Changing concepts food habits and customs: Proper nutrition એ good health નો dase છે poor nutrition ના કારણે ઘણી બધી
ill health devloped થતી જોવા મળે છે daily diet માં બધા જ food factors જેમ કે પ્રોટીન . ફેટ . કાર્બોહાઇડ્રેટ . વિટામિન્સ .મિનરલ્સ .વોટર .
પૂરતા પ્રમાણમાં લેવું જરૂરી છે ડેઇલી રૂટિનમાં લેવામાં આવતો ખોરાક શરીરને શક્તિ અને કેલેરી પૂરી પાડવા માટે સમક્ષ હોવા જોઈએ.

Relationship of Nutrition to health: Good nutrition એ હેલ્થનું બેઝિક કોમ્પોનેટ છે ન્યુટ્રીશનમાં હેલ્થ સાથેનો સંબંધ નીચેની બાબતો દ્વારા સમજી શકાય છે

1.Growth and development ગ્રોથ એન્ડ ડેવલોપમેન્ટ:
ગર્ભાવસ્થા થી લઇ મૃત્યુ સુધી વ્યક્તિના શારીરિક અને માનસિક વૃદ્ધિ અને વિકાસ માટે સારું ન્યુટ્રીશન ખૂબ જ જરૂરી છે ખોરાકની ઉણપ હોય તો વ્યક્તિનો વૃદ્ધિ અને વિકાસ બરાબર થતો નથી.

2.સ્પેસિફિક ડેફીસિયન્સ (ચોક્કસ ઉણપ) :અપૂરતા ખોરાકના લીધે વ્યક્તિમાં ખાસ પ્રકારની ખામીઓ અને રોગો થતા જોવા મળે છે.
Ex. Vitamins વિટામીન્સ -એની ઉણપથી રતઆંધળાપણું
Iron આયર્ન ની -ખામીથી એનીમિયા –Calciumકેલ્શિયમની ખામીથી હાડકાની તકલીફ થાય છે.
આમ Nutrition વ્યક્તિની તંદુરસ્તી સાથે સીધો સંબંધ ધરાવે છે.

:3.Resistance to infection (રેસિસ્ટન્સ ટુ ઇન્ફેક્શન) :વ્યક્તિને કોઈપણ રોગનો ચેપ લાગતો અટકાવવામાં પણ અમુક પોષક તત્વો અગત્યનો ભાગ ભજવે છે જેમ કે Vitamin C Vitamin D Protein Minerals વગેરે.

4.Mortality and Morbidity (મોટાલીટી એન્ડ મોરબીડીટી) :અપુરતા ખોરાકના લીધે નાના બાળકોમાં પ્રોટીન કેલેરી માલ ન્યુટ્રીશન કારણે મરાસમસ કવાશ્યોકોર નામ ના રોગો થાય છે જેથી માંદગી અને મૃત્યુનું પ્રમાણ વધુ જોવા મળે છે.

Nutrition (composition of human body)
શરીરમાં આવેલા ખોરાકના ઘટકો

1. water પાણી. 63%2.
2. Fate ફેટ 12%
3. protein પ્રોટીન 17%
4. Minerals મિનરલસ 7%
5. carbohydrate કાર્બોહાઇડ્રેટ 1%

ખોરાકના ઘટકો શરીરની પ્રક્રિયાઓ નિયમિત કરે છે જે સ્વાદમાં તેમજ દેખાવમાં જુદા જુદા કાર્યો કરે છે.

