09/10/2023

Q-1-

a. Define Involution of uterus – ઇન્વોલ્યુશન ઓફ યુટ્રસ ની વ્યાખ્યા આપો.

Delivery પછી Uterus સોફ્ટ અને હાર્ડ જોવા મળે છે.Involution એ એક એવી પ્રોસેસ છે કે જેમાં રીપ્રોડક્ટિવ ઓર્ગન જેમાં સ્પેશ્યલી Uterus પોતાના નોર્મલ પ્રી પ્રેગ્નેન્ટ સ્ટેટમાં પાછું આવે છે.
Uterus નો ઇન્વોલ્યુશન રેટ ફંડલ હાઈટ દ્વારા એસેસ કરવામાં આવે છે .ફંડલ હાઈટ લેતી વખતે મધરને Bowel અને Bladder ને Empty કરવા માટે કહેવામાં આવે છે,જેથી Fundal Height વધારે ન આવે.
Rate of involution :- ડીલેવરી પછીના 24 કલાકમાં યુટરસની હાઈટમાં કોઈ ચેન્જ થતો નથી ,2 થી 11 મા દિવસે ફંડ્સ એ 1.25 જેટલું ડિસેન્ટ થાય છે અને 11 મા દિવસે તે પેલ્વિક ઓર્ગન બની જાય છે.

b.Enlist Post-Partum complications પોસ્ટપાર્ટમ કોમ્પ્લીકેશનન્સની યાદી બનાવો.

પોસ્ટ પાર્ટમ પિરિયડ દરમિયાન નીચેના કોમ્પ્લિકેશન જોવા મળે છે.
1.Puerperial pyrexia :- આ કન્ડિશનમાં મધર નું બોડી ટેમ્પરેચર 100.4 °F જેટલું અથવા તેનાથી વધારે જોવા મળે છે.
2.Puerperial sepsis :- એક પોસ્ટ પાર્ટમ કોમ્પ્લિકેશન છે કે જેમાં Genital ટ્રેકની અંદર ઇન્ફેક્શન લાગે છે.
3.Breast engorgement :- તે કેવી કન્ડિશન છે કે જેમાં મિલ્ક ના ઓવરફિલિંગ ના લીધે બ્રેસ્ટ પેનફુલ જોવાા મળે છે.જે મિલ્ક સપ્લાય અને Infant ડિમાન્ડ વચ્ચે ઇમબેલેન્સ થવાથી થાય છે .
4.Mastitis:-આ એક એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં બ્રેસ્ટ ટીશ્યુ ની અંદર ઇન્ફેક્શન લાગે છે.
5.Urinary tract infection :- પ્રેગ્નેન્સી દરમિયાન યુરીનના સ્ટેસીસનાા લીધે માઈક્રો ઓર્ગેનિઝમ રિઝર્વ થાય છે અને ઇનએડીક્વેટ હાયજીનના લીધે યુરીનરી ટ્રેક ઇન્ફેક્શન જોવા મળે છે પોસ્ટ પાર્ટમ પિરિયડ દરમિયાન.
6.Thrombosis :- thrombosis એ પોસ્ટ પાર્ટમ માં જોવા મળતી કોમન અને ઈમ્પોર્ટન્ટ કોમ્પ્લિકેશન છે, અને તે કોમનલી leg veins અને pelvic vein ની અંદર જોવા મળે છે.
7.Post partum hemorrhage :- જ્યારે નોર્મલ vaginal ડિલિવરી દરમિયાન 500ml અને સિઝેરિયન સેક્શન દરમિયાન 1000 ml કરતા વધારે બ્લડ લોસ થાય તે કન્ડિશનને પીપીએચ કહે છે.
PPH એ મેટરનલ mortality માટેનું મોસ્ટ કોમન cause છે.
8.Subinvolution of uterus :- જ્યારે ઇન્વોલ્યુશન ઓફ યુટર્સ ની પ્રોસેસ impaired અથવા retarded હોય તેને સબ ઇન્વોલ્યુશન ઓફ યુટર્સ કહેવામાં આવે છે.
9.Post partum blues :- તે પોસ્ટ પાર્ટમના શરૂઆતના ત્રણથી સાત દિવસ દરમિયાન જનરલી જોવા મળે છે તેમાં મધર irritable ,sad,cries more easily,confused ફીલ કરે છે.
10.Post partum Depression :- જ્યારે પોસ્ટ પાર્ટમ બ્લુ ના સિમટમ્સ છ વિક કરતાં વધારે જોવા મળે, ત્યારે તે ડિપ્રેશનમાં કન્વર્ટ થાય છે અને મધર માં સુસાઇડલ ટેન્ડેન્સી વધે છે.

c. List out latest trends in midwifery practice. મીડવીફરી પ્રેકટીસના લેટેસ્ટ ટ્રેન્ડસની યાદી બનાવો.

1.Technological advances :- અત્યારે સોફિસ્ટિકેટેડ કમ્પ્યુટરનો યુઝ વધ્યો છે અને નર્સિંગ પર્સનલ તેનો યુઝ કરતા થયા છે જેના લીધે નવી ટેકનોલોજી એસ્ટાબ્લિશ થઈ છે. Advanced ટેકનોલોજી ના લીધે નર્સિંગ પરસોનેલ માં નોલેજ પણ વધ્યું છે.ઇન ફ્યુચર nurse માટે હાઈટેકનોલોજી એ ચેલેન્જ સ્વરૂપ છે.
2.Increased cost of high tech care :- હાઈ અને સોફિસ્ટિકેટેડ ટેકનોલોજીના લીધે કોસ્ટ પણ ઇન્ક્રીઝ થઈ છે.obstetric ની પ્રોસિજર માટે ગુડ એમાઉન્ટ પે કરવા પડે છે.ધીમે ધીમે obstetric care એ કેર પ્રોવાઇડર માટે એક બિઝનેસ બની રહી છે.
3.Changing patterns of child birth :- અત્યારે અર્લી મેરેજ પ્રેક્ટિસ કંટીન્યુ છે ,જેના લીધે યંગર મધર બને છે તેનાથી પ્રેગ્નન્સી દરમિયાન preterm labor and low birth weight વગેરે જેવા કોમ્પ્લિકેશન જોવા મળે છે.જેથી ચાઈલ્ડ ના બર્થપેટન ની અંદર change જોવા મળે છે.
4.Perinatal risk factors :- ડેવલોપિંગ કન્ટ્રીઝ ની અંદર 30 થી 40% Low birth weight baby જોવા મળે છે અને બીજા perinatal રિસ્ક ફેક્ટર તરીકે મધરની એજ,મેડિકલ હિસ્ટ્રી ,પાસ્ટ પ્રેગનેન્સી, સોશિયલ ઇકોનોમિક સ્ટેટસ અને પ્રિનેટલ કેર જેવા ફેક્ટર અફેક્ટ કરે છે.
5.Family centered care :- મેટરનીટી કેરને ઇન્હાન્સ કરવામાં આવી છે ફેમિલી સેન્ટર કેરના લીધે મધર અને બેબી વચ્ચેનો ઈમોશનલ bonding વધે છે તથા મધર અને ફાધર તથા તેના ફેમિલીની ઓવર એન્ઝાઈટી રીડ્યુસ થાય છે.
6.Rising cesarean birth rates :- જેમ ફીટલ મોનિટરિંગ અને પ્રિનેટલ મોનિટરિંગ અલ્ટ્રાસાઉન્ડ નો રેટ વધ્યો છે તેમ સિઝેરિયન બર્થ રેટ પણ વધ્યો છે.
7.Increasing the number of intensive care units :- ઇનફન્ટ અને ચિલ્ડ્રન ની કેર ઉપર પણ ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે .ઘણા infant તથા ચિલ્ડ્રન કે જે low birth weight અથવા તો ill છે અને તેને ક્રિટિકલ કેર ની જરૂર છે તેના માટે ઇન્ટેન્સિવ કેર યુનિટ નો પણ વધારો કરવામાં આવ્યો છે.
8.Increasing use of alternative treatment modalities :- હેલ્થ કેર પ્રોવાઇડર દ્વારા અલ્ટરનેટિવ ટ્રીટમેન્ટ મોડાલિટી જેમાં મેડીટેશન ,એક્સરસાઇઝ,હર્બલ થેરાપી,વગેરે વિશે public ને અવેર કરવામાં આવે છે.
9.Early discharge :- જો મધર અને બેબી માં આફ્ટર ડિલિવરી કોઈ કોમ્પ્લિકેશન જોવા ન મળે તો તેને વહેલી તકે ડિસ્ચાર્જ આપવામાં આવે છે,જેથી બીજા ઇન્ફેક્શનને prevent કરી શકાય.
10.Role of fathers :- ફાધર્સને પેરેન્ટલ બોન્ડિંગ વિશે સમજાવવામાં આવે છે,જેથી બાળક અને પિતા વચ્ચેનું emotional bonding ઈમ્પ્રુવ થાય.

Or.

A.Define P.P.H- પી.પી.એચ. ની વ્યાખ્યા આપો.

જ્યારે નોર્મલ વધારે ડીલીવરી દરમિયાન 500ml કરતા વધારે અને સિઝેરિયન સેક્શન દરમિયાન 1000ml કરતાં વધારે બ્લડ લોસ થાય તે કન્ડિશનને પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ કહે છે.
Delivery ના 24 કલાકની અંદર જો PPH જોવા મળે તો તેને પ્રાયમરી પીપીએચ કહે છે.અને જ્યારે 24 કલાક પછીથી 6 weeks સુધીના પિરિયડ દરમિયાન જોવા મળે તો તે સેકન્ડરી પીપીએચ તરીકે ઓળખાય છે.
Post partum hemorrhage એ મેટરનલ mortality માટેનું મોસ્ટ કોમન cause છે.

b. Write down cause of primary P.P.H -પ્રાયમરી પી.પી.એચ ના કારણો લખો.

જ્યારે ડિલિવરી પછીના 24 કલાકની અંદર પીપીએચ જોવા મળે તે પ્રાઇમરી પીપીએચ છે.
Primary PPH થવા માટેના causes નીચે મુજબ છે.
1.Tone :- uterine atony and માયોમેટ્રીયલ મસલ્સ ફાઇબરના કોન્ટ્રાકશન અને રિફ્રેક્શન ફેલિયરના લીધે severe હેમરેજ અને હાઇપોવલયમિક shock જોવા મળે છે.
Uterine atony ના cause નીચેે મુજબ છે,
મલ્ટીપલ પ્રેગ્નન્સી
ફીટલ મેક્રોસોનિયા
પોલીહાઇડ્રોએમનીસ
ટેરાઇન સ્ટ્રક્ચર એબનોર્માલિટી

2.Tissue :- ઇનકમ્પ્લીટ ડીટેચમેન્ટ અને expulsion થતું નથી જેના લીધે placenta ની ટીશ્યુ ત્યાં retained રહે છે, જેના લીધે સતત કોન્ટ્રાકશન અને રીટ્રેક્શન ના લીધે bleeding જોવા મળે છે. Retained placenta ના cause નીચે મુજબ છે.
Succenturiate placenta
એબનોર્મલ પ્લાસંટા
પ્લાસ્ટા એકરીટા

• 3.Trauma :- ડિલિવરી દરમ્યાન જ્યારે જનાઈટલ ટ્રેકની અંદર ટ્રોમા થાય છે તે પણ એક પીપીએચ નું cause છે.ટ્રોમા થવાના causes નીચે મુજબ છે.
• પ્રોલોંગ લેબર
• Cephalopelvicdisproportion
• Forceps delivery
• Vacuum delivery
• Extension of episiotomy

4.Thrombosis :- બ્લીડિંગ ડીસઓર્ડર ના લીધે પ્લેટલેટ એ bleeding ની સામે clot ફોર્મેટ કરવામાં ફેલયોર જાય છે તથા સતત કોન્ટ્રાકશન અને રીટ્રેક્શન ના લીધે બ્લડિંગ જોવા મળે છે. અને બ્લડ વેસલ thrombos થતી નથી જેથી પીપીએચ જોવા મળે છે.

c. Write down management of primary PPH-પ્રાયમરી પી.પી.એચ નું મેનેજમેન્ટ લખો.

પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ( PPH )નુ મેનેજમેન્ટ:

• પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ એ એવી કન્ડિશન છે કે જે બેબીના બર્થ પછી થી લય પરપેરિયલ પિરિયડ (આફ્ટર બર્થ ઓફ બેબી અપ ટૂ 6 વીક નો પિરીયડ)ના એન્ડ સુધી જીનાઇટલ ટ્રેક માંથી એક્સેસિવ અમાઉન્ટ મા બ્લીડિંગ થાય કે જે મધરની જનરલ કન્ડિશન ને એડવર્સલી અફેક્ટ કરે છે,જેમાં એવિડન્સ તરીકે પલ્સ રેટ ઇન્ક્રીઝ થાય અને બ્લડપ્રેશર એ ફોલડાઉન થાય છે. તો આ કન્ડિશન ને પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ( PPH ) કહેવામાં આવે છે.
• જો વજાઇનલ ડીલેવરી પછી 500 ml અથવા તેના કરતા વધારે ,
  સિઝેરિયન સેક્શન પછી 1000 ml અથવા તેના કરતા વધારે, વધારે બ્લિડીંગ થાય તો તેને પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ કહેવાય છે.

મેનેજમેન્ટ ઓફ પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ:

• પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ એ મેટરનલ મોરબીડીટી અને મોર્ટાલીટી માટેનું એક મોટું કારણ છે તેથી કોમ્પ્લીકેશન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે પ્રોપરલી તથા ઇફેક્ટીવ પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ ને મેનેજ કરવું એ અગત્યનું રહે છે.
• પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ ના મેનેજમેન્ટ માં સિસ્ટેમીક એપ્રોચિસ નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે જેમાં બ્લીડિંગ ને કંટ્રોલ કરવુ, મધરને સ્ટેબિલાઇઝ કરવી તથા પોસ્ટ પાર્ટમહેમરેજ થવા માટેના કોઝ ને આઇડેન્ટિફાય કરવું વગેરે નુ ઇન્વોલ્વમેન્ટ થાય છે.

