unit 1-growth and development

ઇન્ટ્રોડક્શન
આપણા દેશમાં વસ્તીમાં 15 થી 20 % ટકા બાળકો 0 થી 5 વર્ષની ઉંમરના છે તેમાંથી 35 થી 60% ટકા બાળકો આ ઉંમરમાં મૃત્યુ પામે છે. આવી પરિસ્થિતિ ઓને અને અટકાવવા માટે બાળકોના વૃદ્ધિ અને વિકાસ પણ થાય છે. કે નહીં તે જોવું ઘણું આવશ્યક છે( લેડી વિથ લેમ્પ )

બાળકોનો વૃદ્ધિ અને વિકાસ જાણવા માટે તેની તંદુરસ્તી ચાર્ટ( ગ્રોથ ચાર્ટ )રાખવામાં આવે છે .જેના દ્વારા સામાન્ય વૃદ્ધિ અને વિકાસ થયો છે. કે નહીં તે જાણીએ મુજબ સારવાર અને સલાહ આપી શકાય છે.

ગ્રોથ

ડેફીનેશન: બાળકના શરીરમાં આવેલા સેલ( કોષ)માં વધારો થાય જેથી બે કોષો વચ્ચે શરીરનું
પ્રવાહી ભરાય અને પરિણામે તંતુઓ અને સ્નાયુઓમાં વધારો થાય છે.આમ શરીરના કદમાં વધારો થાય તેને વૃદ્ધિ કહે છે.

દા. ત: બાળકના વજન અને ઊંચાઈમાં વધારો થાય.

વૃદ્ધિના તબક્કાઓ

વેઇટ વજન

• બાળકોનો વૃદ્ધિ અને વિકાસ જાણવા માટેનું સારામાં સારું માધ્યમ ગણવામાં આવે છે.
• તાજા જન્મેલા બાળકનું વજન 2.5 kg થી 3.8kg હોય છે.
• જન્મથી તરત જ પહેલા પાંચ દિવસ બાળક વજન ગુમાવે છે.
• ત્રણ મહિના સુધી દર મહિને 500 gm વજન વધે છે.
• પાંચ મહિનાના અંતે વજન ડબલ થઈ જાય છે.
• એક વર્ષના અંતે ત્રણ ગણું થઈ જાય છે.

હાઈટ-ઊંચાઈ

• જન્મ સમયે બાળકની ઊંચાઈ 48 થી 50 સેન્ટીમીટર હોય છે
• ત્રણ માસના અંતે બાળકની ઊંચાઈ 55 સેન્ટીમીટર થાય છે
• છ માસના અંતે 60 સેન્ટીમીટર થાય છે

હેડ સરકમ ફેરન્સ-માથાનો ઘેરાવો જન્મ સમયે બાળકના માથાનો ઘેરાવો 33 થી 35 સેન્ટીમીટર હોય છે.

ચેસ્ટ સરકમ ફેરન્સ- છાતીનો ઘેરાવો જન્મ સમયે બાળકના છાતીનો ઘેરાવો 30 થી 32 સેન્ટીમીટર હોય છે. 6 થી 12 મહિને છાતીનો અને માથાનો ઘેરાવો સરખો થઈ જાય છે. એક વર્ષ પછી છાતીનો ઘેરાવો માથાના ઘેરાવા કરતા 2.5 cm થઈ જાય છે.

ડેવલોપમેન્ટ બાળકમાં થતા કૌશલ્ય અને કાર્ય શક્તિના વધારાને વિકાસ કહે છે. ટૂંકમાં બાળકમાં જોવા મળતા ગુણાત્મક ફેરફારને વિકાસ કહે છે.

વિકાસના તબક્કાઓ

બાળકની ઉંમર મુજબ વિકાસને જુદા જુદા તબક્કામાં વહેંચવામાં આવે છે.

⏩(૧) ન્યુ બોર્ન બેબી

0 થી 28 દિવસ જન્મથી 28 દિવસ સુધીની ઉંમરના બાળકને ન્યુ બોર્ન બેબી કહે છે આ સમયગાળાને ન્યુ નીઓ નેટ પિરિયડ છે.

⏩(૨) ઇનફન્ટ

1 મહિનાથી 1 વર્ષ એક માસથી એક વર્ષ સુધીના બેબી ને ઇન્ફન્ટ કહે છે આ સમયગાળામાં બાળકનો વૃદ્ધિ વિકાસ ઘણા જ ઝડપી હોય છે

⏩(૩) ટોડલર

એક વર્ષથી ત્રણ વર્ષ એક વર્ષથી ત્રણ વર્ષ સુધીના બાળકને ટોડલર કહે છે

⏩(૪) પ્રી સ્કૂલ

ત્રણ વર્ષથી છ વર્ષ ત્રણ થી છ વર્ષ સુધીની ઉંમરના બાળકને પ્રી સ્કૂલ કહે છે

⏩(૫) સ્કૂલ ગોઇંગ ચાઇલ્ડ

છ થી 12 વર્ષ છ થી 12 વર્ષની ઉંમરના બાળકને સ્કૂલ ગોઈંગ ચાઈલ્ડ કહે છે.

⏩(૬) એડોલેશન

13 થી 18 વર્ષ તેથી 18 વર્ષની ઉંમરના બાળકને એડોલેશન કહે છે જેમાં છોકરીઓમાં ટ્યુબર ટી ટાઈમ શરૂ થાય છે

બાળકના ગ્રોથ અને ડેવલોપમેન્ટ પર અસર કરતા પરિબળ

(૧) પ્રીનેટલ ફેક્ટર

• આ પરિબળોમાં માતાની કોઈ જાતની બીમારી માતાનું પોષણ માતાનો કોઈપણ ચેપી રોગ હોય.
• દાખલા તરીકે-રુબેલા, સિફિલિસ તથા જો માતાને પ્રેગ્નન્સી દરમિયાન સ્મોકિંગ કર્યું હોય કે
  આલ્કોહોલ લીધેલું હોય તો તે બેબીના ગ્રોથ અને ડેવલોપમેન્ટ ને અસર કરી શકે છે. અને બાળકને કોઈ રીતે નુકસાન થઈ શકે છે.

(૨) જિનેટિક ફેક્ટર

વારસાગત પરિબળો દરેક બાળકને પોતાનો અલગ જિનેટિક બંધારણ હોય છે. એટલે કે વારસામાં આવેલા રંગસૂત્રોના આધારે તેની ઊંચાઈ શરીરનો બાંધો, ચામડી નો કલર, આંખો નો કલર, વાળ વગેરે લાક્ષણિકતાઓ માતા પિતા તરફથી બાળકને વારસામાં મળે છે જો વારસામાં મળેલા રંગસૂત્રો ખામીયુક્ત હોય તો બાળકને થેલેસેમિયા, હીમોફીલિયા વગેરે રોગ થઈ શકે છે. તથા ડાઉન સિન્ડ્રમ, ટર્નમ સિન્ડ્રમ જેવી બીમારીઓ પણ થઈ શકે છે.

( ૩) મેટર્નલ ફેક્ટર

સગર્ભા અવસ્થા દરમિયાન પરિસ્થિતિ સગર્ભા અવસ્થા દરમિયાન માતાને કોઈ જાતની એબ નોર્માલિટી થઈ હોય અથવા તો પ્રેગ્નન્સી દરમિયાન કોઈ પ્રકારનો ચેપ લાગ્યો હોય અને વિકાસ પર અસર થઈ શકે છે.

( ૪) એન્વાયરમેન્ટલ

વાતાવરણીય પરિબળો

• એન્ટિનેટલ પિરિયડ દરમિયાન બાળકના જન્મ પછી બાળકને કેવા પ્રકારનું વાતાવરણ મળે છે તેના પર વૃદ્ધિ અને વિકાસનો આધાર રહેલો છે. આમાં ફિઝિકલ એનવાયરમેન્ટ એટલે કે ઘર, સેફટી, સેનિટેશન, સૂર્યપ્રકાશ, વેન્ટિલેશન, હાઈજીન, સેફ વોટર વગેરે બાળકના વિકાસ પર સીધી અસર કરે છે.

• સાયકોલોજી એન્વાયરમેન્ટમાં માતા પિતા સાથેનો સંબંધ ઘરના સભ્ય સાથેનો સંબંધ, મિત્રો, ટીચર્સ, પાડોશી તથા સમાજના અન્ય લોકો સાથેની સંબંધ પણ વૃદ્ધિ અને વિકાસ પર અસર કરે છે. અપુતા પ્રેમ લાગણી, ફેમિલીમાં તિરાડ, ભાઈ બહેનનો ની ઈર્ષા, સ્કૂલનો આરોગ્ય વાતાવરણ વગેરે બાળકના વૃદ્ધિ અને વિકાસ પર નેગેટિવ અસર કરે છે.

(૫) કલ્ચર ફેકટર

સાંસ્કૃતિક પરિબળો જે સંસ્કૃતિમાં વાતાવરણમાં બાળકને ગ્રોથ થતો હોય તથા તેની અંધશ્રદ્ધા, વહેમ, માન્યતા, સામાજિક બંધનો, રહેવાની ટેવો, રહેણી કરણી વગેરે બાળકના ગ્રોથ ને અસર કરે છે.

(૬) સોશિયલ ઇકોનોમિક ફેક્ટર

સામાજિક અને આર્થિક પરિબળો ઘરની આર્થિક પરિસ્થિતિ અને સામાજિક પરિસ્થિતિ સાથે બાળકોના ગ્રોથ પર પણ અસર કરે છે. અપૂરતા પૈસા તથા આધુનિક સુવિધાઓના અભાવે બાળકોના ગ્રોથ સારી રીતે થઈ શકતો નથી. અને અપૂરતા પૈસાને લીધે બીમારીની સમયમાં સારી સુવિધા મેળવી શકાતા નથી જે સિદ્ધિ બેબીના ગ્રોથ ઉપર અસર કરે છે.

(૭) સીઝન વાતાવરણીય ફેરફાર બાળકના વૃદ્ધિને અસર કરે છે. ઉનાળાના એન્ડમાં તથા વર્ષાઋતુમાં શરૂઆતમાં વજન સૌથી વધુ વધે છે. તથા વસંત ઋતુમાં ઊંચાઈમાં વધારો થાય છે.

(૮) રમત-ગમત અને કસરત રમતગમત અને કસરતની મસ્ક્યુલર (સ્નાયુ) ની વૃદ્ધિ થાય છે. સાથે સાથે સોશિયલ ઈનવોલ વૃદ્ધિ પણ થાય છે.

