26/04/2024

Q.1 a. Define normal labour. – નોર્મલ લેબરની વ્યાખ્યા લખો.

લેબર
યુટ્રસ(વોમ્બ)માંથી વજાઇ ના દ્વારા આઉટર વર્લ્ડ માં કન્સેપ્સન ની વાયેબલ પ્રોડક્ટ ને બહાર લાવવા માટે જીનાઇટલ ઓર્ગન્સ માં જે ઇવેન્ટ ની સિરીઝ રચાય છે તેને “લેબર” કહેવામાં આવે છે.

જે વુમન લેબરમાં હોય તેને “પારટ્યુરિઅન્ટ” કહેવામા આવે છે.
તથા
બર્થ આપવાની પ્રોસેસ ને “પાર્ટ્યુરીઝન” કહેવામાં આવે છે.

નોર્મલ લેબર ને યુટોશીયા પણ કહેવામાં આવે છે.
નોર્મલ લેબર એ ત્યારે કહેવામાં આવે છે જ્યારે નીચે પ્રમાણેના ક્રાઇટેરિયા એ ફૂલફીલ થઇ શકે.

5) મધર અને બેબી ની હેલ્થને અસર કરે તેવા કોઇપણ પ્રકારના કોમ્પ્લિકેશન ના હોવી જોઇએ.

1) લેબર ની શરૂઆત એ સ્પોન્ટેનિયસલી તથા એટ ટમૅ (37 થી 48 વીક)પર હોવી જોઇએ.

2)ફિટસ નુ વર્ટેક્સ પ્રેઝન્ટેશન( ફિટસ ના હેડ નો ઓક્સિપુટ નો પાટૅ એ યુટેરાઇન કેવીટી ના લોવર પાટૅ મા હોવુ તથા ફિટસ ની ચીન એ તેના ચેસ્ટ સાથે ટક્ડ થયેલી હોવી).
હોવું જોઇએ.

3)લેબર નો સમયગાળો એ વધારે ન હોવો જોઇએ(એટલે કે જો પ્રાઇમરી ગ્રેવીડા મધર હોય તો લેબર નો એવરેજ ડ્યુરેશન 12 અવર્સ નો તથા જો મલ્ટીપારા મધર હોય તો લેબરનો એવરેજ ડ્યુરેસન એ 6 અવર્સ નો હોવો જોઇએ)

4) ઓછામાં ઓછી મદદ થી નેચરલી બર્થ થવું જોઇએ.

b. Write down causes of onset of labour. – લેબર શરૂ થવાના કારણો જણાવો.

લેબર શરૂ થવા માટેના કારણ:

લેબર માટે કોઇ ચોક્કસ કારણ એ જાણીતું નથી પરંતુ એવું કહેવાય છે કે લેબર ની શરૂઆત માટે ઘણા બધા ફેક્ટર્સ જવાબદાર હોય છે જેમ કે,

1)મીકેનીકેલ કોઝ,
2)હોર્મોનલ કોઝ,
3)ન્યુરોલોજીકલ કોઝ

1)મીકેનીકેલ કોઝ,
આમા,
યુટ્રસ ની હાઇટેન્ડ રીફ્લેક્સ ઇરિટેબિલિટી થવી,
યુટેરાઇન ડિસ્ટેન્સન,
મેન્સટ્રુઅલ પિરીયડ સપ્રેસન,
પ્રોલોન્ગ પ્રેસર ઓફ ફિટસ.

2) હોર્મોનલ કોઝ:

1) ફિટો-પ્લેસેન્ટલ કન્ટ્રીબ્યુસન
રિલીઝિંગ ફેક્ટર્સ ને પ્રોડ્યુસ કરવા ફીટલ હાયપોથેલેમસ ટ્રીગર થાય છે.
આ રિલીઝિંગ ફેક્ટર્સ ના લીધે એન્ટિરિયર પિટ્યુટરીગ્લેન્ડ એ એડ્રીનોટ્રોફીકહોર્મોન
( ACTH) પ્રોડ્યુસ કરવા માટે સ્ટીમ્યુલેટ થાય છે.

એડ્રીનોટ્રોફીક હોર્મોન
( ACTH) એ ફીટલ એડ્રીનલ ગ્લેન્ડને કોર્ટીસોલ ને સિક્રિટ કરવા માટે સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે.

કોર્ટિસોલ ના લીધે પ્લેસેન્ટલ હોર્મોન્સમાં ચેન્જીસ થાય છે.
Ex:=
ઇસ્ટ્રોજન લેવલ વધે છે,
પ્રોજેસ્ટેરોન લેવલ ઘટે છે.

2) ઇસ્ટ્રોજન હોર્મોન: ઇસ્ટ્રોજનના કારણે નીચે પ્રમાણે મિકેનિઝમની શક્યતાઓ વધે છે:

1) મેટરનલ પિટ્યુટરી માંથી ઓક્સીટોસીન નું રિલીઝ એ વધે છે.

2) માયોમેટ્રીયલ રિસેપ્ટર ને ઓક્સિટોસિન , પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડીન્સ નું સિન્થેસીસ કરવા સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે.

3) ડેસિડ્યુઅલ અને એમનીઓન સેલ્સ દ્વારા પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડિન નું સિન્થેસીસ વધે છે.

4) માયોમેટ્રીયલ કોન્ટ્રાકશન એ પ્રોટીન એક્ટોમાયોસિન ના સિન્થેસીસને સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે.

3) પ્રોજેસ્ટેરોન
યુટ્રસ ઉપર પ્રોજેસ્ટેરોનની રિલેક્સટન્ટ ઇફેક્ટ છે.
પ્રોજેસ્ટેરોન પહેલા કોર્પસ લ્યુટીયમ દ્વારા અને પછી પ્લેસન્ટા દ્વારા પ્રોડ્યુસ થાય છે.
તે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્ટિલિટીને ઇન્હિબીટ કરે છે.
ફિટલ પ્રોડક્શન ડિહાઇડ્રોએપિએન્ડ્રોસ્ટેરોન સલ્ફેટ( DHEA -S) અને કોર્ટિસોલ વધવાને લીધે ફિટસ પ્રેગ્નેનોલોન માંથી પ્રોજેસ્ટેરોનનું કન્વર્ઝન અટકી જાય છે.
આથી લેબર પહેલા પ્રોજેસ્ટેરોનનું લેવલ ફોલડાઉન થાય છે જ્યારે ઇસ્ટ્રોજનનું લેવલ વધે છે.
ત્યારે પ્રોજેસ્ટેરોનનું લેવલ એ ફોલડાઉન થાય છે જે પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડીન ના સિન્થેસીસ સાથે સંકળાયેલું હોય છે.

4) ઓક્સિટોસિન:
મધરની પોસ્ટીરીયર પિટ્યુટરી ગ્લેન્ડમાંથી ઓક્સિટોસિન હોર્મોન રિલીઝ થાય છે.
ઇસ્ટ્રોજન નુ લેવલ ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે તે ઓક્સિટોસિન ના લેવલ ને ઇન્ક્રીઝ થવામાં હેલ્પ કરે છે.
પ્રેગનેન્સી ના એન્ડ માં ડેસીડ્યુઅસ વેરામાં ઓક્સિટોસિન રિસેપ્ટર ઇન્ક્રીઝ થાય છે. ઓક્સિટોસિન એ માયોમેટ્રિયમ પર ડાયરેક્ટલી એક્ટ કરે છે અને યુટ્રસ નું કોન્ટ્રાકશન થાય છે.
આ ઉપરાંત એન્ડોમેટ્રીઅલ ટીશ્યુસ પર પણ એક્ટ કરે છે જેથી પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડિન એ રિલીઝ થાય છે.

5) પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડિન
પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડિન બનવાની મેજર સાઇટ્સ એ પ્લેસેન્ટા, ફિટલ મેમ્બરેન, ડેસિડ્યુઅલ સેલ્સ અને માયોમેટ્રિયમ છે.
એવું કહેવાય છે કે ઇસ્ટ્રોજન રિલીઝ થવાના કારણે એટ ટમૅ ડેસીડ્યુઆ એ પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડિન ને રિલીઝ કરે છે તેની એક્ટ એ યુટરાઇન મસલ્સ પર થવાથી યુટેરાઇન મસલ્સ એ કોન્ટ્રાક્ટ થાય છે.

3) ન્યુરોલોજીકલ કોઝ
લેબરની શરૂઆત એ નર્વ પથવે દ્વારા થઈ શકે છે.
બંને  ‘α’ અને ‘β’ એડરેનેરજીક રિસેપ્ટર્સ એ માયોમેટ્રીયલ મા પ્રઝેન્ટ હોય છે.
ઇસ્ટ્રોજન ની ‘α’ રિસેપ્ટર ઉપર અને પ્રોજેસ્ટેરોન એ ‘β’ રિસેપ્ટર પર ઇફેક્ટ કરે છે.

1)’α’:=’α’ એડરેનેરજીક રિસેપ્ટર સ્ટિંમ્યુલેટ ‘α’ રિસેપ્ટર.

2)’β’:=’β’ એડરેનેરજીક રિસેપ્ટર સ્ટિંમ્યુલેટ ‘β’ રિસેપ્ટર.

સર્વિસ ની અંદર અને આસપાસ આવેલા તથા યુટર્સના લોવર પાર્ટમાં આવેલા પ્રોસ્ટાગ્લિઓનીક નર્વ ફાઇબર્સ નુ ‘α’ રિસેપ્ટર્સ માંથી કોન્ટ્રાક્ટાઇલ રિસ્પોન્સ એ સ્ટાર્ટ થાય છે જ્યારે પ્રોજેસ્ટેરોન રીડયુઝ થાય ત્યારે લેબરની શરૂઆત થાય છે.

આમ આ લેબરને સ્ટાર્ટ થવા માટેના કારણો આ પ્રમાણે છે.

c. Describe physiological changes in pregnancy. – પ્રેગ્નેન્સી દરમ્યાન જોવા મળતા શારિરીક ફેરફારો વર્ણવો.

પ્રેગ્નેન્સી દરમ્યાન થતા ફીઝીયોલોજીકલ ફેરફારો

• પ્રેગનેન્સી તે કન્સેપશન ના ટાઇમ થી ડીલેવરી ના ટાઇમ સુધીની એક કન્ડિશન છે.અમુક પ્રકારના સ્પેસિફિક હોર્મોન્સ ના કારણે મધરની બોડીમાં પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન ફિઝિયોલોજીકલ ચેન્જીસ જોવા મળે છે. આ ચેન્જીસ એ ફિટસ ના ઉછેર કરવા માટે, મધરની બોડી ને લેબર માટે તૈયાર કરવા, તથા પરપેરીયમ પિરિયડ દરમિયાન બેસ્ટ મિલ્ક ના પ્રોડક્શન માટે થાય છે.

1) ચેન્જીસ ઇન રીપ્રોડક્ટિવ સિસ્ટમ

A)વલ્વા:=

• વલ્વા એ વધારે ઇડીમાટોસ અને વાકયુલર બને છે.
• મલ્ટીપારામાં સુપર ફિશિયલ વેરીકોસાઇટીસ(વેરીકોસ વેઇન := વેઇન એ એન્લાર્જ તથા સ્વોલેન થવી, તે સામાન્ય રિતે લેગ મા જોવા મળે અને પ્રેગ્નેન્સિ પીરીયડ દરમિયાન પેલ્વિક એરિયા મા પણ જોવા મળે છે તથા લેબિયામાઇનોરા એ પીગ્મેન્ટેડ બને છે તથા તેની હાઇપરટ્રોફી(ઓર્ગન ની સાઇઝ વધવી) થાય છે.

B)વજાઇના:=

• વજાઇના ની વોલ એ હાઇપરટ્રોફોઇડ,
• ઇડીમાટોસ અને વધારે વાસ્ક્યુલર બને છે.

• વજાયનલ વોલમાં વિનસ બ્લડ સપ્લાય વધવાથી વજાઇનલ મ્યુકોઝા નુ બ્લુઇસ કલરેસન મળે છે તેને “જેક્મીયર સાઇન” કહેવામાં આવે છે.
  
• એન્ટિરિયર વોલ ની લંબાઇ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
  વજાઇનલ સિક્રીશન એ વધારે એસિડીક,પાતળું અને કર્ડી વાઇટ હોય છે.
  
• વજાઇના ના સિક્રીસન ની એસિડિક પીએચ ના કારણે પેથોજેનીક માઇક્રોઓર્ગેનીઝમ નુ મલ્ટીપ્લિકેશન અટકે છે.

(C) યુટ્રસ:= પ્રેગ્નન્સી સમયમાં યુટ્રસ નો વધારે પ્રમાણમાં ગ્રોથ થાય છે. પ્રેગ્નન્સી સમય દરમિયાન યુટ્રસ નો વેઇટ તથા તેની લેન્થ એ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

વેઇટ ઓફ યુટ્રસ: નોન પ્રેગનેન્ટ સ્ટેટમાં યુટ્રસ નો વજન આશરે 60 gm નો હોય છે જે પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન(એટ ટમૅ) તેનો વેઇટ એ 900 – 1000 ગ્રામ જેટલો ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

લેંથ( લંબાઇ), વીથ( પહોડાઇ) એન્ડ થીકનેસ( જાડાઇ) ઓફ યુટ્રસ:

નોન પ્રેગનેન્ટ સ્ટેટમાં યુટ્રસ ની ,

• લંબાઇ := 7.5 cm ,
• પહોડાઇ:=5 cm તથા જાડાઇ :=2.5 cm જેટલી હોય છે.
• જ્યારે પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન(એટ ટમૅ) યુટ્રસ ની
• લંબાઇ := 30-35 cm ,
• પહોડાઇ := 22.5 cm તથા
• જાડાઇ :=20 cm જેટલી થાય છે.

વોલ્યુમ ઓફ યુટેરાઇન કેવીટી: નોન પ્રેગનેન્ટ સ્ટેટમાં યુટ્રસ નુ વોલ્યુમ એ 10 ml હોય છે જે પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન(એટ ટમૅ) તેનો વોલ્યુમ એ 5 લિટર જેટલુ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

બોડી ઓફ યુટ્રસ: યુટ્રસ ની બોડી નું ગ્રોથ અને એન્લાર્જમેન્ટ થાય છે.

મસલ્સ

• 1) આઉટર:= લોન્જિટ્યુડીનલ લેયર
• 2) મિડલ:= વાસ્ક્યુલર લેયર
• 3) ઇનર:= સર્ક્યુલર લેયર

મસલ્સમાં હાઇપરટ્રોફી(સાઇઝ ઇન્ક્રીઝ થવી) તથા હાઇપરપ્લેશીયા(સંખ્યા વધવી) જોવા મળે છે.

પ્રેગનેન્સી ના 20 વિક પછી યુટ્રાઇન મસલ્સ ફાઇબર ની લંબાઈ વધે છે તથા યુટેરાઇન વોલ એ પાતળી થાય છે તેના લીધે એ નોન ગ્રેવિડ કન્ડિશન કરતા ગ્રેવીડ કન્ડિશન માં યુટ્રસ એ સોફ્ટ અને ઇલાસ્ટિક બને છે.

વાસ્ક્યુલર સિસ્ટમ:

• બ્લડ સપ્લાય એ 20 વીક થી વધવા લાગે છે ઇસ્ટ્રાડાયોલ અને પ્રોજેસ્ટેરોનના લીધે વાઝોડાયલેટેશન થાય છે.
• યુટેરાઇન આર્ટરી નો ડાયામીટર ડબલ થાય છે તથા બ્લડ ફ્લો એ કે ઇન્ક્રીઝ થાય છે અને વેઇન્સ એ ડાયલેટ થાય છે.

• પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન યુટર્સના એન્ડોમેટ્રીયમને ડેસીડ્યુઆ કહેવામાં આવે છે.

બ્રેક્સટન હિક્સ કોન્ટ્રેક્સનઃ

• પ્રેગનેન્સી ની શરૂઆતમાં યુટર્સ તેની જાતે જ કોન્ટ્રાકશનમાં જાય છે તે એ ઇરરેગ્યુલર, ઇનફ્રિકવન્ટ, સ્પાઝમોડીક તથા પેઇનલેસ હોય છે તેના કારણે સર્વિક્સ ના ડાયલેટેસન ઉપર કોઇ અસર થતી નથી તે ટર્મ( 37-42 વીક) ની નજીક તે વધીને છેલ્લે લેબરના પેઇનફૂલ કોન્ટ્રાકશન સાથે ભળી જાય છે.

D) ઇસ્થમસ:=

• પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન યુટર્સ નો લોવર સેગ્મેન્ટ એ ઇસ્થમસ ફોર્મ કરે છે.
• નોનપ્રેગ્નેન્ટ સ્ટેટમાં ઇસ્થમસ ની લેન્થ એ 0.5 cm ની હોય છે જે પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન તેની લંબાઇ વધીને એટ ટમૅ ઇન્ક્રીઝ થયને 7.5 cm-10 cm જેટલી ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
• ઇસ્થમસ ના મસલ્સ ફાઇબર એ લોવર સેગમેન્ટ માં સર્ક્યુલરલી અરેન્જ થય અને સ્પીન્કટર લાઇક સ્ટ્રક્ચર ફોમૅ કરે છે જેના કારણે અર્લી પ્રેગ્નન્સી દરમ્યાન ફિટસ ને યુટ્રસ માં સ્ટે કરવા માટે હેલ્પ કરે છે.જો આ સ્પીન્કટર એ ઇનકંમ્પીટન્ટ હોય તો એબોર્શન પણ થય શકે છે.

E)સર્વિક્સ:=

• પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન સર્વિક્સ એ વાસ્ક્યુલર,એડીમાટોસ તથા હાઇપરટ્રોફોઇડ અને હાઇપરપ્લેશીયા થાય છે.
• સર્વિક્સ કે સોફ્ટ બને છે જેને “ગુડેલ સાઇન” કહેવામાં આવે છે.
• સર્વિક્સ ની લેન્થ એ ડબલ થાય છે તથા તેનું વોલ્યુમ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

F) ફેલોપિયન ટ્યુબ્સ:=

• થોડા પ્રમાણમાં ફેલોપિયન ટ્યુબ ની લેન્થ એ ઇન્ક્રીઝ થાય છે. ટ્યુબ એ કંજેસ્ટેડ બને છે. મસલ્સ હાઇપરટ્રોફી થાય છે અને એપીથિલિયમ ફ્લેટ બને છે.

G)ઓવરી:=

• પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન ઓવ્યુલેસન એ સ્ટોપ રહે છે. ઓવરી એ હાઇપરટ્રોફી તથા વાસ્ક્યુલર થાય છે.
• જે યુઝવલ મેન્સટ્રુઅલ સાયકલ હતી તે કોર્પસ લ્યુટીયમ સતત રહે છે અને 8 વીક સુધી બે 2.5 cm એન્લાર્જ થાય છે અને તે ફર્ટિલાઇઝ્ડ ઓવન (ટ્રોફોબ્લાસ્ટ) ના ચેન્જીસ ના કારણે થાય છે અને હોર્મોન પ્રોડ્યુસ કરવામાં હેલ્પ કરે છે 12th વીક એકોલોઇડ ડીજનરેશન થાય છે અને એટ ટમૅ કેલ્સીફાઇડ બને છે કોર્પસ લ્યુટીયમ દ્વારા ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન્સ ઉત્પન્ન થાય છે અને પ્લેસેન્ટા ની એક્શન સ્ટાર્ટ થાય ત્યાં સુધી ઓવમ ને મેઇન્ટેન કરવા માટે એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરે છે.

H) બ્રેસ્ટ:=

• ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન ની અસર ના કારણે આખી પ્રેગનેન્સી દરમિયાન બ્રેસ્ટની વાસ્કયુલારીટી વધવાની સાથે બ્રેસ્ટની સાઇઝ, નોડ્યુલારીટી અને સેન્સિટીવીટી વધે છે.
• નિપલ એ એન્લાર્જ, ડાર્ક અને ઇરેક્ટાઇલ બને છે.
• 5 થી 15 સીબેએસિયસ ગ્લેન્ડ કે જે નોન પ્રેગ્નેન્ટ સ્ટેટમાં ઇનવિઝિબલ હોય તેની હાઇપરટ્રોફી જોવા મળે છે જેને ” મોન્ટગોમેરી ટ્યુબરકલ્સ” કહેવામાં આવે છે. તે નિપલ ની આસપાસ આવેલા હોય છે તેનું સિક્રીશન એ નિપલ અને એરીયોલા ને મોઇસ્ટ તથા હેલ્થી રાખી છે.
• એરીઓલા એ ડાર્ક તથા પિગ્મેન્ટેડ બને છે તેને પ્રાયમરી એરીયોલા કહેવામાં આવે છે.
• સેકન્ડ ટ્રાયમેસ્ટરમાં પ્રાઇમરી એરીયોલાની આસપાસ બીજો પીગ્મેન્ટેડ ઝોન રચાય છે જેને સેકન્ડરી એરીયોલા કહે છે.
• પહેલા ત્રણ મહિનામાં બ્રેસ્ટ માં ડક્ટલ સિસ્ટમનો ગ્રોથ વધે છે પ્રેગનેન્સી નું પ્રોગ્રેસ થાય છે તેમ તેની એલ્વીયોલર સેલ સિક્રેટરી બને છે.
• બ્રેસ્ટ નો ટોટલ વેઇટ એ 0.4 kg જેટલો થાય છે.
• એલ્વીઓલર એ પ્રોલીફરેશન અને ફેટ ડિપોઝીશન ના કારણે બેસ્ટ એન્લાર્જમેન્ટ થાય છે તથા બેસ્ટ માંથી ક્લીયર સ્ટિક્કી ફ્લુઇડ એ આશરે 12 વીક એ સ્કવીઝ કરી શકાય છે.
• 16 વીક એ આ ક્લીયર સ્ટિક્કી ફ્લુઇડ એ થીક તથા યેલો બને છે જેને કોલેસ્ટ્રમ કહેવામાં આવે છે તે પ્રેગ્નન્સી નું અગત્યનું સાઇન છે.

ચેન્જીસ ઇન અધર સિસ્ટમ ઓફ ધ બોડી.

1) સ્કિન ચેન્જીસ:=

A) ફેસ: ચીક, ફોરહેડ અને આઇસ ની આસપાસ પિગ્મેન્ટેસન જોવા મળે છે જેને “ક્લોઝમાં ગ્રેવિડેરમ” અથવા “પ્રેગ્નેન્સી માસ્ક” કહેવામાં આવે છે જે ડીલેવરી પછી તેની જાતે જ અદ્રશ્ય થઈ જાય છે.

B) બ્રેસ્ટ: બ્રેસ્ટમાં વિઝીબલ પિગ્મેન્ટેસન ચેન્જીસ થાય છે.

C) એબડોમન:

લાઇના નાઇગ્રા મેલેનોસાઇટ સ્ટીમ્યુલેટીંગ હોર્મોન ના કારણે ઝીફિસ્ટરનમ થી સિમ્ફાયસીસ પ્યુબીસ સુધી મીડલાઇન માં બ્રાઉનીસ બ્લેક કલરની લાઇન વિઝીબલ થાય છે તેને લાઇના નાઇગ્રા કહે છે.

સ્ટ્રાયા ગ્રેવીડેરમ

• એબડોમિનલ વોલમાં અંબેલીકસ થી નીચે અને ક્યારેક થાય અને બ્રેસ્ટ પર ડિપ્રેસ્ડ લિનીયર માસ્ક જોવા મળે છે જે શરૂઆતમાં પિંક પરંતુ ડિલિવરી પછી ગ્લીસ્ટનીંગ વાઇટ બને છે જેને સ્ટ્રાયા આલ્બીકેન્સ અથવા સ્ટ્રાયા ગ્રેવીડેરમ કહે છે.
• હાઇ ઇસ્ટ્રોજન લેવલ થી વાકયુલર સ્પાઇન્ડર અને પાલ્રમર એરીધેમા જોવા મળે છે.સ્કિન
• માઇલ્ડ ડીગ્રીમાં હરસુટીઝમ(એક્સેસ હેઇર)જોવા મળે છે અને પરપેરિયમા પિરિયડમાં એક્સેસ અમાઉન્ટમાં હેર એ લોસ્ટ થાય છે.