1) ઇમિડીયેટ એક્શન:

• અર્લી રેકોગ્નિશન પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ થવા માટેના સાઇન તથા સીમટોમ્સ નું અર્લી આઇડેન્ટિફિકેશન કરવું જેમ કે એક્સેસિવ બ્લીડિંગ થવું( જો વજાઇનલ ડીલેવરી હોય તો 500 ml તથા સિઝેરિયન સેક્શન કરેલું હોય તો 1000 ml કરતાં વધારે બ્લડ લોસ થવુ), ટેકીકાર્ડિયા, હાઇપોટેન્શન, પેલનેશ તથા શોકના સાઇન છે કે કેમ તે આઇડેન્ટિફાય કરવુ.
• કોલ ફોર હેલ્પ સિનિયર ઓબ્સ્ટ્રેટ્રીયન, એનેસ્થેસિયોલોજીસ્ટ તથા બીજા નેસેસરી હેલ્થ કેર પર્સનલ ને પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજના મેનેજમેન્ટ માં આસિસ્ટ કરવા માટે નોટીફાઇ કરવું.
• અસેસમેન્ટ ક્વોન્ટીટી ઓફ બ્લડ લોસ કેટલા અમાઉન્ટ માં બ્લડ લોસ થયું છે તેનું પ્રોપરલી અસેસમેન્ટ કરવું.
• ક્લિનિકલ અસેસમેન્ટ યુટેરાઇન ટોન,સાઇઝ અને ટ્રોમા ના કોઇપણ સાઇન માટે તથા રિટેઇન્ડ પ્રોડક્ટ એ પ્રેઝન્ટ છે કે કેમ તે અસેસ કરવા માટે ફોકસડ ક્લિનિકલ એક્ઝામિનેશન કરવું.
• એસ્ટાબ્લીસ ઇન્ટ્રા વિનસ( IV )એક્સેસ પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ થયું હોય તેવી વુમનમાં રેપિડ ફ્લુઇડ નુ એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવા માટે તથા મેડીકેશન ને એડમિનિસ્ટર કરવા માટે લાર્જ સાઇઝની ઇન્ટ્રા વિનસ( IV ) એક્સેસ કરવી.
• ઓક્સિજન એડમિનિસ્ટ્રેશન ટીશ્યુ ઓક્સિજીનેશન મેઇન્ટેન રાખવા માટે સપ્લીમેન્ટરી ઓક્સિજન પ્રોવાઇડ કરવું.

2) ફાર્માકોલોજિકલ મેનેજમેન્ટ

• યુટેરોટોનેક મેડિકેશન યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ને સ્ટીમ્યુલેટ કરવા માટે તથા બ્લીડિંગ ને કંટ્રોલ કરવા માટે યુટેરોટોનિક એજન્ટ એ એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.
• ઓક્સિટોસિન ઓક્સિટોસિન એ ફર્સ્ટ લાઇન એજન્ટ છે જેમાં bolus dose એ 10 થી 40 યુનિટ ઇન 1 liter ઓફ ક્રિસ્ટેલોઇડ સોલ્યુશન મા એડ કરી 10 થી 30 મિનિટ માટે ઇન્ફ્યુઝન પ્રોવાઇડ કરવું.
  
• ફોલોવ્ડ બાય ઇન્ફ્યુઝન ઓફ 40 unit ઇન 1 liter ઓફ IV ફ્લુઇડ ઓવર 4-6 અવર્સ માટે.
• મિઝોપ્રોસ્ટોલ જુઓ ઓક્સિટોસિન અવેલેબલ ન હોય તો 800 mcg રેક્ટલી અને 600 ઓરલી એડમિનિસ્ટર કરવુ.

3) નોન ફાર્મેકોલોજીકલ મેનેજમેન્ટ:

• યુટેરાઇન મસાજ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ને એનહાન્સ કરવા માટે તથા બ્લીડિંગ ને કંટ્રોલ કરવા માટે જેન્ટલી રીતે યુટેરાઇન ફંડસ પર મસાજ કરવી.
• બલુન ટેમ્પોનેડ પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ માં યુટરેટોનીક ડ્રગ આપ્યા પછી તથા યુટેરાઇન મસાજ કર્યા પછી પણ કંટીન્યુઅસ્લી બ્લીડિંગ થતું હોય તો બલૂન ટેમ્પોનેટ(બેકરી બલૂન એન્ડ ફોલિસ કેથેટર) નો યુઝ કરવો જેના દ્વારા યુટેરાઇન વોલ ની અગેઇન્સ માં પ્રેશર અપ્લાય કરવું જેના કારણે હિમોસ્ટેસિસ ને એચીવ કરી બ્લીડિંગ ને કંટ્રોલ કરી શકાય.

4) સર્જીકલ ઇન્ટરવેશન

• મેન્યુઅલી રિમુવલ ઓફ પ્લાસેન્ટા જો યુટેરાઇન કેવીટી માં પ્લાસેન્ટલ ટિસ્યુસ હોય એવું લાગે ત્યારે એનેસ્થેસિયા પ્રોવાઇડ કરી પ્લેસેન્ટા ને મેન્યુઅલી રિમૂવ કરવું.
• કમ્પ્રેશન સુચર્સ યુટ્રસ ને મિકેનિકલી કમ્પ્રેસ કરવા માટે તથા બ્લીડિંગ ને કંટ્રોલ કરવા માટે યુટેરાઇન કમ્પ્રેસન સુચર્સ ને એપ્લાય કરવા.
• યુટેરાઇન આર્ટરી લાઇગેશન અમુક કેસીસમાં યુટ્રસ સુધી બ્લડ ફ્લો ને રીડયુઝ કરવા માટે સર્જીકલ ઓપ્શન તરીકે યુટેરાઇન આર્ટરી લાઇગેશન ને પરફોર્મ કરવામાં આવે છે.
• હિસ્ટેરેક્ટોમી જ્યારે બીજા કોઇપણ મેઝર્સ દ્વારા બ્લીડિંગ એ કંટ્રોલ થતું ન હોય તથા પેશન્ટની કન્ડિશન એ બગડતી જતી હોય ત્યારે એમર્જન્સી મેઝર્સ તરીકે હિસ્ટેરેક્ટોમી પરફોર્મ કરવામાં આવે છે.

5) સપોર્ટીવ કેર એન્ડ મોનીટરિંગ:

• ફ્લ્યુઇડ એડમિનિસ્ટ્રેશન
  પેશન્ટના ટીશ્યુ પરફ્યુઝન ને ઇમ્પ્રુવ કરવા માટે એડીક્યુએટ ઇન્ટ્રા વિનસ ફ્લુઇડ એ પેશન્ટ ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું જેમા ઉદાહરણ તરીકે:
  Normal saline
  Or Ringer lactate solution.
• બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન જ્યારે એક્સેસીવ અમાઉન્ટ મા બ્લીડિંગ થયું હોય ત્યારે પેશન્ટની નીડ પ્રમાણે તેમને બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન પ્રોવાઇડ કરવું.
• મોનિટરિંગ પેશન્ટના વાઇટલ સાઇન, યુરિન આઉટપુટ,તથા કંસિયસનેસ લેવલ ને કંટીન્યુઅસલી મોનીટરીંગ કરતું રહેવું.
• ટ્રીટમેન્ટ ના રિસ્પોન્સ ને અસેસ કરવા માટે હિમેટોલોજીકલ તથા બાયોકેમિકલ ટેસ્ટ ને રીપીટ કરવા.
• સાઇકોલોજિકલ સપોર્ટ પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ( PPH) એ એક ટ્ર્રોમેટિક કન્ડિશન છે તેથી પેશન્ટ તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને પ્રોપરલી સાઇકોલોજીકલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

6) પ્રીવેન્શન

• એન્ટિનેટલ કેર એન્ટીનેટલ પિરિયડ દરમિયાન પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ થવાના રિસ્ક ફેક્ટર્સ હોય તેમનું અર્લી આઇડેન્ટિફિકેશન કરવું જેના લીધે તેમનું અર્લી મેનેજમેન્ટ થઇ શકે અને કોમ્પ્લીકેશન ને પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.
• એક્ટિવ મેનેજમેન્ટ ઓફ થર્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબર પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજવની કન્ડિશનને થતી પ્રિવેન્ટ કરવા માટે તથા યુટેરાઇન એટોની ના રિસ્ક ને રિડ્યુસ કરવા માટે પ્રોફાઇલેક્ટીક યુટેરોટોનીક મેડીકેશન નો યુઝ કરવો.
• સ્કિલ બર્થ અટેન્ડન્સ ઓબ્સટ્રેટીકલ એમર્જન્સી ને ઇમિડીએટલી રેકોગ્નાઇઝ કરી તેને મેનેજ કરવા માટે ટ્રેઇન પર્સનલ એ અવેલેબલ હોવા જોઇએ.

7) ફોલોઅપ એન્ડ ડોક્યુમેન્ટેશન:

• પોસ્ટ મેનેજમેન્ટ કેર પેશન્ટને પ્રોપરલી ફોલોઅપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી જેના કારણે રિકવરી ને મોનિટર કરી શકાય જો પેશન્ટ ને એનીમિયા ની કન્ડિશન હોય તો તેને પણ અસેસ કરી શકાય.
• ડોક્યુમેન્ટેશન થયેલી ઇવેન્ટ ને વિશે, તેના માટે પરફોર્મ કરેલા ઇન્ટરવેશન માટે ,તથા ટ્રીટમેન્ટ પ્રત્યે નો પેશન્ટનો રિસ્પોન્સ વગેરેનું પ્રોપરલી ડોક્યુમેન્ટેશન કરવું.
• આમ,ચાઇલ્ડ બર્થ પછી વુમનમાં થતી પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ જેવી કન્ડિશન ના કારણે થતા કોમ્પ્લીકેશન્સ ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ નું પ્રોપરલી મેનેજમેન્ટ કરવું અગત્યનું રહે છે.

Q-2

a. Write down signs of onset of labour .લેબર શરૂ થવાના ચિહ્નનો લખો

સાઇન ઓફ ઓનસેટ ઓફ લેબર:

1) પેઇનફૂલ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન( લેબર પેઇન)
2)શો
3) પ્રોગ્રેસિવ ડાયલિટેશન એન્ડ એફેસમેન્ટ ઓફ સર્વિક્સ
4) ફોર્મેશન ઓફ ” બેગ ઓફ વોટર”

•>

1) પેઇનફૂલ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન( લેબર પેઇન):

થ્રુ આઉટ પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન, યુટ્રસ ના એક સાથે હાર્ડનિંગ થવા સાથે પેઇનલેસ બ્રેક્સટન હિક્સ કોન્ટ્રાકશન થાય છે. આ કોન્ટ્રાક્શન ના કેરેક્ટર મા ચેન્જીસ હોય છે, તે વધુ પાવરફુલ, ઇન્ટરમીટન્ટ અને વધુ પેઇન સાથે એસોસીએટેડ હોય છે.તેમાં પેઇન એ સામાન્ય રીતે એબડોમન ના આગળ ના ભાગમાં ફિલ થાય છે અને તે પાછળ ની તરફ રેડીએટ થાય છે. કોન્ટ્રાકશન એ લેબર પેઇન ની ફસ્ટ સાઇન છે. શરૂઆતમાં, વુમન એ પ્રતિ કલાક એક કે બે કોન્ટ્રાક્શન અનુભવે છે જે વધુ નિયમિતપણે વધે છે (શરૂઆતમાં આ સહન કરી શકાય તેવા હોય છે).

કોન્ટ્રાકશન એ 6-8 કલાક ના સમયગાળામાં વધુ તીવ્ર થય શકે છે. તે પછી, લેબરનો એક્ટિવ ફેઝ શરૂ થાય છે. આમાં, કોન્સ્ટ્રેક્શન વધુ સિવ્યર બને છે અને દર 2-3 મિનિટ પછી થાય છે અને 45 થી 60 સેકન્ડ સુધી ચાલે છે. આ સમયગાળા દરમિયાન વુમન ને રિલેક્સ થવુ ખૂબ જ મુશ્કેલ હોય છે કારણ કે પેઇન નો ઇન્ટેન્સ નેચર એ સર્વિક્સના ઝડપી ડાયલેટેશન સાથે હોય છે.વધુમાં, કોન્ટ્રાકશન ઘણી વાર થતું નથી પરંતુ તે વધુ તીવ્ર હોય છે. અંતે, વુમન 60-90 સેકન્ડની વચ્ચે તીવ્ર કોન્ટ્રાકશન અનુભવે છે. અને વધુ નિયમિત દર 2-3 મિનિટ ના અંતરે થાય છે. આ લેબર નો સ્ટેજ છે જેને હાર્ડ લેબર કહેવાય છે જ્યાં સર્વિક્સ 10 સેમી સુધી ડાયલેટ થાય છે.

2) શો:

પ્રેગનેન્સી માં ઓપરક્યુલમ(સર્વાઇકલ મ્યુકસ પ્લગ) ફોર્મ થાય છે અને બ્લડ સ્ટેઇન્ડ મ્યુકોઇડ ડિસ્ચાર્જ ના રૂપમાં લેબર ના થોડાક કલાક પહેલાં અથવા લેબર સાથે બહાર આવે છે જેને “શો” કહેવાય છે
સર્વિક્સ ની કેપીલરી વેસલ્સ રપ્ચર થવાથી તથા લોવર યુટેરાઇડ સેગ્મેન્ટ ખેચાવાથી રો ડેસીડ્યુઅલ સરફેસ માંથી બ્લડ ઉઝીંગ થાય છે.