Importance of diet in the health આરોગ્યમાં આહારનું મહત્વ કોઈપણ વ્યક્તિ તંદુરસ્તી માટે પ્રોપર નરીસમેન્ટ એ ફુલ જેવું કામ કરે છે જેના વિના હ્યુમન બોડી પ્રોપરલી વર્ક કરી શકતી નથી બોન તથા ટીશ્યુ ના ગ્રોથ અને ડેવલપમેન્ટ માટે તેમજ મેન્ટેનશ માટે body process ના regulation માટે શરીરને જરૂરી એવો ન્યુટ્રીશન વાળો ખોરાક જરૂરી છે.
Nutritional need protien ની age sex physical status life style physical environment વગેરે બાબતો ઉપર આધારિત છે શરીર માટે જરૂરી પોષક તત્વોમાં પ્રોટીન કાર્બોહાઈડ્રેટ ફેટ વિટામીન મિનરલ્સ અને પાણી નો સમાવેશ થાય છે.

Importance of diet in the sickness માંદગીમાં આહારનું મહત્વ બીમાર વ્યક્તિને મોટાભાગે ગેસ્ટ્રો ઇન્ટેસ્ટાઈનલ ફંકશન માં કંઈક ને કંઈક અવ્યવસ્થા હોય છે બીમાર વ્યક્તિને ભૂખ ઓછી લાગે છે પાચન શક્તિમાં ખામી હોય છે પોષક તત્વોનું શોષણ થતું નથી આથી તંદુરસ્તી વ્યક્તિ કરતાં બીમાર વ્યક્તિને ન્યુટ્રીશન નીડ જરૂરિયાત જુદી હોય છે બીમાર વ્યક્તિનું હલનચલન અને કસરત ઓછી થતી હોવાના કારણે પણ ખોરાકની માત્રામાં ઘટાડો થાય છે પરંતુ ન્યુટ્રીશનની નીડ વધે છે.

Introduction શરીર માટે જરૂરી Essential nutrients મા પ્રોટીન કાર્બોહાઇડ્રેટ ફેટ વિટામીન મિનરલ વોટરનો સમાવેશ થાય છે.

Classification of food Original function chemical composition and nutritive velue

A.Classification by origin

• 1.Food of animal origin
• 2.food of vegetable origin

B.Classification by predominant function

• 1.Body building food
• 2.Energy giving food
• 3.Protective food

C. Classification by chemical composition

• 1.પ્રોટીન
• 2.ફેટ
• 3.કાર્બોહાઇડ્રેટ
• 4.વિટામીન
• 5.મિનરલ
• 6.પાણી

D. Classification by nutritive value

• 1.Cereals and mittel
• 2.Pulses
• 3.Vegitable
• 4.Nuts and oil seeds
• 5.Fruits and routes
• 6.Milk and animals food
• 7.Fats and oils
• 8.Sugar and jaggery
• 9.Condiments and spices
• 10.Miscellaneous food

Classification by origin સામાન્ય રીતે માનવ જીવનને ઉપયોગમાં આવતા ફૂડને તેના origin પ્રમાણે નીચે મુજબ વર્ગીકૃત કરવામાં આવેલ છે.

1.Foods of animal origin Ex. Milk. meat. Fish. Egg. Animal fats

2.Food of vegetables/ plants origin Cereals. Millet. Pulses. Vegetable. Fruits. Roots. Turberr. Oil. Sugar and jaggery

Classification by pridomins FUCTIONપ્રોટીનને બોડી બિલ્ડિંગ ફૂડ તરીકે ગણવામાં આવે છે CHO અને ફેટ ને એનર્જી ફૂડ કહે છે કારણ કે શરીર નું તાપમાન અને કાર્ય શક્તિ તેનાથી પુરાય છે વિટામીન અને મિનરલ ને પ્રોટેકટીવ ફૂડ કહેવાય છે ફૂડ ને તેના મુખ્ય કાર્યો પ્રમાણે નીચે મુજબ વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે.

