Unit 3 . inter setoral co-ordinaltion

Introduction :

કોઈપણ વ્યક્તિ માટે જ્યારે મહત્તમ કામ હાથમાં લે તેને સફળ બનાવવા માટે એક કરતાં વધારે વ્યક્તિઓની જરૂરિયાત રહેતી હોય છે. એ રીતે ગ્રામ્ય ક્ષેત્રે લોકોના આરોગ્યનો જતન કરવાની જવાબદારી PHC તેમજ સબ સેન્ટરની હોય છે.

આ PHC સેવા ગામ સુધી પહોંચાડ્યા માટે તેની માટે તેની સેવાઓ વિસ્તૃત બનાવવામાં આવે જેમાં વિસ્તૃતી કિરણ માટે PHC નીચે સબ સેન્ટર સ્થાપવામાં આવ્યા. એ સબ સેન્ટર પર FHW પોતાની ફરજ બજાવે છે. તેમજ લોકો સાથે સહકારથી કાર્ય કરે છે. તેમજ તે આ કાર્યમાં આંગણવાડી વર્ક, આશા, શાળા શિક્ષકો તેમજ ગ્રામ્ય પંચાયતના સભ્યો સાથે કોડીનેશન રાખી કાર્ય કરે છે. ને પોતાની ફરજો બજાવે છે.

FHW/ANM નૂ ASHA સાથેનું co-orainaltion

NRHM 12 એપ્રિલ 2005 માં અમલમાં આવી જેમાં દેશના 18 રાજ્ય કે જેનું આરોગ્યનું સ્તર નબળું છે. તેનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. જેથી તે રાજ્યોને અસરકારક અને ગુણવત્તા સભર સેવાઓ પૂરી પાડી શકાય.

આ સેવાનું એક અગત્યનું હેતુ છે નક્કી કરેલ રાજ્યમાં ગામડાઓમાં આશા નામથી સ્ત્રી આરોગ્ય સ્વયં ગ્રામ્ય લોકો તથા આરોગ્ય સેવાઓ વચ્ચે કડીરૂપ તરીકેનું કામ કરે છે. અને દેશના આરોગ્ય અને વસ્તી નિયંત્રણ ધ્યેય પ્રાપ્ત કરવામાં અગત્યનો ભાવ ભજવે છે.

ASHAએ લોકોને FHW વચ્ચેની સ્થાનિક સભ્યો હોય છે. તેથી તેને ગામની નાની મોટી તમામ બાબતોની જાણ હોય છે તેથીFHWને તે ગામની માહિતી માટે ખૂબ જ ઉપયોગી થશે અમુક ગામોમાં ગ્રામ્ય આયોજન યોજનાના નામની સમિતિ હોય છે. એની અંદર લોકો ગામના સુધારા વધારા લાવતવા માટે એકતાઠા થાય છે. ગામના પ્રશ્નોની રજૂઆત થતી હોય છે. આવી બેઠક જ્યારે જે સ્થળે કંઈ જગ્યાએ રાખી શકાય તેમ જ તેમાં ક્યાં વડીલ વ્યક્તિઓને બોલાવવામાં વગેરે માટે તેમને ગ્રામ્ય કક્ષાએ આશા ખૂબ જ અનુકૂળ એ વસ્તુ કોની બની રહેશે. તેમજ FHW ગામની મુલાકાત માટે જશે ત્યારે FHWની સાથે રહીને જ આરોગ્યની સેવાઓ આપી શકાય છે

ASHA સાથે co-ordination રાખવાથી તે FHW ને વેક્સિનના પ્રોગ્રામ વખતે સાથે રહે છે અને કામમાં મદદરૂપ બને છે.

ગામમાં કયા વિસ્તારમાં વધારે ગીચતા ગંદકી વગેરે જોવા મળે છે. પાણીના સ્ત્રોત કેવી હાલતમાં છે? લોકો ગંદુ પાણી હોય તો તેને નિકાલ કેવી રીતે કરે છે? વગેરે જેવી ઝીણી ઝીણી બાબતો fhw ની ASAH પાસેથી જાણવા મળે છે.

