MENTAL HEALTH AND PSYCHIATRIC NURSING..Chapter-1 *INTRODUCTION
Introducing The Chapter
-મેન્ટલ હેલ્થ
-મેન્ટલ ઇલનેસ
-વોર્નિંગ સાઈન ઓફ મેન્ટલ ઇલનેસ.
-કેરેક્ટરિસ્ટીક ઓફ મેન્ટલી હેલ્થી ઇન્ડિવિઝુઅલ.
-ડીફરેન્સ બીટવીન મેન્ટલ હેલ્થ અને મેન્ટલ ઈલનેસ.
-ડેફીનીસન્સ (વ્યાખ્યાઓ)
-મેન્ટલ ઇલનેસ સંબંધિત ખોટી માન્યતાઓ (Misconception)
-મેન્ટલ હેલ્થ નર્સિંગ ના સિદ્ધાંતો(પ્રિન્સિપલ્સ)
-ડિફેન્સ મીકેનીઝમ (બચાવ પદ્ધતિ)
-મેન્ટલ હેલ્થ ટીમ
ડેફીનીશન્સ (વ્યાખ્યાઓ)
1.મેન્ટલ હેલ્થ (માનસિક આરોગ્ય)
વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન એ માનસિક સ્વાસ્થ્યને “એવી સ્થિતિ અથવા સુખાકારી તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરેલ છે જેમાં વ્યક્તિ તેની પોતાની ક્ષમતાઓને સમજે છે, જીવનના સામાન્ય તાણનો (સ્ટ્રેસનો)સામનો કરી શકે છે, ઉત્પાદક અને ફળદાયી રીતે કાર્ય કરી શકે છે અને કોમ્યુનિટી માં યોગદાન આપે છે.
2.મેન્ટલ ઇલનેસ(માનસીક બીમારી)
"મેન્ટલ ઇલનેસ" શબ્દ વાસ્તવમાં અસંખ્ય મેન્ટલ ડિસઓર્ડર નો સમાવેશ કરે છે, અને શરીરના અન્ય ભાગોને અસર કરે છે.તેની સિવીયારીટી પણ અલગ અલગ હોઈ શકે છે.માનસિક બીમારી એ એક સામૂહિક શબ્દ છે જે મૂડ,વિચાર વર્તનને અસર કરતી તમામ વિવિધ પ્રકારની માનસિક સ્થિતિઓનો ઉલ્લેખ કરે છે.3.મેન્ટલ મિકેનીઝમ્સ
મેન્ટલ મિકેનિઝમ્સ એ સાયકોલોજીકલ વ્યૂહરચના છે જે વાસ્તવિકતાનો સામનો કરવા અને પોતાની ઇમેજ જાળવવા માટે વિવિધ સંસ્થાઓ દ્વારા અમલમાં મૂકવામાં આવે છે.મેન્ટલ મિકેનીઝ્મ ને ડિફેન્સ મીકેનીઝ્મ પણ કહેવાય છે.સ્વસ્થ પર્સન સામાન્ય રીતે જીવનભર વિવિધ ડિફેન્સ મિકેનીઝમ નો ઉપયોગ કરે છે.
સાયકીયાટ્રીક નર્સિંગ
સાઇકિયાટ્રિક નર્સિંગ એ નર્સિંગની એક બ્રાંચ છે જે મેન્ટલ ડિસઓર્ડર અને તેના પરિણામોનું
પ્રિવેન્સન, કેર અને ક્યોર સાથે સંબંધિત છે.તે તેના સાયંટીફિક માળખા તરીકે હ્યુમન બિહેવિયરના સિદ્ધાંતોનો ઉપયોગ કરે છે અને નર્સિંગ પ્રેક્ટિસમાં તેની કલા અથવા અભિવ્યક્તિ તરીકે પોતાનો ઉપયોગ કરવાની જરૂર છે.
સાઇકયાટ્રીસ્ટ(મનોચિકિત્સક)
અમેરિકન સાયકિયાટ્રિક એસોસિએશન અનુસાર, સાઇકયાટ્રીસ્ટ એક ફીઝીસિયન છે જે માનસિક બિમારીઓ અને પદાર્થના ઉપયોગની વિકૃતિઓના નિદાન, સારવાર અને નિવારણમાં નિષ્ણાત છે.સાયકીયાટ્રી(મનોચિકિત્સા)
સાયકીયાટ્રી એ મેડિસિન ની એક બ્રાન્ચ છે જે મેન્ટલ,ઇમોશનલ અથવા બેહવીયરલ ડિસોર્ડરની ટ્રીટમેન્ટના વિજ્ઞાન અને પ્રેક્ટિસ સાથે ડીલ કરે છે, ખાસ કરીને અંતર્જાત કારણો અથવા ખામીયુક્ત આંતરવ્યક્તિત્વ સંબંધોના(ઇન્ટર પર્સનલ રિલેશનશિપના)પરિણામે.
INTRODUCTION
માનવ જીવનમાં હેલ્થ એ એક ઈમ્પોર્ટન્ટ આસ્પેક્ટ છે. હેલ્થ એ માત્ર રોગની ગેરહાજરી નથી પરંતુ ફિઝિકલ,મેન્ટલ અને સોશ્યિલ wellbeing ની ભાવના છે. ફિઝિકલ અને મેન્ટલ હેલ્થ એ સિક્કાની બે બાજુ સમાન છે અને બંને ઇન્ડિપેંડેન્ટ છે. હેલ્થ વ્યક્તિની ફીલિંગ્સ,એટ્ટીટ્યૂડ,ઈમોશન,ઇન્ટરેસ્ટ અને વેલ્યુ પર આધારિત છે.
WHO અનુસાર “હેલ્થ એ સુખાકારી(wellbeing)ની પોઝિટિવ સ્થિતિ છે, લોકો ઇમોશનલ, ફિઝિકલ,અને સોશ્યિલ સુખાકારી(wellbeing) ની સ્થિતિમાં હોય છે, તેમની જવાબદારીઓ પૂર્ણ કરે છે.ડેઇલી લાઈફ માં ઈફેકટીવલી રીતે વર્ક કરે છે અને તેમના આંતરવ્યક્તિત્વ સંબંધો(ઇન્ટર પર્સનલ રિલેશનશિપ)અને પોતાની જાતથી સંતુષ્ટ હોય છે.
[9:33 am, 21/10/2023] My Nursing App: 👍
મેન્ટલ હેલ્થ
વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (WHO) મેન્ટલ હેલ્થને "સુખાકારીની સ્થિતિ તરીકે ડીફાઇન કરે છે જેમાં વ્યક્તિ તેની પોતાની એબીલીટીકઝને સમજે છે, જીવનના સામાન્ય સ્ટ્રેસ નો સામનો કરી શકે છે, ઉત્પાદક અને ઇફએકટીવલી રીતે કાર્ય કરી શકે છે.અને પોતાની કોમ્યુનિટીમાં કન્ટ્રીબ્યુશન આપી શકે છે." અગાઉ એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે મેન્ટલ હેલ્થની કોઈ "ઓફિશ્યિલ" ડેફિનિશન નથી. કલચરલ ડિફરેન્સ,સબજેકટીવ એસેસસમેન્ટ અને સ્પર્ધાત્મક પ્રોફેસનલ થિયરી આ બધું "મેન્ટલ હેલ્થ" કેવી રીતે ડીફાઇન કરવામાં આવે છે તેના પર અસર કરે છે.અમેરિકન સાયકિયાટ્રિક એસોસિએશન(APA) મેન્ટલ હેલ્થને નેચર ની કૅપેસિટી અને વૃત્તિ (instincs), અંતરાત્મા(connscience), અન્ય ઈમ્પોર્ટન્ટ લોકો અને રિયાલિટી વચ્ચેના કોંફ્લિક્ટ (સંઘર્ષ)ના નિરાકરણ સાથે કામ કરવા, જીવવા અન બનાવવાની એક સાથે સફળતા તરીકે ડી ફાઇન કરે છે.
મેન્ટલ હેલ્થ એ વ્યક્તિ અને આસપાસના વર્લ્ડ વચ્ચે બેલેન્સની સ્થિતિ છે, અન્ય લોકો અને તેના environment સાથે સુમેળ(harmony) હોય છે.
Bhatia અને Craig મુજબ મેન્ટલ હેલ્થ એ adjustment ની process છે જ્યારે compromise(સમાધાન),અનુકૂલન(એડેપટેશન) ,ગ્રોથ અને continuity નો સમાવેશ થાય છે.
મેન્ટલ ઇલનેસ
"મેન્ટલ ઇલનેસ" શબ્દ વાસ્તવમાં અસંખ્ય મેન્ટલ ડિસઓર્ડર નો સમાવેશ કરે છે, અને શરીરના અન્ય ભાગોને અસર કરે છે.તેની સિવીયારીટી પણ અલગ અલગ હોઈ શકે છે.માનસિક બીમારી એ એક સામૂહિક શબ્દ છે જે મૂડ,વિચાર વર્તનને અસર કરતી તમામ વિવિધ પ્રકારની માનસિક સ્થિતિઓનો ઉલ્લેખ કરે છે.Warning Signs Of Mental Illness
•માર્ક્ડ પર્સનાલિટી ચેન્જીસ (વ્યક્તિત્વ પરિવર્તન ).