3) પ્રોગ્રેસિવ ડાયલિટેશન એન્ડ એફેસમેન્ટ ઓફ સર્વિક્સ:

ફર્સ્ટ સ્ટેજ નો ઇફેક્ટિવ ફોર્સ એ પેઇનફુલ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન છે. આ પેઇનફૂલ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન ના કારણે સર્વિક્સ નુ પ્રોગ્રેસિવ્લી ડાયલેટેશન તથા એફેસમેન્ટ થાય છે.

સર્વિક્સ નુ 10 cm જેટલું ડાયલેટેશન થાય છે.

ઇન્ટર્નલ OS ની આસપાસ આવેલા મસલ્સ ફાઇબર રીટ્રેક્ટેડ અપર સેગ્મેન્ટ દ્વારા ઉપરની તરફ ખેંચાય છે આથી સર્વિક્સ શૉર્ટ થાય છે અને ત્યાર પછી તે લોવર યુટેરાઇન સેગ્મેન્ટ માં મર્જ થઇ ને તેનો ભાગ બને છે અને ધીમે ધીમે સર્વિક્સ નું એફેસમેન્ટ થાય છે.

4) ફોર્મેશન ઓફ ” બેગ ઓફ વોટર”:

લોવર યુટેરાઇડ સેગ્મેન્ટ નું ડાયલેટેશન થવાથી કોરિયોન ડિટેચ થાય છે આ ફ્લ્યુઇડ નો લુઝ પાર્ટ ડાયલેટિંગ ઇન્ટર્નલ OS મા બલ્જ થાય છે હેડની સામે આવેલું એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ સર્વિક્સમાં ફિક્સ થાય છે જેને ફોર વોટર કહે છે ફોર વોટર સર્વિક્સના એફેસમેન્ટ અને OS ના અર્લી ડાયલેટેશન માં હેલ્પ કરે છે હાઇન્ડ વોટર એ યુટ્ર્સ માં એકસરખું પ્રેશર યુટેરાઇન કોન્ટ્રેક્શન દરમિયાન જાળવે છે આથી ફીટસ અને પ્લેસેન્ટા ને કેટલાક પ્રમાણમાં પ્રોટેક્શન મળે છે આ રીતે કોન્ટ્રેક્શન દરમિયાન પ્રેશર ફોર વોટર પર આવતું નથી જેને જનરલ ફ્લુઇડ પ્રેશર કહે છે.

ઉદા: મેમ્બરેન ઇંટેક્ટ હોય ત્યારે યુટેરાઇન કોન્ટ્રેક્શન નું પ્રેશર ફ્લુઇડ પર આવે છે અને આખા યુટ્રસ માં એકસરખું રહે છે.

b. Define third stage of labour and write down active management of third stage of labour (AMTLS) થર્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબરની વ્યાખ્યા આપો તથા લેબરના થર્ડ સ્ટેજનું એકટીવ મેનેજમેન્ટ લખો.

The third stage of labour એ બેબી ના જન્મ પછીનો સમયગાળો છે, જ્યાં પ્લેસેન્ટા અને મેમ્બરેનસ (placenta and membranes) ના સંપૂર્ણ નિષ્કાસન સુધીનો તબક્કો આવે છે. આ તબક્કો માતાના આરોગ્ય માટે અત્યંત મહત્વનો છે અને સામાન્ય રીતે 5 થી 30 મિનિટ સુધી ચાલે છે.

થર્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબરનું મેનેજમેન્ટ:

• થર્ડ સ્ટેજ નું મેનેજમેન્ટ એ મોસ્ટ ક્રુશિયલ હોય છે કારણ કે તેમાં પ્લેસેન્ટા એ યુટેરાઇન કેવીટી માથી સેપ્રેશન તથા એક્સપલ્ર્ઝન થાય છે,તથા થર્ડ સ્ટેજમાં પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ ના કોમ્પ્લિકેશન ને પ્રિવેન્ટ કરવાનું હોય છે.

• થર્ડ સ્ટેજના મેનેજમેન્ટમાં પ્લેસેન્ટા ના સ્ટ્રીક્ટ વીજીલન્સ ની જરૂરિયાત હોય છે જેના કારણે પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ ના કોમ્પ્લિકેશનને પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

સ્ટેપ ઓફ મેનેજમેન્ટ અત્યારે હાલમાં થર્ડ સ્ટેજના મેનેજમેન્ટમાં બે મેથડ નો યુઝ થાય છે.

• 1)એક્સપેક્ટન્ટ (વોચફૂલ) મેનેજમેન્ટ
• 2) એક્ટિવ મેનેજમેન્ટ

1)એક્સપેક્ટન્ટ (વોચફૂલ) મેનેજમેન્ટ

• આ મેનેજમેન્ટમાં પ્લેસેન્ટાનુ સેપ્રેશન અને તેનું વજાયનામાં ડિસેન્ડ એ સ્પોન્ટાનિયસલી થવા દેવામાં આવે છે.
• આ મેનેજમેન્ટ માટે પ્લેસેન્ટલ એક્સપલ્ઝન માટે ઓછામાં ઓછી મદદ કરવામાં આવે છે.
• આ સ્ટેજમાં મધર પર કોન્સ્ટન્ટલી વોચ રાખવામાં આવે છે એટલે કે મધરને થોડા સમય માટે પણ એકલું મૂકવું નહીં.
• જો મધર એ લેટરલ પોઝિશનમાં હોય તો તેને ડોરસલ પોઝિશન આપવી જેના કારણે પ્લેસેન્ટલ સેપરેસન ના સાઇન અને કેટલા પ્રમાણમાં બ્લડ લોસ થયો છે તેનો પ્રોપરલી ખ્યાલ આવી શકે.
• આ મેનેજમેન્ટમાં ઓન્લી પ્લેસેન્ટા નું સેપરેશન, ડિસેન્ડડાઉન તથા એક્સપેલ આઉટ નું પ્રોપરલી વોચ કરવામાં આવે છે.

એક હેન્ડ ને ફંડસ ઉપર મુકવામાં આવે છે જેથી,

• a) પ્લેસેન્ટાના સેપરેશન નો ખ્યાલ આવી શકે.
• b) યુટેરાઇન એક્ટિવિટીની સ્થિતિ એટલે કે કોન્ટ્રાકશન અને રિલેક્સેશન નો ખ્યાલ આવી શકે.

સેપરેશન ઓફ પ્લેસેન્ટા

• પ્લેસેન્ટા એ બેબીના બર્થ થયા પછી અમુક મિનિટ્સમાં જ યુટેરાઇન વોલ માંથી સેપરેટ થવા લાગે છે આથી પ્લેસેન્ટા ને પોતાની રીતે જ સેપરેટ થવા માટે 15 થી 20 મિનિટ જેટલી રાહ જોવી.
• આમાં નો ટચ ટેકનીક નો યુઝ કરવામાં આવે છે.
• આમા, “નો ટચ પોલિસી ” હોય છે એટલે કે પ્લેસેન્ટા એ 15-20 મિનિટમાં ગ્રેવિટીના કારણે એક્સ્પલઝન થાય છે એટલે કે ફન્ડસ પર મસાજ કરવી નહીં.
  કોઇપણ પ્રકાર ના યુટેરોટોનીક નો યુઝ કરવો નહી તથા પ્લેસેન્ટા ના એક્સપલ્ઝન માટે કોઇપણ મેન્યુઅલ મેથડ નો પણ યુઝ કરવો નહી.

એક્સપલ્ઝન ઓફ પ્લેસેન્ટા
જ્યારે પ્લેસેન્ટા એ એક્સ્પલઝન થાય ત્યારે નીચેના પોઇન્ટ્સને ફોલો કરવા: પેશન્ટને એડવાઇઝ આપવી કે જ્યારે યુટ્રસ એ હાર્ડ થાય ત્યારે બીયર ડાઉન એફોટ્ર્સ લગાડવા.
રેઇઝ થયેલું ઇન્ટ્રા એબડોમીનલ પ્રેશર એ પ્લેસેન્ટા ને એક્સ્પેલ આઉટ થવા માટે અગત્યનું રહે છે.
અને પ્લેસેન્ટા એ જાતે જ એક્સપલ્ઝન થય શકે છે.

2) એક્ટીવ મેનેજમેન્ટ

• 1) યુઝ ઓફ યુટેરોટોનીક લેબર ના થર્ડ સ્ટેજના મેનેજમેન્ટમાં ઑક્સીટોસી ન એ ડ્રગ ઓફ ચોઇસ છે.
• થર્ડ સ્ટેજના મેનેજમેન્ટમાં 10 યુનિટ ઓક્સીટોસીન એ IM(ઇન્ટ્રાસ્લ્યુલર) પ્રોવાઇડ કરવું.
• ઓક્સિટોસિન એ યુટેઇન કોન્ટ્રાકશન ને એનહાન્સ કરી પ્લેસેન્ટા ને એક્સપેલ આઉટ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

• 2) CCT(કંટ્રોલ કોર્ડ ટ્રેક્શન) કંટ્રોલ કોલ્ડ ટ્રેકશનમાં મેન્યુઅલ મેથડ નો યુઝ કરવામાં આવે છે જેમાં અંબેલીકલ કોડૅ ને ટ્રેક કરી તેને ડાઉનવર્ડ અને બેકવર્ડ જેન્ટલી રીતે પુલ કરવામાં આવે છે જેના કારણે પ્લેસેન્ટા એ યુટરાઇન વોલમાંથી સેપરેટ થય ત્યારબાદ એક્સપેલ આઉટ થય શકે પરંતુ કંટ્રોલ કોડૅ ટ્રેક્સન એ જ્યારે યુટરાઇન કોન્ટ્રાકશન પ્રેઝન્ટ હોય ત્યારે હેન્ડ ને સુપરાપ્યુબિક એરિયા પર પ્લેસ કરી ત્યારબાદ પરફોર્મ કરવામા આવે છે.

• 3)ડિલે કોડૅ કટીંગ ફિટસ ના ડિલિવરી બાદ એક થી ત્રણ મિનિટ માટે વેઇટ કરવું ત્યારબાદ અંબેલીકલ કોડૅ ને કટ કરવી આ ટેકનીક એ ટર્મ ન્યુબોર્ન માં વધારે યુઝફૂલ હોય છે. કારણ કે ન્યુબોર્ન એ પ્લેસેન્ટા માંથી એડિક્યુએટ અમાઉન્ટ મા બ્લડ ને રિસીવ કરી શકે જેના કારણે એનિમીયા ની કન્ડિશન એ પ્રિવેન્ટ થય શકે.
• પરંતુ પ્રી ટર્મ બેબી માં લીવર એ ઇમમેચ્યોર હોય છે અને રેડ બ્લડ સેલ્સ નુ વધારે પ્રમાણ મા બ્રેકડાઉન થાય અને જો ડીલે કોડૅ કટીંગ કરવામાં આવે તો તેના કારણે ન્યુબોર્ન માં હાઇપર બીલીરૂબીનેમિયા (જોન્ડિસ)ની કન્ડિશન અરાઇઝ થય શકે છે.

• 4) પોસ્ટ પાર્ટમ વિજિલન્સ પ્લેસેન્ટાની ડિલિવરી થયા બાદ પ્લેસેન્ટાને પ્રોપરલી ઇન્સપેક્સન કરવું જેમાં કોટીલોડોન,લોબ તથા મેટરનલ અને ફીટલ સાઇટને પ્રોપરલી અસેસ કરવું ત્યારબાદ પ્લેસેન્ટાની ડિલિવરી થયા બાદ ફંડલ મસાજ કરવુ જેના કારણે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન ની કન્ટીન્યુટી રહી શકે અને જો રિટેઇન્ડ બીટ્સ ઓફ પ્લેસેન્ટા હોય તો તે પ્રોપરલી એક્સપેલ આઉટ થય શકે.

OR

a.Describe nursing responsibility during administration of oxytocin drugs. ઓક્સિટોસીન ડ્રગ્સ આપતી વખતે નર્સની જવાબદારીઓ લખો.

લેબર દરમ્યાન ઇન્જેક્શન ઓકસીટોસીન આપતી વખતે નર્સની જવાબદારીઓ:

લેબર દરમ્યાન ઇન્જેક્શન ઓક્સિટોસિન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું એ નર્સ માટે એક ક્રિટિકલ રિસ્પોન્સિબિલિટી છે ઓક્સિટોસિન એ લેબર ના ફેસિલિટીશન માટે તથા લેબર પ્રોગ્રેશન ને મેનેજ કરવા માટે અગત્યનો રોલ ભજવે છે છતાં પણ ઓક્સિટોસીન એડમિનીસ્ટ્રેશન માટેની નર્સિંગ રિસ્પોન્સિલિટી નીચે પ્રમાણે છે.

1) અસેસમેન્ટ એન્ડ પ્રિપેરેશન

• અસેસમેન્ટ ઇન્જેક્શન ઓક્સિટોસિન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરતા પહેલા નર્સ એ પ્રેગ્નેન્ટ વુમન ના લેબર પ્રોગ્રેશન, ફીટલ હાર્ટ રેટ, અને યુટેરાઇન કોન્સ્ટ્રકશન તથા મેટરનલ વાઇટલ સાઇન નું પ્રોપરલી અસેસમેન્ટ કરવું. જેના કારણે મેડીકેશન નુ પ્રોપરલી ઇનીસીયેસન તથા કન્ટીન્યુ કરી શકાય.
• પ્રિપેરેશન હોસ્પિટલ પ્રોટોકોલ્સ પ્રમાણે તથા હેલ્થ કેર પર્સનલ દ્વારા પ્રિસ્ક્રાઇબ પ્રમાણે પ્રોપરલી ઓક્સિટોસિન સોલ્યુશન પ્રીપેર કરવું.