(૯) બાળકના જન્મનો નંબર તે પણ બાળકના વૃદ્ધિને અસર કરે છે. ફેમિલીને બાળકને ઘણું જ પ્રાધાન્ય અપાય છે. આ ઉપરાંત બીજું બાળક મોટા ભાઈ બહેન પાસેથી ઘણું શીખે છે. આ ઉપરાંત સૌથી નાના બાળકને પણ વધુ પ્રમાણમાં પ્રેમ અને હૂંફ મળે છે.

(૧૦) ઈન્ટેલીજન્સી

બુદ્ધિ મતા બાળકની બુદ્ધિ માતાના આંક નો આધાર પણ અમુક અંશે તેના ગ્રુપને અસર કરે છે

(૧૧) હોર્મોન

અંતઃસ્ત્રાવો બાળકના શરીરમાં હોર્મન જેમાં ખાસ કરીને થાઇરોઈડ હોર્મોન, સોમેટો ટોપીક, એડિનો કોટિકો ટ્રોપિક હોર્મન વગેરે બાળકના ગ્રોથને અસર કરે છે

(૧૨) ચાઈલ્ડ હુડ ઇલનેસ

બાળપણમાં બીમારી બાળપણ દરમિયાન જો બાળકને કોઈ મોટું રોગ હોય જેમ કે ટીબી, અસ્થમા, ડાયાબિટીસ વગેરે પણ થતા હોય છે તો બાળકનો ગ્રોથ અને ડેવલોપમેન્ટ યોગ્ય રીતે થઈ શકતો નથી

(૧૩) સેકસ (જાતિ) મેલ બેબી ફિમેલ બેબી કરતા થોડા હેવી અને લાંબા હોય છે મેલ કરતાં ફિમેલ વહેલી ઉંમરે નોર્મલ થાય છે પરંતુ હાઈટ અને વેઇટ તે મેલમાં વધારે હોય છે.

(૧૪) રાષ્ટ્રીયતા અલગ અલગ જાતિના લોકો તથા અમુક દેશના લોકોના બાળકના વૃદ્ધિ વિકાસમાં ઘણો ફેર જોવા મળે છે.

Growth and development stage –ગ્રોથ એન્ડ ડેવલોપમેન્ટ સ્ટેજ

• ઓવમ – 0 થી 14 દિવસ
• એમ્બ્રિયા -14 દિવસથી 8 વીક
• ફિટસ – 8 વીકથી જન્મ થાય ત્યાં સુધી
• ન્યુ બોન / નીયોનેટ-0 થી 1 મહિનો
• ઇનફન્ટ -1 મહિનાથી 1 વર્ષ
• ટોડલર -1 વર્ષથી 3 વર્ષ
• પ્રી સ્કૂલ-3 વર્ષથી 6 વર્ષ
• સ્કૂલ ગોઇંગ ચાઈલ્ડ– 6 વર્ષથી 12 વર્ષ

એડોલેશન:

• અરલી એડોલેશન-12 થી 14 વર્ષ
• મિડલ એડોલેશન -14 થી 16 વર્ષ
• લેટ એડોલેશન 16 થી 20 વર્ષ

⏩(છોકરાઓ : )⏪

• સ્કુલ ગોઇંગ ચાઈલ્ડ -6 થી 12 વર્ષ
• અરલી એડોલેશન-12 થી વર્ષ
• મિડલ એડોલેશન -14 થી 16 છ વર્ષ
• લેટ એડોલેશન-16 થી 20 વર્ષ

⏩(છોકરીઓ:)⏪

સ્કુલ ગોઈંગ ચાઈલ્ડ એડોલેશન-છ થી દસ વર્ષ

• અલી એડોલેશન -10 થી 12 વર્ષ
• મિડલ એડોલેશન -12 થી 14 વર્ષ
• લેઇટ એડો લેશન -14 થી 18 વર્ષ

નોર્મલ માયલ સ્ટોર:

(૧) ગ્રોસ મોટર (પકડવું):

• વ્યાખ્યા: બોડી ઉપર કંટ્રોલ આવે તેને ગ્રોસ મોટર કહે છે
• હેડ, નેક, હોલ્ડિંગ-ત્રણ મહિને
• બેસવું (સપોર્ટ સાથે)-પાંચ મહિને
• બેસવું (સપોર્ટ વગર)-સાત થી આઠ મહિને
• સ્ટેન્ડિંગ (ઉભા રહેવું)-સપોર્ટ સાથે-નવ મહિને
• સપોર્ટ લઈને ચાલવુ -10 મહિને
• ચાર પગે ચાલવું 11 મહિને
• સ્ટેન્ડિંગ (સપોર્ટ વગર)-બાર મહિને
• સપોર્ટ વગર ચાલવું 13 મહિને 13 મહિને
• દોડવું-18 મહિને
• સીડી ચડતા શીખવું-24 મહીને/બે વર્ષ
• સાયકલ ચલાવતા શીખવું-36 મહિને/ત્રણ વર્ષ

(૨) ફાઈન મોટર (આંખે જોવું)

• વ્યાખ્યા: આંખ વડે જોઈને હાથથી પકડી શકે તેને ફાઈન મોટર કહે છે
• હાથમાં વસ્તુ આવતા પકડી શકે-ચાર મહિને
• કોઈ વસ્તુ લેવા માટે બહાર નીકળે અને બે હાથ વડે પકડે-પાંચ મહિને
• કોઈ વસ્તુ સારી રીતે પકડી હાથમાં લઈ શકે-સાત મહિને
• નાની વસ્તુને પહેલી આંગળી અને અંગૂઠા વચ્ચે પકડી શકે-નવ મહિને

(૩) Personal and Social (વ્યક્તિગત અને સામાજિક)

• સોશિયલ સ્માઈલ-એક થી બે મહિને
• માતાને ઓળખતા શીખે-ત્રણ મહિને
• અરીસામાં જોઈને હસવું-છ મહિને
• નાના દડા ની રમત રમી શકે-એક વર્ષે
• જાતે ઓળખી શકે-ત્રણ વર્ષે(મેલ ફિમેલ ઓળખી શકે)

(૪)Language(ભાષા)

• અવાજની દિશા તરફ માથું ફેરવવું-1- મહિને
• જુદા જુદા અવાજ રડવું- 3- મહિને
• એક શબ્દ બોલતા શીખે (મા -બા )-6 મહિને
• બે શબ્દ બોલતા શીખે (મામા-બાપા)-9 મહિને
• બે શબ્દ અર્થ સાથે બોલતા શીખે
• દાખલા તરીકે, પાણી, વોટર-1 વર્ષે
• સાદા વાક્યો બોલતા શીખે-2 વર્ષે
• વાર્તા કહે-3 વર્ષે
• બનેલી નજીકની ઘટના કહે-4 વર્ષે

⏩બાળકની ઉંમર મુજબ વૃદ્ધિ અને વિકાસના પગથિયા

(1) જન્મ સમયનું બાળક

(A) શારીરિક વિકાસ

• વજન 2.5 થી 3.8 kg
• ઊંચાઈ 48 સેન્ટીમીટર થી 50 સેન્ટીમીટર
• માથાનો ઘેરાવો 33 cm થી 35 સેન્ટીમીટર
• છાતીનો ઘેરાવો 30 cm થી 32 સેન્ટીમીટર

(B) માનસિક વિકાસ

• રડવું તે બાળકની ભાષા છે
• શરીરનું હલનચલન કરે છે
• દિવસ અને રાત્રી દરમિયાન 22 કલાક ઊંઘે છે
• ભૂખ લાગે છે ત્યારે રડે છે
• હાથની મુઠ્ઠી વાળી રાખે છે
• ખોરાકમાં ફક્ત માતાનું ધાવણ લે છે

🔸એક માસનું બાળક

(A) શારીરિક વિકાસ

• વજન 3 થી 3.8 kg
• ઊંચાઈ 48 સેન્ટીમીટર થી 50 સેન્ટીમીટર
• માથાનો ઘેરાવો-માથાના ઘેરાવવામાં કોઈ ફરક જોવા મળતો નથી
• છાતીનો ઘેરાવો-કોઈ ફરક જોવા મળતો નથી

(B) માનસિક વિકાસ

• શરીરનું છૂટથી હલનચલન કરે છે
• દિવસ અને રાત્રી દરમિયાન 15 થી 20 કલાક ઊંઘે છે
• આંખમાં લાઈટ ફિકતા તે બાજુ જુએ છે
• સ્ટુલ નો કલર પીળાશ પડતો હોય છે
• ગળવાની ક્રિયા બતાવે છે

(C) ખોરાક ફક્ત માતાનું ધાવણ

🔸બે માસનું બાળક

( A) શારીરિક વિકાસ

• વજન 3.8 થી પાંચ કિલો ગ્રામ
• ઊંચાઈ 50 થી 52 cm
• માથાનો ઘેરાવો-કોઈ ફરક જોવા મળતો નથી
• છાતીનો ઘેરાવો-કોઈ ફેરફાર જોવા મળતો નથી

(B) માનસિક વિકાસ

• માતા સામે જોઈ હશે છે
• શરીરનું હલનચલન કરે છે
• નજર ફેરવે છે
• ભૂખ્યું થાય કે ભીનું થાય ત્યારે રડે છે

(C) ખોરાક ફક્ત માતાનું ધાવણ

🔸ત્રણ માસનું બાળક

(A) શારીરિક વિકાસ

• વજન 4.5 થી 5.8 kg
• ઊંચાઈ 55 સેન્ટીમીટર
• માથાનો ઘેરાવો-38 થી 40 cm
• છાતીનો ઘેરાવો-35 થી 37 સેન્ટીમીટર

(B) માનસિક વિકાસ

• માથું સ્થિર રાખી શકે છે
• કપડા ખેંચે છે
• કોઈપણ વસ્તુ લેવાનો પ્રયાસ કરે છે
• બોલાવવામાં આવે ત્યારે સામું જોવે છે
• આમ તેમ હાથ ફેલાવે છે
• ઊંધું સૂઈ શકે છે

(C) ખોરાક ફક્ત માતાનું ધાવણ

🔸ચાર માસનું બાળક

(A) શારીરિક વિકાસ

• વજન 5.5 kg થી 6 kg
• ઊંચાઈ 55 થી 57 સેન્ટીમીટર
• માથાનો ઘેરાવો-કોઈ ફરક જોવા મળતો નથી
• છાતીનો ઘેરાવો-કોઈ ફરક જોવા મળતો નથી