•ડેઇલી એકટીવીટી અને પ્રોબ્લેમ્સ નો સામનો કરી શકે નહિ.
•વિચિત્ર આઈડિયા અને ડેલ્યુઝન(ભ્રમણા)
•Excessive Anxiety (અતિશય ચિંતા)
•Sadness(ઉદાસી) ની લાંબા સમય ની ફીલિંગ.
•Eating અને sleeping પેટર્ન માં ચેન્જીસ.
•Suicide વિશે વિચારે અને તેના વિશે વાતો કરે.
•Extreme વધુ અથવા ઓછું.
•Alcohol અથવા Drug નો abuse(દુરુપયોગ)
•Excessive Anger(વધુ ગુસ્સો), hostility (દુશમનાવટ)
•Violent Behaviour ( હિંસક વર્તન)
•Irretional Fear (કારણ વગર નો ડર)
Five Tasks Of Wellness Model
•~Essence Or Spirituality (આધ્યાત્મિકતા)
•~Work And Leisure(કાર્ય અને ફુરસત )
•~Freindship(મિત્રતા )
•~Love
•~Self Direction (પોતાની દિશા નક્કી કરવી)
Twelve(12) Sub Tasks Of Wellness Model
Sense Of Worth ( મૂલ્ય ની ભાવના)
Sense Of Control (નિયંત્રણની ભાવના )
Realistic Beliefs (વાસ્તવિક માન્યતાઓ )
Emotional Awareness (ભાવનાત્મક જાગૃતિ )
Coping (સામનો કરવો )
Problem Solving And Creativity(પ્રોબ્લેમ્સ નું સોલ્યુશન અને સર્જનાત્મકતા)
Sense Of Humor (હાસ્ય ભાવના)
Nutrition
Exercise
Self Care
Stress Management
Gender Identity And Cultural Identity(જેન્ડર ઓળખ અને સાંસ્કૃતિક ઓળખ).
આ ટાસ્ક અને સબ ટાસ્કને હેલથી કામગીરીની લાક્ષણિકતાઓ અને વેલનેસના મેજર કંપોનેન્ટ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. કંપોનેન્ટ જીવનના સંજોગોને એવી રીતે પરિસ્પોન્સ આપવાનું સાધન પ્રદાન કરે છે જે હેલથી કાર્યને પ્રોત્સાહન આપે છે. US (અમેરિકા) ની મોટાભાગની વસ્તી મેન્ટલ હેલ્થ વિશે નથી.
Characteristic of a mentally healthy individual ( મેન્ટલી રીતે સ્વસ્થ વ્યક્તિની લક્ષણિકતાઓ)
મેન્ટલી રીતે સ્વસ્થ વ્યક્તિની લાક્ષણિકતાઓ નીચે મુજબ છે;
•> પોતાને, અન્ય અને પ્રકૃતિ (નેચર)ને Accept કરવાની એ બીલીટી ધરાવે છે. તેઓ પોઝિટિવ સેલ્ફ કોન્સેપ્ટ ધરાવે છે અને લોકો અને તેમના એનવાયરમેન્ટ સાથે સારી રીતે સંબંધિત છે.
•> અન્ય લોકો સાથે કલોઝ રિલેશનશિપ બાંધવામાં સક્ષમ હોય છે. તેમના માં Kindness(દયા),Patience (ધૈર્ય)અનેCompession (કરુણા) અન્ય લોકો માટે પ્રદર્શિત થાય છે.
•> વર્ડ( શબ્દ) ને તે રીયલી અને જેમ તે રિયલી છે તેમ સમજે છે.
•>શક્ય હોય તેટલા પોતાના પ્રયત્નોથી તેમની પ્રોબ્લેમ્સનું સોલ્યૂશન કરવામાં સક્ષમ છે.તેની Strength( શક્તિઓ) અને Weakness (નબળાઈઓ )જાણે છે અને સ્વીકારે છે.
•>પોતાની પર્સનલ આઈડિન્ટિટી (અંગત ઓળખ) હોય.
•>જીવનની પ્રશંસા કરવા અને એન્જોય કરવા સક્ષમ હોય છે.
•>વિચાર અને એકશન માં ઈન્ડેપેંડેન્ટ હોય છે અને બિહે વિયર અને વેલ્યુઝ ના વ્યક્તિગત સ્ટાન્ડર્ડ પર આધાર રાખે છે.
•>તેઓ પોતાને સેક્યોર (સુરક્ષિત) અને એડીકવેટ ફીલ કરે છે.
•>રિયાલીટીનો સામનો કરવામાં કેપેબલ હોય છે.
•>તેઓ પોતાની રિસ્પેક્ટ કરે છે.
•>બિહેવિયર સુસંગત હોય છે કારણ કે તેઓ અન્યના અધિકારોનો રિસ્પેક્ટ કરે છે અને એપ્રિસીએટ કરે છે.
•>તેમના જીવનમાં તેઓ અચીવ કરી શકાય તેવા ગોલ્સ (ધ્યેય ) ડેવલપ કરે છે.
•> તેઓ પોતાનાથી અને પોતાની લાઈફ થી હેપ્પી હોય છે.
•>તેઓ ફયુચર વિશે વધુ પડતી ચિંતા કરતા નથી , પરંતુ તેઓ આગળનો પ્લાન નક્કી કરે છે.
•> ઓપન અને ફ્રેન્ડલી હોય છે, અને નવા લોકોને મળવામાં તેમને કોઈ ડિફિકલ્ટી નથી થતી..
•>તેઓ જોબમાં સફળતાપૂર્વક કામ કરવા અને પોતાને સપોર્ટ આપવા કેપેબલ હોય છે.
•> પૂરતી ઊંઘ(sleep) મેળવવા માટે સક્ષમ હોય છે.
•> તેઓ Sense Of Worth (મૂલ્ય ની ભાવના), સેલ્ફ રિસ્પેક્ટ અને dignity(પ્રતિષ્ઠા) ધરાવે છે.
•>ઇમોશનલ મેચ્યુરિટી દર્શાવે છે.
•>ડેઇલી રૂટિન ને સ્વસ્થ રીતે મેઇન્ટેન રાખે છે.
•> પોતાના,અન્ય અને તેમના વર્ક પ્રત્યે પોઝિટિવ એટ્ટીટ્યૂડ રાખે છે.
•> સામાન્ય રીતે જો કોઈ બીજાના મૂડ અથવા Feeling જણાવવાનું કહેવામાં આવે તો તે Correct Reading આપી શકે છે.
•>રિયાલિટી સાથે સંપર્કમાં રહે છે.
•> તેમની Duties તેઓ ઇફેકટીવલી અને સક્સેસફુલી રીતે નિભાવે છે.
•> તેમની લાઈફ માં ફિલોસોફી ને ડેવલપ કરે છે.
•>Stress અને હતાશા નો સ્વસ્થ રીતે સામનો કરવામાં કેપેબલ હોય છે.
•>અન્ય લોકો માટે સાચી ચિંતા બતાવવામાંકેપેબલ હોય છે.
•> Good Relationship ને maintain કરવા માટે કેપેબલ હોય છે.
•> લોકો સાથે સારી રીતે Communication કરવા માટે કેપેબલ હોય છે.
•> લોકો માટે good Feel કરવા સક્ષમ હોય છે.
•>Interesting હોય તેવી Activities માં involved થાય છે.
•>વ્યક્તિગત Different ની પ્રશંસા કરવામાં સક્ષમ હોય છે.
•>જેના દ્વારા લોકો જીવન જીવવા માંગે છે તેના વ્યક્તિગત મૂલ્યો નક્કી કરવામાં સક્ષમ હોય છે.
•> Life ને fully રીતે Enjoy કરવાનો પ્રયત્ન કરે છે.
•> ચિંતામાં Time અને Energy Waste કરશે નહિ.
•>અન્ય લોકો શું Feel કરે છે અને શું કહે છે તે ધ્યાનમાં લે છે પરંતુ તેમની પોતાની માન્યતા અનુસાર એકશન લે છે.
•>જ્યારે અન્ય લોકો તેમને પસંદ ન કરે ત્યારે Sad કે દુઃખી થશે નહિ.
•>તેમના જીવનને કાર્યાત્મક રીતે ગોઠવે છે જેથી Important Work સમયસર થઇ શકે.
•> અન્ય લોકોને પ્રેમ કરી શકે છે, કોઈ પણ Fear વગર.
•> જ્યારે તેઓને જરૂર હોય ત્યારે Inner Peace (આંતરિક શાંતિ) અને Strength (શક્તિ) મેળવી શકે છે.