આમ તમે અમારી સેવાઓની ખાસ જરૂર ક્યાં છે. તે ASHA દ્વારા જાણી શકાય છે. આમ ASHA અને આરોગ્ય સેવા વધારવા મદદરૂપ કરશે.

આ ઉપરાંત ASHA ગામના લોકો તથા FHW ની વચ્ચે કડીરૂપ કામગીરી કરે છે.

દેશની આરોગ્ય સમસ્યા હલ કરવા આરોગ્ય કાર્યક્રમનો અમલ કરવામાં અગત્યનો ભાગ ભજવે છે.

IMR. MMR ઘટાડવા માટે FHW સાથે રહીને કામગીરી કરે છે.

ASHA સગભા ની નોંધણી કરવામાં FHW ને મદદ કરે છે. સ્તુતિ માટે માતા તથા તેના કુટુંબોના સભ્યો મળીને ચર્ચા કરે છે.

એનિમિયા વાળી માતા ને શોધવામાં મદદ કરે છે. બાળકના ઈમ્યૂનિઝાશન પૂરી જાણકારી રાખે છે. તેમજ રસીકરણ કાર્યક્રમમાં FHW ને મદદરૂપ બને છે. અને કીલીનિક ના સંચાલનમાં પણ મદદ કરે છે.

પોતાના વિસ્તારમાં ફેમેલી પ્લાંનિંગ ની માહિતી પૂરી પાડે છે. RTI/STI / SIV જેવી રોગો અને તેની નજીકના VCTC /ICTC વિશે માહિતી પૂરી પાડે છે.

અડોલેશન તેના શરીરમાં થતા જાતીય ફેરફાર વિશે જાણો અને જરૂરિયાત મુજબની કેવા આપવામાં FHW ની મદદ કરે છે.

ફ્રુપોસણ વાળા બાળકોને શોધવામાં FHW ને મદદ કરે છે.

જન્મ મરણના રજીસ્ટરની નોંધણીમાં પણ FHW ને સહાયરૂપ બને છે.

આમ ASHA/FHW વચ્ચે સારું co-ordenation હોય તો આરોગ્યના કામો ગુણોત્તર પરિપૂર્ણ થાય છે.

FHW/ANM anganwadi worker સાથે co-ordination

• FHW/ANM એ 0 થી 6 વર્ષના બાળકોનું વજન ઊંચાઈ અને બીજી શારીરિક તપાસવાનું રેકોર્ડ રાખવું હોય છે. આ માટે FHW નું AWW ખૂબ જ મદદરૂપ બનતી કડી છે.
• આંગણવાડીમાં 0 થી 6વર્ષના તમામ બાળકો આવતા હોય છે. આંગણવાડી વર્કર દરેક બાળકોની નોંધણી કરે છે. અને તેમનું દર મહિને વજન ઊંચાઈ કરે છે. અને આમ તમામ બાળકોને વૃદ્ધિ વિકાસનો ચાર્ટ તૈયાર કરે છે.
• આથી aww સાથે નીચેના મહત્વના કાર્યમાં co-ordination કરીને સારી કામગીરી કરે છે.
• જો કોઈ બાળક નબળું અથવા કુપોષણ વાળું લાગે તો તેને તરત જ FHW ને રેફર કરે છે.
• બાળક માટે પૂરક પોષણ અંગે માતાને સમજાવશે સંગર્ભા માતાને પૂરક પોષણ ઓડોલેશન તેમજ બાળકોને યોગ્ય ખોરાક વિશે સમજાવે છે.
• બાળકોને પૂર્વ પ્રાથમિક શિક્ષણ આપવામાં સહાય ભૂત થવા તેમાં વાર્તાઓ ચિત્રો ગીતો જોડકણા વગેરેના માધ્યમ દ્વારા સરળ રીતે માર્ગદર્શન આપે છે.
• સ્પવાસ્દથ્યપદ આહાર કેવી રીતે બનાવવા તેની માતાઓને સલાહ આપે છે.
• જે ગામમાં રોગચાળો ફાટી નીકળે અથવા તો કોઈ બીમાર માણસો હોય તે એપ fhw ને જાણ કરે છે.
• ગર્ભવતી માતાઓને ક્લિનિકમાં જવા સમજાવે છે.
• સંગર્ભા માતાઓને ક્લિનિકમાં જવા સમજાવે છે
• બાળકોના રસીકરણ ના કાર્યક્રમમાં જ્યાં મદદ કરે છે. જન્મ મરણ ની નોંધણી કરવાવેસે FHW માહિતી આપે છે
• બાળકો તથા માતાઓને આંગણવાડીમાં અથવા તથા આંગણવાડીઓમાં લાભ લેવા સમજાવે છે.
• કુપોસણ વાળા બાળકોને સમયસર ઓળખી FHW ને જાણ કરે છે.
• કોમ્યુનિટીમાં કુટુંબ નિયોજન અને વિશે સલાહ સુચન આપે છે.
• આમ આંગણવાડી વર્કર સાથે એપ FHW સારુ co-ordination હોવું ખૂબ જ જરૂરી છે. કારણકે જ્યાંથી FHW ને ગામની મોટાભાગની માહિતી ખૂબ જ સરળતાથી મળતી રહેતી હોય છે.