(B) માનસિક વિકાસ

• માતાનો અવાજ ઓળખી શકે છે
• હાથ -પગ ભેગા કરી રમી શકે છે
• સૂવાનું થોડુંક ઓછું થઈ જાય છે
• થોડીવાર હશે અને થોડીવાર રડે છે
• રમકડા કે વસ્તુ પકડવાનો પ્રયાસ કરે છે
• નવીન વસ્તુ જોતા આનંદ અનુભવે છે

(C) ખોરાક ફક્ત માતાનું ધાવણ

🔸પાંચ માસનું બાળક

(A) શારીરિક વિકાસ

• વજન 6 થી 6.5 kg
• ઊંચાઈ 57 થી 60 સેમી
• માથાનો ઘેરાવો-કોઈ જ ફરક પડતો નથી
• છાતીનો ઘેરાવો-કોઈ જ ફરક પડતો નથી

(B) માનસિક વિકાસ

• વસ્તુઓ મોંમાં નાખે છે
• વસ્તુઓ બતાવીએ તો લેવાનો પ્રયત્ન કરે છે
• માતાને વધારે સારી રીતે ઓળખી શકે છે
• રમકડા હાથમાં પકડી શકે છે
• હાથમાંથી પડી ગયેલી વસ્તુ શોધે છે

(C) ખોરાક ફક્ત માતાનું ધાવણ

🔸છ માસનું બાળક

• (A) શારીરિક વિકાસ
• વજન 6.5 થી 7 kg
• ઊંચાઈ 60 થી 62 સેન્ટીમીટર
• છાતીનો ઘેરાવો-37 થી 40 cm
• (B) માનસિક વિકાસ
• રડવાનું ઓછું કરી નાખે છે
• આંગળી અને અંગૂઠો મોંમાં નાખે છે
• અજાણ્યા માણસ સામે જોઈને હસે છે
• આરામદાયિક સ્થિતિમાં થોડીવાર બેસાડીએ તો બેસી શકે છે
• દાંત ફૂટવાની શરૂઆત થાય છે
• માથાનો ઘેરાવો-40 થી 43 cm

🔸સાત માસનું બાળક

(A) શારીરિક વિકાસ

• વજન 7 થી 7.7 kg
• ઊંચાઈ 62 થી 64 સેન્ટીમીટર
• માથાનો ઘેરાવો-વધુ કોઈ ફરક પડતો નથી
• છાતીનો ઘેરાવો-વધુ કોઈ ફરક પડતો નથી

(B) માનસિક વિકાસ

• બેસતી વખતે શરીર પર કંટ્રોલ રાખી શકે છે
• હાથમાં કોઈપણ વસ્તુ આપે તો પકડી રાખે
• અરીસામાં જોઈને આનંદ અનુભવે છે
• અવાજ કરીને બીજાને બોલાવે છે
• એક શબ્દો વાળા વાક્ય બોલી શકે છે

(C) ખોરાક ખોરાકમાં માતાનો ધાવણ ઉપરાંત ઉપરી આહાર આપે છે જેમાં બાળકને પ્રવાહી ખોરાક, મગનું પાણી, નારિયેળનું પાણી અને વેજીટેબલ સૂપ આપવામાં આવે છે

🔸આઠ માસનું બાળક

(A) શારીરિક વિકાસ

• વજન 7.4 થી 7.8 kg
• ઊંચાઈ 64 થી 66 સેન્ટીમીટર
• માથાનો ઘેરાવો-વધુ કોઈ ફરક જોવા મળતો નથી
• છાતીનો ઘેરાવો-વધુ કોઈ ફરક જોવા મળતો નથી

(B) માનસિક વિકાસ

• તે ટેકા વગર બેસી રહે છે
• આંગળી પકડીને ઉભુ કરવામાં આવે તો ઊભું થઈ શકે છે
• પરિચિત વ્યક્તિ હાથ લંબાવી અને અજાણ્યા સામે મોં ફેરવે
• બે શબ્દો બોલી શકે છે દાખલા તરીકે મામા, દાદા
• રમવું ગમે છે
• મોમાં એક થી બે દાંત આવે છે

(C) ખોરાક માતાનું ધાવણ ઉપરાંત પૂર્વક આહાર આપવામાં આવે છે જેમાં ખીચડી કે દાળ ભાત ખાઈ શકે છે આ ઉંમરે ટેસ્ટ ની ખબર પડે છે

🔸નવ માસનું બાળક

(A) શારીરિક વિકાસ

• વજન 7.8 થી 8.2 કેજી
• ઊંચાઈ 66 થી 68 સેન્ટીમીટર
• માથાનો ઘેરાવો-40 થી 42 સેન્ટીમીટર
• છાતીનો ઘેરાવો-38 થી 40 cm

(B) માનસિક વિકાસ

• બાળક સ્થિર બેસી શકે છે કોઈ રડે તો રડવા લાગે છે
• કોઈપણ વસ્તુ ટેબલ ખુરશી પકડીને ઊભું થઈ શકે છે
• કોઈ રડે તો રડવા લાગે છે
• બાળકની લાગણીમાં વધારો થાય છે
• ઉપર અને નીચેના દાંત ની સંખ્યામાં વધારો થાય છે
• હા અને ના જેવી શબ્દો સમજી શકે છે

(C) ખોરાક ખોરાકમાં માતાના ધાવણ ઉપરાંત પૂરક આહારમાં અર્થઘટક આપવામાં આવે છે

🔸10 માસનું બાળક

(A) શારીરિક વિકાસ

• વજન 8.2 થી 8.6 kg
• ઊંચાઈ 68 થી 70 cm
• માથાનો ઘેરાવો-કોઈ ફેરફાર જોવા મળતો નથી
• છાતીનો ઘેરાવો-કોઈ ફેરફાર જોવા મળતો નથી

(B) માનસિક વિકાસ

• બાળક સીધું અને સ્થિર બેસી શકે છે
• બાળકના કમરના ભાગમાં કંટ્રોલ આવી શકે છે
• બીજાનું ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા કપડાં ખેંચે છે
• બાળક વધુને વધુ સામાજિક બને છે
• કોઈપણ વસ્તુ પરત પકડી લે છે
• દરેક વખતે હસાવતી સ્ટાઇલ અલગ હોય છે
• બાળક પર ગુસ્સો કરતા હોય છે ત્યારે રડે છે
• ઉપર કે નીચેના ચાર પાંચ દાંત આવે છે

(C) ખોરાક માતાના ધાવણ ઉપરાંત પૂરક આહારમાં અર્થ ઘટક ખોરાક આપવામાં આવે છે

🔸11 માસનું બાળક

(A) શારીરિક વિકાસ

• વજન 8.6 થી 9 કિલોગ્રામ
• ઊંચાઈ 70 થી 72 સેન્ટીમીટર
• માથાનો ઘેરાવો-કોઈ ખાસ ફેરફાર જોવા મળતો નથી
• છાતીનો ઘેરાવો-કોઈ ખાસ ફેરફાર જોવા મળતો નથી

(B) માનસિક વિકાસ

• જેટલી વસ્તુ હાથમાં આવે તેટલી ફેકવા જોડે છે
• ઉભા થવાના પ્રયત્ન કરે છે
• તાળીઓ પાડે છે
• બીજાનું અનુકરણ કરવાના પ્રયત્ન કરે છે
• કોઈપણ વસ્તુ પકડી લે પછી એ મળ્યા બાદ આનંદ અનુભવે છે

(C) ખોરાક ખોરાકમાં માતાના ધાવણ ઉપરાંત પૂરક આહારમાં અર્થઘટક ખોરાક આપવામાં આવે છે તથા ઘરમાં બનતો તમામ ખોરાક ખાય છે

🔸12 માસનું બાળક

(A) શારીરિક વિકાસ

• વજન 9 થી 9.3 કિલોગ્રામ
• ઊંચાઈ 72 થી 75 સેન્ટીમીટર
• માથાનો ઘેરાવો-૪૨ થી ૪૫ સેન્ટીમીટર
• છાતીનો ઘેરાવો-40 થી 42 સેન્ટીમીટર

(B) માનસિક વિકાસ

• બાળક સ્થિર ઉભું રહી શકે છે
• દિવાલ કે ફર્નિચર પકડીને ચાલે છે
• બહાર રમવાનું પસંદ કરે છે
• ઘરના સભ્યોનો અવાજ ઓળખી શકે છે

(C) ખોરાક માતાનું ધાવણ ઉપરાંત પૂર્વક આહાર તથા ઘરમાં બનતો તમામ ખોરાક ખાય છે

🔸18 માસનું બાળક

(A) શારીરિક વિકાસ

• વજન 9.5 થી 10 કિલોગ્રામ
• ઊંચાઈ 80 થી 82 સેન્ટીમીટર
• માથાનો ઘેરાવો-વધુ કોઈ ફરક જોવા મળતો નથી
• છાતીનો ઘેરાવો-વધુ કોઈ ફરક જોવા મળતો નથી

(B) માનસિક વિકાસ

• ગ્રુપમાં રહીને એ રમકડા એ રમવાનું પસંદ કરે છે
• ગ્લાસ એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ લઈ શકે છે
• જાતે ખાઈ શકે છે
• ચિત્ર બનાવતા ઓળખી શકે છે

(C) ખોરાક માતાનું ધાવણ ઉપરાંત પૂરક આહારમાં ઘરમાં બનતો તમામ ખોરાક ખાઈ શકે છે

🔸ત્રણ વર્ષનું બાળક

(A) શારીરિક વિકાસ

• વજન 14 થી 50 કિલોગ્રામ
• ઊંચાઈ 93 થી 96 સેન્ટીમીટર
• માથાનો ઘેરાવો-50 સેન્ટીમીટર
• છાતીનો ઘેરાવો-48 સેન્ટીમીટર

(B) માનસિક વિકાસ

• ચિત્રો દોરવાની કોશિશ કરે છે
• પગથિયા વ્યવસ્થિત ચડે છે
• કોઈપણ કામ કરવામાં આવે તો તે કરી શકે છે
• કૂદકા મારે અને એક પગે બેલેન્સ જાળવી રાખે છે
• પ્રશ્ન પૂછ્યા કરે છે
• એક થી 10 એકડા બોલી શકે છે