•>તેઓ મોટાભાગની પરિસ્થિતિઓમાં હાસ્ય શોધવામાં સક્ષમ હોય છે.
•> પોતાના Self Imterest માટે Work કરે છે.
•> તેમની Feelings અને Emotions ને વ્યક્ત કરવામાં કેપેબલ હોય છે.
Difference Between Mental Health And Mental Illness
Team Alfesh: Miscoceptions Related To Mental Illness
(માનસિક બીમારી સંબંધિત ગેરમાન્યતાઓ)
મેન્ટલ હેલ્થ, મેન્ટલ ઇલનેસ અને મેન્ટલ ઇલનેસ ની ટ્રીટમેન્ટ માટે ઉપલબ્ધ ટ્રીટમેન્ટ ના વિકલ્પો અંગેની કેટલીક ગેરસમજ નીચે મુજબ છે;
એવી Feeling છે કે માનસિક બીમારી એ શરમજનક છે અને વ્યક્તિએ તેના માટે શરમ આવવી જોઈએ. આ attitude ને કારણે એવા ઘણા લોકો છે જેઓ પ્રોફેશનલ help લેવામાં hesitate થાય છે, પરિણામે જ્યારે તેઓ આખરે પ્રોફેશનલ help લે છે ત્યારે ઘણું મોડું થઈ જાય છે.2.Mental Illness Is Due To Possession Of Evil Spirit. (મેન્ટલ ઇલનેસ દુષ્ટ આત્માઓના કબજાને કારણે છે)
મોટાભાગના લોકોમાં એવી માન્યતા છે કે મેન્ટલ ઇલનેસ દુષ્ટ આત્માઓના કબજાને કારણે છે. આ માન્યતા શહેરી અને શિક્ષિત લોકો કરતાં Rural અને Illitrate(અશિક્ષિત) લોકોમાં વધુ પ્રચલિત છે. જેઓ આ રીતે વર્તે છે તેઓ વારંવાર મંદિરના પૂજારીઓની મદદ લે છે. આ પાદરીઓ દ્વારા મટાડવામાં આવતી કાર્યાત્મક વિકૃતિના દુર્લભ કિસ્સાઓ તેમનામાં લોકોનો વિશ્વાસ મજબૂત કરે છે.3.Inmates Of a Mental Hospital Are Umcontrollabl Brutes. ( માનસિક હૉસ્પિટલના કેદીઓ બેકાબૂ બ્રુટ્સ (ક્રૂર)છે)
મોટાભાગના લોકોને એવી ગેરસમજ હોય છે કે મેન્ટલ હૉસ્પિટલના કેદીઓ બેકાબૂ બ્રુટ્સ છે જે મુલાકાતીઓ પર હુમલો કરે છે, આત્માઓ સાથે વાત કરે છે અથવા બડબડાટ કરે છે. વાસ્તવમાં, માત્ર એક લઘુમતી દર્દીઓ, જેઓ ગંભીર રીતે પરેશાન છે, તેઓ આ પ્રકારના હોઈ શકે છે. આ કિસ્સામાં પણ, અસરકારક દવાઓ/કાઉન્સેલિંગ ઉપલબ્ધ હોવાથી તેઓને નિયંત્રણમાં લાવી શકાય છે. ફરીથી જેઓ ગંભીર રીતે પરેશાન છે તેઓ ટાઇફોઇડ અથવા કેન્સરથી પીડિત લોકો જેટલા જ બીમાર છે. પરંતુ તેમના પ્રત્યેનું જાહેર વલણ Prejudiced (પૂર્વગ્રહયુક્ત) રહ્યું છે..
5.People With Mental Illness Have Nothing Positive To Contribute. (મેન્ટલ ઇલનેસ ધરાવતા લોકો પાસે કન્ટ્રીબ્યુશન આપવા માટે કંઈ પોઝિટિવ નથી)
એવુ માનવામાં આવે છે કે મેન્ટલ ઇલનેસ વાળા લોકો પાસે કન્ટ્રીબ્યુશન આપવા માટે કાંઈ પણ પોઝિટિવ નથી.
7.Only “Weak” People Suffer From Mental Problems. (માત્ર “Weak” લોકો જ મેન્ટલ પ્રોબ્લેમ્સથી Suffer (પીડાય) છે
મેન્ટલ ઇલનેસ વિશે સૌથી મોટી ગેરસમજ એ છે કે તે ફક્ત એવા લોકોને જ અસર કરે છે જેઓ કોઈક રીતે Weak(નબળા)અથવા Weak ભાવના ધરાવતા હોય અને તેમના જીવનમાં કોઈ Goals ન હોય. સત્ય એ છે કે કોઈ પણ વ્યક્તિ તેનાથી Affected થઈ શકે છે, તે લોકો પણ જેમને સફળતા મળી છે, કારણ કે આ Disorder મુખ્યત્વે Brain માં કેમિકલ ઇમબેલેન્સને કારણે થાય છે..Reality માં , તે મેન્ટલ ઇલનેસ જ છે જે વ્યક્તિને Effectively રીતે કાર્ય કરવામાં Incapable બનાવે છે. Disability ને કારણે Job છોડી દેનારા અડધા લોકો વાસ્તવમાં સાયકોસોમેટિક Disorder થી પીડાય છે.NIMH (નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ મેન્ટલ હેલ્થ )મુજબ ડિપ્રેશન અથવા અન્ય મેન્ટલ પ્રોબ્લેમ્સ ધરાવતા મોટાભાગના લોકો 18-29 વર્ષની Age Groupના છે. વાસ્તવમાં, 60+ Age Group ના લોકોમાં Severe મેન્ટલ Disorder ની સૌથી ઓછી ઘટના જોવા મળે છે.
મેડિસિન રાહતમાં help કરી શકે છે પરંતુ તે એક લાંબી પ્રોસેસ છે (કેટલાક વર્ષો લાગી શકે છે), અને વિવિધ મેડિકેશન વિવિધ લોકો માટે કામ કરે છે, તેથી દરેક વ્યક્તિ માટે યોગ્ય ટ્રીટમેન્ટ નક્કી કરવી મુશ્કેલ છે.
Psychiatric Disorder ની ટ્રીટમેન્ટ માટે Willpower(ઈચ્છાશક્તિ) પૂરતી નથી. તેને નોર્મલ લાઈફ ફરી શરૂ કરવા માટે પ્રોફેસનલ હેલ્પ અને વર્ષોની થેરાપી ની જરૂર છે. કોઈપણ અન્ય બીમારીની જેમ, Mental Disorder શરીર અને મગજની Physiology ને અસર કરે છે.Truth (સત્ય) થી આગળ કંઈ હોઈ શકે નહીં. સાથે યોગ્ય પ્રકારની ટ્રીટમેન્ટ, કેર અને સપોર્ટ , લોકો તેમની સ્થિતિ સુધારી શકે છે અને ફરી એકવાર સોસાયટી ના પ્રોડકટીવ મેમ્બર્સ બની શકે છે. નેશનલ એલાયન્સ ઓન મેન્ટલ ઇલનેસ મુજબ, ડિપ્રેશનથી suffer થતા 70-90 % લોકો Recover થઈ શકે છે અને તેઓ જે જીવન જીવે છે તે પાછું મેળવી શકે છે. 13.(Most Families Have Had or Have at least one mentally ill imdividual in their histories. (મોટાભાગના ફેમિલીઝ તેમના ઇતિહાસમાં ઓછામાં ઓછી એક મેન્ટલી રીતે બીમાર વ્યક્તિ ધરાવે છે. મોટા ભાગની ફેમીલીઝ તેમના ઇતિહાસમાં ઓછામાં ઓછી એક મેન્ટલી રીતે બીમાર વ્યક્તિ હોય છે અને તેમના સંબંધીઓ ઘણીવાર આવી ફેમિલીઝ બેકગ્રાઉન્ડ ને કારણે મેન્ટલી ઇલ થવાનો Fear રાખે છે.15.Mental Illness Is Caused By Masturbation And Over Indulgence In Sex. (માસ્ટરબેશન (હસ્તમૈથુન) અને વધુ પડતા સેક્સને કારણે મેન્ટલ ઇલનેસ થાય છે)
એક માન્યતા છે કે મેન્ટલ ઇલનેસ હસ્તમૈથુન અને વધુ પડતા સેક્સને કારણે થાય છે. Adolescence (કિશોરાવસ્થા) દરમિયાન Boys માં માસ્ટરબેશન લગભગ યુનિવરસલ છે.તેથી બે પરિબળો વચ્ચેનો સંબંધ ચોક્કસપણે સાચો નથી. ફરીથી એવું કોઈ ધોરણ નથી કે જેનાથી સેક્સમાં અતિશય આનંદ અને ઓછો ભોગવિલાસ નક્કી કરી શકાય- તે Age, હેલ્થ, એટ્ટીટ્યૂડ અને અન્ય ઘણા ફેક્ટર પર આધાર રાખે છે, તેથી, અતિશય આનંદને મેન્ટલ ઇલનેસ સાથે કોઈ રિલેશન નથી અથવા ઓછામાં ઓછી કોઈ રિસર્ચ study નથી.•Mental Illness નું પ્રમાણ ઓછું છે.
