્રેશરને કન્ટ્રોલ કરવા માટે થાય છે.

એન્ટિપ્ર્યુરિટિક્સ(Antipruritics) : આ મેડીકેશન નો યુઝ એ ઇચીન્ગ (ખંજવાળ) ને રિલીવ કરવા માટે થાય છે.

એન્ટિબાયોટિક્સ(Antibiotics): આ લીવીન્ગ માઇક્રો ઓર્ગેનીઝમ્સ ના પ્રોડક્ટ છે જે માઇક્રોઓર્ગેઝમ્સ ના ગ્રોથ ને ડિસ્ટ્રોય અથવા ઇન્હીબીટ કરવાની એબીલીટી ધરાવે છે.

હાયનોટિક્સ(Hypnotics): ડ્રગ્સ કે જે સ્લીપ ને ઇન્ડ્યુસ કરે છે.

સ્ટીમ્યુલન્ટસ(Stimulants): સ્ટીમ્યુલન્ટસ એ ઓર્ગન્સ ની ફંક્શનલ એક્ટિવિટી ને ઇન્ક્રીઝ કરવામાં હેલ્પ કરી છે.

એનાલજેસિક્સ(Analgesics): આ ડ્રગ્સ એ પેઇન ને કંટ્રોલ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટિપાઇરેટિક(Antipyretic) : એન્ટિપાઇરેટિક ડ્રગ્સ એ ફીવર ને રીડ્યુઝ કરવા માટે યુઝ કરવામાં આવે છે.

ઇન્ટ્રોડક્શન ટુ ક્લિનિકલ ફાર્મેકોલોજી :

ઇન્ટ્રોડક્શન :

જ્યારે ક્લાઇન્ટ એ બીમાર પડે છે, એક્યુટ અથવા ક્રોનિક પ્રોબ્લેમ્સ સાથે, તેમના હેલ્થ ને રિસ્ટોર કરવા અથવા મેઇન્ટેઇન કરવા માટે વિવિધ હેલ્થ મોડાલીટીસ ને આઇડેન્ટીફાય કરવી. મેડીસીન એ એક સબસ્ટન્સ છે જેનો યુઝ એ ડાયગ્નોસીસ, ટ્રીટમેન્ટ, ક્યોર, રિલીફ અથવા હેલ્થ માં થતા ચેન્જીસ ને પ્રીવેન્શન કરવા માટે થાય છે. પછી ભલેને, ક્લાયન્ટ જ્યાંથી હેલ્થ કેર મેળવે છે એટલે કે હોસ્પિટલ, નર્સિંગ હોમ, કોમ્યુનિટી સેન્ટર અથવા હોમ – દરેક જગ્યાએ નર્સ મેડીકેશન ના એડમિનિસ્ટ્રેશનમાં એસેન્સીયલ રોલ પ્લે કરે છે. ક્લાઇન્ટના હેલ્થ ની કન્ડિશન પર મેડીકેશન ની ઇફેક્ટ નું મૂલ્યાંકન કરવા માટે નર્સ રિસ્પોન્સીબલ હોય છે. હોસ્પિટલોમાં, નર્સ ક્લાઇન્ટ ને મેડીકેશન આપવામાં ઘણો સમય વિતાવે છે. ઘરમાં, ક્લાયન્ટ સામાન્ય રીતે તેમના પોતાના દ્વારા મેડીકેશન નું એડમિનિસ્ટ્રેશન કરે છે, જ્યારે શક્ય ન હોય ત્યારે ફેમિલી મેમ્બર્સ આમ કરવા માટે રિસ્પોન્સીબલ હોઇ શકે છે.

ડ્રગ્સ ફોર્મ્સ અથવા પ્રિપેરેશન્સ :

મેડીકેશન ને ઘણી રીતે ક્લાસિફાઇ કરવામાં આવે છે ઉદાહરણ તરીકે મેડીકેશન ના ક્લિનિકલ કમ્પોઝિશન, ક્લિનિકલ એક્શન અને તેની બોડી સિસ્ટમ ઉપર થેરાપ્યુટિક ઇફેક્ટ મુજબ ક્લાસિફાઇ કરવામાં આવે છે પ્રિપેરેશન્સ એ એડમિનિસ્ટ્રેશન ની મેથડ ને ડિટરમાઇન કરવામાં હેલ્પ કરે છે કોઇપણ માટે મેડીકેશન નું સૌથી ડિઝાયરેબલ ફોર્મ આપેલ પેશન્ટ એ ઘણા ફેક્ટર્સ દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે, ડિસીઝ ની કન્ડિશન, ક્લાઇન્ટ ની એજ, ક્લાઇન્ટ ની સ્વેલો કરવા માટેની એબીલીટી, ટ્રેઇન્ડ પર્સનલ ની અવેલીબિલિટી અને મેડીકેશન ની ડિલિવરી નું અમાઉન્ટ વગેરે. વધુમાં, એક જ મેડીસીન એ વિવિધ ડોઝની કોન્સન્ટ્રેશન માં પ્રીપેઇર કરી શકાય છે. અવેઇલેબલ ફોર્મ અને ડોઝ અને દવાઓની વિશાળ વિવિધતાને કારણે. તે મહત્વનું છે કે નર્સ દવાના ઓર્ડર પર ખૂબ ધ્યાન આપે અને સ્પેસીફાઇડ ફોર્મનું એડમીનીસ્ટ્રેશન કરે. ફાર્માસ્યુટિકલ પ્રીપેરેશન નું લીસ્ટ નીચે મુજબ છે :

ઓરલ પ્રિપેરેશન્સ(Oral preparations):

પાઉડર(powder) : એક છેલ્લે ગ્રાઉન્ડ ડ્રગ અથવા ડ્રગ્સ ના એડમીનીસ્ટ્રેશન પહેલાં લીક્વીડ સાથે ફ્રીક્વન્ટલી મિક્સ કરવામાં આવે છે.

લોઝેન્જ (ટોચે)( lozenges/ Toche) : ડિઝોલ્વ કરવા માટે માઉથમા રાખવામાં આવેલી ટેબ્લેટ અને તે ડ્રગ્સ અને કેટલીક સુગર અથવા સુખદાયક મટીરીયલ્સ નું કોમ્બીનેશન છે જે થ્રોટ ના પાછળના ભાગમાં ટીન્ગલીન્ગ સેન્સેસન ને રિલીવ કરે છે અને કફ ને સ્ટોપ કરે છે.

ઇમલ્શન(Emulsion): ઓઇલ બેઝની અંદર સસ્પેન્શન.

એલિક્સિર(Elixir): આલ્કોહોલ, સુગર અને વોટર ધરાવતાં સોલ્યુશનમાં એક્ટિવ મેડીસીન હોઇ શકે છે અથવા ન પણ હોય શકે.

કેપ્સ્યુલ(Capsule): જિલેટીન ના કન્ટેઇનરમાં પાવડરવાળી ડ્રગ્સ અથવા લીક્વીડ.

ટિંકચર(Tincture): પ્લાન્ટ માંથી મેળવેલી ડ્રગ્સ માંથી પ્રિપેર કરાયેલ આલ્કોહોલિક અથવા હાઇડ્રો આલ્કોહોલિક સોલ્યુશન.

ટેબ્લેટ(Tablet) : પાઉડર મેડીકેશન ની કમ્પ્રેસ્ડ હાર્ડ ડિસ્ક. તે ઇઝી બ્રેકીન્ગ હોઇ શકે છે. આ સુગર કોટેડ હોઇ શકે છે અથવા કોહેશન તરીકે ફાઇન કોટિંગ હોઇ શકે છે.

સીરપ(Syrup): સુગર ના એક્વઅસ સોલ્યુશન નો યુઝ એ ઘણીવાર ડ્રગ્સ ના અનપ્લીઝન્ટ ટેસ્ટ અને ઇરીટેટેડ મેમ્બરેન ને છૂપાવવા માટે થાય છે.

સસ્પેન્શન(Suspension): લીક્વીડ ફોર્મ મા મેડીકેશન કે જે એડમિનિસ્ટ્રેશન પહેલાં હલાવી દેવી જોઇએ કારણ કે તે સેપરેટ થઇ જાય છે.

સ્પેન્સ્યુલ(Spansule): એક દવા કેપ્સ્યુલમાં એવી રીતે બનાવવામાં આવે છે કે તેના કન્ટેન્ટ એ ધીમે ધીમે બહાર આવે છે અને લાંબા સમય સુધી ઇફેક્ટ આપે છે.

પીલ(pill) : સિંગલ ડોઝ યુનીટ પાવડર ડ્રગ ને સીરપ જેવા લીક્વીડ સાથે મીક્સ કરીને અને મીક્સચર ને ગોળાકાર અથવા અંડાકાર આકારમાં ફેરવીને બનાવવામાં આવે છે. તે આજે ટેબલેટ્સ અને કેપ્સ્યુલ્સ દ્વારા રિપ્લેસ કરવામા આવે છે.

અર્ક(એક્સટ્રેક્ટ/Extract): વેજીટેબલ અથવા એનિમલ્સ માંથી દવાની કોન્સનટ્રેટેડ પ્રિપેરેશન નો યુઝ એ સામાન્ય રીતે મેડીકેશન માં યુઝ માટે ડ્રગ ને પ્રિઝર્વ કરવા માટે થાય છે.

એક્વઅસ સસ્પેન્શન (Aqueous Suspension) : વોટર જેવા લીક્વીડ મા ફાઇનલી ડિવાઇડેડ એક અથવા વધુ ડ્રગ્સ.

એક્વઅસ સોલ્યુશન (Aqueous Solution) : વોટર માં ડિઝોલ્વ થયેલી એક અથવા વધુ ડ્રગ્સ.

ટોપીક પ્રીપેરેશન(Topic preparation):

ક્રીમ(Cream) : નોન ગ્રેસી, સેમી સોલીડ પ્રીપેરેશન્સ ટોપીકલ એપ્લીકેશન માટે.

ઓઇન્ટમેન્ટ(Ointment): પેટ્રોલેટમ (વેસેલિન) માં ઓઇલ બેઝ અથવા ડ્રગ સાથે કમ્બાઇન્ડ ડ્રગ.

લોશન(Lotion): ઇમોલિયન્ટ લિક્વિડ જે સોલ્યુશન્સ અથવા સસ્પેન્શન હોઇ શકે છે કે જેને સ્કીન પર એપ્લાય કરવામાં આવે છે.

લિનિમેન્ટ(Liniment) : સ્કીન પર ઓઇલી લીક્વિડ યુઝ થાય છે.

જેલ અથવા જેલી(Gel or jelly): ક્લીયર સેમી સોલીડ સબસ્ટન્સ કે જે સ્કીન પર એપ્લાય કરવાથી લીક્વીફાઇ થાય છે.

વોટર્સ(waters): સેચ્યુરેટેડ સોલ્યુશન ઓફ વોલેટાઇન ઓઇલ્સ.

ટ્રાન્સડર્મલ પેચ (Transdermal patch) : પેચ માં મેડીસીન, જ્યારે સ્કીન પર એપ્લાય કરવામાં આવે છે, ત્યારે ગ્રેજ્યુઅલી, કન્ટ્રોલ્ડ એબ્ઝોર્પ્શન ની મંજૂરી આપે છે.

પ્લાસ્ટર(plaster): સોલીડ પ્રીપેરેશન્સ નો યુઝ એ કાઉન્ટરઇરીટન્ટ તરીકે અથવા એક્સટર્નલી યુઝ થતા એડહેસિવ તરીકે થાય છે.

સ્પિરિટ્સ(Spirits) : વોલેટાઇન સબસ્ટન્સ નું કોન્સન્ટ્રેટેડ આલ્કોહોલિક સોલ્યુસન.જે એસેન્સ તરીકે પણ ઓળખાય છે.

સપોઝિટરી(Suppository): જિલેટીનસ બેઝમાં કન્ટેઇન્ડ મેડીસીન, જ્યારે બોડી ટેમ્પરેચર પર ડિઝોલ્વ કરવામા આવે ત્યારે ડ્રગ્સ એ સ્લોલી રિલીઝ થય જાય છે.

પેસ્ટ (Paste): એક્સટર્નલ યુઝ માટે ઓઇન્ટમેન્ટ જેવી પ્રીપેરેશન, ફ્રીક્વન્ટલી થીક અને સ્ટીફ, ઓઇન્ટમેન્ટ કરતાં ઓછી સ્કીન મા પેનેટ્રેટ કરે છે.

બ્રોડ ક્લાસિફિકેશન ઓફ ડ્રગ્સ (Broad classification of Drugs) :

મેડીકેશન ને તેમની મીકેનીઝમ ઓફ એક્સન, કમ્પોઝીશન, તેમના થેરાપ્યુટીક યુઝ વગેરેના આધારે અલગ અલગ રીતે ક્લાસીફાઇ કરવામાં આવે છે. તેમની એક્સન અનુસાર મેડીકેશન નું ક્લાસીફીકેશન એ નીચે મુજબ છે :

એનાલજેસિક્સ(Analgesics): એનાલજેસિક્સ એ એવી ડ્રગ્સ કે જે પેઇન ને રીલીવ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એનેસ્થેટિક્સ(Anesthetics):
એવી ડ્રગ્સ કે જે સેન્સેસન ને લોસ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીહેલ્મીન્થિક/ વર્મીફ્યુજીસ: એવી ડ્રગ્સ કે જે વોર્મ્સ ને ડિસ્ટ્રોય અને એક્સપેલ કરે છે.

એન્ટિપાઇરેટિક્સ: એન્ટિપાઇરેટિક્સ એ ફીવર ને રિડ્યુસ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીડોટ્સ:
પોઇઝન ની ઇફેક્ટ ને કોન્ટ્રેક્ટ કરવા માટે યુઝ થતા સબસ્ટન્સ ને એન્ટીડોટ્સ કહેવામાં આવે છે.

એન્ટીઇન્ફેકટીવ્સ : માઇક્રો ઓર્ગેનિઝમ ના ગ્રોથ ને રિડ્યુઝ કરવા માટે, તેને ઇન્હીબીટ કરવા માટે અને માઇક્રોઓર્ગેનિઝમ્સ ને કીલ કરવા માટે એન્ટી ઇન્ફેકટીવ યુઝ થાય છે.

એન્ટિ પ્ર્યુરિટિક્સ : એવી ડ્રગ્સ જે ઇચીન્ગમાં રાહત આપે છે.

એન્ટીઇન્ફ્લામેન્ટ્રી:
એવું એજન્ટ કે જે ઇન્ફ્લામેશન ના પ્રોગ્રેસ ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીકોઓરેગ્યુલન્ટ:
સબસ્ટન્સીસ કે જે લીવર માં ક્લોટીન્ગ થવા માટેના સબસ્ટન્સીસ ની રચનાને ઇન્હીબીટ કરવા અથવા દવાઓની પેરિફેરલ એક્સન માં ઇન્ટરફેરીન્ગ કરીને બ્લડ ક્લોટીન્ગ થવાની પ્રોસેસ ને રિડ્યુસ કરે છે

એન્ટીહીસ્ટામિન્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે હીસ્ટામીનની એક્સન ને બ્લોક કરે છે જેના કારણે એલર્જી પ્રિવેન્ટ અને રિલીવ થઇ શકે.

એન્ટાસીડ્સ:
એન્ટાસીડ્સ એ સબસ્ટન્સ કે જે હાઇડ્રોક્લોરિક એસિડ સાથે એક્શન કરે છે અને ગેસ્ટ્રીક સિક્રીસન ની એક્ટિવિટી ની રીડ્યુસ કરે છે.

એન્ટીકન્વલ્ઝન્ટ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે કન્વલ્ઝન્ટ ને પ્રિવેન્ટ અને ટ્રીટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટિબાયોટિક્સ : લીવીન્ગ માઇક્રોઓર્ગેનિઝમ્સ ના પ્રોડક્ટ્સ કે જે માઇક્રોઓર્ગેઝમ્સ ના ગ્રોથ ને ડિસ્ટ્રોય અથવા ઇન્હીબીટ કરવાની એબીલીટી ધરાવે છે. બ્રોડ સ્પેક્ટ્રમ એન્ટિબાયોટિક્સ માઇક્રો ઓર્ગેઝમ ની ઘણી જાતો સામે ઇફેક્ટીવ હોય છે.

એન્ટીડાયરીએટિક્સ:
એજન્ટો કે જે ઝેરી પદાર્થોને ડિટોક્સિકેટ કરીને અથવા ગેસ્ટ્રો ઇન્ટેસ્ટાઇન ના માઇક્રો ઓર્ગેનીઝમ્સ ને કીલ કરીને અથવા માત્ર ઇરીટેટેડ બોવેલ મ્યુકોઝા ને શાંત કરીને અને સ્પાઝમ ને રિડ્યુસ કરીને ડાયરીયા ની ટ્રીટમેન્ટ માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટિ ટ્યુસિવ્સ : મેડીકેશન કે જે કફ રીફ્લેક્સને ઇન્હીબીટ કરે છે, તે મુખ્યત્વે C.N.S માં કફ સેન્ટર પર કાર્ય કરે છે.

એન્ટિ-અસ્થેમેટિક્સ: એન્ટિ-અસ્થેમેટિક્સ ડ્રગ્સ કે જે અસ્થમાના એટેક્સ માં સીમ્પટોમેટીક રિલીફ આપે છે.બ્રોન્ચિઓલ્સના સ્મૂથ મસલ્સ ને રિલેક્સ કરે છે.

એન્ડ્રોજન : ટેસ્ટીસ અને એડ્રેનલ કોર્ટેક્સ દ્વારા સિક્રીટ થતા હોર્મોન્સ. તેઓ સ્ટીરોઇડ્સ છે જે સેકેન્ડરી મેલ કેરેક્ટેરાઇસ્ટીક્સ અને પ્રોટીન ટીશ્યૂસ ના નિર્માણ માટે સિન્થેસાઇઝ્ડ કરી શકાય છે.

એન્ટિસેપ્ટીક :
એવું સબસ્ટન્સ કે જે બેક્ટેરિયાના ગ્રોથ ને ઇન્હીબીટ કરે છે.

એસ્ટ્રીન્જન્ટ :
એવી ડ્રગ્સ કે જે ટીશ્યુસ ના કોન્ટ્રાક્શન્સ ને અને ડિસ્ચાર્જિસ ને અરેસ્ટ કરે છે.

એન્ટીફંગલ (એન્ટીમાઇકોટીક):
એવી ડ્રગ્સ કે જે ફંગાઇના ગ્રોથને પ્રિવેન્ટ કરે છે અને ફંગાઇના ડિસ્ટ્રક્શન કરવા માટે જવાબદાર હોય છે.

એન્ટીસ્પાઝમોડીક્સ :
એવી એજન્ટ કે જે સ્પાઝમોડીક પેઇન ને રીલીવ કરવા માટે યુઝ થાય છે અને મસલ્સ સ્પાઝમ ને રીલીવ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીએમેટીક્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે નોઝિયા અને વોમીટીંગ ને પ્રિવેન્ટ અને રીલીવ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીટ્યુબર્ક્યુલર:
એવી સ્પેસિફિક ડ્રગ્સ કે જે ટ્યુબરક્યુલોસીસ ના ટ્રીટમેન્ટ માટે યુઝ થાય છે.

બ્રોન્કોડાયલેટર્સ :
બ્રોન્કોડાયલેટર્સ એ સ્મુથ મસલ્સ સ્પાઝમ ને રીડયુઝ કરીને બ્રોન્કીઓલ મસલ્સને રિલેક્સ કરવા માટે યુઝ થતી ડ્રગ્સ છે.

કોગ્યુલન્ટ્સ : એવી ડ્રગ્સ કે જે બ્લડ ક્લોટિંગ થવાને વધારવામાં મદદ કરે છે
લીવર ના પ્રીકરસર્સ ના ફોર્મેશન અથવા મેડીકેશન માં પ્રેઝન્ટ ક્લોટીન્ગ ફેક્ટર્સ દ્વારા મેનેજ થાય છે.

કાર્મિનેટિવ્સ : મેડીકેશન કે જે સ્ટમક અને ઇન્ટેસ્ટાઇન માંથી ગેસને એક્સપલ્ઝન કરે છે.

કેથાર્ટિક્સ : સ્ટમક અને ઇન્ટેસ્ટાઇન માંથી ગેસને બહાર કાઢવા માટે વપરાતી મેડીકેશન.

(a) લક્ઝેટીવ્સ : ગેસને એક્સપેલ માટે માઇલ્ડ એક્સન ધરાવે છે.
(b) પર્ગેટિવ્સ : લક્ઝેટીવ્સ કરતાં વધુ પાવરફુલ હોય છે.
(c) ડ્રાસ્ટીક : વાયોલન્ટ એક્સન છે.

કોર્ટીકો-સ્ટીરોઇડ્સ: એડ્રેનલ કોર્ટેક્સમાંથી એક્સટ્રેક્ટ કરવામા આવેલી હોર્મોનલ દવાઓ તેઓને આ પ્રમાણે ગ્રુપ્ડ કરવામાં આવે છે:
(a) ગ્લુકો-કોર્ટિકોઇડ : જે પ્રોટીનને કાર્બોહાઇડ્રેટ્સમાં રૂપાંતરિત કરવા સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે.

(b) મિનરલો-કોર્ટિકોઇડ : જે સોડિયમ અને પોટેશિયમ મેટાબોલીઝમ ને રેગ્યુલેટ કરે છે.

(c) એન્ડ્રોજન : મેલ સેક્સ હોર્મોન એક્ટીવીટી.

કાસ્ટિક્સ: સબસ્ટન્સ કે જે લીવીન્ગ ટીશ્યુસ માટે ડિસ્ટ્રક્ટીવ હોય છે.

ડાયાફોરેટિક્સ : એવી ડ્રગ્સ કે જે સ્વેટગ્લેન્ડ ની એક્સન ને ઇન્ક્રીઝ કરે છે અને પરસ્પીરેશન ને ઇન્ડ્યુસ કરે છે.

ડાઇયુરેટિક્સ:
એવી મેડીકેશન કે જે યુરીન ના ફ્લો ઇન્ક્રીઝ કરે છે.

ડિટરજન્ટ્સ :
એક ક્લીન્ઝીન્ગ એજન્ટ.

ઇમેટિક્સ:
મેડીકેશન જે વોમિટીંગ પ્રોડ્યુસ કરે છે.

ઓક્સીટોકિક્સ :
એવી ડ્રગ્સ કે જે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન્સ ને સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે.

એક્સપેક્ટોરન્ટ્સ :
બ્રોન્કીયલ સિક્રીશન ને ઇન્ક્રીઝ કરે છે અને મ્યુકસ ના એક્સપલ્ઝન માં મદદ કરે છે.

એમનાગોગ્સ :
એમનાગોગ્સ ડ્રગ્સ એ મેડીકેશન એ મેન્સ્ટ્રુઅલ ડિસ્ચાર્જ ને સ્ટીમ્યુલેટ અને ફેવર કરે છે.

ઇમોલિયન્ટ : સ્કીન ને મુલાયમ, સોફ્ટ અને પ્રોટેક્શન આપતા સબસ્ટન્સીસ.

હિપ્નોટિક્સ : જે સ્લીપ ને ઇન્ડ્યુસ કરે છે.

હેમોસ્ટેટીક્સ : હેમરેજને કન્ટ્રોલ કરવા માટેનું એજન્ટ.

નાર્કોટીક્સ :
એવી ડ્રગ્સ કે જે સ્ટુપર અને કમ્પ્લીટ્લી ઇનસેન્સીબિલિટી પ્રોડ્યુસ કરે છે.

સ્કેબિસાઇડ્સ :
ટોપિકલ એન્ટિ-ઇન્ફેક્ટિવ નો ઉપયોગ સ્કેબીસ ની ટ્રીટમેન્ટ માં થાય છે.

સીડેટીવ્સ : બોડી એક્ટિવિટી ને ડીક્રીઝ કરે છે.

સ્ટીમ્યુલન્ટ : ઓર્ગન્સ અને સિસ્ટમ ની ફંકશનલ એક્ટિવિટીસ ને ઇન્ક્રીઝ કરે છે.

ગેસ્ટ્રીક ટોનિક : એવી ડ્રગ્સ કે જે એપેટાઇટને પ્રમોટ કરે છે.

હાઇપોટેન્સિવ : બ્લડ પ્રેશર ઘટાડવા માટે કેપેબલ સબસ્ટન્સ.

હાઇપોગ્લાયકેમિક્સ : મેડીકેશન કે જે બ્લડ માં સુગર નું લેવલ રિડ્યુસ કરે છે.

હેમેટિનિક્સ : એક એજન્ટ જે બ્લડ માં હિમોગ્લોબિન ને વધારવાનું વલણ ધરાવે છે.

હોર્મોન્સ : તેઓ બોડી ના હોર્મોન્સ માટે સબસટીટ્યુસન છે.

કેરાટોલિટીક્સ : મેડીકેશન કે જે સ્કીન ના હોર્ની લેયર ને સોફ્ટ કરે છે અને તેને રિમૂવ કરવામા હેલ્પ કરે છે.

માયડ્રિયાટિક્સ : તે આઇસ ની પ્યુપિલ ને ડાયલેટ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

માયોટિક્સ : તે આઇસ નું પ્યુપીલ ને કોન્ટ્રાક્ટ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

મસલ્સ રિલેક્સન્ટ્સ :
મસલ્સ રિલેક્સન્ટ્સ એ મસલ્સ ની ફંકશનલ એક્ટિવિટી માટે યુઝ થાય છે.

નેઇલ ડીકન્જેસ્ટન્ટ : મેડીકેશન એ એન્ગોર્જ નેઝલ મ્યુકોઝા ને સ્રીન્કેજ પ્રોડ્યુસ કરે છે અને નેઝલ કન્જેસન થવામાં રાહત આપે છે.

ટ્રેન્ક્યુલાઇઝર્સ : એવી મેડીકેશન કે જે કંસિયસનેસ ને અફેક્ટ કર્યા વગર એન્ક્ઝીયસ , ડિસ્ટર્બ પેશન્ટ ની નર્વસ સિસ્ટમને કામ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

વર્મીફ્યુજ :
એવી ડ્રગ્સ કે જે વોર્મ્સ અને ઇન્ટેસ્ટાઇનલ પેરાસાઇટ્સને એક્સપેલ કરે છે.

વાસોડાયલેટર્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે બ્લડ વેસેલ્સને ડાઇલેટ કરે છે અને બ્લડ પ્રેશરને રીડ્યુઝ કરે છે પરંતુ ઓટોમિક નર્વસ સિસ્ટમ ની એક્શન ને અફેક્ટ કરતી નથી.

વાઝોકોન્સ્ટ્રક્ટર્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે બ્લડ વેસેલ્સ ને કોન્સ્ટ્રીક્ટ કરે છે અને બ્લડ પ્રેશર ને રેઇઝ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

યુરીનરી એન્ટિસેપ્ટીક્સ :
કોઇપણ કાર્બનિક અથવા અકાર્બનિક કમ્પાઉન્ડ કે જ્યારે આપવામાં આવે છે, ત્યારે તે કિડની દ્વારા સિક્રીટ થાય છે અને તે યુરીનરી ટ્રેક માં બેક્ટેરિયાના ગ્રોથ ને ઇન્હીબીટ કરે છે અથવા સ્ટોપ કરે છે.

પર્પસીઝ ઓફ મેડિકેશન (Purposes of medication) :

ડીસીઝ ને પ્રિવેન્ટ અને ડાયગ્નોસ કરવા માટે.

સિમ્પટોમ્સ ને ટ્રીટ અથવા ડીક્રીઝ કરવા માટે.

ડિસીઝ ને ક્યોર કરવા માટે.

નોર્મલ ફંકશન ને મેઇન્ટેન કરવા માટે.

ડેફિશિયન્સીસ ને સપ્લીમેન્ટ કરવા માટે અને પર્સનને પ્રોટેક્ટ કરવા માટે.

સિમ્પટોમ્સ ને ડીક્રીઝ અને ટ્રીટ કરવા માટે.

નોર્મલ ફંકશન્સ ને રિસ્ટોર કરવા માટે.

ઇન્ટરવેન્શનલ થેરાપીમાં ઉપયોગ કરે છે.

નોર્મલ ફંક્શન અને મેઇન્ટેન કરવા માટે.

હેલ્થને મેઇન્ટેન કરવા માટે.

ડિસીઝ ને ટ્રીટ કરવા માટે.

પ્રિન્સિપલ્સ:

મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન માટેના 10 રાઇટ્સ(10 Rights of medication Administration):

મેડીકેશન ના સેફ્ટલી એડમીનીસ્ટ્રેશન માટે 10 રાઇટ્સ ની રચના કરવામાં આવી છે.જે આ નીચે મુજબ છે.

1)રાઇટ પેશન્ટ(Right patient) :

પેશન્ટ નું નામ તેના ચાર્ટ અને મેડીકેશન ના ચાર્ટ પર રીડ કરવું.

ફિઝીશિયન નું પ્રિસ્ક્રિપ્શન રીડ કરવું.

પેશન્ટ ને નામથી બોલાવો અને તેને રિપીટ કરવાનું કહો.

2)રાઇટ ડ્રગ (Right Drug):

ફિઝિશિયન નો ઓર્ડર રીડ કરવો.

એક ખાતરી કરવી કે મેડિસિન ના કાર્ડ ઉપર ડ્રગ એ કરેક્ટલી લખેલી છે.

એવી ડ્રગ્સ નું ખાસ ધ્યાન રાખો કે જેનાં નામ સમાન અવાજવાળી (સમાન અવાજ) હોય.

મેડીસીન ને ત્રણ વાર ચેક કરવી. મેડીસીન ના કન્ટેનરનું લેબલ અને કાર્ડ પર લખેલ મેડીસીન નું નામ વાંચો- શેલ્ફ/લોકરમાંથી દવા લેતા પહેલા, તેને માપવાના ગ્લાસમાં નાખતા પહેલા અને કન્ટેનરને શેલ્ફ/લોકરમાં પાછું રાખતા પહેલા.

મેડીકેશન પ્રીપેઇર કરતી વખતે અથવા એડમીનીસ્ટ્રેશન કરતી વખતે કન્વરઝેશન અથવા માઇન્ડ ને ડિસ્ટ્રેક્ટ કરતી કોઇપણ વસ્તુ અવોઇડ કરવી.

ડ્રગ્સ ના ટ્રેડ નામોની ખાતરી કરો. જો ડાઉટફુલ હોય, તો તેને કન્ફોર્મ કરો.

મેડીકેસન નો કલર, ઓડર અને કન્સીસ્ટન્સી ચેક કરવી.

ક્લીયર લેબલવાળા કન્ટેનરમાંથી મેડીસીન લો.

ઓરલી ઓર્ડર એક્સેપ્ટ કરવાનું અવોઇડ કરવું. ઇમરજન્સી માં, શક્ય તેટલી વહેલી તકે લેખિત ઓર્ડર મેળવો.

કન્વરઝેશન અથવા કોઇપણ એક્ટીવીટીસ ને અવોઇડ કરવી કે જે માઇન્ડ ને ડિસ્ટ્રેક્ટ કરી શકે.

મેડીકેશન ના ટ્રેડ નેમ થી ફેમીલીયર થવું.

મેડીસીન આપતા પહેલા પેશન્ટ ને આઇડેન્ટીફાઇ કરવા.

ખાતરી કરવી કે મેડીસીન નો ઓર્ડર ચાર્ટ પર છે.

3) રાઇટ ડોઝ (Right Dose):

કરેક્ટ ડોઝ ને કન્ફોર્મ કરવા માટે ઇન્સ્ટ્રક્શન્સ ચેક કરવી.

કરેક્ટ ડોઝ ને મેળવવા માટે પેશન્ટના એજ અને વેઇટ ને ચેક કરવું.

મેડીકેશન ની મીનીમમ અને મેક્સીમમ અમાઉન્ટ એ નર્સ માટે ક્લીયર હોવી જરૂરી છે.

કરેક્ટ ક્વોન્ટીટી ને આપવા માટે મેડીકેશન ને સ્પીલીન્ગ થયા (છલકાયા) વગર પેશન્ટ સુધી પહોંચાડવી જોઇએ. એડમીનીસ્ટ્રેશન કરતા પહેલાં મેડીસીન ની એક્સપાયરી ડેટ ચેક કરવી.

એડમીનીસ્ટ્રેશન માટે એક્યુરેટ અમાઉન્ટ મેઝર કરવી- એક ડોઝ માટે જરૂરી ટેબલેટ્સ અથવા કેપ્સ્યુલ્સની સંખ્યા.

મેઝરિંગ ગ્લાસને આંખના લેવલ પર રાખીને અને જ્યાં સુધી મેડિસિન રેડવાની છે ત્યાં સુધી અંગૂઠો મૂકીને ભરો.

પેશન્ટ ને તેના માટે ઓર્ડર કરવામા આવેલ તમામ મેડીસીન લેવા માટે એન્કરેજ કરવા.

4)રાઇટ ટાઇમ (Right time) :

પ્રિસ્ક્રાઇબ સમયની નજીક મેડીસીન આપો (જો અનેઅવોઇડેડ હોય તો નિયુક્ત સમય પહેલા કે પછી 15 મિનિટ હોઇ શકે છે).

જો મેડીકેશન સૂચવવામાં આવી હોય તો ફુડ લીધા પહેલાં, અથવા સૂવાના સમયે અથવા ફિઝીશિયન ના ઓર્ડર મુજબ નોર્મલ અવર્સ માં આપો.

નર્સને અપ્રુવ્ડ એબ્રીવીએશન્સ જાણવાની જરૂર છે અને ઇન્સ્ટ્રક્શન્સ ને ફોલો કરવાની જરૂર છે. ઉદાહરણ તરીકે, OD, BD અને HS, આ બધાનું સ્ટ્રીક્ટલી ફોલો કરવું જોઇએ.

એક્સપેક્ટેડ એક્સન મુજબ મેડીસીન આપો. જમ્યા પછી આપવામાં આવતી મેડીસીન કરતાં ખાલી પેટે આપવામાં આવતી મેડીસીન ની અસર વધુ ઝડપથી થાય છે.