(C) ખોરાક ઘરનો બનતો ખોરાક ખાય છે

🔸ચાર વર્ષનું બાળક

(A) શારીરિક વિકાસ

• વજન 14 થી 15 kg
• ઊંચાઈ 103 cm
• માથાનો ઘેરાવો-કોઈ ફરક પડતો નથી
• છાતીનો ઘેરાવો-કોઈ ફરક પડતો નથી

(B) માનસિક વિકાસ

• આખો દિવસ રમવાનું પસંદ કરે છે
• મોટાભાઈ બહેનનું અનુકરણ કરે છે
• સ્વભાવ જુદી થઈ જાય છે
• એબીસીડી તથા નાના વાક્ય બોલી શકે છે

(C) ખોરાક ઘરમાં બનતો તમામ ખોરાક ખાય છે

🔸પાંચ વર્ષનો બાળક

(A) શારીરિક વિકાસ

• વજન 17 થી 18 kg
• ઊંચાઈ 120 cm
• માથાના ઘેરાવો-ફરક પડતો નથી
• છાતીનો ઘેરાવો-ફરક પડતો નથી

(B) માનસિક વિકાસ

• દરેક શબ્દ ચોખા બોલે છે
• પોતાનો ધાર્યું કરે છે
• છોકરી માતાની અને છોકરો પિતાની નકલ કરે છે
• નવા કપડાં પહેરવા ગમે છે

(C) ખોરાક પૂરક આહાર, ઘરમાં બનતો તમામ ખોરાક ખાય છે

વેઇટ–વજન

• જન્મ સમયે-2.5 થી 3.8 કેજી
• ત્રણ મહિને-25 થી 30 ગ્રામ વધે
• એક વર્ષે-400 ગ્રામ વધે
• પાંચ મહિના-બે ગણું અથવા ડબલ
• એક વર્ષે-ત્રણ ગણું
• બે વર્ષે-ચાર ગણું
• ત્રણ વર્ષે-પાંચ ગણું
• પાંચ વર્ષે-છ ગણું
• સાત વર્ષે-સાત ગણું
• દસ વર્ષે-10 ગણું

માથાનો ઘેરાવો

• જન્મ સમયે-35 સેન્ટીમીટર
• ત્રણ માસ-40 cm
• છ માસ-43 સેન્ટીમીટર
• એક વર્ષે-45 cm
• બે વર્ષે-48 સેન્ટીમીટર

હાઈટ –ઊંચાઈ

• જન્મ સમયે-50 સેન્ટીમીટર
• ત્રણ મહિને-60 cm
• નવ મહિને-70 સેન્ટીમીટર
• એક વર્ષે-75 સેન્ટીમીટર
• બે વર્ષે-12 cm વધારો થશે
• ત્રણ વર્ષે-9 cm વધારો થશે
• ચાર વર્ષે-7 cm વધારો થશે (103 સેન્ટીમીટર)
• પાંચ વર્ષે-6 cm વધારો થશે (109 સેન્ટીમીટર)

એકસીડન્ટ( અકસ્માત) :-

બાળકમાં થતા વિવિધ પ્રકારના અકસ્માતો

• વિવિધ એ જ ગ્રુપ માં અલગ અલગ પ્રકારના અકસ્માતો જોવા મળે છે. જેનાથી બાળકની ઈચ્છા થાય છે; અથવા અમુક નો તો મૃત્યુ પણ થઈ શકે છે શહેરી અને ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં તથા વિવિધ પ્રકારના અકસ્માતોના કારણો જાણ્યા બાદ તેને અટકાવવા માટે પ્રયત્ન કરવા જોઈએ
• બાળકના અકસ્માતો થવાની સંભાવના સૌથી વધુ હોય છે. કારણ તેને નવું નવું જાણવાની ઈચ્છા થતી રહેતી હોય છે.
• મોટાભાગના અકસ્માતો બે થી ત્રણ વર્ષની વચ્ચે પાંચ થી આઠ વર્ષની વચ્ચે થાય છે આ પ્રકારના અકસ્માતો માંથી 90 % અકસ્માતો જો યોગ્ય અટકાવવાના પગલાં લેવામાં આવે તો નિવારી શકાય તેવા હોય છે

અકસ્માત થવાના કારણ :-

• બાળકના મૃત્યુ માટે કે તેની ઇજરી માટે એકસીડન્ટ અગત્યનું કારણ છે. અકસ્માતના મુખ્ય કારણમાં ચાલતા ચાલતા કે સીડી પરથી પડી જવું,
• ગરમ જગ્યામાં, ગીચ જગ્યામાં, રસોઈ બનાવતા, દાજી જવું, ગરમ પાણી વડે કા તો ચા વડે દાજી જવું

માતા-પિતા ની બેદરકારી :-

• બાળકના વૃદ્ધિ અને વિકાસના પગથિયાથી માતા પિતા અજાણ હોય છે
• બાળકની જિજ્ઞાસાવૃત્તિ અને નકલ કરવાની ટેવોના કારણે અકસ્માતો થાય છે

જુદી જુદી ઉંમરમાં જોવા મળતા અકસ્માતો

(૧) ઇનફન્ટમાં જોવા મળતા અકસ્માતો :-ફોરેન બોડી, ડૂબી જવું, ઝેર પીવું તથા રમત-ગમત અને વાહન અકસ્માત અને ઇલેક્ટ્રીક શોક જોવા મળે છે.

(૨) ટોડલર મા અને પ્રી સ્કૂલમાં જોવા મળતા અકસ્માત :-પડી જવું, દાઝી જવું, ઝેર પીવું, ફોરેન બોડી, ડૂબી જવું, રમતગમત અને ઇલેક્ટ્રીક શોક જોવા મળે.

(૩) સ્કૂલે એજ અને એડોલેશનમાં જોવા મળતા અકસ્માતો :-આમાં ખાસ કરીને રમતગમતને લગતી ઇજાઓ, ઈલેક્ટ્રીક શોક, રોડ ટ્રાફિક, એકસીડન્ટ કે ડૂબી જવું જેવા અકસ્માતો જોવા મળે છે.

બાળકમાં તથા વિવિધ પ્રકારના અકસ્માતો તથા તેના નિવારણ:

(૧) પડી જવું :-ઝીરો થી એક વર્ષ સુધીમાં બાળક ઘોડિયામાંથી, પલંગ પરથી, ચાલતા શીખતા કે વસ્તુ પકડીને ઊભા રહેતા પડી જાય છે. આમ થવાથી બાળકને ફેરફાર થઈ શકે છે

નિવારણ :-

• પલંગ પર હોય તો તકિયા આડા રાખવા અથવા એકલું છોડવું નહીં
• પગથિયાં હોય ત્યાં ખાસ ધ્યાન રાખવું
• બાળકને ઘુટણમાં વાગે નહીં તે માટે બાળકને જાડા કપડાં પહેરાવવા
• ઘોડિયું ઊંડું રાખવું તથા દોરી ટૂંકી રાખવી જોઈએ
• નીચેની લાદી ભીની ના હોય તે ખાસ ધ્યાન રાખવું

(૨) ગળીજવું :- બાળક નાનો હોય ત્યારે મોઢામાં કોઈ પણ વસ્તુ નાખવાની ખૂબ જ ટેવ હોય છે દાંત આવવાથી ખંજવાળ આવવાથી પણ તે વસ્તુ મોમાં કે નાકમાં નાખે છે જેમાં લખોટી, બટન, સીંગદાણા, વટાણા, ચણા વગેરે

નિવારણ :-

• બાળક ઘસડાઇ ને ચાલતું હોવાથી જમીન પરની વસ્તુઓ મોંમાં નાખે છે તેથી જમીન પર કોઈ વસ્તુઓ રાખવી નહીં
• રમકડામાંથી ભાગ છૂટા પડી જાય તેવા રમકડા આપવા નહીં શરીરમાં નાખેલી વસ્તુઓ નીકળે તેમ હોય તો જ પ્રયત્ન કરવો જો ન નીકળે તો તરત જ હોસ્પિટલે લઈ જવું
• નાકમાં હોય તો છીંક ખવડાવવાનો પ્રયત્ન કરવાનો આંખમાં હોય તો ઠંડુ પાણી નાખવું

(૩) દાજી જવું :-

• બાળકને ગરમ વસ્તુની ગંભીરતા હોતી નથી તે નવી વસ્તુ પકડવા માટે ઉત્સુક હોય છે
• દાખલા તરીકે ચૂલો, સગડી, ગરમ પાણી કે ચા, રસોઈ તથા ઇલેક્ટ્રીક સાધનો, બાળકને ખોડામાં રાખી રસોઈ કરતી વખતે બાળક દાઝી શકે છે. બાળક માચીસ સાથે રમતા દાઝી જાય છે
• ફટાકડા ફોડતી વખતે અકસ્માત સર્જાય છે

નિવારણ :-

• બાળકને સળગતી વસ્તુઓથી દૂર રાખવું
• રસોઈ બનાવતી વખતે બાળકનું ધ્યાન રાખવું
• બાળક હાથમાં ઈલેક્ટ્રીક વસ્તુઓ કે માચીસ નો અડે તે જોવું જોઈએ
• બાળકને એસિડ જેવી વસ્તુઓથી દૂર રાખવું જોઈએ
• બાળકના ફટાકડા ફોડતી વખતે સાથે રહેવું જોઈએ

(૪) ઝેર પી જવું :-બાળકમાં ખૂબ જ સામાન્ય રીતે જોવા મળે છે કારણ કે બાળક જ્યારે તરસ્યું હોય ત્યારે કોઈ પણ વસ્તુ પીવા માટે ઉત્સુક હોય છે જેમાં કેરોસીન, એસિડ અને દવા કે ઝેરી પદાર્થો મોમાં નાખી લે છે જે ઘણી વખતે જોખમમાં મૂકી શકે છે

નિવારણ :-આવી વસ્તુઓ ઊંચી જગ્યાએ મૂકવી જોઈએ બાળકને કોઈ જગ્યાએ એકલું રમવા ન દેવું જો આવું કોઈ પણ જોવા મળે તો તાત્કાલિક દવાખાને લઈ જવું

(૫) ઇજા થવી :-અમુક સમય વસ્તુ સાથે રમતા રમતા બાળકનો તૂટી ગયેલું રમકડું વાગી જાય છે પડી જવાથી પણ ઇજા થાય છે