•Mental Illness એ Spiritual Factor(આધ્યાત્મિક પરિબળો) ને કારણે છે, ફિઝિકલ ફેક્ટર ને લીધે નહીં.
•Mental Illnes Cure (મટાડી) શકાતી નથી.
Mental Illness એ Life-long( જીવનભર) હોય છે.
•એબનોર્મલ બિહેવિયરની આગાહી અને Evaluation કરી શકાય છે.
•ખરાબ વર્તન માત્ર વારસામાં મળે છે.
•Mental Illness ની Treatment માત્ર હોસ્પિટલોમાં જ કરવાની હોય છે.
•Mental Illness ની કોઈ Treatment નથી.
•Mental Illness Untouchable અને Countagious (ચેપી )છે.
[11:03 am, 24/10/2023] Team Alfesh: PRINCIPLES OF MENTAL HEALTH NURSING
મેન્ટલ હેલ્થ નર્સિંગ ના સિદ્ધાંતો
Principles એ concept ના આધારે બનાવવામાં આવે છે.દરેક વ્યક્તિની intrinsic worth અને dignity (ગૌરવ), Potential અને કેપેસીટી છે તેને ધ્યાને લઇ Principles બનાવવામાં આવેલા છે. Principles પેશન્ટની ઈમોશનલ કેર માટે ગાઇડલાઈન બનાવે છે. મેન્ટલ હેલ્થ નર્સિંગ પ્રેક્ટિસમાં નીચેના પ્રિન્સિપલ્સ ઉપયોગ થાય છે.
Acceptance નો Meaning એ છે કે Non-Judgemental હોવું. Acceptnce એ Anxiety ઘટાડશે અને ક્લાયન્ટ માટે બિન-જોખમી Experience પ્રદાન કરશે.Acceptance નો મીનિંગ કમ્પલીટ અનુમતિ નથી પરંતુ individual કલાયન્ટ તરીકે તેને રિસ્પેક્ટ આપવા માટે પોઝિટિવ વર્તન સેટ કરવું છે. Psychiatric patient dirty દેખાતા હોય અથવા અયોગ્ય વર્તણૂક દર્શાવતા હોય તો પણ, તેમની treatment કરવી જોઈએ અને Individual Human being તરીકે રિસ્પેક્ટ સાથે નર્સિંગ કેર આપવી જોઈએ.
Acceptance નીચે મુજબ Conveyed (અભિવ્યક્ત) કરી શકાય છે;
★Being Non-Judgemental
Nurses એ ક્લાયન્ટને જણાવવું પડશે કે તેઓ Non- Judgemetmtal અને Non Punitive(સજા ન કરે તેવા ) હશે.Nurses એ ક્લાયંટના વર્તનને right કે wrong તરીકે નક્કી ન કરવું જોઈએ, Good કે Bad તરીકે પણ નક્કી ન કરવું જોઈએ અને ક્લાયન્ટને શક્ય હોય ત્યાં સુધી Undesirable Behaviour (અનિચ્છનીય વર્તન) માટે Punishment ન કરવી જોઈએ. પેશન્ટએ Nurses ની Expectation વિરુદ્ધ વર્તન કર્યું હોય ત્યારે પણ પેશન્ટને reject કરવું જોઈએ નહીં. direct અને Indirect Punishment પણ પેશન્ટ ને આપવી જોઈએ નહિ.★Showing Sincerity And Interest
(પ્રામાણિકતા અને Intrest દર્શાવવું.)
Nurses એ કલાયન્ટ ની કેર પ્રત્યેની duties નિભાવવા માટે Sincere હોવું જરૂરી છે. Nurses ને કલાયન્ટ ને કેર આપવામાં interest હોવો જોઈએ.જે નીચે મુજબ દર્શાવી શકાય છે.•કલાયન્ટ ના બિહેવિયર ની સ્ટડી કરવી.
•ક્લાયન્ટની પસંદ અને નાપસંદને Identify કરવી.
•કલાયન્ટ સાથે time spend કરવો.
•ક્લાયન્ટને યોગ્ય રીતે સાંભળવું.
•ક્લાયન્ટને પોતાની Feelings અને Emotions વ્યક્ત કરવા Encourage કરવું.
•કલાયન્ટ પ્રત્યે Sincere અને honest બનવું.
•જ્યારે ડિમાન્ડ પૂરી ન થાય ત્યારે explanation આપો.
•Sensitive Matters માં તપાસ કરવાનું avoid કરવું જોઈએ.
•Clients ની Care પ્રત્યે યોગ્ય concern અને પોઝિટિવ ઇન્ટરેસ્ટ દર્શાવવો જોઈએ.
★Recognizing And Reflecting On Feelings Which Patient May Express(પેશન્ટ વ્યક્ત કરી શકે તેવી Feelings ને ઓળખવી અને તેના પર ધ્યાન આપવું.)
Clients દ્વારા વ્યક્ત કરાયેલ Feelings ને ઓળખવી માટે Nurses માટે જરૂરી છે.જ્યારે પેશન્ટ વાત કરે છે, ત્યારે કોન્ટેન્ટ ની નોંધ લેવી ઈમ્પોર્ટન્ટ નથી પરંતુ વાતચીત સાથે સંકળાયેલ feelings ને ઓળખવી જરૂરી છે. Nurses એ બિહેવિયર ની પેટર્નનું assessment કરવું જોઈએ એટલે કે તેની જરૂરિયાતો, potential,ક્લાયન્ટની interaction pattern અને તેમની Needs અને Demand વચ્ચે Difference કરવા કેપેબલ હોવું.
★Listening (સાંભળવું)
Listening એ એક Active Process છે. પેશન્ટ શું કહે છે તે Nurses એ ધ્યાનપૂર્વક સાંભળવાની જરૂર છે. પેશન્ટ જે કહે છે તે સાંભળવા અને મીનિંગ સમજવા માટે nurses એ પ્રયત્ન કરવો જોઈએ.
★Allowing The Patient To Express Strongly Held Feelings (પેશન્ટને તેમની feelings વ્યક્ત કરવાની મંજૂરી આપવી)
Nurses એ ક્લાયન્ટની Disapproval અથવા Punishment ના Fear ની feelings ને વ્યક્ત કરવાની મંજુરી આપવી જોઈએ,કારણ કે આ feelings ક્લાયન્ટ માટે dangerous અને explosive હોઈ શકે છે. Nurses એ ક્લાયન્ટને verbal અને sympathetic manner માં Anxiety,Fear, Hostility (દુશ્મનાવટ) અને Anger જેવી Negative Feelings વ્યક્ત કરવા Encourage (પ્રોત્સાહિત) કરવા જોઈએ.
★Talk With Purpose(ચોક્કસ હેતુ સાથે વાત કરો)
Nurses નું Communication કલાયન્ટ અને નર્સ બંને દ્વારા Set કરેલ Goals ને Achieve કરવા તરફ ડાયરેકટેડ હોવું જોઈએ.પેશન્ટની Needs અને ઇન્ટરેસ્ટને જાણવું જોઈએ.
3.(Use Consistent Behaviour To Increase The Patient´s Emotional Maturity. (પેશન્ટની ઈમોશનલ મેચ્યુરિટી વધારવા માટે Consistant Behaviour ઉપયોગ કરો.)
Clients ની સેફ્ટી અને સેક્યુરીટી એ મેન્ટલ હેલ્થ નર્સિંગ કેર પ્રુવાઈડ કરવાનો મુખ્ય objective છે. સ્ટાફના એટિટ્યૂડમાં , ward routine અને ક્લાયન્ટના behaviour માં limitation રાખવા માટે consistency નો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. Consistency (સુસંગતતા) clientને ઇમોશનલ મેચ્યુરિટી વધારવામાં હેલ્પ કરશે.4.Give Reassurance To The client in a subtle and acceptable manner. (ક્લાયન્ટને Subtle(સૂક્ષ્મ) અને સ્વીકાર્ય રીતે આશ્વાસન આપો.)
ક્લાયન્ટનો confidence વધારવા માટે reassurance આપવામાં આવે છે. ક્લાયન્ટને reassurance આપતી વખતે, nurses એ કન્ડિશન ને સમજવી અને તેનું એનાલિસિસ કરવું જોઈએ. False reassurance ન આપવો જોઈએ.Reassurance acceptable manner માં institution ની lilmit માં આપવો જોઈએ.
5.Change The Patients Behaviour through emotional experience and not by rational interpretation. (ઈમોશનલ અનુભવ દ્વારા પેશન્ટનું બિહે વીયર ચેન્જ કરવું, રેશનલ ઇન્ટરપ્રિટેશન વડે નહિ.)