1.Energy yeilding food (કાર્ય શક્તિ આપતો ખોરાક) Ex. Rice. Wheat. Potatoes. Sugar. fet . Oils

2.Body building food શરીર નું બંધારણીય ખોરાક Milk. Agges. Met. Liver. Fish. Pulses. Cakes. Oil. Seeds

Protective food :આ પ્રકારનો ખોરાક વિટામિન્સ મિનરલ્સ અને પ્રોટીનથી ભરપૂર હોય છે.
મિલ્ક લીલા પાંદડા વાળા શાકભાજી પ્રોટીન આ પ્રકારના ફૂડ ને પ્રોટેકટીવ ફૂડ કહે છે કારણ કે તે આપણા શરીરને ઇન્ફેક્શન ડીસીઝ સામે રક્ષણ આપે છે.

Classification by chemical camperesen and surces:

પ્રોટીન:
પ્રોટીન નો અર્થ પ્રથમ અગત્યના આપવી શરીર માટે ખૂબ જ અગત્યનું તત્વ છે પ્રોટીનમાં કાર્બોહાઇડ્રેટ ઓક્સિજન નાઇટ્રોજન અને થોડા પ્રમાણમાં સલ્ફર નો સમાવેશ થાય છે.

પ્રોટીનના કાર્યો:

1. વૃદ્ધિ અને વિકાસ માટે જરૂરી છે
2. શરીરમાં જુદા જુદા રસ ઉત્પન્ન કરવા માટે.
3. શરીરમાં RNA અને DNA બનાવવા માટે.
4. ગરમી અને શક્તિ પૂરી પાડે છે.
5. શરીરમાં ટીશ્યુનો નાશ કરી ફરી બીજા નવા ટીસ્યુ બનાવે છે.

પ્રોટીનની રોજિંદી જરૂરિયાત: શરીરનું વજન જો 1.kg તો તેની સામે 1 ગ્રામ પ્રોટીન લેવું જોઈએ પુરુષમાં 55 ગ્રામ ધાત્રી માતા ના વજન કરતા 20 ગ્રામ વધારે સ્ત્રીઓમાં 45 ગ્રામ પ્રોટીન લેવું પડે છે જન્મથી ત્રણ માસ સુધીના બાળકને 2.3 ગ્રામ 3 થી 6 માસના બાળકને 1.8 ગ્રામ માતા ના દૂધમાંથી અને 6 થી 12 માસના બાળકને 1.9 ગ્રામ પ્રોટીન ની જરૂર પડે છે.

સ્ત્રોત :દૂધ ઈંડા માછલી લીવર અને મટન લીલા શાકભાજી ફણગાવેલ કઠોળ વગેરે માંથી પ્રોટીન મળે છે.

ચરબી:
ચરબી એ તેલી પદાર્થની બનેલી છે અમુક ફેટ અમુક તાપમાને ઘન સ્વરૂપે હોય છે જ્યારે અમુક ફેટ તે જ તાપમાને હોય છે પ્રવાહી સ્વરૂપે પણ હોય છે.
Ex. સીંગતેલ ઘી દહીં ચરબી યુક્ત ફેટ કરીને ટોટલ 2.5 ભાગ જેટલી શક્તિ પૂરી પાડે છે.

Composition: ચરબી કાર્બન હાઇડ્રૉઝન અને ઓક્સિજનના સંયોજકથી બનેલી છે ફેટ માંથી fatty acid તૈયાર થાય છે.

Classification:

1.Visible fat: જોઈ શકાય તેવું આ પ્રકારનું ફેટ આપણે રસોઈ કરતી વખતે યુઝ થાય છે ડાલડા ઘી સિંગતેલ સરસવનું તેલ.

2.Invisible fat ન જોઈ શકાય તેવું આ પ્રકારનું ફેટ ખોરાકમાંથી સીધી રીતે મળે છે. દૂધ ઈંડા મગફળી મટન તેલ વગેરે ફેટ નું વર્ગીકરણ નીચે મુજબ છે.

FOOD ORIGIRN પ્રમાણે FAT નું વર્ગી કારણ નિષે મુજબ છે.

1.પ્રાણીજન્ય તેલ :માછલી નું તેલ મટન ઘી બટર

2.વનસ્પતિજન્ય તેલ: સીંગતેલ સરસવ તેલ સોયાબીન તેલ વગેરે.