5) રાઇટ રુટ (Right Route):

મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન માટેના રૂટને ડિટરમાઇન કરવા માટે ફિઝિશિયન ના ઓર્ડર નું ચેક કરવું.

ખાતરી કરો કે મેડીસીન એ પેશન્ટ ને પ્રિપોઝિશનમા આપવામાં આવે છે.

જ્યાં સુધી પેશન્ટ મેડિસિન્સ સ્વેલો કરે ત્યાં સુધી પેશન્ટ સાથે રહેવું.

પેશન્ટ સાથે મેડિસિન ક્યારેય મૂકવી નહીં.IV, IM અને સમાન જેવા સંક્ષિપ્ત શબ્દો નર્સો માટે ક્લીયર હોવા જરૂરી છે.

મેડીસીન આપવામાં કોઇ ભૂલ થાય તો તરત જ જાણ કરવી જોઇએ.

6)રાઇટ ડોક્યુમેન્ટેશન (Right Documentation):

મેડીસીન નું નામ ડોઝ અને ટાઇમ સાથે એડમીનીસ્ટ્રેશન કર્યો પછી તરત જ ડોક્યુમેન્ટ કરવું આવશ્યક છે.

7) રાઇટ ટુ રિફયુઝ (Right to Refuse):

પેશન્ટ એ કોઇપણ મેડીકેશન લેવાનો ઇનકાર કરી શકે છે.

8) રાઇટ અસેસમેન્ટ(Right Assessment):

મેડીસીન લેતા પહેલા, પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન નું અસેસમેન્ટ કરવું અને કોઇપણ એબનોર્મલ સિમટોમ્સ માટે પેશન્ટ નું અસેસમેન્ટ કરવું.

9) રાઇટ ઇવાલ્યુએશન (Right Evaluation):

મેડીસીન આપતા પહેલા પેશન્ટ ની કન્ડિશન નું ઇવાલ્યુએશન કરવું.

10) રાઇટ એજ્યુકેશન (Right Education):

મેડીસીન નું એડમીનીસ્ટ્રેશન કરતી વખતે પેશન્ટ ને મેડીસીન ના નામ, પર્પઝ અને સાઇડ ઇફેક્ટ વિશે એજ્યુકેટ કરવા.

પેસન્ટ સમજે તેવી રીતે એજ્યુકેશન આપવું જોઇએ.

નર્સીસ રિસ્પોન્સીબીલીટીસ ઇન એડમિનિસ્ટેરીન્ગ ડ્રગ્સ (Nurses Responsibilities in Administering Drugs):

રીટન ઓડર ને ધ્યાનમાં લીધા વિના નર્સો એ તેમની પોતાની એક્સન્સ માટે રિસ્પોન્સિબલ હોય છે. તેમને દરેક મેડીસીન ના મેક્સીમમ અને મીનીમમ ડોઝ અને રૂટની જાણ હોવી જોઇએ જે તેઓ એડમીનીસ્ટ્રેશન કરે છે.

ઇમપ્રોપર્લી રીતે મેડીસીન નો ઉપયોગ કરતા પેશન્ટ ની પ્રોબ્લમ્સ ને સમજવી એ નર્સોની એથીકલ અને લીગલ રિસ્પોન્સીબીલીટીસ હોય છે. સસ્પેક્ટેડ ડ્રગ એબ્યુસ અથવા ડ્રગ ડિપેન્ડન્સી ધરાવતા પેશન્ટ ની કેર રાખતી વખતે, નર્સોએ પોટેન્સીયલી હાર્મફુલ સબસ્ટન્સીસ ના ઉપયોગ વિશે તેમના પોતાના વેલ્યુસ અને એટીટ્યુડ થી વાકેફ હોવા જોઇએ.

નર્સોએ નાર્કોટિક્સ ના રિસ્ટ્રીક્ટેડ યુઝ વિશે જાણવું જોઇએ, જેને સેફ કસ્ટડીમાં રાખવી જોઇએ. આ મેડીસીન ના એડમીનીસ્ટ્રેશન માટે એકાઉન્ટ જાળવવું જોઇએ.

જ્યારે એક્સપેરીમેન્ટલ ડ્રગ્સ પ્રોગ્રામ માં ઇન્વોલ્વ હોય, ત્યારે નર્સની કાયદેસરની ફરજ એ છે કે તે પેશન્ટ ને આપેલી કોઇપણ ઇન્વેસ્ટીગેશનલ મેડીસીન વિશે કમ્પ્લીટ્લી ઇન્ફોર્મેશન આપવી. નર્સે ખાતરી કરવી જોઇએ કે પેશન્ટ ને મેડીસીન ના બેનીફીટ્સ, સાઇડઇફેક્ટસ અને ટોક્સીક ઇફેક્ટ વિશે કમ્પ્લીટ્લી ઇન્ફોર્મેશન મળી છે.

મેડીકેશન એરર્સ (Medication Errors):

હેલ્થકેર સેટિંગ્સમાં મેડીકેશન એરર્સ થઇ શકે છે. મોટી સંખ્યામાં હોસ્પિટલમાં દાખલ થયેલા પેશન્ટ ના કેટલાક અભ્યાસો ના તારણો દર્શાવે છે કે દર વર્ષે ઘણા પેશન્ટ ને નુકસાન થાય છે, ઇન્જરી થાય છે અથવા મેડીકેશન ની એરર ને કારણે એડવર્સ ડ્રગ ઇવેન્ટસ નો એક્સપીરીયન્સ થાય છે.

નીયર મિસ એ એક ઇવેન્ટ અથવા સિચ્યુએશન છે જે એરરમા પરિણમી શકે છે પરંતુ તક દ્વારા અથવા સમયસર ઇન્ટરવેન્શન દ્વારા થઇ શકી નથી. તેને ‘ક્લોઝ કોલ’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. જો ઇગ્નોર કરવામા આવે તો નજીકના ચુકી જવાથી મેજર કોમ્પ્લીકેસન્સ થઇ શકે છે.

એડવર્સ ડ્રગ ઇવેન્ટસ ને ડ્રગ-રિલેટેડ ઇન્ટરવેશન્સ પરિણામે થતી ઇન્જરી તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે. તેમાં પ્રિસ્ક્રાઇબિંગ એરર, ડિસ્પેન્સિંગ એરર અને મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન એરર ઇન્વોલ્વ હોઇ શકે છે. એડવર્સ ડ્રગ ઇવેન્ટસ એ કોસ્ટલી છે અને પરિણામે નોંધપાત્ર વધારાના હેલ્થકેર રિસોર્સીસ નો યુઝ થાય છે.

ફેક્ટ્સ અબાઉટ મેડીકેશન એરર્સ:
ડેથના ત્રણ સૌથી સામાન્ય કારણો ઇમપ્રોપર ડોઝ, રોન્ગ ડ્રગ્સ અને એડમીનીસ્ટ્રેશન નો રોન્ગ રુટ છે; કલેક્ટીવ્લી રીતે આ મેડીકેશન ની એરર સાથે અસોસીએટેડ તમામ ડેથ ના આશરે 66% પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.

એરર ને રીડયુઝ કરવા માટેના સ્ટેપ્સ:

મેડીકેશન ની પ્રોસેસ માં એરર ને રિડ્યુસ કરવા માટે કેટલીક પ્રોસેસ નું પાલન કરવું જોઇએ આમાં ઇન્વોલ્વ છે:

ડિફરન્સીએટ: લુકલાઇક્સ અને સાઉન્ડલાઇક્સને એલીમીનેટ કરવા.

સમાન દેખાતી દવાઓને અલગ જગ્યાએ સ્ટોર કરો.

તેમને અલગ પાડવા માટે લુકલાઈક્સને ફરીથી પેક કરો અથવા ફરીથી લેબલ કરો.

સ્ટાફને એલર્ટ કરવા અને સમાન નામો (સાઉન્ડલાઇક સહિત) સાથે દવાઓ પર ઇન્ફોર્મેશન પોસ્ટ કરો.

એકસાથે દેખાવા જેવા પેકેજો કલેક્ટ કરવાનું અવોઇડ કરવું.

સ્ટાફને લુકલાઈક પ્રત્યે ચેતવવા માટે સ્ટોક કન્ટેનર પર એલર્ટ ના સ્ટીકરો લગાવો.

મેમરી પર નિર્ભરતા રિડ્યુઝ કરવી.

ડ્રગ-ડ્રગ ઇન્ટરેક્શન ચેકિંગ સિસ્ટમ્સનો ઉપયોગ કરો.

કોમ્પ્યુટરાઇઝ્ડ ઓર્ડર એન્ટ્રીનો ઉપયોગ કરો.

દવાઓ, કન્ટેનર, દવાના રેકોર્ડ્સ અને પેશન્ટ ના કાંડા બેન્ડ પર બાર-કોડિંગનો ઉપયોગ કરો.

કોમ્પ્યુટરાઈઝડ પેશન્ટ ની માહિતીનો ઉપયોગ કરો.

ગાઇડેડ ડોઝ અલ્ગોરિધમનો ઉપયોગ કરો.

સ્ટાન્ડરડાઇઝ:

પ્રિસ્ક્રાઇબિંગ કન્વેન્શન્સ ને સ્ટાન્ડરડાઇઝ કરો.

કોઇ એરર-પ્રોન એબ્રીવીએશન નથી.

જેનરીક નેમ નો ઉપયોગ કરો.

‘યુનિટ્સ’ નો ઉપયોગ કરો, ‘યુ’ (સંક્ષેપ).

કોમ્પલેક્સ મેડીકેશન ના એડમીનીસ્ટ્રેશન માટે પ્રોટોકોલનો ઉપયોગ કરો (હેપરિન, ઇન્સ્યુલિન,કીમોથેરાપી).

ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશનના સમયને સ્ટાન્ડરડાઇઝ કરો.

દરેક મેડીસીન ની સ્ટોરમાં એક જ જગ્યાએ મેડીકેસન ને સ્ટોર કરો.

સિરીંજ પંપ જેવા એક પ્રકારના સ્ટાન્ડર્ડ ઇક્વીપમેન્ટ નો યુઝ કરવો.

અધર:

ઓર્ડરનું ટ્રાન્સક્રિપ્શન એલીમીનેટ કરવું.

ફાર્મસીમાં ઉપલબ્ધ ડ્રગ્સ ની પસંદગી લીમીટેડ કરો.

દરેક મેડીકેશન માટે ડોઝની સ્ટ્રેન્થ અને કોન્સન્ટ્રેશન લીમીટ કરવી.

જ્યાં લાગુ પડતું હોય ત્યાં, ફાર્મસીમાં I/V ફ્લુઇડ્સ ને મિક્સ કરો.

પેશન્ટ કેર યુનીટમા ઓટોમેટ ડિસ્પેન્સીન્ગ.

ફોર્સીન્ગ અને કોનસ્ટ્રેઇન (અવરોધ) ફન્કશન્સ નો યુઝ કરવો

ફોર્સિંગ ફંક્શન એ એક ઇફેક્ટીવ એરર-પ્રૂફિંગ પદ્ધતિ છે જે મેમરી પરની ડિપેન્ડેન્સી ને દૂર કરે છે અને ચેકલિસ્ટ્સ અને ડબલ-ચેક સિસ્ટમ્સનો ઉપયોગ કરે છે. જ્યાં સુધી કેટલીક શરતો પૂરી ન થાય ત્યાં સુધી અવરોધ આગળની એક્સન ને પ્રિવેન્ટ કરે છે.

ફાર્મસી કમ્પ્યુટર્સનો યુઝ કરવો જે એલર્જીની ઇન્ફોર્મેશન, પેશન્ટ નું વજન અને ઊંચાઈ એન્ટર કર્યા સિવાય કોઇપણ ઓર્ડર ભરશે નહીં.

ખાસ લુઅર-લોક સિરીંજ અને ઇન્ડવેલિંગ લાઇન્સનો ઉપયોગ કરો જે ફ્લુઇડ ઇન્ફ્યુઝ કરવામાં આવે તે પહેલાં મેળ ખાતી હોવી જોઇએ.

ડોઝ રેન્જ ચેક સાથે કોમ્પ્યુટરાઇઝ્ડ ઓર્ડર એન્ટ્રીનો યુઝ કરવો.

પ્રોટોકોલ્સ અને ચેકલિસ્ટનો સમજદારીપૂર્વક ઉપયોગ કરો

પ્રોટોકોલ્સ સ્ટાન્ડરડાઇઝેશન ને સપોર્ટ આપે છે.

ચેકલિસ્ટ નિર્ણાયક કાર્યોના રીમાઇન્ડર તરીકે સેવા આપે છે, ખાસ કરીને જ્યારે કોઈ અવગણનાના ગંભીર પરિણામો આવી શકે છે. તેઓ વ્યવહારમાં વ્યક્તિગત ભિન્નતાને ઘટાડે છે પરંતુ ગમેતેવી રીતે પાલન સાથે ભૂલનું સ્ત્રોત બની શકે છે.

નેગેટીવ્સ ધરાવતાં સ્ટેટમેન્ટસ ને અવોઇડ કરવા.

ખાતરી કરો કે દરેક વ્યક્તિ પ્રોટોકોલ અથવા ચેકલિસ્ટ પર સંમત થયા છે અને તે વાકેફ છે કે તે ઉપયોગમાં છે.

તેનું મૂલ્યાંકન કરવા અને અપડેટ કરવા માટે પ્રોટોકોલ અથવા ચેકલિસ્ટમાં રેગ્યુલર સુધારો કરો.

ઇન્ફોર્મેશન એક્સેસ માં ઇમ્પ્રુવ:

ઇન્ફોર્મેશન નો અભાવ એ એરરનું કોમન કોઝ છે.

નર્સિંગ યુનિટ્સ અને રાઉન્ડમાં ફાર્માસિસ્ટ અવેઇલેબલ રાખો.

કોમ્પ્યુટરાઇઝ્ડ ઓર્ડર એન્ટ્રી સિસ્ટમનો યુઝ કરવો.

એબનોર્મલ લેબોરેટ્રી વેલ્યુસ ને એલર્ટ આપવા માટે કોમ્પ્યુટરાઇઝ્ડ લેબોરેટરી ડેટાનો કરો.

બેડસાઇડ કેબિનેટમાં લેબોરેટરી રિપોર્ટ્સ અને દવાઓના રેકોર્ડ્સ મૂકો.

પ્રોટોકોલ અને ઓર્ડરિંગ માહિતી દર્દીઓના ચાર્ટ પર અને દવા રૂમમાં જ્યાં તેઓ સરળતાથી એક્સેસીબલ હોય ત્યાં મૂકો.

એલર્જી ધરાવતા પેશન્ટ માટે કલર-કોડ રિસ્ટબેન્ડ.

પેશન્ટ ને તેની મેડીકેશન, ડોઝ અને ફ્રીકવન્સી ની યાદી આપો.

રેગ્યુલર બેસીસ પર સ્ટાફને એરર અથવા નજીકના ચૂકી જવા અને ફિડબેક ને ટ્રૅક કરો.

વિજીલન્સ પર ડિપેન્ડન્સી ડિક્રીઝ કરવા:

હ્યુમન અટેન્સનની લીમીટ્સ છે. ફટીગ, રિપીટેટીવ ટાસ્ક અને વારંવાર બનતી ઘટનાઓની પરિસ્થિતિમાં તકેદારી રાખવી ડિફીકલ્ટ હોય છે.

ડબલ-ચેક સિસ્ટમનો યુઝ કરવો.

હાઇ રિસ્ક ની સિચ્યુએશન માં ઓટોમેટિક ડ્રગ ડોઝ ચેકિંગનો યુઝ કરવો.

ઇલેક્ટ્રોનિક મોનિટરનો યુઝ કરવો જે પેરામીટર્સ ઓળંગી જાય ત્યારે એલર્ટ આપે છે.

રિપીટેટીવ ફંક્શન્સ કરતી વખતે સ્ટાફને ફેરવો.

ડોકટરો, નર્સો, ફાર્માસિસ્ટ અને સહાયક કર્મચારીઓ માટે શિફ્ટ ડ્યુરેશન ને લીમીટ કરો.

હેન્ડલીન્ગ ઓવર ઓછી કરવું:

દવા પ્રણાલીની જટિલતા સામેલ લોકોની સંખ્યા અને તેમની વચ્ચે સોંપણીનું પરિણામ છે. સામગ્રી, માહિતી, લોકો, સૂચનાઓ અથવા પુરવઠાના સ્થાનાંતરણ દરમિયાન ઘણી ભૂલો થાય છે. આ ભૂલો આના દ્વારા ઘટાડી શકાય છે –

એડમીનીસ્ટ્રેશન માટે રેડી ટુ એડમીનીસ્ટ્રેશન પ્રોડક્ટ પ્રોવાઇડ કરવા.

યુનિટ-ડોઝ સિસ્ટમ્સનો યુઝ કરવો.

ફાર્માસિસ્ટ રાઉન્ડમાં પાર્ટીસીપેટ થાય છે.

ઓટોમેટેડ ડ્રગ ડિસ્પેન્સિંગ/ફિલિંગ સિસ્ટમ્સનો યુઝ કરવો.

કોમ્પ્યુટરાઇઝ્ડ પ્રિસ્ક્રિપ્શન ઓર્ડર એન્ટ્રીનો યુઝ કરીને.

ઓટોમેટ કેરફુલી:

ઓટોમેશન એ એરર ને ઘટાડી શકે છે જે પુનરાવર્તિત કાર્યોમાં અથવા વિગતવાર ધ્યાનની જરૂર હોય તેવા કાર્યોમાં થાય છે, જો કે તે જોખમી પણ બની શકે છે જ્યારે તે સ્ટાફને કાર્ય માટે ઓછી જવાબદાર લાગે છે. જો સિસ્ટમમાં ઇનપુટ્સ જનરેટ કરવામાં ભૂલ થઇ હોય તો તે ભૂલને પણ ગુણાકાર કરી શકે છે.

રેન્જ તપાસો અને ઓવરરાઇડ કેપેસીટી સાથે કોમ્પ્યુટરાઇઝ્ડ ઓર્ડર એન્ટ્રી સિસ્ટમ્સ નો યુઝ કરવો.

રેગ્યુલર્લી ઓટોમેશન ને બે વાર તપાસવા માટે સ્ટાફને ટ્રેઇન આપો.

ડ્રગ્સ ને આઇડેન્ટીફાય કરવા માટે બાર-કોડ ટેકનોલોજીનો યુઝ કરવો.

મેડીકેસન સાથે અસોસીએટેડ કોમન એરર નીચે મુજબ છે:

પુઅર્લી રીતે લખેલા દવાઓના ઓર્ડર.

ઇનકરેક્ટ ડાયલ્યુસન પ્રોસીઝર.

I/M, I/V, ઇન્ટ્રાથીકલ અને એપિડ્યુરલ પ્રીપેરેશન વચ્ચે કન્ફ્યુઝન.

સેમ મેડીકેશન ની ડિફરન્ટ સ્ટ્રેન્થ વચ્ચે કન્ફ્યુઝન.

કોન્સનટ્રેશન અને મેડીકેશન ની ટોટલ વોલ્યુમ પર અસ્પષ્ટ લેબલીંગ.

રોન્ગ ઇન્ફ્યુઝન રેટ.

પ્રોડક્ટ કે જે એકસરખા દેખાય છે અથવા સમાન અવાજ ધરાવે છે અથવા સમાન પેકેજિંગ ધરાવે છે.

ડ્રગ્સ ફોર્મ્સ(Drugs Forms) :

મેડીકેશન ને ઘણી રીતે ક્લાસિફાઇ કરવામાં આવે છે ઉદાહરણ તરીકે મેડીકેશન ના ક્લિનિકલ કમ્પોઝિશન, ક્લિનિકલ એક્શન અને તેની બોડી સિસ્ટમ ઉપર થેરાપ્યુટિક ઇફેક્ટ મુજબ ક્લાસિફાઇ કરવામાં આવે છે પ્રિપેરેશન્સ એ એડમિનિસ્ટ્રેશન ની મેથડ ને ડિટરમાઇન કરવામાં હેલ્પ કરે છે કોઇપણ માટે મેડીકેશન નું સૌથી ડિઝાયરેબલ ફોર્મ આપેલ પેશન્ટ એ ઘણા ફેક્ટર્સ દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે, ડિસીઝ ની કન્ડિશન, ક્લાઇન્ટ ની એજ, ક્લાઇન્ટ ની સ્વેલો કરવા માટેની એબીલીટી, ટ્રેઇન્ડ પર્સનલ ની અવેલીબિલિટી અને મેડીકેશન ની ડિલિવરી નું અમાઉન્ટ વગેરે. વધુમાં, એક જ મેડીસીન એ વિવિધ ડોઝની કોન્સન્ટ્રેશન માં પ્રીપેઇર કરી શકાય છે. અવેઇલેબલ ફોર્મ અને ડોઝ અને દવાઓની વિશાળ વિવિધતાને કારણે. તે મહત્વનું છે કે નર્સ દવાના ઓર્ડર પર ખૂબ ધ્યાન આપે અને સ્પેસીફાઇડ ફોર્મનું એડમીનીસ્ટ્રેશન કરે. ફાર્માસ્યુટિકલ પ્રીપેરેશન નું લીસ્ટ નીચે મુજબ છે :

ઓરલ પ્રિપેરેશન્સ(Oral preparations):

ટેબ્લેટ(Tablet) : પાઉડર મેડીકેશન ની કમ્પ્રેસ્ડ હાર્ડ ડિસ્ક. તે ઇઝી બ્રેકીન્ગ હોઇ શકે છે. આ સુગર કોટેડ હોઇ શકે છે અથવા કોહેશન તરીકે ફાઇન કોટિંગ હોઇ શકે છે.

સીરપ(Syrup): સુગર ના એક્વઅસ સોલ્યુશન નો યુઝ એ ઘણીવાર ડ્રગ્સ ના અનપ્લીઝન્ટ ટેસ્ટ અને ઇરીટેટેડ મેમ્બરેન ને છૂપાવવા માટે થાય છે.

સસ્પેન્શન(Suspension): લીક્વીડ ફોર્મ મા મેડીકેશન કે જે એડમિનિસ્ટ્રેશન પહેલાં હલાવી દેવી જોઇએ કારણ કે તે સેપરેટ થઇ જાય છે.

સ્પેન્સ્યુલ(Spansule): એક દવા કેપ્સ્યુલમાં એવી રીતે બનાવવામાં આવે છે કે તેના કન્ટેન્ટ એ ધીમે ધીમે બહાર આવે છે અને લાંબા સમય સુધી ઇફેક્ટ આપે છે.

પીલ(pill) : સિંગલ ડોઝ યુનીટ પાવડર ડ્રગ ને સીરપ જેવા લીક્વીડ સાથે મીક્સ કરીને અને મીક્સચર ને ગોળાકાર અથવા અંડાકાર આકારમાં ફેરવીને બનાવવામાં આવે છે. તે આજે ટેબલેટ્સ અને કેપ્સ્યુલ્સ દ્વારા રિપ્લેસ કરવામા આવે છે.

પાઉડર(powder) : એક છેલ્લે ગ્રાઉન્ડ ડ્રગ અથવા ડ્રગ્સ ના એડમીનીસ્ટ્રેશન પહેલાં લીક્વીડ સાથે ફ્રીક્વન્ટલી મિક્સ કરવામાં આવે છે.

લોઝેન્જ (ટોચે)( lozenges/ Toche) : ડિઝોલ્વ કરવા માટે માઉથમા રાખવામાં આવેલી ટેબ્લેટ અને તે ડ્રગ્સ અને કેટલીક સુગર અથવા સુખદાયક મટીરીયલ્સ નું કોમ્બીનેશન છે જે થ્રોટ ના પાછળના ભાગમાં ટીન્ગલીન્ગ સેન્સેસન ને રિલીવ કરે છે અને કફ ને સ્ટોપ કરે છે.

ઇમલ્શન(Emulsion): ઓઇલ બેઝની અંદર સસ્પેન્શન.

એલિક્સિર(Elixir): આલ્કોહોલ, સુગર અને વોટર ધરાવતાં સોલ્યુશનમાં એક્ટિવ મેડીસીન હોઇ શકે છે અથવા ન પણ હોય શકે.

કેપ્સ્યુલ(Capsule): જિલેટીન ના કન્ટેઇનરમાં પાવડરવાળી ડ્રગ્સ અથવા લીક્વીડ.

ટિંકચર(Tincture): પ્લાન્ટ માંથી મેળવેલી ડ્રગ્સ માંથી પ્રિપેર કરાયેલ આલ્કોહોલિક અથવા હાઇડ્રો આલ્કોહોલિક સોલ્યુશન.

અર્ક(એક્સટ્રેક્ટ/Extract): વેજીટેબલ અથવા એનિમલ્સ માંથી દવાની કોન્સનટ્રેટેડ પ્રિપેરેશન નો યુઝ એ સામાન્ય રીતે મેડીકેશન માં યુઝ માટે ડ્રગ ને પ્રિઝર્વ કરવા માટે થાય છે.

એક્વઅસ સસ્પેન્શન (Aqueous Suspension) : વોટર જેવા લીક્વીડ મા ફાઇનલી ડિવાઇડેડ એક અથવા વધુ ડ્રગ્સ.

એક્વઅસ સોલ્યુશન (Aqueous Solution) : વોટર માં ડિઝોલ્વ થયેલી એક અથવા વધુ ડ્રગ્

ટોપીક પ્રીપેરેશન(Topic preparation):

ક્રીમ(Cream) : નોન ગ્રેસી, સેમી સોલીડ પ્રીપેરેશન્સ ટોપીકલ એપ્લીકેશન માટે.

ઓઇન્ટમેન્ટ(Ointment): પેટ્રોલેટમ (વેસેલિન) માં ઓઇલ બેઝ અથવા ડ્રગ સાથે કમ્બાઇન્ડ ડ્રગ.

લોશન(Lotion): ઇમોલિયન્ટ લિક્વિડ જે સોલ્યુશન્સ અથવા સસ્પેન્શન હોઇ શકે છે કે જેને સ્કીન પર એપ્લાય કરવામાં આવે છે.

લિનિમેન્ટ(Liniment) : સ્કીન પર ઓઇલી લીક્વિડ યુઝ થાય છે.

જેલ અથવા જેલી(Gel or jelly): ક્લીયર સેમી સોલીડ સબસ્ટન્સ કે જે સ્કીન પર એપ્લાય કરવાથી લીક્વીફાઇ થાય છે.

વોટર્સ(waters): સેચ્યુરેટેડ સોલ્યુશન ઓફ વોલેટાઇન ઓઇલ્સ.

ટ્રાન્સડર્મલ પેચ (Transdermal patch) : પેચ માં મેડીસીન, જ્યારે સ્કીન પર એપ્લાય કરવામાં આવે છે, ત્યારે ગ્રેજ્યુઅલી, કન્ટ્રોલ્ડ એબ્ઝોર્પ્શન ની મંજૂરી આપે છે.

પ્લાસ્ટર(plaster): સોલીડ પ્રીપેરેશન્સ નો યુઝ એ કાઉન્ટરઇરીટન્ટ તરીકે અથવા એક્સટર્નલી યુઝ થતા એડહેસિવ તરીકે થાય છે.

સ્પિરિટ્સ(Spirits) : વોલેટાઇન સબસ્ટન્સ નું કોન્સન્ટ્રેટેડ આલ્કોહોલિક સોલ્યુસન.જે એસેન્સ તરીકે પણ ઓળખાય છે.

સપોઝિટરી(Suppository): જિલેટીનસ બેઝમાં કન્ટેઇન્ડ મેડીસીન, જ્યારે બોડી ટેમ્પરેચર પર ડિઝોલ્વ કરવામા આવે ત્યારે ડ્રગ્સ એ સ્લોલી રિલીઝ થય જાય છે.

પેસ્ટ (Paste): એક્સટર્નલ યુઝ માટે ઓઇન્ટમેન્ટ જેવી પ્રીપેરેશન, ફ્રીક્વન્ટલી થીક અને સ્ટીફ, ઓઇન્ટમેન્ટ કરતાં ઓછી સ્કીન મા પેનેટ્રેટ કરે છે.

અધર બ્રોડ ક્લાસિફિકેશન ઓફ ડ્રગ્સ (Other Broad classification of Drugs) :

મેડીકેશન ને તેમની મીકેનીઝમ ઓફ એક્સન, કમ્પોઝીશન, તેમના થેરાપ્યુટીક યુઝ વગેરેના આધારે અલગ અલગ રીતે ક્લાસીફાઇ કરવામાં આવે છે. તેમની એક્સન અનુસાર મેડીકેશન નું બ્રોડ ક્લાસીફીકેશન એ નીચે મુજબ છે :

એન્ટિબાયોટિક્સ : લીવીન્ગ માઇક્રોઓર્ગેનિઝમ્સ ના પ્રોડક્ટ્સ કે જે માઇક્રોઓર્ગેઝમ્સ ના ગ્રોથ ને ડિસ્ટ્રોય અથવા ઇન્હીબીટ કરવાની એબીલીટી ધરાવે છે. બ્રોડ સ્પેક્ટ્રમ એન્ટિબાયોટિક્સ માઇક્રો ઓર્ગેઝમ ની ઘણી જાતો સામે ઇફેક્ટીવ હોય છે.

એન્ટીડાયરીએટિક્સ:
એજન્ટો કે જે ઝેરી પદાર્થોને ડિટોક્સિકેટ કરીને અથવા ગેસ્ટ્રો ઇન્ટેસ્ટાઇન ના માઇક્રો ઓર્ગેનીઝમ્સ ને કીલ કરીને અથવા માત્ર ઇરીટેટેડ બોવેલ મ્યુકોઝા ને શાંત કરીને અને સ્પાઝમ ને રિડ્યુસ કરીને ડાયરીયા ની ટ્રીટમેન્ટ માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટિ ટ્યુસિવ્સ : મેડીકેશન કે જે કફ રીફ્લેક્સને ઇન્હીબીટ કરે છે, તે મુખ્યત્વે C.N.S માં કફ સેન્ટર પર કાર્ય કરે છે.

એન્ટિ-અસ્થેમેટિક્સ: એન્ટિ-અસ્થેમેટિક્સ ડ્રગ્સ કે જે અસ્થમાના એટેક્સ માં સીમ્પટોમેટીક રિલીફ આપે છે.બ્રોન્ચિઓલ્સના સ્મૂથ મસલ્સ ને રિલેક્સ કરે છે.

એનાલજેસિક્સ: એનાલજેસિક્સ એ એવી ડ્રગ્સ કે જે પેઇન ને રીલીવ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એનેસ્થેટિક્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે સેન્સેસન ને લોસ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીહેલ્મીન્થિક/ વર્મીફ્યુજીસ: એવી ડ્રગ્સ કે જે વોર્મ્સ ને ડિસ્ટ્રોય અને એક્સપેલ કરે છે.

એન્ટિપાઇરેટિક્સ: એન્ટિપાઇરેટિક્સ એ ફીવર ને રિડ્યુસ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીડોટ્સ:
પોઇઝન ની ઇફેક્ટ ને કોન્ટ્રેક્ટ કરવા માટે યુઝ થતા સબસ્ટન્સ ને એન્ટીડોટ્સ કહેવામાં આવે છે.

એન્ટીઇન્ફેકટીવ્સ : માઇક્રો ઓર્ગેનિઝમ ના ગ્રોથ ને રિડ્યુઝ કરવા માટે, તેને ઇન્હીબીટ કરવા માટે અને માઇક્રોઓર્ગેનિઝમ્સ ને કીલ કરવા માટે એન્ટી ઇન્ફેકટીવ યુઝ થાય છે.

એન્ટિ પ્ર્યુરિટિક્સ : એવી ડ્રગ્સ જે ઇચીન્ગમાં રાહત આપે છે.

એન્ટીઇન્ફ્લામેન્ટ્રી:
એવું એજન્ટ કે જે ઇન્ફ્લામેશન ના પ્રોગ્રેસ ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીકોઓરેગ્યુલન્ટ:
સબસ્ટન્સીસ કે જે લીવર માં ક્લોટીન્ગ થવા માટેના સબસ્ટન્સીસ ની રચનાને ઇન્હીબીટ કરવા અથવા દવાઓની પેરિફેરલ એક્સન માં ઇન્ટરફેરીન્ગ કરીને બ્લડ ક્લોટીન્ગ થવાની પ્રોસેસ ને રિડ્યુસ કરે છે

એન્ટીહીસ્ટામિન્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે હીસ્ટામીનની એક્સન ને બ્લોક કરે છે જેના કારણે એલર્જી પ્રિવેન્ટ અને રિલીવ થઇ શકે.

એન્ટાસીડ્સ:
એન્ટાસીડ્સ એ સબસ્ટન્સ કે જે હાઇડ્રોક્લોરિક એસિડ સાથે એક્શન કરે છે અને ગેસ્ટ્રીક સિક્રીસન ની એક્ટિવિટી ની રીડ્યુસ કરે છે.

કેથાર્ટિક્સ : સ્ટમક અને ઇન્ટેસ્ટાઇન માંથી ગેસને બહાર કાઢવા માટે વપરાતી મેડીકેશન.

(a) લક્ઝેટીવ્સ : ગેસને એક્સપેલ માટે માઇલ્ડ એક્સન ધરાવે છે.
(b) પર્ગેટિવ્સ : લક્ઝેટીવ્સ કરતાં વધુ પાવરફુલ હોય છે.
(c) ડ્રાસ્ટીક : વાયોલન્ટ એક્સન છે.

કોર્ટીકો-સ્ટીરોઇડ્સ: એડ્રેનલ કોર્ટેક્સમાંથી એક્સટ્રેક્ટ કરવામા આવેલી હોર્મોનલ દવાઓ તેઓને આ પ્રમાણે ગ્રુપ્ડ કરવામાં આવે છે:
(a) ગ્લુકો-કોર્ટિકોઇડ : જે પ્રોટીનને કાર્બોહાઇડ્રેટ્સમાં રૂપાંતરિત કરવા સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે.

(b) મિનરલો-કોર્ટિકોઇડ : જે સોડિયમ અને પોટેશિયમ મેટાબોલીઝમ ને રેગ્યુલેટ કરે છે.