Psychiatric Nurses નું ફોકસ mainly પેશન્ટ ની feeling ના aspect પર હોય છે અને intellectual aspects પર નહીં. તેથી, mentally ill પેશન્ટ ને કહેવું અથવા એડવાઈઝ આપવી એ પેશન્ટ ના એબનોર્મલ બિહેવિયરને સુધારવામાં ઈફેકટીવ નથી. અમુક principles અથવા technique છે જેના દ્વારા પેશન્ટના બિહેવિયર માં ચેન્જીસ થવાની expectation રાખી શકાય છે જેમ કે રોલ પ્લે,સોશ્યિલ ડ્રામા અને ટ્રાનઝેક્સનલ એનાલિસિસ . નર્સ દ્વારા ક્લાયન્ટને તેના painful behaviour માટે force કરી શકાય નહિ,તેણે ક્લાયંટના bihaviour નું interpretation કરવું જરૂરી છે.6.Avoid approaches which will increase the client unnecessary anxiety. (એવા approach ને અવોઇડ કરો કલાયન્ટની unnecessary anxiety વધારો કરશે.)
Anxiety એ અજાણી વસ્તુ અથવા ઇવેન્ટ માટે fear ની ફીલિંગ છે. Mentally ill પેશન્ટ પહેલાથી જ વિવિધ કારણોને લીધે થોડી Anxiety માં હોય છે.
નીચે મુજબ nurses પેશન્ટ ની Anxiety માં વધારો કરી શકે છે.
≈ નર્સપોતાની Anxiety બતાવે છે.
≈ પેશન્ટ ના psychotic ideas નો વિરોધાભાસ.
≈ પેશન્ટ દ્વારા complete ન કરી શકાય તેવા work ની ડિમાન્ડ કરવી.
≈ પેશન્ટને વારંવાર failure નો સામનો કરવો પડે છે.
≈ પેશન્ટ ની વીકનેસ અને ખામીઓ દર્શાવવી.
≈ sharp comment passing કરવી.
≈એબનોર્મલ બિહેવિયર માટે ફીઝિકલ અથવા વર્બલ ફોર્સ આપવો.
7 Objectivity Has To Be Maintained In Understanding clients behaviour. (કલાયન્ટ બી હેવિયરને સમજવામાં objectivity જાળવી રાખવી પડે છે.)
Objective (હેતુ) એ client ની ફીલિંગ ને બરાબર સમજવાની કability છે. નર્સે તેમની પોતાની ફીલિંગ,ઓપીનીયન અથવા જજમેન્ટને મિક્સ ન કરવા જોઈએ. પેશન્ટ શું કહે છે અથવા કરે છે તે નર્સે સમજવાની જરૂર છે. પેશન્ટના બિહેવિયરની કન્ટિન્યુ પ્રેડિકશન કરીને નર્સ તેના ઓબઝર્વેશનની સ્કિલમાં સુધારો કરે છે.
8.Maintain realistic nurse patient relationship.*વાસ્તવિક નર્સ-પેશન્ટ રિલેશન મેન્ટેન રાખો)
ક્લાઈન્ટની ઈમોશનલ અને ફિઝિકલ needs ને પૂર્ણ કરવાના આધારે થેરાપ્યુટીક નર્સ પેશન્ટ રિલેશનશિપ નું પ્લાન કરવામાં આવ્યું છે. વાસ્તવિક નર્સ પેશન્ટ રિલેશન જાળવવા માટે, નર્સ પાસે રિયલ પોતાનો કન્સેપ્ટ હોવો જોઈએ અને પેશન્ટની ફીલિંગ અને બિહેવિયરના મીનિંગ ને સમજવામાં કેપેબલ હોવા જોઈએ. નર્સ પેશન્ટ રિલેશન થેરાપી oriented છે અને ઇન્ટરપર્સનલ પ્રોસેસ છે.
9.Avoid Physical And Verbal Force as much as possible.(પોસિબલ હોય ત્યાં સુધી ફિઝિકલ અને વર્બલ(મૌખિક) ફોર્સ અવોઇડ કરો.)
વ્યક્તિ પર કોઈપણ પ્રકારના ફોર્સ થી psychological trauma (માનસિક આઘાત) થશે. પનીશમેન્ટની તમામ મેથડ અવોઇડ કરવી જોઈએ.પેશન્ટ ના બિહેવિયર નું પ્રેડિકશન કરીને નર્સે એબનોર્મલ બિહેવિયર ની શરૂઆત અટકાવવી જોઈએ. ક્લાયન્ટ પર ફોર્સ કરતી વખતે નર્સે નીચેના મુદ્દાઓ ધ્યાનમાં રાખવા જોઈએ,~એડિકવેટ હેલ્પ સાથે quickly , નિશ્ચિતપણે અને ઇફેકટીવ રીતે procedure કરો.
~પેશન્ટને બાંધતી વખતે Anger(ગુસ્સો ) ન દર્શાવો.
~પેશન્ટને restraints લાગુ કરવા માટેનું કારણ જણાવો.
~પેશન્ટની needs પુરી કરવા present રહેવું.
~પેશન્ટને ક્યારેય એવું feel ન થવા દો કે તેને પનિશમેન્ટ અપાઈ રહી છે.
10.Provide nursing care to the patient as a person and not merely to control symptoms of the disease or symptoms that patient has.(પેશન્ટની એક વ્યક્તિ તરીકે નર્સિંગ કેર પૂરી પાડો અને માત્ર disease ના symptoms કે પેશન્ટ ના symptoms ને કંટ્રોલ કરવા માટે નહીં)
Nurses એ તેનાબિહેવિયર પાછળનો મીનિંગ સમજવો જોઈએ અને symptoms એ પ્રોબ્લેમ્સનું રીફલેકશન છે. સમાન symptoms દર્શાવતા બે પેશન્ટ બે અલગ અલગ needs ને વ્યક્ત કરી શકે છે, નર્સે દર્દીને એક વ્યક્તિ તરીકે સંભાળ care પ્રુવાઈડ કરવી જોઈએ અને માત્ર disease ના symptoms ને કંટ્રોલ કરવા માટે નહીં.દરેક પેશન્ટ ને તેની સાથે શું કરવામાં આવી રહ્યું છે અને શા માટે કરવામાં આવી રહ્યું છે તે જાણવાનો right (અધિકાર) છે. નર્સ દ્વારા આપવામાં આવેલ explanation ક્લાયંટની anxiety ઘટાડશે.mentally ill પેશન્ટનો reality સાથે કોઈ contact નથી અથવા સમજવાની કકેપેસીટી નથી તેના આધારે explanation રોકવું જોઈએ નહીં.
12.Maintain And Retain The Basic Nursing Principles to Suit the patient while performing the ward nursing procedures. (વોર્ડમાં નર્સિંગ પ્રોસિજર કરતી વખતે પેશન્ટને અનુરૂપ નર્સિંગના બેઝિક પ્રિન્સિપલ્સ જાળવી રાખો)
ઘણી નર્સિંગ પ્રોસિજર અથવા મેથડ પનાવવામાં આવે છે વ્યક્તિની needs અનુસાર મોડીફાઈડ કરવામાં આવે છે પરંતુ બેઝિક પ્રિન્સિપલ્સ જેમ કે સેફ્ટી, સેક્યુરીટી, કમ્ફર્ટ, પ્રાઇવેસી, મટીરીયલ અને ટાઈમ મની ની ઈકોનોમી થેરાપ્યુટીક ઇફેકટીવનેસ જાળવવી, પ્રોસિજર અનુસરતી વખતે અને પ્રેક્ટિસ કરતી વખતે સારી કામગીરી વગેરે જેવી પ્રક્રિયાઓમાં સમાન રહે છે.
[4:56 pm, 25/10/2023] Team Alfesh: Defence Mechanism
ડિફેન્સ મિકેનીઝમ્સ
મેન્ટલ મિકેનિઝમ્સ એ સાયકોલોજીકલ વ્યૂહરચના છે જે વાસ્તવિકતાનો સામનો કરવા અને પોતાની ઇમેજ જાળવવા માટે વિવિધ સંસ્થાઓ દ્વારા અમલમાં મૂકવામાં આવે છે.મેન્ટલ મિકેનીઝ્મ ને ડિફેન્સ મીકેનીઝ્મ પણ કહેવાય છે.સ્વસ્થ પર્સન સામાન્ય રીતે જીવનભર વિવિધ ડિફેન્સ મિકેનીઝમ નો ઉપયોગ કરે છે.Ego ડીફેન્સ મિકેનિઝમ માત્ર ત્યારે જ પેથોલોજિકલ બને છે જ્યારે તેનો સતત ઉપયોગ અયોગ્ય વર્તન તરફ દોરી જાય છે અને વ્યક્તિના ફિઝિકલ અને/અથવા મેન્ટલ હેલ્થ પર પ્રતિકૂળ અસર થાય છે.