કાર્યો ખોરાકમાં લેવાથી ફેટ કાર્બોહાઇડ્રેટ અને પ્રોટીન કરતાં 2 થી 3 ગણી કેલેરી પૂરી પાડે છે.
શક્તિ અને ગરમી આપે છે.
ફેટી એસિડ આપે છે.
વારંવાર ભૂખ લાગતી અટકે છે.
ફેટ યુક્ત પદાર્થ ટેસ્ટી લાગે છે.

3.કાર્બોહાઇડ્રેટ :કાર્બોહાઈડ્રેટ એ કાર્બન હાઇડ્રોજન અને ઓક્સિજનનું બનેલું હોય છે.

સ્ત્રોત
ફૂડ . બીટ. શક્કરિયા. વગેરે

કાર્યો ગરમી અને શક્તિ આપે છે.
ફેટ અને પ્રોટીનના ઉપયોગમાં મદદ કરે છે.
કબજિયાત થતી અટકાવે છે.

4.વિટામીન્સ :વિટામીન એટલે શરીર માટે જરૂરી તત્વ ખોરાકમાંથી બહુ ઓછા જોવા મળે છે ખોરાકમાં આવેલ ઘટકો જેવા કે પ્રોટીન ફેટ અને કાર્બોહાઈડ્રેટ કરતા બહુ ઓછા પ્રમાણમાં હોય છે.

Classification of vitamins

1.ફેટ સોલ્યુબલ વિટામિન : A.D.E.K

2.વોટર સોલ્યુબલ વિટામીન : b1. b2 .d3 .b6. b12 .C…….

કેલેરી એટલે શું:ખોરાકની એનર્જી ની વેલ્યુ દર્શાવવા વપરાતા શબ્દને કેલેરી કહે છે.

ફેટ સોલ્યુબલ વિટામિન

1.વિટામિન A રેટીનોલ
કાર્યો

• 1.નોર્મલ દ્રષ્ટિ અને આંખની તંદુરસ્તી માટે.
• 2.બોડીના epithelial tissue જાળવવા માટે.
• 3.સ્કેલેટન ના ગ્રોથ ને જાળવવા માટે
• 4.દાંતના સ્ટ્રકચર અને ડેવલોપમેન્ટ માટે.
• 5.ઈન્ફેક્શન સામે રક્ષણ માટે.
  

નોંધવિટામીન એ ની ઉણપથી નાઈટ લાઈટને ઝેરોપ્થેલિયા બીટોસ્કોપ નામના રોગ થાય છે.

સ્ત્રોત

1.વેજીટેબલ:પાલક .કોથમીર .સરગવાના પાન. પનીર .સરગવાની સીંગ . વનસ્પતિ. ઘી . ડાલડા ધી. અને પાકા ફળ.

2.એનિમલ:કોડ લીવર દરિયાઈ માછલી.

ડેઇલી રિક્વાયરમેન્ટ (રોજીંદી જરૂરિયાત)

• પુરુષોની 750 mg અને સ્ત્રીઓને 750 mg
• સગર્ભા માતાની 750 mg
• ધાત્રી માતાને 1100 mg બાળકોને 400 mg

2.વિટામિન D કેલ્શીફેરોલ

કાર્યો
1.હાડકા અને દાંતના બંધારણ માટે
2.કેલ્શિયમ અને ફોસ્ફરસનું આંતરડામાં શોષણ થાય છે અને તેના ડેયલી વપરાશ માટે.

ઉણપ
રિકેટ્સ
ઓસિટ્યોમલેશિયા

સ્ત્રોત
લીલા પાંદડા વાળા શાકભાજી. સૂર્યપ્રકાશ. મિલ્ક .પનીર. ઈંડા.