2) વેઇટ ગેઇન પ્રેગનેન્સી ના શરૂઆતના વીક દરમિયાન નોઝિયા તથા વોમિટિંગના કારણે વેઇટ એ લોસ થાય છે. પછીના મન્થ થી વેઇટ ગેઇન એ પ્રોગ્રેસિવ રહે છે.
હેલ્થી વુમન માં પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન એવરેજ 11 kg( 24 lbs) જેટલો વેઇટ ઈન્ક્રીઝ થાય છે.

1st ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન: 1kg,
2nd ટ્રાઇમેસ્ટર
દરમ્યાન: 5kg,
3rd ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન: 5kg,

જેટલો વેઇટ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

A) રીપ્રોડક્ટિવ વેઇટ ગેઇન

• 1) વેઇટ ઓફ ફિટસ: 3.3kg,
• 2)વેઇટ ઓફ પ્લેસેન્ટા: 0.6kg,
• 3)વેઇટ ઓફ લાઇકર: 0.8kg,
• 4) વેઇટ ઓફ યુટ્રસ: 0.9kg,
• 5) વેઇટ ઓફ બ્રેસ્ટ: 0.4kg.

B) નેટ મેટરનલ વેઇટ ગેઇન

• 1) ઇન્ક્રીઝ બ્લડ વોલ્યુમ:=1.3kg,
• 2) ઇન્ક્રીઝ એક્સ્ટ્રા સેલ્યુલર ફ્લુઇડ:=1.2kg,
• 3) ફેટ અને પ્રોટીન:=3.5kg.

3) કાર્ડીઓ વાસ્ક્યુલર સિસ્ટમ

• A) હાર્ટ ને પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન વધારે પ્રમાણમાં વર્ક કરવું પડે છે.
  કાર્ડિયાક વોલ્યુમ એ 10% જેટલું વધે છે પરંતુ ECG મા કોઇ ચેન્જ થતો નથી.
  હાટૅરેટ અને સ્ટ્રોક વોલ્યુમ વધવાના કારણે કાર્ડિયાક આઉટપુટ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
  પલ્સ રેટ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
  કોન્સન્ટ્રેશન રેટ 40 થી 45 mm જેટલું વધવાના કારણે પ્લેટલેટ્સ કાઉન્ટ એ સ્લાઇટલી ઓછા થાય છે.
• B) બ્લડ પ્રેશર અને બ્લડ વોલ્યુમ: બ્લડ પ્રેશર એ નોર્મલ લિમિટમાં રહે છે કેટલીક વુમનમાં મીડ પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન ડાયસ્ટોલીક પ્રેસર એ 5 થી 10 mm જેટલું ડ્રોપ થાય છે.
• C) વિનસ પ્રેસર: ગ્રેવીડ યુટ્રસ નું પ્રેશર પેલ્વિક વેઇન પર આવવાના લીધે ફિમોરલ વિનસ પ્રેશર એ 10 cm જેટલું વધે છે ત્યારબાદ બ્લડ વોલ્યુમ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે રેડ બ્લડ સેલ્સ નું વોલ્યુમ તથા પ્લાઝમા વોલ્યુમ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે બોડી ના ઘણા પાર્ટસ જેવા કે યુટ્રસ, પલ્મોનરી, રીનલ , સ્કિન ,અને મ્યુકોઝા માં બ્લડ ફ્લો ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

4) રેસ્પીરેટરી સિસ્ટમ

• અપ્પર રેસ્પીરેટરી મ્યુકોઝા મા હાઇપરએમીયા (બ્લડ ફ્લો વધી જવો)અને કન્જેશન જોવા મળે છે.
• ઇન્સ્પિરેશન વધવાના લીધે ઓક્સિજન ઇન્ટેક પણ વધે છે અને ફીટસ નો ઓક્સિજન સપ્લાય પણ વધે છે.
• એક્સપિરેશન વધવાના લીધે કાર્બન ડાયોક્સાઇડ બહાર આવે છે આથી લો મેટરનલ કાર્બનડાયોક્સાઇડ ના કારણે કાર્બન ડાયોક્સાઇડ નું ટ્રાન્સફર એ ફીટસ માંથી મધરના બ્લડમાં સહેલાઇથી થઈ શકે છે.
• પ્રેગનેન્સીના છેલ્લા અઠવાડિયાઓમાં ગ્રેવિડ યુટર્સ નું પ્રેશર ડાયાફ્રેમ પર આવવાથી બ્રિધિંગ ડિફીકલ્ટી ની કમ્પ્લેઇન રહે છે જે લાઇટનિંગ થવાથી ઓછી થઈ જાય છે.

5) ડાયજેસ્ટિવ સિસ્ટમ

• પ્રોજેસ્ટેરોનની ઇફેક્ટના કારણે ગેસ્ટેરોઇન્ટેસ્ટાઇનલ સિસ્ટમ નો મસલ્સ ટોન એ ઓછો થાય છે.
• કાર્ડિયાક સ્પીન્કટર નુ રિલેક્સેશન થવાથી સ્ટમક કન્ટેન્ટ નુ રિગર્જીટેસન અને હાટૅબર્ન થાય છે.
• ગેસ્ટ્રીક મોટીલીટી ઘટવાથી એ ધીમે ધીમે ખાલી થાય છે તે લેબર માં પણ કંટીન્યુ રહે છે.
• ઘણી વુમન્સમાં ગમ્સ એ સ્પન્જી અને વાસ્કયુલર બને છે આથી બ્રશિંગ દરમિયાન બ્લિડિંગ થઈ શકે છે.
• ઇન્ટેસ્ટાઇનની મોટીલીટી ઘટવાથી ફુડનું બેટર એબ્સોર્બશન થાય છે અને કોન્સ્ટિપેશન થાય છે.

6) નર્વસ સિસ્ટમ

• પ્રેગનેન્સી અને પર્પેરીયમ પિરિયડમાં મૂડ ચેન્જીસ રહે છે સાઇકોલોજીકલ કન્ડિશનના કારણે નોઝીયા, વોમીટીંગ, મેન્ટલ ઇરિટેબીલિટી તથા સ્લીપલેસનેસ જોવા મળે છે.
• વુમનમાં ડિપ્રેશન અથવા સાયકોસીસ પણ ડેવલોપ થઈ શકે છે.
• વ્રિસ્ટ માં મીડીયન નર્વ નું કમ્પ્રેશન થવાથી હેન્ડ્સ અને આર્મમાં પેઇન અને પેરેસ્થેસિયા( ઝણઝણાટી) રહે છે તેને કાર્પલ ટનલ સિન્ડ્રોમ કહે છે તે પ્રેગ્નેન્સીના લાસ્ટ મંથમાં જોવા મળે છે તે જ રીતે થાય માં પણ ક્યુટેનિયસ નવૅ દબાવાના કારણે સેન્સરી લોસ જોવા મળે છે.

7) યુરીનરી ટ્રેક

• અર્લી અને લેટ પ્રેગનેન્સીમાં વારંવાર મીક્ચ્યુરેસન એ કોમન્લી જોવા મળે છે.
• સ્ટ્રેસ ઇનકન્ટીનન્સી પણ થઇ શકે છે.
• યુટ્રસ અને પેલ્વિન નું ડાયલેટેસન એ અર્લી પ્રેગ્નેન્સી થી મિડ પ્રેગ્નન્સી સુધી કંટીન્યુ રહેવાના કારણે યુરીનરી સ્ટેસીસ થાય છે અને ઇન્ફેક્શન પણ થય શકે છે પ્રેગ્નેન્સીમાં રીનલ ફંક્શન પણ વધે છે.

8) લોકોમોટર સિસ્ટમ

આમ પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન વુમનમાં ફિઝિયોલોજીકલ ચેન્જીસ જોવા મળે છે.

પ્રેગનેન્સીમાં રિલેક્સીન હોર્મોનના કારણે લોર્ડોસીસ તથા જોઇન્ટ્સ નું રિલેક્સેશન થવાથી બેકએક એ કોમન રહે છે.
સેક્રલ અને લંબર પ્લેક્સિસ મા વેઇટ આવવાના કારણે લેગ ક્રેમ્પ્સ રહે છે અને વોકિંગમાં પણ ડિફીકલ્ટી આવે છે.

OR

a. Define abortion.-અર્બોસનની વ્યાખ્યા આપો.

• એબોર્શન એ એવી પ્રોસેસ છે કે જેમાં પ્રેગ્નેન્સી એ ટર્મિનેશન થાય છે એબોર્શન માં કન્સેપ્સન ની પ્રોડક્ટ એ વાયેબિલીટી ની એજ( 28 વીક ) પહેલા જ યુટેરાઇન વોલ માંથી પાર્શીયલી તથા કમ્પ્લીટલી સેપરેસન તથા એક્સપલ્ર્ઝન થાય છે આ કન્ડિશનને “એબોર્શન” કહેવામાં આવે છે.

• એબોર્શન એ જો સ્પોન્ટાનિયસલી થાય તો તેને “મીસ્કેરેજ” કહેવામા આવે છે.અને જો પરપઝફૂલી કરાવવા મા આવે તો તેને “ઇન્ડ્યુઝ્ડ એબોર્શન” કહેવામા આવે છે.

• મેજોરીટી એબોર્શન અથવા મિસ્કેરેજ એ પ્રેગ્નેન્સી ના ફર્સ્ટ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન એટલે કે પ્રેગ્નેન્સી ના ફર્સ્ટ 12 વીક દરમિયાન થાય તો તેને “અર્લી મિસ્કેરેજ” કહેવામાં આવે છે. તથા જે મિસ્કેરેજ એ પ્રેગ્નેન્સી ના 13 વીક પછી થાય તો તેને “લેટ મિસ્કેરેજ” કહેવામા આવે છે.

b. Discuss types of abortion. – અર્બોશનના પ્રકારો વિશે ચર્ચા કરો.

એબોર્શન ના ટાઇપ એ નીચે પ્રમાણે છે.

1)સ્પોન્ટાનિયસ એબોર્શન :

A) થ્રેટેન્ડ એબોર્શન,
B) ઇનઇવાઇટેબલ એબોર્શન,
C) કમ્પ્લીટ એબોર્શન,
D) ઇનકમ્પ્લિટ એબોર્શન,
E) સાઇલેન્ટ અથવા મિસ્ડ એબોર્શન,
D) સેપ્ટીક એબોર્શન,
E) રીકરંટ એબોર્શન અથવા હેબિચ્યુઅલ એબોર્શન,

2)ઇન્ડ્યુઝ્ડ એબોર્શન

1)સ્પોન્ટાનિયસ એબોર્શન:
જ્યારે કોઇપણ પ્રકાર ના મેડિકલ તથા સર્જીકલ ઇન્ટરવેન્શન વગર નેચરલી રિતે એબોર્શન થાય તેને સ્પોન્ટાનિયસ એબોર્શન કહેવામાં આવે છે. તેના કારણમાં કોઇપણ જીનેટીક એબ્નોર્માલીટીસ અને મેટરનલ કન્ડિશન હોઇ શકે છે.

A)થ્રેટેન્ડ એબોર્શન:

થ્રેટેન્ડ એબોર્શન મા એબોર્શન ની પ્રોસેસ સ્ટાર્ટ થય જાય છે પરંતુ તેમાં રિકવરી અશક્ય હોય તે સ્થિતિ સુધી એબોર્શન પહોંચતું નથી એટલે કે તેમાં જો તેમા પ્રોપર્લી કેર લેવામા આવે તો રિકવરી થય શકે છે.

B)ઇનઇવાઇટેબલ એબોર્શન:

ઇનઇવાઇટેબલ એબોર્શન એ એવા ટાઇપ નું એબોર્શન છે કે જેમાં કન્સેપ્ટસ નુ એક્સ્પલઝન એ સર્વાઇકલ ડાયલેટેશન ની સાથે પ્રોગ્રેસ થાય છે આ કેસમાં પ્રેગનેન્સી સેવ કરી શકાતી નથી કારણ કે તેમાં પ્લેસેન્ટાનું મોસ્ટ ઓફ પોર્શન એ ડિટેચ્ડ(યુટેરાઇન વોલ માથી) થયેલો હોય છે.આ એક ક્લિનિકલ ટાઇપ નું એબોર્શન છે કે જેમાં એબોર્શન ના ચેન્જીસ એ ત્યાં સુધી પ્રોગ્રેસ થયેલા હોય કે જેમાં પ્રેગનેન્સી નું કંટીન્યુએશન અશક્ય બની જાય છે.

C) કમ્પ્લીટ એબોર્શન:

કમ્પ્લીટ એબોરેશન એ એવા ટાઇપ નું એબોર્શન છે કે જેમાં કન્સેપ્શન ની પ્રોડક્ટ એ માસના રૂપમાં એક્સપેલ આઉટ થાય છે તેને કમ્પ્લીટ એબોર્શન કહે છે

D)ઇનકમ્પ્લિટ એબોર્શન:

ઇનકમ્પ્લિટ એબોર્શન એ એ એવા ટાઇપ નું એબોર્શન છે કે જેમાં કન્સેપ્ટસ ની એન્ટાયર પ્રોડક્ટ એ યુટેરાઇન કેવીટીમાંથી એક્સેલ આઉટ થતી નથી પરંતુ તેનો થોડો પાર્ટ એ યુટેરાઇન કેવીટીમાં જ રહી જાય છે તો આ એબોર્શન ને ઇનકમ્પ્લિટ અબોર્શન કહેવામાં આવે છે.

E)સાઇલેન્ટ અથવા મિસ્ડ એબોર્શન:

સાઇલેન્ટ અથવા મિસ્ડ એબોર્શન ત્યારે કહેવામાં આવે છે કે જ્યારે ફીટસ એ યુટરાઇન કેવીટીમાં જ ડેથ થયું હોય અને તે તેમાં 4 વિક્સ કરતા પણ વધારે સમયથી રિટેઇન્ડ હોય તો આ એબોર્શન ને સાઇલેન્ટ અથવા મિસ્ડ એબોર્શન કહેવામાં આવે છે.

D) સેપ્ટીક એબોર્શન:

જ્યારે એબોર્શન સાથે યુટ્રસ અને તેના કન્ટેન્ટ ના ઇન્ફેક્શન ના એવિડેન્સ હોય તો એટલે કે અબોર્શન એ કોઇપણ ઇન્ફેક્શન ના કારણે થયું હોય તો આ એબોર્શન ને સેપ્ટીક એબોર્શન કહેવામાં આવે છે.

E) રીકરંટ એબોર્શન અથવા હેબિચ્યુઅલ એબોર્શન:

જ્યારે 20 વીક પહેલા સિક્વન્સમાં ત્રણ અથવા તેનાથી વધારે સ્પોન્ટેનિયસ એબોર્શન થાય છે તો તેની રિકરન્ટ એબોર્શન કહેવામાં આવે છે.

તે ઇમ્યુનોગ્લોબ્યુલીન G, હોર્મોનલ ડેફિશન્સી, અને સર્વાઇકલ ઇનકંમ્પીટન્સી ના કારણે થાય છે તેના બીજા કારણોમાં
જીનેટીક ફેક્ટર,
ઇન્ફેક્શન,
એન્ડોક્રાઇન તથા એનાટોમીકલ એબનોર્માલીટીસ ના કારણે પણ થાય છે.

2)ઇન્ડ્યુઝ્ડ એબોર્શન:
ઇન્ડ્યુઝ્ડ એબોર્શન એટલે કોઇપણ મેડિકલ તથા સર્જીકલ પ્રોસિજર નો યુઝ કરીને ઇચ્છા સાથે પ્રેગ્નેન્સી ને ટર્મિનેટ કરવામાં આવે તો તેને ઇન્ડ્યુઝ્ડ એબોર્શન કહેવામાં આવે છે.

મેડિકલ એબોર્શન:

મેડીકલ એબોર્શન માં પ્રેગનેન્સી ને ટર્મિનેટ કરવા માટે મેડીકેશન નો યુઝ કરવામાં આવે છે અને
મેડિકલ એબોર્શન એ જ્યારે 10 વિક ની પ્રેગનેન્સી હોય ત્યાં સુધી ઇફેક્ટિવ રહે છે.

Ex:= combination of Mifeprostone and misoprostol.

સર્જીકલ એબોર્શન:

આમાં હેલ્થ કેર પર્સનલ દ્વારા સર્જીકલ પ્રોસિજર પરફોર્મ કરી અને પ્રેગ્નેન્સીને ટર્મિનેટ કરવામાં આવે છે. તેને સર્જીકલ એબોર્શન કહે છે Ex: vacuume Aspiration.

c. Write down nursing management of threatened abortion. થ્રેટેન્ડ એબોર્શનનું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ લખો.

થ્રેટન્ડ એર્બોશનનું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ :

થ્રેટેન્ડ એબોર્શન ના નર્સિંગ મેનેજમેન્ટમાં પ્રેગનેન્ટ વુમન નું પ્રોપર્લી એસેસમેન્ટ તથા મોનિટરિંગ કરવું.
વુમનને પ્રોપરલી સપોર્ટીવ કેર પ્રોવાઇડ કરવી.

1)અસેસમેન્ટ :-

• વાઇટલ સાઇન
• મધર ના વાઇટલ સાઇન કંટીન્યુઅસલી મોનિટરિંગ કરવા. જેમ કે,
• પલ્સ,
• બ્લડ પ્રેશર,
• ટેમ્પરેચર,
• રેસ્પીરેસન વગેરે.

બ્લીડિંગ એસેસમેન્ટ :- વજાઇનલ બ્લીડિંગના કલર , અમાઉન્ટ, ઇન્ટેન્સિટી તથા કન્સીસ્ટન્સી ને અસેસ કરવી.

હિસ્ટ્રી કલેક્શન :- મધરની પ્રોપરલી હિસ્ટ્રી કલેક્ટ કરવી જેમાં પ્રિવ્યસ પ્રેગનેન્સી તથા એબોર્શન વિશે કમ્પ્લીટ હિસ્ટ્રી કલેક્ટ કરવી.

2) મોનિટરિંગ એન્ડ ઓબ્ઝરવેશન :-

• મધરને કંટીન્યુઅસલી ઓબ્ઝર્વેશન કરવું તેને કોઇ પણ સોક( હાઇપોટેન્સન, ટેકીકાર્ડિયા,પેલર)ના સાઇન તથા સિમ્ટોમ્સ છે કે નહી તે અસેસ કરવુ.

• મધર ના પ્રોપરલી ઇન્વેસ્ટિગેશન્સ કરાવવા જેમાં હેમોગ્લોબીન, હિમાટોક્રિટ, અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી,ABO & Rh ગ્રુપિંગ રુટીન્લી કરાવવુ.

3) બેડરેસ્ટ તથા ફિઝિકલ એક્ટિવિટી :-

• મધર ને કમ્પલીટ્લી બેડ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધર ને ફિઝિકલ એક્ટિવિટી લિમિટેડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધર ને એક મંથ સુધી હાઉસહોલ્ડ વર્ક ન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• 4) ઇમોશનલ સપોર્ટ :-
• મધર તથા તેના ફેમિલી ને ઇમોશનલ સપોર્ટ તથા રિએશ્યોરન્સ પ્રોવાઇડ કરવો.
• મધર તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ના ડાઉટ્સ અને ક્વેરીસ ને પ્રોપર્લી ક્લિયર કરવા.
• મધર તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સને ફોલ્સ રિએસ્યોન્સ આપવો નહીં.

5)એજ્યુકેશન :-

• મધર ને એબોર્શનના સાઇન તથા સીમટોમ્સ વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું જેમ કે ઇન્ક્રીઝ બ્લિડિંગ,સિવ્યર પેઇન વગેરે તથા એડવાઇઝ આપવી કે આવા કોઇપણ પ્રકારના સાઇન તથા સિમ્ટોમ્સ જોવા મળે તો ઇમીડિયેટલી મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટ લેવી.
• મધરને પ્રોપરલી ફોલોઅપ લેવા માટે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવુ.

6) હાઇડ્રેશન અને તથા ન્યુટ્રીશન :-

• મધર ને એડીક્યુએટ ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરનો ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ કંટીન્યુઅસલી મોનિટર રાખવો.
• મધરને પ્રોપરલી બેલેન્સ ડાયટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધર ને એડવાઇઝ આપવી કે કોન્સ્ટીપેસન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે હાઇ ફાઇબર યુક્ત ડાયટ ઇન્ટેક કરવુ.
• મધરને ગુડ ફીટીંગ સાથે સપ્લિમેન્ટસ પ્રોવાઇડ કરવી.
• Ex:= ફેરસ સલ્ફેટ 200 mg( BD. ),
• ફોલિક એસિડ 5 mg/ day( TDS ).
• મધર ને હાઇ પ્રોટીન તથા વિટામીન E યુક્ત ડાયટ પ્રોવાઇડ કરવો.

7) મેડીકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન :-

• મધરને પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડીટેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
• બ્લિડિંગ ને કંટ્રોલ કરવા માટે તથા પેઇન ને રીલીવ કરવા માટે મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
• મધરને મેડીકેશનનો ડોઝ, ડિરેક્શન તથા તેના સાઇડ ઇફેક્ટ વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.
• જો મધરને સ્લિપ તથા એન્ઝાઇટી ની પ્રોબ્લેમ હોય તો તેને રીલીવ કરવા માટે

Tab.Diazepam, ( 5-10 mg before night meal ),
Or
Tab.Calmpose, ( 5-10 mg before night meal ),
Or
Tab.valium ( 5-10 mg before night meal ),
પ્રોવાઇડ કરવી.

ગુડ બોલ એક્ટિવિટી માટે બેડ ટાઇમ પર મધર ને માઇલ્ડ અમાઉન્ટ માં લક્ઝેટીવ પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:= મિલ્ક ઓફ મેગ્નેસિયા.

મધર ને એનીમા પ્રોવાઇડ ન કરવું કારણકે એનીમા એ મધર ને યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ને સ્ટીમ્યુલેટ કરવા માટે જવાબદાર હોય છે.
મધરને થ્રેટન્ડ એબોર્શન ના સાઇન તથા સીમ્પટોનમ્સ જોવા મળ્યા ના 48 અવર્સ બાદ માઇલ્ડ અમાઉન્ટ મા પરગેટિવ અથવા સપોસીટરી પ્રોવાઇડ કરવી કોન્સ્ટીપેશન હોય તો તેને રીલીવ કરવા માટે.

8) કન્સલ્ટન્સ તથા રેફરલ :-

• અધર હેલ્થ કેર પર્સનલ સાથે કેર માટે પ્રોપરલી કોલાબોરેશન કરવું .
• જો જરૂરિયાત રહે તો મધર ને ટાઇમ્લી રેફરલ સર્વિસીસ પ્રોવાઇડ કરવી.

9) ડોક્યુમેન્ટેશન :- મધર નું અસેસમેન્ટ ફાઇન્ડિંગ્સ,પ્રોવાઇડેડ ઇન્ટરવેન્શન,તથા મધર ની કન્ડિશન મા કોઇ ચેન્જીસ છે કે નહી તેનુ ટાઇમ્લી ડોક્યુમેન્ટેશન કરવુ.

10)ફોલોઅપ :-

થ્રેટન્ડ એબોર્શન નું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ એ સામાન્ય રીતે મધરને પ્રોપરલી કોમ્પરાહેન્સીવ કેર પ્રોવાઇડ કરવા માટે તથા મધરની કન્ડિશનમાં ઇમ્પ્રુવમેન્ટ લાવવા તે માટે પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.

મધર ના પ્રોગ્રેસ તથા રિઅસેસમેન્ટ માટે રેગ્યુલરલી ફોલોઅપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

Q-2

a) Define infertility & write down causes of infertility in male and female. ઈન્ફર્ટીલીટીની વ્યખ્યા લખો તથા પુરૂષ અને સ્ત્રીમાં ઈન્ફર્ટીલીટી થવાના કારણો લખો.

ડેફીનેશન:

ઇનફર્ટીલીટી તે એક મેડિકલ કન્ડિશન છે કે જેમાં 1 યર અથવા તેના કરતાં પણ વધારે સમયથી રેગ્યુલર તથા અનપ્રોટેકટેડ કોઇટસ કરવા છતા પણ પ્રેગ્નેન્સિ કન્સિવ કરવામા ઇનએબિલિટી હોય તો આવી કન્ડિશન ને ઇનફર્ટીલીટી કહેવામા આવે છે.
તે વિશ્વભરના આશરે 10-15% કપલ્સ ને અફેક્ટ કરે છે. ઇનફર્ટીલીટી એ મેલ, ફિમેલ અથવા બંને ને અફેક્ટ કરતા વિવિધ ફેક્ટર ના કારણે હોય શકે છે, અને તે ટેમ્પરરી અથવા પર્મનેન્ટ હોય શકે છે.

