Unit – 4 Old age care

Introduction :

આમાં શરીરમાં જોવા મળતા શારીરિક ફેરફારો અને માનસિક ફેરફાર વૃદ્ધાવસ્થામાં જોવા મળે છે. વૃદ્ધ થવાથી પ્રક્રિયા તેમજ તેમાં જોવા મળતા ફેરફારો તેમજ વૃદ્ધ વ્યક્તિની જરૂરિયાતને લગતા અભ્યાસો ગેરેન્ટોલોજી કહે છે. ગેરેન્ટોલોજી નર્સિંગમાં વ્યક્તિની શારીરિક માનસિક તથા સામાજિક ફેરફારોની જરૂરિયાત દરમિયાન તેની જરૂરિયાતોમાં થતા ફેરફારોને ધ્યાનમાં રાખીને વૃદ્ધ વ્યક્તિની સંભાળ લેવા માટેના જીરિયા ટ્રીક નર્સિંગ પણ કહે છે.

વૃદ્ધા અવસ્થાની પ્રક્રિયા અને તેમાં થતા શારીરિક અને માનસિક ફેરફારો :

• 1.શારીરિક ફેરફારો
• 2.માનસિક ફેરફારો
• 3.સામાજિક ફેરફારો

1.શારીરિક ફેરફાર :

• શારીરિક શક્તિ અને શારીરિક ક્ષમતામાં ઘટાડો થાય
  શારીરિક સ્નાયુઓ વચ્ચે કોઓર્ડીનેશન ઘટવું તેમજ દ્રષ્ટિ (આંખની જોવામાં સાંભળવામાં સ્વાદમાં અને સુગંધમાં વગેરે )પારખવામાં તકલીફ પડે છે.
• ચામડી પાતળી પડવી કરચલી પડવી સુકી થવી વાળમાં પીગામેન્ટ નો રંગ ઓછો થવો
• હાડકા નબળા પડવા તેમજ સામાન્ય લાગવાથી તૂટવા
• વધુ ગરમી કે વધુ ઠંડી સહન ન કરી શકવી
• કાર્ડિયો વાસ્ક્યુલર મા ઘણા ઘસારાને કારણે ફેકચર થવા બીમારી તથા અકસ્માત માટે ઓછી થયેલી રોગપ્રતિકારક શક્તિ ઓછી થાય છે.
• સ્ત્રીઓમાં યોની સ્ત્રાવ થવો શેપ લાગવો ખંજવાળ વગેરે જોવા મળે છે.
• પુરુષો અને સ્ત્રીઓ કમરથી વાંકા વળી જાય
• સાંધા દુખે થાક લાગે વારંવાર પેશાબ માટે જવું
• પેશાબ પર કંટ્રોલ ન રહેવું
• રાત્રે દરમિયાન વધુ પેશાબ થવો
• યુરીન pass કર્યા પછી સંતોષ ન થવો વગેરે
• મોં સુકાઈ જવું છાતીમાં બળતરા થાય
• શ્વાસોશ્વાસમાં તકલીફ અને થાક લાગવો
• કબજિયાત અપસો ગેસ ની તકલીફ જોવામાં આવે છે.

2.માનસિક ફેરફાર:

• યાદશક્તિમાં ઘટાડો થવો
• ઊંઘ ની સમસ્યા સુખ તથા હતાસાથી લાગણી
• નિરાશા
• કામ ગુમાવવાનો ડર
• પેઢી સાથે સ્પર્ધા કરવી
• જીવનસાથી નું મૃત્યુ
• બીમારીઓ
• અસલામતીના વિચારો
• વૃદ્ધાવસ્થા તથા વિચારો અને બીક લાગવી આર્થિક મુશ્કેલીઓ અનુભવી તેનાથી માનસિક તણાવ થાય.