Daily requirement (દરરોજ ની જરૂરિયાત)

• 1.એડલ્ટ 2.5 mg
• 2.સગર્ભા ધાત્રી માતાને 10 mg

3 . વિટામીન E ટેકોફેરોલ

Source (સ્ત્રોત)
ઘઉં .કપાસિયાનું તેલ. સિંગતેલ. ફણગાવેલ કઠોળ .અને અનાજ. ફૂડ. વેજીટેબલ .મટન.

Deficiency (ઉણપ) વિટામીન E ના હોય તો સ્ટરીલીટી .ઈનફર્ટિલિટી (વંધવ્ય) થાય છે.

Function(કાર્યો)

1. પ્રજનનતંત્ર માં મદદ કરે છે.
2. દહન ક્રિયામાં મદદ કરે છે.
3. પાચન ક્રિયામાં મદદ કરે છે.
4. ઘા રુજવા માં મદદ કરે છે.
5. DNA.RNA.Red Cell. ના બંધારણમાં મદદ કરે છે.
6. Liver ને toxic કેમિકલ થી બચાવવામાં મદદ કરે છે.

Daily requirement(ડેઇલી જરૂરિયાત):10 થી 30 mg

4.વિટામીન k ફિલોક્વિનોન

Function (કાર્યો)
લોહીને જામી જવાની ક્રિયામાં મદદ કરે છે.
Prothrombin નામનો પદાર્થ ઉત્પન્ન કરે છે જેથી લોહી જામી જાય છે.

Deficiency (ઉણપ) બ્લડિંગ ટેન્ડેન્સી

source(સ્ત્રોત) લીલા પાંદડા વાળા શાકભાજી .કોબીજ .
ફ્લાવર,પાલકની ભાજી, પનીર સોયાબીન,ફણગાવેલા કઠોળ, ઘઉં,
બેક્ટેરિયા વડે નાના આંતરડામાં વિટામિન K નું ઉત્પાદન થાય છે.

Daily requirement (રોજિંદી જરૂરિયાત):0.03 mg /kg body weight

વોટર સોલ્યુબલ વિટામીન

1. વિટામીન B1 થાયમીન
કાર્યો
કાર્બોહાઇડ્રેટ ના પાચન તથા પોષણ માટે.
સારી ભૂખ લાગવા માટે.
ટીશ્યુ તથા મસલ્સ ના નોર્મલ કાર્યો માટે.
એસીટાંઇ કોલાઈન ના સીનથેસિસ માં મદદરૂપ થાય છે.

સ્ત્રોત
અનાજ. કઠોળ. અને ખાસ કરીને મગફળી .માંથી મળે છે
ચોખા અને ઘઉંમાંથી 60 થી 85%
મટન,માછલી ,ઈંડા ,વેજીટેબલ અને ફૂડમાંથી આ વિટામિન મળે છે. , દૈનિક જરૂરિયાત દરરોજનું દરેક વ્યક્તિને 40 mg વિટામિન B1 ની જરૂર હોય છે જે 1000 કેલેરી માંથી મળી રહે છે.

ઉણપ;
બેરીબેરી
તેને infantilo beriberi પણ કહે છે બેરીબેરીના બે પ્રકાર છે

1. ડ્રાય બરીબેરી.( Dry beriberi )
2. વેટ બરીબેરી (.wet beriberi )

2.વિટામીન B2 રીબોફલોવીન

કાર્યો

• કાર્બોહાઇડ્રેટ ફેટ અને પ્રોટીન ના સંયોજક માટે.
• રક્તકણના બંધારણ માટે.
• પ્રોટીન ની પાચન ક્રિયા માટે.
• ટીશ્યુ તથા મસલ્સ ના નોર્મલ કાર્યો માટે.

સ્ત્રોત દૂધ ,દૂધના પાવડર ,પાલખની ભાજી ,કઠોળ,રીંગણા ,સોયાબીન ,અને મસૂરની દાળમાંથી પુષ્કળ પ્રમાણમાં મળે છે. લીલા શાકભાજી તેમજ ઘેટા અને બકરાના લીવરમાંથી મળે છે.