2) મોનિટરિંગ

• યુટેરાઇન કોન્ટ્રેક્શન પાલ્પેશન મેથડ દ્વારા કંટીન્યુઅસલી યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન ને મોનિટર કરવા અને અસેસ કરવું કે યુરાઇન કોન્ટ્રાકશન એ રેગ્યુલરલી તથા પ્રોપરલી થાય છે કે નહી.

• ફીટલ હાર્ટ રેટ ફીટલ હાર્ટ રેટ ને કન્ટીન્યુઅસલી મોનિટરિંગ કરવા અને અસેસ કરવુ કે ફિટલ ડિસ્ટ્રેસ ના કોઇ સાઇન તથા સિમ્ટોમ્સ છે કે નહી.

3)એડમિનિસ્ટ્રેશન

ઇનીસીયેસન એન્ડ એડજસ્ટમેન્ટ

• હેલ્થ કેર પ્રોવાઇડર દ્વારા પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડિકેશન ને પ્રોપર્લી એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવી.
• શરૂઆતમાં ઇન્ફ્યુઝન રેટ એ ઓછો રાખવો ત્યારબાદ યુટેરાઇલ કોન્ટ્રાક્શન અને લેબર પ્રોગ્રેશન ના આધારે ઇન્ફ્યુઝન ને ઇન્ક્રીઝ કરતું રહેવું.

4) પેશન્ટ એજ્યુકેશન

• એક્સપ્લાનેસન મધર તથા તેના સપોર્ટ પર્શન ને ઓક્સિટોસિન ઇન્ફ્યુઝન કરવા માટેનો પર્પઝ, તેના સાઇડ ઇફેક્ટ, તથા કંટીન્યુઅસલી મોનિટરિંગ વિશે એક્સપ્લાનેશન પ્રોવાઇડ કરવું.
• એક્સપેક્ટેશન્સ મધર તથા તેના સ્પોટર્સ ને ઓક્સિટોસિન આપ્યા પછી શું એક્સપેક્ટેસન્સ છે જેમકે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ની ઇન્ટેન્સિટી તથા ફ્રિકવન્સીસ એ ઇન્ક્રીઝ થવી વિશે એક્સપ્લાનેશન પ્રોવાઇડ કરવુ.

5)ડોક્યુમેન્ટેશન

• ચાર્ટીંગ ઓક્સિટોસિન એડમિનિસ્ટ્રેશન કર્યા નુ ડોક્યુમેન્ટેશન કરવુ, જેમા સ્ટાર્ટિંગ ટાઇમ, ઇન્ફ્યુઝન રેટ,મેટરનલ વાઇટલ સાઇન,યુટેરાઇન કોન્સ્ટ્રકશન પેટર્ન,તથા ફિટલ હાર્ટ રેટ નુ કંટીન્યુઅસલી ચાર્ટિંગ કરવું.
• રિસ્પોન્સ ટુ ટ્રીટમેન્ટ
  ઓક્સિટોસિન ઇન્ફ્યુઝન કર્યા બાદ ઓક્સિટોસિન એ કેટલા પ્રમાણમાં ઇફેક્ટિવ છે તે અસેસ કરવા માટે પ્રોપરલી યુટેરાઇન કોન્સ્ટ્રકશન ને મોનિટર કરવા તથા લેબર એ કેટલા પ્રમાણ મા પ્રોગ્રેસિવ છે તે અસેસ કરવુ.
  તથા ઓક્સિટોસિન ની કોઇપણ સાઇડ ઇફેક્ટ છે કે નહી તે અસેસ કરવુ.

6)કોમ્યુનિકેશન ઓક્સિટોસિન એડમિનિસ્ટ્રેશન માટે અધર હેલ્થકેર પર્સનલ સાથે કોમ્યુનિકેશન કરવુ જેમકે,
ઓબસ્ટેટ્રીસિયન, મીડવાઇફ તથા અધર નર્સ સાથે કોલાબોરેશન કરવુ.

પેશન્ટ અપડેટ્સ મધર તથા તેના સપોર્ટર પર્સનને ઓનગોઇંગ પેશન્ટ અપડેટ પ્રોવાઇડ કરવી જેમાં લેબર પ્રોગ્રેસ,ફિટલ વેલ્બીંગ, તથા ઓક્સિટોસિન એડમિનિસ્ટ્રેશન કર્યા પછી કોઇપણ પ્રકાર ના ચેન્જીસ હોય તો તેની ઇન્ફોર્મેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

7) એમરજન્સી રિસ્પોન્સ ઓક્સિટોસિન એડમિનિસ્ટ્રેશન કર્યા સમય દરમિયાન કોઇપણ પ્રકારના સાઇડ ઇફેક્ટ જોવા મળે તથા અધર સિમ્ટોમ્સ જોવા મળે જેમ કે યુટેરાઇન હાઇપરસ્ટીમ્યુલેસન તો ઇમિડીએટલી ઓક્સિટોસિન ને ડિસકંટીન્યુ કરી સપોર્ટીવ કેર પ્રોવાઇડ કરવી.

આમ ઇન્જેક્શન ઓક્સિટોસિન પ્રોવાઇડ કરતી સમયે આ પ્રકારની નર્સિંગ રિસ્પોન્સિબિલિટી પરફોર્મ કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

b. What is contracted pelvis describe the management of contracted pelvis કોન્ટ્રાકટેડ પેલ્વીસ એટલે શું? કોન્ટ્રાકટેક પેલ્વીસનું મેનેજમેન્ટ વર્ણવો.

કોન્ટ્રેકટેડ પેલ્વિસ નું મેનેજમેન્ટ:

કોન્ટ્રેક્ટેડ પેલ્વિસ નું મેનેજમેન્ટ, જે પેલ્વિસ ને રિફર કરે છે જે એબનોર્મલી રીતે સ્મોલ હોય તથા તેનો એબનોર્મલ શેપ હોય છે જે ચાઇલ્ડ ના બર્થ ને ડિફીકલ્ટ બનાવી શકે છે, લેબર અને ડિલીવરી સમય દરમિયાન મધર અને ચાઇલ્ડ બંનેની સેફ્ટી ને એન્સ્યોર કરવા માટે કેરફુલી અસેસમેન્ટ અને ઇન્ટરવેન્સન ની જરૂર છે.

કોન્ટ્રેક્ટેડ પેલ્વિસ નુ મેનેજમેન્ટ:

• 1) ડાયગ્નોસીસ એન્ડ અસેસમેન્ટ:

પેલ્વીમેટ્રી

• પેલ્વીમેટ્રી માં પેલ્વિસના ડાયમેન્શન તથા તેના શેપ ને અશેસ કરવા માટે પેલ્વિસ નું મેઝરમેન્ટ કરવામાં આવે છે.
• આ મેઝરમેન્ટ એ ક્લિનિકલી રીતે (એક્સટરનલ મેઝરમેન્ટ) અથવા રેડિયોલોજિકલ રીતે (એક્સ-રે, એમ.આર.આઇ) કરી શકાય છે.

મધર ની કમ્પ્લીટ હિસ્ટ્રી લેવી મધરની કમ્પ્લીટ્લી હિસ્ટ્રી લેવી જેમાં પ્રિવિયસલી મધર ને ડીલેવરી સમયે અથવા સિઝેરિયન ડીલેવરી સમયે કોઇપણ ડિફીકલ્ટીઝ અરાઇઝ થયેલી છે કે નહીં તે અસેસ કરવા માટે.

ક્લિનિકલ ઇવાલ્યુએશન મધર નું કમ્પલીટલી ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન કરવું જેમાં મોસ્ટલી પેલ્વિક મેઝરમેન્ટ કરવું જેના કારણે કોન્ટ્રાક્ટેડ પેલ્વિસ ની કન્ડિશન છે કે નહીં તે પ્રોપરલી અસેસ કરી શકાય.

• 2) એન્ટિનેટલ કેર:

અર્લી ડિટેકશન પ્રેગનેન્સી ના અર્લી પિરિયડ દરમિયાન રુટીન્લી એન્ટીનેટલ ચેકઅપ દ્વારા અથવા તો અલ્ટ્રાસાઉન્ડ એક્ઝામિનેશન દ્વારા કોન્ટ્રેક્ટેડ પેલ્વિસ નું અર્લી આઇડેન્ટિફિકેશન કરવું.

કન્સલ્ટેશન વુમન ને જો હાઇરિસ્ક પ્રેગ્નન્સી હોય તો તેને ઑબ્સ્ટેટ્રિશિયન્સ સ્પેશિયાલિસ્ટ પાસે અને તેમના કોમ્પ્રાહેંસીવ મેનેજમેન્ટ માટે પેરીનેટોલોજિસ્ટ પાસે રીફર કરવું.

• 3) લેબર મેનેજમેન્ટ:

કંટીન્યુઅસ મોનિટરિંગ લેબર દરમિયાન મેટરનલ તથા ફિટલ કંડીશન ને ક્લોઝલી મોનિટરિંગ કરવું જેમા, ફીટલ હાર્ટ રેટ નું પ્રોપરલી મોનિટરિંગ કરવું તથા મેટરનલ વાઇટલ સાઇન નું પ્રોપરલી અસેસમેન્ટ કરવું.

લેબર પ્રોગ્રેસ લેબર પ્રોસેસ ને કંટીન્યુઅસલી અસેસ કરવું જો લેબર એ સ્લો હોય અથવા અરેસ્ટ હોય તો તે સેફેલોપેલ્વિક ડીસપ્રપોર્શન ની કન્ડિશન ઇન્ડિકેટ કરે છે.

પોઝીશનિંગ મધર ને પ્રોપર પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી કે જે લેબર પ્રોગ્રેસ માટે ઓપ્ટિમલ પેલ્વિક ડાયમેન્શન પ્રોવાઇડ કરે.

• 4) ઇન્ટરવેન્શન ડ્યુરિંગ લેબર:

આર્ટિફિશિયલ રપ્ચર ઓફ મેમ્બરેન જો મેમ્બરેન એ ઇન્ટેક હોય અને લેબરનું સ્લોલી પ્રોગ્રેસન થતું હોય તો આર્ટિફિશ્યલી રપ્ચર ઓફ મેમ્બરેન કરી લેબરના પ્રોગ્રેસ ને ઇમ્પ્રુવ કરી શકાય.

ઓક્સિટોસિન ઇન્ફ્યુઝન કોન્ટ્રાકશન ને ઇમ્પ્રુવ કરવા માટે ઓક્સિટોસિન ઇન્ફ્યુઝન પ્રોવાઇડ કરવું અને તેની સાથે ફિટસ અને યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન નું કન્ટીન્યુઅસલી મોનીટરીંગ કરતું રહેવું.

ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટલ ડિલિવરી: જો બાળક તકલીફ માં હોય અને વજાયનલ ડિલેવરી શક્ય હોય તો વેક્યૂમ એક્સટ્રક્શન અથવા ફોર્સેપ્સ ડિલિવરી કરી શકાય.

• 5) સિઝેરિયન સેક્શન:

ઇન્ડિકેશન જ્યારે વજાઇનલ ડીલેવરી ઇમ્પોસિબલ હોય ત્યારે સિઝેરિયન સેક્શન પરફોર્મ કરવામાં આવે છે જેના કારણે ફિટસ અને મધર થતી કોઇપણ કોમ્પ્લિકેશન ને પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

ટાઇમિંગ જ્યારે વજાઇનલ ડીલેવરી ઇમ્પોસિબલ હોય ત્યારે ટાઇમ્લી સિઝેરિયન સેક્શન કરવાનું ડિસિઝન લેવું અગત્યનું છે જેના કારણે ફિટસ તથા મધર ને થતી કોમ્પ્લિકેશન ને પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

• 6) પોસ્ટપાર્ટમ કેર:

મેટરનલ મોનિટરિંગ પોસ્ટપાર્ટમ પિરિયડ દરમિયાન મધર ને ક્લોઝલી મોનિટરિંગ કરવું જેના કારણે પોસ્ટ પાર્ટમ પિરિયડ દરમિયાન થતી કોઇપણ કોમ્પ્લીકેશન જેમ કે પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ જેવી કન્ડિશન ને પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

નીયોનેટલ કેર ન્યુબોર્ન ના બર્થ પછી તેને ઇમિડિએટલી ન્યુબોર્ન કેર પ્રોવાઇડ કરવી સ્પેસિયલી જ્યારે કોઇ પણ કોમ્પ્લિકેટેડ લેબર ની કન્ડિશન અરાઇઝ થય હોય તેવી કન્ડિશન માં ઇમિડિએટલી ન્યુબોર્ન કેર પ્રોવાઇડ કરવી જેના કારણે ન્યુબોર્ન એ પ્રોપરલી વેલ્બીંગ છે તે એન્સ્યોર કરી શકાય .

• 7) કાઉન્સેલિંગ એન્ડ એજ્યુકેશન:

એજ્યુકેશન મધર તથા તેના ફેમિલી મેમ્બર્સ ને મધરની કન્ડિશન તથા તે અરાઇઝ થવા માટેના કોઝ અને ઇન્ટરવેશન માટેની કમ્પ્લીટ ઇન્ફોર્મેશન પ્રોવાઇડ કરી તેમને એજ્યુકેટ કરવા.

ફ્યુચર પ્રેગનેન્સી પ્લાનિંગ ફ્યુચર પ્રેગ્નેન્સિ અને ડિલિવરી ઓપ્સન્સ પર કોન્ટ્રેક્ટેડ પેલ્વિસ ની ઇફેક્ટ નુ ડિસ્કસન કરવુ.

• 8) મલ્ટીડિસિપ્લિનરી એપ્રોચીસ:

ટીમ કોલાબોરેશન જ્યારે વધારે પડતી કોમ્પ્લીકેટેડ કન્ડિશન થઇ હોય ત્યારે ઑબ્સ્ટેટ્રિશિયન્સ, મિડવાઇવ્સ,એનેસ્થેસિસ્ટ,નિયોનેટોલોજીસ્ટ આ બધા જ સ્પેશિયાલિસ્ટ અવેઇલેબલ હોવા જોઇએ.