FHW/ANM નૂ પંચાયતના સભ્ય સાથે co-ordination

Fhw ના પોતાના કાર્ય વિસ્તારમાં આવતા ગામની ગ્રામ પંચાયતના સભ્યોની મદદની પણ જરૂર પડતી હોય છે. તેથી તેમની સાથે પણ સારા સંબંધો કેળવવા ખૂબ જ જરૂરી બને છે. પંચાયતના સભ્યોમાં સરપંચ તેમજ અન્ય સભ્ય સાથે મળીને મુલાકાત ગોઠવી. અને આરોગ્યની તમામ સેવાઓમાં તેમનો સાથ લેવો. પંચાયતના સભ્યો અમુક વખતે ડેપો હોલ્ડર તથા ડ્રગ ડિસ્ટ્રીબ્યુટર તરીકે પણ ઉપયોગી બની શકે છે. પંચાયતના સભ્યો ના સહકારથી આરોગ્યની ઉત્તમ સેવાઓ આપી શકાય છે. આ વ્યવસ્થા ગામના લોકો પંચાયતના સભ્યો દ્વારા કયા કયા આરોગ્યના પ્રોગ્રામ ચાલે છે. અને તે કેવી રીતે આપણને ઉપયોગી બનશે તે જાણે છે. અને તેનો બંને તેટલો લાભ લેવા કોશિશ કરે છે.

Fhw ગ્રામ પંચાયતના સભ્યોને પોતાના પ્રોગ્રામમાં સામેલ કરે છે. જેવા કે ગામમાં સ્વચ્છતા જળવાય તે માટે સરકારી ગટર લાઈન કઈ રીતે ઉપયોગી બને છે. પાણીના સ્ત્રોત કેવા હોવા જોઈએ? લોકોને સ્વચ્છ પાણીનું પીવાનું પાણી મળી રહે તે માટે ફ્લોરિંગ ટેબલેટ પાણીના મોટા ટાંકામાં નખાવે છે. જાહેર ઉકરડા વગેરે ગંદકી ના થવાય તેવી વગેરે બાબતોમાં પંચાયતના સભ્યોનું સહકાર મેળવીને પોતાના કાર્યકર્તા થી બહાર પાડે છે. ચેપી રોગોનું અટકાવ થાય છે માટે દવાઓ છટકાવ કરાવે છે.