દૈનિક જરૂરિયાત

દરેક વ્યક્તિને 0.5 mg
સગર્ભા ધાત્રી માતા ને 1.6 mg થી 2 mg

ઉણપ:ચામડીના રોગો .જીભમાં ચાંદા પડે છે .આંખ બળે છે.

3.વિટામીન b6 પાયરોડોક્સીન

કાર્યો

• એમઆઈનો એસિડ અને ફેટ અને કાર્બોહાઇડ્રેટ ના ચયાપચન માટે.
• રક્તકણના બંધારણ માટે.
• પ્રોટીનની પાચન ક્રિયા માટે.

સ્ત્રોત:અનાજ અને કોઈપણ જાતની સીંગ શાકભાજી દૂધ લીવર મટન માછલી વગેરે.

દૈનિક જરૂરિયાત 0.2. mg થી 0.3 mg

ઉણપ
ચામડીના રોગ અને જીભમાં ચીરા પડે છે.

4.વિટામીન B12 સાયનો કોબાઇલમાઈન

કાર્યો.
કાર્બોહાઇડ્રેટ ચરબી અને પ્રોટીનના ચયાપચન માટે.
બોનમેરો માં ઉત્પન્ન થતા RBC ને પરિપક્વતા માટે.
રક્તકણના બંધારણ માટે.
ટીશ્યુ તથા નવ ના કાર્યો માટે.

સ્ત્રોત: શાકભાજી કે ફળો તેમજ ખોરાકમાંથી વિટામીન B12 મળતું નથી. દૂધ ,લીવર ,ઈંડા ,મટન ,બ્રેડ ,ચીઝ વગેરે માંથી મળે છે.

રોજિંદી જરૂરિયાત:1 mg /1000 કેલેરી

5.વિટામીન b3 નાઇસિન

સ્ત્રોત :અનાજ .કઠોળ .બાજરી. ચોખા. જુવાર .લીવર. માછલી .મટન. વગેરે

દૈનિક જરૂરિયાત:6.6 mg /1000 કેલેરી

ઉણપ:પેલેગ્રા

1.Folic acid

કાર્યો

• બોનમેરો મા RBC ના બંધારણ માટે.
• WBC ના બંધારણ માટે.

સ્ત્રોત:લીવર .અનાજ .કઠોળ .બાજરી. ચોખા .જુવાર .મટન .અને માછલી વગેરે.

દૈનિક જરૂરિયાત : એડલ્ટ 200 mg, સગર્ભા માતા 400 mg

ઉણપ:માઈક્રોસાઇટીક એનિમિયા

2.વિટામીન C એસકોરબિક એસિડ

કાર્યો
શરીરમાં આયર્નનું શોષણ કરવા માટે.
ઘા રુજાવવામાં મદદ કરે છે.
ઇમ્યુનિટી પાવર વધારે છે
આ એક પ્રકારનું substance છે જેને collgen કહે છે જેના કારણે ટીસ્યુ એ બીજા સાથે જોડાય છે.

સ્ત્રોત:આમળા .લીંબુ. નારંગી .જામફળ. દ્રાક્ષ. ટામેટા .સફરજન. કેળા. પનીર. વગેરે.

દૈનિક જરૂરિયાત

એડલ્ટ 50 mg
સગર્ભા 50 mg
ધાત્રી માતા 80 mg
1 થી 5 વર્ષનું બાળક 30 થી 50 mg

ઉણપ:સ્કર્વી

5.Minerals (ખનીજ દ્રવ્યો)

A.મેજર ઓર માઈક્રો એલિમેન્ટ:કેલ્શિયમ .ફોસ્ફરસ. સોડિયમ. ક્લોરિન. મેગ્નેશિયમ .પોટેશિયમ.આયર્ન.