નિવારણ :-

• બાળકનું ખાસ ધ્યાન રાખવું
• ધારદાર વસ્તુ ઊંચી રાખવી જોઈએ
• બાળક રમતું હોય ત્યારે તેના પર નજર રાખવી જોઈએ
• બાળકને તૂટી ગયેલું વસ્તુ, રમકડું ના આપવું જોઈએ

(૬) ગુંગળામણ :-

સફોકેશન :-

• નાનુ બાળક ઓશીકા કે પ્લાસ્ટિકના બેક સાથે રમતા રમતા ઘણી વખત માથામાં પહેરી લે છે જેના પરિણામે ગૂંગણામણ થાય છે
• આ ઉપરાંત બાળકો કબાટના પુરાઈ જાય છે કે કાંઈ વસ્તુનું ઢાંકણ બંધ થઈ જાય તો પણ ગુંગરામણ થાય છે આવી સ્થિતિમાં હોસ્પિટલે લઈ જવું

(૭) જાનવર કરડવું –એનિમલ બાઈટ:- પાડેલા પ્રાણીઓ જેવા કે કુતરા, બિલાડી જેવા પ્રાણીઓના કરડવાથી બાળકનને ઈજા થાય છે

(૮) જીવ જંતુ કરડવી:- નાના બાળકોમાં આમ વધારે ગંભીર હોય છે જીવજંતુના કરડવાથી બાળક શોપમાં પણ જઈ શકે છે

(9) ડૂબી જવું:-બાળકને પાણી સાથે ખૂબ જ રમવું ગમે છે આવી વખતે ટાંકામાં, ડોલમાં અને કુંડીમાં પડી જવાથી બાળક ડૂબી જાય છે ખુલ્લી ગટર કે પાણી ભરેલા ખાબોચ્યા પણ બાળકનું મૃત્યુ કરી શકે છે

નિવારણ:- આ બચાવ માટે પાણીના ટાંકા ઢાંકી રાખવા તથા પાણીની ડોલ ભરેલા રાખવા જોઈએ નહીં તરત બાળક રમતું હોય ત્યારે ધ્યાન રાખવું જોઈએ

અગત્યના ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દાઓ

• જુદી જુદી ઉંમરે થતા અકસ્માતો વિશે મા-બાપને વાકેફ કરવા જોઈએ
• ઘરમાં ઉંદર મારવાની દવાઓ, મચ્છર મારવાની દવાઓ કે અન્ય ઝેરી પદાર્થો તાળા ચાવીમાં રાખવા જોઈએ
• બાળક પહોંચી શકે નહીં તેવી જગ્યાએ રાખવી
• રખડતા કૂતરાઓ અથવા ઢોરની નાના બાળકને દૂર રાખવા જોઈએ
• બાળકને સમજાવવું જોઈએ કે કોઈ અજાણ વ્યક્તિ પાસેથી ચોકલેટ કે પીપરમેન્ટ જેવી વસ્તુ ન લેવી જોઈએ
• લાઈટના પ્લગ બાળક ન પહોંચી શકે તેટલા ઉંચા હોવા જોઈએ
• બાળકને લિફ્ટ માં એકલું મૂકવું નહીં
• જાહેર સ્થળે તથા શાળામાં પ્રાથમિક સારવાર માટે ફર્સ્ટ એઇડ બોક્સ ની પેટી રાખવી
• બાળકને સમજાવવું કે ઝેરી છોડ, દવા કે જંતુઓ અડવું નહીં
• કલર નીકળે તેવા અથવા ધારદાર હોય તેવા રમકડા આપવા નહીં
• દાદર, બારી, બારણા બંધ રાખવા
• બાળક પર ક્યારેય ગુસ્સે થવું ન જોઈએ
• ગરમ વસ્તુ, ધારદાર વસ્તુ તથા ઝેરી પદાર્થો ઊંચી જગ્યાએ રાખવા જોઈએ
• બાળકને ટ્રાફિક ના નિયમો સમજાવવા જોઈએ
• કુવા, તળાવ અને જળાશયો તથા ઇલેક્ટ્રોનિક સાધનોની ગંભીરતા વિશે માહિતી આપવી તથા રમત-ગમત ના નિયમો વિશે માહિતી આપવી તથા બાળકની પ્રવૃત્તિ પર સતત ધ્યાન આપવું જોઈએ

વિવિધ અકસ્માતોમાં અટકાવવા નર્સની ભૂમિકા

• (૧) વિવિધ અકસ્માતો અટકાવવા માટે હેલ્થ એજ્યુકેશન ખૂબ જ મહત્વનું સાબિત થાય છે આમાં નર્સ અટકાયતો પગલા વિષયના નોલેજ વિશે જાગૃત હોવી જોઈએ
• (૨) માતા પિતાએ જોખમ ઓળખતા શીખડાવો
• (૩) માતા પિતા, ફેમિલી મેમ્બર, સ્કૂલ ટીચર મોટા બાળકો અને સામાન્ય પબ્લિક અકસ્માતને અટકાવવા વિશે જાણકારી આપવી
• (૪) બાળકને સુરક્ષિત વાતાવરણ પૂરું પાડવું જેથી કરીને જોખમી બાબતોથી દૂર રહી શકે
• (૫) ઈમરજન્સી સમયમાં બાળકને તાત્કાલિક મેડિકલ કેર મળે તેવા પ્રયત્ન કરવા જેથી બાળકમાં અપંગતા અટકાવી શકાય
• (૬) એકસીડન્ટ જેની સાથે થઈ શકે તેવા બાળકોનું અસિસમેન્ટ કરવું અને તેના માતા પિતાને
  સેફટી પ્રોગ્રામમાં ઇન્વોલ કરવા અને હેલ્થ એજ્યુકેશન દ્વારા કારણો કઈ રીતે નિવારી શકાય તે શીખવવું
• (૭) સમાજમાં વિવિધ અકસ્માતો અટકાવવા લોકોમાં જાગૃતિ લાવી જેમ કે ટ્રાફિક ના નિયમો નું પાલન કરવું, ડ્રાઇવિંગ દરમિયાન દારૂ ન પીવો, હેલ્મેટ, પહેરવેશ ગતિ ઉપર કંટ્રોલ કરવો વગેરે નિયમો પાલન કરવું જોઈએ
• (૮) લોકોના બીહેવ્યર ચેન્જ થાય તે માટેની વિવિધ પોલીસી (ફાયદા) બનાવવા

કંજેનાઈટલ એબનોર્માલિટી:- નાના બાળકનો જ્યારે જન્મ થાય છે ત્યારે તેમના ઘણા નાના પ્રકારની જન્મજાત ખોટકા પણ જોવા મળે છે અલગ અલગ સિસ્ટમ પ્રમાણે આ જન્મજાત ખોટકા પણ અલગ અલગ જોવા મળે છે

એબનોર્માલિટીસ ઓફ હાર્ટ

(૧) A.S.D. (આર્ટીકલ સેપ્ટલ ડિફેક્ટ) :- આમાં હાર્ટ આવેલ અને એટીએમ કર્ણકો વચ્ચે કાણું જોવા મળે છે

(૨) V.S.D. (વેન્ટિક્યુલર સેપ્ટલ ડિફેક્ટ) :- આમાં હાર્ટ આવેલ અને વેન્ટ્રીકલ વચ્ચે કાણું જોવા મળે છે જેથી શુદ્ધ અને અશુદ્ધ લોહી ભેગું થઈ જાય છે

(૩) ડેકસ્ટ્રોકાર્ડિયા :- આ કન્ડિશનમાં બાળકનું હૃદય ડાબા ના બદલે જમણી સાઈડ આવેલું હોય છે

(૪) P.D.A. (પેટન્ટ ડકર્સ આરટીઓસીસ ) :- આમાં પલમોનારી આરટીઓ અને એવો જ છે એ નોર્મલ કનેક્શન જોવા મળે છે

(૫) ટ્રાયકસ્પીડ અટેસીયા :-આમાં હૃદયમાં આવેલા ટ્રેક સ્પીડ વાલ્વ સંપૂર્ણ રીતે ખુલ્લી શકતા નથી જેથી બ્લડ સર્ક્યુલેશનમાં અવરોધ આવે છે

(૬) કોએટેસન ઓફ ધ એવોટા :-આમાં હૃદયમાં આવેલી એ ઓરડાની આંતરસાકડી જોવા મળે છે જેને લીધે જ્યારે વધારે પડતું પેશન્ટ દબાણ જોવા મળે છે અને તે આપણા શરીરનું અપર એક્સ્ટ્રીમિટી અને લીવર એક્સ્ટ્રીમિટીમાં પૂરતું બ્લડ પહોંચતું નથી

(૭) T.O.F. (ટ્રેકોલોજી ઓફ ફેલોટા):-

ચાર લક્ષણો સાથે હોવું

આમાં ચાર ડીસીસ કન્ડિશન નો સમાવેશ થાય છે

• (૧) વીએસડી
• (૨) ઓવરલેપિંગ ઓફ એઓરતા
• (૩) પલમોનરી સ્ટેનોસિસ
• (૪) રાઈટ વેન્ટિક્યુલર હાયપર ટ્રોફી

(a) વીએસડી વેંટી ક્યુલર સેપટલ ડિફેક્ટ :-આમાં હૃદયમાં આવેલા બે વેનિકલ વચ્ચે કાણું જોવા મળે છે.