(c) એન્ડ્રોજન : મેલ સેક્સ હોર્મોન એક્ટીવીટી.

એન્ટીકન્વલ્ઝન્ટ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે કન્વલ્ઝન્ટ ને પ્રિવેન્ટ અને ટ્રીટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ડ્રોજન : ટેસ્ટીસ અને એડ્રેનલ કોર્ટેક્સ દ્વારા સિક્રીટ થતા હોર્મોન્સ. તેઓ સ્ટીરોઇડ્સ છે જે સેકેન્ડરી મેલ કેરેક્ટેરાઇસ્ટીક્સ અને પ્રોટીન ટીશ્યૂસ ના નિર્માણ માટે સિન્થેસાઇઝ્ડ કરી શકાય છે.

એન્ટિસેપ્ટીક :
એવું સબસ્ટન્સ કે જે બેક્ટેરિયાના ગ્રોથ ને ઇન્હીબીટ કરે છે.

એસ્ટ્રીન્જન્ટ :
એવી ડ્રગ્સ કે જે ટીશ્યુસ ના કોન્ટ્રાક્શન્સ ને અને ડિસ્ચાર્જિસ ને અરેસ્ટ કરે છે.

એન્ટીફંગલ (એન્ટીમાઇકોટીક):
એવી ડ્રગ્સ કે જે ફંગાઇના ગ્રોથને પ્રિવેન્ટ કરે છે અને ફંગાઇના ડિસ્ટ્રક્શન કરવા માટે જવાબદાર હોય છે.

એન્ટીસ્પાઝમોડીક્સ :
એવી એજન્ટ કે જે સ્પાઝમોડીક પેઇન ને રીલીવ કરવા માટે યુઝ થાય છે અને મસલ્સ સ્પાઝમ ને રીલીવ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીએમેટીક્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે નોઝિયા અને વોમીટીંગ ને પ્રિવેન્ટ અને રીલીવ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

એન્ટીટ્યુબર્ક્યુલર:
એવી સ્પેસિફિક ડ્રગ્સ કે જે ટ્યુબરક્યુલોસીસ ના ટ્રીટમેન્ટ માટે યુઝ થાય છે.

બ્રોન્કોડાયલેટર્સ :
બ્રોન્કોડાયલેટર્સ એ સ્મુથ મસલ્સ સ્પાઝમ ને રીડયુઝ કરીને બ્રોન્કીઓલ મસલ્સને રિલેક્સ કરવા માટે યુઝ થતી ડ્રગ્સ છે.

કોગ્યુલન્ટ્સ : એવી ડ્રગ્સ કે જે બ્લડ ક્લોટિંગ થવાને વધારવામાં મદદ કરે છે
લીવર ના પ્રીકરસર્સ ના ફોર્મેશન અથવા મેડીકેશન માં પ્રેઝન્ટ ક્લોટીન્ગ ફેક્ટર્સ દ્વારા મેનેજ થાય છે.

સ્ટીમ્યુલન્ટ : ઓર્ગન્સ અને સિસ્ટમ ની ફંકશનલ એક્ટિવિટીસ ને ઇન્ક્રીઝ કરે છે.

ગેસ્ટ્રીક ટોનિક : એવી ડ્રગ્સ કે જે એપેટાઇટને પ્રમોટ કરે છે.

હાઇપોટેન્સિવ : બ્લડ પ્રેશર ઘટાડવા માટે કેપેબલ સબસ્ટન્સ.

હાઇપોગ્લાયકેમિક્સ : મેડીકેશન કે જે બ્લડ માં સુગર નું લેવલ રિડ્યુસ કરે છે.

હેમેટિનિક્સ : એક એજન્ટ જે બ્લડ માં હિમોગ્લોબિન ને વધારવાનું વલણ ધરાવે છે.

હોર્મોન્સ : તેઓ બોડી ના હોર્મોન્સ માટે સબસટીટ્યુસન છે.

કેરાટોલિટીક્સ : મેડીકેશન કે જે સ્કીન ના હોર્ની લેયર ને સોફ્ટ કરે છે અને તેને રિમૂવ કરવામા હેલ્પ કરે છે.

માયડ્રિયાટિક્સ : તે આઇસ ની પ્યુપિલ ને ડાયલેટ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

માયોટિક્સ : તે આઇસ નું પ્યુપીલ ને કોન્ટ્રાક્ટ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

મસલ્સ રિલેક્સન્ટ્સ :
મસલ્સ રિલેક્સન્ટ્સ એ મસલ્સ ની ફંકશનલ એક્ટિવિટી માટે યુઝ થાય છે.

નેઇલ ડીકન્જેસ્ટન્ટ : મેડીકેશન એ એન્ગોર્જ નેઝલ મ્યુકોઝા ને સ્રીન્કેજ પ્રોડ્યુસ કરે છે અને નેઝલ કન્જેસન થવામાં રાહત આપે છે.

ટ્રેન્ક્યુલાઇઝર્સ : એવી મેડીકેશન કે જે કંસિયસનેસ ને અફેક્ટ કર્યા વગર એન્ક્ઝીયસ , ડિસ્ટર્બ પેશન્ટ ની નર્વસ સિસ્ટમને કામ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

વર્મીફ્યુજ :
એવી ડ્રગ્સ કે જે વોર્મ્સ અને ઇન્ટેસ્ટાઇનલ પેરાસાઇટ્સને એક્સપેલ કરે છે.

કાર્મિનેટિવ્સ : મેડીકેશન કે જે સ્ટમક અને ઇન્ટેસ્ટાઇન માંથી ગેસને એક્સપલ્ઝન કરે છે.

કાસ્ટિક્સ: સબસ્ટન્સ કે જે લીવીન્ગ ટીશ્યુસ માટે ડિસ્ટ્રક્ટીવ હોય છે.

ડાયાફોરેટિક્સ : એવી ડ્રગ્સ કે જે સ્વેટગ્લેન્ડ ની એક્સન ને ઇન્ક્રીઝ કરે છે અને પરસ્પીરેશન ને ઇન્ડ્યુસ કરે છે.

ડાઇયુરેટિક્સ:
એવી મેડીકેશન કે જે યુરીન ના ફ્લો ઇન્ક્રીઝ કરે છે.

ડિટરજન્ટ્સ :
એક ક્લીન્ઝીન્ગ એજન્ટ.

ઇમેટિક્સ:
મેડીકેશન જે વોમિટીંગ પ્રોડ્યુસ કરે છે.

ઓક્સીટોકિક્સ :
એવી ડ્રગ્સ કે જે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન્સ ને સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે.

એક્સપેક્ટોરન્ટ્સ :
બ્રોન્કીયલ સિક્રીશન ને ઇન્ક્રીઝ કરે છે અને મ્યુકસ ના એક્સપલ્ઝન માં મદદ કરે છે.

એમનાગોગ્સ :
એમનાગોગ્સ ડ્રગ્સ એ મેડીકેશન એ મેન્સ્ટ્રુઅલ ડિસ્ચાર્જ ને સ્ટીમ્યુલેટ અને ફેવર કરે છે.

ઇમોલિયન્ટ : સ્કીન ને મુલાયમ, સોફ્ટ અને પ્રોટેક્શન આપતા સબસ્ટન્સીસ.

હિપ્નોટિક્સ : જે સ્લીપ ને ઇન્ડ્યુસ કરે છે.

હેમોસ્ટેટીક્સ : હેમરેજને કન્ટ્રોલ કરવા માટેનું એજન્ટ.

નાર્કોટીક્સ :
એવી ડ્રગ્સ કે જે સ્ટુપર અને કમ્પ્લીટ્લી ઇનસેન્સીબિલિટી પ્રોડ્યુસ કરે છે.

સ્કેબિસાઇડ્સ :
ટોપિકલ એન્ટિ-ઇન્ફેક્ટિવ નો ઉપયોગ સ્કેબીસ ની ટ્રીટમેન્ટ માં થાય છે.

સીડેટીવ્સ : બોડી એક્ટિવિટી ને ડીક્રીઝ કરે છે.

વાસોડાયલેટર્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે બ્લડ વેસેલ્સને ડાઇલેટ કરે છે અને બ્લડ પ્રેશરને રીડ્યુઝ કરે છે પરંતુ ઓટોમિક નર્વસ સિસ્ટમ ની એક્શન ને અફેક્ટ કરતી નથી.

વાઝોકોન્સ્ટ્રક્ટર્સ:
એવી ડ્રગ્સ કે જે બ્લડ વેસેલ્સ ને કોન્સ્ટ્રીક્ટ કરે છે અને બ્લડ પ્રેશર ને રેઇઝ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

યુરીનરી એન્ટિસેપ્ટીક્સ :
કોઇપણ કાર્બનિક અથવા અકાર્બનિક કમ્પાઉન્ડ કે જ્યારે આપવામાં આવે છે, ત્યારે તે કિડની દ્વારા સિક્રીટ થાય છે અને તે યુરીનરી ટ્રેક માં બેક્ટેરિયાના ગ્રોથ ને ઇન્હીબીટ કરે છે અથવા સ્ટોપ કરે છે.

રૂટ્સ ઓફ મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન(Routes of Medication Administration)

મેડીકેશન એડમીનીસ્ટ્રેશન નો રુટ એ મેડીકેશન ની પ્રોપર્ટીસ, પેશન્ટ ની ફીઝીકલ અને મેન્ટલ કન્ડિશન પર અને ડિઝાયર્ડ થેરાપ્યુટીક ઇફેક્ટ પર ડિપેન્ડ કરે છે.જ્યારે નર્સ મેડીકેશન નું એડમિનિસ્ટ્રેશન કરે છે, ત્યારે નર્સએ તેની ફાર્માસ્યુટિકલ પ્રીપેરેશન અને તેના પ્રોપર રુટ્સ વિશે ખાતરી હોવી જોઇએ.મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટેના ડિફરન્ટ રુટ્સ છે:

ઓરલ રુટ,
સબલીન્ગ્વાઇનલ રુટ,
બકલ રુટ,
ઇન્હાલેશન અને નેબ્યુલાઇઝેશન, ઇન્ટ્રાઓક્યુલર રૂટ
ઇન્સ્ટીલેશન,
ઇન્સર્શન,
ઇમ્પ્લાન્ટેશન,

પેરેન્ટ્રલ રુટ
ટાઇપ્સ ઓફ પેરેન્ટ્રલ રુટ્સ:
ઇન્ટ્રાડર્મલ રુટ(ID),
સબક્યુટેનિયસ રુટ(SC),
ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર રુટ(IM),
ઇન્ટ્રાવિનસ રુટ(IV),
ઇન્ટ્રાઆર્ટીરિયલ રુટ,
ઇન્ટ્રાકાર્ડીયાક રુટ,
ઇન્ટ્રાથીકલ રુટ,
ઇન્ટ્રાઓસીયસ રુટ,
ઇન્ટ્રાપેરિટોનીયલ રુટ,
એપીડ્યુરલ રુટ,
ઇન્ટ્રાપ્લુરલ રુટ,
ઇન્ટ્રાઆર્ટિક્યુલર રુટ.

1)ઓરલ રુટ:

ઓરલ રુટ એ ઇઝીએસ્ટ અને મોસ્ટ કોમન્લી મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન માટે યુઝ થતો રૂટ છે જેમાં મેડીકેશન એ ઓરલ રુટ દ્વારા આપવામાં આવે છે અને તેને ફ્લુઇડ દ્વારા સ્વેલો કરવામાં આવે છે ઓરલ મેડિકેશન એ પેરેન્ટ્રલ રુટ ની મેડિકેશન ના કમ્પેરીઝન માં તેની ઓનસેટ ઓફ એક્શન એ સ્લોવર હોય છે અને તેની ઇફેક્ટ એ પ્રોલોન્ગ હોય છે ઓરલ રુટ મા સબલીન્ગ્વાઇનલ અને બકલ રૂટ નું પણ ઇનવોલ્વમેન્ટ થાય છે.

મોસ્ટ ઓફ પેશન્ટ માટે મેડીકેશન માટે ઓરલ એડમિનિસ્ટ્રેશન એ કન્વીનીયન્ટ,એફોર્ડેબલ, અને સેફ મેથડ છે.

2)સબલીન્ગ્વાઇનલ રુટ:

સબલિંગ્વાઇનલ એડમિનિસ્ટ્રેશન માં, સ્લોલી, ઇઝી અને અર્લી એબ્ઝોર્પ્શન માટે જીભ ની નીચે મેડીકેશન ને પ્લેસ કરવામાં આવે છે. સબલિંગ્યુઅલ રૂટ દ્વારા આપવામાં આવતી મેડીકેશન્સ એ સ્વેલો ન થવી જોઇએ કારણ કે થેરાપ્યુટીક ઇફેક્ટ એચીવ થશે નહીં. દા.ત. નાઇટ્રોગ્લિસરીન સબલિંગ્યુઅલ રુટ દ્વારા આપવામાં આવે છે, જ્યારે પેશન્ટ ને ચેસ્ટ પેઇન ની કમ્પલેઇન કરે છે. જ્યાં સુધી મેડીકેશન એ કમ્પ્લીટ્લી ડિઝોલ્વ ન થય જાય ત્યાં સુધી પીવા માટે કોઇ ફ્લુઇડ ન આપવું.

3)બકલ રુટ:

તેમાં સોલીડ મેડીકેશન ને માઉથ માં પ્લેસ કરવાનો સમાવેશ થાય છે જ્યાં સુધી મેડીકેશન એ ડિઝોલ્વ ન થય જાય ત્યાં સુધી ગાલની મ્યુકસ મેમ્બ્રેન ની અગેઇન્સ્ટ મા મેડીકેશન ને પ્લેસ કરવામાં આવે છે.પેશન્ટ ને સૂચના આપવામાં આવે છે કે તેઓ મેડીકેશન ને ચાવવી કે ગળી ન જાય અથવા તેની સાથે કોઇ લીક્વીડ ન પીવે. તે મ્યુકોઝા માં લોકલી રીતે અથવા પર્શન ની સલાઇવામા ગળી જાય ત્યારે સિસ્ટેમેટીકલી રીતે વર્ક કરે છે.

4) ઇન્હાલેશન અને નેબ્યુલાઇઝેશન:

મેડીકેશન ને શ્વાસ દ્વારા લંગ્સ માં લઇ જવા માટે નેબ્યુલાઇઝર અથવા વેન્ટિલેટર દ્વારા લોકલી અથવા સિસ્ટેમેટીક ઇફેક્ટ માટે ઇન્હાલેશન અને નેબ્યુલાઇઝેશન મેથડ દ્વારા મેડીકેશન આપવામાં આવે છે. ઇન્હાલેશન રૂટમાં મેડીકેશન ને નેઝલ પેસેજ દ્વારા એડમીનીસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે અથવા ટ્યુબને માઉથ માં પ્લેસ કરવામાં આવે છે અને ટ્રેકીયા સુધી પહોંચાડવામાં આવે છે આ મેડીકેશન ની લોકલ અને સિસ્ટમિક ઇફેક્ટ હોય છે.

5) ટોપીકલ એડમીનીસ્ટ્રેશન/ઇનક્શન(Induction):

તે સ્કીન પર મેડીકેશન નો યુઝ છે, જે સામાન્ય રીતે ફ્રીક્શન , રબીન્ગ (ટોપિકલ) ને કારણે થાય છે.

સ્કીન અને મ્યુકસ મેમ્બ્રેન પર એપ્લાય કરવામાં આવતી મેડીકેશન ની સામાન્ય રીતે લોકલ ઇફેક્ટ હોય છે. સિસ્ટેમેટીક ઇફેક્ટ ત્યારે જ થાય છે જ્યારે ક્લાયંટ ની સ્કીન થીન હોય અને મેડીકેશન નુ કોન્સન્ટ્રેશન વધારે હોય તેમજ સ્કીન સાથે મેડીકેશન એ લાંબા સમય સુધી કોન્ટેક્ટ માં હોય. મેડીકેશન એવી હોઇ શકે છે જે મ્યુકસ મેમ્બ્રેન પર ડિફરન્ટ્લી રીતે એપ્લાય કરવી પડે છે.

(i)ડાયરેક્ટ્લી લીક્વીડ અથવા ઓઇન્ટમેન્ટ એપ્લાય કરવું ઉ.દા: થ્રોટમાં gargles અને swabbing.

(ii)બોડી કેવીટી માં મેડીકેશન નું ઇન્શર્શન કરવું જેમ કે ઉ.દા : રેક્ટમ અથવા વજાઇનામા સપોઝીટરી.

(iii)બોડી કેવીટીમાં ફ્લુઇડ નુ ઇન્સ્ટીલીન્ગ : ઉ.દા. તરીકે ઇયર ડ્રોપ્સ, નેઝલ ડ્રોપ્સ, બ્લાડર અથવા રેક્ટલ ઇન્સ્ટીલેશન.

(iv) બોડી કેવીટીનું ઇરીગેશન : આઇસ, ઇયર , નોઝ, વજાઇના, બ્લાડર અને રેક્ટમનું ઇરીગેશન.

(V)સ્પ્રે: ઉ.દા. નોઝ એન્ડ થ્રોટ.

6) ઇન્ટ્રાઓક્યુલર રૂટ:

પેશન્ટ ની આઇસ માં કોન્ટેક્ટ લેન્સમાં મેડીકેશન નું એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામા આવે છે. Pilocarpine,એ ગ્લુકોમા માટે યુઝ થતી એક મેડીકેશન છે.

7) ઇન્સ્ટીલેશન:

ઇન્સ્ટીલેશનમા ડ્રગ ને લિક્વિડ ફોર્મ માં બોડી કેવીટી અથવા બોડીના ઓરીફીસ જેમ કે આઇસ, ઇયર્સ, રેક્ટમ અને વજાયનામા એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.

8)ઇન્સર્શન:

તેમા બોડી ના ઓરિફિસ માં ડ્રગ્સ ના સોલીડ ફોર્મ ને ઇન્ટ્રોડ્યુસ કરવામા આવે છે.

9) ઇમ્પ્લાન્ટેશન:

તેમા બોડી ની ટીશ્યુસ મા સોલીડ ડ્રગ્સ નું પ્લાન્ટીન્ગ અથવા પુટીન્ગ કરવામા આવે છે.

10) પેરેન્ટ્રલ રુટ:

પેરેન્ટ્રલ રુટ મા એલિમેન્ટ્રી ટ્રેક્ટ સિવાય બોડી માં અન્ય જગ્યાએ થેરાપ્યુટીક એજન્ટોનો એડમીનીસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.

ટાઇપ્સ ઓફ પેરેન્ટ્રલ રુટ્સ:

( A ) ઇન્ટ્રાડર્મલ રુટ(ID): ઇન્ટ્રાડર્મલ રુટ મા એપીડર્મીસ ની નીચે ડર્મીસ લેયર મા ઇન્જેક્શન આપવામાં આવે છે.(Intradermal injection 10-15° )

(B) સબક્યુટેનિયસ રુટ(SC): સબક્યુટેનિયસ રુટમાં ઇન્જેક્શન એ સ્કીનની ડર્મીસ લેયરની નીચે ટીશ્યુસમાં એડમિનિસ્ટર કરવામાં આવે છે.( Subcutaneous injection 45° )

( C )ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર રુટ(IM): ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલર રૂટમાં ઇન્જેક્શન એ મસલ્સ મા એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.(Intramuscular injection 90°)

( D )ઇન્ટ્રાવિનસ રુટ(IV): ઇન્ટ્રા વિનસ રૂટમાં મેડીકેશન ને વેઇન મા એડમિસ્ટર કરવામાં આવે છે.(Intravenous injection 25°)

( E )ઇન્ટ્રાઆર્ટીરિયલ રુટ: ઇન્ટ્રા આર્ટીરિયલ રૂટ માં મેડીકેશન ને ડાયરેક્ટ્લી આર્ટરીસ માં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે આ રૂટ એ મોસ્ટ કોમનલી એવા ક્લાઇન્ટ કે જેને આર્ટીરિયલ્સ ક્લોટ્સ હોય તેમાં યુઝ કરવામાં આવે છે.

( F )ઇન્ટ્રાકાર્ડીયાક રુટ:

ઇન્ટ્રા કાર્ડીયાક રુટમાં મેડીકેશન ને ડાયરેક્ટ્લી કાર્ડીયાક ટીશ્યુસમા એડમીનીસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે

( G )ઇન્ટ્રાથીકલ રુટ:

ઇન્ટ્રાથીકલ રુટ મા બ્રેઇન ના એક વેન્ટ્રિકલમાં સબએરાક્નોઇડ સ્પેસમાં પ્લેસ કરવામાં આવેલા કેથેટર દ્વારા એડમીનીસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.

( H )ઇન્ટ્રાઓસીયસ રુટ:

આ મેડીકેશન ને ડાયરેક્ટલી બોન મેરો માં ઇન્ફ્યુઝન કરવામા આવે છે. તેનો યુઝ ઇન્ફન્ટ અને ટોડલરમાં થાય છે જેમને ઇન્ટ્રાવાસ્ક્યુલર સ્પેસમાં પુઅર એક્સેસ હોય છે.

( I )ઇન્ટ્રાપેરિટોનીયલ રુટ:

ઇન્ટ્રા પેરિટોનિયલ રૂટમાં મેડીકેશન ને ડાયરેક્ટ્લી પેરીટોનીયલ કેવીટીમાં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે જેમાં મેડીકેશન એ સર્ક્યુલેશનમાં એબ્ઝોર્બ થાય છે.મોસ્ટલી એન્ટીબાયોટિક્સ અને કીમોથેરાપ્યુટિક્સ એ ઇન્ટ્રા પ્લુરલ રૂટ દ્વારા એડમિનિસ્ટર કરવામાં આવે છે.

( J )એપીડ્યુરલ રુટ:

એપિડ્યુરલ સ્પેસ માં કેથેટર દ્વારા મેડીકેશન કે જે એનેસ્થેસિયોલોજિસ્ટ દ્વારા મૂકવામાં આવે છે જે પોસ્ટઓપરેટીવ્લી પછી એનાલજેસીયા ના એડમીનીસ્ટ્રેશન માટે યુઝ થાય છે.

( K )ઇન્ટ્રાપ્લુરલ રુટ:

ઇન્ટ્રા-પ્લ્યુરલ માં ચેસ્ટ વોલ દ્વારા અને ડાયરેક્ટલી પ્લ્યુરલ સ્પેસમાં મેડીકેશન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે. કીમોથેરાપ્યુટિક્સ,એન્ટિબાયોટિક્સ આ રુટ દ્વારા આપવામાં આવે છે તેમજ પરસીસ્ટન્ટ પ્લ્યુરલ ઇફ્યુઝન ને રિઝોલ્વ કરવા માટે પણ આપવામાં આવે છે.

( L )ઇન્ટ્રાઆર્ટિક્યુલર રુટ:

ઇન્ટ્રા આર્ટિક્યુલર રૂટમાં મેડીકેશન ને જોઇન્ટમાં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.

નર્સિંગ રિસ્પોન્સિલિટી ઇન સ્ટોરેજ એન્ડ મેઇન્ટેનન્સ ઓફ ડ્રગ્સ (Nursing responsibility in Storage and maintenance of Drugs) :

નર્સ એવા પર્શન છે જે ચોવીસ કલાક સર્વીસીસ આપે છે અને મેડીસીન ના સ્ટોરેજ અને મેઇન્ટેઇનન્સ માટેની મેઇન રિસ્પોન્સીબીલીટીસ તેમની હોય છે.

મેડીકેશન એ મેડીસીન કેબિનેટમાં સ્ટોર થવી જોઇએ. દરેક વોર્ડને આ મેડીસીન કેબિનેટ પ્રોવાઇડેડ કરવી જોઇએ.

મેડીસીન કેબિનેટ બધી મેડીસીન ને સ્ટોર થવા માટે પૂરતી મોટી હોવી જોઇએ.

મેડીસીન કેબિનેટ એ નર્સ રૂમની નજીક એક અલગ રૂમમાં રાખવી જોઇએ.

રૂમમાં હેન્ડ વોશિંગ ફેસિલિટીસ અવેઇલેબલ હોવી જોઇએ.

લેબલ્સ ને ક્લિયર્લી રીડ કરવા માટે રૂમમાં સાથે સાથે કેબિનેટમાં પણ એડીક્યુએટ લાઇટ સોર્સીસ અવેઇલેબલ હોવી જોઇએ.

મેડિસિન કબ્બટ ને સેપરેટ રૂમમાં રાખવું જોઇએ અને ત્યાં એડીક્યુએટ લાઇટ અને હેન્ડ વોશિંગ ફેસેલીટીસ અવેઇલેબલ હોવી જોઇએ.

ડિફરન્ટ કેટેગરીઝ માટેની ડ્રગ્સ માટે સેપરેટ બોક્સ અથવા કમ્પાર્ટમેન્ટ હોવા જોઇએ.

ડ્રગ્સને આલ્ફાબેટીકલી અરેન્જ કરવી જોઇએ જેના કારણે ઇઝીલી મળી શકે.

મેડીસીન ની ડિફરન્ટ કેટેગરીસ જેમ કે મિક્સચર, ટેબ્લેટ અને ઇન્જેક્શન માટે અલગ-અલગ કમ્પાર્ટમેન્ટ્સ હોવા જોઇએ અને બધી દવાઓ આલ્ફાબેટીકલ્સ પ્રમાણે રાખવી જોઇએ.

બધી પોઇઝનિયસ ડ્રગ્સ એ સેપરેટ રાખવી જોઇએ અને તે ડ્રગ્સમાં સેપરેટ લોક એન્ડ કી હોવી જોઇએ અને તેના પર રેડ ઇન્ક દ્વારા પોઇઝન એવું માર્ક કરેલું હોવું જોઇએ.

પોઇઝનિયસ ડ્રગ્સ માટે હેડ નર્સ એ રિસ્પોન્સિબલ હોય છે.

બધી જ પોઇઝનિયસ ડ્રગ્સ એ રજીસ્ટરમાં એન્ટર કરેલી હોવી જોઇએ અને તેને રેગ્યુલર્લી ચેક કરવું જોઇએ.

ડ્રગ્સ માટેનું કન્ટેનર એ એઇર ટાઇટ કેપ દ્વારા કવર થયેલું હોવું જોઇએ.

દરેક ડ્રગ્સને રેગ્યુલર્લી ચેક કરવી જોઇએ અને રિપ્લેસ કરવી જોઇએ અથવા જો ડ્રગ્સ નો કલર,ઓર્ડર અને કન્સીસ્ટન્સીમાં એબનોર્માલિટીસ હોય તો તેને ફાર્મસીમાં પાછી રિટર્ન કરવી જોઇએ.

વેક્સિન,સેરા, એન્ટિબાયોટિક્સ આ બધી જ દવાઓ માટે એક રેફ્રિજરેટર અવેઇલેબલ હોવું જોઇએ કારણકે આ બધી ડ્રગ્સ એ રૂમ ટેમ્પરેચર પર ડિસ્ટ્રોય થઇ શકે છે.

એવી ડ્રગ્સ કે જે રૂમ ટેમ્પરેચર પર ડીસ્ટ્રોય થઇ શકે છે જેમ કે વેક્સિન, એન્ટીબાયોટિક્સ વગેરે મેડીકેશન ને રેફ્રિજરેટર્સમાં રાખવી જોઇએ.

બધી દવાઓ યોગ્ય રીતે અને સરસ રીતે લેબલવાળી હોવી જોઇએ. લેબલમાં દવાનું નામ, કમ્પોઝિશન, સ્ટ્રેન્થ અને ડોઝ હોવું જોઇએ.

દરેક વોર્ડમાં વોર્ડ માટે સ્ટોક કરાયેલી તમામ મેડીસીન ને સમાવવા માટે એક લાર્જ અલગ દવાનું કબાટ હોવું જોઇએ.

ઓઇલી મેડીકેશન ને અલગ ટ્રેમાં અથવા વોટરપ્રૂફ કાગળના ટુકડામાં રાખવી જોઇએ જેથી શેલ્ફ ને સોઇલીન્ગ ન થાય.

એમરજન્સી ડ્રગ્સ એ રેડીલી અવેઇલેબલ હોય તેવી પ્લેસ પર રાખવી જોઇએ જેના કારણે એમરજન્સી સમય દરમિયાન રેડિલી અને ઇઝીલી લઇ શકાય.

બધી મેડીકેસન/ડ્રગ્સ એ વોર્ડ અને પેશન્ટ ની જરૂરિયાતો અનુસાર અનુક્રમિત હોવી જોઇએ અને હંમેશા તાળા અને ચાવી હેઠળ રાખવી જોઇએ

દરેક મેડીટેશન ની એક્સપાયરી ડેટ રેગ્યુલર્લી ચેક કરવી જોઇએ અને તેને રિપ્લેસ કરવી જોઇએ.

ઇલીજીબલ લેબલવાળી મેડીકેશન ને બોટલમાંથી બહાર ન લેવી જોઇએ.

• નર્સે ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશનના 10 નિયમો ધ્યાનમાં લેવા જોઇએ. આ છે:
• રાઇટ પેશન્ટ,
• રાઇટ ડ્રગ,
• રાઇટ ડોઝ,
• રાઇટ ટાઇમ,
• રાઇટ રુટ,
• રાઇટ ડોક્યુમેન્ટેશન,
• રાઇટ ટુ રીફ્યુઝ,
• રાઇટ અસેસમેન્ટ,
• રાઇટ ઇવાલ્યુએશન,
• રાઇટ એજ્યુકેશન.

ટાઇપ્સ ઓફ મેડીકેશન એક્શન (થેરાપ્યુટિક ઇફેક્ટ, સાઇડ ઇફેક્ટ, ટોક્સીક ઇફેક્ટ, એલર્જીક રિએક્શન, ડ્રગ ટોલરન્સ, ડ્રગ ઇન્ટરેક્શન્સ):

મેડીકેશન ની એક્સન એ જુદી જુદી હોય છે. ત્યાં વ્યક્તિગત ડિફરન્સીસ છે જે મેડીકેશન ની એક્સન્સ ને ઇન્ફ્લુઅન્સ કરે છે. તેથી, નર્સ માટે ક્લાયન્ટ દ્વારા લેવામાં આવતી અથવા ક્લાઇન્ટ ને આપવામાં આવતી મેડીસીન ની વિવિધ ઇફેક્ટ ને સમજવી ઇમ્પોર્ટન્ટ હોય છે.

થેરાપ્યુટીક ઇફેક્ટ: થેરાપ્યુટીક ઇફેક્ટ એટલે મેડીકેશન ની એક્સપેક્ટેડ અને ડિઝાયર્ડ ફિઝિયોલોજીકલ ઇફેક્ટ છે. ડ્રગ્સ એ નીચે મુજબની થેરાપ્યુટિક ઇફેક્ટ માટે એડમિનિસ્ટર્ડ કરવામાં આવે છે:

A)હેલ્થ ને પ્રમોટ કરવા માટે: પર્શન ની ડિસીઝ ની અગેઇન્સમાં રેસિસ્ટન્સ ને ઇન્ક્રીઝ કરવા માટે જેમ કે વિટામિન્સ અને મિનરલ્સ.

B)ડિસીઝ ને ડાયગ્નોઝ કરવા માટે : જેમ કે બેરિયમ સલ્ફેટ એ X ray સ્ટડીઝ માં યુઝ કરવામાં આવી છે.

C) ડિસિઝ ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે : જેમ કે વેક્સિન્સ અને એન્ટીસેરા.

d) ડીસીઝ ને ટ્રીટ કરવા માટે : ઉદાહરણ તરીકે ડીગોક્સીન કે જે નોર્મલ ફંક્શન્સ ને રિસ્ટોર કરવા માટે યુઝ થાય છે અને થાઇરોક્સિન જ્યારે બોડીમાં ડેફિશીયન્સી હોય ત્યારે યુઝ કરવામાં આવે છે.

સાઇડ ઇફેક્ટ : સાઇડ ઇફેક્ટ એ મેડીકેશન ના કારણે થતી અનઇન્ટેન્ડેડ,સેકન્ડરી ઇફેક્ટ છે.આ હાર્મલેસ અથવા હાર્મફુલ હોઇ શકે છે. જ્યારે સાઇડઇફેક્ટ વધુ હોય છે, ત્યારે વ્યક્તિ દવાનો ઉપયોગ બંધ કરી શકે છે. ઉ.દા. એમ્પીસિલિન લેવાથી ઇન્ટેસ્ટાઇન માં તકલીફ પડે છે.

ટોક્સિક ઇફેક્ટ : ટોક્સિક ઇફેક્ટ એ એક ઇફેક્ટ ત્યારે ડેવલોપ થાય છે જ્યારે પર્શન એ પ્રોલોન્ગ પિરિયડ સુધી મેડીકેશન ને કન્ઝ્યુમ કરે છે અને મેડીકેશન એ બ્લડમાં એક્યુમ્યુલેટ થાય છે અને મેટાબોલીઝમ અને એક્સક્રીસન એ અલ્ટર થાય છે ત્યારે ટોક્સિક ઇફેક્ટ જોવા મળે છે. મેડીકેશન એ બોડી માં એક્યુમ્યુલેશન થાય છે જે લેથલ ઇફેક્ટ કરી શકે છે. એન્ટિડોટ્સ વિવિધ પ્રકારની મેડીકેશન ની ટોક્સીસીટીસ ની ટ્રીટમેન્ટ મા મદદ કરી શકે છે. દા.ત. નાલોક્સોન નો યુઝ એ ઓપીયોઇડ ટોક્સિસીટી ની ટોક્સીક ઇફેક્ટ ને રિવર્સ કરવા માટે થાય છે.

એલર્જીક રિએક્સન્સ : આ ઇમ્યુનોલોજીકલી મીડીયેટેડ રિએક્સન્સ છે જે ડ્રગ્સ ની થેરાપ્યુટીક ઇફેક્ટ સાથે સંબંધિત નથી. ડ્રગ અથવા તેના મેટાબોલાઇટ્સ એન્ટિજેન તરીકે કાર્ય કરે છે જે એન્ટિબોડી રચનાને પ્રેરિત કરે છે. દવાના નિયમિત સંપર્કમાં આવવાથી એલર્જીક રિએક્સન્સ થઇ શકે છે. ઉ.દા. સ્કીન રિએક્સન, રેસ્પીરેટરી ટ્રેક (બ્રોન્કોસ્પેઝમ), વગેરે.