અમુક સમયાત્રે Fhw ગ્રામ પંચાયતના સભ્યોની સાથે ચર્ચા વિચારણા કરી ગામની સુખાકારી માટે અમુક આરોગ્ય સેવાઓની માહિતી આપે છે. અને તેમાં ગ્રામ પંચાયતના સભ્યોનો સાથ સહકાર મેળવે છે. ગામમાં લોકોમાં અગ્રણી નાગરિકોનો સાથ સહકાર મેળવી ચર્ચા વિચારણા થાય છે. અને તેમાં બંને તેટલા પ્રશ્નો Fhw પંચાયતના સભ્યોને સાચા કર મેળવી શકાય. નિરાકરણ લાવવા પ્રયત્ન કરે છે. આમ પંચાયતના સભ્યો સાથે Fhw નો વ્યવહાર પણ સારો હોવા જોઈએ. તેથી પોતાના આરોગ્ય લક્ષી કાર્યક્રમોનું જે ધ્યેય છે. તે સિદ્ધ કરી શકાય.

FHW/ANM સ્કૂલ ટીચર સાથેનું Co-ordinatian

Fhw એ પોતાના વિસ્તારમાં આવતી શાળાઓનું દર ત્રણ મહિનામાં એક વખત મુલાકાત લેવી જોઈએ. તથા શાળાના પ્રિન્સિપાલ તથા શાળા શિક્ષકો સાથે સંબંધ સારા રાખવા જોઈએ કારણકે આમ કરવાથી શાળાના બાળકોના આરોગ્યની વધુ જાણકારી આ વ્યક્તિઓ દ્વારા મળી રહે છે. આરોગ્યના કાર્યક્રમને સફળ બનાવવા માટે શાળાના શિક્ષકોનો અમૂલ્ય ફાળો હોય છે.

આપણા ભારત દેશમાં વસ્તીના 1/4 ભાગ જેટલા પાંચ થી 14 વર્ષના બાળકો છે. આમ વસ્તીનો મોટાભાગે બાળકો છે. અને તેની શારીરિક તેમજ માનસિક તંદુરસ્તી સારી રીતે જળવાઈ રહે તે માટે શાળાની મુલાકાત લેતા રહેવું જોઈએ તથા શાળાના શિક્ષકો સાથે સંબંધો કેળવવા જોઈએ.

શિક્ષકો આરોગ્યના કાર્યક્રમ નીચે પ્રમાણે મદદરૂપ થઈ શકે છે.

શાળાના બાળકોની તંદુરસ્તી માટે MID DAY MEAL PROGRAMME ચાલે છે. જેના અંતર્ગત શાળાના બાળકોને પોષણ આપવામાં આવે છે. તેમજ કેટલાક સમયાન તારે શાળા આરોગ્યો કાર્યક્રમો ઉજવવામાં આવે છે. જેમાં FHW ને શાળાના શિક્ષકો ખૂબ જ મદદરૂપ બને છે.

શાળાના શિક્ષકો સાથે સારા આરોગ્ય કાર્યક્રમના હેતુઓ વિશે વાત કરીને તેના માટે શિક્ષકોને પોતાના વર્ગોના વિદ્યાર્થીઓને તપાસ માટે તૈયાર કરાવે છે. શાળાના તમામ વિદ્યાર્થીઓને નંબર પ્રમાણે ઉભા રાખી તેઓનું વજન ઊંચાઈ અને શારીરિક તપાસ કરવામાં આવે છે. જેમાં માથાથી પગ સુધીની તપાસ કરવામાં આવે છે.

તપાસ દરમિયાન બાળકને કોઈપણ જાતની તકલીફ જણાય તો તેવા બાળકના માતા પિતા અને બાળકને શું તકલીફ છે તે જણાવે છે. અને તે દરમિયાન શિક્ષકોની પણ મદદ લે છે.