Ego ડિફેન્સ મિકેનિઝમ્સનો હેતુ માઈન્ડ/સેલ્ફ/ઈગો ને Anxiety,સામાજિક પ્રતિબંધોથી બચાવવા અથવા એવી પરિસ્થિતિમાંથી આશ્રય આપવાનો છે કે જેની સાથે વ્યક્તિ હાલમાં સામનો કરી શકતી નથી.
Types Of Defence Mechanism
(1)Acting Out
એકટિંગ આઉટ ડિફેન્સ મિકેનિઝમમાં જ્યારે વ્યક્તિ ઈમોશનલ સંઘર્ષ અથવા સ્ટ્રેસ સાથે ફીલિંગ ને બદલે ક્રિયાઓ દ્વારા વ્યવહાર કરે છે.
Ex હું તમારાથી ગુસ્સે છું," એવુ કહેવાને બદલે તે, અન્ય વ્યક્તિ પર પુસ્તક ફેંકી શકે છે.એટલે એની જે ફીલિંગ હોય છે તેને કાર્ય માં રૂપાંતર કરે છે.(2)Avoidance(અવગણના અથવા ટાળવું)
અપ્રિય વસ્તુઓ અથવા પરિસ્થિતિઓ સાથે વ્યવહાર કરવા અથવા તેનો સામનો કરવાનો ઇનકાર કરવો.
Ex.કોઈની સાથે સમસ્યાની ચર્ચા કરવાને બદલે તેને વાત ને અવગણી અથવા ટાળી દે છે જેથી સમસ્યાનો સામનો ન કરવો પડે.(3).Compensation (બદલો / વળતર)
Ex.કોઇ એક વ્યકિત physiscally handicapped છે. તે sports માં આગળ આવી શકતી નથી તેથી આ ઉણપ દૂર કરવા માટે તે પોતાની pleasing personality develop કરે છે અથવા અન્ય આવડતોને તે અભ્યાસમાં ઉપયોગ કરી આગળ વધે છે અને આ ઉણપ માંથી પોતાનું ધ્યાન અન્યત્ર પરોવે છે, અંધ વ્યકિત સંગીતમાં આગળ વધે છે.
(4). Conversion (રૂપાંતરણ)
આમાં વ્યકિત પોતાની strong emotioul conflict ને physical symptoms માં convert કરે છે. જેનું કોઇ દેખીતું કારણ હોતું નથી. આ mechanism સંપૂર્ણપણે unconscious લેવલ પર ઓપરેટ થાય છે.
Ex કોઈ વ્યક્તિ પોતાના ક્લોઝ ફ્રેન્ડ ના ડેથ ના સમાચાર સાંભળી પોતાના બંને પગ નું બેલેન્સ ખોઈ બેસે છે અને બેભાન થઇ જાય છે.(5).Denial(ઇન્કાર/અસ્વીકાર)
:આ એક સામાન્ય અને બધા જ Defense mechanism માં સૌથી જુનું/પ્રાચીન Defense mechanism છે. આમાં વ્યકિત પોતાને ન ગમતી કે દુઃખદાયક વસ્તું ઘટનાઓનો અસ્વીકાર કરે છે અને reality ને face કરવાનું refuse કરે છે. સામાન્ય રીતે વ્યકિત death, serious illness, painful and fearful બાબતો માટે Denial નો Use કરે છે.
Ex. પુત્ર જયારે દારૂનો વ્યસની હોય, તો તેની માતા પાડોશીઓ તરફથી જયારે પુત્રનાં પરાક્રમો અંગે ફરીયાદ કરવામાં આવે છે ત્યારે માતા ખુબ જ કામમાં busy હોવાનો ડોળ કરે છે અને પાડોશીઓની ફરીયાદ પ્રત્યે બિલકુલ ધ્યાન આપતી નથી.
(6).Displacement(વિસ્થાપન)
પોતાના ઈમોશન ને બીજા વ્યક્તિ કે ઓબ્જેકટ પર ડિસ્પ્લેસ કરવા અથવા વિસ્થાન કરવું.અથવા એક વ્યક્તિ પર નો ગુસ્સો બીજા વ્યકતી પર વ્યક્ત કરવો.
Ex. એક 3rd યરના નર્સિંગ સ્ટુડન્ટ પર હોસ્પિટલ વોર્ડ માં ઇન્ચાર્જ સિસ્ટર ગુસ્સે થાય છે તેથી સ્ટુડન્ટ પોતાનો ગુસ્સો તેમના જુનિયર સ્ટુડન્ટ પર નિકાળે છે.
(7)Dissociation
આ ડીફેન્સ મિકેનિઝમમાં, વ્યક્તિ પોતાની Usual awareness of self ને બદલી ને ઈમોશનલ સ્ટ્રેસ નો સામનો કરે છે.વ્યક્તિ રિયલ વર્લ્ડ થી દૂર થઇ જાય છે અને immature બિહેવિયર કરે છે.આજુ બાજુ શું ચાલી રહ્યું છે તેમને કાંઈ ખબર હોતી નથી.
Ex.એક વ્યક્તિ પોતાની શરમ અને આત્મધિક્કાર ની લાગણીઓ થી બચવા માટે અર્ધજાગ્રત પ્રયાસ માં બુલીમિક ઇટિંગ કરવા લાગે છે..
(8). Fixation(સ્થિરિકરણ)
આ ડિફેન્સ મિકેનિઝમ માં પર્સન એડલ્ટ Age નો હોવા છતાં તેનામાં immature બાબતો રહી જાય છે અને તેની પર્સનાલિટી માં તે બાબત ફિક્સ થઇ જાય છે.
Ex. મોટી ઉમરે પણ thumb sucking ની ટેવ હોય છે.
(9). Identification (તાદાત્મય)
આમાં એક વ્યક્તિ બીજા વ્યક્તિ ના voice, idea, clothes, પર્સનાલિટી, હાવભાવ, દેખાવ, અને બિહેવિયર ને કોપી કરે છે અને બીજા વ્યક્તિ ની જેમ દેખાવા નો પ્રયત્ન કરે છે.
Ex એક વ્યક્તિ જે પોતે શાહરુખ ખાન જેવો દેખાવા માટે તેમના કપડાં, સ્ટાઇલ અને અવાજ બધા માં શાહરુખ ખાન ની copy કરે છે.
(10).*Idealization(આદર્શીકરણ).
જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ બીજા કોઈ વ્યક્તિની હદ થી વધારે પ્રશંશા કરે છે. અને તે વ્યકતી ને બધા કરતા ચડીયાતો બતાવે છે. આ ડીફેન્સ મિકેનિઝમ ને Idealization કહે છે.
Ex એક પ્રેમી સામાન્ય દેખાતી સ્ત્રીની સુંદરતા બાબતે ખુબ પ્રશંસા કરે છે. પરંતુ તે સ્ત્રી એટલી પણ સુંદર હોતી નથી જેટલી તેમની પ્રશંસા થતી હોય છે.
(11). Intellectualization( (બુઘ્ધિગમય પ્રતિપાદન)
Rationalization ની માફક આ પણ કારણ દર્શાવતું બીજું defense mechanism છે. Emotion and threatening condition માંથી બુધ્ધિપૂર્વક અને વિચારીને વાતો કે સંવાદ ધ્વારા દુર થવા માટેનું intellectual behaviour એટલે intellectualization.Ex એક નર્સ કે ડોકટરને દરેક દર્દી સાથે લાગણીપૂર્વકનાં સંબંધો રાખવા પરવડે નહીં. આથી તેઓ પોતાની જાતને સંવેદનાવિહીન શાંત શબ્દો વડે પરિસ્થિતિથી દુર રાખે છે. એક ખુબ જ બિમાર વ્યકિત સાથે કે જેનું મૃત્યુ ચોકકસ છે તેવી વ્યકિત સાથે નર્સ આ mechanism નો ઉપયોગ કરતી જોવા મળે છે. Professional crisis ને દુર કરવા માટે આ mechanism નો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. પરંતુ દરેક વખતે સંબંધોમાં આનો ઉપયોગ unhealthy emotional experiences આપે છે.
(12).Introjection(ઈન્ટ્રોજેકશન)
આમાં વ્યક્તિ બીજા વ્યક્તિ ના વોઇસ અને ideas ને copy કરે છે. આ ડિફેન્સ મિકેનિઝમ બાળકો માં વધુ જોવા મળે છે. અને તેઓ તેનાથી મોટા લોકોનું અનુકરણ કરે છે.
Ex સ્કૂલ માં બાળકો તેમના શિક્ષક ની જેમ દેખાવાનો પ્રયત્ન કરે છે.અને તેમના શિક્ષક ની જેમ બોલવાનો પ્રયત્ન કરે છે.(13). Isolation (અલગતા)
આમાં વ્યકિત પોતાનું emotional involvement ઘટાડે છે. વ્યક્તિ પોતાની Disappointment ઓછી કરી પોતાને harmful situation થી protect કરે છે.