(B) ઓ વરાઇન્ડીંગ ઓફ એ ઓટા :-નોર્મલ રીતે એ ઓટોની શરૂઆત ડાબા વેન્ટિકલ માંથી થાય છે પરંતુ આ સ્થિતિમાં એ ઓટાની શરૂઆત જમણા વેન્ટ્રિકલ માંથી થાય છે એટલે કે એ ઓટાનું સ્થાન થોડું બેસી જાય છે

(C) પલમોનરી સ્ટેનોસિસ:- આમાં હૃદયમાં આવેલી પન્મોનરી આટરી માં અવરોધ જણાય જેને પલમો નરી સ્ટેનોસીસ કહે છે

(D રાઈટ વેન્ટિક્યુલર હાયપર ટ્રોફી:- હૃદયમાં આવેલી પલમોનરીમાં આ ટ્રીમાં અવરોધ આવવાને લીધે એન્ટ્રીકલની અતિવૃદ્ધિ થાય છે જેને રાઈટ વે ન્ટ્રીક્યુ હાયપર ટ્રોફી કહે છે

(E) પલમોનારી સ્ટનોસિસ :-હાર્ટમાં આવેલી પલમોનરી આટરી અવરોધ જણાય છે જેને પલમોનરી સ્ટેનોસિસ કહે છે

(F) એઓટીક સ્ટેનોસિસ :-હૃદયમાં આવેલી એ ઓટામા અવરોધ જણાય જેને એ ઓટીક તેનોસીસ કહે છે આમાં શરીરના વિવિધ અંગોનું પૂરતા પ્રમાણમાં લોહી મળતું નથી

એબ્નોનોર્માંલીટી ઓફ સેન્ટર નર્વસ સિસ્ટમ (CNS)

(૧) સ્પાઈના બાઈફીડા:-

• આમા પીઠના ભાગેથી મેનેન્જીસ અથવા સ્પાઈનલ કોડ બહારની તરફ આવી ગયેલા હોય છે.જો માત્ર મેનેન્જીસ બહાર આવી ગયા હોય તો તેને મેનેગોસીલ કહે છે અને જો મેનેન્જીસ તથા સ્પાઇનલ કોડ બહાર આવેલ હોય તેને મેનીગોમાયલોસીલે કહેવાય છે
• સ્પાઈના બાઈફીડા માં કરોડરજ્જુ માં એક કે વધારે મણકા એકબીજા સાથે જોડાયેલા હોતા નથી તેર્થી ખાસ કરીને લંબર રીજીયન માંથી મેનેન્જીસ અથવા સ્પાઇનલ કોડ બહાર આવી જાય છે.

(૨) માઈક્રોસીફેલી :-આમા નવજાત શિશુની માથાની સાઈઝ નોર્મલ કરતાં નાની જોવા મળે છે

(૩) હાઇડ્રોસીફેલીસ :-આ કન્ડિશનમાં બાળકના માથા ની સાઈઝ નોર્મલ કરતાં વધી જાય છે એટલે બાળકનું માથું મોટું થાય છે બાળકના માથાના સેરીબ્રો સ્પાઈના ફ્લુઇડ નું પ્રોડક્શન સતત ચાલુ હોય છે જ્યારે સેરીબ્રો સ્પાઈના ફ્લૂઈડ ના ઉત્પાદન અને નિકાલની પદ્ધતિમાં બેલેન્સ રહેતું નથી ત્યારે બ્રેનમાં વેનિકલમાં chf નો ભરાવો થાય છે તેને હાઈડ્રોસીફેલીસ કહે છે

(૪) માઈક્રો સીફેલી:- આમાં નવજાત શિશુની માથાની સાઈઝ નોર્મલ કરતાં મોટી જોવા મળે છે

(૫) ઓન્કેફેલોસીલ :- નવજાત શિશુના મગજના આવેલા સબસ્ટેન્સ પદાર્થો ક્રેનીયલ ડીફેક્ટ ના લીધે બહાર ઉપસી આવે છે જેને ઓન્કેફેલોસીલ કહે છે.

કંજેનાઇટલ એબ્નોર્માલિટી ઓફ ગેસ્ટ્રો ઇનસ્ટેઈનલ ટ્રેકટ

(૧)ઈસોફેજીયલ એકટ્રેસીયા એન્ડ ટ્રેકીયો ઈસોફેજીયલ ફિશ્યુઅલ :-

• ઈસોફેજીયલ એક્ટ્રેસિયા એટલે ઈસોફેગસ નું નેચરલ ઓપનિંગ હોવું જોઈએ તે બંધ હોય તો તેને કંજેનાઈટલ માલફોર્મેશન છે તેમ કહેવાય
• ટ્રેકીયો ઈસોફેજીયલ ફીસ્યુલા એટલે ટ્રેકીયા અને ઈસોફેગસ વચ્ચે એબ્નોર્મલ પેસેજ હોય છે. બાળક આ સામાન્ય ડીફોરમિટી છે તે ટ્રેકીયો અને ઈસોફેગસ વચ્ચેના સેટ્ટટમ ના ડેવલપમેન્ટ ના ડિફેક્ટ હોય છે.

(૨) હર્નિયા:- ઇન્ટર્નલ (અંદરના) ઓર્ગનના કોઈપણ ભાગ તેની મૂળ જગ્યાએથી ખસીને બહારના ભાગમાં કેવીટી માં આવે છે તેને હર્નિયા કહે છે તેના મુખ્ય ત્રણ પ્રકાર છે.

• ડાયા ફાગમેટીક હર્નિયા
• અંબેલીકલ હર્નિયા
• ઇન્વાઇનલ હર્નિયા

(A) ડાયાફાગમેંટિક હર્નિયા :-આ કંજેનાઈટર પરફોર્મેશન છે. એબ્ડોમીનલ ઓર્ગન (સ્ટમક, ઇન્સ્ટન્ટ ટાઇન, સ્પીલીન, લીવર,) ડાયટ ફાર્ગ્મેટીક ડિફેક્ટના કારણે થોરાસીક
કેવીટીમાં આવી જાય છે

(B) અંબેલી કલહરનીય:-

• અંબેલીકલ રિંગનું બરાબર ક્લોઝર ન થવાથી આંતરડાનો પોર્શન (ભાગ) તે ઓપનિંગ મારફતે બહાર આવે છે. તેને અંબેલીકલ હારનીઆ કહેવાય છે.
• આ હર્નિયામાં સોજો હોય છે અને સ્કીમ થી કવર થયેલ હોય છે. તે ફિંગરવડ સહેલાઈથી રીડયુઝ થઈ જાય છે. સ્મોલ અંબેલીકલ હર્નિયા કુદરતી રીતે એક વર્ષની
  અંદર ડીસ અપ્રીયલ સુધી માં ક્થાલોજેન થાય તો સર્જરી કરવામાં આવે છે

(C) ઇનગ્વાઈનલ હર્નિયા :-ઇન્સ્ટન્ટ ઇનગ્વાઈનલ કેનાલમાંથી બહાર આવી જાય છે જે કંજેનાઈટર અથવા એકવાઇડ પણ હોઈ શકે તે બોઇઝમાં ગર્લ્સ કરતા વધારે જોવા મળે છે

(૩) કલેફટ લીપ :-જેમાં બાળકનો હોઠ આગળના ભાગેથી તૂટેલો હોય છે. આમાં આજુબાજુ નો હોઠ કે બંને બાજુના હોઠ તૂટેલા હોઈ શકે છે. આ કન્ડિશનના લીધે બાળક બરાબર સ્થાનપાન કરી શકતું નથી અમુક ઉંમર પછી ઓપરેશન દ્વારા આ ખામીને રીપેર કરી શકાય છે

(૪) ક્લેફટ પેલેટ :-આ કન્ડિશનમાં બાળકના તળવામાં સ્નાયુ એકબીજા સાથે જોડાયેલ હોતા નથી જેથી બાળકનો સોફ્ટ પેલેટ અથવા હાર્ડ પેલે તે બંને ખુલ્લા હોય છે જેથી બાળક સારી રીતે માતાના ધાવણને ગળે ઉતારી શકતું નથી અને ઘણી વખત દૂધ કે અન્ય પ્રવાહી શ્વાસનળીમાં જવાની સંભાવના વધી જાય છે અને બાળકને સફોકેશન થવાની શક્યતા રહે છે

(૫) કંજેનેટલ પાયલોરીક સ્ટેનોસિસ :-આમાં જઠર ના એન્ડ ના ભાગ સ્ટેનોસિસ જોવા મળે છે

(૬) કાનજે નાઈટલ મેગા કોલોન :-આમાં બાળકને જન્મજાત સીગ્મોઈડ કોલોનનો ખૂબ જ મોટો જોવા મળે છે. અથવા લાર્જ આતરડા નું વધારે પ્રમાણમાં પહોંચું થયેલું જોવા મળે છે

(૭ ગેસ્ટ્રોસીસ– બાળકના પેટની આંગળીની દીવાલનું ડેવલપમેન્ટ યોગ્ય રીતે થયેલું હોતું નથી તેથી બાળકના આતરડા બહાર ખુલ્લા જોવા મળે છે.

(૮) ઇન્ટુ સસેટશન– આ એક એવી કન્ડિશન છે જે ના આંતરડાનું એક ભાગ બીજા ભાગમાં ઘૂસી જાય છે તે ભાગમાં બ્લડ, સ્તનપાન ઓછું થાય છે તથા તે ભાગનું નેફોસીન (ટીશ્યુ ના, સેલ, મસલ્સ, મૃત્યુ પામે છે) થાય છે.

(૯) એનોરેકટલ માલફોર્મેશન:-

એનોરેકટલ માલફોર્મેશનની અંદર એલિમેન્ટરી ટ્રેકના નીચેના ભાગમાં ડિફોલિટી ડેવલપ થાય છે અથવા એનસ નું સ્થાન પેરેનિયમ માં ખુલે છે.

જેનાઈટ્રો યુરીનરી ખામીઓ [ઉત્સર્જન તંત્રની ખામી]

(૧) હાઇપોસ્પેડી યાસિસ – જ્યારે ટેસ્ટીસ નું ડેવલપમેન્ટ થતું હોય ત્યારે અને ઓર્ગનના પ્રોડક્શન માં થોડો અવરોધ થાય જેના કાટકમેં જનાઈલ સિસ્ટમના બહારના ઓર્ગન ની ડેવલોપમેન્ટમાં રૂકાવટ આવે છે આમાં મેલમાં યુરીથ્રાનું ઓપનિંગ ગ્લેન્ડ પેનીસની નીચેની તરફ બનેલું હોય છે

(૨) એપી સ્પેડી યાસીસ :-આ પણ એ કંજેનટલ કન્ડિશન છે જેની અંદર યુરેથલ નું ઓપનિંગ ગ્લેન્ડ પેનીસની ઉપરની તરફ બનેલું હોય છે

(૩) રીનલ એન્જીનર્સીસ – રીનલ એન્જીનર્સીસ એક અથવા બંને કિડની બનેલી હોતી નથી

(૪) ફાઇમોસિસ – ફાઇમોસિસ પેનિસની ઉપરની સ્કીન ગ્લેન્ડની નીચે ઉતરી શકતી નથી અને ચોટલી રહે છે

(૫)એન્ટીસન્ડેડ ટેસ્ટિંગ અથવા ક્રીટોડો ઓસીડીર્ઝમ :-આમાં જન્મેલા બાળકના સ્પોત્મ તમ ટેસ્ટીસ હોતા નથી પરંતુ એડોમીનલ કેવીટીમાં રહેલા હોય છે

(૬) ઇકટોથીયા વેસિકા અથવા એક્સ્ત્રોફીઓફે બ્લેડર :- યુરીનરી બ્લેડર પેલ્વિસમાં જે પોતાની નોર્મલ પોઝીશન હોય છે ત્યાંથી ખસી જાય છે તેનું એક્ટો પિયસ સિક્કા કહે છે

(૭) ઇન્ગ્વાઇનલ હર્નિયા :-

આતરડા ઇન્ગ્વાઇનલ કેનાલ માંથી બહાર આવી જાય છે જે કંજેનાઈટલ અથવા એકવાયટ હોય છે બોઇઝમાં ગર્લ્સ કરતા વધારે જોવા મળે છે

👉 એબ્નોર્માંલીટી ઓફ રેસ્પીરેટરી સિસ્ટમ

(૧) ટ્રેકિયો ઇસોફેજિયલ ફીસ્યુલા :- બાળક ના જન્મ સમયે ટ્રેકીયા અને ઈસોફેગસ વચ્ચે કાણું હોય છે એટલે કે શ્વાસનળી અને અન્નનળી વચ્ચે કાણું હોય છે.