ટાઇપ ઓફ ઇન્ફર્ટિલિટી
ઇન્ફર્ટિલિટી ના સામાન્ય રીતે બે ટાઇપ પડે છે.

• 1) પ્રાઇમરી ઇનફર્ટિલિટી,
• 2) સેકન્ડરી ઇનફર્ટિલિટી

1) પ્રાઇમરી ઇનફર્ટિલિટી:- તે એવા પેશન્ટ ને સૂચવે છે જે એક પણ વખત પ્રેગ્નેન્સિ કન્સિવ કરી શક્યા ન હોય.

2) સેકન્ડરી ઇનફર્ટિલિટી:- આમા, પ્રિવ્યસ પ્રેગ્નન્સી કન્સિવ થયેલ ઇન્ડિકેટ કરે છે પરંતુ ત્યારબાદ પ્રેગ્નેન્સિ કન્સિવ કરવામાં ફેઇલ્યોર થાય તેને સેકન્ડરી ઇન્ફર્ટીલીટી કહેવામા આવે છે.

કોઝીઝ ઓફ ઇનફર્ટીલીટી

• ઇનફર્ટીલીટી મેઇન ત્રણ કોઝ છે.
• 1)ફોલ્ટ ઇન ફિમેલ,
• 2)ફોલ્ટ ઇન મેલ,
• 3)કમ્બાઇન્ડ ફેક્ટર.

1)ફોલ્ટ ઇન ફિમેલ:-

A) ઓવેરિયન ફેક્ટર:- આમાં ઓવ્યુલેટરી ડીસફંક્શન ના કારણે જોવા મળે છે મેઇન્લી તેના ત્રણ રિઝન નીચે મુજબ છે.

a) એનઓવ્યુલેશન/ઓલીગોઓવ્યુલેસન:-

• એનઓવ્યુલેશન/ઓલીગોઓવ્યુલેસન એ સામાન્ય રીતે હાઇપોથેલેમો પિટ્યુટરીઓવેરિયરીયન એક્સિસ મા ડિસ્ટબન્સ હોવાના કારણે જોવા મળે છે.
• ઓવેરિયન એક્ટિવિટી એ ગોનાડોટ્રોફીન પર ડિપેન્ડ કરે છે તથા ગોનાડોટ્રોફીન નુ નોમૅલ સિક્રીશન એ હાઇપોથેલેમસ માથી રિલીઝ થતા GnRH( ગોનાડો ટ્રોફીન રિલીઝિંગ હોર્મોન) પર ડિપેન્ડ કરે છે.

(b) લ્યુટેનાઇઝ્ડ અનરપ્ચર્ડ ફોલિકલ( LUF)
(ટ્રેપ્ડ્ ઓવમ):- આ, કોર્પસ લ્યુટીયમ ના ઇનએડિક્યુએટ ગ્રોથ તથા ફંક્શનના કારણે જોવા મળે છે.

( C) ટ્રેપ્ડ ઉવમ:- આમાં ઓવમ એ ફોલિકલ્સ ની ઇનસાઇડમાં જ ટ્રેપ થાય છે તે સામાન્ય રીતે એન્ડોમેટ્રીઓસીસ ના કારણે અથવા હાઇપર પ્રોડક્ટેનેમિયાના કારણે હોય છે.

2) ટ્યુબલ ફેક્ટર્સ:- આમાં ઇનફેર્ટીલીટી એ સામાન્ય રીતે ટ્યુબોપથી (ટ્યુબલ ઇન્ફેક્શન )ના કારણે થાય છે જેના કારણે ટ્યુબલ ફંક્શન્સ એ ઇમ્પેઇરડ થાય છે.
Ex:= ડિફેક્ટીવ ઓવમ પીકઅપ કરે અને ત્યારબાદ ઇનફર્ટિલિટી જોવા મળે છે.

3) પેરિટોનિયલ ફેક્ટર:- આમાં ઇનફર્ટિલિટી નું એક અને મેઇન ફેક્ટર એ એન્ડોમેટ્રિઓસીસ છે.

4) યુટેરાઇન ફેક્ટર:- આમાં અમુક ફેક્ટર્સ કે જે ફર્ટિલાઇઝડ ઑવમ ને એન્ડોમેટ્રીઅમ માં ઇમ્પ્લાન્ટેશન થવામાં સ્ટોપ કરતા ફેક્ટર્સ ના કારણે જોવા મળે છે.

આ ફેક્ટર્સ જેમ કે,

• a) એન્ડોમેટ્રીઓસીસ,
• b) ફાઇબ્રોઇડ યુટ્રસ,
• c)યુટેરાઇન હાઇપોપ્લેસિયા,
• d)કંજીનાઇટલ માલફોર્મેશન ઓફ ધ યુટ્રસ.

5)સર્વાઇકલ ફેક્ટર્સ:- આમાં સેકન્ડ ડિગ્રી યુટેરાઇન પ્રોલેપ્સ ના કારણે, રેટ્રોવરટેડ યુટ્રસ ના કારણે, તથા સર્વાઇકલ ન્યુકસના કમ્પોઝિશનમાં ચેન્જીસ થવાના કારણે જોવા મળે છે.

6) વજાઇનલ ફેક્ટર:- આમાં વજાઇનલ એટ્રેસિયા, ટ્રાન્સવર્સ વજાઇનલ સેપ્ટમ,ના કારણે.

2)ફોલ્ટ ઇન મેલ:

1) ડિફેક્ટીવ સ્પરમેટોજીનેસીસ ના કારણે:-

• આના કારણે ઇનફર્ટીલીટી જોવા મળે છે અને તે સામાન્ય રીતે નીચે મુજબના કારણના લીધે જોવા મળે છે:
• ઓર્ચાઇટીસ,
• અનડિસેન્ડેડ ટેસ્ટીસ,
• ટેસ્ટીક્યુલર ટોક્સિન્સ,
• પ્રાઇમરિ ટેસ્ટિક્યુલર ફેઇલ્યોર,
• જીનેટીક અથવા ક્રોમોઝોમલ ડિસઓર્ડર ના કારણે જેમ કે, 47,XXY,
• એન્ડોક્રેનીઅલ ફેક્ટરના કારણે જેમ કે થાઇરોઇડ ડિસ્ફંક્શન.

2) ઓબસ્ટ્રકશન ઓફ ધ એફરન્ટ ડક્ટ સિસ્ટમના કારણે:-
આ બે ટાઇપમાં જોવા મળે છે.
1) કંજીનાઇટલ:- વાસડિફરન્સ એબસન્ટ હોવાના કારણે.
2)એક્વાયર્ડ:- આ સામાન્ય રિતે અમુક ઇન્ફેક્શન ના કારણે, ટ્યબરક્યુલોસીસ, ગોનોરીયા, તથા સર્જીકલ ટ્રોમા( ડ્યુરિંગ હર્નિયોરાફી)ના કારણે જોવા મળે છે.

3)ફેઇલ્યોર ટુ ડિપોઝિટ સ્પમૅ ઇન વજાઇના:-

• આમાં સ્પર્મ એ વજાઇનામાં ડિપોઝીટ ફેઇલ્યોર થવાના કારણે.
• આના કારણ મા:
• ઇમ્પોટન્સી,
• ઇજેક્યુલેટરી ફેઇલ્યોર,
• હાઇપોસ્પાડિયાસિસ,
• બ્લાડર નેક સર્જરી.

4)સેમીનલ ફ્લુઇડ મા એરર થવાના કારણે:- આમા, ઇમમોટાઇલ સ્પર્મ ના કારણે, સ્પર્મ કાઉન્ટ એ ડિસ્ટરબન્સ થવાના કારણે, લો ફ્રુક્ટોઝ કાઉન્ટ ના કારણે.

3)કમ્બાઇન્ડ ફેક્ટર:- આમાં મેલ તથા ફિમેલ બંનેના કમાઇન્ડ ફેક્ટર્સ ના કારણે ઇન્ફર્ટિલિટી જોવા મળે છે.

b) Explain hormone replacement therapy. હોર્મોન રીપ્લેસમેન્ટ થેરાપી સમજાવો.

હોર્મોનલ રિપ્લેસમેન્ટ થેરાપી (HRT) એ એક મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટ છે.જેમાં એવા હોર્મોન્સને પૂરક અથવા બદલવાનો સમાવેશ થાય છે જે બોડી હવે પૂરતી માત્રામાં ઉત્પન્ન કરતું નથી, મુખ્યત્વે મેનોપોઝ, એન્ડ્રોપોઝ અથવા અન્ય હોર્મોનલ ખામીઓ જેવા કિસ્સાઓમાં. તેનો ઉદ્દેશ્ય લક્ષણોને દૂર કરવાનો અને હોર્મોનલ imbalance સાથે સંકળાયેલા જોખમોને ઘટાડવાનો છે.
Purpose of HRT :-
Menopause :-
Hot flashes,night sweats , sleep disturbances, vaginal dryness જેવા સીમટમ્સને રીલીવ કરે છે.ઓસ્ટીયોપોરોસિસ અને કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર જોખમો જેવી લાંબા ગાળાની અસરોને અટકાવે છે.

એન્ડ્રોપોઝ (પુરુષોમાં):ટેસ્ટોસ્ટેરોનની ઉણપની સારવાર કરે છે, મસલ્સ સ્ટ્રેંથ, લીબીડો અને ‌ energy ને improve કરે છે.
Other conditions :-
Premature ovarian failure,
Hypogonadism :-
Post operative condition જેવી કે hysterctomy, oforectomy,ટ્રાન્સજેન્ડર વ્યક્તિઓમાં લિંગ-પુષ્ટિ કરનાર ઉપચાર.

HRT ના પ્રકાર (Types of HRT)

એસ્ટ્રોજન-ઓન્લી થેરપી (ET):
હિસ્ટરેકટમી (ગર્ભાશય નથી) ધરાવતી સ્ત્રીઓમાં વપરાય છે.
સામાન્ય સ્વરૂપો: એસ્ટ્રાડીઓલ, સંયુક્ત એસ્ટ્રોજેન્સ.

સંયુક્તએસ્ટ્રોજન-પ્રોજેસ્ટોજનઉપચાર (EPT):
એન્ડોમેટ્રાયલ હાયપરપ્લાસિયા અથવા કેન્સરને રોકવા માટે અખંડ ગર્ભાશય ધરાવતી સ્ત્રીઓ માટે.
પ્રોજેસ્ટોજેન option:
પ્રોજેસ્ટેરોન,મેડ્રોક્સીપ્રોજેસ્ટેરોન એસીટેટ.ટેસ્ટોસ્ટેરોન રિપ્લેસમેન્ટઉપચાર (TRT):
Low testosterone level‌ હોય તેવા મેલમાં યુઝ થાય છે.
ઇન્જેક્શન, જેલ અથવા પેચ દ્વારા સંચાલિત.અન્ય હોર્મોનલ

combination: ટ્રાન્સજેન્ડર વ્યક્તિઓ માટે (દા.ત., ટ્રાન્સફેમિનાઈન વ્યક્તિઓ માટે એસ્ટ્રોજન, ટ્રાન્સમસ્ક્યુલિન વ્યક્તિઓ માટે ટેસ્ટોસ્ટેરોન).
Root of administration oral tablets :
ઉપયોગમાં સરળ છે પરંતુ લોહીના ગંઠાવા જેવી આડઅસરોનું જોખમ વધારે હોઈ શકે છે.ટ્રાન્સડર્મલ પેચો અને જેલ્સ:ત્વચા પર લાગુ; liver ને બાયપાસ કરે અને જોખમો ઘટાડે છે.
ઇન્જેક્શન:
ટેસ્ટોસ્ટેરોન અથવા અન્ય હોર્મોન્સ ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર અથવા સબક્યુટેનીયલી આપવામાં આવે છે.
vaginal preparation :
Vaginal dryness જેવા સ્થાનિક લક્ષણો માટે ક્રીમ, રિંગ્સ અથવા ગોળીઓ.
implants :
લાંબા સમય સુધી ચાલતી હોર્મોન ગોળીઓ ત્વચા હેઠળ મૂકવામાં આવે છે.
HRT ના ફાયદામહિલાઓ માટે:
મેનોપોઝના લક્ષણોમાંથી રાહત.ઓસ્ટીયોપોરોસીસ નિવારણ.મૂડ, ઊંઘ અને જીવનની એકંદર ગુણવત્તામાં સુધારો.
પુરુષો માટે:-
Improve energy and libido , bond density અને muscles mass ને બેટર કરે છે.સુધારેલ મૂડ અને માનસિક સ્પષ્ટતા.
ટ્રાન્સજેન્ડર વ્યક્તિઓ માટે:
લિંગ-પુષ્ટિ આપતા શારીરિક ફેરફારોની સુવિધા આપે છે.માનસિક સુખાકારીમાં સુધારો કરે છે અને લિંગ ડિસફોરિયા ઘટાડેછે.
Estrogen સંબંધિત risk and side effects :
લોહી ગંઠાવાનું જોખમ વધે છે(deep vein થ્રોમ્બોસિસ,પલ્મોનરી એમબોલિઝમ).સ્તન કેન્સરનું જોખમ (combination therapy).સ્ટ્રોક અથવા હૃદય રોગનું જોખમ (મેનોપોઝ પછીની ઉંમર અને સમય પર આધારિત).
પ્રોજેસ્ટોજેન-સંબંધિત:
મૂડમાં ફેરફાર, વજનમાં વધારો, પેટનું ફૂલવું, breast tenderness‌ નુ જોખમ.
ટેસ્ટોસ્ટેરોન-સંબંધિત:-
Acne, oily skin . સ્લીપ એપનિયાનું જોખમ. પ્રજનન ક્ષમતા પર સંભવિત અસરો.
Contraindications absolute:
સક્રિય અથવા સ્તન અથવા એન્ડોમેટ્રાયલ કેન્સરનો ઇતિહાસ.

નિદાન ન થયેલ vaginal bleeding. active થ્રોમ્બોએમ્બોલિક disorders.ગંભીર liver disease .
કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગની history,નિયંત્રિત હાયપરટેન્શન.મોનિટરિંગ અને ફોલો-અપ હોર્મોન level , side effects અને therapeutics efficiencyનું નિરીક્ષણ કરવા માટે નિયમિત ફોલો-અપ્સ. breast અને એન્ડોમેટ્રાયલ સ્વાસ્થ્ય માટે નિયમિત તપાસ.ઓસ્ટીયોપોરોસિસ માટે bone density મોનીટરીંગ.

OR

a) Describe post-operative care of patient with hysterectomy surgery. – હીસ્ટ્રેકટોમી થયેલા દર્દીની પોસ્ટ ઓપરેટીવ કેર વર્ણવો.

1. Immediate care
   :- recovery period માં આપવામાં આવતી strictly provide care:
   દર 15 મિનિટ એ બ્લડ પ્રેશર ચેક કરતા રહેવું
   દર બે કલાકે ટેમ્પરેચર રેકોર્ડ કરવું.
   દર અડધી કલાકે wound ને બ્લડ લોસ માટે જોતા રહેવું
   મધરને કમ્પ્લીટ કન્સીયસનેસ ન આવે ત્યાં સુધી લેફ્ટ લેટરલ પોઝીશન આપવી કારણ કે જનરલ એનેસ્થેશિયા માં મધરને
   એરવે ઓબસ્ટ્રકશન
   રીગરજિટેશન અથવા સાઇલેન્ટ એસપિરેશન ઓફ સ્ટમક કન્ટેન્સ ના રિસ્ક રહે છે.
   મધર ના ગાઉન અને ટોવેલ્સ ને ઓપરેશન ટેબલ માંથી લાવ્યા બાદ ચેન્જ કરી દેવા.
2. First 24 hours :-
   પેશન્ટને છ થી આઠ કલાક સુધી કંટીન્યુ ઓબ્ઝર્વ કરવું, પીરીયોડીકલી પલ્સ ,બ્લડપ્રેશર , બ્લડિંગ માટે જોતા રહેવું.
   Fluids :-
   5% dextrose, ringers lactate drip તે કંટીન્યુ 2 -2.5 litres જેટલું સોલ્યુશન ઇનફયુઝડ કરવું. પોસ્ટ ઓપરેટિવ રિકવરી માટે એનીમિક પેશન્ટને બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન આપવું તે રિકવરીમાં મદદ કરે છે. જો ઓપરેશન દરમિયાન એવરેજથી વધારે બ્લડ લોસ થાય તો બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝનની જરૂર પડે છે.
   પહેલી 48 કલાકમાં પ્રોફાઈલેક્ટિક એન્ટિબાયોટિક આપવામાં આવે છે.
   Analgesic જેવા કે pratidin hydrochloride 75- 100 mg administrad કરવામાં આવે છે.
   એમ્બ્યુલેશન:-
   પેશન્ટ તેના બેડ પર બેસી શકે છે અને બ્લડર એવા કિવેટ માટે બેડ ઉપરથી બહાર પણ જઈ શકે છે જો તેની પરિસ્થિતિ નોર્મલ હોય તો તેને તેના માટે પરમિશન આપવી. પેશન્ટને તેના લેડ અને એંકલને મુવ કરવા માટે એનકરેજ કરવું જેથી deep vein thrombosis અને ને pulmonary embolism મીનીમાઇઝ કરી શકાય છે.
3. Second day :- patient ને oral feeding આપવામાં આવે છે. Intestinal parasis ના કારણે થતી slight abdominal discomfort ને ઓબ્ઝર્વ કરવામાં આવે છે.
4. Third day :-
   પેશન્ટની અનુકૂળતા મુજબના લાઈટ સોલિડ પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે. કોન્સ્ટીપેશન ને રિલીવ કરવા માટે 4-6 teaspoon milk of magnesia રાત્રિ દરમિયાન આપવામાં આવે છે.
5. Discharge :-
   પેશન્ટના રિલેટિવસ ને હોમ કેર નો હેલ્થ એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરી તેને ડિસ્ચાર્જ આપવામાં આવે છે અને નિયમિત ફોલોઅપ માટે સમજાવવામાં આવે છે.

b) Write down immediate newborn care. નવજાત શીશુંની તાત્કાલીક સારવાર વિશે લખો.

ઇમીડિયેટ ન્યુબોર્ન કેર :

ઇમિડીયેટ ન્યુબોર્ન કેરમાં ન્યુબોર્ન ને પ્રોપરલી અસેસ તથા સ્ટેબિલાઇઝ કરવાનું હોય છે.
ઇમિડીયેટ ન્યુબોર્ન કેર એ ફીટસ માટે ઇન્ટરાયુટરાઇન લાઇફમાંથી એક્સટ્રા યુટરાઇન લાઇફમાં સ્ટેબિલાઇઝ થવા માટે ક્રુશિયલ હોય છે.

ગોલ ઓફ ઇમિડીયેટ ન્યુબોર્નકેર

• 1) ન્યુબોર્ન ના રેસ્પિરેશન ને એસ્ટાબ્લીસ,મેઇન્ટેન તથા સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવા માટે કરવામા આવે છે.
• 2) ન્યુબોર્ન ને વામ્થ તથા હાઇપોથર્મિયા માંથી પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.
• 3) ન્યુબોર્ન ને ઇન્ફેક્શન થતુ પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.
• 4) ન્યુબોર્ન ને સેફ્ટી પ્રોવાઇડ કરવા માટે તથા તેને ઇન્જરીમાંથી પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.
• 5) ન્યુબોર્ન માં કોઇપણ પ્રકારની એક્ચ્યુઅલ તથા પોટેન્સિઅલ પ્રોબ્લેમ હોય તો તેનું અર્લી આઇડેન્ટિફિકેશન કરી ઇમિડીયેટ ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવા માટે.
  ઇમીડીયેટ ન્યુબોર્ન કેર પ્રોવાઇડ કરવામા આવે છે.

••>ઇમીડિયેટ ન્યુબોર્ન કેર

1) એસ્ટાબ્લિશમેન્ટ ઓફ રેસ્પીરેશન:-

• જ્યારે ન્યુબોર્ન ને રિસીવ કરવામાં આવે ત્યારે ન્યુબોર્ન ના એરવેને ઇમિડીએટલી પેટન્ટ કરવું તથા એરવે ને પ્રોપરલી ક્લિયર કરવું. જેના કારણે ન્યુબોર્ન એ ઇફેક્ટિવલી બ્રિધિંગ કરી શકે.
• ન્યુબોર્ન નુ હેડ બોનૅ થાય કે તરત જ માઉથ તથા નોઝ ને વાઇપ કરવુ તથા માઉથ તથા નોઝ નુ સક્સન કરવુ જેના કારણે ન્યુબોર્ન એ પ્રોપર્લી બ્રિધિંગ કરી શકે. સક્સન એ પહેલા માઉથ ત્યારબાદ નોઝ મા કરવુ જેના કારણે સિક્રીશન ને એસ્પીરેશન થતુ પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

2)ઇનીસીયેસન ઓફ ક્રાય :-
નોર્મલી 99% જેટલા ન્યુબોર્ન એ ડીલેવરી થયા બાદ એમિડીએટલી અને સ્પોન્ટાનિયસલી ક્રાય કરે છે, આ ક્રાય એ ન્યુબોર્ન ના બ્રિધિંગ માટેની એક ગુડ સાઇન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
જો ન્યુબોર્ન એ પ્રોપરલી ક્રાય ન કરે તો

નીચે પ્રમાણેના સ્ટેપને ફોલો કરવા:

• a) જો બેબી એ સ્પોન્ટાનિયસલી ક્રાય ન કરે અથવા જો ક્રાય એ વિક હોય તો બેબી ને ક્રાય કરાવવા માટે સ્લાઇટ્લી સીમ્યુલેટ કરવું.
• b) બેબીના ક્રાય ને સ્ટીમ્યુલેટ કરવા માટે તેના બટક પર સ્લેપ કરવાના બદલે તેના પગના તળિયા પર સ્લાઇટલી રબ કરવું. ન્યુબોર્ન ના સિક્રીસન ને રીમુવ કર્યા બાદ તેના ક્રાય ને સ્ટાર્ટ કરવા માટે બેબી ને સ્ટીમ્યુલેટ કરવુ.
• C) ન્યુબોર્ન ની ક્રાય એ સામાન્ય રીતે લાઉડ તથા હસ્કી હોય છે તથા જો નીચે મુજબ ની કોઇ એબનોર્મલ ક્રાય હોય તો ન્યુબોર્ન નુ પ્રોપર્લી મોનિટરિંગ કરવુ જેમ કે,

•>હાઇપીચ ક્રાય:= હાયપોગ્લાયસેમીયા તથા ઇન્ટ્રાક્રેનીયલ પ્રેસર ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે,
વીક ક્રાય:= પ્રિમેચ્યોરિટી,
હોસૅક્રાય:= લેરિન્જીયલ સ્ટ્રાઇડર

3)કેર ઓફ કોડૅ:-

• કોર્ડ કેર એ ન્યુબોર્ન ની ઇમ્પોર્ટન્ટ ઇમીડિયેટ કેર છે.
• ન્યુબોર્ન ની કોર્ડ એ બર્થ પછીના 30 સેકન્ડની અંદર ક્લેમ્પ કરી ત્યારબાદ તેને પ્રોપરલી કટ કરવી.
• ન્યુબોર્ન એ ડિલીવર થયા બાદ ન્યુબોર્ન ને મધરના એબડોમન પર રાખવુ.
• ત્યારબાદ કોર્ડ ને કોર્ડ ક્લેમ્પ દ્વારા બે અપોઝીટ સાઇટ પરથી પ્રોપર્લી ક્લેમ્પ કરવું.
• પહેલો ક્લેમ્પ એ અંબેલિકસ થી 5 cm દુર પર લગાડવો ત્યારબાદ બીજો ક્લેમ્પ એ પહેલા કેમ્પથી 2.5 સેન્ટીમીટર પર લગાવવો.
• ત્યારબાદ બંને ક્લેમ્પ વચ્ચે કોર્ડ ને પ્રોપરલી કટ કરવી.
• કોર્ડ પર કંઇપણ વસ્તુ ને એપ્લાય કરવી નહીં તેને નેચરલી ડ્રાય તથા ફોલ થવા દેવી.
• કોડ એ બર્થપછી ના સાત થી દસ દિવસની અંદર જ નેચરલી ફોલડાઉન થઈ જાય છે.
• કોર્ડ ને વોટર તથા યુરિન દ્વારા વેટ થતી પ્રિવેન્ટ કરવી.
• જો કોર્ડ માં કોઇપણ પ્રકારનું ડિસ્ચાર્જ તથા બ્લીડિંગ પ્રેઝન્ટ હોય તો ઇમિડીએટલી કોર્ડ ક્લેમ્પ ને અસેસ કરવુ ત્યારબાદ તેને પ્રોપરલી લુઝ કરવું.
• જો કોડૅ માંથી નીચે પ્રમાણેના સાઇન તથા સીમટોમ્સ જોવા મળે તો ઈમીડિએટલી રિપોર્ટ કરાવવા જેમ કે, કોર્ડ માથી ફાઉલ ઓડર આવવી, કોઇ ડિસ્ચાર્જ જોવા મડવુ, કોર્ડ ની અરાઉન્ડ મા રેડનેસ જોવા મળવી, કોર્ડ એ વેટ હોવી, કોર્ડ એ 7-10 દિવસ મા ફોલડાઉન ન થવી, ઇન્ફ્લામેશન, ફિવર આવવી વગેરે.