Ex.મેડિકલ સ્ટુડન્ટ ડેથ ના વિચારો થી ડિસ્ટર્બ થયા વગર ડેડ બોડી ને( dissects )વિચ્છેદન કરે છે.
(14).projection(બીજાનો વાંક કાઢવો / યોજનાઓ ઘડવી)
આ વારંવાર વાપરવામાં આવતું defense mechanism છે. આમાં અસ્વીકૃત વિચારો, તરંગો, કામનાઓ વગેરેને બીજાઓ પર transfer કરવામાં આવે છે. આમાં વ્યકિત પોતાની ભૂલો અને અન્ય લોકો પર દોષારોપણ (blame) કરે છે. જયારે projection નો ઉપયોગ કરવામાં આવે ત્યારે આપણા સંબંધોમાં મશ્કેલી ઉભી થાય છે.
Ex student પરીક્ષામાં fail થયો હોય તો, તે examiner નો વાંક કાઢે છે કે તેમને સરખી રીતે પેપર તપાસતા જ નથી આવડતું.
(15.)Rationalization.,(તાર્કિક રીતે પ્રતિપાદ કરવો. દોષમુકત/ક્ષમા, યોજનાબધ્ધ દલીલ)
આ ઘણું સામાન્ય mechanism છે. દરેક વ્યક્તિ આ mechanism નો ઉપયોગ કરે છે.તેમાં વ્યકિતની પ્રતિષ્ઠાને નુકશાન થયું હોય કે અહમ ઘવાયેલો હોય ત્યારે વ્યક્તિ જુદા જુદા પ્રકારની યુક્તિઓ કે તરકીબો દ્વારા પોતાનો અહમ કે પ્રતિષ્ઠાનો બચાવ કરવાનો પ્રયત્ન કરે છે. આ પ્રક્રિયાને rationalization કહે છે. પોતાને યોગ્ય સાબિત કરવા નિર્ણયાત્મક behaviour વપરાય છે. જે તે પરિસ્થિતિનું સ્વીકૃત કારણ બતાવી સાચુ કારણ છુપાવવામાં આવે છે.
Ex. કોઈ student exam માં fail થાય ત્યારે પ્રશ્નપત્ર સિલેબસ બહારનું હતું તેમ જણાવી Rationalize કરે છે. અમુક યુવતી સાથે લગ્ન કરવાની ઇચ્છા ધરાવનાર યુવકને જયારે તેમાં નિષ્ફળતા મળે ત્યારે તે તેમનો દોષ બતાવે છે કે તે અભિમાની છે, વિશ્વાસઘાતી છે અથવા તેનો ભૂતકાળ સારો નથી. આ mechanism બે forms માં જોવા મળે છે.
1) Sour grapes (ટ્રાક્ષ ખાટી છે)
2) Sweet lemons
1) Sour grapes :- જે યુવાનને સુંદર સ્ત્રી ન મળે તો તે સુંદર સ્ત્રી એ એક વધારાની જવાબદારી છે તેવું બતાવે છે.
વાહન વગરનો ડોકટર એવું કહે કે તે driving નાં હિસાબે પોતાનાં જાન પર જોખમ લેવા માંગતો નથી.
2) Sweet lemons :- આમાં વ્યકિત પોતાની નિષ્ફળતાઓ પોતાનાં સદગણો જાહેર કરીને ઢાંકે છે. દા.ત. એક ગરીબ માણસ વધારે પૈસા કમાવા માંગતો નથી તેવું જાહેર કરે છે અને તેનાં કારણમાં કહે છે કે પૈસો જ દષણો માટે કારણભૂત છે.
16.Reaction Formation (પ્રતિક્રિયા રચના)
આમાં Umacceptable real feeling ને repressed કરવામાં આવે છે અને acceptable opposite feeling ને expressed કરવામાં આવે છે.
Ex. એક મહિલા actually પોતાની સાસુ ને નાપસંદ કરતી હોય છે પરંતુ બીજા લોકો ની સામે તેમની સાસુ ની સારી રીતે કેર પણ કરતી હોય છે.
(17). Regression (પીછેહઠ)
It is an immature way of responding to stress અમુક લોકો જીવનનાં પડકારોનો હિંમતભેર સામનો કરી શકતા નથી. આવા વખતે તેઓ પોતાની ઉંમર કરતા નાની ઉંમરનાં લોકો જેવું વર્તન કરીને anxiety ઓછી કરે છે. આમાં વ્યકિત ધ્વારા reality ના બદલે તેના આગળનાં developmental level જેવું વર્તન કરવામાં આવે છે.અમુક regression normal હોય છે જેવા વધારે પડતા emotional થતા આંખમાં આંસ આવવા. Extreme forms and degrees વાળા regressions psychosis માં પરીણમે છે.
Ex. Family માં new born baby નો બર્થ થતા આગળ ના child માં attention ઓછું આપવામાં આવતા આ child infantile behaviour કરવા લાગે છે જેમ કે bed wetting.
(18).Repression (દમન, અવરોધ)
આ એક પ્રકારનું defence mechanism છે. જેમાં વ્યકિત અમુક વસ્તું કે ઘટના જાણી જોઇને ભૂલવાનો પ્રયત્ન કરે છે. જેમાં ખરેખર ભુલાઇ જતું નથી પરંતુ ભલાઇ ગયું છે એવો દેખાવ કરવામાં આવે છે.
જયારે discomforting ideas અને ઇરાદાપૂર્વકની desire ને આપણે attention field માં લાવીએ છીએ તેને suppression કહેવાય છે. Suppressed material ને easily recall કરી શકાય છે. અને conscious Fine માં લાવી શકાય છે. જયારે આ process unconsciously થાય ત્યારે તેને reppression કહેવાય છે. આવા repressed ideas, desires સાથે જયારે strong emotion જોડાય છે ત્યારે complex બની જાય છે.
Ex. પરીક્ષા ખંડમાં ભૂલ માટે કોઈ student ને પકડવામાં આવે ત્યારે તે ખૂબ જ દુ:ખ થયાનું નાટક કરે છે. અને પાછળથી તે ઘટના ભૂલાઇ ગયાનું statement મિત્રોમાં કરે છે.)
(19)Somatization(સોમેટાઈઝેશન)
આમાં psychic derivatives એ બોડી ના symptoms માં કન્વર્ટ થાય છે.
Ex. exam આપતી વખતે headache થવો.
(20). Sublimation (ઉર્ધ્વગમન)
આમાં વ્યકિત પોતાની સમાજ ધ્વારા અસ્વીકૃત બાબતો/ટેવોને redirect કરી સમાજ ધ્વારા સ્વીકૃત સ્વરૂપમાં ફેરવે છે. એવો healthy રસ્તો પસંદ કરે કે તેની બાબતો/ટેવો ને પણ સંતોષ મળે.
Ex. કોઈ વ્યક્તિ ને ખુબ જ ગુસ્સો આવતો હોઈ ત્યારે તે બોકસીંગ કરીને પોતાનાં ગુસ્સાને ટ્રાન્સફર કરી દે છે..
(21).Substitution (પ્રતિસ્થાપન)
આમાં કોઈ વ્યક્તિ પોતાની કેપેસીટી બહારનો ગોલ નક્કી કરે છે પરંતુ તેમાં સફળતા ન મળતા તેનાથી નાનો ગોલ નક્કી કરી સફળ થાય છે.
Ex. કોઈ વ્યક્તિ IAS ઓફિસર ન સકતા તેને બદલે તેઓ IPS ઓફિસર બને છે..
(22).Suppression (દબાવી દેવું)
આમાં preconscious mind માં રહેલ unwelcome ideas memories. impulses, feelings, thoughts કે જે દુઃખદાયક હોય છે તેને consciously dismiss કરવાનો પ્રયત્ન કરે છે તેને suppression કહેવાય છે. આપણે તેને subconscious mind માં ધકેલી દઇએ છીએ અને જયારે આપણે તેને યાદ કરવા માંગીએ છીએ ત્યારે Naccessible હોય છે.
Ex. પરીક્ષા અગાઉ પોતાના મિત્ર સાથે દલીલો અથવા ઝઘડો થયો હોય તો તેનો જવાબ આપવાના બાકી હોય છે પરંતુ પેપર લખતી વખતે આ બનાવને થોડો સમય માટે ભૂલી શાંતિથી પેપર લખવાનો પ્રયત્ન કરે છે અને પેપર પૂરૂ કરે છે. અથવા એક દર્દી પોતાનાં દુઃખની લાગણીઓ માટે “મારે તે બાબતે વાત કરવી નથી” તેમ કહીને તેને suppres કરે છે.
(23).Undoing (માફી માંગવી)
જયા વ્યકિત દ્વારા કોઇ ભૂલ થાય છે અથવા પ્રોપર કાર્ય ન થાય ત્યારે વ્યકિત પોતાની ભૂલ બદલ માફી માંગે છે, પોતાને માફ કરી દેવા અથવા સજા કરવા કહે છે તેને undoing કહેવાય છે.