3.સામાજિક ફેરફાર :

• બીજાઓ ઉપર શારીરિક તથા આર્થિક અવલંબન
• લાંબી બીમારી
• નવી પેઢી સાથે તાલમેલ ન સાધી શકાય

વૃદ્ધત્વ ના ચિન્હો અને લક્ષણો :

ઉંમર 50 yera પછીના લક્ષણો :

• કરકસલી પડે છે અમુક કેસમાં દાંત પડી જાય છે
• શ્વણ શક્તિ ગુમાવે માથામાં તાલ પડે
• ધ્રુજારી આવે આંગળાના ટેરવા થી થતા ઝીણા કાર્ય ન કરી શકે
• કમજોરી આવે પગના સાંધાઓ ઘૂંટણમાં દુખાવો
• લાકડી કે સહારાથી ચાલી શકે ( ટેકો લેવો પડે)
• કમર થી વાંકા વળી જાય છે
• યાદશક્તિ ગુમાવે છે
• ઘરના સભ્ય તેમની તરફ ધ્યાન ન આપતા હોય તેવી તેમને લાગણી થાય છે

60 year પછીના લક્ષણો :

• સ્વભાવ ચીડીઓ બને છે
• બ્લડ પ્રેશર ની બીમારી થાય છે
• ડાયાબિટીસ થાય છે
• નાના બાળક જેવી વૃત્તિ આવે છે
• યાદશક્તિ ઓછી થાય છે

• પોતે કદી પણ કામ કરવા માટે પોતાની આગળ આવે તો

• કોઈ ફેમિલી મેમ્બર્સ કામ કરવાની ના પાડી નકારાત્મક વલણ અપનાવતા હોય તેવું લાગે છે.

• સ્ત્રીઓના યોની સ્ત્રાવમાં સેપ લાગવો ખંજવાળ Etc.

• ઊંઘ ઓછી થઈ જાય અસલામતી લાગે

• માનસિક તણાવ અને heart એટેક આવે ઘુટણમાં કમરમાં મણકામાં પગની એડીમાં દુખાવો થાય છે.

80 year પછીના લક્ષણો :

• અવયવોની કામગીરી કરવાની ક્ષમતા ઓછી થાય છે.
• શરીરને ઘસારો લાગે છે.
• શરીરની રચના અસંતુલિત થઈ જાય છે રોગપ્રતિકારક શક્તિ ઘટી જાય છે.
• શારીરિક ક્ષમતામાં ઘટાડો થાય છે.
• સૂંઘવામાં સ્વાદ પારખવામાં ઇન્દ્રિયો પણ કામ કરતી નથી.
• હાડકા નબળા પડે છે તેમજ સામાન્ય લાગવાથી તૂટી જાય છે.
• પેશાબ પર control ન રહે વારંવાર પેશાબ માટે જવું પડે
• યુરીન પાસ કર્યા પછી પણ સંતોષ ન થાય
• શ્વાસોશ્વાસમાં તકલીફ અને થાક લાગે

Need and problem :

વૃદ્ધાવસ્થા દરમિયાન વ્યક્તિની જરૂરિયાત અને સમસ્યાનો અભ્યાસ જરૂરી છે સામાન્ય જીવનકાળ કરતાં વૃદ્ધાવસ્થામાં વ્યક્તિને જરૂરિયાતો અને સમસ્યાઓ બદલાતો હોય છે જે નીચે મુજબ છે.

A. Economic deprivation :

અભ્યાસમાં સમસ્યા આવક મર્યાદિત છે અને મોંઘવારી વધતી જાય છે. તેથી જીવન જરૂરિયાતની ચીજ વસ્તુઓ મેળવવાનું મુશ્કેલ થાય છે જેના કારણે માનસિક તણાવ ઉત્પન્ન થાય છે.

તબીબી સારવારની વધતી જતી પ્રક્રિયા :

વૃદ્ધાવસ્થા દરમિયાન શારીરિક ફેરફારોને કારણે માદગી નું પ્રમાણ વધે છે જેથી તબીબી સારવારના ખર્ચ વધે છે તબીબી સારવાર દિવસે ને દિવસે મોંઘે બનતી જાય તે પોષાતી ન હોવાથી ખૂબ જ હેરાન થાય છે.

આર્થિક સમસ્યાનું નિરાકરણ સરકાર તથા અન્ય સામાજિક સંસ્થાઓએ લાવવું જોઈએ જેથી વ્યક્તિના પૈસાના અભાવે જે સારવાર અટકી પડે છે તે અટકે ના અને તેને કોઈપણ તકલીફ વગેરે યોગ્ય તબીબી સારવાર મળી રહે તેનું જીવન મૃત્યુ સુધી સાધ્ય સુખી અને તંદુરસ્ત બની જાય છે.

B. લાંબી માંગી અને અપંગતા :

જૂની લાંબી બીમારીઓ તથા અજ્ઞાનતાઓને અભાવે એ વૃદ્ધાવસ્થામાં વ્યક્તિને શારીરિક માનસિક રીતે બેહાલ કરી દે છે વૃદ્ધાવસ્થામાં શરીરમાં રાખેલ દરેક સિસ્ટમ કોઈને કોઈ પ્રકારે ખલેલ કે કોઈ બીમારી જોવા મળે છે જે નીચે મુજબ છે.