ડ્રગ ટોલરન્સ: તે ડ્રગ ને ટોલરેટ કરવામાં પર્શન ની ઇનએબીલીટી છે અને જે અનપ્રેડીક્ટેબલ હોય છે.

ડ્રગ ઇન્ટરેક્શન: તે ડ્યુરેશન અથવા અન્ય મેડીકેશન દ્વારા એક મેડીકેશન ની ફાર્માકોલોજિકલ ઇફેક્ટ ની તીવ્રતામાં ફેરફાર છે.

જ્યારે બે મેડીકેશન ને એકસાથે આપવામાં આવે છે, ત્યારે તેમની ઇફેક્ટ એ તેમની વ્યક્તિગત ઇફેક્ટ ના સરવાળા કરતાં વધુ અથવા ઓછી હોય શકે છે. પરંતુ કેટલીકવાર અનવોન્ટેડ ડ્રગ ની ઇન્ટરેક્શન્સ એ સિવ્યર ટોક્સીસીટી નું કારણ બની શકે છે.

ડ્રગ ઇન્ટરેક્શન એ આ હોઇ શકે છે:

(i) ઇન વિટ્રો – સિરીંજમાં મેડીકેશન નું મીક્સીન્ગ એ કેમીકલ અથવા ફીઝીકલ ઇન્ટરેક્સન્સ નું કારણ બની શકે છે.

(ii) ઇન વિવો : મેડીકેસન લીધા પછી બોડી માં ફાર્મોકાઇનેટિક હોઇ શકે છે (ઇફેક્ટ ની એક્ટેન્ટ અથવા ડ્યુરેશન માં ચેન્જીસ ઇન્ફ્લુઅન્સ, એબ્ઝોર્પ્શન, ડિસ્ટ્રીબ્યુશન,મેટાબોલીઝમ અથવા બીજી મેડીકેશન દ્વારા એક્સક્રીસન દ્વારા પ્રોડ્યુસ થઇ શકે છે) અને (ફાર્માકોડાયનેમિક (ડ્રગ્સ એ સમાન રીસેપ્ટર્સ પર કાર્ય કરે છે અથવા ફિઝીયોલોજીકલ સિસ્ટમ રિઝલ્ટ એડિટિવ, સિનર્જિસ્ટિક અથવા એન્ટાગોનીસ્ટ ઇફેક્ટમા) ઇન્ટરેક્સન્સ કરે છે.

એડવર્સ ઇવેન્ટસ : આને મેડીકેશન ની સિવ્યર રીસ્પોન્સ તરીકે ગણવામાં આવે છે. આ અનએક્સપેક્ટેડ ઇફેક્ટ હોઇ શકે છે જે ડ્રગ ટેસ્ટીન્ગ દરમિયાન આઇડેન્ટીફાઇ ન હતી ઉ.દા. અર્ટકૅરીયા, રેસીસ , પ્રુરાઇટસ અથવા રાઇનાઇટીસ.

આઇડીયોસીન્ક્રેટીક રિએક્સન્સ : અનપ્રેડીક્ટેબલ ઇફેક્ટસ, જેમાં કોઇ વ્યક્તિ મેડીકેશન પ્રત્યે વધુ પડતી રિએક્સન્સ આપે છે અથવા
ઓછી રિએક્સન્સ આપે છે અથવા નોર્મલ કરતાં અલગ રિએક્સન આપે છે. ઉ.દા. સીડેટીવ્સ મેડીકેશન લેતી વ્યક્તિ સુસ્તીને બદલે એક્સટ્રીમ્લી એજીટેટેડ અથવા એક્સાઇટેડ થઇ શકે છે.

ટેરેટોજેનિક ઇફેક્ટ : પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન આપવામાં આવે ત્યારે ફીટલ ની એબનોર્માલિટીસ ને પ્રોડ્યુસ કરવાની મેડીકેસન ની એબીલીટી હોય છે.

ફેક્ટર્સ ઇન્ફ્લુએન્સિંગ્સ ડ્રગ એક્સન્સ (Factors influencing Drug Actions):

ડેવલોપમેન્ટલ ફેક્ટર્સ : પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન, વુમન એ મેડીકેસન લેવામાં ખૂબ જ સાવધ રહેવું જોઇએ. કેટલીક મેડીકેશન કે જે પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન લેવામાં આવે છે તે એન્ટાયર પ્રેગનેન્સી દરમિયાન રિસ્ક નું કારણ બને છે પરંતુ ફર્સ્ટ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમિયાન સૌથી વધુ રિસ્ક નું કારણ બને છે, આ સમય દરમિયાન ફિટસ ના વાઇટલ ઓર્ગન્સ અને ફંક્શન્સ ની રચના ને કારણે મોટાભાગની મેડીકેશન્સ એ પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન કોન્ટ્રાઇન્ડીકેટેડ હોય છે કારણ કે ફીટસ પર ઘણી એડવર્સ ઇફેક્ટ થાય છે.

ઇન્ફન્ટ ને સામાન્ય રીતે તેમના બોડી સાઇઝ અને તેમના ઓર્ગન્સ ની ઇમમેચ્યોરિટી, ખાસ કરીને લીવર અને કિડનીને કારણે સ્મોલ ડોઝ ની જરૂર પડે છે.
એડોલેસન્સ અથવા એડલ્ટ હૂડમાં, અગાઉ સહન કરાયેલી મેડીકેસન પ્રત્યે એલર્જીક રિએક્સન્સ થઇ શકે છે.
ઓલ્ડર એડલ્ટ્સ સાથે આવતા ફિઝીકલી ચેન્જીસ ને કારણે ઓલ્ડર એડલ્ટ્સ ની મેડીકેશન પ્રત્યે ડિફરન્ટ રિસ્પોન્સ હોય છે. આ ચેન્જીસ માં લીવર અને કિડનીના ફંક્શન્સ માં ઘટાડો થાય છે, જે બોડી માં ડ્રગ્સ ના એક્યુમ્યુલેશન મા પરિણમી શકે છે. ઓલ્ડર એડલ્ટ્સ માં ગેસ્ટ્રિક મોટીલીટી, ગેસ્ટ્રિક એસિડનું પ્રોડક્સન્સ અને બ્લડ ફ્લોમાં ઘટાડો થાય છે, જે ડ્રગ્સ ના એબ્ઝોર્બસન્સ માં ઇમ્પેઇરમેન્ટ નું કારણ બની શકે છે.

એજ: યંગ ચિલ્ડ્રન્સ ને ડ્રગ્સ ની ઓછી માઉન્ટ ની જરૂર હોય છે કારણ કે તેમના શરીરનું વજન ઓછું હોય છે, બ્લડ બ્રેઇન બેરિયર પુઅર્લી રીતે રચાયેલી હોય છે, અને હીપેટીક એન્ઝાઇમની ડેફીસીયન્સી હોય છે જે ડ્રગ્સ ના મેટાબોલીઝમ માટે રિસ્પોન્સીબલ હોય છે સાથે રિનલ ક્લિયરન્સમાં ઘટાડો થાય છે.

રિનલ ફંક્શનમાં ઘટાડો અને મેટાબોલીમ ના રેટ માં ઘટાડો થવાને કારણે એલ્ડર્લી પીપલ્સ ને ઓછા ડોઝની જરૂર પડે છે.

જેન્ડર : મેલ અને વુમન એ મેડીકેશન્સ પ્રત્યે અલગ રીતે રિએક્સન્સ આપે છે તેના બે મુખ્ય કારણો છે:
ફેટ અને વોટર ના ડિસ્ટ્રીબ્યુશન માં ચેન્જીસ અને હોર્મોન્સમાં તફાવત. વુમન નું વજન મેન કરતાં ઓછું હોવા છતાં, તેમની પાસે પ્રમાણસર વધુ એડીપોઝ ટીશ્યુસ હોય છે, મેન માં વુમન કરતાં વધુ બોડી ફ્લુઇડ હોઇ શકે છે. કેટલીક દવાઓ ફેટ માં વધુ સોલ્યુબલ હોય છે, જ્યારે અન્ય પાણીમાં વધુ સોલ્યુબલ હોય છે. તેથી, મેન કેટલીક મેડીકેશન એ વુમન કરતાં વધુ ઝડપથી એબ્ઝોર્બ કરી લે છે અને હોર્મોનલ ચેન્જીસ ને કારણે, વુમન માં ડ્રગ ની એક્સન્સ ની વધુ ઇફેક્ટ પડે છે.

બોડી વેઇટ: બોડી વેઇટ એ ડાયરેક્ટલી મેડીકેશન ના ડોઝ પર અફેક્ટ કરે છે જેમાં બોડીવેઇટ એ વધારે હોય ત્યારે મેડીકેશન ના વધારે ડોઝની રિક્વાયરમેન્ટ રહે છે.

જિનેટિક ફેક્ટર : જીનેટીક ફેક્ટર એ વ્યક્તિના ડ્રગ્સ ના મેટાબોલિઝમ માટે જરૂરી એન્ઝાઇમ ના સિન્થેસીસ માં રિસ્પોન્સિબલ હોય છે.

કલ્ચરલ, ઇથનીક અને જીનેટીક ફેક્ટર્સ : ક્લાઇન્ટ નો ડ્રગ પ્રત્યે નો રિસ્પોન્સ એ ક્લાઇન્ટની એજ, જેન્ડર, સાઇઝ અને બોડી કમ્પોઝિશન પર ઇન્ફલુન્સ કરે છે. રિએક્એશન માં આ વિવિધતાને ડ્રગ પોલિમોર્ફિઝમ કહેવામાં આવે છે. જીનેટીકલી એવા જીન્સ કે જે લીવરમાં મેટાબોલિઝમ કરવા માટે ડિફરન્ટ હોય છે જેમાં અમુક ક્લાઇન્ટ નું મેટાબોલિઝમ રેટ એ સ્લો હોય છે જ્યારે અમુક ક્લાઇન્ટ નો મેટાબોલિઝમ રેટ એ રેપિડ હોય છે તેથી મેટાબોલિઝમ રેટ એ ડ્રગ્સ ના મેટાબોલીઝમ માં ઇફેક્ટ કરે છે. તેથી, રેસ એ મેડીકેશન ના રિસ્પોન્સ ને અફેક્ટ કરી શકે છે. તેને જીનેટીક પોલીમોર્ફિઝમ કહેવામાં આવે છે.અમુક ઇથનીક ગ્રુપ માટે, કેટલીક મેડીકેશન એ ઉપચારાત્મક માત્રામાં સારી રીતે કામ કરી શકે છે પરંતુ તે દવાના ક્લાસીફીકેશન ના અન્ય ચયાપચય માટે ટોક્સીક હોઇ શકે છે. કલ્ચરલ ફેક્ટર્સ અને પ્રથાઓ પણ દવાની ક્રિયાને અસર કરી શકે છે દા.ત. હર્બલ ઉપાય (દા.ત. ચાઇનિસ હર્બલ જિનસેંગ) સૂચવેલ મેડીકેશન ના પ્રીસ્ક્રીપ્શન ને ઝડપી અથવા ધીમું કરી શકે છે.

ઇલનેસ અથવા ડિસીઝ : ઇલનેસ અને ડીસીસ એ ડ્રગની એક્સન ને અફેક્ટ કરે છે ઉદાહરણ તરીકે એસ્પિરિન એ જે ક્લાઇન્ટને ફીવર હોય તેનું બોડી ટેમ્પરેચર રીડયુઝ કરે છે પરંતુ જે ક્લાઇન્ટને ફીવર હોતો નથી તેના બોડી પર ઇફેક્ટ બતાવતી નથી ડ્રગ એક્શન એ એવા ક્લાઇન્ટ કે જેને સર્ક્યુલેટ્રી, લીવર અને કિડની ડિસ્ફંક્શન હોય તેમાં અલ્ટર થઇ શકે છે.

ઇન્ટરકરંટ ઇલનેસ એ ડ્રગ્સ ના એલિમિનેશનમાં માં મોડીફાઇ અને રિસેપ્ટર ની સેન્સિટીવીટી માં અફેક્ટ કરે છે. કિડનીએ ડ્રગ્સને એક્સક્રીટ કરે છે પરંતુ જ્યારે રીનલ ફંક્શન ઇમ્પેઇર થાય છે ત્યારે એવી રીનલ ડીસીઝમાં નોર્મલ ડોઝ વાળી મેડીકેશન નું પણ બોડીમાં હાઇ અમાઉન્ટ માં એક્યુમ્યુલેશન થાય છે આમ લીવર અને કિડની ડીસીસ એ ડ્રગ્સ ના મેટાબોલિઝમ અને એલિમિનેશન માં અફેક્ટ કરે છે.

એન્વાયરમેન્ટ : ક્લાઇન્ટ નું એન્વાયરમેન્ટ એ ડ્રગ્સ ની એક્શન ને અફેક્ટ કરે છે પર્ટિક્યુલર્લી જેમનું બિહેવ્યર અને મૂડ અલ્ટર થયેલું હોય. એન્વાયરમેન્ટલ ટેમ્પરેચર એ હંમેશા ડ્રગ્સ ની એક્ટિવિટી ને અફેક્ટ કરે છે. જ્યારે એન્વાયરમેન્ટલ ટેમ્પરેચર હાઇ હોય છે, ત્યારે પેરિફેરલ બ્લડ વેસેલ્સ ડાયલેટ થાય છે, આમ વાસોડિલેટર ની ક્રિયાને તીવ્ર બનાવે છે. તેનાથી વિપરીત, ઠંડા વાતાવરણમાં શરદી વાસો કોન્સ્ટ્રીક્સન્સ નું કારણ બને છે જે વાસોડિલેટર ની એક્સન ને અટકાવે છે પરંતુ વાસોકોન્સ્ટ્રિક્ટર્સ ની એક્સન ને વધારે છે.

ટાઇમ ઓફ ડ્રગ્સ એડમિનિસ્ટ્રેશન: ઓરલ મેડીકેશન એ જમ્યાના બે કલાક પહેલાં લેવામાં આવતી મેડીસીન એ જમ્યા પછી લેવામાં આવતી દવા કરતાં વધુ ઝડપથી કામ કરે છે. જો કે, કેટલીક દવાઓ, ઉદાહરણ તરીકે, આયર્નની પ્રિપ્રેશન ગેસ્ટેરોઇન્ટેસ્ટાઇનલ ટ્રેક ઇરીટેટ કરે છે અને મીલ પછી આપવાની જરૂર રહે છે.

સાયકોલોજીકલ ફેક્ટર્સ : મેડીકેશન્સ એ શું કરી શકે છે તે અંગે ક્લાઇન્ટ ની એક્સપેક્ટેસન્સ એ મેડીકેસન ના રિસ્પોન્સ ને અસર કરી શકે છે. દા.ત. એક ક્લાયન્ટ જે માને છે કે કોડીન એનાલજેસિક તરીકે બિનઅસરકારક છે તે આપ્યા પછી પેઇન માંથી કોઇ રાહત અનુભવી શકતી નથી.

ન્યુટ્રીશનલ સ્ટેટસ /ડાયટ : માલન્યુટ્રીશન, બોડી માસ અને પ્રોટીનની ડેફીસીયન્સી ના કારણે એન્ઝાઇમની એક્ટીવીટીસ માં રિડક્શન થાય છે.

ન્યુટ્રીશન્સ એ મેડીકેશન ની એક્શન ની અફેક્ટ કરે છે ઉદાહરણ તરીકે વિટામિન કે ( K ) એ મોસ્ટલી ગ્રીન લીફી વેજીટેબલ્સમાં હોય છે કે જે વારફારીનની ઇફેક્ટિવનેસ ને ડિક્રીઝ કરે છે. જ્યારે મિલ્ક એ ટેટ્રાસાઇક્લીન એન્ટીબાયોટિક્સ ના એબ્ઝોર્બસન્સ માં ઇન્ટરફેર કરે છે.

રૂટ્સ ઓફ એડમિનિસ્ટ્રેશન : રેટ કે જેના પર એક્સન ની શરૂઆત થાય છે અને થેરાપ્યુટી રિસ્પોન્સ ની તીવ્રતા જે પરિણામ આપે છે. ઇન્ડીવિઝ્યુઅલ પેશન્ટ માટે મેડીકેશન સ્યુટેબીલીટી નક્કી કરવા માટે એડમિનિસ્ટ્રેશન માટેના રૂટ ની ચોઇસ એ ક્રુસીયલ હોય છે.

મેડીકેશન ના ઓર્ડર અને પ્રિસ્ક્રિપ્શન(Medication order and priscription):

મેડીકેશન પ્રિસ્ક્રિપ્શન એ એક ઓર્ડર છે જેમાં નીચેના કમ્પોનન્ટ હોવા જરૂરી છે:

પેશન્ટ નું નામ હોસ્પિટલના રેકોર્ડમાં આપેલ પેશન્ટ નું સાચું નામ ભૂલ ટાળવા માટે લખવું. જો બે પેશન્ટ ના નામ સમાન હોય તો વધુ ડિટેઇલ્સ ઉમેરવાની રહેશે.

હોસ્પિટલ ના આઇડેન્ટિફિકેશન નંબર દરેક પેશન્ટ નો અનન્ય નંબર હોય છે. સાચા નામો અને નંબરો એ એરર ને રિડ્યુસ કરવામા હેલ્પ કરે છે.

ડ્રગ્સ નું જેનરિક/ફાર્માસ્યુટિકલ નામ જ્યારે ટ્રેડ નામોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે ત્યારે તે વધુ કન્ફ્યુઝન અરાઇઝ કરી શકે છે, ખાસ કરીને જો સ્પેલિંગ સ્પષ્ટ ન હોય, ઉદાહરણ તરીકે, B-plex અને Bifilac સંપૂર્ણપણે અલગ મેડીકેશન છે જે તદ્દન સમાન લાગે છે.

ડોઝ : મેડીકેશન ની સ્ટ્રેન્થ અને ફ્રીક્વન્સી એ ક્લીયર્લી રીતે લખવામાં આવે છે.

એડમીનીસ્ટ્રેશન માટે ના રુટ્સ : એડમીનીસ્ટ્રેશન ની યોગ્યતા માટે ઓરલ, ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર, ઇન્ટ્રાવિનસ અને સબલિંગ્યુઅલ જેવા કરેક્ટ મેથડ ની જરૂરીયાત હોય છે.

જે ડૉક્ટર મેડીસીન લખી રહ્યા છે તેમની સહી જરૂરી છે કારણ કે રેકોર્ડ લીગલ ડોક્યુમેન્ટ હોય છે.

પ્રિસ્ક્રિપ્શન ની તારીખ અને સમય ક્લીયર્લી રીતે લખવો.

એબ્રીવીએશન: સ્ટાન્ડર્ડ એબ્રીવીએશન યુઝ કરી શકાય છે. આ લીગલી રીતે અપ્રુવ્ડ હોય છે અને રેકોર્ડિંગ માટે તેનો યુઝ કરી શકાય છે.

ટાઇપ્સ ઓફ ઓર્ડર:

1.સ્ટાન્ડર્ડ રીટન ઓર્ડર
2.સ્ટેન્ડિંગ ઓર્ડર
3.ઓટોમેટીક સ્ટોપ ડેટ્સ
4.સ્ટેટ(STAT) ઓર્ડર
5.વન-ટાઇમ ઓર્ડર અથવા સિંગલ ઓર્ડર
6.PRN ઓર્ડર (લેટિન શબ્દસમૂહ pro re natal) અર્થ જ્યારે જરૂરી હોય ત્યારે.
7.ટેલિફોન, વર્બલી અને ફેક્સ ઓર્ડર.

સિસ્ટમ ઓફ ડ્રગ મેઝરમેન્ટ: મેટ્રીક સિસ્ટમ ઓર હાઉસહોલ્ડ મેઝરમેન્ટ (System of Drug measurement : metric System or household measurement)

વેઇટ એન્ડ મેઝર્સ

ઇંગ્લીશ અથવા ઇમ્પિરિયલ/એપોથેકરીઝ સિસ્ટમ:

એપ્રોક્સીમેટ મેઝર્સ

1 મીનીમ : 1 ડ્રોપ
1 ડ્રાચમ : 1 ટીસ્પૂન (5 ml)
1 ઔંસ : 6-8 ટીસ્પૂન(ચમચી)

ફ્લુઇડ મેઝર્સ

60 mg (મિલિગ્રામ) : 1 ગ્રેઇન
60 મીનીમ : 1 ડ્રાચમ
8 ડ્રાચમ : 1 ઔંસ
1 ડ્રાચમ : 4 મિલી-5 મિલી(ml)
1 ઔંસ : 30 મિલી(ml)
20 ઔંસ : 1 પિન્ટ
1 પિન્ટ : 500 મિલી(ml)
2 પિન્ટ : 1 ક્વાર્ટ
1 ક્વાર્ટ : 1 લિટર
4 ક્વાર્ટ્સ : 1 ગેલન

વેઇટ અને મેઝર્સ ની મેટ્રિક સિસ્ટમ :

1 મિલિગ્રામ : 1000 માઇક્રોગ્રામ

1 મિલિગ્રામ : 0.001 ગ્રામ અથવા 1/1000 ગ્રામ

1 ગ્રામ (ગ્રામ) : 1000 મિલિગ્રામ (mg)

1 કિલોગ્રામ (કિલો) : 1000 ગ્રામ (ગ્રામ)

1 મિલીલીટર (ml) : 1000 માઇક્રો લિટર (ul)

1 લિટર : 1000 મિલીલીટર (ml).

1 કિલોલીટર : 1000 લિટર

હાઉસહોલ્ડ મેઝર્સ :

1 ટી સ્પૂન : 5 ml
1 પમટેબલસ્પૂન : 15 ml
1 ગ્લાસ : 250 ml

મેડીકેશન ડોઝ કેલ્ક્યુલેશન (Medication Dose Calculation):

1) ક્લાર્કનો રુલ : 1

ચાઇલ્ડ નો વેઇટ કિલોગ્રામ માં (Kgs)
——— x એડલ્ટ ડોઝ
70
= ચાઇલ્ડ નો ડોઝ (કિલોગ્રામમાં પેશન્ટ ના વેઇટ માટે).

ક્લાર્કનો રુલ : 2

ચાઇલ્ડ નો વેઇટ પાઉન્ડ માં (pounds)
——— x એડલ્ટ ડોઝ
150
= ચાઇલ્ડ નો ડોઝ (પાઉન્ડ માં પેશન્ટ ના વેઇટ માટે).

2)યંગ નો રુલ (એક વર્ષથી વધુ ઉંમરના બાળકો માટે દવાના ડોઝની ગણતરી માટે):

યર્સ મા એજ(Age)
——————— X એડલ્ટ ડોઝ
એજ + 12

= ચાઇલ્ડ ડોઝ.

3) ફ્રાઇડ રુલ: (1 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના ચિલ્ડ્રન માટે)

ચાઇલ્ડ ની એજ મન્થ માં
——— x એડલ્ટ ડોઝ
150

= ચાઇલ્ડ ડોઝ.

જ્યારે ડાઇલ્યુટેડ મેડીકેસન નો યુઝ કરવામાં આવે ત્યારે નીચેનો ફોર્મ્યુલા એ સોલ્યુશન ની સ્ટ્રેન્થ શોધવામાં મદદરૂપ થશે.

D/HxQ=A

D(ડિઝાયર્ડ સ્ટ્રેન્થ)
———xQ(ક્વોન્ટીટી રિક્વાયર્ડ)
H(અમારી પાસે જે સ્ટોક છે તેની સ્ટ્રેન્થ)
= A (જરૂરી સ્ટોક સોલ્યુશન નું અમાઉન્ટ).

ઉ.દા. : Mr. રતન inj. જેન્ટામિસિન 60 mg I/V જેન્ટામિસિન ઇન્જેક્શન માર્કેટમાં અવેઇલેબલ ડોઝ છે – 2ml Vial/amp કન્ટેઇન છે – 80mg જેન્ટામિસિન.

D: ઓર્ડર કરેલ ડોઝ 60 mg છે.
H : હેન્ડ માં ડોઝ 80 mg છે.
Q : જરૂરી અમાઉન્ટ એ 2 ml છે.
A જરૂરી સ્ટોક નું અમાઉન્ટ : ?

: 60/80 x 2 = 120/80 = 1.5 ml આમ, એડમીનીસ્ટર્ડ કરવાનું અમાઉન્ટ એ 1.5 ml છે.

ટર્મીનોલોજી એન્ડ એબ્રીવેશન યુઝ્ડ ઇન પ્રીસ્ક્રીપ્શન ઓફ મેડીકેશન્સ:

ટર્મીનોલોજી ઓફ મેડીકેશન્સ:

એબ્ઝોર્પપ્શન: એબ્ઝોર્પપ્શન એ ડ્રગ મોલેક્યુલ્સ નું બ્લડમાં પેસેજ છે. ડ્રગ્સ ની થેરાપ્યુટિક ઇફેક્ટ એ ડ્રગ્સ ની ફિઝિકલ પ્રોપર્ટીઝ, એડમીનીસ્ટ્રેશન માટેના રુટ, ફુડ નુ સ્ટમક મા પ્રેઝન્સ અથવા એબ્સન્સ અને તેનું ડ્રગ સાથે ઇન્ટરેક્શન પર ડીપેન્ડ કરે છે.

ડીસ્ટ્રીબ્યુશન : ડ્રગ નું એબ્ઝોર્પ્શન થયા પછી, તે બોડી ની અંદર ટીસ્યુસ અને ઓર્ગન્સ માં અને છેવટે તેની સ્પેસીફીક એક્સન ની સાઇટ પર ડિસ્ટ્રીબ્યુશન થાય છે.

મેટાબોલીઝમ: મેડીકેશન એ તેની એક્સન ની સાઇટ પર પહોંચ્યા પછી, તે એક્ટીવ ફોર્મ માં મેટાબોલાઇઝ થાય છે, ડિટોક્સિફાઇડ થાય છે અને લીવર દ્વારા મુખ્યત્વે ડિગ્રેડેડ થાય છે. લંગ્સ, કિડની, બ્લડ અને ઇન્ટેસ્ટાઇન પણ મેડીકેશન નું મેટાબોલિઝ્મ કરે છે.

એક્સસ્ક્રીન/એલિમિનેશન : જ્યારે મેડીકેશન નું મેટાબોલિઝ્મ થાય છે, ત્યારે મેટાબોલિક વેસ્ટ એ બોડીમાંથી કિડની, લીવર, બોવેલ અને એક્ઝોક્રાઈન ગ્લેન્ડ દ્વારા બહાર એલીમીનેટ થય જાય છે.

આયટ્રોજેનિક ડિસીઝ: ડ્રગ થેરાપી દ્વારા અનઇન્ટેશનલી થતા ડિસીઝ જેમ કે હિપેટીક ટોક્સીસીટીસ માં બીલીયરી ઓબસ્ટ્રક્સન થાય છે. તે પેશન્ટ પર કરવામાં આવેલા ડાયગ્નોસ્ટિક અને થેરાપ્યુટીક યુઝ ના પરિણામ તરીકે થાય છે.

ઇડિયોસિન્ક્રેટિક રીએક્શન : જ્યારે ક્લાઇન્ટ એ ડ્રગ પ્રત્યે ઓવર રીએક્ટ અથવા અન્ડર રીએક્ટ કરે કે જે રિએક્શન એ નોર્મલ કરતાં ડિફરન્ટ હોય છે તેને ઇડિયોસિન્ક્રેટીક રીએક્શન કહેવામાં આવે છે.

એલર્જીક રીએક્શન : એલર્જીક રીએક્શન એ મેડીકેશન ના ઇનિશિયલ ડોઝ ના એક્સપોઝર પછી થતો અનપ્રેડિક્ટેબલ ઇમ્યુનોલોજીકલ રિસ્પોન્સ છે. ડ્રગ એલર્જી એ માઇલ્ડ અથવા સિવ્યર (એનાફાયલેક્ટીક રીએક્સન) હોઇ શકે છે. કોમન એલર્જીક રિએક્સન્સ માં અર્ટીકેરિયા, એક્ઝીમા, પ્રુરાઇટસ અને રાઇનાઇટીસ નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે.

ડ્રગ એબ્યુસ: ડ્રગ એબ્યુસ માં ડ્રગ નું કંટીન્યુઅસલી અથવા પિરીયોડિકલી ઇનએપ્રોપ્રિએટ ઇન્ટેક કરવામાં આવે છે.તેના બે મુખ્ય પાસાઓ છે: ડ્રગ ડિપેન્ડન્સી અને ડ્રગ હેબિટ્યુએશન.

ડ્રગ ડીપેન્ડન્સી : તે પર્શન ની ફિઝીયોલોજીકલ અથવા સાયકોલોજીકલ ડિપેન્ડેન્સી અથવા ડ્રગ લેવાની જરૂર છે.

ડ્રગ હેબિટ્યુએશન : ડ્રગ હેબિટ્યુએશન એ માઇલ્ડ ફોર્મ માં સાયકોલોજીકલ ડિપેન્ડન્સી ડીનોટ કરે છે જે પર્શન ને ડ્રગ હેબિટ્યુએશન ડેવલોપ થાય તેવા પર્સનમાં ડ્રગ લેવાની હેબિટ ડેવલોપ થાય છે અને તેઓ ડ્રગ લીધા પછીજ બેટર ફીલ કરતા હોય છે.

ડ્રગ ટોલરન્સ : સમાન ડ્રગ ના રીપીટેડ યુઝ ને કારણે પેશન્ટ માં થેરાપ્યુટીક ઇફેક્ટ લાવવા માટે ડોઝમાં વધારો કરવાની જરૂર પડી શકે છે.

ડ્રગ ઇન્ટ્રેક્શન: જ્યારે એક ડ્રગ એ બીજી ડ્રગ ની એક્સન ને મોડીફાઇ કરે ત્યારે તેને ડ્રગ ઇન્ટરેક્શન કહેવામાં આવે છે.

સિનર્જિસ્ટિક ઇફેક્ટ: જ્યારે કોમ્બીનેશન માં આપવામાં આવતી બે ડ્રગ્સ ની ફિઝિયોલોજિકલ એક્શન એ ડ્રગ ને સેપરેટ્લી આપવામાં આવે તે ડ્રગ ની ઇફેક્ટ કરતા વધારે હોય છે. ઉદાહરણ તરીકે, ડાયયુરેટીક અને વાસોડાયલેટર એ બ્લડ પ્રેશર ને ડિઝાઇરેબલ લેવલ પર રાખવા માટે એકસાથે વર્ક કરે છે.

એન્ટાગોનીસ્ટ: એન્ટાગોનીસ્ટ એ એવી ડ્રગ્સ છે કે જેમને તેની પોતાની કોઇ પણ સ્પેશિયલ ફાર્મેકોલોજીકલ એક્શન હોતી નથી પરંતુ બીજી ડ્રગ પ્રત્યે રિસ્પોન્સ ને પ્રોડ્યુસ કરી અને તેની એક્શન ને ઇન્હીબીટ અથવા પ્રિવેન્ટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.z

બાયોઅવેઇલીબીલીટી: એડમિનિસ્ટર્ડ કરેલી ડ્રગ ના ડોઝ નું પ્રપોર્શન કે જે સર્ક્યુલેશન સુધી પહોંચે છે.

ફાર્મેકોલોજીકલ/ કેમિકલ નેમ : તે ડ્રગ્સના કમ્પોઝિશન નું એક્ઝેક્ટ ડિસ્ક્રિપ્શન પ્રોવાઇડ કરે છે.

ટ્રેડ નેમ/ બ્રાન્ડ નેમ : એ નેમ કે જે એક મેન્યુફેક્ચરર ડ્રગ નું માર્કેટિંગ કરે છે. ડ્રગ ના ઘણાં ટ્રેડ નેમ હોઇ શકે છે.

જેનરિક નેમ: એ નામ કે જે કંપની દ્વારા પ્રપોસ્ડ કરવામાં આવે છે જે ફસ્ટ મેડીકેશન વિકસાવે છે.

મટેરિયા મેડિકા: મટેરિયા મેડિકા એ ડ્રગ્સ નો રેકોર્ડ/બુક છે કે જે સોર્સ, ફિઝિકલ અને કેમિકલ પ્રોપર્ટીસ, પ્રિપેરેશન્સ અને યુઝીસ સાથે ડીલ કરે છે.

ફાર્માકોપીયા : તે એક ઓફીસીયલ ડોક્યુમેન્ટ છે જે ડ્રગ્સ નુ લિસ્ટ ધરાવે છે જેણે તેનો યુઝ એસ્ટાબ્લીસ કર્યો છે. તેમાં ફિઝીકલ પ્રોપર્ટીસ અને ડ્રગ્સ નુ આઇડેન્ટીફીકેશન, પ્યુરીફીકેશન અને પોટેન્સી માટેના કન્ટેઇન નું ડિસ્ક્રીપ્શન કરે છે.

મન્થલી ઇન્ડેક્સ ઑફ મેડિકલ સ્પેશિયાલિટીઝ (MIMS): તે દર મહિને પ્રકાશિત થાય છે. તેમાં દવાઓ, તેમના ટ્રેડ નેમ , દવાના ઇન્ડિકેશન્સ અને કોન્ટ્રાઇન્ડીકેસન્સ સાથે મેન્યુફેક્ચરિંગ કંપનીનું નામ અને પ્રોડક્ટ ની કોસ્ટ વિશેની ઇન્ફોર્મેશન ઇન્વોલ્વ હોય છે.

ફોર્મ્યુલરી: તે ફોર્મ્યુલા અને પ્રિસ્ક્રિપ્શન નું કલેક્શન છે.