Ex. કોઈ Student classroom માં આવવામાં મોડો પડે તો તે પનીશમેન્ટ થી બચવા માટે teacher ની માફી માગે છે.
[9:54 pm, 25/10/2023] Team Alfesh: MENTAL HEALTH TEAM
મેન્ટલ હેલ્થ ટીમ
મેન્ટલ હેલ્થ ટીમ તરીકે ઓળખાતા થેરાપ્યુટીક (રોગ નિવારક) એનવાયરમેન્ટના પ્રમોશનમાં અનેક બ્રાન્ચના મેમ્બર્સ ભાગ લે છે. તેમાં ઘણા બધા મેમ્બર્સ નો સમાવેશ થાય છે. જે નીચે મુજબ છે.
•Psychiatrist(મનોચિકિત્સક)
મેન્ટલ અને ઈમોશનલ ડિસોર્ડર નું ડાયગ્નોસીસ ,ટ્રીટમેન્ટ અને પ્રિવેનશન પ્રુવાઈડ કરે છે.થેરાપી સેશન કન્ડકટ કરે છે અને તેઓ મેન્ટલ હેલ્થ ટીમના લીડર હોય છે.મેડિકેશન અને થેરાપી પ્રીસ્ક્રાઇબ કરે છે અને કાઉન્સેલિંગ પૂરું પાડે છે.•General Physician(જનરલ ફિઝીશયન)
મેન્ટલ ડિસોર્ડર ધરાવતા લોકો માટે જનરલ ફીઝીશયન એ ઘણીવાર contact નું પ્રથમ પોઇન્ટ હોય છે • mentally ill પેશન્ટ ને support અને advice આપે છે. તેમની પાસે વધુ ચોક્કસ psychological ટ્રીટમેન્ટ નો અનુભવ અને ટ્રેનિંગ હોય છે.•Clinical Psychologist(ક્લિનિકલ મનોવૈજ્ઞાનિક)
હોસ્પિટલ્સ અને કમ્યુનિટી હેલ્થ ટીમમાં બંનેમાં work કરે છે.પેશન્ટ ની મેન્ટલ હેલ્થની જરૂરિયાતોના અસેસમેન્ટમાં હેલ્પ કરવી અને વ્યક્તિઓ અને group સાથે psychological therspies નું plan કરે છે.Mental Health Nurse(મેન્ટલ હેલ્થ નર્સ)
કલાયન્ટની નર્સીંગ needs ને Assess કરે છે અને સમજે છે. Holistic નર્સિંગ કેર પ્રુવાઈડ કરે છે.ગ્રાહકની નર્સિંગ જરૂરિયાતોનું મૂલ્યાંકન કરે છે અને સમજે છે.Nurses પેશન્ટ સાથે કાઉન્સેલિંગ અને psychotherapy carry out કરે છે.પેશન્ટ ની કેર કરવાની જવાબદારી હોય છે, અને auxillary and staff nurse ના work નું supervision કરે છે.
•Psychiatric Social Worker(સાયકીયાટ્રીક સામાજિક કાર્યકર)*
હેલ્થ સર્વિસીઝ ને બદલે social સર્વિસીઝ માટે કાર્યરત છે.કમ્યુનિટી રિસોર્સીંસ અને એનવાયરન્ટમેન્ટ સાથેની વ્યક્તિઓની adaptive કેપેસીટી નો ઉપયોગ કરે છે.રીફર્ડ પેશન્ટ માટે કાઉન્સેલિંગ અને advice અથવા વધુ ચોક્કસ therapies પ્રુવાઈડ કરે છે.•Nurse Assistance/Technician(નર્સ આસિસ્ટન્સ /ટેકનિશીયન)
થેરાપ્યુટીક એનવાયરમેન્ટ મેન્ટેન કરવામાં મેન્ટલ હેલ્થ ટીમને હેલ્પ કરે છે.•Occupational Therapist(વ્યવસાયિક થેરાપીસ્ટ)*
લોકોને તેમના પર્યાવરણ સાથે adapt (અનુકૂલન) કરવામાં અને તેમના daily life નો સામનો કરવામાં help કરે છે.હોસ્પિટલ્સ અથવા કમ્યુનિટી માં વર્ક કરે છે.વ્યક્તિગત અથવા group માં વિવિધ પ્રકારની theapy provide કરે છે.
•Educational Therapist(એડયુકેશનલ થેરાપીસ્ટ).
ઇફેક્ટિવ ઇન્સ્ટ્રકશન નક્કી કરે છે; મેથડ્સ,વ્યક્તિની કેપેસીટી નું અસેસમેન્ટ કરવું અને અવ્યવસ્થિત બાળકો માટે વિશિષ્ટ પ્રોગ્રામ્સ સિલેક્ટ કરવા.ઈમોશનલ અને બિહેવિયરલ પ્રોબ્લેમ્સ ધરાવતા હોસ્પિટલના સ્ટુડન્ટ માટે સતત શિક્ષણ કાર્યક્રમનું આયોજન કરે છે.
•Art Therapist (આર્ટ થેરાપીસ્ટ)
ફીલિંગ અને ઈમોશનનલ conflict વ્યક્ત કરવા spontaneous (આપમેળે) ક્રીએ ટિવ આર્ટવર્કને help અને પ્રોત્સાહિત કરે છે.
ઈમોશનલ ડિસોર્ડર ના ડાયગનોસીસ અને ટ્રીટમેન્ટ માટે બેઝિક child psychiatry નો ઉપયોગ કરે છે.•Musical Therapist (મ્યુઝિકલ થેરાપીસ્ટ)
Music દ્વારા, પોતાના expression પર ફોકસ કરે છે.મેમરી, અટેનશન અને કન્સન્ટ્રેશનમાં ઈમ્પ્રુવમેન્ટ ને પ્રમોટ કરે છે અને વ્યક્તિને તેની અચીવમેન્ટ પર પ્રાઉડ ફીલ કરવાની તક પૂરી પાડે છે.
•Psychodrama Therapist(સાયકોડ્રામા થેરાપીસ્ટ).
લોકોને પોતાની ફીલિંગ્સ અને ઈમોશનલ કોન્ફલીક્ટ ને વ્યક્ત કરવા માટે રોલ પ્લે અને ડ્રામા દ્વારા પ્રોત્સાહિત કરે છે.Recreational Therapist(મનોરંજન થેરાપીસ્ટ)
કલાયન્ટને પર્સનલ thought,ફીલિંગ્સ અને ઈમોશનમાં વધુ attention થી prevent કરવા માટે તેમનું ધ્યાન બહાર રીડાયરેક્ટ કરવા મોટીવેટ કરે છે.Play Therapist (પ્લે થેરાપીસ્ટ)
પ્લે થેરાપિસ્ટ પેશન્ટનું બિહેવિયર , અફેક્ટ અને child ની conversation નું ઓબઝર્વેશન કરે છે જે પ્રોટેકટેડ વાતાવરણમાં મિનિમમ ડિસ્ટ્રેક્સન સાથે રમે છે, therapist દ્વારા પૂરી પાડવામાં આવેલ games અથવા toys નો ઉપયોગ કરે છે.•Speech Therapist(સ્પીચ થેરાપીસ્ટ)
સ્પીચ થેરાપિસ્ટ નોન વર્બલ કોમ્પ્રીંહેન્સન (બિન-મૌખિક સમજણ), વર્બલ comprehension અને વર્બલ expression સાથે ડેવલપમેન્ટલ ડિસોર્ડર ધરાવતા બાળકોનું અસેસમેન્ટ અને ટ્રીટમેન્ટ કરે છે.Chap lain (ધર્મગુરુ)
Mentally ill ગકલાયન્ટની spiritual needs (આધ્યાત્મિક જરૂરિયાતોને) identify કરે છે.
વ્યક્તિઓને support આપે છે અને જરૂરિયાત મુજબ spiritual rest આપે છે.
જ્યારે જરૂર પડે ત્યારે તેઓ કાઉન્સેલર તરીકે કાર્ય કરી શકે છે.
•Dietician(ડાયેટિશિયન)
Psychiatric મેન્ટલ હેલ્થ ટીમ માટે રિસોર્સ પર્સન તરીકે તેમજ ન્યુટ્રીશનલ ડિસોર્ડર વ જેમ કે anorexia nervosa, bulimia nervosa અને pica( ન ખાવાની વસ્તુઓ ખાવી) વગેરે થી suffer થતા ક્લાયન્ટ માટે nutritional counselor તરીકે કાર્ય કરે છે.
•Support Workers (સહાયક)
Support Workers મેન્ટલ હેલ્થ ટીમના પાર્ટ રૂપે કમ્યુનિટીમાં work કરે છે. તેઓ psychiatric nurses દ્વારા work ને પૂરક બનાવે છે, example : પેશન્ટને બહાર લઈ જઈને અથવા તેમની શોપિંગમાં help કરીને વધુ socialize (સામાજિક) થવામાં help કરીને.