શાળાના શિક્ષકોને પણ આરોગ્યના પ્રશ્નો વિશે તેમજ શાળાના કોઈપણ બાબતે તકલીફ ઊભી થાય તો શું સારવાર આપવી તે સમજાવે છે. અને તેના માટે દરેક સ્કૂલ FHW એ ફસ્ટ એઈડ બોક્સ આપે છે.

ગંભીર માંદગી વાળા બાળકો ખોટ ખાંપણ વાળા બાળકો કે જેને સારવાર ની જરૂર છે. તેના વિશે FHW તેમના શિક્ષકોને અને તેના માટે ક્યાં આગળ સારવાર મળે છે તે જણાવે છે.

શાળામાં ચાલતા મધ્યાહન ભોજન કાર્યક્રમમાં બાળકોને કયા અને ક્યારે કેટલા ખોરાક મળે છે. તે વિશેની માહિતી પણ શિક્ષકો પાસેથી મળે છે.

શાળાના શિક્ષકો દ્વારા ચાલુ શાળા દરમિયાન TRANING ગોઠવવામાં આવે છે. જેમાં શિક્ષકોને First aid કીટ વિશે સમજાવવામાં આવે છે. દા. ત કોઈપણ વખત વિદ્યાર્થી રમતા રમતા પડી જાય તો તેને ઈજા થાય તો તેને પાટા બાંધી શકે અને વધુ ઈજા હોય તો તેને REFFER કરી શકે અને વધુ ઈજા હોય તો તેને FHW નો સંપર્ક સાઘી શકે.

આમ એકબીજાને મદદત રૂપ બને છે. ગામમાં ઉદ્ભવતા કેટલાક પ્રશ્નો જેવા કે અસ્વસ્તા નિકાલ વગેરે વિશે શાળાના બાળકોને સાથ સહકાર મેળવીને ગામમાં રેલીનું આયોજન કરવામાં આવે છે. જેમાં શિક્ષકોનું ઘણું જ યોગદાન હોય છે. તદ ઉપરાંત આ પ્રશ્નોના ઉકેલ બાળકો દ્વારા નાટક શેરી પ્રદર્શનનો વગેરે કાર્યક્રમો દ્વારા પણ કરવામાં આવે છે.

આમ FHW આરોગ્યની સેવાની ગુણવત્તા સભર બનાવવા તથા આરોગ્ય કાર્યકર દ્વારા કાર્યક્રમના હેતુઓ સિદ્ધ કરવા માટે આશા ASHA/AWW પંચાયતના સભ્યો તેમ જ શિક્ષકો સાથે સારું co-ordination રાખવું ખૂબ જ જરૂરી છે.

NGO નોન ગવર્મેન્ટ ઓર્ગેનાઈઝેશન

ગુજરાતે સ્વૈચ્છિક અને કોઓપરેટિવ કામગીરી માટે પ્રખ્યાત છે. ઘણા એનજીઓ ગુજરાતમાં આરોગ્ય ક્ષેત્રે અને આરોગ્યના વિકાસમાં અસરકારક રીતે કામ કરી શકાય છે.

Co-opretive of NGO with government [સરકાર સાથે બિન સરકારી સંસ્થાનું સંકલન]

આ માટે જુદા જુદા NGO ઓ રૂરલ અને અર્બન આરોગ્યની જરૂરિયાત અંગે યોગદાન આપી રહયા છે જેમ કે લોકોને પ્રોત્સાહિત કરવા અને આજની એડોલેસન ને જ્ઞાન આપવું. રિપોક્ટિવ અને સેક્સુઅલ એજ્યુકેશન,ચાઈલ્ડ હેલ્થ, પ્રિનેટર ડાગ્નોસીસ ટેકનિક એન્વાયરમેન્ટ ને લખતુ શિક્ષણ અને અભ્યાસ માટે સેવાઓ આપે છે. રાજ્ય પોપ્યુલેશન પોલીસી 2002 ની સ્ટેટેજીક પ્લાનમાં NGO સાથે ભાગીદારી કરવામાં આવે છે. રાજ્યની પોપ્યુલેશન પોલીસી 2002 ની રજીસ્ટ્રેશન પ્લાન્ટમાં એનજીઓ એ વધારાનો રોલ જરૂરી. પડે ત્યારે સરકારી શ્રી માટે કામ કરે છે. ગવર્મેન્ટ NGO સહભાગી બનાવવા માટેની ઈચ્છા બતાવે છે. જેથી કોપરેટ સેક્ટર અને સ્વૈચ્છિક સંગઠનો ભેગા થાય જે તે હેતુ સિદ્ધ કરવા માટે ભાગીદારીમાં કામ કરે છે. જે ખરેખર પ્રસાશાને પાત્ર છે.