• 9) સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ:

કોન્ટ્રેક્ટેડ પેલ્વિસ ની કન્ડિશન એ વુમન માટે સ્ટ્રેસફુલનેસ તથા ઇમોશનલી ચેલેન્જ કરે તેવું હોય છે તેથી મધર તથા ફેમિલી મેમ્બર્સ ને પ્રોપરલી સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.

આમ, કોન્ટ્રાક્ટેડ પેલ્વિસ ના કારણે મધર

Q-3 Write short notes any two ટુંક માં જવાબ લાખો (કોય પણ બે)

a. Write down the functions of amniotic fluid એમ્નીઓટીક ફલ્યુઈડના કાર્યો લખો.

ડ્યુરિંગ પ્રેગ્નેન્સી:
ફંકશન્સ:

મેઇન ફંકશન ફીટસ ને પ્રોટેક્શન પ્રોવાઇડ કરવાનું કરે છે.

ડ્યુરિંગ પ્રેગ્નેન્સી:

1) એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ એ શોક એબ્ઝોર્બર તરીકે કામ કરે છે અને તે ફિટસ ને બહારની ઇન્જરીથી બચાવે છે.

2) તે ટેમ્પરેચર ને મેઇન્ટેન રાખવાનું પણ વર્ક કરે છે.

3) એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ એ એમ્નિઓટિક સેક ને ડિસ્ટેન્ડ કરે છે. તેથી ફિટસ ના ગ્રોથ અને ફ્રી મુવમેન્ટ્સ માટે સ્પેસ પ્રોવાઇડ કરે છે. તેમજ ફીટલ પાર્ટ્સ અને એમ્નિઓટિક સેક વચ્ચે વચ્ચે ના એધેસન ને અટકાવે છે.

4) ન્યુટ્રીટીવવેલ્યુ નેગ્લીજેબલ હોય છે પરંતુ ફિટસ ને એડીક્યુએટ વોટર સપ્લાય પ્રોવાઇડ કરે છે.

ડ્યુરીંગ લેબર:

સર્વિક્સ ના ડાયલેટેશન માં મદદ કરે છે.

યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન દરમ્યાન પ્લેસેન્ટા ના સર્ક્યુલેશન મા અવરોધ આવતો અટકાવે છે.

યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન સમય દરમિયાન પ્લેસેન્ટા તથા ફિટસ ના પ્રોટેક્શન માટેનું વર્ક કરે છે.

લેબર ના ફર્સ્ટ સ્ટેજ ના એન્ડ દરમ્યાન બર્થ કેનાલ ને ફ્લસ કરે છે અને તેની એસેપ્ટિક અને બેક્ટેરિયો સાઇડલ એક્શન થી ફીટસ ને પ્રોટેક્ટ કરે છે. તેમજ યુટેરાઇન કેવીટીમાં એસેન્ડિંગ(ઉપર વધતુ) ઇન્ફેક્શન થતું અટકાવે છે.

ક્લિનિકલ ઇમ્પોર્ટન્સ

1) એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ એ શોક એબ્ઝોર્બર તરીકે કામ કરે છે અને તે ફિટસ ને બહારની ઇન્જરીથી બચાવે છે.

2) તે ટેમ્પરેચર ને મેઇન્ટેન રાખવાનું પણ વર્ક કરે છે.

3) એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ એ એમ્નિઓટિક સેક ને ડિસ્ટેન્ડ કરે છે. તેથી ફિટસ ના ગ્રોથ અને ફ્રી મુવમેન્ટ્સ માટે સ્પેસ પ્રોવાઇડ કરે છે. તેમજ ફીટલ પાર્ટ્સ અને એમ્નિઓટિક સેક વચ્ચે વચ્ચે ના એધેસન ને અટકાવે છે.

4) ન્યુટ્રીટીવવેલ્યુ નેગ્લીજેબલ હોય છે પરંતુ ફિટસ ને એડીક્યુએટ વોટર સપ્લાય પ્રોવાઇડ કરે છે.

b. Write down the causes of obstructed labour ઓન્સ્ટ્રેકટેડ લેબરના કારણો લખો.

ઇટિયોલોજી (Etiology)
1)ફોલ્ટ ઇન પેસેજ(બર્થ કેનાલ),

2) ફોલ્ટ ઇન પેસેન્જર ( ફિટસ)

1)ફોલ્ટ ઇન પેસેજ(બર્થ કેનાલ):

( a )બોની,

(b)સોફ્ટ ટીસ્યુ ઓબસ્ટ્રકશન

( a )બોની :

કોન્ટ્રાક્ટેડ પેલ્વિસ,

સેફેલોપેલ્વિક ડિસપ્રપોર્શન( CPD ),

એબનોર્મલ પેલ્વિસ( Ex : એન્ડ્રોઇડ, એન્થ્રોપોઇડ)

( b )સોફ્ટ ટીસ્યુ ઓબસ્ટ્રકશન:

પ્રોલેપ્સ અથવા પ્રિવ્યસ ઓપરેટિવ સ્કેરિંગ ના કારણે થયેલ સર્વાઇકલ ડિસ્ટોશિયા ના કારણે,

સર્વાઇકલ અથવા બ્રોડ લીગામેન્ટ ફાઇબ્રોઇડ, ઇમ્પેક્ટેડ ઓવેરિયન ટ્યુમર,

રેક્ટમ,બ્લાડર તથા પેલ્વિક બોન માં ટ્યુમર હોવાના કારણે.

બાયકોનુંએટેડ યુટ્રટ્સ હોવાના કારણે.

Uterus માં એબનોર્માલીટીસ હોવાના કારણે.

વજાઇનલ સ્ટેનોસીસ હોવાના કારણે.

વજાઇનલ સેપ્ટમ ના કારણે.

રીજીડ પેરિનિયમ હોવાના કારણે.

2) ફોલ્ટ ઇન પેસેન્જર ( ફિટસ):

ટ્રાન્સવર્સ લાઇ, brow presentation

c. Write down the treatment of morality of infertility. ઈનફર્ટીલીટીની સારવાર પધ્ધતિઓ લખો.

ઇનફર્ટીલીટી ની ટ્રીટમેન્ટ મોડાલિટીસ:

ઇનફર્ટીલીટી ની ટ્રીટમેન્ટ મોડાલિટીસ એ જુદી જુદી હોય છે અને સામાન્ય રીતે તે ઇન્ફર્ટિલિટી ના કોઝ પર આધાર રાખે છે.

1) લાઇફ સ્ટાઇલ મોડીફિકેશન્સ:

વેઇટ મેનેજમેન્ટ
એડીક્યુએટ ડાયટ દ્વારા હેલ્ધી બોડી માસ્ક ઇન્ડેક્સ( BMI ) એચીવ કરવાથી તથા રેગ્યુલરલી એક્સરસાઇઝ કરવાથી ફર્ટિલિટી ઇમ્પ્રુવ થય શકે છે.

સ્મોકિંગ એન્ડ આલ્કોહોલ સેસેસન:
સ્મોકિંગ એન્ડ આલ્કોહોલ એ બંને નું એક્સેસીવ અમાઉન્ટમાં કોન્ઝપ્શન કરવાના કારણે તે ફર્ટિલિટી પર નેગેટીવ્લી ઇમ્પેક્ટ કરે છે. તેથી તેને એવોઇડ કરવા જોઇએ.

સ્ટ્રેસ રિડક્શન:
યોગા,મેડીટેશન, તથા કાઉન્સેલિંગ ટેકનીક એ સ્ટ્રેસ ને રિડ્યુસ કરવામાં હેલ્પ કરે છે અને તે ફર્ટીલિટી પર અફેક્ટ કરે છે.

2) મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટ:

ઓવ્યુલેશન ઇન્ડક્શન
એવી વુમન કે જેને ઓવ્યુલેટરી ડીસઓર્ડર(પોલિસીસ્ટીક ઓવરી સિન્ડ્રોમ) હોય તેવી વુમનને મેડીકેશન જેમ કે, ક્લોમીફેન સાઇટ્રેટ, લેટરોઝોલ, ઓર ગોનાડોટ્રોફીન્સ કે જે ઓવ્યુલેશન ને સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે.

હોર્મોનલ થેરાપી
હોર્મોનલ ઇમ્બેલન્સ ને કરેક્ટ કરવું કે જે ફર્ટીલિટી ને અફેક્ટ કરે છે જેમ કે થાઇરોઇડ ડિસઓર્ડર તથા હાઇપરપ્રોલેક્ટેનેમીયા.

ટ્રીટમેન્ટ ઓફ ઇન્ફેક્શન
જો પેલ્વિક ઇન્ફ્લાયમેન્ટરી ડિસીઝ જેવી ( PID )ઇન્ફેક્સન ની કન્ડિશન હોય તો તે ઇન્ફેક્શન ને ટ્રીટ કરવા માટે પેશન્ટ ને એડીક્યુએટ એન્ટીબાયોટિક મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી કે જે ફર્ટિલિટી ને અફેક્ટ કરે છે.

3) સર્જીકલ ઇન્ટરવેશન:

લેપ્રોસ્કોપીક સર્જરી
એન્ડોમેટ્રીઓસીસ, પેલ્વિક એધેસન,તથા ફાઇબ્રોઇડ્સ જેવી કન્ડિશન કે જે ફર્ટીલિટી પર અફેક્ટ કરે છે તેને ટ્રીટ કરવા માટે યુઝ થાય છે.

ટ્યુબલ સર્જરી
ટ્યુબલ સર્જરી માં બ્લોકેજ અથવા ડેમેજ થયેલી ફેલોપિયન ટ્યુબ કે જે સ્પમૅ ને ઓવમ સુધી પહોંચતા પ્રિવેન્ટ કરે તેને રીપેર કરવા મા આવે છે.

4) આસિસ્ટેડ રીપ્રોડક્ટિવ ટેકનોલોજીસ( ART ):

ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન ઇનસેમીનેશન( IUI ):
ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન ઇનસેમીનેશન એ ફર્ટિલાઇઝેશન ને ઇમ્પ્રુવ કરવા માટેની પ્રોસેસ છે કે જેમાં ઓવ્યુલેશન સમયે સ્પર્મ ને ડાયરેક્ટલી યુટેરાઇન કેવીટી માં ઇન્સર્ટ કરવામાં આવે છે.

ઇન વિટ્રો ફર્ટિલાઇઝેશન( IVF )
ઇન વિટ્રો ફર્ટિલાઇઝેશન પ્રોસેસ માં ઓવમ તથા સ્પર્મ ને બોડીની આઉટ સાઇડમાં એટલે કે લેબોરેટરી માં ફર્ટિલાઇઝેશન કરાવવામાં આવે છે.
જેના સ્ટેપ મા,

ઓવેરિયન સ્ટીમ્યુલેશન
એવી મેડિકેશન નો યુઝ કરવામાં આવે છે કે જે ઓવરી ને મલ્ટિપલ એગ્સ પ્રોડ્યુસ કરવા માટે સ્ટીમ્યુલેટ કરે છે.

એગ રીટ્રાઇવલ
ઓવરીસ માંથી એગ્સ ને કલેક્ટ કરવા માટેની સર્જીકલ પ્રોસિજર.

ફર્ટિલાઇઝેશન
લેબોરેટરી ડિસ માં એગ્સ તથા સ્પર્મ ને મિક્સ કરવામાં આવે છે અને ત્યારબાદ એમ્બ્રિયો નું કલ્ચર કરવામાં આવે છે.

એમ્બ્રિયોટ્રાન્સફર
હવે યુટેરાઇન કેવીટીમાં એક કરતાં વધારે એમ્બ્રિઓ ને ટ્રાન્સફર કરવામાં આવે છે.

ઇન્ટ્રા સાઇટોપ્લાઝસમિક ઇન્જેક્શન
આ પ્રોસિઝરમાં ફર્ટિલાઇઝેશન ને ઇમ્પ્રુવ કરવા માટે સ્પર્મ ને ડાયરેક્ટલી એગ માં એન્ટર કરાવવામાં આવે છે.

5) ડોનર ગેમેટ્સ:

એવા કપલ્સ કે જેમાં ફર્ટિલિટી માટેના સિવ્યર ઇસ્યુઝ હોય છે તથા ઇન્ફર્ટિલિટી એ જીનેટીક હોય છે તેવા કપલ્સ એ ફર્ટીલિટી મા ડોનર એગ અથવા ડોનર સ્પર્મ નો યુઝ કરી શકે છે.

ડોનર એગ
ડોનર એગ ને IVF દ્વારા પાર્ટનર અથવા ડોનર ના સ્પર્મ સાથે ફર્ટિલાઇઝેશન કરવામાં આવે છે.

ડોનર સ્પર્મ
જ્યારે મેલ માં સીવ્યર ઇન્ફર્ટિલિટી હોય ત્યારે યુઝ કરવામાં આવે છે. તથા મેલ દ્વારા જીનેટીક રીસ્ક હોવાના કારણે પણ ડોનર સ્પર્મ નો યુઝ કરવામાં આવે છે.

6) સરોગસી: સરોગસીમાં અન્ય ફિમેલ (સરોગેટ) એ એવા વ્યક્તિઓ અથવા કપલ્સ કે જેઓ કન્સિવ કરવામાં અથવા પ્રેગ્નેન્સી ને ટર્મ સુધી કેરી આઉટ કરી શકતા ન હોય તેમના માટે ચાઇલ્ડ નું કેરીંગ અને બર્થ કરાવે છે:

જેસ્ટેશનલ સરોગસી
જેસ્ટેશનલ સરોગેસી માં જે વુમન નું એગ જોઇતું હોય એ અને જે મેલનું સ્પર્મ જોઇતું હોય( સરોગેટ ગેમેટ્સ) એ બંને ને કલેક્ટ કરી લેબોરેટરીમાં ઇન વિટ્રો ફર્ટીલાઇઝેસન કરી તેને સરોગેટ મધર માં ટ્રાન્સમીટ કરવામાં આવે છે.

7) સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ
ઇનફર્ટિલિટી એ ઇમોશનલી ચેલેન્જીંગ હોય છે. જેમા, કાઉન્સેલિંગ, સપોર્ટ ગ્રુપ, તથા થેરાપી એ વ્યક્તિઓ તથા કપલ્સ ને ઇનફેર્ટીલીટી ની કન્ડિશન સામે કોપ અપ કરવા માટે અગત્યની રહે છે.

આમ,ઇનફર્ટિલિટી માટેની ટ્રીટમેન્ટ એ દરેક વ્યક્તિઓમાં તેમના ડીફરન્ટ કોઝ પર આધાર રાખે છે. જેમાં રિપ્રોડક્ટિવ એન્ડોક્રિનોલોજિસ્ટ્સ, યુરોલોજિસ્ટ્સ, સર્જનો અને મેન્ટલ હેલ્થ પ્રોફેશનલ્સ એ દરેક ઇન્ફર્ટિલિટી વાળા કપલ્સ ને તેમના કોઝ પ્રમાણે એડીક્યુએટ તથા તેમની નીડ પ્રમાણે ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરે છે.

Q-4 ટુંક નોધલાખો (કોયપણ ત્રણ)

a. difference between contraction ring and retraction ring કોન્ટ્રાશન રીંગ અને રીટ્રેશન રીંગ વચ્ચેનો તફાવત

કોન્સ્ટ્રીક્શન રિંગ/ રીટ્રેકશન રિંગ:

કોન્સ્ટ્રીક્શન રિંગ (Contriction Ring)

1.નેચર: કોન્સ્ટ્રીક્શન રિન્ગ એ લોકેલાઇઝ ઇન્કોઓર્ડિનેટ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન ના લીધે થાય છે.

2.કોઝ: યુટ્સ માં ઇરીટેબીટી થાય છે.

3.સિચ્યુએશન. કોઇપણ જગ્યા એ પરન્તુ મોટેભાગે અપર અને લોવર સેગ્મેન્ટ ના જન્કશન ના ઉપર અને પછી પોઝીશન બદલાતી नथी.

4.યુટ્સ: એબનોર્મલ પોલારિટી જોવા મળે છે.

5.એબડોમીનલ એક્ઝામિનેશન:

યુટ્રસ: નોર્મલ,

F.H.S. પ્રેઝેન્ટ,

ફિટલ પાર્ટ: સરળતાથી પાલ્પેટ થાય,

રિન્ગ: ફિલ ના થાય.

રાઉન્ડ લીગામેન્ટ: ફિલ ન થાય.

6.વજાઇનલ એક્ઝામિનેશન: લોવર સેગ્મેન્ટ એ પ્રેઝેન્ટીન્ગ પાર્ટ થી દબાતુ નથી.

રિન્ગ એ હેડ ઉપર ફિલ થાય છે.

ઓસ્ટ્રેક્ટેડ લેબર ના ફિચર્સ એ એબસન્ટ હોય.

7.રિઝલ્ટ: મેટર્નલ એક્ઝોસ્ટન અને ફીટલ એનોક્ઝીયા લેટ ફિચર છે અને યુટ્રસ એ રપ્ચર થતું નથી.

8. ટ્રીટમેન્ટ: રિન્ગ ને રિલેક્સ કરી ને ડિલીવરી કરાવવી અથવા સિઝેરીયન ડિલેવરી કરાવવી જરુર પડે, તો રીન્ગ કટ કરવી.

રિટ્રેક્શન રીંગ/ બેન્ડલ્સ રીંગ:

1 નેચર રિટ્રેક્શન રિન્ગ ટોનીક યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્સન્સ અને રિટ્રેક્સન નું અંતિમ પરીણામ છે.

2.કોઝ: ઓન્સ્ટ્રેક્ટેડ લેબર થાય છે.

3.સિચ્યુએશન હંમેશા અપર અને લોબર સેગ્મેન્ટ નો જન્કશન ઉપર થાય પછી ધીમે ધીમે ઉપર તરફ જાય છે.

4.યુટ્સ. નોર્મલ પોલારીટી જોવા મળે છે.

5.એબડોમિનલ એક્ઝામિનેશન:

યુટ્સ: ટેન્સ અને ટેન્ડર હોય.

F.H.S.. મોટે ભાગે એબ્સન્ટ હોય છે.

ફીટલ પાર્ટ ઇઝીલી રીતે પાલ્પેટ થતું નથી.

રિન્ગ: ગ્રુવ ઉપર ત્રાસી ફીલ થાય છે.

રાઉન્ડલીગામેન્ટ: સખત અને ટેન્ડર હોય છે.

વજાયનલ એક્ઝામિનેશન લોવર સેગમેન્ટ પ્રેઝન્ટીન્ગ પાર્ટ થી દબાઇ છે.

રીંગ એ વજાઇનલી ફીલ થતી નથી.

કોબસ્ટ્રક્ટેડ લેબર ના ફીચર્સ પ્રેઝન્ટ હોય છે.

રિઝલ્ટ: મેટર્નલ એક્ઝોસન્સ, સેપ્સીસ,ફિટલ એનોક્ઝિયા જોવા મળે છે. સામાન્ય રીતે મલ્ટીગ્રેવીડા માં યુસ એ રપ્ચર થાય છે.

ટ્રીટમેન્ટ: રપ્ચર યુટ્સ ના હોય તો સિઝેરિયન ડીલેવરી કરાવવી.

b. Care of preet mature baby પ્રિમેચ્યોર બેબીની કેર

• ચાઇલ્ડ ના બર્થ થયા પછી કોર્ડ ને ઇમીડીયેટલી ક્લેમ્પડ કરવી જેના કારણે હાઇપરવોલેમીયા ની કન્ડિશન ને ટ્રીટ કરી શકાય.ત્યાર બાદ હાઇપરબિલીરુબીનેમીયા ની કન્ડિશન ને કરેક્ટ કરી શકાય.
• જો હાઇપરબિલીરુબીનેમીયા ની કન્ડિશન હોય અને એક્સચેન્જ ટ્રાન્સફ્યુઝન ની જરુરિયાત હોય તો કોર્ડ ની લેન્થ એ લોન્ગ રાખવી.
• ચાઇલ્ડ ના માઉથ તથા નોઝ ને પ્રોપર્લી મ્યુકસ સકર દ્વારા ક્લિયર કરવું.
• માસ્ક તથા નેઝલ કેથેટર નો પ્રોપર્લી યુઝ કરી ઓક્સિજન પ્રોવાઇડ કરવુ.
• બેબી ને પ્રોપર્લી સ્ટરાઇલ ટોવેલ મા વ્રેપ કરવું.
• ચાઇલ્ડ ને પ્રોપર્લી કોટ પર હેડ લો પોઝીશન માં રાખવા.
• ચાઇલ્ડ ને હેમરેજીક કન્ડિશન માંથી પ્રિવેન્ટ કરવા માટે inj. Vitamin. K 1 mg I/M પ્રોવાઇડ કરવી.
• બેબી ને એક્સટ્રીમ જેન્ટલનેસ દ્વારા હેન્ડલ કરવું.
• બેબી ને બાથીન્ગ અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• ચાઇલ્ડ નું બોડી ટેમ્પરેચર પ્રોપર્લી સ્ટેબલ રાખવું.
• ચાઇલ્ડ ને એટલેક્ટેસીસ થતું પ્રિવેન્ટ કરવું.
• ચાઇલ્ડ ને ઇન્ફેક્શન થતું પ્રિવેન્ટ કરવું.
• ચાઇલ્ડ ને પ્રોપર્લી નર્સિંગ કેર પ્રોવાઇડ કરવી.
• પ્રીટર્મ બેબી એ ફન્ક્શનલી રિતે ઇમમેચ્યોર હોય છે તેથી તેને સ્પેશિયલ કેર પ્રોવાઇડ કરવી.

c. Lochia લોકીઆ

પરપેરીયમ પિરિયડ દરમિયાન પ્રથમ 15 દિવસમાં થતા વજાઇનલ ડિસ્ચાર્જ ને લોકીઆ કહે છે તે યુટેરાઇન બોડી, સર્વીક્સ અને વજાયના માંથી આવે છે.

તેમાં બ્લડ વેસેલ્સ,ડેસિડ્યુઅલ ટીસ્યુસ, વજાઇનલ મ્યુકસ ના એપીથિલિયલ સેલ્સ, બેક્ટેરિયા,મેમ્બરેન્સ ના ટુકડા અને સ્મોલ ક્લોટ્સ હોય છે.

ઓડૅર ઓફ લોકિયા

લોકિયા નો ઓડૅર (સ્મેલ) એ ફિસી (fishy)જેવો હોય છે.

ટાઇપ ઓફ લોકિયા:

લોકિયા ના ત્રણ ટાઇપ પડે છે.

1) લોકિયા રુબરા ,
2) લોકિયા સિરોસા,
3) લોકિયા આલ્બા

1) લોકિયા રુબરા : લોકિયા રુબરા એ લોકિયા નો ફર્સ્ટ ફેઝ છે. જેમાં ડિસ્ચાર્જ રેડ અને બ્લડી હોય છે ચાઇલ્ડ બર્થ પછીના 1 થી 4 દિવસ સુધી રહે છે.

લોકિયા રૂબરા માં
બ્લડ,
ફિટલ મેમ્બરેન, ડેસિડ્યુઆ,
વર્નિક્સ કેસીઓસા તથા લેન્યુગો પ્રેઝન્ટ હોય છે.

2) લોકિયા સિરોસા: લોકિયા સિરોસા એ લોકીયાનો સેકન્ડ ફેઝ છે.
જે યેલોવીશ પેલ અથવા પેલ બ્રાઉનીસ કલર નો જોવા મળે છે.

લોકિયા સિરોસા એ 5 થી 9 દિવસ સુધી રહે છે.
તેમા ઓછા પ્રમાણમાં રેડ બ્લડ સેલ્સ પરંતુ લ્યુકોસાઇટ્સ નું અમાઉન્ટ વધારે હોય છે,
વુંડ એક્ઝ્યુડેટ,
સર્વાઇવ મ્યુકસ,
તથા માઇક્રોઓર્ગેનિઝમ તેમાં જોવા મળે છે.

3) લોકિયા આલ્બા: લોકિયા આલ્બા એ લોકીયાનો થર્ડ ફેઝ છે. તે સામાન્ય રીતે પેલ વાઇટ કલર નું જોવા મળે છે.
લોકિયા આલ્બા એ 10-14 દિવસ સુધી જોવા મડે છે.
તેમા,
વધારે પ્રમાણમાં ડેસિડ્યુઅલ સેલ્સ,
લ્યુકોસાઇટ્સ,
મ્યુકસ,
કોલેસ્ટ્રીન ક્રિસ્ટલ્સ,
ફેટી એન્ડ ગ્લેંડયુલર એપીથેલિયલ સેલ્સ,
તથા માઇક્રોઓર્ગેનિઝમ તેમાં જોવા મળે છે.

અમાઉન્ટ:
લોકિયા નું એવરેજ અમાઉન્ટ એ પહેલા 5 થી 6 દિવસ દરમિયાન આશરે 250 ml જેટલું રહે છે.

નોર્મલ ડ્યુરેશન:
લોકિયા નો નોર્મલ ડ્યુરેશન એ ત્રણ વિક સુધીનું હોય છે જો ત્રણ વીક પછી પણ રહે તો લોકલ લિઝન્સ હોઇ શકે છે.

ક્લિનિકલ ઇમ્પોર્ટન્સ ઓફ લોકિયલ ડિસ્ચાર્જ:

લોકિયા એ મધરના પરપેરિયલ સ્ટેટની ઇન્ફોર્મેશન પ્રોવાઇડ કરે છે તેથી લોકીયાનું અસેસમેન્ટ કરવું અગત્યનું રહે છે.

ઓડૅર(સ્મેલ): ઓફેન્સિવ ઇન્ફેક્શન ના કારણે હોઇ શકે છે.

ઓડૅર:
સ્કેન્ટી ઓર એબ્સન્ટ ઇન્ફેક્શન ના કારણે હોય શકે છે.

અમાઉન્ટ:
સ્કેન્ટી ઓર એબ્સન્ટ ઇન્ફેક્શન ના કારણે હોય શકે છે.

કલર:
કંટીન્યુઅસ રેડ કલર નોકિયા એ સબઇન્વોલ્યુશન ના કારણે હોય શકે છે.

ડ્યુરેશન:
જો લોકિયા એ ત્રણ વિક સુધી અથવા તેના કરતાં પછી પણ વધારે સમય સુધી હોય તો લોકલ લિઝન્સ હોઇ શકે છે.

d. Partograph પાર્ટોગ્રાફ

ડેફીનેશન:
પાર્ટોગ્રાફ એ એ સર્વાઇકલ ડાયલેટેશન,
ફીટલ હેડ ડિસેન્ડ થવુ તથા લેબર પ્રોગ્રેસ માટેનો અને મધર અને ફિટલ ની કન્ડિશન નો ગ્રાફિક રેકોર્ડિંગ અને ટૂલ છે.પાર્ટોગ્રાફ દ્વારા મધર અને ફિટસ ની કન્ડિશન વિશે ઇમીડિયેટલી તથા રિલીવન્ટ ઇન્ફોર્મેશન મેળવી શકાય છે.
તે એપ્રોપ્રિએટ ટાઇમ અને સમયસર રેફરલ માટે એક્શન લેવાની નીડ ને રેકોગ્નાઇઝ કરે છે. પાર્ટોગ્રાફ દ્વારા મધર તથા ફિટસ ના મોરબીડીટી તથા મોર્ટાલિટી રેટ પણ સુધારી શકાય છે.