B. ટ્રેસ માઈક્રો એલીમેન્ટસ:;આયોડિન .એલ્યુમિનિયમ .અને ક્રોપર.

A .મેજર ઓર માઇક્રો એલિમેન્ટ

1.કેલ્શિયમ
સ્ત્રોત:દૂધ .કેળા .સરગવાની સીંગ. લીલા પાંદડા વાળા શાકભાજી. અડદની દાળ .રાય .માછલી. નારંગી. જામફળ. દ્રાક્ષ. સીતાફળ.

કાર્યો
હાડકા અને દાંતના બંધારણ માટે.
લોહીને જામવા માટે.
સ્નાયુ ની સંકોચન ક્રિયા માટે.
હદયના ધબકારા નિયમિત રાખવા માટે.
વધારાના એસિડને નાબૂદ કરવા માટે.

દૈનિક જરૂરિયાત
એડલ્ટ 0.50 mg
સગર્ભા 1.6 mg
ધાત્રી માતા 1.6 mg

2.આર્યન

સ્ત્રોત
વેજીટેબલ:અનાજ .કઠોળ. લીલા પાંદડા વાળા શાકભાજી .ગોળ. ખજૂર મગફળી .બીટ.

એનિમલ:લીવર .કિડની. મટન.

કાર્યો :હિમોગ્લોબિન બનાવવા માટે.
ઓક્સિજન transportaion માટે.

દૈનિક જરૂરિયાત: એડલ્ટ 24 mg
એડલ્ટ સ્ત્રી 32 mg
સગર્ભા 40 mg
ધાત્રી માતા 32 mg

3.સોડિયમ

સ્ત્રોત:નમક (મીઠું)

કાર્યો:
જઠરરસ બનાવવા માટે.
ઇલેક્ટ્રોલાઇટસ બેલેન્સ જાળવવા માટે.

દૈનિક જરૂરિયાત
10 થી 25 mg

4.ફોસ્ફરસ :

સ્ત્રોત:દૂધ .સોયાબીન. તલ. ગાજર. કાકડી .ઈંડા. મટન.

કાર્યો:
હાડકા અને દાંતના બંધારણ માટે.
ચયાપચનની ક્રિયા માટે.

દૈનિક જરૂરિયાત:1 થી 2 gm

B. ટ્રેસ ઓર માઇક્રો એલિમેન્ટસ

આયોડિન
સ્ત્રોત:
દરિયાઈ માછલી .કોડ લીવર ઓઇલ અને રોજિંદો ખોરાક કાર્યો
થાઈરોઈડ ગ્લેન્ડની અંદર થાઈરોક્સિન ઉત્પન્ન કરવા માટે.

ઉણપ : ગોઈટર

દૈનિક જરૂરિયાત : 0.2 mg

6.વોટર(પાણી) : મનુષ્યની મૂળભૂત જરૂરિયાતોમાં થવા પછી બીજા નંબરે પાણી આવે છે મનુષ્ય પાણી વગર વધુ દિવસો જીવી શકતો નથી શરીરના કોષો માટે અને શરીરના કાર્યો માટે ખૂબ જ જરૂરી છે મનુષ્યના શરીરમાં કુલ વજનના 55 થી 70 ટકા વજન પાણીનું હોય છે 0 થી 12 માસના બાળકમાં અને 1 થી 5 માસના બાળકના શરીરમાં ૨૦ ટકા પાણી મોટા માણસ કરતાં વધારે હોય છે શરીરમાં નીચેની ત્રણ રીતે પાણીની વહેંચણી કરવામાં આવે છે.

1.ઇન્ટ્રા સેલ્યુલર વોટર
શરીરમાં વજન ના લગભગ 50% જેટલું પાણી કોષ ના અંદરના ભાગમાં રહેલું છે.

2.એક્સ્ટ્રા સોલ્યુલર વોટર : શરીરના વજનના લગભગ 15 ટકા જેટલું પાણી કોષના બહારના ભાગમાં રહેલું હોય છે.