એબ્રીવીએશન ઓફ પ્રીસ્ક્રીપ્શન્સ (Abbreviations of prescriptions):

a.c. : બીફોર ફુડ/મીલ્સ

p.c. : આફ્ટર ફુડ /મીલ્સ

b.d. : ટ્વાઇસ અ ડે

t.i.d./ t.d.s. : થ્રી ટાઇમ્સ અ ડે

h.s. : એટ બેડટાઇમ

h.n. : ટુનાઇટ(આજની રાત)

o.n. : ઇચ નાઇટ(આજની રાત)

o.d. : ઇચ ડે (દરેક રાત્રે)

o.m.: ઇચ મોર્નીન્ગ(દરરોજ સવારે)

c.m. : આવતીકાલે સવારે/આવતી સવારે

P.r.n. : જ્યારે જરૂરી હોય ત્યારે/જ્યારે જરૂર હોય

S.O.S. : જો જરૂરી હોય તો, એમરજન્સી સમય દરમિયાન (જ્યારે તે જરૂરી હોય ત્યારે)

Stat: એક જ સમયે

Tr. : ટીક્ચર

mist: મીક્સચર

Pulv: પાવડર

Q.i.d : દિવસમાં ચાર વખત

Q. : એવરી

Q6H : દર 6 કલાકે

Q8H : દર 8 કલાકે

Qhs : દરરોજ રાત્રે સૂવાના સમયે

p.o : પર ઓરલી

Susp. : સસ્પેન્શન

Rx : ટ્રીટમેન્ટ/પ્રિસ્ક્રિપ્શન

C : વીથ

Inj. : ઇન્જેક્શન

IM : ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર

IV: ઇન્ટ્રાવિનસલી

Sc: સબક્યુટેનિયસ

Cap. : કેપ્સ્યુલ

gr: ગ્રેઇન

ad.lib : ફ્રીલી, એસ ડીઝાયર્ડ

ઓરલ ડ્રગ એડમીનીસ્ટ્રેશન:

ડેફીનેશન્સ:

ઓરલ : મેડિસિન નું માઉથ થ્રુ પ્રોફાઇલેક્ટિક અને થેરાપ્યુટિક ઇફેક્ટ માટે એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

સબલિંગ્યુઅલ :
કેટલીક મેડીકેશન્સ એ (ઉ.દા. નાઇટ્રોગ્લિસરિન) જીભની નીચે ઓગળવા માટે મૂક્યા પછી ઇઝીલી ડિઝોલ્વ થાય છે. પેશન્ટ ને સૂચના આપવી કે સબલિંગ્યુઅલ રૂટ દ્વારા આપવામાં આવેલી મેડીકેશન એ સ્વેલો ન કરી જાય અથવા મેડીકેશન એ કમ્પ્લીટ્લી ડિઝોલ્વ ન થય જાય ત્યાં સુધી કંઇપણ ન પીવે તેની ખાતરી કરવા માટે કે મેડીકેશન ની ડિઝાયર્ડ ઇફેક્ટ થશે.

બકલ:
બકલ રુટ દ્વારા મેડીકેશન ના એડમીનીસ્ટ્રેશન માં ગાલની મ્યુકસ મેમ્બ્રેન સામે સોલીડ મેડીકેસન ને માઉથ માં મૂકવાનો સમાવેશ થાય છે જ્યાં સુધી તે ડિઝોલ્વ ન થય જાય. મ્યુકોસલ ઇરીટેશન ને અવોઇડ કરવા માટે પેશન્ટ ને દરેક સબસીક્વન્ટ ડોઝ સાથે અલ્ટરનેટ ચીક પર મેડીકેસન ને પ્લેસ કરવાનું શીખવો. પેશન્ટ ને ચેતવણી આપો કે મેડીકેશન ને ચાવવી કે ગળી ન લેવી અથવા તેની સાથે કોઇપણ પ્રવાહી ન લે. બકલ મેડીકેશન એ લોકલી રીતે મ્યુકોઝામાં અથવા સિસ્ટેમેટીકલી રીતે વર્ક કરે છે કારણ કે તે પર્શન ની સલાઇવામા સ્વેલોવ કરી જાય છે.

પર્પઝ:

હેલ્થને પ્રમોટ કરવા માટે અને આયર્ન, કેલ્શિયમ સપ્લીમેન્ટેશન અથવા વિટામિન્સ જેવી ડેફિશિયન્સીને પહોંચી વળવા.

એક્સ-રેમાં ઉપયોગમાં લેવાતા બેરિયમ જેવા ડાયગ્નોસીસ માં હેલ્પ કરવા માટે, કોન્ટ્રાસ્ટ તરીકે યુઝ થાય છે.

ઇલનેસ ને ક્યોર કરવા માટે.

સિમ્પટોમ્સ ને એલિવીએટ કરવા માટે અમુક ડ્રગ્સ એ સિમ્પટોમેટીક પેઇન ને રીલીફ કરવા માટે જેમ કે, એનાલજેસિક્સ નો યુઝ કરવામાં આવે છે.

થેરાપ્યુટીક પર્પઝ (જેમ કે ઇન્ફેક્શન માટે એન્ટિબાયોટિક્સ).

કોન્ટ્રાઇન્ડીકેશન્સ:

અનકન્સીયસ પેશન્ટ,
અનકોઓપરેટિવ પેશન્ટ,
ઓરલ અને ગેસ્ટ્રીક સર્જરી થયા બાદ,
ઓરલ કેન્સર,
ડાયગ્નોસ્ટિક ટેસ્ટ અને ઓપરેશન પહેલાં જ્યારે પેશન્ટ ને એન.પી.ઓ.(NPO) રાખવામાં આવે છે.

જનરલ ઇન્સ્ટ્રક્શન્સ:

એડમિનિસ્ટ્રેશન કર્યા પહેલા (ડ્યુરીન્ગ પ્રીપેરેશન ઓફ ડ્રગ):

મેડીકેશન કાર્ડ ને ચેક કરી પેશન્ટને આઇડેન્ટીફાય કરવા.

ડ્રગ્સ ના પ્રિપેરેશન પહેલા ફિઝિશિયન પ્રિસ્ક્રિપ્શન ને ચેક કરવું.

મેડીકેશન ની પ્રીપેરેશન કરતા પહેલા કન્ટેઇનર નું લેબલ ત્રણ વાર ચેક કરવું.

• મેડીકેશન ના કન્ટેનર ને શેલ્ફ માંથી લેવામાં આવે તે પહેલાં.
• ડ્રગ ને રેડતા પહેલા.
• શેલ્ફ પર કન્ટેનર રીપ્લેસ કરતા પહેલા.

ડ્રગ ની એક્સપાયરી ડેટ ચેક કરવી.

જ્યારે ડ્રગ્સ ને પ્રિપેઇર કરતા હોય ત્યારે હંમેશા કેલીબરેટેડ મેઝર્સ નો યુઝ કરવો.

લીક્વીડ મેડીકેસન ને આઉન્સ ગ્લાસમાં રેડતા પહેલા તેને પ્રોપર્લી હલાવો; તેને લેબલથી દૂર હલાવવું.

બોટલ નું માઉથ ક્લીન કરવું, તેને ટાઇટ્લી ક્લોઝ કરવી અને તેને યોગ્ય જગ્યાએ રિપ્લેસ કરવી.

ઔંસ ગ્લાસને આઇ લેવલ પર હોલ્ડ કરી રાખવું અને ઔંસ ગ્લાસ ની નેક પર અંગૂઠો મૂકો જેના પર મેડીસીન રેડવાની છે. ઔંસ ગ્લાસમાં મેનિસ્કસના લોવર લેવલ ને રીડ કરવું.

મેડીકેશન અથવા કેપ્સ્યુલ્સ લેતી વખતે, તેને તમારા હાથથી સ્પર્શશો નહીં, તેને કન્ટેનર માંથી તેના ઢાંકણ પર અને પછી મેડીકેશન ના કપમાં મૂકો.

એકવાર મેડીકેશન ને કન્ટેનર માંથી બહાર કાઢ્યા પછી તેને પાછી ન મૂકવી નહી.

જો કલર, કન્સીસ્ટન્સી અથવા ઓડર માં ચેન્જીસ હોય તો મેડીકેસન નો યુઝ કરવો નહીં.

મેડીસીન ના એડમીનીસ્ટ્રેશન ના સમય પહેલા જ મેડીકેશન ને પ્રીપેઇર કરો અને મેડીકેશન ને યોગ્ય લેબલીંગ વગર મેડીસીન ને ટ્રેમાં મુકસો નહીં.

મેડીકેસન ના કપના લેબલમાં પેશન્ટ નું નામ, બેડ નંબર, હોસ્પિટલ નો રજીસ્ટ્રેશન નંબર અને મેડીસીન નું નેમ હોવું જોઇએ.

મેડીકેસન એડમિનિસ્ટ્રેશન કરતી સમયે:

ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટેના 10 રાઇટ્સ ને ઓબ્ઝર્વ કરવા.

રાઇટ પેશન્ટ,
રાઇટ ડ્રગ,
રાઇટ ડોઝ,
રાઇટ ટાઇમ,
રાઇટ રૂટ,
રાઇટ ડોક્યુમેન્ટેશન,
રાઇટ રિફયુઝલ,
રાઇટ અસેસમેન્ટ,
રાઇટ ઇવાલ્યુવાએશન,
રાઇટ એજ્યુકેશન.

મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન કર્યા બાદ ડોક્યુમેન્ટેશન:

તમે જે મેડીકેશન લીધી હોય તે જ રેકોર્ડ કરવી.

એડમીનીસ્ટ્રેશન મેડીકેશન ની ડેટ, ટાઇમ, નેમ અને ડોઝ ને રેકોર્ડ કરવું.

મેડીસીન આપવામાં આવે તે પહેલાં તેને ક્યારેય રેકોર્ડ કરશો નહીં.

લોકલ અથવા સિસ્ટેમેટીક ઇફેક્ટ, તેની સાઇડ ઇફેક્ટ અથવા ટોક્સીસીટી અને ઓબ્ઝર્વ કરાયેલ કોઇપણ કોમ્પ્લીકેશન્સ ને રેકોર્ડ કરવું.

ટાઇપ્સ ઓફ ઓર્ડર:

1.સ્ટાન્ડર્ડ રીટર્ન ઓર્ડર
2.સ્ટેન્ડિંગ ઓર્ડર
3.ઓટોમેટીક સ્ટોપ ડેટ્સ
4.સ્ટેટ ઓર્ડર
5.વન-ટાઇમ ઓર્ડર અથવા સિંગલ ઓર્ડર
6.PRN ઓર્ડર (લેટિન શબ્દસમૂહ pro re natal)
7.ટેલિફોન, વર્બલી અને ફેક્સ ઓર્ડર

ટેલિફોનિક ઓડર્સ: નર્સ એ કોઇપણ ટેલિફોનિક ઓડર્સ નો અમલ કરી શકશે નહીં.હોસ્પિટલ પોલિસી પર આધારિત કેટલીક એમરજન્સી ની મેડીકેશન એ ફોન ઓર્ડર તરીકે લઇ શકાય છે, પરંતુ તે ડોકટરો અને સિનીયર નર્સ બંને દ્વારા ડોક્યુમેન્ટેડ અને ક્રોસચેક્ડ થવી જોઇએ.

ઓરલ મેડિકેશન માટેની પ્રોસિઝર:

પ્રિપ્રેશન ઓફ ધ પેશન્ટ:

પેશન્ટ ને પ્રોપર્લી પ્રોસિઝર એક્સપ્લેઇન કરવી.
પેશન્ટ નું આઇડેન્ટિફિકેશન ચેક કરવું.
પેશન્ટ નુ ડાયગ્નોસીસ અને એજ ચેક કરવી.
મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવા માટેના પર્પઝ વિશે ખાતરી કરવી.
નર્સિંસ રેકોર્ડ ચેક કરવો જેમાં પેશન્ટને લાસ્ટ મેડીકેશન નો ડોઝ અને તે ક્યારે આપેલો તે પ્રોપર્લી ચેક કરવું.
મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરતા પહેલા કોઇ પણ કોન્ટ્રાઇડીકેસન્સ (વોમીટીન્ગ અને અનકંસિયસનેસ પેશન્ટ)છે કે કેમ તે ચેક કરવું.
ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશન માટેના નેચર અને મેથડ ને ચેક કરવી.
ચેક કરવું કે પેશન્ટ ગળી શકે છે.
જો શક્ય હોય તો, પેશન્ટ ને સીટીન્ગ પોઝીશનમાં હેલ્પ કરવી.
પેશન્ટ ના ક્લોથ્સ ને ટોવેલ વડે પ્રોટેક્ટ કરવું.

આર્ટીકલ્સ:

ટોવેલ ધરાવતી ટ્રે : પેશન્ટ ના ક્લોથ્સ ને પ્રોટેક્ટ કરવા માટે.

મેડીસીન ગ્લાસ (ઔંસ ગ્લાસ), એક ટીસ્પૂન અથવા ડ્રોપર: મેડીસીન ને મેઝર કરવા માટે.

ફીડિંગ કપમાં પીવાનું પાણી અથવા પાણીનો ગ્લાસ : મેડિસિન ગળી જવા માટે.

ડસ્ટર અથવા કાગળનો ટુવાલ : બોટલની બહારથી સાફ કરવા માટે.

મોર્ટાર અને પેસ્ટલ : જો જરૂરી હોય તો, ગોળીઓ ને ક્રસ કરી અથવા પાવડર કરવા.

એક કિડની ટ્રે અને પેપર બેગ: વેસ્ટ ને ડિસ્કાર્ડ કરવા માટે.

મેડીકેશન કાર્ડ: પેશન્ટ માટે પ્રિસ્ક્રાઇબ કરવામા આવેલી મેડીકેશન લખવા માટે.

પ્રોસિઝર :

સાબુ અને પાણીથી હેન્ડ વોશ કરવા : ક્રોસ ઇન્ફેક્શન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.

ફિઝીશિયન નું પ્રિસ્ક્રિપ્શન રીડ કરવું અને મેડીસીન કાર્ડમાં એન્ટર કરો. ખાતરી કરો કે બધી મેડીસીન એ કરેક્ટલી એન્ટર કરવામાં આવી છે : સ્ટાફ અને સ્ટુડન્ટ દ્વારા કન્વીનીયન્ટ એડમીનીસ્ટ્રેશન માટે પેશન્ટ ને યોગ્ય સમયે યોગ્ય ડોઝ આપવા માટે.

મેડીકેશન કાર્ડ વાંચ્યા પછી શેલ્ફમાંથી મેડીસીન બહાર કાઢો : રોન્ગ મેડીકેશન પોર કરવાની પોસીબીલીટીસ ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.

દવાનું લેબલ ત્રણ વાર તપાસો અને દવાની એક્સપાયરી ડેટ તપાસો : યોગ્ય અને વેલીડ મેડીસીન ની ખાતરી કરવા.

નીચે પ્રમાણે મેડીસીન લો:
બોટલમાંથી ગોળીઓ અથવા કેપ્સ્યુલ્સને પહેલા કન્ટેનરના ઢાંકણમાં લો. સ્ટ્રીપ ને ફાડતી વખતે ટેબલેટ્સ/કેપ્સ્યુલને સ્પર્શશો નહીં : માઇક્રો ઓર્ગેઝમ ના ટ્રાન્સફેરીન્ગ ના રિસ્ક વિના જરૂરી સંખ્યામાં ગોળીઓ અથવા કેપ્સ્યુલ્સ મેળવવા માટે.

લેબલથી દૂર બોટલની સાઇડ માંથી સીરપ રેડો. વધારે માત્રામાં રેડશો નહીં : બોટલની સાઇડ માંથી રેડવું લેબલને સોઇલીન્ગ થવાથી અટકાવે છે જે તેને વાંચી ન શકાય તેવું બનાવે છે.

બોટલનું માઉથ એ ક્લીન ક્લોથ થી લૂછીને ટાઇટ્લી ક્લોઝ કરો : લૂછવાથી બોટલ ક્લીન રહે છે.
જે ડ્રગ ના કન્ટામીનેશન ને અવોઇડ કરવા માટે.

ટ્રે પર મેડીસીન સાથે કાર્ડ મૂકો : ડ્રગ આપવામાં મીસ્ટેક્સ ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.

ટ્રેને બેડસાઇડ પર લઇ જાઓ.

પેશન્ટ ને આઇડેન્ટીફાઇ કરવા:
તેમના નામ બહાર બોલાવીને.
પેશન્ટ ને તેમના નામનું પુનરાવર્તન કરવા કહો
નર્સના રેકોર્ડ અને મેડીકેશન ના ચાર્ટ સાથે ઓળખની ચકાસણી કરો.

પ્રોપર પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી: ઇઝી એડમીનીસ્ટ્રેશન અને એબ્ઝોર્પ્શન માટે.

મેડીકેશન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવી: પેશન્ટ ને તે મળે તેની ખાતરી કરવા માટે.

જ્યાં સુધી એ મેડીસીન ને સ્વેલો કરી ન જાય ત્યાં સુધી પેશન્ટ સાથે રહો : પેશન્ટ સાથે રહેવાથી ખાતરી થશે કે તેણે મેડીસીન લીધી છે.

મેડીકેસન આપ્યા પછી પીવા માટે પાણી આપો : સોલીડ મેડીકેસન ને સ્વેલો કરવામા હેલ્પ કરે છે.

આફ્ટર કેર ઓફ ધ પેશન્ટ, આર્ટિકલ્સ એન્ડ સ્ટોરેજ ઓફ આર્ટીકલ્સ:

પ્રોસીઝર પછી બોડી ને યોગ્ય અલાઇમેન્ટ સાથે કમ્ફર્ટેબલ પોઝીશન આપવી.

બધા આર્ટિકલ્સ ને યુટિલિટી રૂમમાં ટ્રાન્ફર કરવું.

બધા આર્ટીકલ્સ ને વોશ કરીને ડ્રાય કરવા.

બધા આર્ટીકલ્સ ને પ્રોપર પ્લેસ પર રિપ્લેસ કરવા.

પ્રોપર્લી હેન્ડ વોશિંગ કરવા.

મેડીકેશન આપવામાં આવેલ રેકોર્ડ અને જો છોડી દેવામાં આવે તો, નર્સ ના રેકોર્ડ પર ઓમીશન નું કારણ રેકોર્ડ કરવું. મેડીસીન લીધા પછી જોવા મળેલી કોઇપણ રિએક્સન્સ ને રેકોર્ડ કરવી.

Parentral:

પ્રિન્સિપલ્સ:

મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન માટેના 10 રાઇટ્સ(10 Rights of medication Administration):

મેડીકેશન ના સેફ્ટલી એડમીનીસ્ટ્રેશન માટે 10 રાઇટ્સ ની રચના કરવામાં આવી છે.જે આ નીચે મુજબ છે.

1)રાઇટ પેશન્ટ(Right patient) :

પેશન્ટ નું નામ તેના ચાર્ટ અને મેડીકેશન ના ચાર્ટ પર રીડ કરવું.

ફિઝીશિયન નું પ્રિસ્ક્રિપ્શન રીડ કરવું.

પેશન્ટ ને નામથી બોલાવો અને તેને રિપીટ કરવાનું કહો.

2)રાઇટ ડ્રગ (Right Drug):

ફિઝિશિયન નો ઓર્ડર રીડ કરવો.

એક ખાતરી કરવી કે મેડિસિન ના કાર્ડ ઉપર ડ્રગ એ કરેક્ટલી લખેલી છે.

એવી ડ્રગ્સ નું ખાસ ધ્યાન રાખો કે જેનાં નામ સમાન અવાજવાળી (સમાન અવાજ) હોય.

મેડીસીન ને ત્રણ વાર ચેક કરવી. મેડીસીન ના કન્ટેનરનું લેબલ અને કાર્ડ પર લખેલ મેડીસીન નું નામ વાંચો- શેલ્ફ/લોકરમાંથી દવા લેતા પહેલા, તેને માપવાના ગ્લાસમાં નાખતા પહેલા અને કન્ટેનરને શેલ્ફ/લોકરમાં પાછું રાખતા પહેલા.

મેડીકેશન પ્રીપેઇર કરતી વખતે અથવા એડમીનીસ્ટ્રેશન કરતી વખતે કન્વરઝેશન અથવા માઇન્ડ ને ડિસ્ટ્રેક્ટ કરતી કોઇપણ વસ્તુ અવોઇડ કરવી.

ડ્રગ્સ ના ટ્રેડ નામોની ખાતરી કરો. જો ડાઉટફુલ હોય, તો તેને કન્ફોર્મ કરો.

મેડીકેસન નો કલર, ઓડર અને કન્સીસ્ટન્સી ચેક કરવી.

ક્લીયર લેબલવાળા કન્ટેનરમાંથી મેડીસીન લો.

ઓરલી ઓર્ડર એક્સેપ્ટ કરવાનું અવોઇડ કરવું. ઇમરજન્સી માં, શક્ય તેટલી વહેલી તકે લેખિત ઓર્ડર મેળવો.

કન્વરઝેશન અથવા કોઇપણ એક્ટીવીટીસ ને અવોઇડ કરવી કે જે માઇન્ડ ને ડિસ્ટ્રેક્ટ કરી શકે.

મેડીકેશન ના ટ્રેડ નેમ થી ફેમીલીયર થવું.

મેડીસીન આપતા પહેલા પેશન્ટ ને આઇડેન્ટીફાઇ કરવા.

ખાતરી કરવી કે મેડીસીન નો ઓર્ડર ચાર્ટ પર છે.

3) રાઇટ ડોઝ (Right Dose):

કરેક્ટ ડોઝ ને કન્ફોર્મ કરવા માટે ઇન્સ્ટ્રક્શન્સ ચેક કરવી.

કરેક્ટ ડોઝ ને મેળવવા માટે પેશન્ટના એજ અને વેઇટ ને ચેક કરવું.

મેડીકેશન ની મીનીમમ અને મેક્સીમમ અમાઉન્ટ એ નર્સ માટે ક્લીયર હોવી જરૂરી છે.

કરેક્ટ ક્વોન્ટીટી ને આપવા માટે મેડીકેશન ને સ્પીલીન્ગ થયા (છલકાયા) વગર પેશન્ટ સુધી પહોંચાડવી જોઇએ. એડમીનીસ્ટ્રેશન કરતા પહેલાં મેડીસીન ની એક્સપાયરી ડેટ ચેક કરવી.

એડમીનીસ્ટ્રેશન માટે એક્યુરેટ અમાઉન્ટ મેઝર કરવી- એક ડોઝ માટે જરૂરી ટેબલેટ્સ અથવા કેપ્સ્યુલ્સની સંખ્યા.

મેઝરિંગ ગ્લાસને આંખના લેવલ પર રાખીને અને જ્યાં સુધી મેડિસિન રેડવાની છે ત્યાં સુધી અંગૂઠો મૂકીને ભરો.

પેશન્ટ ને તેના માટે ઓર્ડર કરવામા આવેલ તમામ મેડીસીન લેવા માટે એન્કરેજ કરવા.

4)રાઇટ ટાઇમ (Right time) :

પ્રિસ્ક્રાઇબ સમયની નજીક મેડીસીન આપો (જો અનેઅવોઇડેડ હોય તો નિયુક્ત સમય પહેલા કે પછી 15 મિનિટ હોઇ શકે છે).

જો મેડીકેશન સૂચવવામાં આવી હોય તો ફુડ લીધા પહેલાં, અથવા સૂવાના સમયે અથવા ફિઝીશિયન ના ઓર્ડર મુજબ નોર્મલ અવર્સ માં આપો.

નર્સને અપ્રુવ્ડ એબ્રીવીએશન્સ જાણવાની જરૂર છે અને ઇન્સ્ટ્રક્શન્સ ને ફોલો કરવાની જરૂર છે. ઉદાહરણ તરીકે, OD, BD અને HS, આ બધાનું સ્ટ્રીક્ટલી ફોલો કરવું જોઇએ.

એક્સપેક્ટેડ એક્સન મુજબ મેડીસીન આપો. જમ્યા પછી આપવામાં આવતી મેડીસીન કરતાં ખાલી પેટે આપવામાં આવતી મેડીસીન ની અસર વધુ ઝડપથી થાય છે.

5) રાઇટ રુટ (Right Route):

મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન માટેના રૂટને ડિટરમાઇન કરવા માટે ફિઝિશિયન ના ઓર્ડર નું ચેક કરવું.

ખાતરી કરો કે મેડીસીન એ પેશન્ટ ને પ્રિપોઝિશનમા આપવામાં આવે છે.

જ્યાં સુધી પેશન્ટ મેડિસિન્સ સ્વેલો કરે ત્યાં સુધી પેશન્ટ સાથે રહેવું.

પેશન્ટ સાથે મેડિસિન ક્યારેય મૂકવી નહીં.IV, IM અને સમાન જેવા સંક્ષિપ્ત શબ્દો નર્સો માટે ક્લીયર હોવા જરૂરી છે.

મેડીસીન આપવામાં કોઇ ભૂલ થાય તો તરત જ જાણ કરવી જોઇએ.

6)રાઇટ ડોક્યુમેન્ટેશન (Right Documentation):

મેડીસીન નું નામ ડોઝ અને ટાઇમ સાથે એડમીનીસ્ટ્રેશન કર્યો પછી તરત જ ડોક્યુમેન્ટ કરવું આવશ્યક છે.

7) રાઇટ ટુ રિફયુઝ (Right to Refuse):

પેશન્ટ એ કોઇપણ મેડીકેશન લેવાનો ઇનકાર કરી શકે છે.

8) રાઇટ અસેસમેન્ટ(Right Assessment):

મેડીસીન લેતા પહેલા, પેશન્ટ ના વાઇટલ સાઇન નું અસેસમેન્ટ કરવું અને કોઇપણ એબનોર્મલ સિમટોમ્સ માટે પેશન્ટ નું અસેસમેન્ટ કરવું.

9) રાઇટ ઇવાલ્યુએશન (Right Evaluation):

મેડીસીન આપતા પહેલા પેશન્ટ ની કન્ડિશન નું ઇવાલ્યુએશન કરવું.

10) રાઇટ એજ્યુકેશન (Right Education):

મેડીસીન નું એડમીનીસ્ટ્રેશન કરતી વખતે પેશન્ટ ને મેડીસીન ના નામ, પર્પઝ અને સાઇડ ઇફેક્ટ વિશે એજ્યુકેટ કરવા.

પેસન્ટ સમજે તેવી રીતે એજ્યુકેશન આપવું જોઇએ.

પેરેન્ટ્રલ:જનરલ પ્રિન્સીપલ્સ (parentral: General principles):

પેરેન્ટ્રલ મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન માટેના જનરલ પ્રિન્સીપલ્સ એ ગેસ્ટેરોઇન્ટેસ્ટાઇનલ ટ્રેક સિવાયના અન્ય રુટ્સ દ્વારા મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન કરતી વખતે સેફ્ટી, એક્યુરસી અને ઇફેક્ટીવનેસ ને એન્સ્યોર કરવા પર ફોકસ કરે છે. આ પ્રિન્સીપલ્સ રિસ્ક ને રીડયુઝ કરવા, પેશન્ટ ના આઉટકમ્સ ને ઇમ્પ્રુવ કરવા અને ક્લિનિકલ સ્ટાન્ડર્ડ નું પાલન કરવા માટેની ખાતરી કરવા માટે ઇમ્પોર્ટન્ટ હોય છે. મેઇન પ્રિન્સીપલ્સ મા ઇન્વોલ્વ છે:

1)એસેપ્ટીક ટેક્નીક:

ઇન્ફેક્શન પ્રિવેન્શન: પેરેન્ટ્રલ રુટ બોડી ની નેચરલ ડિફેન્સ મિકેનિઝમ (જેમ કે સ્કીન અથવા ડાયજેસ્ટિવ સિસ્ટમ) ને બાયપાસ કરે છે, તેથી ઇન્ફેક્શન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે સ્ટરાઇલ ટેકનીક ઇમ્પોર્ટન્ટ હોય છે.

હેન્ડ હાઇજીન: પેરેન્ટ્રલ મેડીકેશન પ્રીપેઇર કરતા અને આપતા પહેલા હંમેશા હેન્ડ વોશ કરવા.

સ્ટરાઇલ ઇક્વિપમેન્ટ: કંટામીનેશન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે પેરેન્ટ્રલ મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન કરતી વખતે સ્ટરાઇલ નીડલ, સિરીંજ અને વાઇલ નો યુઝ કરવો.

2)કરેક્ટ ડ્રગ એન્ડ ડોઝ પ્રિપેરેશન:

ડોઝ એક્યુરેસી: ખાતરી કરવી કે ફિઝિશિયન ના પ્રિસ્ક્રિપ્શન મુજબ ડ્રગ્સ ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરતી વખતે પ્રોપર ડોઝ પ્રિપેઇર કરવો. પોટેન્શિયલ એરર માટે બે વાર ચેક કરવું.

પ્રિપેરેશન ઓફ મેડિકેશન : રીકન્સ્ટિટ્યૂશન અને ડાયલ્યુશન માટે પ્રોપર્લી સ્પેસીફીક ઇન્સ્ટ્રક્શન્સ ને ફોલો કરવા. રિકમન્ડેડ કરેલા સોલ્યુશન અને ડાયલ્યુઅન્ટ નો જ યુઝ કરવો.

એક્સપાયરી ડેટ : ખાતરી કરવી કે મેડીસીન એ તેની એક્સપાયરી ડેટ ની અંદર છે અને રિકમન્ડેશન કરેલ કન્ડિશન મુજબ જ સ્ટોર કરવામાં આવી છે.

3) પેશન્ટ આઇડેન્ટિફિકેશન એન્ડ સેફ્ટી :

પેશન્ટની આઇડેન્ટિટી ને કન્ફોર્મ કરવી : મેડીકેશન આપતા પહેલા હંમેશા પેશન્ટ ની આઇડેન્ટીટી (દા.ત., નામ અને જન્મ તારીખ જેવા બે આઇડેન્ટીફાયર્સ નો યુઝ કરીને) ચેક કરવું.

એલર્જીક રિએક્સન્સ પર મોનિટર રાખવું: મેડિસિન આપતી વખતે અને પછી એલર્જીક રિએક્શન અથવા એડવર્ડ્સ ઇફેક્ટ ના સંકેતો માટે સતર્ક રહેવું, ખાસ કરીને જ્યારે નવી મેડીકેશન આપવામાં આવી રહી હોય.

પેશન્ટ કમ્ફર્ટ: પ્રોસીઝર સમય દરમિયાન પેશન્ટ ના પેઇન અને ડિસ્ક્મફર્ન્ટ ને મીનીમાઇઝ કરવું.ઓછામાં ઓછી ઇન્વેઝીવ મેથડ નો યુઝ કરવો અને પેશન્ટ ની પસંદગીઓને ધ્યાનમાં લેવી.

4) પ્રોપર સાઇટ સિલેક્શન:

એપ્રોપ્રિએટ સાઇટ સિલેક્ટ કરવી : ઇન્ટ્રાવિનસલી (IV), ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર (IM), અથવા સબક્યુટેનીયસ (SC) ઇન્જેક્શન માટે, મેડીકેશન ના પ્રકાર અને પેશન્ટ ની કન્ડિશન માટે એપ્રોપ્રિએટ સાઇટ સિલેક્ટ કરવી.

સાઇટ રોટેશન : જો મલ્ટીપલ ઇન્જેક્શન આપી રહ્યા છો,તો ટીશ્યુસ ને ડેમેજ ટાળવા અને ઇરીટેશન અથવા પેઇન ને રિડ્યુસ કરવા માટે સાઇટ રોટેશન કરવી.

નીડલ સીલેક્સન: મેડીકેશન અને રુટ ના આધારે યોગ્ય નીડલ ની સાઇઝ સીલેક્ટ કરવી (દા.ત., સબક્યુટેનિયસ રુટ માટે નાની નીડલ, IM ઇન્જેક્શન માટે લાંબી નીડલ).

પ્રીપેરેશન્સ એન્ડ સ્ટોરેજ : ખાતરી કરો કે મેડીસીન એ યોગ્ય રીતે પ્રીપેઇર કરવામાં આવી છે (દા.ત., રિક્ન્સ્ટીટ્યુશન, ડાયલ્યુશન) અને મેન્યુફેટ્ચરર ના ઇન્સ્ટ્રક્શન્સ મુજબ સ્ટોર કરવામાં આવી છે, અને એક્સપાયરી ડેટ થયેલ મેડીકેશન નો યુઝ કરવામાં આવતો નથી.

5) ડેમેજ અને ઇન્ફેક્ટેડ એરિયા ને અવોઇડ કરવા : કોમ્પ્લીકેશન્સ ને અવોઇડ કરવા માટે વિઝીબલ ડેમેજ, ઇન્ફેક્શન અથવા ઇન્ફ્લામેશન વાડી જગ્યાઓનો યુઝ કરવો નહીં.

6) પેશન્ટ એજ્યુકેશન એન્ડ કન્સન્ટ: પેશન્ટની એન્ઝાઇટી ને રીડયુઝ કરવા માટે પેશન્ટને પ્રોપર્લી પ્રોસિઝર એક્સપ્લેઇન કરવી અને એ ખાતરી કરવી કે પેશન્ટ એ પ્રોસિઝરને અન્ડરસ્ટેન્ડ કરી શકે છે. જ્યાં એપ્લિકેબલ હોય ત્યા પ્રોપર્લી કન્સન્ટ લેવી.

7) ઓબ્ઝર્વેશન એન્ડ મોનીટરિંગ : મેડીકેશન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કર્યા બાદ પેશન્ટને કોઇપણ એડવર્સ રીએક્શન,સાઇડ ઈફેક્ટ, અને કોમ્પ્લિકેશન્સ માટે મોનિટર કરવા.સ્પેશિયલી જ્યારે ઇન્ટ્રાવિનસલી મેડીકેશન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે ત્યારે પેશન્ટને પ્રોપર્લી ઓબ્ઝર્વેશન કરવા.

8) પ્રોપર ડિસ્પોઝલ : નીડલ, સિરીંજ અને અન્ય શાર્પ વસ્તુઓનો નિયુક્ત શાર્પ કન્ટેઇનરમાં ડિસ્પોઝ કરવો જેથી નીડલ-સ્ટીક ઇન્જરી અને કન્ટામીનેશન ને પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

9) ડોક્યુમેન્ટેશન : મેડીકેશન ના એડમીનીસ્ટ્રેશન રિલેટેડ ડિટેઇલ, જેમાં મેડીકેશન નું નામ, અમાઉન્ટ, રુટ, ટાઇમ અને કરવામાં આવેલા કોઇપણ ઓબ્ઝર્વેશન્સ નો ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે, પેશન્ટ ના મેડીકલ રેકોર્ડમાં રેકોર્ડ કરવું.