4)મેઇન્ટેન પોઝિશન ઓફ ધ ન્યુબોર્ન:-

• ન્યુબોર્ન એ બર્થ પછીના પહેલા 12 -18 અવર્સ દરમિયાન મ્યુકસ એ સામાન્ય રીતે ચોક, કફ તથા ગેગ થવાની સંભાવના રહે છે. તેથી ન્યુબોર્ન ને પ્રોપરલી પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી.
• જેમાં ફીટર્સને પ્રોપરલી સાઇડ લાઇનિંગ પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી જેના કારણે મ્યુકસ એ રીમુવ તથા ડ્રેઇનેજ થય શકે.

5) આઇડેન્ટિફિકેશન તથા બેન્ડિંગ:- બેબી એ બોર્ન થયા બાદ બેબી ને પ્રોપરલી આઇડેન્ટિફિકેશન બેન્ડ લગાડવુ જેના કારણે બેબી ને પ્રોપરલી આઇન્ડેફાય કરી શકાય.

6)આઇકેર:- ન્યુબોનૅ ની આઇસ ને પ્રોપરલી સ્ટરાઇલ ગોઝ વડે ઇનર કેન્થર્સ થી આઉટર કેન્થર્સ તરફ ક્લીન કરવી.
જો જરૂરિયાત હોય તો એરીથ્રોમાયસીન અથવા ટેટ્રાસાઇક્લિન આઇઓઇન્ટમેન્ટ એ આઇસ માં લોવર લીડ તરફથી એપ્લાય કરવું.

7) એટેચમેન્ટ એન્ડ વામ્થ ( બોન્ડિંગ):- બેબીના બર્થ થયા પછી બેબી ને મધરના એબડોમન પર મૂકવું જેના કારણે મધર સાથે બોન્ર્ડિંગ થાય તથા પ્રોપરલી સ્કિન ટુ સ્કીન કોન્ટેક થય શકે જેના કારણે મધર અને બેબી નું અટેચમેન્ટ થાય તથા બેબીને હાઇપોથર્મિયા સામેથી પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

8)APGAR સ્કોર:-

• APGAR સ્કોર એ ઇમીડિયેટ ન્યુબોર્ન કેર નો મોસ્ટ ઇમ્પોરટન્ટ પાટૅ છે.
• APGAR સ્કોર એ બર્થ પછીના 1 મીનીટ ત્યારબાદ 5 મીનીટ પર અસેસ કરવુ.
• APGAR સ્કોર મા,

A:= અપીરીયન્સ (સ્કિન કલર),
P:=પલ્સ (હાટૅરેટ),
G:=ગ્રાઇમેઝ (રિફ્લક્સ ઇરિટેબીલિટી),
A:=એક્ટિવીટી (મસલ્સ ટોન),
R:= રેસ્પીરેસન (રેસ્પીરેટરી એફોર્ટ્સ) ને અસેસ કરવામા આવે છે.
APGAR સ્કોર નો ટોટલ સ્કોર એ 0-10 હોય છે.

APGAR સ્કોર એ બર્થ પછીના 1 મીનીટ પર:

• જો અપગાર સ્કોર એ 7-10 જેટલું હોય તો તે નોર્મલ કહેવાય એટલે કે નો ડિપ્રેસન છે જેમાં બેબીને નોર્મલી પોસ્ટ ડિલિવરી રૂટીન કેર પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.
• જો APGAR સ્કોર એ 4-6 વચ્ચે હોય તો તે માઇલ્ડ ડિપ્રેશન ઇન્ડિકેટ કરે છે જેમાં ચાઇલ્ડને બ્રિધિંગ માટે આસીસ્ટન્સ ની જરૂરીયાત રહે છે.
• જો APGAR સ્કોર એ 0-3 વચ્ચે હોય તો તે સિવ્યર ડિપ્રેશન ઇન્ડિકેટ કરે છે જેમાં ચાઇલ્ડને રિસક્સીટેસન ની જરૂરીયાત રહે છે.

APGAR સ્કોર એ બર્થ પછીના 5 મીનીટ પર:

આમ બર્થ પછીની ન્યુ બોર્ન ની ઈમિડીએટલી કેર આ પ્રમાણે કરવામાં આવે છે.

APGAR સ્કોર એ 7-10 વચ્ચે હોય તો તે નોર્મલ કહેવામાં આવે છે પરંતુ જો અપગાર સ્કોર એ 7 થી નીચે જોવા મળે તો બેબી ને બીજી હાફ અવર માટે મોનિટર કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

03 Write short answer (any two) ટૂંકમાં જવાબ લખો. (કોઈપણ બે)

a) Differentiate between placenta previa & abruptio placenta. પેલેસેન્ટા પ્રીવિયા અને એબરપ્ટીઓ પેલેસેન્ટા વચ્ચેનો તફાવત લખો.

પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ અને એબ્રપ્સીઓ પ્લેસન્ટા વચ્ચેનો તફાવત:

• 1)ક્લિનિકલ ફીચર્સ

•>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ

• નેચર ઓફ બ્લિડિંગ:-પેઇનલેસ, કોઝલેશ અને રીકરંટ બ્લીડિંગ થવું .
  બ્લીડિંગ એ હંમેશા વિઝીબલ હોય છે.
• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા:-પેઇનફૂલ,પ્રિએક્લેમ્પસિયા અથવા ટ્રોમા ના કારણે બ્લિડિંગ થાય છે.
  બ્લિડિંગ એ વિઝીબલ, દેખાય નહી તેવુ મોટે ભાગે મિક્સ પણ હોઇ શકે છે.

•>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ

• કેરેક્ટર ઓફ બ્લડ:- બ્રાઇટ રેડ કલર નું બ્લડ જોવા મળે છે.
• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા:- ડાર્ક રેડ કલરનું બ્લડ હોય છે.

•>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ

• જનરલ કન્ડિશન એન્ડ એનિમિયા:- વિઝીબલ બ્લડ લોસના પ્રમાણમાં એનિમીયા જોવા મળે છે.
• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા:- આમાં વિઝિબલ બ્લડલોસના પ્રમાણ કરતા એનિમિયા ની કન્ડિશન વધારે જોવા મળે છે.

•>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ

• ફીચર્સ ઓફ પ્રિએક્લેમ્પસિયા:- પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ સાથે પ્રિએક્લેમ્પસિયા ની કન્ડિશન એ સંબંધિત હોતી નથી.
• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા:- એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા મા ફીચર્સ ઓફ પ્રિએક્લેમ્પસિયા એ 1/3 કેસીસ મા જોવા મળે છે.

2) એબડોમિનોલ એક્ઝામિનેશન

•>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ

• હાઇટ ઓફ યુટ્રસ:- જેસ્ટેશનલ એજ પ્રમાણે યુટ્રસ ની હાઇટ જોવા મળે છે.
• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા:-એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા માં યુટર્સ ની હાઇટ એ જેસ્ટેસનલ એજ કરતા વધારે એન્લાર્જ હોય છે.

•>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ:-

• ફિલ ઓફ યુટ્રસ:- પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ મા યુટ્રસ એ સોફ્ટ અને રિલેક્સડ ફીલ થાય છે.
• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા:- એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા મા યુટ્રસ એ ટેન્સ, ટેન્ડર અને રિજીડ હોઇ શકે છે.

•>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ

• માલપ્રેઝન્ટેશન:- પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ માં માલપ્રેઝન્ટેશન એ કોમન હોય છે અને હેડ એ હાઇફ્લોટિંગ હોય છે.
• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા:- એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા મા માલપ્રેઝન્ટેશન એ અનરિલેટેડ હોય છે અને હેડ એ એન્ગેજ પણ હોય શકે છે.

•>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ

• FHS( Fetal heart sounds) :- પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ માં હાર્ટ સાઉન્ડ એ મોટેભાગે પ્રેઝન્ટ હોય છે.
• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા:- એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા માં હાર્ટ સાઉન્ડ એ મોટેભાગે એબસન્ટ હોય છે.

3)પ્લેસેન્ટોગ્રાફી( USG)

• પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ:- પ્લેસેન્ટા એ યુટ્રસ ના લોવર સેગ્મેન્ટમાં જોવા મળે છે.
• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા:- પ્લેસેન્ટા એ યુટ્રસ ના અપર સેગ્મેન્ટમાં જોવા મળે છે.

4) વજાયનલ એક્ઝામિનેશન

એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા પ્લેસેન્ટા એ યુટ્રસ ના લોવર સેગ્મેન્ટ માં ફીલ થતી નથી.

પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ પ્લેસેન્ટા એ યુટ્રસ ના લોવર સેગ્મેન્ટ માં ફીલ થાય છે.

b) Define eclampsia and discuss nursing management of eclampsia. એકલેમ્પસીયાની વ્યાખ્યા લખો અને તેના નર્સિંગ મેનેજમેન્ટની ચર્ચા કરો.

એક્લેમ્પસિયા ડેફીનેશન

• એક્લેમ્પસિયા એ વુમન મા પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન અરાઇઝ થતી લાઇફ થ્રીએટનીંગ કોમ્પ્લિકેશન છે.

• એક્લેમ્પસિયા ટર્મ એ ગ્રીક વર્ડ “લાઇક અ ફ્લેસ ઓફ લાઇટનિંગ ” પરથી આવેલો છે. પ્રી-એક્લેમ્પસિયાના કોમ્પ્લીકેશન તરીકે ટોનિક-ક્લોનિક કન્વલ્ઝન અથવા કોમા જોવા મળે તેને એક્લેમ્પસિયા કહેવામાં આવે છે.

જ્યારે પ્રિ એક્લેમ્પસિયા ની કન્ડિશન કે જેમા,
હાઇપર ટેન્શન,
ઇડિમા( વેઇટ ગેઇન),
પ્રોટીનયુરીયા (પ્રોટીન ઇન યુરિન) તથા
આલ્બ્યુમિન્યુરિયા (આલ્બ્યુમિન પ્રેઝન્ટ ઇન યુરિન) હોય તે કોમ્પલીકેટેડ થય અને કન્વલ્ઝન એન્ડ કોમા જેવી કન્ડિશન મા કન્વટૅ થાય તો તેને “એક્લેમ્પસિયા” કહેવામા આવે છે.
આ એક ઓબ્સટ્રેટ્રીકલ એમરજન્સી છે. જેને મેનેજ કરવા માટે ઇમેડીએટલી મેઝર્સ લેવા અગત્યના રહે છે.

એક્લેમ્પસિયા નુ મેનેજમેન્ટ :-મેડિકલ એન્ડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ ઓફ એક્લેમ્પસિયા

એઇમ ઓફ મેનેજમેન્ટ:-

• કન્વલ્ઝન ના ફીટ્સ ને કંટ્રોલ કરવા.
  બ્લડ પ્રેશરને કંટ્રોલ કરવું.
  કોમ્પ્લિકેશન થતું પ્રિવેન્ટ કરવું.
  ફિટસની સેફ્લી રીતે ડિલિવરી કરાવવી.
• પ્રિન્સિપલ્સ ઓફ મેનેજમેન્ટ
• મધરના એરવે ,બ્રિધિંગ તથા સર્ક્યુલેશન ને મેઇન્ટેન રાખવું.
• મધર ને પ્રોપર્લી 8-10 લીટર જેટલું ઓક્સિજન એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવુ.
• મધર ને આવતી કન્વલર્ઝન ને અટકાવવી.
• મધર ને પ્રોપરલી વેન્ટિલેટરી સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.
• મધર ને ઇન્જરી થતુ પ્રિવેન્ટ કરવુ.
• મધરના બધા જ લેબોરેટરી ઇન્વેસ્ટિગેશન પ્રોપરલી કરાવવા.

• જનરલ મેનેજમેન્ટ:-

હોસ્પિટલાઇઝેશન:- મધરને પ્રોપરલી વેલ ઇક્વીપ્ડ ફેસિલિટીઝ વાળી હોસ્પિટલમાં હોસ્પીટલાઇઝ્ડ કરવી.

રેસ્ટ:- મધર ને એડીક્યુએટ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી સાથે સાથે બધી જ એક્ટિવિટી ને સ્ટોપ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી તથા વિઝીટર્સ ને પણ રિસ્ટ્રિક્ટ કરવા.

પોઝીસનિંગ:- મધરને પ્રોપરલી લેફ્ટ લેટરલ પોઝિશન મા રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી જેના કારણે વેનાકાવા કમ્પ્રેશન એ રિડ્યુઝ થય શકે અને એડીમાં થતું પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

હિસ્ટ્રી કલેક્શન: મધરની કમ્પ્લીટ હિસ્ટ્રી કલેક્ટ કરવી જેમાં કેટલા ફીટ્સ આવેલા છે તેની ફ્રિકવન્સી અને ડ્યુરેશન ની કંપ્લીટ હિસ્ટ્રી લેવી તથા કોઇપણ પ્રકારની મેડિકેશન મધર લ્યે છે કે નહીં તેની કંપ્લીટ હિસ્ટ્રી લેવી.

સિડેસન એન્ડ ધેન જનરલ એક્ઝામિનેશન:-

• મધર ને પ્રોપરલી ડ્રગ પ્રોવાઇડ કરી સીડેટ કરવી.
• Ex:=phenobarbiton 15-30 mg ( TDS)
  • Or
• Diazepam 1.5 mg ( TDS).
• મધર એ પ્રોપરલી સીડેટ થય જાય ત્યારબાદ પ્રોપરલી તથા ક્વીકલી મધર નું જનરલ તથા મેબડોમીનલ એક્ઝામિનેશન કરવું.

• વાઇટલ સાઇન
• મધરના દર અડધી કલાકે વાઇટલ સાઇન નોટ કરવા જેમાં,
• ટેમ્પરેચર,
• પલ્સ,
• રેસ્પીરેસન,
• તથા બ્લડ પ્રેશર.
• જો વાઇટલ સાઇનમાં કોઇપણ અલ્ટ્રેસન આવે તો અથવા વાઇટલ સાઇન તેની નોર્મલ રેન્જ કરતા રેઇઝ્ડ હોય તો તેને ઇમિડિએટલી ટ્રીટ કરવું.

યુરીનરી આઉટપુટ:મધર નું દર કલાકે યુરીન આઉટપુટ મોનિટર કરવું.

ન્યુટ્રીશન:-

• મધરને 10% Dextrose ને સ્ટાર્ટ કરવું જેના કારણે મધરનું ફ્લ્યુઇડ, ન્યુટ્રીશનલ તથા કેલેરી લેવલ મેઇન્ટેન થય શકે.
  ફ્લુઇડ એ 24 કલાકમાં 2 liter કરતાં વધારે અમાઉન્ટમાં ઇન્ક્રીઝ ન થવુ જોઇએ .
• વધારામા મધર ના કેલેરી લેવલ ને મેઇન્ટેન કરવા માટે 50 ml 5%Dextrose ને 8 hour ની ઇન્ટરવલ મા મધર ને પ્રોવાઇડ કરવુ.
• સ્પેસિફિક મેનેજમેન્ટ અથવા મેડિકલ મેનેજમેન્ટ એક્લેમ્પસિયા વાડી મધર ને નીચે પ્રમાણે મેડિકેશન પ્રોવાઇડ કરી તેને ટ્રીટ કરી શકાય છે:

• a) એન્ટીકન્વલ્ઝન્ટ ,
• b) એન્ટી હાયપરટેન્સિવ,
• c) સીડેટીવ્સ,
• d) ડાયયુરેટિક,
• e) એન્ટીબાયોટિક્સ,
• f) અધર મેડીકેશન.

a) એન્ટીકન્વલ્ઝન્ટ:- ,

• મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ એ ( MgSO4 ):-
• એક્લેમ્સિયા ની કન્ડિશન ને ટ્રીટ કરવા માટે ડ્રગ ઓફ ચોઇસ તરીકે વર્તે છે. કારણકે તે પ્રેગ્નેટ મધર માં એક્લેમટીક ફીટ્સને પ્રિવેન્ટ કરવા મા હેલ્પ થાય છે.
• મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ એ IV( ઇન્ટ્રા વિનસલી) તથા IM( ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલરલી) બંને રીતે એડમિનિસ્ટ્રેશન કરી શકાય છે.

• Dose and route:-
• IM( ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલરલી):

ઇનીસીયલ ડોઝ: ઇનીસીયલી 4gm IV( ઇન્ટ્રાવિનસલી) બોલસ, મેગ્નેસિયમ સલ્ફેટ ને 3-5 મીનીટ માટે એકદમ સ્લોલી એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવુ.

કન્ટીન્યુઅસ ડોઝ: 5 gm મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ ને IM (ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલર) દર ચાર કલાકે અલ્ટરનેટ બટક્સ માં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

•>IV( ઇન્ટ્રા વિનસલી):-

ઇનીસીયલ ડોઝ: ઇનીસીયલ ડોઝ મા 4-6 gm મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ ને IV( ઇન્ટ્રા વિનસલી) 15-30 મીનીટ સુધી સ્લોલી એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવુ.

કન્ટીન્યુઅસ ડોઝ:

• 1-2 gm મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ ને દર કલાકે IV( ઇન્ટ્રા વિનસલી) એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.
• મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ એ એક ટોક્સિક એજન્ટ છે જો તેને થેરાપ્યુટિક લેવલ ની અંદરમાં જ પ્રોવાઇડ ન કરવામાં આવે તો તે તેના કારણે ડીપ ટેન્ડન રિફ્લક્સ ની કન્ડિશન અરાઇઝ થય શકે છે.
• મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ (MgSO4) નું થેરાપ્યુટિક લેવલ એ 4-7 mEq/L( milliequivalents per litre )છે.
• જો મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ નો ઓવરડોઝ(MgSO4) થાય તો તેના એન્ટીડોટ તરીકે કેલ્શિયમ ગ્લુકોનેટ નો યુઝ કરવામાં આવે છે.
  મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ જ્યારે નિ ઝર્ક પ્રેઝન્ટ હોય,
  યુરીન આઉટપુટ એ 30 ml/hr કરતા ઇન્ક્રીઝ હોય અને રેસ્પીરેટરી રેટ એ 12/ min કરતાં વધારે હોય ત્યારે જ એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.

b) એન્ટી હાયપરટેન્સિવ,:એન્ટી હાયપરટેન્સિવ એ બ્લડ પ્રેશરને કંટ્રોલ કરવા અને તેને રીડયુઝ કરવા માટે યુઝ કરવામાં આવે છે.

Ex:
a) Hydralazine: 5 થી 10 mg ઓવર 2 મીનીટ સુધી.
b)Labetalol:
ઇનીસીયલ ડોઝ: 20mg સ્લોલી 2 મીનીટ સુધી.
ત્યારબાદ 40-80 mg IV ઓવર 10 મિનિટ સુધી.
ટોટલ ડોઝ એ 300 mg કરતાં વધારે ન થવો જોઇએ.

c)સીડેટીવ્સ:-
Ex:=Diazepam
ડોઝ:=5-10mg IV એટ ધ રેટ ઓફ 2-5mg/મીનીટ.

મેક્સિમમ ડોઝ:10mg ડોઝ કરતા વધારે ઇન્ક્રીઝ ન થવો જોઈએ.

d) ડાયયુરેટીક: ડાયયુરેટિક મેડિકેશન જ્યારે પ્રગ્નેન્સી દરમિયાન જ્યારે પલ્મોનરી એડીમાં પ્રેઝન્ટ હોય ત્યારે જ પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:=ફ્રુસેમાઇડ, મેનીટોલ.

e) એન્ટિબાયોટિક્સ:

• એન્ટિબાયોટિક્સ એ પ્રોફાઇલેક્ટીસ તરીકે પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે જેના કારણે પલ્મોનરી તથા પ્લુરલ ઇન્ફેક્શનના કોમ્પ્લિકેશન ને રીડયુઝ કરી શકાય.
• આ એન્ટિબાયોટિક્સમાં બ્રોડ સ્પેક્ટ્રમ એન્ટિબાયોટિક મેડીકેશન નો યુઝ કરવામાં આવે છે.

• f) અધર મેડીકેશન:

i) પલ્મોનરી ઇડીમાં હોય તો: frusemide 40 mg IV ફોલોવ્ડ બાય 10% Manitol પ્રોવાઇડ કરવુ.

ii) હાર્ટ ફેઇલ્યોર: Ex:Lasix એન્ડ Digitalis મેડિકેસન નો યુઝ કરવો.

iii) હાઇપર પાઇરેક્સિયા:

• એન્ટિપાઇરેટિક મેડીકેશન નો યુઝ કરવામાં આવે છે.
• નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ ઓફ એક્લેમ્પસીયા
• એક્લેમ્પસીયા વાળી પ્રેગનેન્ટ વુમન ને સાઇડમાં પેડેડ કરેલા સાઇડ રેઇલ વાડા કોટ માં રાખવું.
• ટીથ વચ્ચે પેડેડ ટંગ બ્લેડ રાખવી.
• મધરને લેટરલ પોઝિશનમાં રાખવી જેના કારણે એસ્પિરેશન થતુ અવોઇડ કરી શકાય.
• કન્વલ્ઝન દરમિયાન એરવે ને પેટન્ટ રાખવું તથા મધર ને એડીકયુએટ અમાઉન્ટ માં ઓક્સિજન પ્રોવાઇડ કરવું.
• મધર નું ઓક્સિજન લેવલ એ પલ્સ ઓક્સીમેટ્રી દ્વારા પ્રોપરલી મોનિટરિંગ કરવું.
• ઓરલ સિક્રીશન તથા કોઇપણ વોમીટીંગ થયેલી હોય તો તેને રિમૂવ કરવા માટે પ્રોપરલી સક્સનિંગ કરવુ.
• મધરને આવતી કન્વલર્ઝન નો ટાઇમ,ડ્યુરેશન ને પ્રોપરલી નોટ કરવું.
• પ્રેગનેન્સી ઇન્ડ્યુઝ્ડ હાયપરટેન્શન વાળી મધર ને પ્રોપરલી તથા રેગ્યુલરલી પ્રિનેટલ કેર પ્રોવાઇડ કરવી.
• મધર ને સેલ્ફ ઇંજરી થી બચાવવી.
• મધર માટે બ્રાઇટ લાઇટ, નોઇસ, તથા વિઝીટર્સ જેવા સ્ટીમ્યુલાઇ ને ઓછા કરવા તેને ડાર્ક રૂમમાં રાખવું.
• બેડનો ફુટ સાઇડ એ થોડો ઊંચો રાખવો જેના કારણે રેસ્પીરેટરી ટ્રેક માંથી સીકરીસન એ પ્રોપરલી ડ્રેઇન થય શકે.
• મધરના વાઇટલ સાઇન, ઇડીમાં, ફન્ડસ ની હાઇટ, ફિટસ નું પ્રેઝન્ટેશન અને પોઝીશન તથા ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ ને અસેસ કરવુ તથા યુરિનને પ્રોટીન માટે ટેસ્ટ કરવું.
• મધર નું યુરિન આઉટપુટ પ્રોપરલી અસેસ કરવું.
• મધરના ફ્લુઇડ તથા ન્યુટ્રીશનલ લેવલ ને મેઇન્ટેન કરવા માટે ગ્લુકોઝ સલાઇન અને રીંગર લેક્ટેટ સોલ્યુશન નું ઇન્ટ્રા વિનસ ઇન્ફ્યુઝન એ પ્રિસ્ક્રાઇબ પ્રમાણે પ્રોવાઇડ કરવું.
• મધર ના પર્સનલ હાઇજીન ને મેઇન્ટેન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને પ્રોપરલી પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
• મધરની યુટેરાઇન એક્ટિવિટી,સર્વાઇકલ સ્ટેટસ અને ફીટલ સ્ટેટસ ને અસેસ કરવું કારણકે મેમ્બરેન એ રપ્ચર થય અને ડીલેવરી થઇ શકે છે.