Sensory system:

1.eye :

• કેટરેક્ટ ( મોતિયો થવો )
• ગ્લુકોમા (જામર )ઇન્ટ્રાઓ ક્યુલર પ્રેશર વધી જાય 15 mm hg
• ઝાંખું દેખાય
  નબળી દ્રષ્ટિ
  આંખમાં કોઈ ઈન્યુરી થાય છે.

2.Ear :

• શ્વણશક્તિ ઓછી થવી
• કાનમાં સેપ લાગવો
• કાનમાં પરુ આવવું
• ચક્કર આવવા

3.teeth :

• દાંતમાં પરુ આવવા
• દાંત પડી જવા

4.tungh :

• સ્વાદ ન આવવો
• ગ્લોસાયટીસ ( જીબ આવી જવી ) ઈન્ફલામેશન ઓફ ટંગ
• બોલવામાં તકલીફ

5.skin :

• ચામડી સૂકી અને બરછટ થઈ જાય છે.
• ઘણીવાર ચામડીમાં ચેકા પડી જાય છે.
• કરચલી ઓ પડી જાય છે.

6.hair :

• વાળ ખરી જાય
• વાળ નો કલર બદલાઈ જાય
• વાળનો બરસટ થઈ જાય
• ટાલ પડી જાય

Cardio vascular system :

• હાઇપર ટેન્શન
• હાઇપો ટેન્શન
• માયો કાર્ડિયલ ઇન્ફેક્શન ( હાર્ટ અટેક )
• હૃદયમાં અનિયમિત ધબકારા
• c c f ( કનજેકટીવ કાર્ડીયા ફેઈલર )
• હાર્ટ ફેઇલર

રેસ્પીરેટરી સિસ્ટમ

• કેન્સર
• અસ્થમાં
• T. B ( ટ્યુબરકોલોસીસ )
• શ્વાસની બીમારી
• કફ,શ્વાસ ચડવો
• primonia
• થાક લાગવો
• બ્રોકાઇટીસ
• ફેફસાનો રોગ
• CPD (કોનિકઓબસ્ટીટીવ પલમોનરી ડિસઓર્ડર )
• પ્લુરલ ઇન્ફ્લુઝન

ગેસ્ટ્રો ઇન્ટેસ્ટાઈનલ સિસ્ટમ

• દાંત ગુમાવવા,સ્વાદ ગુમાવવો
• કબજિયાત
• સારણગાઠ પાચન શક્તિ ઘટવી
• કેન્સર,અલસર
• આંતરડામાં અને મોમાં ચાંદા પડવા
• લીવરની બીમારી કમળો જલોદર વગેરે

જનાઈટો યુરીનરી સિસ્ટમ

• પેરોટિક ગ્લેનડ પર સોજો
• મુત્રાશયની બીમારી પથરીની બીમારી
• કોનિક રીનલ ફેઈલર
• kideny

ન્યુરોલોજીકલ સિસ્ટમ

• પેરાલીસીસ
• પારકીન્ઝયક ડિસીઝ
• આલ્ઝઈરમલ ડિસીઝ

Masculo

• સ્નાયુની નબળાઈ
• શરીર સઁકોચવું
• સ્નાયુઓનું જકડાઈ જવું
• હાડકા તથા સાંધાના રોગો

એન્ડોક્રાઇન ડીસીઝ

ડાયાબિટીસ
થાઈરોઈડ બીમારી
વૃદ્ધા અવસ્થા દરમિયાન વ્યક્તિને ઉપર જણાવેલી શારીરિક સમસ્યાઓ જોવા મળે છે.

કોઈને ઓછી તો કોઈને વધુ પણ દરેક વ્યક્તિને આવી સમસ્યાઓ જાળવી હોય છે અને તે માટે આવી લાંબા સમયની લાગુ પડેલ બીમારીના નિદાન કરીને તેની સારવાર બધા જ વૃદ્ધ વ્યક્તિને જાણવી જોઈએ જેથી તેમના દર્દ પીડા ઓછી થઈ શકે તેમ જ તેમના જીવનની ગુણવત્તા વધી શકે ક્વોલીટી ઓફ લાઈફ સુધરી શકે તથા નિરોગી જીવન બનાવી શકાય.