આ પ્રિન્સીપલ્સ ને ફોલો કરવાથી સેફ્ટી, ઇફેક્ટીવનેસ ની ખાતરી થાય છે અને પેરેન્ટ્રલ મેડીકેશન આપતી વખતે રિસ્ક એ રિડ્યુસ થાય છે.

ટાઇપ્સ ઓફ પેરેન્ટ્રલ થેરાપીસ (Types of parentral therapies) :

પેરેન્ટ્રલ રુટ(parenteral Route):

પેરેન્ટ્રલ રુટ મા એલિમેન્ટ્રી ટ્રેક્ટ સિવાય બોડી માં અન્ય જગ્યાએ થેરાપ્યુટીક એજન્ટો નું એડમીનીસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.

ઇન્ટ્રાડર્મલ રુટ(ID): ઇન્ટ્રાડર્મલ રુટ મા એપીડર્મીસ ની નીચે ડર્મીસ લેયર મા ઇન્જેક્શન આપવામાં આવે છે. (Intradermal injection 10-15° )

ઇન્ટ્રાવિનસ રુટ(IV): ઇન્ટ્રાવિનસ રૂટમાં મેડીકેશન ને વેઇન મા એડમિસ્ટર કરવામાં આવે છે.(Intravenous injection 25°)

સબક્યુટેનિયસ રુટ(SC): સબક્યુટેનિયસ રુટમાં ઇન્જેક્શન એ સ્કીનની ડર્મીસ લેયરની નીચે ટીશ્યુસમાં એડમિનિસ્ટર કરવામાં આવે છે.( Subcutaneous injection 45° )

ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર રુટ(IM): ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર રૂટમાં ઇન્જેક્શન એ મસલ્સ મા એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.(Intramuscular injection 90°)

ઇન્ટ્રાઆર્ટીરિયલ રુટ: ઇન્ટ્રા આર્ટીરિયલ રૂટ માં મેડીકેશન ને ડાયરેક્ટ્લી આર્ટરીસ માં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે આ રૂટ એ મોસ્ટ કોમનલી એવા ક્લાઇન્ટ કે જેને આર્ટીરિયલ્સ ક્લોટ્સ હોય તેમાં યુઝ કરવામાં આવે છે.

ઇન્ટ્રાકાર્ડીયાક રુટ: ઇન્ટ્રા કાર્ડીયાક રુટમાં મેડીકેશન ને ડાયરેક્ટ્લી કાર્ડીયાક ટીશ્યુસમા એડમીનીસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે

ઇન્ટ્રાથીકલ રુટ: ઇન્ટ્રાથીકલ રુટ મા બ્રેઇન ના એક વેન્ટ્રિકલમાં સબએરાક્નોઇડ સ્પેસમાં પ્લેસ કરવામાં આવેલા કેથેટર દ્વારા એડમીનીસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.

ઇન્ટ્રાઓસીયસ રુટ: આ મેડીકેશન ને ડાયરેક્ટલી બોન મેરો માં ઇન્ફ્યુઝન કરવામા આવે છે. તેનો યુઝ ઇન્ફન્ટ અને ટોડલરમાં થાય છે જેમને ઇન્ટ્રાવાસ્ક્યુલર સ્પેસમાં પુઅર એક્સેસ હોય છે.

ઇન્ટ્રાપેરિટોનીયલ રુટ: ઇન્ટ્રા પેરિટોનિયલ રૂટમાં મેડીકેશન ને ડાયરેક્ટ્લી પેરીટોનીયલ કેવીટીમાં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે જેમાં મેડીકેશન એ સર્ક્યુલેશનમાં એબ્ઝોર્બ થાય છે.મોસ્ટલી એન્ટીબાયોટિક્સ અને કીમોથેરાપ્યુટિક્સ એ ઇન્ટ્રા પ્લુરલ રૂટ દ્વારા એડમિનિસ્ટર કરવામાં આવે છે.

એપીડ્યુરલ રુટ: એપિડ્યુરલ સ્પેસ માં કેથેટર દ્વારા મેડીકેશન કે જે એનેસ્થેસિયોલોજિસ્ટ દ્વારા મૂકવામાં આવે છે જે પોસ્ટઓપરેટીવ્લી પછી એનાલજેસીયા ના એડમીનીસ્ટ્રેશન માટે યુઝ થાય છે.

ઇન્ટ્રાપ્લુરલ રુટ: ઇન્ટ્રા-પ્લ્યુરલ માં ચેસ્ટ વોલ દ્વારા અને ડાયરેક્ટલી પ્લ્યુરલ સ્પેસમાં મેડીકેશન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે. કીમોથેરાપ્યુટિક્સ,એન્ટિબાયોટિક્સ આ રુટ દ્વારા આપવામાં આવે છે તેમજ પરસીસ્ટન્ટ પ્લ્યુરલ ઇફ્યુઝન ને રિઝોલ્વ કરવા માટે પણ આપવામાં આવે છે.

ઇન્ટ્રાઆર્ટિક્યુલર રુટ: ઇન્ટ્રા આર્ટિક્યુલર રૂટમાં મેડીકેશન ને જોઇન્ટમાં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.

ટાઇપ્સ ઓફ સિરીંજીસ (Types of Syringes):

સિરીંજ એ મેડીકલ ઇક્વિપમેન્ટ છે કે જે સામાન્ય રીતે પ્લાસ્ટિક અથવા તો ગ્લાસ ટ્યુબ નું બનેલું હોય છે કે જેની સાથે નીડલ અટેચ થયેલી હોય છે અને સામાન્ય રીતે તે બોડી માંથી બ્લડ ને વીડ્રો કરવા માટે તથા ડ્રગ ને એડમિનિસ્ટર કરવા માટે યુઝ કરવામાં આવે છે જેને સિરીંજ કહેવામાં આવે છે.

સિરીંજ ના પાર્ટ્સ:

1) બેરલ: સીરીન્જ માં રહેલા સિલેન્ડ્રીકલ શેપ ના પાર્ટ ને બેરલ કહેવામાં આવે છે જે સિરીંજ માં મેડીકેશન ને હોલ્ડ રાખવા માટેનું વર્ક કરે છે.

2) પ્લંજર(પિસ્ટન): આ પ્લંજર નો યુઝ એ મેડીકેશન ને તથા બ્લડ કન્ટેન્ટ ને બેરલ માં લોડ કરવા માટે તથા મેડીકેશન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે યુઝ થાય છે. જેને પિસ્ટન પણ કહેવામાં આવે છે.

3) વોલ્યુમ માર્કિંગ્સ: બેરલ ની ઉપર વોલ્યુમ માર્કીન્ગ્સ આવેલા હોય છે. જે મેડીકેશન ના અમાઉન્ટ ને ઇન્ડિકેટ કરે છે.

4) પ્લન્જર ટીપ: જે પ્લન્જર ટીપ ની બરોબર આગળ ના ભાગ પર ટીપ પર આવેલી હોય છે.

5) ટીપ: સીરીન્જ ના આગળના ભાગે ટીપ આવેલી હોય છે જ્યાં નીડલ એ કનેક્ટ થાય છે.

ડિફરન્ટ ટાઇપ સિરીન્જ:

1) 1ml સિરીંજ( ઇન્સ્યુલિન સિરીંજ):
1ml ના સિરીંજ ને ઇન્સ્યુલિન સિરીન્જ કહેવામાં આવે છે જે સામાન્ય રીતે ઇન્સ્યુલિન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે યુઝ થાય છે એટલે કે ડાયાબિટીક પેશન્ટ ને ઇન્સ્યુલિન એ ઇન્જેકટ કરવાનું હોય ત્યારે 1 ml સીરીઝ નો યુઝ કરવામાં આવે છે.

2) 2ml,3ml,5ml , 10ml, 20ml, 30 ml,સિરીંજ:
આ સિરીન્જ નો યુઝ એ સામાન્ય રીતે ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર(IM) તથા ઇન્ટ્રાવિનસ (IV) મેડીકેશન અને ઇન્જેકટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

3) 50 ml સિરીંજ: 50 ml ની સિરીંજ એ સામાન્ય રીતે ફીડિંગ પ્રોવાઇડ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

4) ટોમી સિરીંજ: આ ટોમી સિરીઝનો ફ્રન્ટ પાર્ટ એ લોંગ તથા થોડો વાઈડ હોય છે તેથી તેનો યુઝ એ મેડીકેશન પ્રોસિજર માં ઇરીગેશન અને ઇવાક્યુએશન માટે યુઝ કરવામાં આવે છે.

સિરીંજ ના યુઝ:

1) મેડીકેશન ને ઇન્જેકટ કરવા માટે: સીરીન્જ નો યુઝ એ ડ્રગ્સ તથા મેડીકેશન અને વેક્સિન ને ડાયરેક્ટ પેરેન્ટ્રલ રુટ દ્વારા બોડીમા ઇન્જેકટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

2) બોડી ફ્લુઇડ તથા બ્લડ ને વિડ્રો કરવા માટે: બોડી માંથી બોડિલી ફ્લુઇડ્સ, બ્લડ તથા બીજા સબસ્ટન્સ ને વિડ્રો કરવા માટે.

3) લિક્વિડ નું મેઝરમેન્ટ : વિવિધ એપ્લિકેશન માટે ફ્લુઇડ ના યોગ્ય વોલ્યુમ ને મેઝર કરવા માટે સિરીંજ નો યુઝ થય શકે છે.

4) ફીડિંગ: ગળી ન શકતા હોય તેવા પેશન્ટ ને લિક્વિડ ન્યુટ્રિઅન્ટ અથવા મેડીકેશન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે સિરીંજ નો યુઝ થાય છે.

5) લેબોરેટરી એપ્લિકેશન્સ:
સાઇન્ટિફિક એક્સપેરિમેન્ટ દરમિયાન લિક્વિડ ના સ્મોલ વોલ્યુમ ને હેન્ડલિંગ તથા ટ્રાન્સફર કરવા માટે.

નીડલ્સ(needles):

ઇન્ટ્રોડક્શન:

મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન માટે નીડલ નો યુઝ કરવા માટેનો કોન્સેપ્ટ 19 મી સદીનો છે. મોર્ડન હાઇપોડર્મિક નીડલ એ એલેકઝાન્ડર વુડ, એક સ્ક્રોટીસ ફિઝિશિયન દ્વારા 1953 માં ડેવલોપ કરવામાં આવી હતી.એલેકઝાન્ડર વુડે ફ્રેન્ચ સર્જન ચાર્લ્સ પ્રવાઝ ની હેલ્પ સાથે હોલો નીડલ ને ઇન્ટ્રોડ્યુઝ કરી. જે પેરેન્ટ્રલ રુટ દ્વારા મેડિકેસન તથા ફ્લુઇડ ના ઇન્જેક્શન માટે યુઝ થાય છે. મેડિકેશન ના એકેમિનીસ્ટ્રેશન માટે યુઝ કરવામાં આવે છે.

નીડલ ના પાર્ટ્સ નીચે મુજબ છે :

1) Hub (હબ) :
નીડલ માં હબ નો પાર્ટ એ નીડલ નો બેઝ નો પાર્ટ છે કે જે સિરીન્જ સાથે અટેચ થાય છે તે નીડલ ને સ્ટેબિલિટી પ્રોવાઇડ કરે છે તથાં સિક્યોર કનેક્શન માટે મંજુરી પ્રોવાઇડ કરે છે.

2)Shaft( શાફ્ટ): શાફ્ટ એ નીડલ નો લોંગ,પાતળો ભાગ છે જે સ્કીનમાં પેનેટ્રેશન થય ને પેરેન્ટ્રલ રુટ માં મેડીકેશન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરે છે આ શાફ્ટ નો પાર્ટ એ લેન્થ તથા ગેજ માં બદલાઇ શકે છે.

3)Bevel(બેવેલ): બેવેલ એ નીડલ નો એન્ગલ્ડ તથા શાર્પ ટીપ છે જે સ્કિન માં ઇઝીલી રીતે પેનેટ્રેશન થય શકે તે માટે બેવેલ એ શાર્પ પોઇન્ટ ધરાવે છે.

4) Lumen (લ્યુમેન) : નીડલ ની અંદરની હોલોચેનલ છે જેમાંથી મેડીકેશન એ પાસ થાય છે તેને લ્યુમેન કહેવામાં આવે છે.

5) નીડલ પ્રોટેક્ટીવ કવર (કેપ): આ નીડલ પ્રોટેક્ટિવ કવર એ નીડલ ની ઉપર આવેલું કવર હોય છે કે જે નીડલ ને કવર કરવા નું વર્ક કરે છે.

ડિફરન્ટ ટાઇપ કલર કોડ એન્ડ યુઝીસ ઓફ નીડલ:

નીડલ એ 14 ગેઝ (G/ લાર્જેસ્ટ ગેઝ) થી લય ત્યારબાદ 27 ગેઝ(G/સ્મોલેસ્ટ) સુધી ની અવેઇલેબલ હોય છે.

1) 14 G ( ઓલિવ ):

આઉટર ડાયામીટર : 0.72 ઇંચ (1.83 mm).

યુઝ: તેનો યુઝ એ એમર્જન્સી ફલ્યુડ ના રિસક્સીટેશન તથા લાર્જ અમાઉન્ટ માં બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન માટે તથા માટે ફ્લુઇડ ના રેપીડ ઇન્ફ્યુઝન માટે યુઝ થાય છે.

2)15 G( અમ્બર ):

આઉટર ડાયામીટર:
0.65 ઇંચ ( 1.65 mm).

યુઝ: આ 15 G વાળી નિડલ નો યુઝ એ 14 G નીડલ ની જેમ જ એમરજન્સી ફ્લ્યુઇડ ના રિસક્સીટેશન માટે ,લાર્જ અમાઉન્ટ માં બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન માટે, તથા ફ્લુઇડ ના રેપિડ ઇન્ફ્યુઝન માટે યુઝ થાય છે.

3)16 G(ગ્રે):

આઉટર ડાયામીટર:
0.64 ઇંચ ( 1.63 mm).

યુઝ: તેનો યુઝ બ્લડ ડોનેશન માટે ફ્લુઇડ ના લાર્જ વોલ્યુમ ના એડમિનિસ્ટ્રેશન માટે તથા ઇમરજન્સી સિચ્યુએશન માં તેનો યુઝ થાય છે.

4) 18 G( ગ્રીન ):

આઉટર ડાયામીટર:
0.50 ઇંચ (1.27 mm).

યુઝ: બ્લડ ને વિડ્રો કરવા માટે ,મોડરેટ ઇન્ફ્યુઝન રેટ માં ઇન્ટ્રાવિનસ થેરાપી પ્રોવાઇડ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

5) 20 G( પિંક ):

આઉટર ડાયામીટર: 0.36 ઇંચ ( 0. 91 mm)

યુઝ: બ્લડ ને વિડ્રો કરવા માટે મોડરેટ અમાઉન્ટ થી સ્લો અમાઉન્ટ મા ફ્લુઇડ ના ઇન્ફ્યુઝન માટે યુઝ થાય છે.

6) 21 G (પર્પલ):

આઉટર ડાયામીટર:
0.33 ઇંચ( 0.83 mm)

યુઝ: તેનો યુઝ એ સ્મોલ અમાઉન્ટ માં ઇન્ટ્રા વિનસ ( IV ) ફ્લુઇડ ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે તથા ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલર (IM) ઇન્જેક્શન માટે યુઝ થય શકે છે.

7) 22 G ( બ્લુ ):

આઉટર ડાયામીટર:
0.27 ઇંચ ( 0.70 mm).

યુઝ: ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલર ઇન્જેક્શન, બ્લડ ડ્રો તથા ઇન્ટ્રાવિનસ લાઇન સ્ટાર્ટ કરવા માટે તથા અમુક વેક્સિન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે યુઝ થાય છે.

8) 23 G (ઓરેન્જ):

આઉટર ડાયામીટર:
0.25 ઇંચ ( 0.63 mm)

યુઝ: તેનો યુઝ એ ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર ઇન્જેક્શન ( IM ) માટે,પીડીયાટ્રીક મા ઇન્જેક્શન માટે તથા અમુક વેક્સિન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે તેનો યુઝ થાય છે.

9)25 G( રેડ ):

આઉટર ડાયામીટર:
0.20 ઇંચ ( 0.53 mm)

યુઝ: તેનો યુઝ એ સબક્યુટેનિયસ ઇન્જેક્શન, ઇન્સ્યુલિન,એલર્જી ટેસ્ટિંગ તથા અમુક વેક્સિન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે થાય છે.

10) 27 G(વાઇટ):

આઉટર ડાયામીટર:
0.16 ઇંચ ( 0.42 mm)

યુઝ: સબક્યુટેનિયસ ઇન્જેક્શન ફાઇન નીડલ એક્સપિરેશન તથા સ્મોલ વોલ્યુમ માં મેડિકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન માટે યુઝ થાય છે.

આફ્ટર યુઝ: નીડલ ને યુઝ
કર્યા બાદ તેને ફરીથી રિકેપ કરવી નહીં.ત્યારબાદ યુઝ થયેલી નીડલ ને ફરી યુઝ કરવી નહીં જો રીયુઝ કરવામાં આવે તો ઇન્ફેક્શન લાગવાના શક્યતાઓ રહેલી હોય છે.

યુઝ થયેલી નીડલ ને પ્રોપર્લી શાર્પ કન્ટેઇનર માં ડિસ્કાર્ડ કરવી તથા તે કન્ટેનર એ પંક્ચર પ્રુફ હોવું જોઇએ.ત્યારબાદ નીડલ ને ડિસ્કાર્ડ કર્યા બાદ કન્ટેઇનર ને પ્રોપર્લી ક્લોઝ કરવું.

IV(Intravenous)Infusion set(ઇન્ફ્યુઝન સેટ):

ઇન્ફ્યુઝન સેટ ને ઇન્ટ્રા વિનસ સેટ કહેવામાં આવે છે. તે એક મેડિકલ ડિવાઇસ છે જેનો યુઝ એ પેરેન્ટ્રલ ફ્લુઇડ ના પાઇન્ટ માંથી ફ્લુઇડ,મેડીકેશન તથા ન્યુટ્રીઅન્ટ્સ ને પેશન્ટ ની બોડી માં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે યુઝ થાય છે.

પાટ્સ ઓફ IV set (Parts of IV set):

1) સ્પાઇક,
2) એરવેન્ટ,
3) ડ્રીપ ચેમ્બર,
4) સોલ્યુશન ફિલ્ટર,
5) pvc ટ્યુબિંગ,
6) રોલર ક્લેમ્પ,
7) ઇન્જેક્શન સાઇટ,
8) કનેક્ટર,
9) નિડલ.

1) સ્પાઇક: સ્પાઇક એ લોંગ તથા આગળ ની બાજુ પોઇન્ટેડ હોય છે જેનો યુઝ એ ઇન્ટ્રા વિનસ સેટ ને પેરેન્ટ્રલ ફ્લુઇડ ના પાઇન્ટ માં ઇન્સર્ટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

2) એરવેન્ટ: એરવેન્ટ નો યુઝ એ જ્યારે પણ ફ્લુઇડ ના પાઇન્ટ માંથી ફ્લુઇડ એ ચેમ્બર માં જાય ત્યારે તેમાં રહેલી વધારા ની એર એ એ બહાર તરફ એસ્કેપ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

3) ડ્રીપ ચેમ્બર: ડ્રીપ ચેમ્બર માં ઇન્ટ્રા વિનસ ફ્લુઇડ એ પાઇન્ટ માંથી ચેમ્બર માં ડ્રોપ્સ રુપે એન્ટર થાય છે.

4) સોલ્યુશન ફિલ્ટર: સોલ્યુશન ફિલ્ટર એ જ્યારે પાઇન્ટ માંથી ફ્લુઇડ એ ચેમ્બર માં આવે ત્યારે જો ફ્લુઇડ માં કોઇપણ પાર્ટીકલ્સ હોય તો તે સોલ્યુશન ફિલ્ટર માં ક્લીયર થાય છે.

5) pvc ટ્યુબિંગ: Pvc ટ્યુબ એ પ્લાસ્ટિક ની ટ્યુબ હોય છે જે ચેમ્બરમાંથી કનેક્ટર સુધી ફ્લુઇડ ને પહોંચાડવા માટેનું વર્ક કરે છે.

6) રોલર ક્લેમ્પ: રોલર ક્લેમ્પ ને રોલ કરી શકાય છે તેના દ્વારા ઇન્ટ્રાવિનસ ફ્લુઇડ ને જરૂરિયાત પ્રમાણે સ્લો તથા ફાસ્ટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

7) ઇન્જેક્શન સાઇટ: ઇન્જેક્શન સાઇટ માંથી ઇન્ટ્રાવિનસ ફ્લુઇડ એ કનેક્ટર સુધી પહોંચે છે.

8) કનેક્ટર: કનેકટર એ એવો પાર્ટ છે કે જે પાર્ટ્સ ને પેશન્ટની બોડીમાં ઇન્સટૅ કરેલી IV કેન્યુલા સાથે અટેચ કરવામાં આવે છે.

9) નીડલ: નીડલ એ કેપ દ્વારા કવર થયેલી હોય છે જેનો યુઝ એ પાઇન્ટ ને પ્રીક કરી તેમાં રહેલી એર ને રિમુવ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

યુઝ ( uses ):

ઇન્ટ્રાવેનસ (IV) સેટ એ એક ક્રુસિયલ મેડીકલ ડિવાઇસ છે જેનો યુઝ એ વિવિધ મેડીકલ સેટિંગ્સ માં ફ્લુઇડ, મેડીકેશન,
અથવા ન્યુટ્રિશિયસ ફ્લુઇડ ને પેશન્ટ ના બ્લડ મા એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે યુઝ થાય છે.

ફ્લુઇડ રિપ્લેસમેન્ટ: IV સેટનો યુઝ એ સામાન્ય રીતે એવા પેશન્ટ ને ફ્લુઇડ પ્રોવાઇડ કરવા માટે યુઝ કરવામાં આવે છે જેઓ, ડિહાઇડ્રેટેડ હોય, હાયપોવોલેમિક (લોહીનું પ્રમાણ ઓછું હોય), અથવા ઓરલ ફ્લુઇડ ને ટોલરેટ ન કરી શકતા હોય.

મેડિકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન: IV સેટનો યુઝ એ મેડીકેશન ને ડાયરેક્ટ બ્લડ ના ફ્લો માં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે થાય છે,જે રેપીડલી એબ્સોર્બ કરવા માટે અલોવ કરે છે. સામાન્ય રીતે IV સેટ દ્વારા આપવામાં આવતી મેડીકેશન માં એન્ટિબાયોટિક્સ,
પેઇન કિલર, કીમોથેરાપી મેડીકેશન,એન્ટીકોએગ્યુલન્ટ્સ અને એમરજન્સી મેડીકેશન નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે.

ન્યુટ્રિશિયસ સપોર્ટ: IV સેટનો યુઝ એ પેરેંટ્રલ ન્યુટ્રિશન (PN) સોલ્યુશન્સ નું એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે યુઝ કરવામાં આવે છે જેઓ ઓરલ દ્વારા એડીક્યુએટ ન્યુટ્રિશન મેળવી શકતા ન હોય તેવા વ્યક્તિઓ મા પેરેન્ટ્રલ ન્યુટ્રિશન પ્રોવાઇડ કરવા માટે યુઝ થાય છે.
પેરેન્ટ્રલ સોલ્યુશન માં કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ, પ્રોટીન, ફેટ, વિટામિન્સ અને મીનરલ્સ જેવા જરુરી ન્યુટ્રીશન હોય છે.

ફ્લુઇડ રિસક્સિટેશન: IV સેટનો યુઝ એ સિવ્યર ડિહાઇડ્રેશન, હાયપોટેન્શન, ટ્રોમા અથવા અન્ય લાઇફથ્રિએટનીંગ કન્ડિશન વાળા પેશન્ટ માં ઇમિડિયેટ ફ્લુઇડ ને રિસક્સિટેશન માટે થાય છે.

ડાયગ્નોસ્ટિક ટેસ્ટિંગ: IV સેટનો યુઝ એ વિવિધ ડાયગ્નોસ્ટિક પ્રોસિઝર તથા ઇમેજિંગ ટેસ્ટ, જેમ કે કમ્પ્યુટેડ ટોમોગ્રાફી (CT) સ્કેન,
મેગ્નેટિક રેઝોનન્સ ઇમેજિંગ (MRI), અથવા ન્યુક્લિયર મેડિસિન સ્કેન માટે કોન્ટ્રાસ્ટ એજન્ટ્સ તરીકે યુઝ થાય છે.

ઇન્ટ્રાવેનસ થેરાપી: IV સેટનો યુઝ એ એક્યુટ અથવા ક્રોનિક મેડીકેશન સિચ્યુએશન ધરાવતા પેશન્ટ માટે ઇન્ટ્રાવેનસ થેરાપી પ્રોવાઇડ કરવા માટે યુઝ થાય છે જેને કંટીન્યુઅસ ઓબ્ઝર્વેશન અને ટ્રીટમેન્ટષની જરૂર હોય છે. તેમા ઇન્ફેક્શન ને ટ્રીટ કરવા માટે માટે IV એન્ટિબાયોટિક , ફ્લુઇડ ઇમ્બેલન્સ હોય તેવા પેશન્ટ માટે IV હાઇડ્રેશન અથવા કેન્સર ની ટ્રીટમેન્ટ માટે IV કીમોથેરાપી પ્રોવાઇડ કરવા માટે IV set નો યુઝ થાય છે.

Disposal ( ડિસ્પોઝલ):

IV set નો યુઝ કર્યા બાદ તેની નીડલ ને વાઇટ કન્ટેનર માં કટ કરી નાખવી ત્યારબાદ IV set ને સીઝર દ્વારા પ્રોપર્લી કટ કરી ત્યારબાદ તેને રેડ બીન માં ડિસ્પોઝલ કરવી.

કેન્યુલા(Cannulas) :

ઇન્ટ્રોડક્શન:

‌I/V કેન્યુલા એ એક નાની પ્લાસ્ટિકની ટ્યુબ છે, જે હેન્ડ અથવા આર્મ માં વેઇનમાં ઇન્સર્ટ કરવામાં આવે છે. તેનો યુઝ વેઇન માં ફ્લુઇડ એડમીનીસ્ટ્રેશન કરવા માટે થાય છે જ્યારે સૂચવવામાં આવે ત્યારે બ્લડ ફ્લોમા મેડીકેશન ને ડાયરેક્ટ્લી રીતે એડમિનિસ્ટર કરવા અને રેડિયોલોજીકલ ઇમેજીસ લેતી વખતે કોન્ટ્રાસ્ટ ઇન્સર્ટ કરવામા યુઝ કરવામાં આવે છે.
ઇન્ટ્રા વિનસ કેન્યુલા એ એક એવું મેડિકલ ડિવાઇસ છે કે જેને વેઇન મા ઇન્સર્ટ કરવામાં આવે છે. આ કેન્યુલા એ 25 ડિગ્રી થી 30 ડિગ્રી એંગલ પર વેઇન માં ઇન્સર્ટ કરવામાં આવે છે. કેન્યુલા એ સ્મોલ ટ્યુબ છે જેના દ્વારા વેઇન મા ફ્લુઇડ તથા મેડીકેશન ને ઇન્સર્ટ કરવામાં આવે છે. આ કેન્યુલા એ વિનસ એક્સેસ પ્રોવાઇડ કરે છે જેના દ્વારા બ્લડ સેમ્પલ પણ કલેક્ટ કરી શકાય છે આ સિવાય ફ્લુઇડ, મેડીકેશન, પેરેન્ટરલ ન્યુટ્રીશન , કીમોથેરાપી, અને બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન માટે કેન્યુલા જ યુઝ કરવામાં આવે છે.

ટાઇપ્સ:

પેરીફેરલ ઇન્ટ્રાવિનસ (IV)કેન્યુલા.
સેન્ટ્રલ ઇન્ટ્રાવિનસ (IV)કેન્યુલા.
ડ્રેઇનીન્ગ કેન્યુલા

પાર્ટ્સ ઓફ ઇન્ટ્રા વિનસ (IV) કેન્યુલા:

નીડલ,
કેથેટર,
બુશિંગ,
ઇન્જેક્શન પોર્ટ,
વાલ્વ,
વિન્ગ્સ,
લ્યુઅર કનેક્ટર,
નિડલ ગ્રીપ,
ફ્લેશબેક ચેમ્બર,
લ્યુઅર લોક પ્લગ

નીડલ: ઇન્ટ્રા વિનસ કેન્યુલામાં આવેલી નીડલ એ ઇનીશીયલ પંક્ચરિંગ પોઇન્ટ તરીકે હોય છે કે જે પેશન્ટની વેઇનમાં કેન્યુલા માટે એન્ટ્રી બનાવે છે.

કેથેટર: કેથેટર એ એક ફ્લેક્સિબલ ટ્યુબ છે કે જે નીડલને વેઇનમાં ઇન્સર્ટ કર્યા બાદ કેથેટર એ વેઇનમાં જ રહે છે જેના કારણે પેશન્ટની બ્લડ સ્ટ્રીમમાં ફ્લુઇડ તથા મેડિકેશન એ ઇઝીલી રીતે એડમિનિસ્ટ્રેશન કરી શકાય છે.

બુશિંગ: બુશિંગ એ કેથેટર અને હબ વચ્ચેના કનેક્શન ને મજબૂત બનાવે છે જે સ્ટ્રકચરલ ઇન્ટીગ્રીટી ને મેઇન્ટેઇન રાખે છે જેના કારણે મેડીકેશન એ લીક થતું નથી.

ઇન્જેક્શન પોર્ટ: આ ઇન્જેક્શન પોર્ટ એ પ્રાઇમરી IV લાઇન ને ડિસ્ટર્બ કર્યા વગર જ એડિશનલ મેડીટેશન અથવા ફ્લ્યુઇડ ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે એક સાઇટ પ્રોવાઇડ કરે છે અને પેશન્ટની ફ્લેક્સિબીલીટીને એનહાન્સ કરવા માટેનું વર્ક કરે છે.

વાલ્વ: કેન્યુલા મા રહેલા વાલ્વ એ ફ્લુઇડ ના ફ્લોને રેગ્યુલેટ કરે છે અને તેને બેક ફ્લો થતું પ્રિવેન્ટ કરવામાં હેલ્પ કરે છે અને મેડીકેશન તથા ફ્લુઇડ ના કંટ્રોલ એડમીનીસ્ટ્રેશન ને મેઇન્ટેન રાખે છે.

વિન્ગ્સ: વિન્ગ્સ એ હબથી એક્સટેન્ડિંગ થાય છે અને તે એન્કર તરીકે વર્ક કરે છે તે કેન્યુલા ને ઇન્સર્ટ કરતી સમયે સ્ટેબિલિટી પ્રોવાઇડ કરે છે અને પેશન્ટની વેઇનમાં કેન્યુલા ને સક્સેસફૂલી રીતે પ્લેસ કર્યા બાદ તેને ત્યાં જ સિક્યોરિંગ પ્રોવાઇડ કરે છે.

લ્યુઅર કનેક્ટર: લ્યુઅર કનેક્ટર એ ઇન્ટ્રા વિનસ કેન્યુલા ને એક્સટર્નલ ડિવાઇસ સાથે કનેક્ટ કરવા માટે ઇન્ટરફેસ તરીકે કાર્ય કરે છે જે ફ્લુઇડ તથા મેડીકેશનના ફ્લો ને ઇઝી બનાવે છે.

નિડલ ગ્રીપ: નિડલ ગ્રીપ એ ઇન્સર્શન દરમિયાન અર્ગોનોમીક સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરે છે કે જે હેલ્થકેર પ્રેક્ટિસનર ની ચોક્સાઇ અને કંટ્રોલ ને એનહાન્સ કરે છે.

ફ્લેશબેક ચેમ્બર: હબની અંદર રહેલ ફ્લેસ બેગ ચેમ્બર એક ટ્રાન્સપરન્ટ રિઝરવિઅર તરીકે વર્ક કરે છે જે બ્લડ ના ફ્લેશ બેકને વિઝ્યુલાઇઝ કરીને વેઇનમાં સક્સેસફૂલી રીતે IV કેન્યુલા પ્લેસ થયેલી છે કે કેમ તે જાણી શકાય છે.

લ્યુઅર લોક પ્લગ: લ્યુઅર લોક પ્લગ એક વાઇટલ કમ્પોનન્ટ છે કે જે કેન્યુલા અને બીજા મેડિકલ ડિવાઇસ અથવા ઇન્ફ્યુઝન સિસ્ટમ વચ્ચે સિક્યોર કનેક્શન પ્રોવાઇડ કરે છે જેના કારણે મેડિકેશન તથા ફ્લુઇડ એ ઇઝીલી રીતે એડમિનિસ્ટ્રેશન થઇ શકે છે.

સાઇઝ એન્ડ કલર‌ ઓફ ઇન્ટ્રા વિનસ કેન્યુલા (Size and colour of IV cannula ):

ઇન્ટ્રા વિનસ( IV ) કેન્યુલા એ 14 G થી 26 G સુધીની અવેઇલેબલ હોય છે.કેન્યુલા નો ગોઝ એ જેમ જેમ ઓછો થતો જાય છે. તેમ તેમ તેનો અકસટર્નલ ડાયામીટર અને ફ્લો રેટ એ તેટલોજ વધતો જાય છે એટલે તેનો મતલબ એમ કે જેમ જેમ કેન્યુલા નો ગોઝ એ ઓછો થતો થતો જાય તેમ તેમ તેની ફલુઇડ ને બોડી મા એડમીનીસ્ટ્રેશન કરવા માટેની કેપેસિટી એ તેટલી જ વધતી જાય છે અને ગેઝ નંબર જેટલા હાઇ હશે કેન્યુલાની સાઇઝ નાની હશે.