ઓબ્જેકટીવ્સ અથવા એડવાન્ટેજીસ:

• 1) લેબર દરમિયાન ઓબ્ઝર્વેશન કરીને પ્રોપરલી રેકોર્ડ કરવા માટે.
• 2) લેબરના લેટંટ અને એક્ટિવ ફેઝ નો ખ્યાલ આવે તે માટે.
• 3) પાર્ટોગ્રાફ ને ઇન્ટરપ્રિટ કરીને નોર્મલ થી કોઈ ડેવિએશન થતું હોય તો તેને ઓળખીને યોગ્ય પગલા લેવા માટે.
• 4) લેબરના પ્રોગ્રેસને જાણીને યોગ્ય સમયે એકશન લઇ ને રિફર કરી શકાય તે માટે.
• 5) એક સિંગલ સીટ માં જ એક નજરે રેકોર્ડ જોઇ શકાય તથા ઇઝીલી હેન્ડ ઓવર થઈ શકે તે માટે.
• 6) લેબરની ઇવેન્ટને વારંવાર રેકોર્ડ ન કરવી પડે તે માટે.
• 7) પ્રોલોંગ લેબર અને શિક્ષણનો રેટ ઘટે તે માટે.

ઓબ્ઝર્વેશન ચાર્ટેડ ઓન પાર્ટોગ્રાફ:

1) પ્રેગનેન્ટ વુમન ઇન્ફોર્મેશન:

A) નામ ,
B) GTPAL સ્કોર
G: ગ્રેવિડા,
T:=ટમૅ બર્થ,
P:=પારા,
A:= એબોર્શન,
L:= લિવિંગ ચિલ્ડ્રન.
C) હોસ્પિટલ નું નામ,
D) હોસ્પિટલ રજીસ્ટ્રેશન નંબર,
E) એડમિશન ની ડેટ એન્ડ ટાઇમ,
F) મેમ્બરેન રપ્ચર થયાનો ટાઇમ,
G) પિરિયડ ઓફ જેસ્ટેશન,
H) લેબર ઓનસેટ થયાનો ડેટ એન્ડ ટાઇમ.

2) ફિટલ કન્ડિશન:
A) ફિટલ હાર્ટ રેટ,
B) એમ્નીઓટિક ફ્લ્યુઇડ,
C) મોલ્ડિંગ.

3) પ્રોગ્રેસ ઓફ લેબર
A) સર્વાઇકલ ડાયઇલેટેશન ,
B) ડિસેન્ડ ઓફ હેડ,
C) યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન.

4) મેટરનલ કન્ડિશન

A)ઓક્સિટોસિન,ડ્રગ્સ એન્ડ I.v.ફ્લુઇડ એડમિનિસ્ટ્રેશન
B) પલ્સ,
C) બ્લડ પ્રેશર,
D) ટેમ્પરેચર,
E) યુરીન વોલ્યુમ, એસિટોન તથા પ્રોટીન.

આ બધી ઇન્ફોર્મેશન એ પાર્ટોગ્રાફ માં ફીલ કરવામાં આવે છે.

પાર્ટોગ્રાફ ભરતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દાઓ:

• 1) જ્યારે વુમન એ લેબરના એક્ટિવ ફેસમાં પહોંચે ત્યારે પાર્ટોગ્રાફ મેઇન્ટેન કરવાનું ચાલુ કરવું જોઇએ અને પ્રેગ્નેન્ટ વુમનને એકલી મૂકવી ન જોઇએ.
• 2) ફિટલ હાર્ટ રેટ કાઉન્ટ કરીને દર અડધી કલાકે રેકોર્ડ કરવા જોઇએ,
  ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ એ ફૂલ 1 મિનિટ માટે એકાઉન્ટ કરવા જોઇએ અને તે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન પત્યા પછી તરત જ કાઉન્ટ કરવા જોઇએ.
• 3) જ્યારે સર્વિક્સ નુ ડાયલેટેસન 4 cm અથવા તેનાથી વધારે થાય ત્યારે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્ટરની ફ્રિકવન્સી, ઇન્ટેન્સિટી, ડ્યુરેશન,પલ્સ,ફિટલ હાર્ટ રેટ દર 30 મિનિટે મોનિટર કરવું.
• 4) બ્લડ પ્રેશર અને સર્વાઇકલ ડાયલેટેસન ( cm મા) દર બે કલાકે મોનિટર કરવું.
• 5) ડિસેન્ડ ઓફ હેડ તથા ટેમ્પરેચર એ દર ચાર કલાકે મોનિટર કરવું.

પાર્ટોગ્રાફ

1) પેશન્ટ આઇડેન્ટિફિકેશન ડેટા
આમાં વુમન નું નામ, એજ,GTPAL સ્કોર, એડમિશનની ડેટ તથા ટાઇમ, રજીસ્ટ્રેશન નંબર, મેમ્બરેન રપ્ચર થયા નો ટાઇમ તથા લેબરના ઓનસેટ થયાનો ટાઇમ અને ડેટ ને માર્ક કરવામાં આવે છે.

2) ફિટલ કન્ડિશન
ફિટલ હાર્ટ રેટ કાઉન્ટ કરીને દર અડધી કલાકે રેકોર્ડ કરવા.
ફિટલ હાર્ટ રેટ ફૂલી 1 મિનિટ માટે એકાઉન્ટ કરવા.
યુટેરાઇન કોન્ટ્રેક્શન પત્યા પછી તરત જ ફીટલ હાર્ટ રેટ કાઉન્ટ કરવા.
જો ફીટલ હાર્ટ સાઉન્ડ ( FHS )એ < 120/Minutes અથવા જો ( FHS )એ >160/ Minutes હોય તો તે ફિટલ ડિસ્ટ્રેસ સૂચવે છે. જો ફિટલ ડિસ્ટ્રેસ ની કન્ડિશન હોય તો તાત્કાલિક પગલા લેવા જોઈએ.
દરેક સ્મોલ બોક્સમાં વર્ટિકલ કોલમ તે અડધા કલાક નો ઇન્ટરવલ દર્શાવે છે.

2) કન્ડિશન ઓફ મેમ્બરેન
ફિટલ કન્ડિશન સાથે દર 30 મિનિટે એમ્નીઓટિક મેમ્બરેન ની કન્ડિશન તથા એમ્નીઓટિક ફ્લ્યુઇડ નો કલર પણ રેકોર્ડ કરવો.

• A) એમ્નીઓટીક મેમ્બરેન એ ઇન્ટેક હોય તો :=I ( Intect),
• B) લાઇકર એ ક્લિયર હોય તો:= C( Clear),
• C) લાઇકર એ એબસન્ટ હોય તો:= A( Absent) ,
• D)એમ્નીઓટીક મેમ્બરેન એ રપ્ચર હોય તો := R ( Rupture),
• E) મીકોનિયમ સ્ટેઇન્ડ લાઇકર હોય તો:= M( meconium),
• F) જો લાઇકર મા બ્લડ પ્રેઝન્ટ હોય તો: B(Blood)

આમ , પાર્ટોગ્રાફ મા એમ્નીઓટિક મેમ્બરેન ની કન્ડિશન તથા એમ્નીઓટિક ફ્લ્યુઇડ આ પ્રમાણે માર્કિંગ કરવું.

3) મોલ્ડિંગ ( ફિટસ હેડ ના બોન એ સુચર્સ તથા ફોન્ટાનેલ્સ દ્વારા સેપરેટ થયેલા હોય છે પરંતુ તે બર્થ કેનાલ દ્વારા પાસ થતી સમયે આ ફીટલ હેડના બોન એ એક બીજા પર ઓવરલેપિંગ થાય અને હેડ નો સેપ એ થોડા સમય માટે ચેન્જ થાય જેના કારણે ફિટલ હેડ એ બર્થ કેનાલ માથી ઇઝીલી પાસ થય શકે આ કન્ડિશનને મોલ્ડિંગ કહેવામાં આવે છે.)
મોલ્ડિંગ ને રેકોર્ડ કરવા માટે ગ્રેડ દ્વારા રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે.

• A) 0 -> જો બોન એ સેપરેટ થયેલા હોય અને સુચર્સ એ સરળતાથી ફેલ્ટ થાય ત્યારે.
• B) + -> બોન એ એકબીજાને જસ્ટ ટચ કરે ત્યારે.
• C) ++ -> બોન એ ઓવરલેપિંગ થાય પરંતુ ઇઝીલી સેપરેટ થાય ત્યારે.
• D) +++ -> બોન એ સિવ્યરલી ફિક્સ્ડ ઓવરલેપિંગ થયેલા હોય ત્યારે.

4) પ્રોગ્રેસ ઓફ લેબર

જ્યારે વુમન એ એક્ટિવ લેબરમાં આવે ત્યાર પછી જ લેબર પ્રોગ્રેશન ને પાર્ટોગ્રાફ પર પ્લોટીંગ કરવાનું ચાલુ કરવું.
એક્ટિવ લેબર એ સર્વાઇકલ ડાયલેટેશન એ 4 cm અથવા તેના કરતાં વધારે હોય અને એવ્રી 10 મિનિટ માં એટલીસ્ટ બે સારા કોન્ટ્રાકશન આવે ત્યારે જ પાર્ટોગ્રાફ પર પ્લોટીંગ કરવાનું સ્ટાર્ટ કરવું.
સર્વાઇકલ ડાયઇલેટેશન ને cm માં દર ચાર કલાકે રેકોર્ડ કરવું.
સર્વાઇકલ ડાયલેટેશન નો શરુઆત નો રેકોર્ડ એ લેફ્ટ એલટૅ લાઇન ( જ્યારે મધર એ એક્ટિવ લેબરમાં હોય) થી સ્ટાર્ટ કરવો. નોર્મલી ગ્રાફ લાઇન એ લેફ્ટ એલર્ટ લાઇન ઉપર સતત રહે છે દરેક વખતે પ્રોપર ટાઇમ દર્શાવવો.
જો એલર્ટ લાઇન ક્રોસ થાય એટલે કે જો ગ્રાફ એ એલર્ટ લાઇનની રાઇટ તરફ મુવ થાય તો તે પ્રોલોન્ગ લેબર દર્શાવે છે. આથી મીડવાઇફ એ તરત જ એલર્ટ થઇ જવું કે લેબરમાં કંઇક એબનોર્મલ છે. એલર્ટ લાઇન એ ક્રોસ થાય તે ટાઇમ ને નોટ કરવો અને તરત જ તાત્કાલિક ટ્રીટમેન્ટ અથવા રીફર કરવા માટેના મેઝર્સ( પગલા)લેવાના સ્ટાર્ટ કરી દેવા.
જ્યારે ગ્રાફ એ એક્શન લાઇન ની ક્રોસ થાય એટલે કે જો એક્સન લાઇનની રાઇટ સાઇડ પર જાય તો તરત જ ટ્રીટમેન્ટ સ્ટાર્ટ કરવી અથવા મધરને એપ્રોપ્રિએટ મેડિકલ સર્વિસ પર રીફર કરવી.
એલર્ટ અને એક્શન લાઇન વચ્ચેનો તફાવત 4 અવર્સ નો હોય છે.

5)યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન
યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન દર અડધી કલાકે રેકોર્ડ કરવા કોન્ટ્રાકશન એ દસ મિનિટમાં બે વાર કોન્સ્ટ્રેક્શન એ ગુડ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ને ઇન્ડિકેટ કરે છે.

પાર્ટોગ્રાફ ના બોક્સ માં તેનુ નીચે પ્રમાણે માર્કિંગ કરવું.

-> માઇલ્ડ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન < 20 સેકન્ડ,

-> મોડરેટ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન 20 – 40 સેકન્ડ,

->સ્ટ્રોંગ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન > 40 સેકન્ડ.

6) સર્વાઇકલ ડાયલેટેસન તથા ડિસેન્ડ ઓફ ફિટલ હેડ

• ફિટર હેડ નુ ડિસેન્ડ ડાઉન એ થ્રુ આઉટ લેબર પ્રોસેસ દરમિયાન સર્વાઇકલ ડાયલેટેશન ની સાથે સાથે જ થાય છે.
• જ્યાં સુધી સર્વાઇકલેશન એ 7 સેન્ટિમીટર ના થાય ત્યાં સુધી ફિટસ હેડ નુ ડિસેન્ટ અસેસમેન્ટ એ એબડોમીનલ પાલ્પેશન દ્વારા કરવામાં આવે છે જેમાં પેલ્વિક બ્રીમની ઉપર ફીટલ હેડના ફિફ્થ(5) નંબર થી અસેસ કરવામાં આવે છે.
• પાર્ટોગ્રાફ માં સર્વાઇકલ ડાયલિટેશન ને(x) દ્વારા પ્લોટ કરવામાં આવે છે જ્યારે ફિટલ હેડના ડિસેન્ટને(O) દ્વારા પ્લોટ કરવામાં આવે છે.