• અસરકારક પરિણામ માટે કેન્દ્રિત આયોજન તમામ 10 મી પંચવર્ષીય યોજનામાં MNGO (મેટર્નલ નોન ગવર્મેન્ટ ઓર્ગેનાઈઝેશન) મુખ્ય રાજ્ય સરકાર દ્વારા અમલમાં મુકેલ છે. જેમાં દરેક જિલ્લા કક્ષાએ IMNGOઅને તે MNGO ના તાંબા હેઠળ ત્રણ થી પાંચ ફિલ્ડ NGO હોય છે,
• આ NGO. IEC.RCH કમ્પોનેટ જેમ કે MCH. AP એડોલેશન હેલ્થ રેપ્રોડકટી હેલ્થ પ્રિવેશન એન્ડ મેનેજમેન્ટ of RTI. STI વગેરે માટે કાર્ય કરે છે
• જિલ્લા લેવલ એક સર્વિસ NGO ઓ હોય છે. જે બીજી NGO ને જરૂરી મદદ કરે છે.
• NGO એ જરૂરી બદલાવ સાથે RCH એ જ પ્રોગ્રામના અમલીકરણ કરવામાં મદદ કરે છે. રાજ્ય NGO કો ઓડીનોર ને નિમણૂક MNGO ને રાજ્યમાં અમલ સ્કિમ ની અસર કર્કતા માટે કાર્ય કરે છે.
• હાલમાં ગુજરાતમાં 14 NGO છે. હાલમા NGO તરીકે કાર્ય કરે છે. હજુ 8 જિલ્લામાં ફિલ્ડ NGO માટે કાર્યવાહી કરવામાં આવે છે.

Role of NGO

Partnership for runing PHC

• ભરુચ જીલ્લાનો તાલુકો જગડીયા PHC ને 1985 થી હાથ પર લઈ 1999 સુધી અસરકારક રીતે તેનૂ સંચાલન કાર્ય બાદ 2000ની સાલમાં સરકારે પાછું પરત લીધેલું છે. હાલમાં FRU તરીકે કાર્ય કરે છે.
• 2000 ની સાલમાં આણંદ PHC /NGO ને હવાલે કરવામાં આવે છે. BAPS વડોદરા જિલ્લાના પંચાયત દ્વારા તેના હવાલે કરવામાં આવેલ.
• ગુજરાત સરકાર તેના અનુભવોને આધારે NGO સાથે વધારે પાર્ટનર થાય તે માટે પ્રોત્સાહિત પૂરું પાડી ગરીબ ગ્રામ વિસ્તારમાં લોકોને વધુમાં વધુ સેવાઓ પહોંચે તેવા પ્રયત્ન કરે છે.

પાર્ટનરશીપ ફોર રનીંગ FRU:
1993 માં ગુજરાત સરકારના હેલ્થ ફેમેલી WELFARE ડિપાર્ટમેન્ટ દ્વારા મોટા કેવલીયા CHC ને શક્તિધ્ય ચેરીટેબલ ટ્રસ્ટ વડોદરા ને સોંપવામાં આવેલ હતું.

કેવલીયા કોમ્યુનિટી હેલ્થ સેન્ટરને ગામની ખાતે transfer કરીને લીગલ ગામ સેવા નિધિ બહાદુર પુરા ફોર સેવા ગાંધીનગર બ્રાન્ચે સોંપવામાં આવેલા.