ઓબ્સટ્રેટ્રીકલ મેનેજમેન્ટ:

મધરને રેગ્યુલરલી ફોલોઅપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

મોટેભાગે જ્યારે વુમનને કન્વલ્ઝન આવે છે ત્યારે લેબર માટે આવે છે જો લેબર એ સ્ટાર્ટ ન થયું હોય તો લેબરનું ઇન્ડક્શન માટે આર્ટિફિશ્યલ મેમ્બરેન રપ્ચર, પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડીન્સ જેલ કે ઓક્સિટોસિન દ્વારા કરાવવામાં આવે છે અથવા સિઝેરિયન સેક્શન પણ કરવામાં આવે છે જો બેબી એ ડેથ થયું હોય તો સ્પોન્ટાનિયસ લેબર માટે વેઇટ કરવામાં આવે છે.

પોસ્ટ પાર્ટમ પિરિયડ દરમિયાન હાઇપરટેન્સિવ રેજીમેન્ટ ને પ્રિસ્ક્રાઇબ પ્રમાણે કંટીન્યુ સ્ટાર્ટ રાખવી.

એક્લેમ્પસિયા ના અધર કોઇપણ કોમ્પ્લીકેશન છે કે નહીં તેના માટે મધર ને કંટીન્યુ મોનિટર રાખવી.

c) Explain partograph. – પાટોગ્રાફ સમજાવો.

ડેફીનેશન:
પાર્ટોગ્રાફ એ એ સર્વાઇકલ ડાયલેટેશન, ફીટલ હેડ ડિસેન્ડ થવુ તથા લેબર પ્રોગ્રેસ માટેનો અને મધર અને ફિટલ ની કન્ડિશન નો ગ્રાફિક રેકોર્ડિંગ અને ટૂલ છે.પાર્ટોગ્રાફ દ્વારા મધર અને ફિટસ ની કન્ડિશન વિશે ઇમીડિયેટલી તથા રિલીવન્ટ ઇન્ફોર્મેશન મેળવી શકાય છે. તે એપ્રોપ્રિએટ ટાઇમ અને સમયસર રેફરલ માટે એક્શન લેવાની નીડ ને રેકોગ્નાઇઝ કરે છે. પાર્ટોગ્રાફ દ્વારા મધર તથા ફિટસ ના મોરબીડીટી તથા મોર્ટાલિટી રેટ પણ સુધારી શકાય છે.

ઓબ્જેકટીવ્સ અથવા એડવાન્ટેજીસ:

• 1) લેબર દરમિયાન ઓબ્ઝર્વેશન કરીને પ્રોપરલી રેકોર્ડ કરવા માટે.
• 2) લેબરના લેટંટ અને એક્ટિવ ફેઝ નો ખ્યાલ આવે તે માટે.
• 3) પાર્ટોગ્રાફ ને ઇન્ટરપ્રિટ કરીને નોર્મલ થી કોઈ ડેવિએશન થતું હોય તો તેને ઓળખીને યોગ્ય પગલા લેવા માટે.
• 4) લેબરના પ્રોગ્રેસને જાણીને યોગ્ય સમયે એકશન લઇ ને રિફર કરી શકાય તે માટે.
• 5) એક સિંગલ સીટ માં જ એક નજરે રેકોર્ડ જોઇ શકાય તથા ઇઝીલી હેન્ડ ઓવર થઈ શકે તે માટે.
• 6) લેબરની ઇવેન્ટને વારંવાર રેકોર્ડ ન કરવી પડે તે માટે.
• 7) પ્રોલોંગ લેબર અને શિક્ષણનો રેટ ઘટે તે માટે.

ઓબ્ઝર્વેશન ચાર્ટેડ ઓન પાર્ટોગ્રાફ:

1) પ્રેગનેન્ટ વુમન ઇન્ફોર્મેશન:

A) નામ ,
B) GTPAL સ્કોર
G: ગ્રેવિડા,
T:=ટમૅ બર્થ,
P:=પારા,
A:= એબોર્શન,
L:= લિવિંગ ચિલ્ડ્રન.
C) હોસ્પિટલ નું નામ,
D) હોસ્પિટલ રજીસ્ટ્રેશન નંબર,
E) એડમિશન ની ડેટ એન્ડ ટાઇમ,
F) મેમ્બરેન રપ્ચર થયાનો ટાઇમ,
G) પિરિયડ ઓફ જેસ્ટેશન,
H) લેબર ઓનસેટ થયાનો ડેટ એન્ડ ટાઇમ.

2) ફિટલ કન્ડિશન:
A) ફિટલ હાર્ટ રેટ,
B) એમ્નીઓટિક ફ્લ્યુઇડ,
C) મોલ્ડિંગ.

3) પ્રોગ્રેસ ઓફ લેબર
A) સર્વાઇકલ ડાયઇલેટેશન ,
B) ડિસેન્ડ ઓફ હેડ,
C) યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન.

4) મેટરનલ કન્ડિશન

A)ઓક્સિટોસિન,ડ્રગ્સ એન્ડ I.v.ફ્લુઇડ એડમિનિસ્ટ્રેશન
B) પલ્સ,
C) બ્લડ પ્રેશર,
D) ટેમ્પરેચર,
E) યુરીન વોલ્યુમ, એસિટોન તથા પ્રોટીન.

આ બધી ઇન્ફોર્મેશન એ પાર્ટોગ્રાફ માં ફીલ કરવામાં આવે છે.

પાર્ટોગ્રાફ ભરતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દાઓ:

• 1) જ્યારે વુમન એ લેબરના એક્ટિવ ફેસમાં પહોંચે ત્યારે પાર્ટોગ્રાફ મેઇન્ટેન કરવાનું ચાલુ કરવું જોઇએ અને પ્રેગ્નેન્ટ વુમનને એકલી મૂકવી ન જોઇએ.
• 2) ફિટલ હાર્ટ રેટ કાઉન્ટ કરીને દર અડધી કલાકે રેકોર્ડ કરવા જોઇએ,
  ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ એ ફૂલ 1 મિનિટ માટે એકાઉન્ટ કરવા જોઇએ અને તે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન પત્યા પછી તરત જ કાઉન્ટ કરવા જોઇએ.
• 3) જ્યારે સર્વિક્સ નુ ડાયલેટેસન 4 cm અથવા તેનાથી વધારે થાય ત્યારે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્ટરની ફ્રિકવન્સી, ઇન્ટેન્સિટી, ડ્યુરેશન,પલ્સ,ફિટલ હાર્ટ રેટ દર 30 મિનિટે મોનિટર કરવું.
• 4) બ્લડ પ્રેશર અને સર્વાઇકલ ડાયલેટેસન ( cm મા) દર બે કલાકે મોનિટર કરવું.
• 5) ડિસેન્ડ ઓફ હેડ તથા ટેમ્પરેચર એ દર ચાર કલાકે મોનિટર કરવું.

પાર્ટોગ્રાફ

1) પેશન્ટ આઇડેન્ટિફિકેશન ડેટા
આમાં વુમન નું નામ, એજ,GTPAL સ્કોર, એડમિશનની ડેટ તથા ટાઇમ, રજીસ્ટ્રેશન નંબર, મેમ્બરેન રપ્ચર થયા નો ટાઇમ તથા લેબરના ઓનસેટ થયાનો ટાઇમ અને ડેટ ને માર્ક કરવામાં આવે છે.

2) ફિટલ કન્ડિશન
ફિટલ હાર્ટ રેટ કાઉન્ટ કરીને દર અડધી કલાકે રેકોર્ડ કરવા.
ફિટલ હાર્ટ રેટ ફૂલી 1 મિનિટ માટે એકાઉન્ટ કરવા.
યુટેરાઇન કોન્ટ્રેક્શન પત્યા પછી તરત જ ફીટલ હાર્ટ રેટ કાઉન્ટ કરવા.
જો ફીટલ હાર્ટ સાઉન્ડ ( FHS )એ < 120/Minutes અથવા જો ( FHS )એ >160/ Minutes હોય તો તે ફિટલ ડિસ્ટ્રેસ સૂચવે છે. જો ફિટલ ડિસ્ટ્રેસ ની કન્ડિશન હોય તો તાત્કાલિક પગલા લેવા જોઈએ.
દરેક સ્મોલ બોક્સમાં વર્ટિકલ કોલમ તે અડધા કલાક નો ઇન્ટરવલ દર્શાવે છે.

2) કન્ડિશન ઓફ મેમ્બરેન
ફિટલ કન્ડિશન સાથે દર 30 મિનિટે એમ્નીઓટિક મેમ્બરેન ની કન્ડિશન તથા એમ્નીઓટિક ફ્લ્યુઇડ નો કલર પણ રેકોર્ડ કરવો.

• A) એમ્નીઓટીક મેમ્બરેન એ ઇન્ટેક હોય તો :=I ( Intect),
• B) લાઇકર એ ક્લિયર હોય તો:= C( Clear),
• C) લાઇકર એ એબસન્ટ હોય તો:= A( Absent) ,
• D)એમ્નીઓટીક મેમ્બરેન એ રપ્ચર હોય તો := R ( Rupture),
• E) મીકોનિયમ સ્ટેઇન્ડ લાઇકર હોય તો:= M( meconium),
• F) જો લાઇકર મા બ્લડ પ્રેઝન્ટ હોય તો: B(Blood)

આમ , પાર્ટોગ્રાફ મા એમ્નીઓટિક મેમ્બરેન ની કન્ડિશન તથા એમ્નીઓટિક ફ્લ્યુઇડ આ પ્રમાણે માર્કિંગ કરવું.

3) મોલ્ડિંગ ( ફિટસ હેડ ના બોન એ સુચર્સ તથા ફોન્ટાનેલ્સ દ્વારા સેપરેટ થયેલા હોય છે પરંતુ તે બર્થ કેનાલ દ્વારા પાસ થતી સમયે આ ફીટલ હેડના બોન એ એક બીજા પર ઓવરલેપિંગ થાય અને હેડ નો સેપ એ થોડા સમય માટે ચેન્જ થાય જેના કારણે ફિટલ હેડ એ બર્થ કેનાલ માથી ઇઝીલી પાસ થય શકે આ કન્ડિશનને મોલ્ડિંગ કહેવામાં આવે છે.)
મોલ્ડિંગ ને રેકોર્ડ કરવા માટે ગ્રેડ દ્વારા રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે.

• A) 0 -> જો બોન એ સેપરેટ થયેલા હોય અને સુચર્સ એ સરળતાથી ફેલ્ટ થાય ત્યારે.
• B) + -> બોન એ એકબીજાને જસ્ટ ટચ કરે ત્યારે.
• C) ++ -> બોન એ ઓવરલેપિંગ થાય પરંતુ ઇઝીલી સેપરેટ થાય ત્યારે.
• D) +++ -> બોન એ સિવ્યરલી ફિક્સ્ડ ઓવરલેપિંગ થયેલા હોય ત્યારે.

4) પ્રોગ્રેસ ઓફ લેબર

જ્યારે વુમન એ એક્ટિવ લેબરમાં આવે ત્યાર પછી જ લેબર પ્રોગ્રેશન ને પાર્ટોગ્રાફ પર પ્લોટીંગ કરવાનું ચાલુ કરવું.
એક્ટિવ લેબર એ સર્વાઇકલ ડાયલેટેશન એ 4 cm અથવા તેના કરતાં વધારે હોય અને એવ્રી 10 મિનિટ માં એટલીસ્ટ બે સારા કોન્ટ્રાકશન આવે ત્યારે જ પાર્ટોગ્રાફ પર પ્લોટીંગ કરવાનું સ્ટાર્ટ કરવું.
સર્વાઇકલ ડાયઇલેટેશન ને cm માં દર ચાર કલાકે રેકોર્ડ કરવું.
સર્વાઇકલ ડાયલેટેશન નો શરુઆત નો રેકોર્ડ એ લેફ્ટ એલટૅ લાઇન ( જ્યારે મધર એ એક્ટિવ લેબરમાં હોય) થી સ્ટાર્ટ કરવો. નોર્મલી ગ્રાફ લાઇન એ લેફ્ટ એલર્ટ લાઇન ઉપર સતત રહે છે દરેક વખતે પ્રોપર ટાઇમ દર્શાવવો.
જો એલર્ટ લાઇન ક્રોસ થાય એટલે કે જો ગ્રાફ એ એલર્ટ લાઇનની રાઇટ તરફ મુવ થાય તો તે પ્રોલોન્ગ લેબર દર્શાવે છે. આથી મીડવાઇફ એ તરત જ એલર્ટ થઇ જવું કે લેબરમાં કંઇક એબનોર્મલ છે. એલર્ટ લાઇન એ ક્રોસ થાય તે ટાઇમ ને નોટ કરવો અને તરત જ તાત્કાલિક ટ્રીટમેન્ટ અથવા રીફર કરવા માટેના મેઝર્સ( પગલા)લેવાના સ્ટાર્ટ કરી દેવા.
જ્યારે ગ્રાફ એ એક્શન લાઇન ની ક્રોસ થાય એટલે કે જો એક્સન લાઇનની રાઇટ સાઇડ પર જાય તો તરત જ ટ્રીટમેન્ટ સ્ટાર્ટ કરવી અથવા મધરને એપ્રોપ્રિએટ મેડિકલ સર્વિસ પર રીફર કરવી.
એલર્ટ અને એક્શન લાઇન વચ્ચેનો તફાવત 4 અવર્સ નો હોય છે.

5)યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન
યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન દર અડધી કલાકે રેકોર્ડ કરવા કોન્ટ્રાકશન એ દસ મિનિટમાં બે વાર કોન્સ્ટ્રેક્શન એ ગુડ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ને ઇન્ડિકેટ કરે છે.

પાર્ટોગ્રાફ ના બોક્સ માં તેનુ નીચે પ્રમાણે માર્કિંગ કરવું.

-> માઇલ્ડ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન < 20 સેકન્ડ,

-> મોડરેટ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન 20 – 40 સેકન્ડ,

->સ્ટ્રોંગ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન > 40 સેકન્ડ.

6) સર્વાઇકલ ડાયલેટેસન તથા ડિસેન્ડ ઓફ ફિટલ હેડ

• ફિટર હેડ નુ ડિસેન્ડ ડાઉન એ થ્રુ આઉટ લેબર પ્રોસેસ દરમિયાન સર્વાઇકલ ડાયલેટેશન ની સાથે સાથે જ થાય છે.
• જ્યાં સુધી સર્વાઇકલેશન એ 7 સેન્ટિમીટર ના થાય ત્યાં સુધી ફિટસ હેડ નુ ડિસેન્ટ અસેસમેન્ટ એ એબડોમીનલ પાલ્પેશન દ્વારા કરવામાં આવે છે જેમાં પેલ્વિક બ્રીમની ઉપર ફીટલ હેડના ફિફ્થ(5) નંબર થી અસેસ કરવામાં આવે છે.
• પાર્ટોગ્રાફ માં સર્વાઇકલ ડાયલિટેશન ને(x) દ્વારા પ્લોટ કરવામાં આવે છે જ્યારે ફિટલ હેડના ડિસેન્ટને(O) દ્વારા પ્લોટ કરવામાં આવે છે.

7) મેટરનલ કન્ડિશન
મેટરનલ પલ્સને દર અડધી કલાકે
પાર્ટોગ્રાફ પર રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે અને તેને ડોટ(•) દ્વારા પાર્ટોગ્રાફ માં પ્લોટ કરવામાં આવે છે.
મેટરનલ બ્લડ પ્રેશરને દર 4 કલાકે રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે જેમાં બંને સિસ્ટોલિક બ્લડ પ્રેશર અને ડાયસ્ટોલિક બ્લડ પ્રેશર ને વર્ટિકલ એરો( ↕ )દ્વારા દર્શાવવામાં આવે છે જેમાં એરોનો અપર એન્ડ સિસ્ટોલિક બીપી દર્શાવે છે. જ્યારે એરો નો લોવર એન્ડ એ ડાયસ્ટોલીક બ્લડ પ્રેશર દર્શાવે છે.
મેટરનલ ટેમ્પરેચરને દર ચાર કલાકે પાર્ટોગ્રાફ પર રેકોર્ડ કરવું.
મેટરનલ યુરિન નુ વોલ્યુમ, યુરિનમાં એસિટોન તથા પ્રોટીન લેવલને પાર્ટોગ્રાફ પર પ્રોપરલી રેકોર્ડિંગ કરવું.
જો લેબર પ્રોસેસ દરમિયાન મધરને કોઇપણ ડ્રગ આપેલી હોય અથવા ઓક્સીટોસીન મેડિકેશન આપેલી હોય તો તેનો ડોઝ રૂટ તથા એડમિનિસ્ટ્રેશન નો ટાઇમ ના ટાઇમ ને પ્રોપરલી રેકોર્ડિંગ કરવુ.

આમ,પાર્ટોગ્રાફ દ્વારા લેબર પ્રોગ્રેસ તથા મધર અને ફીટસ ની કન્ડિશન ને વિશે અર્લી,ક્વીક તથા રિલીવન્ટ ઇન્ફોર્મેશન મેળવી શકાય છે.

d) Write down indications of caesarian section. – સીઝેરીયન સેક્સનનાં ઈન્ડીકેશન લખો.

સીઝેરીયન સેક્શનના ઇન્ડીકેશન્સ ને બે કેટેગરીમાં ડિવાઇડ કરવામાં આવેલા છે:

• 1)એબસોલ્યુટ,(જેમાં વજાઇનલ ડીલેવરી પોસિબલ ના હોય)
• 2)રિલેટીવ(જેમાં વજાઇનલ ડીલેવરી પોસિબલ હોય પરંતુ મધર અને બેબી ને રિસ્ક હોય)

1)એબસોલ્યુટ,(જેમાં વજાઇનલ ડીલેવરી પોસિબલ ના હોય):

• સેન્ટ્રલ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા,
• સીવ્યર ડીગ્રી કોન્ટ્રાક્ટ પેલ્વિસ,
• સર્વાઇકલ અથવા બ્રોડ લીગામેન્ટ ફાઇબ્રોઇડ,
• વજાઇનલ એટ્રેસિયા/ ઓબ્સટ્રક્સન,
• એડવાન્સ સર્વાઇકલ કાર્સીનોમાં,
• સેફેલોપેલ્વિકશ ડિસપ્રપોર્શન,
• પેલ્વિક માસ ના કારણે ઓબ્સટ્રક્સન હોય,
• ફિટસ એ ડેથ થયેલુ હોય.

2)રિલેટીવ(જેમાં વજાઇનલ ડીલેવરી પોસિબલ હોય પરંતુ મધર અને બેબી ને રિસ્ક હોય):

• સફેલોપેલ્વિક ડીસપ્રપોર્શન,
• કોન્ટ્રાક્ટેડ પેલ્વિસ,
• પ્રિવ્યસ સિઝેરિયન ડિલિવરી,
• ફિટલ ડિસ્ટ્રેસ,
• એબનોર્મલ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન,
• લાર્જ ફીટસ,
• સ્મોલ પેલ્વિસ,
• ફેઇલ ઇન્ડક્શન,
• એન્ટિપાર્ટમ હેમરેજ જેમ કે, પ્લેસાન્ટા પ્રિવીયા, એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા.
• માલપ્રેઝન્ટેશન અથવા એમનોર્મલ લાઇ ( ટ્રાન્સવર્સ લાઇ).
• બેડ ઓબસ્ટ્રેટીક હિસ્ટ્રી,
• હાઇપરટેન્સિવ ડિસઓર્ડર જેમ કે પ્રિએક્લેમ્પસિયા,
• પ્રોલેપ્સ ઓફ અંબેલીકલ કોર્ડ,
• એલ્ડરલી પ્રાઇમીગ્રેવીડા ,
• મેડિકો- ગાઇનેકોલોજીકલ ડિસઓર્ડર:
• ક્રોનિક હાયપરટેન્શન,
• ક્રોનિક નેફ્રાઇટીસ,
• ડાયાબિટીસ,
• હાર્ટ ડિસીઝ,
• પેલ્વિક ટ્યુમર,
• વજાઇનલ એટ્રેસિયા,
• કાર્સિનોમા ઓફ સર્વિક્સ,
• સર્વાઇકલ ડિસ્ટોસિયા.

કોમન ઇન્ડીકેશન્સ ઓફ સિઝેરિયન સેક્શન

1) ફેઇલ્યોર ટુ પ્રોગ્રેસ ઇન લેબર:
પ્રોલોંગ લેબર કે જેમાં સર્વિક્સ એ પ્રોપરલી ડાયલેટ થતું નથી તથા ફિટસ એ બર્થ કેનાલ મા પ્રોપરલી ડિસેન્ડ ડાઉન થતું નથી જેના કારણે સિઝેરિયન સેક્શન કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

2) ફીટલ ડિસ્ટ્રેસ:
એવી સાઇન કે જેમા ફીટસ એ લેબરને પ્રોપરલી ટોલરેટ કરી શકે તેમ હોય નહીં જેમકે એબનોર્મલ ફિટલ હાર્ટ રેટ હોય તો તે ફિટસ ને રીડ્યુસ ઓક્સિજન સપ્લાય ઇન્ડિકેટ કરે છે જેના કારણે સિઝેરિયન કરવાની જરૂરિયાત પડે છે.

3) માલપ્રેઝન્ટેશન ઓફ બેબી:
જ્યારે બેબી એ બ્રીચ પ્રેઝન્ટેશનમાં( પ્રેઝન્ટિંગ પાર્ટ તરીકે બટક્સ)હોય, ટ્રાન્સવર્સ પોઝીશન હોય, તેના કારણે વજાયનલ ડીલેવરી ઇમ્પોસિબલ થાય છે અને સિઝેરિયન કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

4) પ્લેસેન્ટલ એબનોર્માલીટી:
પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા:
કે જેમાં પ્લેસેન્ટા એ પાર્શિયલી તથા કંપ્લીટ્લી લોવર યુટરાઇન સેગ્મેન્ટ પર ઇમ્પ્લાન્ટ થયેલી હોય એટલે કે પ્રેઝેન્ટિંગ પાર્ટ તરીકે પ્લેસેન્ટા પ્રેઝન્ટ હોય ત્યારે.
એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા
કે જેમાં પેશન્ટા એ યુટેરાઇન વોલ માંથી પ્રીમેચ્યોરલી સેપરેટ થાય તો તેના લીધે પણ સિઝેરિયન સેક્શન કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

5) મેટરનલ હેલ્થ કન્ડિશન
જેમ કે,જીનાઇટલ હર્પીસ,
હાર્ટ ડીસીઝ,
સીવ્યર હાઇપરટેન્શન,
જેવી કન્ડિશન .

6) પ્રિવિયસ સિઝેરિયન સેક્શન:
જો પહેલા સિઝેરિયન સેક્શન થયેલું હોય તો ત્યારબાદ રીપીટ સિઝેરિયન સેક્શન એ પ્રિવ્યસ cs ના સ્કાર તથા પ્રેગ્નેનસિ ના ટાઇમ ડ્યુરેશન પર આધાર રાખે છે.

7) મલ્ટીપલ પ્રેગ્નન્સી:
જ્યારે મલ્ટીપલ પ્રેગ્નન્સી જેમ કે ટ્વીન,ટ્રીપ્લેટ્સ હોય ત્યારે તથા ફીટસ ના પ્રેઝન્ટિંગ પાર્ટ તથા પોઝિશન ના આધારે સિઝેરિયન કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

8) અંબેલીકલ કોર્ડ પ્રોલેપ્સ:
જેમાં અંબેલીકલ કોર્ડ એ સર્વિક્સ થ્રુ સ્લીપ ડાઉન થાય છે જેના કારણે ફિટસ ને બ્લડ સપ્લાય કટ ઓફ થવાની શક્યતાઓ રહે છે.