(૨) કન્જેનાઈટલ એપ્લેકટેસીસ : ફેફસા જન્મજાત બાળકના ફેફસાનો ભાગ અપૂર્ણ થયેલો હોય છે અથવા હવા વિહીન ફેફસાને કંજેલાઇન એપ્લેકટેસીસ કહે છે.

(3 ) પલ્મોનરી એન્જીનેસિસ (ફેફસા હોતા નથી) જન્મજાત બાળકના ફેફસા બનેલા હોતા નથી અથવા ફેફસાની ગેરહાજરી હોય તો તેને પલ્મોનરી એન્જનેસિસ કહે છે

(૪) કન્જેનાઈટલ સાયનોસિસ જન્મજાત બાળકના ચામડી નો કલર બ્લુસીસ જોવા મળે છે તે લોહીમાં 0.2 નું પ્રમાણ ઘટી જવાને લીધે થાય છે.

(૫) કન્જેનાઈટલ સ્ટ્રીકોર બાળક જ્યારે શ્વાસ લે છે ત્યારે વધારે તીવ્રત વાળો અવાજ સંભળાય છે તેને કન્જેનાઈટલ સ્ટ્રીકોર કહે છે.

એબ્નોર્માંલીટી ઓફ મેસ્ક્યુલરી સ્કેલેટલ સીસ્ટમ [મસલ્સ અને હાડકાને લગતી ખોટ ખાપણ]:

(૧) કલ્બફૂટ ( ટેલીપસ ):કલ્બફૂટ એ જન્મજાત ખોટ ખાપણ છે કલ્બફૂટ ને ટેલિપસ પણ કહે છે તેની ટેલિપસ એ લેટિન શબ્દ છે તેમાં ટેલસક પસ ટેબલ એટલે અડેલ (ઘુટી )અને વસ એટલે પગ અને પગ ને લગતી બધી ખોટ ખાપણ નો સમાવેશ થાય છે કલ્બફૂટ માં પગ પોતાની મૂળ જગ્યાએથી વળેલો જોવા મળે છે.

(૨) C.D.H કંનજેનાઈટલ ડીસલોકેશન ઓફ હીપ-(હિપનું પોતાની મૂળ જગ્યાએથી ખસી જવું)

• C.D.Hએ જન્મજાત ખોટ ખાપણ છે. તેની અંદર ફીચર અને એસીટા બ્યુલમન ડેવલોપમેન્ટ નોર્મલ થતું નથી અથવા હોય પોતાની મૂળ જગ્યાએથી ખસી જાય છે. આ ખામી ડાબી બાજુના
• હિપ માં વધારે જોવા મળે છે પરંતુ 50% થી વધુ કેસમાં આ ખામી બંને બાજુના હીપમાં જોવા મળે છે.

(૩) ટોટીકોલીસ: ટોટીકોલીસ એ જન્મજાત ખોટ ખાપણ છે. ટોટીકોલીસ એટલે બાળકના જન્મ સમયે ઈજા થવાને લીધે તેનું માથું કોઈ એક ખંભાની દિશા તરફ ઝૂકેલું જોવા મળે છે. તથા દાઢી તેની વિરુદ્ધ દિશામાં ઝૂકેલું જોવા મળે છે.

(૪) ઓસ્ટીયોજીનેસીસ ઈન પરફેક્ટ: આ વારસાગત કંજેનાઈટલ ચિન્હોમાં છે. તેનો મલ્ટીપલ અથવા વધારે પડતા ફ્રેક્ચર જોવા મળે છે

(૫) કન્જેનાઈટલ સ્ફોલીપોસીસ : આમા સ્પાઈનલ કોડ આડો જોવા મળે છે

(૬) માંફીન સિન્ડ્રમ: આ કનેક્ટિવ TISSUE ડીસ ઓર્ડર છે આવા પેશન્ટમાં આંગળીઓ લાંબી અને પાતળી હાઈટમાં વધારો હાર્ટમાં અવરોધ જોવા મળે છે વાલ્વ અને એઓટા અને આંખ ના લેન્સ આડા જોવા મળે છે.

(૭) વેલ્ડ ફિંગર -આંગળીઓ એકબીજા સાથે જોઈન્ટ અથવા જોડાયેલી જોવા મળે છે

• BLOOD DISUROLER (બ્લડને લગતી ખામીઓ)

(૧) થેલેસેમિયા: થેલેસેમિયા વાળા પેશન્ટમાં RBC નું પ્રોડક્શન થતું નથી

(૨) હીમોફીલિયા: પ્લાઝમાનુ કો ઓગ્યુલેશન થતું નથી.

(૩) સીકલ સેલ એનિમિયા : RBC આકારના થાય છે અને બ્લડ વેસલ્સ માં RBC ફસાઈ જાય છે.

(૪) કંજેનાઈટલ સ્ફેરો સાઈટોસીસ: જે કંજેનાઈટલ હિમોલાઇટીક એનિમિયા છે. તેમાં એનિમિયા સ્ટલીનો મેગાલી જોન્ડીસ ( કમળો ) જોવા મળે છે.

એન્ડોકાઇન ડિસઓર્ડર( અંતઃસ્ત્રાવો) :- હાઈપો થાઈરોડીઝમ :- થાઇરોઈડ હોર્મોનનું સિક્રીશન ઘટી જાય અને તેના કારણે પેશન્ટની સ્કીન ડ્રાય જોવા મળે છે ઘોડા જેવો અવાજ સંભળાય મેદસ્વિતા ઓબેસિટી પલ્સ ઘટી જાય અને તેની સાથે મેન્ટલ ર રિટાર્ડેશન અને ફેઇલર જોવા મળે છે

(૨) ડાયાબિટીસ મેલાઇટીસ :- ઇન્સ્યુલિન હોર્મોન ની ઉણપને લીધે કાર્બોહાઇડ્રોનનું મેટાબોલિઝમમાં અવરોધ જોવા મળે છે બ્લડ તથા યુરિન નું ગ્લુકોઝનું પ્રમાણ વધી જાય છે

(૩) હાઇપો પિટ્યુટેરીઝમ:- પિટ્યુટેરીઝમ હોર્મોનના સિક્રીશનમાં ઘટાડો થાય તેના લીધે ગ્રોથ ફેઇલર જોવા મળે છે અને વ્યક્તિની હાઈટ ઓછી રહી જાય છે

(૪) હાઈપર પ્લેજીયા :- નોર્મલ cell નું પ્રોડક્શન વધી જાય છે

કંજેનાઈટલ ગોઇટર :- જન્મજાત બાળકમાં થાઈરોઈડ ગ્લેન્ડ પોતાની નોર્મલ સાઈઝ કરતા વધી જાય છે અથવા મોટી જોવા મળે છે

મેન્ટાબોલીક ડીશ ઓર્ડર

(૧) સીસ્ટીક ફાયબ્રોસીસ મ્યુકસ સલાઈવા અને પરસેવાનું પ્રમાણ ઘટી જાય છે અને સ્કીન ફાટી જાય છે

(૨) ગેલેકટોઝ સેમિયા જ્યારે ગેલેકટોઝ નું ગ્લુકોઝમાં રૂપાંતર થતું નથી તેને ગેલેકટોસેમિયા કહે છે

(૩) વિલસન ડીસીઝ કોપરના મેટા બેલિઝ માં અવરોધના કારણે કોપરનું લીવર, કિડની અને બ્રેનમાં ભરાવો થાય છે

(૪) G6 pd deficiency ( ડેફિશિયન્સી)

ગ્લુકોઝનું ફોસ્ફેટ ડીહાઈડ્રોજીનેસિસ G6pd ડેફીશીયન્સી એન્જાઇમ ડિસઓર્ડર છે તે વ્યક્તિના G6pd
એન્જાઇ નું પૂરતા પ્રમાણમાં પ્રોડક્શન ન થાય ત્યારે તે બ્લડમાં રહેલા RBC ને બ્રેકડાઉન કરી નાખે છે

ક્રોમોઝોમલ ડીસોલ્ડર ( રંગસૂત્રો)

(૧) ડાઉન સિન્ડ્રોમ( ટ્રાયસોમી-21 ) :- રંગસૂત્રોની નોર્મલ પેટન માં 21 માં રંગસૂત્રોની જોડીમાં એક વધારાનું રંગસૂત્ર જોડાય છે તેથી ત્રણ રંગસૂત્ર જોવા મળે છે તેના લીધે પેશન્ટમાં મેન્ટલ રીટાડેશન, હાડકાની ખામીઓ અને આઈ રિસમાં પીળા કલરના ટપકા જોવા મળે છે.