ઉપરોક્ત ત્રણેય સેન્ટરને ફેસીલીટી NRI બીન ગુજરાત OK જેમાં સરકારથી ચાલે છે. જેના માટે ગવર્મેન્ટ જરૂરી નિયમ માં અન્ય એ બજેટ પૂરું પાડે છે. વધારાનો ખર્ચ જે NRI છે. તેઓ આ સંસ્થાની જાળવણી અને સંભાળ માટે ખર્ચ પૂરો પાડે છે. હજી સુધી આ સંસ્થાને કોઈ પણ પ્રકારનું EVALUTION થયેલ નથી. પરંતુ તેઓની મેન્ટેન્સ ઓફ ફેસીલીટી રેગ્યુલારીટી ઓફ સર્વિસ ફિઝિકલ ફેસીલીટી વગેરે પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવે છે. પણ સરકારીશ્રીનું આયોજન છે કે વધુને વધુ PHCઅને FRU. NGO પ્રાઇવેટ સેકટર ને સોપવામાં આવેલ સે જે અન્યએ હાલ ,માં છે. સંસ્થાની દરખાસ્તો આવેલી છે. જેમાં અભ્યાસ થઈ રહ્યો છે.

Envolment in pulse polio program

Fild ngo કે જેઓં સ્વેચ્છિક રીતે pulse polio programmr મા સહભાગી છે. સહભાગી થઈ programme માટેની જાગૃત અને કોમ્યુનિટી અને તેના બાળકોને pulse polio inmunization કરાવે તે માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે.

Envolment for higer training

Sewa એ સીધુ હાઈ ટ્રેનિંગ સાથે સંકળાયેલ છે. જેને ગવર્મેન્ટ OF ગુજરાત એ માન્યતા આપે છે.

Health need for disaster earthquack

• ખાસ પ્રકારના એનજીઓ કે જેઓ ધરતીકંપતી અસરગ્રસ્ત સમુદાયને આરોગ્ય માટે ક્યુરેટીવ અને પ્રમોટીવ સવાઓ માટે ના પગલા લે છે.

I.C.D.S ની કામગીરીમાં :

• ભાગસાલી ટ્રસ્ટ તેના વિસ્તારમાં icds સ્કીમ પ્રોગ્રામ ચલાવવાની જવાબદારી સ્વીકારે છે. તે જ રીતે રુલ જગડીયામાં પણ આ પ્રોગ્રામ સેવા SAWA દ્વારા ચલાવવામાં આવે છે.

Role of NGO in RCH-II :

• બાળકની હત્યાના બનાવો ન થાય તે માટે તેનું યોગદાન રહેલું છે.
• RCH-II મા માતાઓની નીઓનેટલ કેર પ્રત્યે દાંયણોમાં અભિગમ માં તેઓનું યોગદાન રહેલું છે.
• SC અને સપોર્ટ કરવા અથવા દત્તક લઈને તે વિસ્તારમાં કેર આપવી.
• RCH સેવામાં જે વિસ્તાર પડકાર ગ્રુપ હોય છે તે જગ્યાએ સેવાઓ પૂરી પાડવાનું આયોજન કરવું.
  ઈમરજન્સી વાહન એમ્બ્યુલન્સ સર્વિસસ ખીલ ખિલાડી નૂ આયોજન કરવું.
• શાળાએ જ હતો એડોલેસન તેના હેલ્થ પ્રમોશન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી તેમાં સ્વભાગી બનવું.
• Gender ના કારણે થતા વાયોલન્સ રોકવામાં યોગદાન આપવું. રાજ્યના SC/PHC /CHC માંથી પબ્લિક હેલ્થ સિસ્ટમ નૂ મોનિટરિંગ કરવું.
• પ્રાયમરી હેલ્થ વર્ક એ સુધારા માટેની પોલીસી બનાવી.