9) મેટરનલ રિક્વેસ્ટ:
અમુક કેસીસમાં કોઇપણ પર્સનલ તથા સાયકોલોજીકલ રીઝન ના કારણે મધર એ ખુદ સિઝેરિયન સેક્શન ને સિલેક્ટ કરે છે.

10) ઇમરજન્સીસ ડ્યુરીંગ લેબર:
લેબર સમય દરમિયાન થતી કોમ્પ્લિકેશન જેમ કે યુટેરાઇન રપ્ચર થવું , સિવ્યર બ્લિડીંગ, તથા મેટરનલ ઇલનેશ ના કારણે મધર તથા બેબી ના હેલ્થ ને પ્રોટેક્ટ કરવા માટે તથા તેમની સેફ્ટી માટે ઇમિડિએટલી સિઝેરિયન સેક્શન કરવાની જરૂરિયાત પડે છે.
આમ આ બધી કન્ડિશનમાં સિઝેરિયન સેક્શન કરવાની જરૂરિયાત પડે છે.

Q-4 Write short notes. ટૂંકનોંધ લખો. (કોઈપણ ત્રણ)

a) Menstrual cycle – માસિક ચક્ર

ડેફીનેશન: મેન્સ્ટ્રુએશન વડૅ એ મુન પરથી આવેલો છે. મેન્સ્ટ્રુએશન સાઇકલ એટલે ફર્ટાઇલ ફિમેલ માં ફિઝિયોલોજીકલ ચેન્જીસ થાય છે તે એક વિઝિબલ સાયક્લિક પ્રોસેસ છે જે યુટ્રસ ના એન્ડોમેટ્રિયમ માં થાય છે અને તેમા હોર્મોન્સ ના ઇન્ટરકનેક્શન દ્વારા વજાઇના માથી બ્લીડિંગ થાય છે. જે HPO પ્રોસેસ

• (H : હાઇપોથેલેમસ,
• P : પિટ્યુટરી ગ્લેન્ડ ,
• O: ઓવરીસ ) ના કારણે થાય છે.

H : હાઇપોથેલેમસ:
હાઇપોથેલેમસ એ ગોનાડો ટ્રોફીન રીલીઝિંગ હોર્મોન(GnRH) ને સિક્રેટ કરે છે જે એન્ટીરિયર પિટ્યુટરીગ્લેન્ડ ને FSH(ફોલિકલ સ્ટીમ્યુલેટીંગ હોર્મોન)
LH(લ્યુટેનાઇઝીંગ હોર્મોન) સિક્રિટ કરવા માટે સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે.

P : પિટ્યુટરી ગ્લેન્ડ :
પિટ્યુટરીગ્લેન્ડ માથી FSH(ફોલિકલ સ્ટીમ્યુલેટીંગ હોર્મોન)
LH(લ્યુટેનાઇઝીંગ હોર્મોન) સિક્રિટ થાય છે. તે ઓવરીસ પર વર્ક કરે છે.

O: ઓવરીસ:
પિટ્યુટરીગ્લેન્ડ માથી સિક્રિટ થતુ FSH(ફોલિકલ સ્ટીમ્યુલેટીંગ હોર્મોન) કે જે ઓવેરિયન ફોલીકલ નું મેચ્યુરેસન,ઇસ્ટ્રોજન નું સિક્રીસન અને ઓવ્યુલેશન કરે છે.
જ્યારે LH(લ્યુટેનાઇઝીંગ હોર્મોન) એ કોર્પસ લ્યુટીયમ નુ ડેવલોપમેન્ટ અને પ્રોજેસ્ટેરોન નુ સિક્રીસન કરે છે.

મેન્સ્ટ્રુએશન સાયકલમાં જે હોર્મોન સિક્રિટ થાય છે તે નેગેટિવ ફીડબેક મિકેનિઝમ દ્વારા રેગ્યુલેટ થાય છે.
હાઇપોથેલેમસ એ ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન ના બ્લડ લેવલ ના ચેન્જીસ ને રિસ્પોન્ડ કરે છે. જેમ કે હાઇપોથેલેમસ એ ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન ના બ્લડ મા હાઇ લેવલ થી ડિપ્રેસ્ડ થાય છે જ્યારે ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન ના લો લેવલ થી હાઇપોથેલેમસ એ સ્ટીમ્યુલેટ થાય છે.

મેન્સ્ટ્રુએશન સાયકલ ની એવરેજ લેન્થ એ 28 days ની હોય છે.

મેન્સ્ટ્રુએશન સાયકલ:
મેન્સ્ટ્રુએશન સાયકલ માં બે ફેઝ હોય છે.

• 1) ઓવેરિયન ફેઝ
• 2) યુટેરાઇન ફેઝ

1) ઓવેરિયન ફેઝ:
ઓવેરિયન ફેઝ માં ફરધર બે ફેઝ નું ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે.

• a) ફોલીક્યુલર ફેઝ,
• b) લ્યુટીયલ ફેઝ

a) ફોલીક્યુલર ફેઝ:

• ફોલીક્યુલર ફેઝ એ મેન્સ્ટ્રુએશન ના ફર્સ્ટ ડે થી સ્ટાર્ટ થય ઓવ્યુલેશન થતા ની સાથે એન્ડ થાય છે. આ ફેસ એ સામાન્ય રીતે 14 દિવસ સુધીનો હોય છે.
• આ ફેઝ માં ફોલિકલ સિમ્યુલેટિંગ હોર્મોન(FSH)ના કારણે ફોલિકલ્સ નો ગ્રો થાય છે.
• આ ફોલિકલ્સ માંથી એક ફોલીકલ( ડોમીનન્ટ ફોલિકલ)એ મેચ્યોર બને છે.
• આ મેચ્યોર ફોલીકલ એ ગ્રાફિયન ફોલિકલ બને છે. તે ઇસ્ટ્રોજન ને રિલીઝ કરે છે.
• ત્યારબાદ ઇસ્ટ્રોજન એ ફોલિકલ સ્ટીમ્યુલેટિંગ હોર્મોન( FSH ) અને લ્યુટેનાઇઝીંગ હોર્મોન ( LH) બંને પર વર્ક કરે છે.
• ઇસ્ટ્રોજન એ ફોલિકલ સ્ટીમ્યુલેટિંગ હોર્મોન( FSH) ને સપ્રેસ કરે અને લ્યુટેનાઇઝીંગ હોર્મોન ( LH)ને સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે.
• ત્યારબાદ લ્યુટેનાઇઝીંગ હોર્મોન( LH) એ ગ્રાફીયન ફોલીકલ કે જે ડોમિનન્ટ ફોલિકલ માંથી બનેલું હોય તેનું રપ્ચર કરી તેવા તેમાંથી ઓવમ બહાર આવે છે અને ત્યારબાદ કોરપસલ્યુટીયમ નું વર્ક વધે છે.

b) લ્યુટીયલ ફેઝ:

• લ્યુટીયલ ફેસ એ ઓવ્યુલેશન થયા પછી થી લય નેક્સ્ટ મેન્સ્ટ્રુએશન સાયકલ સ્ટાર્ટ થાય ત્યાં સુધી જોવા મળે છે તે સામાન્ય રીતે 14 દિવસનો હોય છે.
• આ ફેઝમાં કોરપસ લ્યુટીયમ એ ડેવલોપ થાય છે કે જે ઓવ્યુલેશન પછીના બાકી રહેલા ઓવેરિયન ફોલીકલ માથી ફોર્મ થાય છે.
• કોર્પસ લ્યુટીયમ એ પ્રોજેસ્ટેરોન ને પ્રોડ્યુસ કરે છે કે જે ફર્ટિલાઇઝડ થયેલા એગ ને ઇમ્પ્લાન્ટેશન થવા માટે યુટેરાઇનકેવીટી ની લાઇનીંગ ને પ્રિપેર કરે છે.

લ્યુટીયલ ફેઝ મા બે સંભાવના હોય શકે છે:

• I : ફર્ટિલાઇઝેશન એબ્સન્ટ
• II : ફર્ટિલાઇઝેશન પ્રેઝન્ટ

I : ફર્ટિલાઇઝેશન એબ્સન્ટ

• જો ફર્ટિલાઇઝેશન એબ્સન્ટ હોય તો કોર્પસ લ્યુટીયમ એ કોર્પસ મેન્ટ્રુઆલીસ મા કન્વટૅ થાય છે.
• કોર્પસ મેન્ટ્રુઆલીસ એ કોર્પસ આલ્બીકેન્સ મા કન્વટૅ થાય છે અને ત્યારબાદ 28 દિવસે ડિસઅપીયર થય જાય છે.

II : ફર્ટિલાઇઝેશન પ્રેઝન્ટ

• જો ફર્ટિલાઇઝેશન પ્રેઝન્ટ હોય તો કોર્પસ લ્યુટીયમ નુ કોર્પસ લ્યુટીયમ વેરમ મા કન્વટૅ થાય છે કે જેમાં સાથે પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન પણ હોય છે અને તે ત્રણ મંથ સુધી રહે છે.
• પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન એ મધરની ઇમ્યુનિટી ને સપ્રેઝ કરે છે તેના કારણે યુટેરાઇન કેવીટી મા ફિટસ નો ગ્રોથ એ થય શકે છે અને એબોર્શન ની કન્ડિશન પ્રિવેન્ટ થાય છે.

2) યુટેરાઇન ફેઝ:

યુટેરાઇન ફેઝ એ ફરધર ત્રણ ફેઝ માં ડિવાઇડ થાય છે:

• 1) બ્લીડિંગ ફેઝ(4 days)
• 2)પ્રોલીફરેટીવ ફેઝ( 10 days)
• 3)સિક્રીટરી ફેઝ(14 days )

1) બ્લીડિંગ ફેઝ(4 days):

• જ્યારે ઓવમ એ ફર્ટિલાઇઝ હોતું નથી ત્યારે ઇન્ક્રીઝ થયેલુ પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન નું લેવલ એ બ્લડમાં એન્ડોમેટ્રિયમ(ઇનર મોસ્ટ લેયર ઓફ યુટ્રસ) ની બ્લડ વેસેલ્સનુ વાઝોકોન્સ્ટ્રક્શન કરે છે.
  તેના કારણે યુટેરાઇન કેવીટી ના એન્ડોમેટ્રિયમ લેયરમાં બ્લડ સપ્લાય એ ડિક્રીઝ થાય છે.
  અને હાઇપોક્ઝીયા ની કન્ડિશન અરાઇઝ થાય છે.
  તેના કારણે એન્ડોમેટ્રિયમ લેયરના સેલ્સ તથા ટીશ્યુસ નું નેક્રોસીસ અને ડેથ થાય છે.
  હવે આ સેલ્સ તથા ટીશ્યુસ નું નેક્રોસીસ તથા ડેથ થવાના કારણે હિમેટોમેટ્રા(યુટેરાઇન કેવીટી મા બ્લડ નુ કલેક્શન થવુ.) ની કન્ડિશન અરાઇઝ થાય છે.
  આ કન્ડિશન ના કારણે નર્વ સપ્લાય એ હાઇપોથેલેમસ સુધી જાય છે ત્યારબાદ તે પિટ્યુટરીગ્લેન્ડ ને સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે. પિટ્યુટરી ગ્રેન્ડ એ ઓક્સિટોસિન ને રિલીઝ કરે છે કે જે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન કરાવવા માટે જવાબદાર હોય છે.
  આ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન થવાના કારણે બ્લડ ફ્લો એ વજાયનલ સાઇટ વિઝીબલ થાય છે. અને મેન્સ્ટ્રુેશન એ સ્ટાર્ટ થાય છે. જેમાં એન્ડોમેટ્રીઅલ ગ્લેન્ડ, એન્ડોમેટ્રીઅલ સેલ્સ,તથા કેપીલારીસ નું બ્લડ અને અનફર્ટિલાઇઝડ ઓવમ હોય છે.
• જ્યારે, ઘટેલા પ્રોજેસ્ટેરોન નું લેવલ એ ક્રિટિકલ લેવલે પહોંચે છે ત્યારે બીજું ઓવેરિયન ફોલિકલ એ ફોલિકલ સિમ્યુલેટિંગ હોર્મોન( FSH )દ્વારા તેનું સ્ટીમ્યુલેટ થાય છે અને પ્રોલીફરેટીવ ફેઝ એ સ્ટાર્ટ થાય છે.

2)પ્રોલીફરેટીવ ફેઝ( 10 days):

• પ્રોલીફરેટીવ ફેઝ ને ફોલીક્યુલર ફેસ પણ કહેવામાં આવે છે.
• આ સ્ટેજમાં ફોલિકલ સિમ્યુલેટિંગ હોર્મોન( FSH )ના કારણે ઓવેરિયન ફોલિકલ ગ્રો થાય છે અને મેચ્યોર બનીને ઇસ્ટ્રોજન ને પ્રોડ્યુસ કરે છે.
• ઇસ્ટ્રોજન એ એન્ડોમેટ્રિયમ ના પ્રોલીફરેશન ને સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે અને ફર્ટીલાઇઝ ઓવમ ને રિસીવ કરવા માટે તૈયાર કરે છે.
• આમ એન્ડોમેટ્રિયમ એ રેપિડ સેલ મલ્ટિપ્લિકેશન ના કારણે થીક( 2 થી 3 mm જેટલુ) બને છે.
• તથા મ્યુક્લ્સ સિક્રિટિંગ ગ્લેન્ડ અને બ્લડ કેપીલારીસ વધવાથી આ ફેઝ ના અંતમાં લ્યુટેનાઇઝીંગ હોર્મોન( LH) ની ઇફેક્ટના કારણે ઓવ્યુલેશન થાય છે અને ઇટ્રોજન નું પ્રોડક્શન ઘટે છે.

3)સિક્રીટરી ફેઝ(14 days):

આમ, મેન્સટ્રુઅલ સાયકલ ને ઓવેરિયન ફેઝ અને યુટેરાઇન ફેઝ એમ બે ફેઝ મા એક્સપ્લેઇન કરવામા આવે છે.

આ ફેઝ ને લ્યુટીયલ ફેઝ પણ કહેવામાં આવે છે.

તેમાં ઓવ્યુલેશન થયા પછી તરત જ ઓવેરિયન ફોલીકલ ના લાઇનિંગ સેલ્સ લ્યુટેનાઇઝીંગ હોર્મોન(LH) ના કારણે સ્ટીમ્યુલેટ થાય છે અને તેનું કોર્પસ લ્યુટીયમ બને છે.
હવે આ કોર્પસ લ્યુટીયમ એ પ્રોજેસ્ટેરોન ને પ્રોડ્યુસ કરે છે.
આ પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન ની અસર ના કારણે યુટેરાઇન કેવીટી નુ એન્ડોમેટ્રીયમ સિક્રીટરી ગ્લેન્ડમાંથી વધારે પ્રમાણમાં મ્યુકસ ને સિક્રિટ કરે છે અને એડીમાટોસ એટલે કે થીક( 5 થી 6 mm) બને છે અને એંડોમેટ્રિયમ એ ફર્ટિલાઇઝ્ડ ઓવમ ને ઇમ્પ્લાન્ટેશન થવા માટે ફેવરેબલ એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરે છે.

b) Placenta – પ્લેસેન્ટા

પ્લેસેન્ટા:

ઇન્ટ્રોડક્શન
પ્લેસેન્ટા એ એક માસ લાઇક સ્ટ્રક્ચર છે. તે ફિટલ કંમ્પોનન્ટ કોરિયોન ફ્રોન્ડોઝમ તથા મેટરનલ કમ્પોનન્ટ ડેસીડ્યુઆ બેઝાલિસ એમ બે સોર્સિસ માથી સામાન્ય રીતે અપર યુટેરાઇન સેગ્મેન્ટ માં એન્ટિરિયર અથવા પોસ્ટીરીયર સાઇડમાં ડેવલોપ થાય છે.
પ્લેસેન્ટા એ ફિટસ સાથે અંબેલીકલ કોડ દ્વારા કનેક્ટ થાય છે અને પ્રેગનેન્સી મેઇન્ટેન થાય છે. પ્લેસેન્ટા એ એમ્બ્રિયોની લાઇફ ને સપોર્ટ કરે છે જે એમબ્રીઓ ને ઓક્સિજન અને ફૂડ પુરુ પાડે છે તથા ટોક્સિક મટીરીયલ્સ ને રીમુવ કરે છે.

ડેફીનેશન
પ્લેસેન્ટા એ તેના સેપ ના કારણે “ડિસ્કોઇડ શેપ” હોય છે,
તે “હિમોકોરિયોનિક” હોય છે કારણ કે તેનુ કોરીઓન એ મેટરનલ બ્લડ ના ડાયરેક્ટ કોન્ટેકમાં આવે છે અને તે “ડેસિડ્યુએટ” હોય છે કારણ કે પ્લેસેન્ટા એ બર્થ પછી સેડઓફ થય જાય છે.

પ્લેસેન્ટા ઓરિજીનેશન
પ્લેસેન્ટા એ ફર્ટિલાઇઝ્ડ ઓવમ ના ટ્રોફોબ્લાસ્ટિક લેયર માંથી ઓરીજીનેટ થાય છે.
પેશન્ટા એ મધરના સર્ક્યુલેશન સાથે ક્લોઝલી લિંક થયેલ હોય છે તેના ફંકશનને પ્રોપર્લી કરવા માટે જે ફંક્શન એ ફિટસ એ ઇન્ટ્રાયુટેરાઇન લાઇફ દરમિયાન પરફોર્મ કરવામાં અનએબલ હોય છે.
ફિટસનું સર્વાઇવલ એ પ્લેસેન્ટાની ઇન્ટીગ્રિટી તથા એફિશિયન્સી પર ડીપેન્ડ કરે છે.

એટેચમેન્ટ ઓફ પ્લેસેન્ટા
પ્લેસેન્ટા એ મધર ની યુટેરાઇન વોલ સાથે અટેચ થયેલી હોય છે અને તે મધર અને ફીટસ વચ્ચે અંબેલીકલ કોડૅ દ્વારા કનેક્શન એસ્ટાબ્લીસ કરે છે.

પ્લેસેન્ટા એટ ફુલટમૅ
એટ ટમૅ પ્લેસેન્ટા એ ફ્લેટ અને રાઉન્ડ અથવા ઓવલ શેપ માં હોય છે તે ડિસ્ક લાઇક સ્પન્જી, ફ્લેસી સ્ટ્રક્ચર છે. પ્લેસેન્ટા એ સેન્ટરમાં થીક અને કિનારીમાં થીન હોય છે.

ડાયામીટર એન્ડ થિકનેસ ઓફ પ્લેસેન્ટા

• 1)પ્લેસેન્ટાનો એવરેજ વેઇટ એ:= 500 ગ્રામ
• 2) રેશિયો બીટવીન ફિટસ એન્ડ પ્લેસેન્ટા := 1/6( 3kg / 500 gm).
• 3) પ્લેસેન્ટાનો ડાયામીટર એ:= 15-20 cm.
• 4)પ્લેસેન્ટા નો સરફેસ એરિયા:= 243 sq cm (સ્કવેર સેન્ટીમીટર).
• 5) પ્લેસેન્ટાનું વોલ્યુમ એ:= 500 ml.
• 6) પ્લેસેન્ટા એ સેન્ટરમાં થીક હોય છે જ્યારે કિનારી પર થીન હોય છે.
  સેન્ટર પાટૅ ઓફ પ્લેસેન્ટા:=2.5 થી 3 cm.
  પેરીફેરલ પાટૅ ઓફ પ્લેસેન્ટા := 1 થી 1.5 cm

ફીટસ થી પ્લેસેન્ટા સુધી અંબેલીકલ કોડૅ કનેક્ટ થાય છે જેમાં એક અંબેલીકલ વેઇન અને
બે અંબેલિકલ આર્ટરી આવેલી હોય છે.

પાર્ટ ઓફ પ્લેસેન્ટા

પ્લેસેન્ટામાં બે સરફેસ આવેલી હોય છે.

• 1) ફીટલ સરફેસ( 80%),
• 2) મેટરનલ સરફેસ(20%)

1) ફીટલ સરફેસ( 80%):
ફીટલ સરફેસ તે સ્મૂધ, સાઇની તથા ટ્રાન્સપરન્ટ હોય છે કે જે સ્મુધ અને ગ્લીસ્ટનીંગ (ચળકાટવાડુ) એમ્નીઓન દ્વારા કવર્ડ થયેલી હોય છે.
જેમાં અમ્બેલિકલ કોડૅ એ સેન્ટર પર કનેક્ટ થયેલી થાય છે.
અંબેલીકલ વેસેલ્સ એ આ સરફેસ પર દેખાય છે.
ફિટલ સરફેસ એ બ્રાઇટ રેડ કલર ની હોય છે.

2) મેટરનલ સરફેસ(20%):
મેટરનલ સરફેસ એ “રફ અને સ્પંજી” હોય છે.
તે ડલ રેડ કલરની હોય છે.
મેટરનલ સરફેસ એ 15 થી 30 કોટીલોડોન્સમાં વહેંચાયેલ હોય છે જે સલ્કાઇ વડે અલગ પડે છે.
મેટરનલ સરફેસ પર સ્મોલ કેલ્સીફાઇડ ઇન્ફ્રાક્ટ દેખાય છે.

સ્ટ્રકચર ઓફ પ્લેસેન્ટા
પ્લેસેન્ટા માં બે પ્લેટ્સ હોય છે. કોરીઓનીક પ્લેટ અંદરની તરફ હોય છે જે એમ્નીઓટીક મેમ્બરેન વડે કવર થયેલી હોય છે. અંબેલીકલ કોડૅ એ આ પ્લેટ પર અટેચ થાય છે. મેટરનલ સાઇડ પર બેઝલ પ્લેટ હોય છે.
આ કોરીયોનિક પ્લેટ(ફિટલ સાઇટ) અને બેઝલ પ્લેટ( મેટરનલ સાઇટ) વચ્ચે ઇન્ટરવિલસ સ્પેસ આવેલી હોય છે.
આ ઇન્ટરવિલસ સ્પેસ માં સ્ટેમ વિલાય તથા તેની બ્રાન્ચીસ આવેલી હોય છે અને તેના સ્પેસમાં મેટરનલ બ્લડ રહેલું હોય છે.

1) એમ્નીઓટીક મેમ્બરેન
એમ્નીઓટીક મેમ્બરેન એ ક્યુબીકલ એપીથિલિયમ તથા કનેક્ટીવ ટીશ્યુસ નું સિંગલ લેયર છે. તથા એમ્નીઓટીક મેમ્બરેન એ કોરીઓનીક પ્લેટ સાથે લુઝ્લી અટેચ હોય છે.
તેનું પ્લેસેન્ટા ફોર્મેશનમાં કોઇ પાર્ટ હોતો નથી.

2) કોરીયોનિક પ્લેટ
કોરીયોનિક પ્લેટ એ કનેક્ટિવ ટીશ્યુસ ની સીટ હોય છે. તેમાં અંબેલિકલ વેસેલ્સની બ્રાન્ચીસ આવેલી હોય છે. આ કોરીયોનિક પ્લેટ એ ફીટલસાઇટ પર એમ્નીઓટીક મેમ્બરેન દ્વારા કવર થયેલી હોય છે.
સ્ટેમ વિલાય એ કોરીઓનીક પ્લેટ માંથી ઉત્પન્ન થાય છે જે કોરિયોડેસીડ્યુલ સ્પેસની ઇનર બાઉન્ડ્રી બનાવે છે.

3) બેઝલ પ્લેટ.
બેઝલ પ્લેટ એ સાઇટોબ્લાસ્ટ, સિનસાયટોબ્લાસ્ટ, એન્ડ ડેસિડ્યુઆ બેઝાલિસ માથી ફોમૅ થાય છે.
તે કોમ્પેક્ટ અને સ્પંજી લેયર હોય છે.
બેઝલ પ્લેટ એ મેટરનલ સરફેસના નીયરર મા પ્રેઝન્ટ હોય છે.
બેઝલ પ્લેટ માંથી યુટેરાઇન આર્ટરી તથા વેઇન એ ઇન્ટરવિલસ સ્પેસમાં એન્ટર થાય છે.
બેઝલ પ્લેટ એ મેટરનલ સરફેસમાં બાઉન્ડ્રી ફોર્મ કરે છે.