1) કલર: ઓરેન્જ
ગોઝ સાઇઝ : 14 G
એક્સટર્નલ ડાયામીટર (mm): 2.1mm
લેન્થ(mm): 45 mm
વોટર ફ્લો રેટ ( ml/min): ~240 ml/min
રિકમન્ડેડ યુસીસ :
ટ્રોમા અને મેઝર સર્જરી દરમિયાન.
રેપિડ બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન માટે

2) કલર: ગ્રે
ગોઝ સાઇઝ : 16 G
એક્સટર્નલ ડાયામીટર (mm): 1.8 mm
લેન્થ(mm): 45 mm
વોટર ફ્લો રેટ ( ml/min): ~180ml/min
રિકમન્ડેડ યુસીસ : રેપિડ ફ્યુઇડ રિપ્લેસમેન્ટ, ટ્રોમા, રેપિડ બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન માટે.

3) કલર: ગ્રીન
ગોઝ સાઇઝ : 18G
એક્સટર્નલ ડાયામીટર (mm): 1.3mm
લેન્થ(mm): 32mm
વોટર ફ્લો રેટ ( ml/min): ~90ml/min
રિકમન્ડેડ યુસીસ : રેપિડ ફ્યુઇડ રિપ્લેસમેન્ટ, ટ્રોમા, રેપિડ બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન માટે.

4) કલર : પીન્ક
ગોઝ સાઇઝ : 20G
એક્સટર્નલ ડાયામીટર (mm): 1.1mm
લેન્થ(mm): 32mm
વોટર ફ્લો રેટ ( ml/min): ~60ml
રિકમન્ડેડ યુસીસ : મોસ્ટ ઇન્ફ્યુઝન, રેપિડ ફ્યુઇડ રિપ્લેસમેન્ટ, ટ્રોમા, રુટીન બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન માટે.

5) કલર : બ્લુ
ગોઝ સાઇઝ : 22G
એક્સટર્નલ ડાયામીટર (mm): 0.9mm
લેન્થ(mm): 25mm
વોટર ફ્લો રેટ ( ml/min): ~36ml/min
રિકમન્ડેડ યુસીસ : મોસ્ટ ઇફ્યુઝન,નિયોનેટ,પીડીયાટ્રીક ઓલ્ડર એડલ્ટ્સ અને રૂટીન બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન માટે.

6) કલર : યેલો
ગોઝ સાઇઝ : 24G
એક્સટર્નલ ડાયામીટર (mm): 0.7mm
લેન્થ(mm): 19mm
વોટર ફ્લો રેટ ( ml/min): ~20ml/min
રિકમન્ડેડ યુસીસ : મોસ્ટ ઇફ્યુઝન,નિયોનેટ,પીડીયાટ્રીક ઓલ્ડર એડલ્ટ્સ અને રૂટીન બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન, નીયોનેટ અને પીડિયાટ્રિકમાં બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન માટે.

7) કલર : પર્પલ
ગોઝ સાઇઝ : 26G
એક્સટર્નલ ડાયામીટર (mm): 0.6mm
લેન્થ(mm): 19mm
વોટર ફ્લો રેટ ( ml/min): ~13ml/min
રિકમન્ડેડ યુસીસ : નિયોનેટ,પીડીયાટ્રીક મા મોસ્ટલી યુઝ થાય છે.

યુઝીસ ઓફ ઇન્ટ્રા (IV) વિનસ કેન્યુલા:

મેડીસીન ને ડાયરેક્ટલી બ્લડ સ્ટ્રીમ માં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે.

પેશન્ટના હાઇડ્રેશન ને મેઇન્ટેન રાખવા માટે ફ્લુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ ને ઇન્ફ્યુઝન કરવા માટે.

બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન માટે તથા બ્લડ કમ્પોનન્ટ ને પેશન્ટની બોડીમાં રિપ્લેસ કરવા માટે પણ ઇન્ટ્રા વિનસ કેમ્યુલા નો યુઝ થાય છે.

જે પેશન્ટ ઓરલી ફૂડ ન લય શકતા હોય તેવા પેશન્ટ માં પેરેન્ટ્રલ ન્યુટ્રીશન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે ઇન્ટ્રા વિનસ કેન્યુલા નો યુઝ કરવામાં આવે છે.

ડાયગ્નોસ્ટિક ટેસ્ટ માટે બ્લડ સેમ્પલ ને કલેક્ટ કરવા માટે પણ ઇન્ટ્રા વિનસ કેન્યુલા નો યુઝ કરવામાં આવે છે.

નીડલ સ્ટીક ઇન્જરી(needle Stick injury) :

કોઇપણ વર્કર કે જે કન્ટામીનેટેડ નીડલના કોન્ટેક્ટ માં આવી શકે છે તે પોટેન્સીયલ રિસ્કમાં છે, જેમાં ડોકટર, નર્સિંગ સ્ટાફ,લેબ વર્કર્સ અને હાઉસકીપર્સનો સમાવેશ થાય છે.

એક્ચ્યુઅલ ઇન્જરી કરતાં પણ વધુ, તે Hep – B વાયરસ, એચઆઈવી(HIV)અને અન્ય ઘણા પેથોજેન્સથી ઇન્ફેક્શન નું મોટું રિસ્ક રજૂ કરે છે.

પાસ્ટ સ્ટડી દર્શાવે છે કે સાર્પ ઇન્જરી એ ઘણીવાર આ એક્ટીવીટીસ સાથે અસોસીએડ હોય છે:

રિકેપિંગ નીડલ્સ અથવા બીજા ડીવાઇસ.
કન્ટેનર વચ્ચે બોડી ફ્લુઇડ ટ્રાન્સફરિંગ કરવાના કારણે.
પંક્ચર-રેઝીસ્ટન્ટ શાર્પ કન્ટેનરમાં વપરાયેલી નીડલ અથવા અન્ય ઉપકરણોનો યોગ્ય રીતે નિકાલ કરવામાં ફેઇલ્યોર થવાના કારણે.

યોગ્ય ફોલો-અપ કેર PEP (પોસ્ટ-એક્સપોઝર પ્રોફીલેક્સિસ) ટ્રીટમેન્ટ અને ફોલો-અપ કેર મળે તેની ખાતરી કરવા માટે તમામ નીડલસ્ટીક અને શાર્પ્સ-રીલેટેડ ઇન્જરી ની તાત્કાલિક જાણ કરવી જોઇએ.

સ્ટાન્ડર્ડ પ્રીકોસન્સ:

કોઇપણ ઇન્વેસિવ પ્રોસિઝર માટે ગ્લોઝ આવશ્યક પહેરવા જોઇએ.

જે વ્યક્તિએ શાર્પનો ઉપયોગ કર્યો છે તે તેના ઉપયોગ પછીના ઇમીડીયેટ સેફ ડિસ્પોઝલ માટે જવાબદાર હોય છે, યુઝ થયેલા પોઇન્ટ પછી.

અનકેપ્ડ નીડલ અને શાર્પ્સ ના ડિસ્પોઝલ માટે એપ્રોપ્રીએટ પંચર-પ્રૂફ ડિસ્પોઝલ કન્ટેનરનો યુઝ કરવો.

નીડલ ને હાથ વડે ફરીથી કાપવી, વાંકી અથવા તોડવી ન જોઈએ.

ચોઇસ ઓફ નીડલ:

નીડલ ની લેન્થ સીલેક્ટ કરવી એ ઇન્જેક્શન ના ટાઇપ ઉપર ડીપેન્ડ કરે છે.

પસંદ કરેલ ગેજનું સાઇઝ એ મેડીકેશન ના ટાઇપ પર ડિપેન્ડ કરે છે.

પ્રોટેક્શન ફ્રોમ નીડલ સ્ટીક ઇન્જરી (Protection From needle Stick injury):

હેલ્થ કેર વર્કર્સ ને વિવિધ પ્રકારના રિસ્ક નો સામનો કરે છે, ખાસ કરીને મેડીકલ ઇક્વિપમેન્ટ સાથે અસોસીએટેડ રિસ્ક. નીડલ અને શાર્પ્સ વસ્તુઓ, જેમાં ડિસ્પોઝેબલ નીડલ, નીડલ ઉપરના કેથેટર, સુચર નીડલ, લેન્સેટ અને સ્કેલ્પલ્સનો સમાવેશ થાય છે, તેનાથી થતી ઇન્જરી નું રિસ્ક એ હેલ્થ કેર વર્કર્સ ને બ્લડ બોર્ન પેથોજન્સ એ રોગકારક જીવાણુઓ જેમ કે હેપેટાઇટિસ B, હેપેટાઇટિસ C, અથવા હ્યુમન ઇમ્યુનો ડેફીસીયન્સી વાઇરસ (HIV) ના ગંભીર અને સંભવિત જીવલેણ ઇન્જેક્શન નો સામનો કરવાનું ચાલુ રાખે છે.

રિસ્ક એન્ડ કોઝીસ :

કન્ટામીનેટેડ નીડલસ્ટિક અથવા શાર્પ ઇન્જેક્શન નું રિસ્ક એ ઇન્વોલ્વ પેથોજન, ઇન્જરી ની સિવિયારીટી અને એપ્રોપ્રિએટ પ્રોફીલેક્ટીક ટ્રીટમેન્ટ ની અવેઇલેબિલિટી અને ઉપયોગ પર આધારિત છે. પેશન્ટ માં નીડલ ની હેરાફેરી કરતી વખતે, ઇક્વીપમેન્ટ નો યુઝ કર્યા પછી તેને હેન્ડલ કરતી વખતે અથવા પસાર કરતી વખતે, સાધનને રીકેપ કરતી વખતે, અને કન્ટેનર વચ્ચે બોડી ફ્લુઇડ્સ ને ટ્રાન્સફેરીન્ગ કરતી વખતે અથવા ઇમપ્રોપર ડિસ્પોઝલ થી અથવા પ્રોસીઝર ને કમ્પ્લીટ કર્યા બાદ ઇક્વિપમેન્ટ ને ક્લીન કરતી વખતે ઇન્જરી થઇ શકે છે.

પ્રિવેન્ટીવ સ્ટ્રેટેજીસ :

તમામ હેલ્થ કેર ઓર્ગેનાઇઝેશન પાસે તેમના અનુપાલનના ભાગ રૂપે, નીડલસ્ટિક પ્રિવેન્સન પ્રોગ્રામ હોવો જોઇએ, જેના માટે સંસ્થાઓએ જ્યારે શક્ય હોય ત્યારે સલામતી-એન્જિનીયર્ડ શાર્પ અને નીડલલેસ સિસ્ટમનો ઉપયોગ કરવો જરૂરી છે. વધુમાં, હેલ્થ કેર સેટિંગ્સમાં નીડલસ્ટિક ઈન્જરીઝને અટકાવવા માટે, નેશનલ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ફોર ઓક્યુપેશનલ સેફ્ટી એન્ડ હેલ્થ, નીડલસ્ટિક અને શાર્પ ઈજાઓને રોકવામાં મદદ કરવા માટે સંખ્યાબંધ સ્ટ્રેટેજીસ દર્શાવે છે:

જ્યારે સેફ અને ઇફેક્ટીવ વિકલ્પો અવેઇલેબલ હોય ત્યારે નીડલ નો યુઝ એલીમીનેટ કરવો.

સેફટી ફીચર્સ ડિવાઇસીસ નો ઉપયોગ અમલમાં મૂકવો અને સૌથી વધુ અસરકારક અને સ્વીકાર્ય છે તે નિર્ધારિત કરવા માટે તેમના ઉપયોગનું મૂલ્યાંકન કરવું.

હેઝારડ્સ અને ઇન્જરી ના ટ્રેન્ડને આઇડેન્ટીફાય કરવા માટે વર્ક પ્લેસ ઉપર નીડલ સ્ટીક અને શાર્પ રિલેટેડ ઇન્જરી નું એનાલાઇઝ કરવું.

નીડલસ્ટિક ઇન્જરી અને સક્સેસફુલ ઇન્ટરવેન્શન્સ એફર્ટ્સ માટેના રિસ્ક ફેક્ટર્સ વિશે લોકલ અને નેશનલ ઇન્ફોર્મેશન ને – તપાસ કરીને પ્રિવેન્શન માટે પ્રાયોરિટીસ અને સ્ટ્રેટેજીસ ને સેટ કરવી.

એક ખાતરી કરવી કે હેલ્થ કેર વર્કર્સ એ નીડલ્સ અને શાર્પ્સ ના યુઝ અને તેના ડિસ્પોઝલ માટે પ્રોપર્લી ટ્રેઇન્ડ થયેલા છે.

નીડલ સ્ટીક ઇન્જરી નું રિસ્ક ઊભું કરતી વર્ક પ્રેક્ટિસ મા ફેરફાર કરો જેથી તેમને બનાવી શકાય.

નીડલ અને અન્ય શાર્પ ઘા રિલેટેડ ઇંજરી માટે પ્રોસિઝર એસ્ટાબ્લીશ કરો અને રિપોર્ટિંગ અને સમયસર ફોલો-અપને એન્કરેજ કરવા.

પ્રીવેન્શન એફોર્ડ્સ ના ઇફેક્ટિવ નેસ ને ઇવાલ્યુએટ કરવું અને પર્ફોમન્સ ઉપર ફીડબેક પ્રોવાઇડ કરવું.

હેલ્થ કેર વર્કર્સ ને તેમના વર્ક પ્લેસ માં નીડલ થી થતા કોઇપણ રિસ્ક ની જાણ કરવા અને બ્લડ બોર્ન પેથોજન્સ ટ્રેઇનીન્ગ માં ભાગ લેવા અને ભલામણ કરેલ ઇન્જરી પ્રિવેન્સન પ્રેક્ટીસીસ, તે પ્રેક્ટીસીસ નું પાલન કરવા એન્કરેજ કરવા, જેમાં હેપેટાઇટિસ બી વેક્સીનેશન નો સમાવેશ થાય છે.

પ્રીવેન્શન ઓફ નીડલ સ્ટિક ઇંજરી :

જ્યારે અસરકારક નીડલલેસ સિસ્ટમો ઓર શાર્પ્સ વીથ એન્જિનિયરેડ શાર્પ્સ ઈન્જરી પ્રોટેક્શન (SESIP) સેફ્ટી ડિવાઇસ ઉપલબ્ધ હોય ત્યારે નીડલ નો ઉપયોગ કરવાનું અવોઇડ કરવું.

પ્રોસિઝરની સ્ટાર્ટ કરતા પહેલા નીડલ્સ નું પ્રોપર સેફ હેન્ડલિંગ અને ડિસ્પોઝલ પ્લાન કરવું.

પંચર-પ્રૂફ, લીક-પ્રૂફ શાર્પ્સ ડિસ્પોઝલ કન્ટેનરમાં નીડલ, નીડલલેસ સિસ્ટમો અને SESIPનો ઇમીડીયેટલી ડિસ્પોઝ કરવો.

શાર્પ ઇન્જરી ના રેકોર્ડને જાળવો જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે: ઇન્સીડન્સ માં ઇન્વોલ્વ ઉપકરણનો પ્રકાર અને બ્રાન્ડ , ઇન્સીડન્સ નું લોકેશન (દા.ત., વિભાગ અથવા કાર્યક્ષેત્ર), ઇન્સિડન્સ નું ડિસ્ક્રિપ્શન અને શાર્પ ઇન્જરી ધરાવતા એમ્પ્લોઇસ ની પ્રાપ્યતા.

બ્લડ બોર્ન પેથોજન્સ પર એજ્યુકેશન પ્રોગ્રામ્સ માં હાજરી આપો અને હિપેટાઇટિસ B વેક્સિન મેળવવા સહિત ઇન્ફેક્શન પ્રિવેન્શન માટેની ભલામણોને ફોલો કરવી.

જ્યારે પણ શક્ય હોય ત્યારે SESIP ડિવાઇસ ના સીલેક્શન અને ઇવાલ્યુએશન માં સેફ્ટી ફિચર્સ સાથે પાર્ટીસીપેટ કરવું.

ક્રાઇટેરિયા ફોર સિલેક્શન ઓફ સીરીઝ એન્ડ નીડલ્સ :

સિરીંજ અને નીડલ ની પસંદગીમાં ધ્યાનમાં લેવાના ફેક્ટર્સ છે:

પ્રીસસ્કરાઇબ કરેલો રૂટ,
મેડિસિનની વિસ્કોસિટી,
એડમિનિસ્ટર કરવા માટેના મેડિસિનનું અમાઉન્ટ,
સેફટીટીશ્યુસ ના સાઇઝ અને અમાઉન્ટ.
આ બધા ફેક્ટર્સ પર સિરીઝ અને નીડલ નું સિલેક્શન ડીપેન્ડ કરે છે.

રુટ્સ ઓફ પેરેન્ટ્રલ થેરાપીસ (Routes of parentral therapies):

ઇન્ટ્રાડર્મલ ઇન્જેક્શન (Intradermal injection):

ડેફીનેશન : ઇન્ટ્રાડર્મલ ઇન્જેક્શન એ પેશન્ટ ને સ્કીન ના લેયર્સ (એપીડર્મિસ ની નીચે) વચ્ચે આપવામાં આવતા ઇન્જેક્શન છે.

પર્પઝ:

ઇન્ટ્રાડર્મલ ઇન્જેક્શનનો યુઝ થાય છે:
સ્કીન એલર્જી ટેસ્ટ કન્ડક્ટ કરવા માટે અને
એન્ટિબોડી ફોર્મેશન ટેસ્ટીન્ગ માટે .

આર્ટીકલ્સ :

1 ml ટ્યુબરક્યુલિન સિરીંજ પ્રીટેચ કરેલી 26-27 ગોઝ ની નીડલ સાથે.
આલ્કોહોલ સ્વેબ્સ.
સ્કીન ટેસ્ટ સોલ્યુશન.
ડિસ્પોઝેબલ ગ્લોવ્સ.
ઓર્ડરશીટ.

રીમેમ્બર કરવા માટેના પોઇન્ટ્સ:

આ એક પેઇનફુલ પ્રોસિઝર છે કે જે માત્ર થોડા અમાઉન્ટમાં સોલ્યુશન માટે જ યુઝ કરવામાં આવે છે.

એ ખાતરી કરવી કે નીડલ ને એપીડર્મીસ લેયર ના નીચે જ ઇન્સર્ટ કરવામાં આવેલી છે સબક્યુટેનિયસ નહી કારણ કે તે એબ્ઝોર્બસન ને રીડ્યુસ કરે છે.

કોઇપણ મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન કરતા પહેલા ઇન્ફોર્મેશન નો રિવ્યુ લેવો જેમ કે, રાઇટ પેશન્ટ, રાઇટ મેડિસિન, રાઇટ રુટ, રાઇટ ડોઝ, રાઇટ ટાઇમ અને રાઇટ સાઇટ વગેરે ઇન્ફોર્મેશન ને પ્રોપર્લી અસેસ કરવું.

ઇન્જેક્શનની આ મેથડ નો વારંવાર એલર્જી પરીક્ષણમાં ઉપયોગ થાય છે, તે મહત્વનું છે કે લેટેક્સ ફ્રી સિરીંજનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.

25 અથવા 27 ગેજ અને 3/8 થી 3/4 ઇંચ (1-2cm) ની એક નાની થીન નીડલ આગળની બાજુની સમાંતર સ્કીન માં ઇન્સર્ટ કરવામાં આવે છે, લેવલ ઉપરની તરફ હોય છે.

ઇન્જેક્શન એ સામાન્ય રીતે હાથની અંદરની હથેળીની બાજુની સપાટી પર આપવામાં આવે છે, હ્યુમન ડિપ્લોઇડ સેલ રેબીસ વેક્સીન ના અપવાદ સિવાય જે ડેલ્ટોઇડ મસલ્સ માં આપવામાં આવે છે.

પ્રોસિઝર :

નોન ડોમિનન્ટ હેન્ડ વડે ફોર ફિંગર અથવા થમ્બ વડે સાઇટ પર સ્કીન ને સ્ટ્રેચ કરવી : સ્કીન ટાઇટ કરવાથી ઇઝીલી રીતે પિયર્સ થય શકે છે.

નીડલ ને 5 થી 15 ડિગ્રીના એન્ગલ પર ધીમેથી ઇન્જેક્ટ કરો. પછી સ્કીન ની સપાટીથી લગભગ 3mm (1/8 ઇંચ) નીચે એપીડર્મીસ દ્વારા નીડલ ને આગળ કરો. નીડલ એ સ્કીન દ્વારા જોઈ શકાય છે : નીડલની ટીપ એ ડર્મીસ માં છે તે ખાતરી કરે છે.

મેડીકેશન ને સ્લોલી ઇન્જેક્ટ કરો : સાઇટ પર ડિસકંફર્ટને મીનીમાઇઝ કરવા માટે.

ઇન્જેક્શન સાઇટ પર ધ્યાન આપો, સ્કીન ની સપાટી પર મસ્કીટો માઇટ જેવો લગભગ 6 મીમી (1/4 ઇંચ) નો બ્લેબ (ફોલ્લો) દેખાય છે : મેડીકેશન એ ડર્મિસ માં ડિપોઝિટ થઇ છે તે ઇન્ડિકેટ કરે છે.

આલ્કોહોલના સ્વેબ અથવા ગૉઝને હળવા હાથે સાઇટ પર લગાવતી વખતે નીડલ પાછી ખેંચો : ક્લાઇન્ટ ના ડિસ્કમ્ફર્ટ ને રિડ્યુસ કરવા માટે આલ્કોહોલ સાથે ડ્રગ ગૉઝ નો યુઝ કરી શકાય છે.

સાઇટ મસાજ કરશો નહીં : મેડીકેશન ને અન્ડરલાઇન્ગ ટીશ્યુસ ના લેયર માં ડિસઅપીયરીન્ગ કરી શકે છે.

ક્લાઇન્ટ ને કમ્ફર્ટેબલ પોઝિશન માં હેલ્પ કરો : પેશન્ટને વેલબીન્ગ ની સેન્સ પ્રોવાઇડ કરે છે.

સેફ્ટી સીલ્ડ માં બંધ કરેલી નીડલ અથવા અનકેપ્ડ નીડલ ડિસ્કાર્ડ કરો અને સિરીંજ અને નીડલ ને ઇનસીનરેટ કરી નાખો : ડિસ્પોઝલ કરતા પહેલા નીડલ ને ફરીથી રીકેપ કરવી જોઇએ નહીં.

ડિસ્પોઝેબલ ગ્વોવ્ઝ ને રીમુવ કરી હેન્ડ વોશ કરવા : માઇક્રો ઓર્ગેનિઝમ્સ ના ટ્રાન્સમિશન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.

3 થી 5 મિનિટ સુધી એલર્જીક રિએક્શન્સ જોવા માટે ક્લાઇન્ટ સાથે રહેવું : કોમ્પ્લિકેશન્સ ને અર્લી ડિટેક્ટ કરવા માટે.

મેડીકેશન નો ડોઝ, રૂટ, સાઇટ, ટાઇમ અને ડેટ રેકોર્ડ કરવું.

મેડીકેશન ની કોઇપણ અનડિઝાઇરેબલ ઇફેક્ટ હોય તો તેનું પ્રોપર્લી રિપોર્ટ કરવો.

સબક્યુટેનિયસ ઇન્જેક્શન
(Subcutaneous injection):

ડેફીનેશન :

સબક્યુટેનીયસ ઇન્જેક્શન એ સબક્યુટેનીયસ ટીશ્યુસ મા મેડીકેશન આપવા માટેની એક મેથડ છે અને તેને સ્કીન ની નીચે ઇન્જેક્શન આપી શકાય છે.જેમા ડ્રગ એ 20 મિનિટમાં ઇફેક્ટીવ બને છે.

પર્પઝ:

સબક્યુટેનીયસ ઇન્જેક્શન એ ઉપયોગમાં લેવાતી મેથડ છે :

જ્યારે સ્મોલ અમાઉન્ટમાં ફ્લુઇડ ને ઇન્જેક્ટ કરવાનું હોય ત્યારે ડ્રગ ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે.

પેશન્ટ ઓરલી રીતે મેડીસીન લેવા માટે અનએબલ હોય, અથવા ડ્રગ એ ઇન્ટેસ્ટાઇન ના સીક્રીસન્સ દ્વારા ડિસ્ટ્રોય થતી હોય ત્યારે.

આર્ટિકલ્સ:

અ ટ્રે કન્ટેઇનિંગ
સિરીંજ (1 થી 3 ml) અને નીડલ (27 થી 25 ગેઝ, 3/8 થી 5/8 ઇંચ)
સ્પિરિટ સ્વેબ્સ
મેડીકેસન ની વાયલ અથવા એમ્પ્યુલ
ડિસ્પોઝેબલ ગ્લોવ્ઝ
ફીઝીશીયન ઓર્ડર શીટ
કિડની ટ્રે

પ્રોસિઝર:

પેશન્ટ નુ નામ, મેડીકેશન નું નામ, ડોઝ, ટાઇમ અને એડમિનિસ્ટ્રેશન ના રુટ માટે ફિઝીશિયનના મેડીકેશન ના ઓર્ડરનો રિવ્યુ લેવો : મેડીકેશન એ કરેક્ટ અને સેફ્ટી એડમિનિસ્ટ્રેશન થાય તેની ખાતરી કરવા માટે.

પેશન્ટને કોઇપણ ડ્રગ રીલેટેડ એલર્જી ની હિસ્ટ્રી છે કે કેમ તેની માહિતી કલેક્ટ કરવી : પેશન્ટને એલર્જીક રીએક્શનસ ના રિલેટેડ કોમ્પ્લીકેશન્સ થતું પ્રોટેક્ટ કરવા માટે.

કોન્ટ્રાઇન્ડીકેશન્સ માટે અસેસ કરવુ એટલે કે સરક્યુલેટીન્ગ શોક અથવા લોકલ ટીશ્યુસ પર્ફ્યુઝન અને પેશન્ટ ના એડિપોઝ ટીશ્યુસ ની એડીક્યુઅસી માં ઘટાડો : રીડ્યુસ‌ ટીશ્યુ પર્ફ્યુઝન એ મેડીકેશન ના ડીસ્ટ્રીબ્યુશન અને એબ્ઝોર્પ્શન માં ઇન્ટરફેર કરે છે.

એમ્પ્યુલ અથવા વાયલ માંથી કરેક્ટ મેડીકેશનનો ડોઝ પ્રિપેઇર કરવો : ખાતરી કરો કે મેડીકેશન એ સ્ટરાઇલ છે અને ડોઝ ઓર્ડર કરેલ છે.

પ્રોસિઝર ના સ્ટેપ્સ પેશન્ટને એક્સપ્લેઇન કરવા : ક્લાઇન્ટની એન્ઝાયટીને રીડ્યુસ કરવા માટે.

રૂમ કર્ટેઇન અથવા ડોર ક્લોઝ કરવો : પેશન્ટ ની પ્રાઇવસી ને મેઇન્ટેન કરવા માટે.

પ્રોપર્લી હેન્ડ વોશ કરવા અને ગ્લોવ્સ વીયર કરવા : માઇક્રો ઓર્ગેનિઝમ્સ ના ટ્રાન્સફર થતા પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.

ક્લાઇન્ટને પ્રોપર પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવામાં હેલ્પ કરવી : જે પ્રોસિઝર સમય દરમિયાન ક્લાઇન્ટ ના ડિસ્કમ્ફર્ટ ને રિડ્યુસ કરવામા હેલ્પ કરે છે.

યોગ્ય ઇન્જેક્શન સાઇટ પસંદ કરો, બ્રુઇસીસ(ઉઝરડા), ઇન્ફ્લામેશન અથવા સોજો, મસલ્સની ટેન્ડરનેસ માટે સ્કીન ની સપાટીનું ઓબ્ઝર્વેશન્સ કરવું. નોંધ – દરરોજ સાઇટ્સને રોટેટ કરવી: ક્લાઇન્ટમાં ઇન્જેક્શન રિલેટેડ કોમ્પ્લીકેશન્સ ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.

સ્પીરીટ વડે સાઇટ ને ક્લિન કરવી સ્વોબ ને ઇન્જેક્શન સાઇટના સેન્ટરમાં એપ્લાય કરવું અને ત્યારબાદ આઉટવર્ડ ડાયરેક્શન માં સર્ક્યુલર મુવમેન્ટમાં 5 સેન્ટિમીટર (cm/ 2 inch)જેટલું રોટેટ કરી સાઇટને ક્લીન કરવી : માઇક્રો ઓર્ગેનિઝમ્સ ધરાવતા સિક્રીસન્સ ને રીમુવ કરે છે.

નોનડોમીનન્ટ હાથની ત્રીજી અને ચોથી આંગળીઓ વચ્ચે સ્વેબ પકડો : જ્યારે નીડલ ને વિડ્રો આવે ત્યારે તે ઇઝીલી રીતે એક્સીસીબલ રહે છે.

નીડલને રીમુવ કરવી અને ત્યારબાદ ડોમિનન્ટ હેન્ડના થમ્બ અને ફોરફિંગર વચ્ચે સીરીજ ને હોલ્ડ કરવી : ક્વીક,સ્મુથલી ઇન્જેક્શન માટે યોગ્ય મેનીપ્યુલેશન ની જરૂર છે.

એવરેજ બિલ્ટ ક્લાયન્ટ માટે, ઇન્જેક્શન સાઇટ પર સ્કીન ને ટાઇટ્લી સ્પ્રેડ કરવી/ નોન ડોમીનન્ટ હેન્ડ વડે સ્કીન ને હોલ્ડ કરો.45 થી 90 ડિગ્રીના એન્ગલ પર નીડલ ને ક્વીકલી અથવા ફીરમ્લી રીતે ઇન્જેક્ટ કરો : સ્મુથ સ્કીન કરતાં ટાઇટ સ્કીન માં પેનેટ્રેશન ઇઝી રહે છે.

ઓબેસ પેશન્ટ માટે સ્કીન ને હોલ્ડ કરો અને ટીશ્યુ ફોલ્ડની નીચે 90º એન્ગલ પર નીડલ લગાવો : ડિસ્કમ્ફર્ટ ને મીનીમાઇસ કરવા માટે.

ઇન્સર્શન કર્યા બાદ સીરીંજ ના બેરલ પાર્ટ ના લોવર એન્ડ ને નોન ડોમિનન્ટ હેન્ડ વડે હોલ્ડ કરવું ત્યારબાદ ડોમિનન્ટ હેન્ડ ને પ્લન્જરના એન્ડ પાસે મુવ કરવું ત્યારબાદ એસ્પીરેટ કરવું નહીં અને મેડીકેશનની સ્લોલી ઇન્જેક્ટ કરવી : સબક્યુટેનીયસ ટીશ્યુસ માં ઇન્જરી ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે સિરીંજના સ્મુથ મેનીપ્યુલેશનની જરૂર છે.

ત્યારબાદ સ્લોલી નીડલ ને વિડ્રો કરી કોટન સ્વોબ એપ્લાય કરવું.

મેડીકેશન નો ડોઝ, રૂટ, સાઇટ, ટાઇમ અને ડેટ રેકોર્ડ કરવો.

મેડીકેશન નો કોઇપણ અનડિઝાઇરેબલ ઇફેક્ટ હોય તો તેનુ પ્રોપર્લી રિપોર્ટ કરવો.

સાઇટ્સ ઓફ ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર ઇન્જેક્શન (Sites of intramuscular injection) :

ડેલ્ટોઇડ મસલ્સ( Deltoid muscles):

અપર આર્મ પર લેટરલી માં સ્થિત ડેલ્ટોઇડ મસલ્સ નો યુઝ એ ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર ઇન્જેક્શન માટે થઈ શકે છે. સ્કેપ્યુલાની એક્રોમિઅન પ્રોસેસમાંથી ઉદ્દભવે છે અને હ્યુમરસની નીચે લગભગ એક તૃતીયાંશ ભાગ દાખલ કરે છે, જો આ સાઇટના ઉપયોગને જસ્ટીફાઇ માટે પૂરતી મસલ્સ માસ હોય તો ડેલ્ટોઇડ મસલ્સ નો IM ઇન્જેક્શન માટે ઇઝીલી ઉપયોગ કરી શકાય છે.ડેલ્ટોઇડ મસલ્સ એ રેડીયલ નવ્સ અને રેડિયલ આર્ટરી ના પ્રોક્ઝીમીટીસ માં હોવાના કારણે નીડલ ના પેનેટ્રેશન માટે કરેક્ટ સાઇટ ને ફાઇન્ડઆઉટ કરવા માટે કેરફૂલી કંસીડરેશન અને પાલ્પેશન કરવું જરૂરી રહે છે.

વાસ્ટસ લેટેરિયલિસ મસલ્સ(vastus laterialis mucles):

વાસ્ટસ લેટેરિયલિસ મસલ્સ એ અપર લેગ ના મસલ્સ ગ્રુપ ને ફોર્મ કરે છે કે જે થાય ના એન્ટેરોલેટ્રલ આસ્પેક્ટ પર મળી શકે છે. આ મસલ્સ એ ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર ઇન્જેક્શન માટે મોર કોમન્લી યુઝ થતી સાઇટ છે. આ સાઇટ એ બધી જ એજ ના પર્સન માં જનરલી રીતે થીક અને વેલ ફોર્મ્ડ થયેલ હોય છે અને ત્યાં નજીકમાં કોઇપણ મેજર આર્ટરીસ અથવા નર્વ લોકેટેડ હોતી નથી. તે હંમેશા રેડીલી એક્સેસ્ડ હોય છે.મસલ્સ ના મીડલ થર્ડ પાર્ટ નો યુઝ એ ઇન્જેક્શન સાઇટને ડિફાઇન કરવા માટે થાય છે.જે ફીમર ના ગ્રેટર ટ્રોચેન્ટર પર ઓરીજીનેટ થાય છે અને પેટેલાની ઉપરની બોર્ડર પર ઇન્સર્ટ થાય છે અને પેટેલા લીગામેન્ટ દ્વારા ટિબિયલ ટ્યુબરોસિટી ત્રીજા ભાગમાં આવે છે. પ્રોઝીસર હાથ ધરવા માટે સફીસીયન્ટ બોડી અને માસ પ્રેઝન્ટ છે કે કેમ તે નિર્ધારિત કરવા માટે મસલ્સ નું પાલ્પેશન જરૂરી રહે છે.