આ માટે કુટુંબ સમાજ સરકાર તથા વિભિન્ન સંસ્થાઓ સક્રિય થઈને કામ કરવું પડશે.

Care of aderly at home : વૃદ્ધાવસ્થા દરમિયાન વ્યક્તિનું જીવન સારી રીતે પ્રસાર થાય છે તે માટેની જવાબદારી કુટુંબના સભ્યોની સૌથી વધુ રહે છે કારણ કે જ્યારે વ્યક્તિ આવે જિંદગી દરમિયાન નાનપણથી જરૂરી દુઃખી ન મોટી થાય ત્યારબાદ લગ્ન બાળકો ઉછેરીને ભરણપોષણમાં વ્યસ્ત રહી જીવ્યા હોય તેને વૃદ્ધ અવસ્થામાં આવતા પ્રેમની નોકરીમાંથી નિવૃત્ત થતા શારીરિક આર્થિક પરિ તાપ શક્તિમાન તેમજ ક્યારે કોઈક વ્યક્તિને જીવન સાથી ગુમાવવાથી થતી.

એકલતા વગેરે અનેક સમસ્યાઓને તેમણે કુટુંબમાંથી પ્રેમ લાગણી અને કુટુંબની અન્ય વ્યક્તિઓ તરફથી સમજ શક્તિ પ્રાપ્ત થતી લાગે તો તેવી વ્યક્તિ પોતાનો વૃદ્ધાવસ્થા કાળ સારી રીતે જીવી શકે છે તે માટે કુટુંબના દરેક સભ્યોને સભાન રહેવું જોઈએ.

કુટુંબના વડીલને માન થી બોલાવવા જોઈએ તે કુટુંબમાં ખૂબ જ અગત્યની વ્યક્તિ છે તેની ખાતરી કરાવવી દરરોજ બધા જ દિવસમાં થોડો સમય પણ સાથે વિતાવવો વાતચીત કરવી સાથે જમવું વૃદ્ધ વ્યક્તિની શક્તિ પ્રમાણે અને રૂઢિ પ્રમાણે કામ કરવા દેવું જોઈએ જેમ કે ઘરના હિસાબ કિતાબ રાખવા ઘરના નાના-મોટા કામ જેમકે જેમાં તેઓના માન ન ઘવાય

શાતું સુધારવું બાળકો સાથે રમવું વાર્તા કહેવી જેથી તેઓ ખુશ રહે અને પોતે કદર કરે તેવી લાગણી ઊભી થાય

કુટુંબના વ્યક્તિઓએ તેમને સમય આપવો છાપા ટીવી વગેરે ઇન્ટરેસ્ટ પ્રમાણેની પ્રવૃત્તિઓ આપવી કુટુંબના વ્યક્તિઓએ વૃદ્ધ વ્યક્તિ વડીલોના મંડળમાં રસ લઈ તેમના વિશે વાતો કરવી તેઓને એક જગ્યાએ ભેગા કરવા અને સ્નેહ સંમેલન ગોઠવવું એકલતા ન અનુભવે તેનું ધ્યાન રાખવું

જે કાર્યમાં રુચિ હોય ને સોંપવું પણ મચકરી કરવી નહીં સન્માન ઘવાય અપમાન થાય તેવી ભાષા વર્તનનો ઉપયોગ ન કરવો બાળકોને કંપની આપવી તેમના માટે આરામદાયક હોય છે ઘરમાં તેમને ઇજા થાય છે કે નુકસાન થાય તેવા કાર્ય ન કરવા દેવા તેનું ધ્યાન રાખવું

તેના ખાવા પીવાની રુચિ હોય તે ચોપવું પણ મશ્કરી કરવી નહીં

સન્માન ઘવાઈ અપમાન થાય તેવી ભાષા વર્તનનો ઉપયોગ ન કરવો બાળકોની કંપની આપવી તેમના માટે આરામદાયક હોય છે

ઘરમાં તેમને ઈજા થાય કે નુકસાન થાય તેવા કાર્ય ન કરવા દેવા તેનું ધ્યાન રાખવું તેવા ખાવા પીવાની રુચી પાચન શક્તિ તેમજ આરામના સમય સાચવવા નિમિત આરોગ્યની તપાસણી કરવી દ્રષ્ટિની તપાસ કરાવી અને સારવાર પણ કરાવવી