3.વોટર ઈન બ્લડ : શરીરના વજનના 5 ટકા જેટલું પાણી બ્લડમાં રહેલું હોય છે જે પ્લાઝમાના રૂપમાં બ્લડ સાથે સરર્ક્યુલેઇટ થાય છે.

સોર્સ ઓફ વોટર : સામાન્ય રીતે વરસાદના રૂપે પાણી પ્રાપ્ત થાય છે જે નદી કુવા વાવ ઝરણા વગેરે માંથી મેળવી શકીએ છીએ શરીર માટે પાણીના પ્રાપ્તિ સ્થાનો નીચે મુજબ છે.

1.પાણી પીવા દ્વારા : જે પાણી પીવા માટે ઉપયોગી પાણી પ્રાપ્ત કરી શરીરને પૂરું પાડી શકાય છે.

2.ખોરાક સાથે : આપણે જે અનાજ રાજ્ય છીએ ત્યારે તેમાં પાણીનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે

3.ચયાપચનની ક્રિયા દ્વારા : શરીરમાં પાચન ક્રિયા થવાથી ખોરાકમાંથી પાણી છૂટું પડે છે.

કાર્યો ટીશ્યુ અને બોડી ફ્લૂઈડ અગત્યનું કાર્ય કરે છે.
શરીર મા ના ઘટકો જે લોહીનું પરિભ્રમણ કરે છે કે જે આખા શરીરમાં બ્લડને સર્ક્યુલેશન કરે છે.
બોડી ટેમ્પરેચર રેગ્યુલર કરવા માટે.
નકામો કચરો પ્રવાહી રૂપમાં કિડની દ્વારા અને પરસેવા દ્વારા બહાર કાઢે છે.
Lungs ના લેયર ને ભીના રાખે છે.
એબડોમીનલ કેવીટીમાં હલનચલન સહેલાઈથી થાય છે.
બહારના આઘાત સામે રક્ષણ આપે છે.
પાણીના કારણે ચાવવાની ક્રિયા સરળ બને છે.
શરીરના કોષમાં તથા બધા જ પર્ટ માં કેમિકલ એક્સચેન્જમાં પાણીની અગત્યની હાજરી જરૂરી છે.
નહાવા ધોવા તેમજ બીજી ઘણી રોજિંદી ક્રિયા માં પાણી ખૂબ જ જરૂરી છે.
તે ઘણા બધા પદાર્થોને ઓગળતું હોવાથી શરીરની ઘણી બધી ક્રિયાઓમાં જરૂરી છે.

દૈનિક જરૂરિયાત:8થી 10 ગ્લાસ દરરોજ માટે.

બેલેન્સ ડાઈટ : જે ડાઇટ માંથી પૂરતા પ્રમાણમાં કેલેરી ઉપરાંત આરોગ્યની જાળવણી માટે ખોરાકને બધા જ ઘટકો જરૂરી મુજબ પૂરતા પ્રમાણમાં પ્રાપ્ત થઈ શકે તેને બેલેન્સ ડાઇટ કહેવામાં આવે છે વ્યક્તિની જાતિ.ઉંમર. રીતી રિવાજ અને આરોગ્યનું ધોરણ અલગ અલગ હોય છે તેથી સમતોલ આહાર નું પ્રમાણ પણ અલગ અલગ હોય છે.

Composition of balance diet

1. સિરિયલસ (અનાજ) 400 gm
2. Pulses પલ્સીસ 50 થી 70 gm
3. લીલા પાંદડા વાળા શાકભાજી 100 gm
4. અન્ય શાકભાજી 75gm
5. ફળ અને કદમુલ 75gm
6. Milk 200 gm
7. Fats 30 gm
8. Fruits 30 gm
9. Egg 30 gm
10. Sugar 30gm
11. Matan 3p gm

Deficiency of water:Dehydration (ડીહાઇડ્રેશન)