4) ઇન્ટરવિલસ સ્પેસ
જેની અંદરની સાઇડમાં કોરીયોનિક પ્લેટ અને આઉટર સાઇડમાં બેઝલ પ્લેટ હોય છે. આજુબાજુ બે પ્લેટ નું જોડાણ છે.
ઇન્ટરનલી બધી સાઇડમાં સીનસાઇટોટ્રોફોબ્લાસ્ટ ની લાઇન તથા સ્લો ફ્લોવિંગ મેટરનલ બ્લડ થી ફીલ થયેલ હોય છે.
આ ઇન્ટરવિલસ સ્પેસમાં સ્ટેમ વિલાઇ તથા તેની બ્રાન્ચીસ પણ તથા તેની બ્રાન્ચીસ એ આવેલી હોય છે.

5) સ્ટેમ વિલાઇ
સ્ટેમ વિલાઇ એ કોરીયોનીક પ્લેટ માંથી ઉત્પન્ન થઇને બેઝલ પ્લેટ સુધી વધે છે.
પ્રોગ્રેસીવ ડેવલોપમેન્ટમાં પ્રાઇમરી,સેકન્ડરી તથા ટર્સિયરી વિલાઇ બને છે.
પ્લેસેન્ટાના ફંક્શનલ યુનિટ ને ફિટલ કોટીલોડોન અથવા પ્લેસેન્ટોમ છે. તે મેજર પ્રાઇમરિ સ્ટેમ વિલસ માંથી બને છે.
આ મેજર સ્ટેમવિલાઇ એ ઇન્ટરવિલસ સ્પેસ માંથી પસાર થઈ બેઝલ પ્લેટમાં એન્કર થાય છે.ફંક્શનલ સબયુનિટ ને લોબ્યુલ કહે છે.જે ટર્સિયરી વિલાઇ માથી બને છે.
હ્યુમન પ્લેસેનટામાં 60 જેટલી સ્ટેમવિલાય આવેલી હોય છે. આથી દરેક કોટીલોડોન ( ટોટલ :=15-20) ને ત્રણ થી ચાર મેજર સ્ટેમ વિલાય આવેલી હોય છે. કેટલીક વિલાઇ પ્લેસેન્ટાને એન્કરિંગ કરે છે અને કેટલીક ઇન્ટરવેલસ સ્પેસમાં ફ્રી રહે છે તેને ન્યુટ્રીટીવ વિલાય કહે છે વિલાયમાં આવેલી બ્લડ વેસેલ્સ એ એકબીજા સાથે જોડાતી નથી.

સરક્યુલેશન થ્રુ ધ પ્રેસેન્ટા

પ્લેસેન્ટા માં બે પ્રકારે સરક્યુલેસન થાય છે.

• 1) ફીટો પ્લેસેન્ટલ સર્ક્યુલેશન,
• 2) યુટેરોપ્લેસેન્ટલ સર્ક્યુલેશન

1) ફીટો પ્લેસેન્ટલ સર્ક્યુલેશન,
ફિટોપ્લેસેન્ટલ સર્ક્યુલેશનમાં બે અંબેકલ આર્ટરી એ ઇમ્પ્યોર બલ્ડ એ ફિટસ માંથી લાવે છે અને તે કોરિયોનીક પ્લેટમાં એન્ટર થાય છે.જે દરેક 1/2 ઓફ પ્લેસેન્ટા મા સપ્લાય કરે છે.
આર્ટરીસ એ સ્મોલ બ્રાન્ચીસ માં બ્રેક થઇને કોરીઓનીક વિલાઇ ના સ્ટેમમાં એન્ટર થાય છે જે પ્રાઇમરી, સેકન્ડરી,અને ટર્સિયરી વેસેલ્સમાં ડિવાઇડ થાય છે. મેટરનલ અને ફીટલ બ્લડ એ અપોઝિટ ડાયરેક્શનમાં સાઇડ બાય સાઇડ રહે છે.
ફીટલ બ્લડ ફ્લો એ 400 ml/ minute હોય છે જે મેઇન્લી ફિટલ હાર્ટ રેટ ની પમ્પીંગ એક્સન પ્રમાણે હોય છે. અંબેલીકલ આર્ટરી નુ બ્લડ એ પ્લેસેન્ટાને કાર્બન ડાયોક્સાઇડ આપી અને ઓક્સિજન નુ એબ્સોર્બશન કરીને અંબેલીકલ વેઇન દ્વારા ફીટસ મા રિટર્ન થાય છે.

2) યુટેરોપ્લેસેન્ટલ સર્ક્યુલેશન( મેટર્નલ સર્ક્યુલેશન) યુટેરોપ્લેસેન્ટલ સર્ક્યુલેશન મા યુટેરાઇન આર્ટરી તથા વેઇન એ બેઝલ પ્લેટ દ્વારા ઇન્ટરવિલસ સ્પેસ મા એન્ટર થાય છે અને તે બ્લડ તથા ન્યુટ્રીયંટ એ મધર માંથી ઇન્ટરવિલસ સ્પેસમાં ટ્રાન્સમિટ કરે છે.

ફંક્શન ઓફ પ્લેસેંટા

1) રેસ્પીરેટરી ફંક્શન
પ્લેસેન્ટા દ્વારા ફિટસ એ ઓક્સિજન મેળવે છે અને કાર્બન ડાયોક્સાઇડ ને એક્સક્રીઝ કરે છે.
મધરના બ્લડ માંથી ઓક્સિજન એ ફિટલ બ્લડમાં પાસ થાય છે તેવી જ રીતે ફિટસ માં રહેલું કાર્બન ડાયોક્સાઇડ એ પ્લેસેન્ટા મારફતે મેટરનલ બ્લડમાં ટ્રાન્સમિટ થાય છે.

2) ન્યુટ્રીટીવ ફંક્શન
બધા જ પ્રકારના ન્યુટ્રીયંટ્સ જેમકે અમાઇનોએસિડ, ગ્લુકોઝ, વિટામિન્સ ,મિનરલ્સ, લિપિડ, વોટર અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ એ મધરમાંથી ફિટર્સમાં ટ્રાન્સમિટ થાય છે.
મેટરનલ ડાયટમાં લેવાયેલું ફૂડ એ પ્લેસેન્ટલ સાઇડ સુધી પહોંચે છે ત્યાં સિમ્પલ ફોર્મ થઈ જાય છે ત્યારબાદ ફીટ્સને જરૂરી સબસ્ટન્સ એ પ્લેસેન્ટા સિલેક્ટ કરે છે અને તે ફિટસ સુધી ટ્રાન્સમિટ કરે છે.

3) સ્ટોરેજ ફંક્શન
પ્લેસેન્ટા એ ગ્લુકોઝ, આયર્ન તથા વિટામીન ને સ્ટોર કરે છે. અને ફીટસ ને જરૂર પડતી સમયે પ્લેસેન્ટા એ પ્રોવાઇડ કરે છે.

4) એકસ્ક્રીટરી ફંક્શન
ફીટસ માં રહેલું વેસ્ટ પ્રોડક્ટ એ પ્લેસેન્ટ માં ટ્રાન્સમિટ થાય છે.

5) પ્રોટેક્શન
પ્લેસેન્ટલ મેમ્બરેન માં લિમિટેડ બેરિયર ફંક્શન હોય છે. કેટલીક એન્ટીબોડીસ એ મધરમાંથી ફિટસ માં જાય છે તે બર્થ પછી બેબી ને ત્રણ મહિના સુધી ઇમ્યુનિટી પ્રોવાઇડ કરે છે.

6) ઇમ્યુનોલોજીકલ ફંક્શન
ફિટસ અને પ્લેસેન્ટાના એન્ટીજન એ મધર માટે ફોરેઇન તરીકે વર્તે છે. તેમ છતાં ગ્રાફ્ટ રિજેક્શન થતું નથી કારણ કે પ્લેસેન્ટા એ રિજેક્શન સામે ઇમ્યુનોલોજીકલ પ્રોટેક્શન પ્રોવાઇડ કરે છે.

7) હોર્મોનલ ફંક્શન

સ્ટીરોઇડ હોર્મોન્સ
ઇસ્ટ્રોજન,
પ્રોજેસ્ટેરોન.

પ્રોટીન હોર્મોન્સ
HCG( હ્યુમન કોરિયોન ગોનાડ્રોફિન),
HPL( હ્યુમન પ્લેસેન્ટલ લેક્ટોજન),
રિલેક્સીન,
PAPPA (પ્રેગ્નેન્સી અસોસીએટેડ પ્લાઝમા પ્રોટીન:= A).

•>HCG( હ્યુમન કોરિયોન ગોનાડ્રોફિન),
કોરિયોનીક વિલાઇ ના સાયટોટ્રોફોબ્લાસ્ટિક લેયર માથી HCG( હ્યુમન કોરિયોન ગોનાડ્રોફિન)એ પ્રોડ્યુસ થાય છે.
HCG( હ્યુમન કોરિયોન ગોનાડ્રોફિન)એ પ્રેગ્નેન્સિ ના 7 થી 10 વીક દરમિયાન વધારે હોય છે પછી પ્રેગ્નેન્સિ વધે તેમ ઓછુ થાય છે તે કોર્પસ લ્યુટીયમ ને મેઇન્ટેન કરે છે.
HCG( હ્યુમન કોરિયોન ગોનાડ્રોફિન)એ પ્રેગ્નેન્સિ ના ટેસ્ટ મા યુઝ થાય છે કારણ કે તે મધરના યુરિનમાં એક્સક્રીટ થાય છે.

HCG( હ્યુમન કોરિયોન ગોનાડ્રોફિન)એ ફર્ટીલાઇઝએસન બાદ બ્લડ મા 7 દિવસે અને યુરિન મા 9 દિવસે ડિટેક્ટ થાય છે.કે જે પોઝીટીવ પ્રેગ્નેન્સિ ટેસ્ટ ઇન્ડિકેટ કરે છે.

••> HPL( હ્યુમન પ્લેસેન્ટલ લેક્ટોજન)
HPL( હ્યુમન પ્લેસેન્ટલ લેક્ટોજન) એ પ્લેસેન્ટા માથી પ્રોડ્યુસ થાય છે તે પ્રેગ્નેન્સીના લેક્ટોજેનિક અને મેટાબોલિક પ્રોસેસમાં ઇનવોલ્વ થાય છે જ્યારે હ્યુમન કોરિયોનીક ગોનાડ્રોફિન ટ્રોફીન નું લેવલ ઓછું થાય ત્યારે હ્યુમન પ્લેસેન્ટલ લેક્ટોજન ( HPL) નુ લેવલ ઇન્ક્રીઝ થાય છે અને તે થ્રોઆઉટ પ્રેગનેન્સીમાં કંટીન્યુ રહે છે.
હ્યુમન પ્લેસેન્ટલ લેક્ટોજન( HPL) એ એન્ટી ઇન્સ્યુલિન તરીકે વર્ક કરે છે જે બ્લડમાં ગ્લુકોઝ લેવલને ઇન્ક્રીઝ કરીને ગ્લુકોઝ ને ફીટસ સુધી સપ્લાય કરવામા હેલ્પ કરે છે.

••>રિલેક્સિન
રિલેક્સિન એ ડેસિડ્યુઆસ સેલ્સ દ્વારા ઉત્પન્ન થાય છે. અને તે સર્વિક્સ ને સોફ્ટ કરે છે તથા પેલ્વિક લીગામેન્ટ ને અને સિમ્ફાઇસીસ પ્યુબિસને લેબર પ્રોસેસ રિલેક્સ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

••>PAPPA (પ્રેગ્નેન્સી અસોસીએટેડ પ્લાઝમા પ્રોટીન:= A)
પ્રેગ્નેન્સી અસોસીએટેડ પ્લાઝમા પ્રોટીન:= A એ ઇમ્યુનોસપ્રેસન્ટ તરીકે વર્ક કરે છે અને પ્રેગનેન્સીને મેન્ટેઇન રાખવા માટેનું વર્ક કરે છે.

••> ઇસ્ટ્રોજન
ઇસ્ટ્રોજન એ થ્રોઆઉટ પ્રેગ્નેન્સિ મા પ્લેસેન્ટા દ્વારા પ્રોડ્યુસ થાય છે. તે ફીટોપ્લેસેન્ટા ના વેલ્બિંગ માટે જરૂરી હોય છે.
લેબર દરમિયાન ઇસ્ટ્રોજન એ ઇન્ક્રીઝ થાય છે જે ઓક્સિટોસિન ને રિલીઝ કરવામાં હેલ્પ કરે છે જેના કારણે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

••> પ્રોજેસ્ટેરોન
પ્રોજેસ્ટેરોન એ પ્લેસેન્ટાના સીનસાઇટીઅલ લેયર માંથી ઉત્પન્ન થાય છે જે ટોકોલાઇટીક એજન્ટ તરીકે વર્ક કરે છે અને યુટરાઇન કોન્ટ્રાકશનને પ્રિવેન્ટ કરે છે સાથે સાથે ઇમ્યુનોસપ્રેશન્ટ તરીકે વર્ક કરી પ્રેગનેન્સીને કંટીન્યુ રાખવામાં મદદ કરે છે.

c) MTP ACT – એમ.ટી.પી.એક્ટ

મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી ( MTP )

• મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી એ એક મેડિકલ પ્રોસિઝર છે કે જેમાં અમુક ચોક્કસ ક્રાઇટેરિયા ને ધ્યાનમાં લઇને વુમન એ તેના હેલ્થ અથવા વેલ્બીંગ ને મેઇન્ટેન રાખવા માટે પ્રેગનેન્સી નુ ટર્મિનેશન કરાવી શકે છે.
• ફિટસની વાયેબિલીટી ના સ્ટેજ પહેલા મેડિકલ કે સર્જીકલ મેથડ થી કરવામાં આવતા પ્રેગ્નેન્સી ના ટર્મિનેશન ને ઇન્ડક્શન ઓફ અબોર્શન કહે છે તે લીગલ અથવા ઇલલીગલ હોય છે એબોર્શન એ ઇન્ડિયામાં મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી તરીકે લીગલાઇઝ્ડ ઓગસ્ટ 1971 માં થયું અને તેનો અમલ એપ્રિલ 1972 થી થયો અને રિવાઇઝ્ડ એ 1975 માં થયું.

ઇન્ડીકેશન

• જ્યારે વુમનની લાઇફ ને જોખમ હોય અને તેના ફિઝિકલ અને મેન્ટલ હેલ્થને મોટું નુકસાન થતું હોય.
• ચાઇલ્ડ ને ફિઝિકલ અને મેન્ટલ એબનોર્માલીટીસ નો ભય હોય.
• ચાઇલ્ડ ને કોઇપણ કંજીનાઇટલ એનોમાલિશ હોય તેવી કન્ડિશન માં .
• રેપ ના કારણે પ્રેગનેન્સી રહી હોય.
• સોશિયલ કે ઇકોનોમિકલ કારણોસર મધરની હેલ્થ ને નુકસાન થતું હોય તથા કોન્ટ્રાસેપ્ટિવ મેઝર્સ ફેઇલ થયા હોય.
• ઇન્ડિયન લો પ્રમાણે એબોર્શન એ 20 વિક સુધી અલોવ કરવામા આવે છે 12 વિક્સ સુધીની પ્રેગ્નન્સીમાં એક રજીસ્ટર્ડ મેડિકલ પ્રેક્ટિસનર અને 12 થી 20 વીકમાં બે રજીસ્ટર મેડિકલ પ્રેક્ટિસનર નું ઓપિનિયન જરૂરી હોય છે.
• પેશન્ટની રિટન (લેખીત)કન્સન્ટ અને જો પેશન્ટ એ 18 યર્સ ની અંદર હોય કે મેન્ટલી હેન્ડીકેપ હોય તેવા કેસીસમાં ગાર્ડિયન ની કન્સન્ટ જરુરી હોય છે.

કોન્ટ્રાઇન્ડીકેશન્સ

• અનકન્ટ્રોલ બ્લડ પ્રેશર હોય 160/100 કરતા પણ વધારે,
• કાર્ડીઓ વાસ્ક્યુલર ડીસીઝ હોય,
• વુમન એ 35 વર્ષથી વધારે એજની હોય,
• સીવ્યર રીનલ ફેઇલ્યોર, લિવર ડીસીઝ અથવા રેસ્પિરેટરી ડીસીઝ હોય,
• સિસ્ટેમિક કોર્ટીકોસ્ટીરોઇડ નો યુઝ કરતા હોય,
• કોએગ્યુલોપથી અથવા વુમન એ એન્ટીકોઓગ્યુલન્ટ થેરાપી રિસીવ કરતી હોય,
• મધર ને એનિમિયા હોય,
• અનકન્ટ્રોલ્ડ સીઝર ડિસઓર્ડર હોય.

કઇ વ્યક્તિ મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી કરી શકે?:

ચીફ મેડિકલ ઓફિસર અથવા સિવિલ સર્જન એ નીચે પ્રમાણેના ડોક્ટર્સ ને મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગ્નેન્સી માટે મંજુરી આપે છે:

• ઓબસ્ટેટ્રીક અને ગાયનેકોલોજી માં પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએટ ડિગ્રી અથવા ડિપ્લોમા ધારક.
• ઓબ્સટેટ્રીક અને ગાયનેકોલોજી માં રેસીડેન્ટ તરીકે છ મંથ ની ટ્રેઇનિંગ.
• ઓબસ્ટેટ્રીક્સ અને ગાયનેકોલોજી ડિપાર્ટમેન્ટ માં એક વર્ષનો અનુભવ.
• રજીસ્ટર્ડ મેડિકલ પ્રેક્ટિસનર ને મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગ્નન્સી( MTP ) ના 25 કેસીસ માં આસિસ્ટ કર્યા હોય. MTP( મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી) માટેનું પ્લેસ: હોસ્પિટલ ગવર્મેન્ટ દ્વારા સ્થાપિત કે મેઇન્ટેન થતી હોય અથવા ચીફ મેડિકલ ઓફિસર કે સિવિલ સર્જન એ પ્લેસ અપ્રુવ કરી હોય. રેકોર્ડ્સ: ફોર્મમાં મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગ્નેન્સી રેકોર્ડ કરવું. કોન્ફીડેન્સિયાલીટી રાખવી અને તેનો રિપોર્ટ ડાયરેક્ટર ઓફ હેલ્થ સર્વિસીસ ને થવો જોઇએ. પેનલ્ટી:
  જે વ્યક્તિ આ એક્ટ નું પાલન ના કરે તેને 2 થી 7 વર્ષ સુધીની જેલની સજા થઇ શકે છે. મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી( MTP) ની મેથડ્સ: ફસ્ટ ટ્રાઇમેસ્ટર(અપ ટૂ 12 વિક): મેડીકલ
  આમાં મેડીકેશન નો યુઝ કરી પ્રેગ્નન્સી ને ટર્મિનેટ કરવામાં આવી છે જેમ કે,
  Mifepristone,
  Mifepristone અને Misoprostol,
  Mithotrexate અને Misoprostol,
  Tamoxifen and misoprostol. સર્જીકલ
  આમા, સર્જીકલ પ્રોસિઝર નો યુઝ કરી પ્રેગનેન્સી ને ટર્મિનેટ કરવામાં આવે છે.
  જેમકે,
  મેન્સટ્રુઅલ રેગ્યુલેશન, વેક્યુમ એસ્પિરેશન,
  સક્ષન ઇવાક્યુએશન એન્ડ ક્યુરેટેજ,
  ડાયલેટેશન એન્ડ ઇવાક્યુએશન. સેકન્ડ ટ્રાયમેસ્ટર (13-20 વિક):

• પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડીન્સ,
• ડાયલિટેશન એન્ડ ઇવાક્યુએશન,
• હાઇપરઓસ્મોટીક સોલ્યુશન્સ નું ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન ઇન્સટીલેસન,
• ઓક્સિટોસિન ઇન્ફ્યુઝન,
• હસ્ટેરોટોમી.

કોમ્પ્લીકેશન્સ:

• કોમ્પ્લીકેશન એ સામાન્ય રીતે મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી( MTP) એ કઇ મેથડ દ્વારા કરવામાં આવેલી છે તેના પર આધાર રાખે છે.

• ઇમિડીએટ કોમ્પ્લિકેશન્સ
• સર્વાઇકલ લેસરેશન્સ,
• યુટેરાઇન પર્ફોરેશન,
• હેમરેજ,
• શોક,
• થ્રોમ્બોસીસ,
• એમ્બોલીઝમ,
• પોસ્ટ એબોરટલ ટ્રાયેડ માં પેઇન,બ્લીડિંગ અને લો ગ્રેડ ફીવર થય શકે છે તથા મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સીમાં કઇ મેથડ નો યુઝ કર્યો તેના પર આધાર રાખે છે.

• રિમોટ
• ગાઇનેકોલોજીકલ કોમ્પ્લિકેશન્સ,
• ઓબ્સટેટ્રીક કોમ્પ્લીકેશન્સ,
• ફેઇલ્ડ એબોર્શન,
• એક્ટોપીક પ્રેગ્નેનસી વગેરે.

નર્સિંગ રોલ વીથ ધ પેસન્ટ અન્ડરગોઇંગ MTP:

આમ, મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી મા પ્રેગનેન્સી નું ટર્મિનેશન કરવામાં આવે છે.

નર્સ એ મધર તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને કમ્ફર્ટ, તથા સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરી તથા તેમની બધી ક્વેરીસ ને ક્લિયર કરી પ્રોપરલી રિએશ્યોરન્સ પ્રોવાઇડ કરવો.

જો મધર એબોર્શન કરાવવા માટે ડિસાઇડ કરેલુ હોય તો તેમની લેખિત પરમિશન લેવી સાથે તેમના હસબન્ડ અને પેશન્ટ ની પોતાની કન્સન્ટ લેવી.

મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગ્નેન્સી પહેલા , પ્રોસિજર સમય દરમિયાન તથા પ્રોસિજર કમ્પ્લીટ થયા પછી પણ પેશન્ટ ને કન્ટીન્યુઅસ મોનિટરિંગ કરવું તથા તેમને સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

એબોર્શન પછી પણ કયા પ્રકારની કોમ્પ્લીકેશન્સ અરાઇઝ થઇ શકે તેના વિશે મધર ને પ્રોપરલી એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું જેમ કે,
એબોર્શન કર્યા પછી કંટીન્યુઅસ ત્રણ વિક સુધી ક્લોટ્સ સાથે વજાયનલ બ્લિડિંગ થવું,
ફીવર આવવો, કન્ટીન્યુઅસ પેઇન થવું, તથા બર્નિંગ મિકચ્યુરેશન વગેરે વિશે વુમન ને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

વુમનને એડવાઇઝ આપવી કે એબોર્શન કર્યા પછી 2 થી 8 વીક સુધીમાં ફર્સ્ટ મેન્સીસ એ સ્ટાર્ટ થાય છે. વુમન ને એડવાઇઝ આપવી કે જો લેક્ટેસન એ સ્ટાર્ટ થાય તો તે માઇલ્ડ અમાઉન્ટમાં હોય છે અને જો બ્રેસ્ટ ને સ્ટીમ્યુલેટ ન કરવામાં આવે તો તે 48 અવર્સ સુધી જ રહે છે.

તેમને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું કે મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગ્નન્સી( MTP) કર્યા બાદ બે થી આઠ વિકે ફોલોઅપ વિઝીટ માટે આવવું જેના કારણે રિપ્રોડક્ટિવ ઓર્ગન્સ એ તેના પ્રિપ્રેગ્નેન્ટ સ્ટેટમાં રિટર્ન થયા છે કે નહીં તે ખાતરી કરી શકાય.

d) Sign & Symptoms of pregnancy ગર્ભાવસ્થાના ચિહ્નો અને લક્ષણો

પ્રેગનેન્સી ના મેઇન ત્રણ સાઇન જોવા મળે છે જે નીચે મુજબ છે.

1. Presumptive Signs (પ્રીઝમ્પટિવ ચિન્હો)
2. Probable Signs (પ્રોબેબલ ચિન્હો)
3. Positive Signs (પોઝિટિવ ચિન્હો)

1. Presumptive Signs (પ્રીઝમ્પટિવ ચિન્હો) :
મોસ્ટલી સબ્જેક્ટિવ એટલે કે મધર ને પોતાને અનુભવ થાય છે કે તે પ્રેગ્નેન્ટ છે જ્યારે તે બીજી ઇલનેશ ના કારણે પણ હોઇ શકે છે.