7) મેટરનલ કન્ડિશન
મેટરનલ પલ્સને દર અડધી કલાકે
પાર્ટોગ્રાફ પર રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે અને તેને ડોટ(•) દ્વારા પાર્ટોગ્રાફ માં પ્લોટ કરવામાં આવે છે.
મેટરનલ બ્લડ પ્રેશરને દર 4 કલાકે રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે જેમાં બંને સિસ્ટોલિક બ્લડ પ્રેશર અને ડાયસ્ટોલિક બ્લડ પ્રેશર ને વર્ટિકલ એરો( ↕ )દ્વારા દર્શાવવામાં આવે છે જેમાં એરોનો અપર એન્ડ સિસ્ટોલિક બીપી દર્શાવે છે. જ્યારે એરો નો લોવર એન્ડ એ ડાયસ્ટોલીક બ્લડ પ્રેશર દર્શાવે છે.
મેટરનલ ટેમ્પરેચરને દર ચાર કલાકે પાર્ટોગ્રાફ પર રેકોર્ડ કરવું.
મેટરનલ યુરિન નુ વોલ્યુમ, યુરિનમાં એસિટોન તથા પ્રોટીન લેવલને પાર્ટોગ્રાફ પર પ્રોપરલી રેકોર્ડિંગ કરવું.
જો લેબર પ્રોસેસ દરમિયાન મધરને કોઇપણ ડ્રગ આપેલી હોય અથવા ઓક્સીટોસીન મેડિકેશન આપેલી હોય તો તેનો ડોઝ રૂટ તથા એડમિનિસ્ટ્રેશન નો ટાઇમ ના ટાઇમ ને પ્રોપરલી રેકોર્ડિંગ કરવુ.

આમ,પાર્ટોગ્રાફ દ્વારા લેબર પ્રોગ્રેસ તથા મધર અને ફીટસ ની કન્ડિશન ને વિશે અર્લી,ક્વીક તથા રિલીવન્ટ ઇન્ફોર્મેશન મેળવી શકાય છે.

Q-5 Define following નીચેની વ્યાખ્યા લાખો (કોય પણ છ )

a. Quickning કવીકનીંગ

Quickening માં મધર એ પહેલી વાર યુટરસ માં રહેલ ફીટસની મુવમેન્ટને ફીલ કરે છે .
Quickening એ પ્રેગનેન્સીના 17 થી 20 વીક દરમ્યાન જોવા મળે છે.

b. Prolonged labour પ્રોલોન્ગડ લેબર

પ્રોલોંગ લેબર એ જન્મપ્રક્રિયા (labor) દરમિયાન સમયગાળો વધારે પડતો લાંબો થવો છે, જ્યાં ડીલેવરીની પ્રક્રિયા માટે સામાન્યથી વધુ સમય લાગે છે. આ સ્થિતિ મા મધર અને ફિટસ બંને માટે જોખમ ઊભું થાય છે.

આરોગ્યસંસ્થાઓ દ્વારા વ્યાખ્યા:

1. WHO (વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થા):
   • જ્યારે પ્રથમ સ્ટેજ અથવા સેકન્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબર (Stages of Labor) સમયસીમા કરતાં વધુ લાંબી હોય.
2. સામાન્ય રીતે:
   • પ્રથમ પ્રસૂતિ: 20 કલાકથી વધુ લાંબી.
   • આગલી પ્રસૂતિ: 14 કલાકથી વધુ લાંબી.

c. Lightning લાઈટનીંગ

લાઈટનીંગ એ લેબર શરૂ થાય તે પહેલાંના થોડા વિક પહેલા જોવા મળે છે .પ્રેગનેન્સી ના ત્રીજા Trimester દરમ્યાન બાળક એ મધરના પેલવિસમાં ડિસેન્ટ થાય છે અને પેલવીશ ને બર્થ માટે પ્રિપેર કરે છે.
Lightening ને એંગેજમેન્ટ પણ કહેવામાં આવે છે.

d. Photo therapy ફોટોથેરાપી

ફોટોથેરાપી એ એક એવી મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટ છે કે જેમાં ફ્લોરોસન્ટ લાઈટને બેબીની સ્કીન સાથે એક્સપોઝ કરવામાં આવે છે ,જેના દ્વારા અનજ્યુકેટેડ બીલીરૂબીનના પ્રમાણને ઘટાડી શકાય છે. અને જોન્ડીસ જેવી કન્ડિશનને ટ્રીટ કરી શકાય છે.
ફોટોથેરાપી દરમિયાન બેબીના આઈ અને જનાઈટલ ઓર્ગન ને કવર કરવામાં આવે છે.

e. Cephelohaemetoma સેફેલોહીમેટોમા

સિફાલોહિમેટોમામા scalp ની અંદર બ્લડનું કલેક્શન થાય છે.તે બર્થના થોડીક કલાકો પછી જોવાા મળે છે સીફાલોહિમેટોમાં swelling એ લિમિટેડ હોય છે અને scalp નાસુચરને ક્રોસ કરતું નથી.

f.Chloasma કલોઆઝમા

ક્લોઝમાં (Chloasma) એક એવી કન્ડિશન છે ,કે જેમાં ફેસ અને ફોરહેડ ઉપર સ્કીનનું બ્રાઉન પીગમેન્ટેશન જોવા મળે છે.
Chloasma એ પ્રેગનેન્સીના બીજા અથવા ત્રીજા trimester દરમ્યાન જોવા મળે છે.

g. Antipartum hemorrhage એન્ટીપાર્ટમ હેમરેજ

તે એક એવી કન્ડિશન છે કે જેમાં જનાઈટલ ટ્રેક માંથી અથવા જનાઈટલ ટ્રેક ની અંદર બ્લીડિંગ જોવા મળે છે. જે પ્રેગનેન્સીના 24 વીક અને બેબી ના બર્થ પહેલા જોવા મળે છે.

h. Vasico vaginal fistula વેસીકો-વજાઈનલ ફીસ્યુલા

વેસીકો વજાઈનલ ફિશચૂલા મા બ્લાડર (Blader) અને વજાયના (Vagina) વચ્ચે એબનોર્મલ કનેક્શન અથવા ઓપનિંગ જોવા મળે છે.
વેસીકો વજાઈનલ ફિશચૂલા ને x-ray તથા સીટી સ્કેન (CT-Scan) દ્વારા ડાયગ્નોસ કરી શકાય છે.

Q-6 (A) ખાલી જગ્યા પૂરો .

1.Photograph can be started at the……cm dilatation of service 4 cm ……..સે.મી સવાઈકલ ડાયલેટેશન હોય ત્યારે પાર્ટોગ્રાફ ભરવાનો શરૂ કરી શકાય છે. 4 સે.મી.

2.Precipitate labour completed within ……….hours 3 hours પેસીપીટેટ લેબર……. કલાકમાં પુરૂ થાય છે. 3 કલાકમાં

3.Daily requirement of folic acid during pregnancy is…… Microgram 600 micrograms પ્રેગન-ન્સી દરમ્યાન ફોલીક એસિડની દૈનિક જરૂરીયાન………. માઈક્રોગ્રામ છે. 600 માઈક્રોગ્રામ

4……….. Sutures are located between two paritle bone. Sagittal બે પેરાઈટલ બાનની વચ્ચે ……,સુચર આવેલા છે. સેજિટલ

5.inj……….. prevent RH incompatibility Anti-D (Rh Immunoglobulin) ઈન્જેક્શન ………..આર એચ ઇનકોમ્પીટીબીલીટીને પ્રીવેન્ટ કરે છે. એન્ટી-ડી (આર એચ ઈમ્યુનોગ્લોબ્યુલિન)

Q.6 (B) ખરા ખોટા જણાવો ✅❌

1.Bundl’s ring is a sign of normal labour. બેન્ડલ્સ રીંગ એ નોર્મલ લેબરની નિશાની છે. ❌ કારણ:Bandl’s ring is a pathological sign, often associated with obstructed labor and uterine rupture, not normal labor.- બેન્ડલ્સ રીંગ એ પેથોલોજીકલ લક્ષણ છે, જે સામાન્ય રીતે ઓબ્સ્ટુકટેડ લેબર અને યુટ્રસ રપ્ચર સાથે જોડાયેલું હોય છે, નોર્મલ લેબર સાથે નહીં.

2.Tab misoprostol can not be administered safely by midwife
ટેબલેટ મીસોપ્રોસ્ટોલ મીડવાઈફ દ્વારા સેફલી આપી શકાય નહિ. ❌કારણ: Misoprostol can be safely administered by trained midwives under proper guidelines for purposes like labor induction and postpartum hemorrhage management.-મીસોપ્રોસ્ટોલ પ્રમાણભૂત માર્ગદર્શિકાઓ હેઠળ અને યોગ્ય તાલીમ ધરાવતી મીડવાઈફ દ્વારા સુરક્ષિત રીતે આપવામાં આવે છે, ખાસ કરીને લેબર ઇન્ડક્શન અને પોસ્ટપાર્ટમ હેમોરેજ માટે.

3.Crowing seen during third stage of labour
કાઉનીંગ લેબરના થર્ડ સ્ટેજમાં જોવા મળે છે.❌કારણ: Crowning occurs during the second stage of labor when the fetal head becomes visible at the vaginal opening and does not recede.-કાઉનીંગ લેબરના સેકન્ડ સ્ટેજ દરમિયાન થાય છે, જ્યારે ભ્રૂણનું માથું વજાઈનલ ઓપનિંગ પર દેખાય છે અને પાછું ખેંચાતું નથી.

4.Syphilis is a systemie disease caused by treponema pallidum,
સીફીલીસ સીસ્ટેમીક ડીસીઝ છે જે ટ્રેપોનેમા પેલીડમથી થાય છે ✅કારણ: Syphilis is a sexually transmitted systemic infection caused by the bacterium Treponema pallidum, affecting multiple organs if untreated.-સીફીલીસ એ ટ્રેપોનેમા પેલીડમ બેક્ટેરિયા દ્વારા થતી સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિટેડ સીસ્ટેમીક ઇન્ફેકશન છે, જે સારવાર ન કરવાથી અનેક અંગોને અસર કરે છે.

5.Oum is a largest cell of human body.
ઓવમ હયુમન બોડીનાં મોટામાં મોટો સેલ છે. ✅કારણ: The ovum is the largest cell in the human body, visible to the naked eye, and plays a critical role in reproduction.-ઓવમ એ માનવ શરીરનો સૌથી મોટો સેલ છે, જે નગ્ન આંખે દેખાઈ શકે છે અને પ્રજનન માટે મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે.

Q.6 (C) Multiple Choice Questions નીચેના માંથી સાચો વિકલ્પ લખો.

1.Umbilical artery carries…..blood. અમ્બીબીકલ આર્ટરી …….બ્લડનું વહન કરે છે

a) Deoxygenated ડીઓકિસજનેટેડ

કારણ: The umbilical arteries carry deoxygenated blood from the fetus to the placenta for oxygenation-અમ્બીબીકલ આર્ટરી ભ્રૂણમાંથી ડીઓકિસજનેટેડ બ્લડને પ્લેસેન્ટા તરફ ઓક્સિજનેશન માટે લઈ જાય છે.

b) Oxygenated – ઓકિસજનેટેડ

c) Mixed –

d) Less oxygenated –

2.The most important hormone required for milk production is મિલ્ક પ્રોડકશન માટે જરૂરી મહત્વનો હોર્મોન છે.

a) Oxytocin – ઓફિસટોસીન

b) Prolactin – પ્રોલેકટીન

કારણ: Prolactin stimulates the mammary glands to produce milk postpartum, while oxytocin aids in milk ejection.-પ્રોલેકટીન ડિલિવરી પછી સ્તનગૃંથિઓને દૂધનું ઉત્પાદન કરવા માટે પ્રોત્સાહન આપે છે, જ્યારે ઑક્સીટોસિન દૂધને બહાર કઢવામાં મદદ કરે છે.

C) H.C.G – એચ. સી. જી

d) HPL.-એચ.પી.એલ

3.Commonest cause of rapture of uterus is રપ્ચર ઓફ યુટ્રટ્સનું સામાન્ય કારણ છે

a) Obstructed labour ઓબ્સ્ટુકટેડ લેબર

કારણ: Prolonged obstructed labor increases uterine pressure, leading to rupture if not managed timely.–લાંબા સમય સુધી ઓબ્સ્ટુકટેડ લેબર હોવાથી યુટ્રસના દબાણમાં વધારો થાય છે, જે સમયસર સંભાળ ન લેવાય તો રપ્ચર તરફ દોરી જાય છે.

b) Post-ceasarean section પૉસ્ટ સીઝીરીયન સેક્શન

c) Shoulder presentation – સોલ્ડર પ્રેઝેન્ટેશન

d) None of above – એક પણ નહિ

4.Bishop scoring is based on all except બીટાપ સ્કોર આ સિવાયના બધા પર આધારિત છે.

a) Dilatation of cervix – સર્વીકસનું ડાયલેટેશન

b) Ellacement of cervix – સવીકસનં ઈકંસમેન્ટ

c) Uterine contraction યુટ્રઈન કોન્ટ્રાકશન

કારણ: Bishop scoring evaluates the readiness of the cervix for labor, including factors like dilatation, effacement, station of the head, and consistency of the cervix. Uterine contractions are not part of the scoring system.-બીટાપ સ્કોરિંગ લેબર માટે સર્વિક્સની તૈયારીને આંકે છે, જેમાં ડાયલેટેશન, ઇકંસમેન્ટ, હેડ સ્ટેશન અને સર્વિક્સની કન્સિસ્ટન્સીનો સમાવેશ થાય છે. યુટ્રિન કોન્ટ્રાકશનનો સમાવેશ થતો નથી.

(d) Station of head – સ્ટેશન ઓફ હેડ

5.Involution of uterus completed by ઈન્ડોલ્યુશન ઓફ યુટ્રટ્સ કમ્પલીટ થાય છે.

A) Six weeks છ અઠવાડિયે

કારણ:Involution is the process of the uterus returning to its pre-pregnancy size and shape, which usually takes about six weeks postpartum.-ઇન્ડોલ્યુશન એ યુટ્રસને તેની ગર્ભાવસ્થા પૂર્વની આકાર અને કદ પર પાછું લાવવાની પ્રક્રિયા છે, જે સામાન્ય રીતે ડિલિવરી પછી લગભગ છ અઠવાડિયામાં પૂર્ણ થાય છે.

b) Two weeks – બે અઠવાડીયે

C) Four weeks – ચાર 1) Six weeks

b) Two weeks – બે અઠવાડીયે