ગ્લુટીયસ મીડીયસ મસલ્સ (વેન્ટ્રોગ્લુટીયલ સાઇટ):

ગ્લુટેસ મેડીયસ મસલ્સ, જેને વેન્ટ્રોગ્લુટીયલ સાઇટ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે IM ઇન્જેક્શન માટે ત્રીજી સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવાતી સાઇટ છે. ઇન્જેક્શન માટે યોગ્ય વિસ્તાર નીચેની રીતે નક્કી કરી શકાય છે. ફીમર ના ગ્રેટર ટ્રોકેન્ટર પર હાથની હીલ પેશન્ટ ના માથા તરફ આંગળી રહે તેવી રિતે મૂકો. ડાબા હાથનો ઉપયોગ જમણા હિપ માટે થાય છે અને ઊલટું. હાથની હથેળીને ગ્રેટર ટોર્ચેન્ટર પર રાખતી વખતે અને એન્ટીરીયર સુપિરિયર ઇલિયાક સ્પાઇન પર ઇન્ડેક્સ ફીન્ગર ને મૂકતી વખતે, ઇલિયાક ક્રેસ્ટ માટે ડોર્સલી પાલ્પેટીન્ગ મીડલ ફીન્ગર ને સ્ટ્રેચ કરવુ અને પછી આ પોઇન્ટ ની નીચે થોડું દબાવો. ઇલિયાક ક્રેસ્ટ, થર્ડ ફીન્ગર અને ઇન્ડેક્સ ફીન્ગર દ્વારા ફોર્મ ટ્રાયેન્ગલ ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર ઇન્જેક્શન માટે સ્યુટેબલ એરીયા બનાવે છે.કઇ સાઇટ સૌથી યોગ્ય છે તે નક્કી કરવું દરેક સાઇટ પર પેશન્ટ ના મસલ્સની ડેન્સિટી, તમે જે મેડીકેશન આપવા માંગો છો તેના ટાઇપ અને નેચર અને અલબત્ત ઇન્જેક્શન માટે પેશન્ટ ની પ્રીફર સાઇટ પર ડિપેન્ડ કરે છે.

ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર ઇન્જેક્શન (intramuscular injection):

ડેફીનેશન : ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર ઇન્જેક્શન એ સ્પેસિફિક મસલ્સ ના સેન્ટ્રલ એરિયા પર ઇન્જેક્શન એડમિનિસ્ટર કરવામાં આવે છે.

પર્પઝ:

અમુક ડ્રગ્સ કે જે એડમિનિસ્ટ્રેશન માટેના બીજા રૂટ્સ ને રિકમન્ડેડ કરતી નથી ઉદાહરણ તરીકે ઇન્ટ્રા વિનસ, ઓરલ અથવા સબક્યુટેનિયસ રુટ.

ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર રુટ એ સબક્યુટેનિયસ રુટ કરતા ફાસ્ટર એબ્ઝોર્પ્શન રેટ પ્રોવાઇડ કરે છે.

મસલ્સટીશ્યુ એ ડિસ્કમ્ફર્ટ કર્યા વગર લાર્જર વોલ્યુમમાં ફ્લુઇડને હોલ્ડ કરી રાખે છે.

મસલ્સ ટીશ્યુસ માં ઇન્જેક્ટ કરવામાં આવેલી મેડીકેશન એ ઓછી ઝડપથી એબ્ઝોર્પ્શન થાય છે અને વેઇન માં ઇન્જેક્ટ કરવામાં આવતી મેડીકેશન કરતાં વધુ સ્લોલી ઇફેક્ટ કરે છે.

ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર રૂટ એ કેટલીક મેડીકેશન માટે ફેવરેબલ હોય છે.

આર્ટીકલ્સ:

એક ટ્રે જેમાં શામેલ છે:
સિરીંજ અને નીડલ
સ્પિરિટ સ્વેબ્સ
મેડીકેશન માટે વાયલ/એમ્પ્યુલ
ડિસ્પોઝેબલ ગ્વોવ્ઝ
કિડની ટ્રે
ફિલ્ટર: એમ્પ્યુલ તોડવાના કિસ્સામાં
કોટન સ્વેબ (જો દવા એમ્પ્યુલમાં હોય તો).

ફિઝિશિયનની ઓર્ડર શીટ :

પોઇન્ટ ટુ બી રિમેમ્બર :

ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર રુટ નો ઉપયોગ એવા કિસ્સાઓમાં થવો જોઇએ નહીં કે જ્યાં મસલ્સ ની સાઇઝ અને કન્ડિશન એ ડ્રગ ના સફીસીયન્ટ અપટેક ને સપોર્ટ આપવા માટે એડીક્યુએટ નથી.

ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર ઇન્જેક્શન અવોઇડ જોઇએ જો એડમીનીસ્ટ્રેશન ના અન્ય રુટ્સ, ખાસ કરીને ઓરલી, કોઇપણ વ્યક્તિની સીચ્યુએશન અને કન્ડિશનમાં કમ્પેરેબલ લેવલ નું એબ્ઝોર્પ્શન અને ઇફેક્ટ પ્રોવાઇડ કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે.

ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર ઇન્જેક્શન એ એવી જગ્યાએ ન આપવા જોઇએ જ્યાં પેઇન ના કોઇ સંકેત હોય.

સાઇટ્સ ઓફ ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર ઇન્જેક્શન (Sites of intramuscular injection) :

ડેલ્ટોઇડ મસલ્સ( Deltoid muscles):

અપર આર્મ પર લેટરલી માં સ્થિત ડેલ્ટોઇડ મસલ્સ નો યુઝ એ ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર ઇન્જેક્શન માટે થઇ શકે છે. સ્કેપ્યુલાની એક્રોમિઅન પ્રોસેસમાંથી ઉદ્દભવે છે અને હ્યુમરસની નીચે લગભગ એક તૃતીયાંશ ભાગ દાખલ કરે છે, જો આ સાઇટના ઉપયોગને જસ્ટીફાઇ માટે પૂરતી મસલ્સ માસ હોય તો ડેલ્ટોઇડ મસલ્સ નો IM ઇન્જેક્શન માટે ઇઝીલી ઉપયોગ કરી શકાય છે.ડેલ્ટોઇડ મસલ્સ એ રેડીયલ નવ્સ અને રેડિયલ આર્ટરી ના પ્રોક્ઝીમીટીસ માં હોવાના કારણે નીડલ ના પેનેટ્રેશન માટે કરેક્ટ સાઇટ ને ફાઇન્ડઆઉટ કરવા માટે કેરફૂલી કંસીડરેશન અને પાલ્પેશન કરવું જરૂરી રહે છે.

વાસ્ટસ લેટેરિયલિસ મસલ્સ(vastus laterialis mucles):

વાસ્ટસ લેટેરિયલિસ મસલ્સ એ અપર લેગ ના મસલ્સ ગ્રુપ ને ફોર્મ કરે છે કે જે થાય ના એન્ટેરોલેટ્રલ આસ્પેક્ટ પર મળી શકે છે. આ મસલ્સ એ ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર ઇન્જેક્શન માટે મોર કોમન્લી યુઝ થતી સાઇટ છે. આ સાઇટ એ બધી જ એજ ના પર્સન માં જનરલી રીતે થીક અને વેલ ફોર્મ્ડ થયેલ હોય છે અને ત્યાં નજીકમાં કોઇપણ મેજર આર્ટરીસ અથવા નર્વ લોકેટેડ હોતી નથી. તે હંમેશા રેડીલી એક્સેસ્ડ હોય છે.મસલ્સ ના મીડલ થર્ડ પાર્ટ નો યુઝ એ ઇન્જેક્શન સાઇટને ડિફાઇન કરવા માટે થાય છે.જે ફીમર ના ગ્રેટર ટ્રોચેન્ટર પર ઓરીજીનેટ થાય છે અને પેટેલાની ઉપરની બોર્ડર પર ઇન્સર્ટ થાય છે અને પેટેલા લીગામેન્ટ દ્વારા ટિબિયલ ટ્યુબરોસિટી ત્રીજા ભાગમાં આવે છે. પ્રોઝીસર હાથ ધરવા માટે સફીસીયન્ટ બોડી અને માસ પ્રેઝન્ટ છે કે કેમ તે નિર્ધારિત કરવા માટે મસલ્સ નું પાલ્પેશન જરૂરી રહે છે.

ગ્લુટીયસ મીડીયસ મસલ્સ (વેન્ટ્રોગ્લુટીયલ સાઇટ):

ગ્લુટેસ મેડીયસ મસલ્સ, જેને વેન્ટ્રોગ્લુટીયલ સાઇટ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે IM ઇન્જેક્શન માટે ત્રીજી સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવાતી સાઇટ છે. ઇન્જેક્શન માટે યોગ્ય વિસ્તાર નીચેની રીતે નક્કી કરી શકાય છે. ફીમર ના ગ્રેટર ટ્રોકેન્ટર પર હાથની હીલ પેશન્ટ ના માથા તરફ આંગળી રહે તેવી રિતે મૂકો. ડાબા હાથનો ઉપયોગ જમણા હિપ માટે થાય છે અને ઊલટું. હાથની હથેળીને ગ્રેટર ટોર્ચેન્ટર પર રાખતી વખતે અને એન્ટીરીયર સુપિરિયર ઇલિયાક સ્પાઇન પર ઇન્ડેક્સ ફીન્ગર ને મૂકતી વખતે, ઇલિયાક ક્રેસ્ટ માટે ડોર્સલી પાલ્પેટીન્ગ મીડલ ફીન્ગર ને સ્ટ્રેચ કરવુ અને પછી આ પોઇન્ટ ની નીચે થોડું દબાવો. ઇલિયાક ક્રેસ્ટ, થર્ડ ફીન્ગર અને ઇન્ડેક્સ ફીન્ગર દ્વારા ફોર્મ ટ્રાયેન્ગલ ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર ઇન્જેક્શન માટે સ્યુટેબલ એરીયા બનાવે છે.કઇ સાઇટ સૌથી યોગ્ય છે તે નક્કી કરવું દરેક સાઇટ પર પેશન્ટ ના મસલ્સની ડેન્સિટી, તમે જે મેડીકેશન આપવા માંગો છો તેના ટાઇપ અને નેચર અને અલબત્ત ઇન્જેક્શન માટે પેશન્ટ ની પ્રીફર સાઇટ પર ડિપેન્ડ કરે છે.

પ્રિપ્રેશન/ પ્રોસીઝર:

મેડીકેશન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરતા પહેલા એક્યુરસી માટે મેડિકેશન ના ઓર્ડર ને ખાસ ચેક કરવું અને ત્યારબાદ મેડીકેશન ને વાયલ અથવા એમ્પયુલ માંથી પ્રિપેઇર કરવી.

પેશન્ટને આઇડેન્ટીફાય કરવા અને પેશન્ટને જે પોઝિશન કમ્ફર્ટેબલ હોય તેવી પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી અથવા ઇન્જેક્શન સાઇટ પર પ્રોપર્લી એક્સેસ થઇ શકાય તે મુજબ પેશન્ટને કમ્ફર્ટેબલ પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી.

ઇન્જેક્શન માટે કરેક્ટ એરિયા ને આઇડેન્ટિફાઇ કરવું.

ત્યારબાદ આલ્કોહોલ સ્વેબ અથવા ક્લિન્ઝિંગ એજન્ટ દ્વારા ઇન્જેક્શન સાઇટને ક્લીન કરવી.

નીડલ કવર ને રીમુવ કરી સિરીંજ ને પ્રિપેઇર કરવી ત્યારબાદ સીરીંજ માં રહેલી એક્સેસ એઇરને એક્સપેલ કરવા માટે સિરીંજને ઇન્વર્ટિંગ કરવી.

જ્યારે ઇન્જેક્ટ કરવા માટે રેડી થાય ત્યારબાદ ઇન્જેક્શન સાઇટ પર ની સ્કીન ને નોનડોમિનન્ટ હેન્ડ ની ફિંગર વડે સ્પ્રેડ કરવી.

ડોમીનન્ટ હેન્ડ ના થમ્બ અને ફોરફીન્ગર વડે સિરીંજ ને પકડી રાખો,પેશન્ટ ના ડિસ્કમ્ફર્ટ ને ઓછું કરવા માટે કન્ટ્રોલ પીયર્સ કરવું. જો ત્યાં લીટલ મસલ્સ માસ હોય, ખાસ કરીને ઇન્ફન્ટ અથવા એલ્ડર્લી માં, તો તમારે મસલ્સ ને પિંચ કરવાની જરૂર પડી શકે છે, જેથી ઇન્જેક્શન આપવા માટે વધુ માત્રામાં ટીશ્યુસ પ્રોવાઇડ કરી શકાય.

ઇન્જેક્શન સાઇટ પર એસ્પિરેટ કરો (જ્યારે સિરીંજ અને નીડલ મસલ્સ ની અંદર હોય છે) નોન ડોમિનન્ટ હેન્ડ થી સિરીંજની બેરલ ને પકડીને અને ડોમીનન્ટ હેન્ડ થી સિરીંજ ના પ્લન્જર ને પાછા ખેંચવું. જો સિરીંજમા બ્લડ દેખાય છે, તો તે એક ઇન્ડીકેશન છે કે બ્લડ વેસલ્સ પંક્ચર થઇ ગઇ છે. નીડલ અને સિરીંજ તરત જ પાછી ખેંચી લેવી જોઇએ અને નવું ઇન્જેક્શન પ્રીપેઇર કરવું જોઇએ. જો કોઇ બ્લડ એસ્પીરેટ ન થયુ હોય, તો જ્યાં સુધી બધી મેડીકેશન ને ડિલીવર્ડ ન કરવામા આવે ત્યાં સુધી કોન્સ્ટન્ટ રેટ પર મેડીકેશન ને સ્લોલી ઇન્જેક્શન આપીને કન્ટીન્યુ રાખવું.

ડિસ્કમ્ફર્ટ ને મીનીમાઇઝ કરવા માટે નીડલ અને સિરીંજને ઝડપથી પાછી વિડ્રો કરવી. આપેલ મેડીકેશન ના આધારે, સાઇટને બ્રીફલી મસાજ કરી શકાય છે. કેટલીક મેડીકેશન મેન્યુફ્રેક્ચરર એ ઇન્જેક્શન પછી સાઇટ પર મસાજ કરવા સામે અગેઇન્સ્ટ મા એડવાઇસ આપે છે, કારણ કે તે મેડીકેશન ની ઇફેક્ટ અને ઇન્ટેન્શન ને ખૂબ જ રેડીલી અથવા ખૂબ લાર્જ એરીયામાં વિખેરીને રિડ્યુસ કરે છે. મેન્યુફેક્ચરર્સ ના રિકમેન્ડેશન ને ચેક કરવું જોઇએ.

યુઝ્ડ થયેલી સિરીંજ અને નીડલ ને શક્ય તેટલી વહેલી તકે એપ્રોપ્રિએટ ડિસ્પોઝલ રીસેપ્ટેકલ માં ડિસ્કાર્ડ કરી દેવી.

ઇન્જેક્શન પછી થોડા સમય પછી ઓછામાં ઓછું એકવાર ઇન્જેક્શન સાઇટ ને ચેક કરવું જેથી બ્લીડીન્ગ,સ્વેલીન્ગ અથવા મેડીકેશન ની રિએક્શન ના અન્ય કોઇપણ ચિહ્નો હાજર ન હોય. સાઇડ ઇફેક્ટ, અને અન્ય ચિહ્નો માટે પેશન્ટ નું ઓબ્ઝર્વેશન્સ કરવું, ખાસ કરીને જો પેશન્ટ એ જો ફર્સ્ટ ટાઇમ મેડીકેશન રિસીવ કરેલી હોય.

ઇન્જેક્શન નું અને બીજી કોઇપણ રિલેવન્ટ ઇન્ફોર્મેશન નુ ડોક્યુમેન્ટેશન કરવું.

આફ્ટર કેર :

ઇન્જેક્શન સાઇટ પર કોઇપણ લોકેલાઇઝ રેડનેશ, બ્લીડીન્ગ અથવા ઇન્ફ્લામેશન ના સાઇન છે કે કેમ તે ચેક કરવું.

ઇન્જેક્શન એડમિનિસ્ટર કર્યા બાદ પેશન્ટને કોઇપણ ડ્રગ રિએક્શન ના સાઇન છે કે કેમ તે ચેક કરવા માટે એટલીસ્ટ 15 મિનિટ માટે ઓબ્ઝર્વ કરવા .

ઇન્સર્શન ઓફ ઇન્ટ્રાવિનસ કેન્યુલા(IV cannula):

ઇન્ટ્રાવિનસ કેન્યુલા એ ફ્લેક્સીબલ ટ્યુબ છે જે બોડી માં એન્ટર કરવામાં આવે ત્યારે ફ્લુઇડ ને વિડ્રો કરવા માટે અથવા મેડીકેશન ને ઇન્સર્ટ કરવા માટે યુઝ થાય છે. કેન્યુલા સામાન્ય રીતે ટ્રોકાર (એક શાર્પ અને પોઇન્ટેડ નીડલ) સાથે અટેચ થયેલી હોય છે જે બોડી ના ઇન્ટેન્ડેડ સ્પેસ માં એન્ટર થવા પંક્ચર કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

પર્પઝ:

ઇન્ટ્રાવિનસ ઇન્જેક્શન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે.
ઇન્ટ્રાવિનસ ફ્લુઇડ ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે.

આર્ટિકલ્સ:

ટ્રે કન્ટેઇનિંગ:

ટુર્નીકેટ,
સ્ટરાઇલ સીરીન્જ કન્ટેઇનીન્ગ 2 ml ઓફ નોર્મલ સલાઇન,
સ્ટરાઇલ ગ્લોવ્સ,
કોટન સ્વેબ,
IV કેન્યુલા,
એધેસીવ ટેપ,
સીઝર,
ઇન્ટ્રાવિનસ સ્ટેન્ડ,
કિડની ટ્રે,
ઇન્ટ્રા વિનસ ટ્યુબિંગ,
પોવીડીન આયોડિન સોલ્યુશન.

વેઇન ને સિલેક્ટ કરતી સમયે રિમેમ્બર રાખવા માટેના પોઇન્ટ્સ :

વેઇન ના સૌથી ડિસ્ટલ પાર્ટ નો યુઝ કરવો.
જોઇન્ટ વાળી વેઇન મા પંક્ચર કરવાનું અવોઇડ કરવું કારણકે તે જોઇન્ટ ની નોર્મલ મુવમેન્ટ ને પ્રિવેન્ટ કરે છે.

ઇન્ફેક્ટેડ વુન્ડ ની નજીકમાં વેઇન ને પંક્ચર કરવાનું અવોઇડ કરવું.

શંટ ધરાવતા એક્સટ્રીમીટીસ પર વેઇન ને પંક્ચર કરવાનું અવોઇડ કરવું.

એડલ્ટ્સ માં લોવર એક્સ્ટ્રીમિટીસ માં વેઇન ને પંક્ચર કરવાનું અવોઇડ કરવું કારણકે તે ડીપ વેઇન થ્રોમ્બોસીસ ડેવલોપ થવા માટેની માટેનું કારણ બને છે.

પ્રોસીઝર:

ઇન્ટ્રા વિનસ સ્ટાર્ટ કરવા માટે ફર્સ્ટલી બધા ઇક્વિપમેન્ટસ ને પ્રોપર્લી પ્રિપેઇર કરવા તેમા IV બેગ વીથ કનેક્ટીન્ગ ટ્યુબિંગ અને ટ્યુબિંગ માથી એઇર ને ફ્લસ આઉટ કરવી.

આર્મ ની અરાઉન્ડમા ટુર્નીક્વેટ ને પ્લેસ કરવું. પરંતુ એટલું ટાઇટ નથી કે તે આર્ટરી ના ફ્લો ને બ્લોક કરે .

હેન્ડ અને આર્મ ની વેઇન એ ફીલ થય જાય અને ટાઇટ થઇ જાય ત્યાં સુધી રાહ જુઓ. સામાન્ય વ્યક્તિમાં, આમાં 2-5 મિનિટ લાગી શકે છે. ડિહાઇડ્રેટેડ પર્શન અથવા શોક માં હોય તેવા પર્સન માં, તેમાં વધુ સમય લાગી શકે છે.

ઇન્જેક્શન સાઇટની સ્કીન ને આલ્કોહોલથી ક્લીન કરવું (પ્રીફરેબ્લી). જો આલ્કોહોલ અવેઇલેબલ ન હોય, તો કોઇપણ એન્ટિસેપ્ટિક અથવા સ્કીન ક્લીન્ઝર નો યુઝ કરવો.

જ્યારે તમે IV નીડલ ને સેલો એન્ગલ પર (લગભગ 20 ડિગ્રીનો એન્ગલ) સ્કીન દ્વારા અને વેઇન માં ઇન્સર્ટ કરો ત્યારે વેઇન ને પ્લેસ પર રાખવા માટે તમારા લેફ્ટ થમ્બ નો યુઝ કરવો.

જેમ જેમ તમે વેઇન માં એન્ટર થશો, તો તમને થોડો “પોપ” લાગશે. જ્યારે તમે “ફ્લેશ બેક” ચેમ્બરમાં બ્લડ પાછું ફરતું જોશો ત્યારે તમને ખબર પડશે કે તમે વેઇનમા છો.

જ્યારે તમે કેથેટર (જે નીડલ ની આસપાસ હોય છે) ને વેઇન માં વધુ દબાણ કરો ત્યારે એક હાથ વડે નીડલ ને પ્લેસ પર રાખો. આ તેને ઉપરની તરફ દોરશે, તેને વેઇન માં સિક્યોરિન્ગ કરશે.

એકવાર તે કેથેટર એ કમ્પ્લીટ્લી એન્ટર થય જાય, જ્યારે તમે ટૉર્નિકેટ રિલીઝ કરો ત્યારે તેને એક હાથ વડે હોલ્ડ કરી રાખો અને બીજા હાથથી સોયને સીધી બહાર ખેંચો. કેથેટરની ટીપ જ્યાં પ્લેસ છે તે સ્કીન પર નીચે પ્રેસીન્ગ કરવાથી IV કેથેટર માંથી બ્લડ વહેતું પ્રિવેન્ટ કરે છે તમને IV ટ્યુબિંગ ને કનેક્ટ કરવા માટે ચાન્સ મળે છે.

IV ટ્યુબિંગને કનેક્ટ કરવી અને IV ફ્લુઇડ ને ઝડપથી રન કરાવવું. પછી તેને ધીમું કરો જો ફ્લુઇડ એ શરૂઆતમાં મુક્તપણે વહેતું નથી, તો IV ટ્યુબિંગ ચેક કરવી. પ્રવાહમાં કોઇ વાલ્વ અથવા અન્ય બ્લોકેજ છે કે કેમ તે જુઓ. જો ટ્યુબીન્ગ એ વાઇડ ઓપન હોય, પરંતુ IV ખૂબ જ ધીમેથી ટપકતું હોય, તો તમે કદાચ વેઇમા નથી. ફરી ટ્રાય કરવું.

એડીમા,સ્વેલીન્ગ, રેડનેસ નું અવલોકન કરો. IV ફ્લુઇડ નું એડમિનિસ્ટ્રેશન કર્યા પછી, I.V ને ફ્લશ કરો. NS સાથે લાઇન કરો અને તેને સ્ટોપર વડે લોક કરો.

આફ્ટર કેર :

બધા આર્ટીકલ્સ ને પ્રોપર્લી રિપ્લેસ કરવા.
ડિસ્પોઝેબલ આર્ટિકલ્સ નું હોસ્પિટલ ની પોલીસી મુજબ પ્રોપર્લી ડિસ્પોઝ કરવું.
પ્રોપર્લી હેન્ડ વોશિંગ કરવા.
પ્રોસિઝર ને નર્સીસ રેકોર્ડ સીટમાં રેકોર્ડ કરવી.

પ્રોસીઝર ઓફ એડમીનીસ્ટેરીન્ગ ઇન્ટ્રા વિનસ મેડીકેશન (Procedure of Administering IV medication):

ડેફીનેશન :

ઇન્ટ્રાવિનસ રૂટમાં મેડીકેશન ને વેઇન માં એડમિનિસ્ટર કરવામાં આવે છે.

આર્ટીકલ્સ :

• પ્રિસ્ક્રાઇબ ડ્રગ (એમ્પ્યુલ અથવા વાયલ),
• ડિસ્પોઝેબલ સિરીંજ વિથ નીડલ્સ
• 10 ml – 1
• 5 ml -2
• કવર્ડ કન્ટેઇનર માં સ્પિરિટ સ્વોબ,
• કિડની ટ્રે અને પેપર બેગ,
• એમ્પ્યુલ ફાઇલર,
• નોર્મલ સલાઇન એમ્પ્યુલ 5 ml- 1,
• ટ્રીટમેન્ટ ચાર્ટ.

સ્ટેપ્સ ઓફ પ્રોસિઝર :

પ્રિલિમિનરી અસેસમેન્ટ:

• પેશન્ટને આઇડેન્ટિફાઇ કરવા.
  પેશન્ટનુ નેમ, બેડ નંબર, એજ, સેક્સ, રજીસ્ટ્રેશન નંબર અને ડાયગ્નોસીસ ને આઇડેન્ટીફાય કરવા.
• ડ્રગના ટાઇપ, ડોઝ અને એડમિનિસ્ટ્રેશન માટેના ટાઇમ માટે ફિઝિશિયન પ્રિસ્ક્રિપ્શન ને ચેક કરવું.
• પેશન્ટને એડમિનિસ્ટર કરવામાં આવેલી ડ્રગ નો લાસ્ટ ડોઝ ક્યારે આપવામાં આવેલો હતો તે ફાઇન્ડ આઉટ કરવા માટે પેશન્ટના ટ્રીટમેન્ટ ચાર્ટને ચેક કરવું.
• જ્યારે મેડીકેશન એમ્પ્યુલ માંથી પ્રિપેઇર કરતા હોય ત્યારે પ્રોસિઝર પેશન્ટ ને એક્સપ્લેઇન કરવી.
• પ્રોપર્લી હેન્ડ વોશ કરવા.

પ્રીપેરીંગ મેડીકેશન ફ્રોમ એમ્પ્યુલ:

• એમ્પ્યુલ માંથી મેડીકેશન પ્રિપેઇર કરતી વખતે જ્યાં સુધી ફ્લુઇડ એ એમ્પયુલ ના નેક માંથી ડાઉન મુવ થઇ જાય ત્યાં સુધી ફિંગર વડે એમ્પ્યુલ ના ટોપ પર લાઇટ્લી ટેપ કરવું.
• એમ્પ્યુલ ના નેક ઉપર એમ્પ્યુલ ફાઇલર ને રબ કરવું.
• એમ્પ્યુલ ના નેકની અરાઉન્ડમાં સ્વોબ ને પ્લેસ કરવું.
• ક્વિક્લી અને ફિર્મલી રીતે એમ્પ્યુલ ના નેક ને બ્રેક કરવું.
• એમ્પ્યુલ ઓપનિંગની સેન્ટર મા સિરીંજ સાથે અટેચ થયેલી નીડલ ઇન્સર્ટ કરવી. નીડલ ની ટીપ અથવા શાફ્ટને એમ્પ્યુલની કિનારી ને ટચ કરવા માટેની મંજૂરી આપશો નહીં.
• ધીમેધીમે પાછળ ખેંચીને અને એમ્પ્યુલ ને ટિલ્ટ કરીને સિરીંજમાં નોર્મલ સલાઇન ભરો. કિડની ટ્રેમાં ખાલી એમ્પ્યુલ મૂકો.
• વધારાના એઇર બબલ્સ ને એક્સપેલ કરવા, એમ્પ્યુલમાંથી નીડલ ને રિમુવ કરવી, બેરલ ઉપર ની તરફ સિરીંજ ની ટીપ સાથે પકડી રાખો. બબલ્સ ને બેરલની ટોપ તરફ વધારવા માટે સિરીંજ ની બાજુ પર ટેપ કરો. ત્યારબાદ એઇર ને ઇજેક્ટ કરવા માટે પ્લન્જર ને અપવાર્ડ તરફ પુશ કરવું.
• કવર્ડ નીડલને સિરીંજ સાથે અટેચ કરવી અને ત્યારબાદ તેને ટ્રે માં મૂકવી.

પ્રીપેરીન્ગ મેડીકેશન ફ્રોમ વાયલ:

• વાયલમાં રહેલા રબર સીલ ને એક્સપોઝ કરવા માટે ‌તે રબર સીલ ને સ્ટરાઇલ રાખીને વાયલ ઉપર રહેલા કેપ કવરીન્ગ ને રીમુવ કરવું.
• સિરીંજ ને પકડી રાખો અને નીડલ ની કેપ દૂર કરો.સિરીંજમા એઇર ના અમાઉન્ટને વાયલ માંથી લેવાતી મેડીકેશન ના અમાઉન્ટ ને ઇક્વીવેલન્ટ એઇર ને એસ્પીરેટ કરવા માટે પ્લન્જર ને પાછળ ખેંચવું.
• નીડલ ની ટીપ એ બેડેવલ્ડ ટીપ સાથે વાયલ ના રબર સીલ ની સેન્ટરમાં એન્ટર કરવી અને ત્યારબાદ ઇન્સર્શન સમય દરમિયાન નીડલ ની ટીપ પર પ્રેશર એપ્લાય કરવું.
• વાયલ ની એઇર સ્પેસમાં એઇર એન્ટર કરો. બેરલ અને પ્લન્જર પર મજબૂત પકડ રાખીને વાયલ ને ઊંધી કરો. જરૂરી મેડીકેશન સાથે સિરીંજ ભરો અને કિડની ટ્રેમાં એમ્પટી વાયલ મૂકો.
• વધારાના એઇર બબલ્સ ને એક્સપેલ કરવા, વાયલ માંથી નીડલ ને રિમુવ કરવી, બેરલ ઉપર ની તરફ સિરીંજ ની ટીપ સાથે પકડી રાખો. બબલ્સ ને બેરલની ટોપ તરફ વધારવા માટે સિરીંજ ની બાજુ પર ટેપ કરો. ત્યારબાદ એઇર ને ઇજેક્ટ કરવા માટે પ્લન્જર ને અપવાર્ડ તરફ પુશ કરવું.
• કવર્ડ નીડલને સિરીંજ સાથે અટેચ કરવી અને ત્યારબાદ તેને ટ્રે માં મૂકવી.
• અસેસમેન્ટ ઓફ આઇ.વી. સાઇટ(IV site)એન્ડ પેટન્સી ઓફ આઇ.વી કેન્યુલા( IV cannula) :
• ફિર્મ સર્ફેસ ઉપર પેશન્ટ ના લીંબને પ્લેસ કરવા.
• પેશન્ટના આઇ.વી.સાઇટ ને અસેસ કરવું તેમાં કોઇ પણ રેડનેસ,એડીમાં,ટેન્ડરનેસ તથા લીકેજ છે કે કેમ તે પ્રોપર્લી ચેક કરવું.
• 1 ml ડિસ્ટલ વોટર થી ભરેલી 10 ml ની સિરીંજ લો તેને I.V કેન્યુલા સાથે અટેચ કરવી. I.V કેન્યુલા ની પેટન્ટન્સી નું અસેસમેન્ટ કરવા માટે અને બ્લડ ને એસ્પિરેટ કરવા માટે સિરીંજ ના પ્લન્જર ને ધીમેથી પાછળ ખેંચો. કેન્યુલામાથી સિરીંજ માં જો બ્લડ પાછું આવે તો તેનો અર્થ એ કે કેન્યુલા પેટન્ટ છે અથવા I.V કેન્યુલા ને ડિસ્ટીલ્ડ વોટર સાથે ઇરીગેટ કરવામા આવે અને જો કેન્યુલામા જો ત્યાં કોઇ રેઝીઝ્ટન્ટ ન હોય તો તેનો અર્થ એ કે કેન્યુલા પેટન્ટ છે.
• એડમિનિસ્ટરીંગ ઇન્ટ્રા વિનસ મેડિકેશન:
• કેન્યુલા ના હબ ને સ્પીરીટ સ્વોબ વડે ક્લીન કરવું અને તેને પ્રોપર્લી ડ્રાય થવા દેવું.
• આઇ.વી. કેન્યુલાના કેપને રીમુવ કરવી અને ત્યારબાદ મેડીકેશન ફિલ્ડ થયેલી સિરીંજને આઇ.વી. કેન્યુલા સાથે અટેચ કરી મેડીકેશન ને સ્લોલી ઇન્જેકટ કરવી.
• મેડીકેશન એડમિનિસ્ટર કર્યા બાદ સીરિઝને રીમુવ કરી IV કેન્યુલા ને રિકેપ કરવી.
• એડમિનિસ્ટરીંગ નોર્મલ સલાઇન:
• નોર્મલ સલાઇન થી ભરેલી સિરીંજ ને I.V કેન્યુલા સાથે અટેચ કરવી.
• ધીમે ધીમે 2 ml નોર્મલ સલાઇન ને પુશીન્ગ અને ઇન્ફ્યુઝ કરીને ઇન્જેક્ટ કરો અને જ્યારે 0.5 ml સલાઇન બાકી રહે ત્યારે તે ચાલે છે, પછી પ્રેશર થી અને ઇમીડીયેટલી ફ્લશ કરો અને તરત જ I.V કેન્યુલાની ટીપ એક્સટર્નલી પ્રેશ કરવી.સિરીંજને રિમુવ કરવી અને I.V કેન્યુલા ને રીકેપ કરો.
• આફ્ટર કેર :

વેસ્ટ ને એપ્રોપ્રિએટ રિસેપ્ટેકલ માં ડિસ્કાર્ડ કરવું.

યુઝ્ડ થયેલા આર્ટીકલ્સ ને પ્રોપર્લી વોશ કરી રિપ્લેસ કરવા.

પ્રોપર્લી હેન્ડ વોશ કરવા.

ત્યારબાદ ટ્રીટમેન્ટ ચાર્ટમાં ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશન કર્યા માટે નો ડોઝ, રુટ, અને ટાઇમ ને પ્રોપર્લી રેકોર્ડ કરવું.