જો દરેક વૃદ્ધ વ્યક્તિની ઘરમાં આવી સંભાળ રાખવામાં આવે તો તેવા વૃદ્ધ વ્યક્તિને પોતાની વૃદ્ધ વ્યક્તિને પોતાની વૃદ્ધ અવસ્થામાં હતાશા જેથી પરિસ્થિતિ ઉદ્ભવશે નહીં અને કુટુંબના ખુશીથી રહી પોતાના દુઃખમાં સુખી છે તેવી લાગણી અને સંતોષ અનુભવશે

તેમને સિવિયર સિટીઝન ગ્રુપના સભ્ય બનાવી તેમ તેવી એક્ટિવિટીમાં ભાગ લેવા પ્રોત્સાહિત કરવા તેમજ તેમની માંદગી દરમિયાન માનસિક તણાવ દૂર કરવા માંદગી દરમિયાન શારીરિક શારીરિક સારવાર પ્રેમથી કરવી લેખન તથા સાહિત્ય વાંચવામાં રસ દાખવવા જણાવવું.

Rehabilitation and agency of caring : વૃદ્ધાવસ્થા દરમિયાન ની જરૂરિયાતો અને સમસ્યાઓમાં ઘરે શું કાળજી રાખવી તે તો જોવું પણ અમુક વૃદ્ધ વ્યક્તિઓએ કે જેમણે ઘરમાં કુટુંબમાં કોઈ રાખતું ન હોય આજના આધુનિક યુગમાં બાળકો ભણીને પૈસા કમાવા પરદેશ જતા રહ્યા હોય ત્યારે એકલા અટુલા વૃદ્ધનું જીવન ખૂબ જ દુઃખ જનક હોય છે.

ઘણી વખત તો સગા દીકરા હયાત હોય પણ જુદા રહેતા હોય અને પોતાના મા બાપને રાખવા તૈયાર નથી હોય સમાજમાં આવી પણ સમસ્યાઓ હોય છે કે જે દીકરાને આંગળી પકડીને શીખવ્યું હોય તેવા મા બાપના હાથ પગ ચાલતા બંધ થાય ત્યારે દીકરા તેમની લાકડી બનવા માટે લાકડા બતાવવા હોય અને ઘરમાંથી કાઢી મૂકતા હોય

સમાજની આવી શરમજનક પરિસ્થિતિમાં વૃદ્ધોને હાલત ખૂબ જ ખરાબ બને છે પણ હાલમાં આવા પ્રશ્નો વૃદ્ધોને પણ પોતાના જીવનમાં પ્રસ્થાપિત થવા અને તેમની કાળજી લેવાની હોય તેવી ઘણી સંસ્થાઓ છે તેનો ખ્યાલ રાખવો જોઈએ એક હેલ્થ વર્કર તરીકે આપણને લોકોને આવી સંસ્થા વિશે જાગૃત કરવા જોઈએ આવી સંસ્થાઓ નીચે પ્રમાણે છે.

Old age home ( વૃદ્ધાશ્રમ) :

• મેડિકલ ચેકઅપ અને care આપે છે.
• old age health agency
• મધર ટેરેસા હોમ
• સરકાર તરફથી જનની પેન્શન યોજનાના લાભ
• સિનિયર સિટીઝન ક્લબ
• હાસ્ય ક્લબ
• NGO -g દિપક શેરી ટેબલ ટ્રસ્ટ ચેતના વગેરે NGO વિશે માહિતી આપવા

વૃદ્ધો અથવા વૃદ્ધત્વ ને લગતી કાળજી :

વૃદ્ધ અવસ્થા દરમિયાન થતા ફેરફારોને અભ્યાસ જેમાં શારીરિક રોગોને કારણે થતા શારીરિક ફેરફાર રોગનું નિદાન તથા અપાતી સારવારનો અભ્યાસ કરવામાં આવે છે (સામાન્ય વૃદ્ધા અવસ્થાની પ્રક્રિયા )

Need :

બને ત્યાં સુધી દવાઓ ઓછી આપવી

• ફેમિલી વાતાવરણ પૂરું પાડવું
• નાના બાળકોનો સહારો તથા કંપની આપવી
• લાઈફ સ્ટાઈલ વાતાવરણ બદલતા સમજાવો

Care at home : યોગ્ય સૂર્યપ્રકાશ તથા ઘરમાં લાઈટને વ્યવસ્થા જે મનને શાંતિ આપે છે.

Loose cloth, loose સેપલ ઘરમાં અસ્તવ્યસ્ત