• એમેનોરિયા,
• નોઝિયા એન્ડ વોમીટીંગ,
• મોર્નિંગ સીકનેસ,
• 3 થી 4 વીક મા ટીંગલીંગ સેન્સેશન થવુ,
• બ્રેસ્ટ તથા નીપલ નું એન્લાર્મેન્ટ થવું, બ્રેસ્ટ મા મોન્ટોગ્મેરી ટ્યુબરકલ્સ નુ અપીરીયન્સ થવું.
• મીક્ચ્યુરેસન ઇન્ક્રીઝ થવુ, નીપલ માંથી કોલોસ્ટ્રમ એક્સપ્રેસ થવું.
• ફેસ અને બ્રેસ્ટ માં પ્રિગ્મેન્ટેશન થવા.(ક્લોઝમા,લાઇના નાઇગ્રા , સ્ટ્રાયા ગ્રેવીડેરમ),
• ક્વીકનીંગ: મધર ને ફીટસની પહેલી મુવમેન્ટ એ આશરે 16 – 20 વીકે ફિલ થાય છે.

2. Probable Signs (પ્રોબેબલ ચિન્હો) :

પ્રોબેબલ સાઇન એ મેટર્નલ ફિઝિયોલોજીકલ ચેન્જીસ છે .તે એક્ઝામિનેશન દરમિયાન ડિટેક્ટ કરી શકાય છે.તે ઓબ્જેકટીવ પરંતુ પ્રેગ્નેન્સી નું ચોક્કસ કન્ફોર્મેશન ના કહી શકાય.

લેટ પ્રેગનેન્સીમાં ફિટલ મુવમેન્ટ નુ વિઝ્યુઅલાઇઝેશન થવું.

એબડોમન એન્લાર્જ થવું.એબડોમીનલ પાલ્પેશન દ્વારા પ્રેગ્નેન્સી ના વિક જાણી શકાય છે.

યુટ્રસ ની સાઇઝમાં તથા શેપમાં ચેન્જીસ થવા અને યુટ્રસ નુ એન્લાર્જમેન્ટ થવું.

એક્સટર્નલ બેલોટમેંટ અને ઇન્ટર્નલ બેલોટમેંટ થવું.

પોઝિટિવ પ્રેગનેન્સી ટેસ્ટ એટલે કે યુરિનમાં હ્યુમન કોરિયોનીક ગોનાડ્રોટ્રોફિન( HCG) હોર્મોનું ડિટેક્શન થવુ. તેમા નીચે મુજબ ની સાઇન જોવા મળે છે:

જેક્મિયર સાઇન અથવા ચેડ્વિક સાઇન (Jacquemier sign or Chadwick sign) :
આ સાઇન એ 8 વિક ની પ્રેગનેન્સી દરમિયાન અપિરીયન્સ થાય છે તેમાં વલ્વા ,વજાઇના તથા સર્વિક્સ નું બ્લુઇસ ડીસ્કલરેશન થવુ તેને ચેડ્વિક સાઇન કહે છે,જ્યારે વજાઇના નુ બ્લુઇસ ડીસ્કલરેશન થવુ તેને જેક્મિયર સાઇન કહે છે .

હાટૅમાન સાઇન (Heartman sign) :
આ સાઇન એ પ્રેગ્નેન્સીના 1-3 મંથ સુધીમાં જોવા મળે છે તેમાં જ્યારે ફર્ટિલાઇઝ્ડ એગ નુ યુટેરાઇન કેવીટીમા ઇમ્પ્લાન્ટેશન થાય ત્યારે સ્લાઇટ્લી બ્લીડિંગ જોવા મળે છે.

પાલ્મર સાઇન(palmar sign):
આ સાઇન એ પ્રેગ્નેન્સીના 4-8 વીક દરમ્યાન જોવા મળે છે. આ સાઇનમાં જ્યારે બાયમેન્યુઅલ એક્ઝામિનેશન કરવામાં આવે ત્યારે યુટ્રસ નું રેગ્યુલર તથા રિધેમીક કોન્ટ્રાક્શન થાય છે.

ગુડેલ સાઇન (Goodell’s Sign) :
ગુડેલ સાઇન એ 6 વીક સુધી જોવા મળે છે તેમાં સર્વિક્સ ના લોવર પાટૅ નુ સોફ્ટનિંગ થાય છે.

હેગાર સાઇન(Hegar’s Sign):
આ સાઇન એ 6 થી 10 વીક દરમ્યાન જોવા મળે છે આમાં યુટ્રસ નો અપર પાર્ટ એટલે કે યુટ્રસ નો બોડી નો પાર્ટ એ ફિટસ ના ગ્રોવિંગ થતા ની સાથે એન્લાર્જ થાય છે અને યુટ્રસ નો લોવર પાર્ટ એ સોફ્ટ થાય છે . હેગાર સાઇન મા સર્વિક્સ નું સાયનોસીસ તથા સોફ્ટનીંગ થાય છે યૂટેરસ અને સર્વાયકલ ઇસમસ (Isthmus) વચ્ચે નરમાશ આવી જવું (Around 6-8 weeks).

પિસ્કસેક સાઇન (piskacek’s sign):
આ સાઇન એ 6-8 વીક દરમ્યાન જોવા મળે છે જેમાં યુટ્રસ મા Lateral ઇમ્પ્લાન્ટેશન થતા યુટ્રસ નુ એસિમેટ્રિકલ તરીકે એન્લાર્જમેન્ટ થાય છે.

ઓસિએન્ડર સાઇન(Osiander’s sign):
આ સાઇન એ 6-8 વીક દરમ્યાન જોવા મળે છે. આ સાઇનમાં વજાઇનલ એરિયામાં રહેલા લેટરલ ફોરનિક્સ હોય ત્યા પલ્સેસન એ ફેલ્ટ થાય છે.

બ્રેક્સટોન હિક્સ કોન્ટ્રાક્શન(Braxton Hicks Contractions) :
પ્રેગનેન્સી ની શરૂઆત માં યુટ્રસ એ તેની જાતે જ કોન્ટ્રાકશનમાં જાય છે તે રેગ્યુલર, ઇનફ્રિકવન્ટ, સ્પાઝમોડીક, પેઇનલેસ હોય છે તેના કારણે સર્વિક્સ ના ડાયલેટેશન ઉપર કોઇ અસર થતી નથી તે ટર્મની નજીક વધીને છેલ્લે લેબરના પેઇનફૂલ કોન્ટ્રાકશન સાથે ભળી જાય છે. ફિટસ નુ બેલોટમેંટ થવુ જેમા,
ઇન્ટર્નલ બેલોટમેંટ તથા એક્સ્ટર્નલ બેલોટમેન્ટ થાય છે:

ઇન્ટર્નલ બેલોટમેંટ: સોળમા વિક પછી,વજાઇનલ એક્ઝામિનેશન દર્શાવે છે, બોડી ની હાજરી કે જે ટેપિંગ પર ખસી જાય છે અને પછીથી થંડ સાથે બોડી તેની પ્લેસ પર પાછી આવે છે.

એક્સ્ટર્નલ બેલોટમેન્ટ: પ્રેગનેન્સી ના લગભગ 20 વિક ની અરાઉન્ડ મા , યુટ્રસ ને હેન્ડ દ્વારા પાલ્પેટ કરતા હેન્ડ ની નીચે યુટ્રસ મા બેલોટમેંટ ફિલ થાય છે. આને એક્સટર્નલ બેલોટમેન્ટ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

3. Positive Signs (પોઝિટિવ ચિન્હો) : પોઝીટીવ સાઇન મા પ્રેગ્નેન્સી નુ કન્ફોર્મેશન થાય છે. જેમાં એક્ઝામિનર એ ફિટસ ને ડિટેક્ટ કરે છે તથા તેનું ડોક્યુમેન્ટેશન કરે છે.

વિઝયુલાઇઝેશન ઓફ ફીટસ બાય અલ્ટ્રાસાઉન્ડ: આ ટેસ્ટ એ પ્રેગનેન્સી નું કન્ફર્મેશન કરે છે અને સાથે સાથે ફીટસ ની લાઇ, પ્રેઝન્ટેશન, ફિટસ હાર્ટ સાઉન્ડ, પ્લેસેન્ટા નું લોકેશન,એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ નુ અમાઉન્ટ તથા ડિસ્ટ્રીબ્યુશન અને ઇન્ટર્નલ OS નુ અસેસમેન્ટ કરવામાં આવે છે. ફિટસ ની એબનોર્માલીટીસ જેવી કે એન્સેફાલી, સ્પાઇના બિફિડા, માયલોમેનિંગોસેલ, વગેરે, તથા યુટ્રસ અને ઓવેરિયન એબ્નોર્માલિટીસ આ મેથડ દ્વારા ડિટેક્ટ કરવામા આવે છે.
રુટિન્લી પ્રેગ્નેન્સી ના 20 મા વિક પહેલા મીડ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમિયાન સ્કેન કરવાની ભલામણ કરવામાં આવે છે. ફિટસ ની સિરીયસ એબનોર્માલીટીસ ના કિસ્સામાં, પેસન્ટ ને પ્રેગ્નેન્સી ટર્મિનેશન કરવા માટે સલાહ આપી શકાય છે.

Pregcolor અને pregcolor- card test: આનો ઉપયોગ મોટાભાગે પ્રેગ્નન્સીનુ કન્ફર્મેશન કરવા માટે હોમ – કિટ તરીકે થાય છે. આ કલર- ચેન્જીગ -કાર્ડ- ટેસ્ટ સરળ હોય છે અને વુમન એ પોતે પણ કરી શકે છે. પિરીયડ્સ મિસ્ડ થયા પછી 5 મા દિવસે કાડૅ ટેસ્ટ મા 2 લાઇન ની હાજરી પ્રેગનેન્સી નું કન્ફર્મેશન કરે છે.

ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ સંભળાવા: ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ એ ફિટોસ્કોપ મા 20 વિક્સ પછી સંભળાય છે.

ફિટલ મુવમેન્ટસ: ફિટલ મુવમેન્ટસ એ 22 માં વીક પર ફેલ્ટ થતી હોય છે.

ફીટલ પાર્ટ્સ પાલ્પેસન થવું: 24 વીક પછી ફિટલ પાર્ટસ પાલ્પેબલ હોય છે

ફ્રિકવન્સી ઓફ મિક્ચ્યુરેશન: તે સામાન્ય રીતે ટર્મ ના એન્ડ માં એક્સપિરિયન્સ થાય છે જેમાં ફીટલ હેડ નું એંગેજમેન્ટ થવાના કારણે ફ્રિક્વન્સી ઓફ મિકચ્યુરેશન થાય છે.

રેડિયોગ્રાફી: તે સામાન્ય રીતે પ્રિ- સેન્ડ ડે પ્રેક્ટિસમાં એડવોકેટીંગ કરતું નથી.
રેડિયોગ્રાફિક પેલ્વિમેટ્રી સસ્પેક્ટેડ સેફાલોપેલ્વિક ડીસપ્રપોર્શન ના સિલેક્ટેડ કેસિસ માં રેરલી જ ઇન્ડીકેટેડ કરવામા આવે છે.

રેડિયો ઇમ્યુનોસે: આ એક ખૂબ સેન્સિટીવ મેથડ છે અને hCG ની હાજરી એ માતાના સીરમ અને યુરિન માં ઓવ્યુલેશન ના 7-8 દિવસ પછી અથવા ઇમ્પ્લાન્ટેશન સમયે ડિટેક્ટ કરવા માટે તેનો યુઝ કરી શકાય છે.
તે કન્સેપ્સન ના 3 વિક પછી પ્રેગનેન્સી ની હાજરી નુ કન્ફોર્મેશન કરે છે. મધર ના સીરમ માં hCG નુ કોન્સન્ટ્રેશન એ કન્સેપ્સન ના 2-3 મંથ પછી પીક વેલ્યુ સુધી પહોંચે ત્યાં સુધી દર 2-3 દિવસે hCG નુ કોન્સન્ટ્રેશન એ ડબલ થાય છે (બ્લેક- બર્ન 2007).

અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફીમાં 6 વીક સુધી એમ્બ્રિયો જોવા મળવુ ત્યાર પછી ફીટસ જોવા મળવું.

ફિટસ ના સ્કેલેટલ સિસ્ટમનું રેડિયોલોજીકલ અપીરિયન્સ થવું.

એક્સ રે માં ફિટલ સ્કેલેટલ નું વિઝ્યુલાઇઝેશન થવું.

Q-5 Define following (any six) -કોઈપણ છ

a) Fertilization – ફર્ટીલાઈઝેશન

ફર્ટિલાઈઝેશન એ એવી પ્રોસેસ છે જેમાં spermatozoon અને mature ovum ફ્યુઝન થાય છે. ફર્ટિલાઈઝેશન એ સિંગલ spermatozoon નું ovum સાથેનું એમપ્યુલા ટ્યુબલમાં થતું યુનિયન છે.

b) Restitution – રેસ્ટીયુશન

તે હેડની વિઝીબલ પેસીવ મુવમેન્ટ છે જે ઇન્ટર્નલ રોટેશન દરમિયાન નેકના untwesting થવાના કારણે જોવા મળે છે. ઇન્ટર્નલ રોટેશનની ઓપોઝિટ ડાયરેક્શનમાં 1/8 સર્કલ હેડ રોટેશન થાય તે મુવમેન્ટ ને રેસ્ટિટ્યુશન કહે છે.

c) Atonic uterus – એટોનીક યૂટ્રસ

તે એક કન્ડિશન છે જેમાં યુટર્સ આફ્ટર ચાઈલ્ડ બર્થ પ્રોપરલી કોન્ટ્રેક્ટ થતું નથી તેના પરિણામે આફ્ટર ડિલિવરી એક્સેસિવ બિલ્ડિંગ અને લાઈફ threatening કન્ડિશન જોવા મળે છે.

d) Apgar score – અપગાર સ્કોર

અપગાર સ્કોર‌એ 1952 માં ઓબ્સ્ટેટ્રિક્સ એનેસ્થેસિયોલોજીસ્ટ વીરજીનીયા અપગાર દ્વારા ડેવલપ કરવામાં આવ્યો હતો તે ન્યુબોર્ન બેબીઝના અસસેસમેન્ટ માટેનું સ્ટાન્ડર્ડ ટૂલ છે.
અપગાર સ્કોર‌એ નીઓનેટ અને ન્યુ બોર્ન નું કમ્પ્લીટ અસસેસમેન્ટ ક્વિકલી અને ઇન્સ્ટન્ટ કરવા માટે ની પ્રેક્ટીકલ મેથડ છે.

-e) Molar pregnancy – મોલર પ્રેગનન્સી

મોલાર પ્રેગ્નન્સી (Molar Pregnancy), જેને હાઇડેટિડિફોર્મ મોલ (Hydatidiform Mole) પણ કહેવામાં આવે છે. હાઇડેટીડીફોર્મ મોલ (H.મોલ) ને વેસિક્યુલર મોલ પણ કહેવામાં આવે છે.

• આ પ્લેસેન્ટા ની એક એબનોર્મલ કન્ડિશન છે. જેમાં યંગ કોરીયોનિક વિલાઇમાં થોડા ડીજનરેટિવ અને પ્રોલીફરેટીવ ચેન્જીસ થાય છે અને તેના કારણે સિસ્ટ માં ક્લસ્ટર (ઝુમખા જેવો આકાર)રચાય છે. અને તે હાઇડેટીડ સિસ્ટ જેવો હોવાથી તેને હાઇડેટીડીફોમ મોલ અથવા વેસિક્યુલર મોલ કહેવાય છે.

• કોરિઓનીક વિલાઇ એ જ્યારે ટ્રાન્સલ્યુસન્ટ વેસિકલ્સ ના માસ મા ટ્રાન્સફોર્મ થાય છે ત્યારે તે ગ્રેપ્સ ના બન્ચ જેવુ સ્ટ્રક્ચર ફોર્મ થાય છે તેને હાઇડેટીડીફોમ મોલ કહેવાય છે.

ટાઇપ ઓફ વેસિક્યુલર મોલ

વેસિક્યુલર મોલ ના બે ટાઇપ પડે છે:

• 1) કમ્પ્લીટ મોલ ,
• 2) ઇન્કમ્પ્લિટ મોલ

1) કમ્પ્લીટ મોલ:

• કમ્પ્લીટ અથવા ક્લાસિક H.મોલ એ જ્યારે એગ કે જેનું ન્યુક્લિયસ એ લોસ્ટ તથા ઇનએક્ટિવેટેડ થયેલું હોય તેમાં ફર્ટિલાઇઝેશન થવાના કારણે ફોર્મ થાય છે.
• આમાં મોલ એ વાઇટ ગ્રેપ્સના બંચ ને મળતુ આવે છે.
• આમા, ફ્લુઇડ ફિલ્ડ વેસીકલ્સ એ રેપીડલી ગ્રો થાય છે તેના કારણે યુટ્રસ એ એક્સપેક્ટેડ ડ્યુરેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી કરતા પણ લાર્જર થાય છે.
• કમ્પ્લીટ મોલમાં ફીટસ, પ્લેસેન્ટા તથા એમ્નીઓટીક મેમ્બરેન નું ઇનવોલ્વમેન્ટ થાય છે.
• કમ્પ્લીટ મોલ એ કાર્સીનોમા મા પણ પ્રોગ્રેસ શકે છે અને તેમાં એમ્બ્રીઓ હોતો નથી.

2) ઇન્કમ્પ્લિટ મોલ

• આમાં એમ્બ્રિયોનિક અથવા ફિટલ પાર્ટ્સ હોય છે અને એમ્નીઓટિક સેક પ્રેઝન્ટ હોય છે.
• આમાં કન્જીનાઇટલ એનોમાલિશ પ્રેઝન્ટ હોય છે.
• આમાં અંડર ડેવલોપ્ડ એમ્બ્રિયો હોય છે કે જે સર્વાઇવ થવામા ફેઇલ્યોર હોય છે.

f) Post-partum blue – પોસ્ટ પાર્ટમ બ્લયુ

ઘણી સ્ત્રીઓ સામાન્ય રીતે ત્રણ થી સાત દિવસ સુધી ડિલિવરી થયા બાદ હોર્મોનલ ચેન્જીસના કારણે પોસ્ટ પાર્ટન બ્લુ નો અનુભવ કરે છે તે એક થી બે વીક સુધી રહે છે તે થવાનું કારણ ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન નું લેવલ ડ્રોપ થાય તે છે મધર સામાન્ય રીતે ઈઝીલી ક્રાય ,ઈરીટેબલ સેડ અને કન્ફયુઝડ ફીલ કરે છે.

g) Obstetrical nursing – ઑબ્સ્ટેટ્રિકલ નર્સિંગ

ઓબ્સ્ટેટ્રિકલ નર્સિંગ ને પેરીનેટલ નર્સિંગ પણ કહે છે તે નર્સિંગની સ્પેશિયાલિટી છે જેમાં જે પેશન્ટ પ્રેગ્નેન્ટ થવાનું હોય, પ્રેગનેટ હોય અથવા જેની રિસેન્ટલી ડિલિવરી થયેલી હોય તેની કેર કરવાનું હોય છે.
ઓબ્સ્ટેટ્રિકલ નર્સ તે પ્રિનેટલ કેર ટેસ્ટિંગમાં પ્રેગ્નન્સી દરમિયાનના કોમ્પ્લિકેશનની પેશન્ટની પ્રેગનેન્સીમાં તથા પેશન્ટ જે ડીલેવરી દરમિયાન અને લેબર દરમિયાન જે કેર પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે તેમાં હેલ્પ કરે છે.

h) Decapitation – ડીકેપીટેશન

ડીકેપીટેશન એક ડિસ્ટ્રક્ર્ટીવ ડિલેવરી છે.

• આ ડિસ્ટ્રક્ર્ટીવ ડિલેવરી ત્યારે પરફોર્મ કરવામાં આવે છે જ્યારે વોમ્બ(યુટ્રસ) માજ ફિટસ એ ડેથ થય ગયેલું હોય અને ડેથ થયેલા ફિટસ ને વોમ્બ માંથી વજાયનલ કેનાલ દ્વારા એક્સપેલ આઉટ કરાવવા માટે આ પ્રકારની ડિસ્ટ્રક્ર્ટીવ ડીલેવરી પરફોર્મ કરવામાં આવે છે કે જેમાં ડેથ થયેલા ફિટસ ના અમુક બોડી પાર્ટ્સ ને રિડ્યુસ કરવામાં આવે છે. જેના કારણે ડેથ થયેલા ફિટસ ની બર્થકેનાલ માંથી ઇઝીલી ડિલિવરી થય શકે.

ડીકેપીટેશન ડીલેવરી માં વોમ્બ ( યુટેરાઇન કેવીટી) માંજ ડેથ થયેલા ફીટસ ના હેડને તેના ટ્રંક થી કટ કરી ત્યારબાદ ફિટસ ના ટ્રંક ના એક્સટ્રેક્સન સાથે ફીટસ ની ડિલેવરી કરાવવામાં આવે છે. આ પ્રોસિઝર ને ડીકેપીટીશન કહેવામાં આવે છે.

Q-6(A) Fill in the blanks – ખાલી જગ્યા પૂરો

1. Golden color of amniotic fluid indicates……… એમ્નિઓટીક ફ્લુઈડનો ગોલ્ડન કલર ……………સુચવે છે.

Ans:–rh incompetability

1. Normal labour is called …………………….. નોર્મલ લેબરને …………………………..કહેવાય છે

Ans:-eutocia

1. Fetal heart sound can be heard in…………..weeks. ફીટલ હાર્ટ સાઉન્ડ……………….. અઠવાડીયે સાંભળી શકાય છે.

Ans . 18–20 weeks

1. First menstrual period is known as………………….. પ્રથમ માસિક આવે તે………………………….. તરીકે ઓળખાય છે.

Ans:-menarche

1. During pregnancy endometrium is known as………………….. પ્રેગનન્સી દરમ્યાન એન્ડોમેટ્રીયમ ……………………તરીકે ઓળખાય છે.

Ans:-desidua

(B) True or False – ખરા ખોટા જણાવો.

1. Bishop score is used to assess the progress of labor. બીશપ સ્કોરનો ઉપયોગ લેબરનો પ્રોગ્રેસ જાણવા થાય છે.

FALSE

2. HCG hormones is responsible for hyperemesis gravidarum. HCG હોર્મોન એ હાયપર એમેસીસ ગ્રેવીડેરમ માટે જવાબદાર છે.

True

3. Per vaginal examination is contra indicated in abruptio placenta. એબરપ્ટીઓ પ્લેસન્ટામાં વજાઈનલ એકઝામીનેશન ના કરવી જોઈએ.

True

4.Artificial rupture of membrane is a method of surgical induction of labor. આર્ટીફીશીયલ રપ્ચર ઓફ મેમ્બ્રેનએ સર્જીકલ ઈન્ડકશન ઓફ લેબરની એક પધ્ધતી છે.

True

5.HCG is secreted from cytotrophoblast layer of placenta. HCG એ પ્લેસન્ટાના સાયટોટ્રોફોબ્લાસ્ટ લેયર માંથી સ્ત્રાવ થાય છે.

FALSE

(C) Match the following – જોડકા જોડો

A B

(1) Hegar’s sign હેગાર્સ સાઈન (1) Absence of menstruation મેન્સ્ટ્રુએશનની ગેરહાજરી

(2) Polymenorrhagia પોલીમેનોરેજીયા (2) Irregular menstruation અનિયમિત મેન્સ્ટ્રુએશન

(3) Palmer’s sign પામર્સ સાઈન (3) Softening of isthmus ઈસ્થમસનું નરમ થવું SUMMOS

(4) Menorrhagia મેનોરેજીયા (4) Frequent menstruation વારંવાર મેન્સ્ટ્રુએશન આવવું

(5) Chadwick’s sign ચોડવીકસ સાઈન (5) Rhythmic and regular painless contraction લયબધ્ધ અને નિયમિત કોન્ટ્રાકશન

(6) Bluish discoloration of cervix and vagina સર્વિશ અને વજાઈના વાદળી રંગની થવી

Answer

Q-1 . Hegars sign :- 3. Softening of isthmus
Q-2. Polymenorrhagia:- 4. Frequent menstruation
Q-3. Palmers sign :-5. rhythmic and regular painless contraction
Q-4 . Menorrhagia :- 2. Irregular menstruation
Q-5 . Chadwick ‘s Sign :- 6. bluish discoloration of cervix and vagina