(૨) પટાઉ( સિન્ડ્રોમ)( ટ્રાયસોમી-13 ) :-

ટ્રાયસોમી 13 માં ત્રણ રંગસૂત્ર જોવા મળે છે તેથી ૪૭ રંગસૂત્રો ની હાજરી જોવા મળે છે

(૩) ટર્નર સિન્ડ્રોમ :- ગર્લ્સમાં રંગસૂત્રો ની પેટન 45 જોવા મળે છે અને તેના લીધે છોકરીઓમાં એમેનોરીયા(માસિક ચક્ર) ચાલુ ન થવું ઈન્ફર્ટિલિટી અને નાનો બાંધો જોવા મળે છે

(૪) એડવર્ડ-સિન્ડ્રોમ ( ટ્રાય સોમી -18) :- ટ્રાય સોમી 18 માં ત્રણ રંગસૂત્ર જોવા મળે છે

(૫) ક્રાઇટ ચાર્ટ-સિન્ડ્રોમ :- કેટલાક બાળકોની કાઇ બિલાડી ના અવાજ જેવી સંભળાવવા લાગે છે

પ્રીવેન્શન ઓફ કોનજીનેટલ એનોમલી [જન્મજાતની ખોડખાપણ ની અટકાયત]

• જીનેટીક કાઉન્સિલિંગ ખૂબ જ મહત્વનું પગલું છે
• Blood રિલેશન તથા મેરેજ ની જન્મજાત ખોટ- ખાપણ આવવાની શક્યતા વધે છે તેથી આવા પ્રકારમાં મેરેજ અટકાવવા જોઈએ*
• સ્ત્રીને લેટ પ્રેગ્નન્સી રાખવા વિશે જોખમથી માહિતગાર કરો એટલે કે 35 વર્ષ પછી જો તે પ્રેગ્નન્સી રાખે તો બાળકમાં ખોડ-ખાપણ ની શક્યતા વધી જાય છે
• દરેક MMR ની વેક્સિન લેવી
• એક્સ રે સ્મોકિંગ તથા આલ્કોહોલની ગર્ભ પર થતી આડઅસર વિશે લોકોને સમજાવવું
• નેગેટીવ blood ગ્રુપ વાળી મધર NTD ઇમ્યુનો ગ્લોબ્યુલીનનું ઇન્જેક્શન પહેલા બાળકના જન્મ પછી તરત જ લઈ લેવું જરૂરી છે જેથી બીજા આવનારા બાળકોનો ખોટ-ખાપણ રોકી શકાય
• પ્રેગનેન્સના પહેલા ત્રણ અઠવાડિયા દરમિયાન ડોક્ટરની સલાહ વગર કોઈ જાતની દવા ન લેવી
• પ્રેગનેન્સી દરમિયાન હાઈજીન જાળવવું
• જન્મજાત ખોટકા પણ વાળા બાળકના જન્મ બાદ જીનેટીક કાઉન્સિલિંગ કર્યા સિવાય બીજી પ્રેગનેન્સી ન રાખવી
• મેરેજ પહેલા બંને પાર્ટનરના થેલેસેમિયા ટેસ્ટ કરાવવા

બાળકમાં ઘરમાં થતા અકસ્માતો અટકાવવા

• ક્યારેય બાળકને ઘરમાં એકલું રાખવું નહીં
• ક્યારેય પણ બાળકને સ્ટવ અથવા હીટર પાસે છુટા રાખવા નહીં
• બધા જ વીજળીના તારોને સુરક્ષિત અને સારી હાલમાં રાખો
• બાળકને દીવાસળીની પેટી થી રમવા દેશો નહીં
• બાળકને ગરમ ઈસ્ત્રી પાસે રાખશો નહીં
• લટકતા ટેબલ હોય તેવા ટેબલ ઉપર કે ટેબલની ધાર પર ગરમ પાણી ભરેલું વાસણ રાખવું નહીં
• ક્યારે ગરમ પાણી પીતી વખતે કે ધુમ્રપાન કરતી વખતે કે રસોઈ કરતા બાળકને લેવું નહીં
• ક્યારેય પણ બાળકને પાણીની ભરેલી ડોલ કે કોઈ અન્ય મોટા વાસણો પાસે એકલું છોડવું નહીં
• વીજળીના સાધનો વપરાશમાં ન હોય ત્યારે તેનો પ્લગ સ્વીચ થી અલગ કરી નાખો
• બાળકને એકલું રસોડામાં ન રાખવુ
• બધી દવાઓ, કેરોસીન, ફિનાઈલ અને જંતુનાશક દવાઓને તાળા-કુચી માં રાખી અથવા પહોંચી ન શકે તેવી જગ્યાએ રાખો
• કોઈપણ દવાઓ ગમે ત્યાં ન રાખવી
• બિન ઉપયોગી દવાઓને નાશ કરવો
• કોઈપણ નાની વસ્તુને જેવી કે મણકા, સોપારી, સિક્કા તથા બટન વગેરે તે બાળક પાસે પહોંચી ન શકે તેવી જગ્યાએ રાખવી
• કોઈ ધારદાર વસ્તુઓ જેવી કે કાતર, ચાકુ અથવા સોઇને રખડતી ન રાખો
• બાળકને કોઈપણ પ્રકારની પટ્ટી કે લાકડી મોઢામાં નાખીને આમ તેમ દોડતું હોય તો તેને આવું ન કરવા દો
• બાળકને પ્લાસ્ટિકની કે રબરની બેગ ને માથા ઉપર ન મુકવા દો અને દોરીને ગળીની આસપાસ ભરાવવા ન દો
• શક્ય હોય ત્યાં નિસરણી આગળ અને અગ્નિ હોય ત્યાં અવરોધ નો ઉપયોગ કરવો

Congenital anomalies જન્મજાત ખોટ-ખાપણ :-

Defination જન્મ સમયે બાળકમાં જોવા મળતી ખોટ આપણને જન્મજાત ખોડ ખાપણ પણ કહે છે

Causcse

(૧) વારસાગત માતા પિતા સાથે સંકળાયેલા રોગ બાળકની વારસામાં મળે છે તેને વારસાગત કહેવામાં આવે છે

Anemia,thelacemia,himofelia વગેરે

(૨) રંગસૂત્રોની ગોઠવણ બાળકોમાં રંગસૂત્ર ની ગોઠવણીની ખામીના કારણે જન્મજાત વિકૃતિઓ જોવા મળે છે

(૩) ગર્ભાશયનું વાતાવરણ ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન માતા માટે તથા લેવાતી દવાઓ તથા રેડીએશન દ્વારા બાળકમાં ગર્ભ માં જ ખોટખાપણ પણ જોવા મળે છે

(૪) જન્મજાત ખોડ ખાપણ

(૧) એનેકેફિલિસ
(૨) માઈક્રોસીફેલી
(૩) સ્પાઇના બાઈફીડા
(૪) ફ્લેફટ લિપ
(૫) ટ્રેકીયો ઈસોફેજીયલ
(૬) ડાયા ફાગમેટીક હર્નિયા
(૭) ટેટ્રા લોજી ઓફ ફ્લોટ
(૮) ફાયમોસીસ
(૯) PDA
(૧૦) ટેટ્રાકોલીસ

ટ્રીટમેન્ટ ( સારવાર ) સર્જરી કરાવીને ઓર્ગન ઈમ્પ્લાન્ટેશન દ્વારા માતા પિતાને ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન જીનેટીક કાઉન્સેલિંગ કરવું

Toilet training ત્રણ વર્ષ સુધી માં બાળક સ્વતંત્ર થઈ જાય છે શરૂઆતમાં બાળક feeding, dressing, toileting વગેરે Inverter પેરેન્સ sibling (ભાઈ બહેનની, ) કોપી કરે છે bowel, urination, urination control એ toddler માટે એક measure task છે

Age for toilet training

• શરૂઆતમાં ત્રણ મહિનામાં infant તેના દરેક feed બાદ defect કરે છે કારણ કે gastro colic reflex પ્રેઝન્ટ હોય છે ચાર મહિના બાદ reflex week થાય છે દસ મહિનાની ઉંમરે infant ને પોટીચેર ઉપર સપોર્ટ વગર બેસાડી શકાય છે.
• 15 થી 18 મહિને બાળક ટોયલેટ સુધી ચાલીને જાય છે અને ત્યારે તે ટોઇલેટ ટ્રેનિંગ માટે રેડી હોય છે અને તેને તેના માટે એનકરેજ થાય છે.

Bladder control બેબી 18 મહિના સુધી પેન્ટ ભીનું કરે છે 2 વર્ષ બેબી ને સામાન્ય રીતે દિવસ દરમિયાન ટોયલેટ ટ્રેનિંગ અપાય છે 2.5 વર્ષે બેબી નાઈટ બ્લાડાર કંટ્રોલ માટે ટ્રેન્ડ થાય છે ત્રણ વર્ષે બેબી નાઇટમાં ટ્રાય કરે છે બ્લાડાર કંટ્રોલ ચારથી પાંચ વર્ષ સુધી કમ્પલેટ આવે છે

Process of toilet training બ્લાડર ટ્રેનિંગ કરતી bowel વધારે easier છે કારણ કે urine કરતા stool દિવસ દરમિયાન ઓછું પાસ કરવાનું હોય છે parents ને આ માટે નીચેના મુદ્દા ધ્યાનમાં રખાય છે

Comfortable child size toilet in sutable area

• દિવસ અને રાતે સરખા time પર food આપવું
• Parents અને child સાથે રહીને સમજાવવું કે urination અને infection દરમિયાન શું કરવું
• બાળકને toilet training દરમિયાન toys રમવા ન દેવા
• Toilet પછી તરત જ dry અને cover કરવાથી comfort મળે છે

Care of infant and child:-

(1) Need of newborn

• જન્મથી લઈને one month ના baby ને newborn કહેવામાં આવે છે.
• new born ની બધી જરૂરિયાતોને તેની mother પર આધારિત છે.
• Baby ને દેખભાળ અને સુરક્ષા mother દ્વારા કરવામાં આવે.
• Baby ની nutrition સાથે સંકળાયેલી આવશ્યકતાઓ mother ના breas feeding
  દ્વારા પૂર્ણ કરવામાં આવે છે.
• આ સમયગાળા દરમિયાન baby ની physical સ્વચ્છતા ખૂબ જ જરૂરી છે because આ સમયગાળા દરમિયાન બાળકને વારે ઘડીએ મળ મૂત્રનો ત્યાગ કરવો પડે છે અને તેના કપડા ગંદા કરે છે જેના દ્વારા infection લાગવાની શક્યતા પણ રહે છે.

Baby ને BCG, opv, hepatitis-b ની vaccine મુકાવી જેથી તેને infection થી બચાવી શકાય

(૨) need of infant આ age માં 1 months થી 1 year ના baby નો સમાવેશ કરવામાં આવે છે આ age માં baby ની આવશ્યકતા નીચે મુજબ છે.

• (A) પોષણ માટેની જરૂરીયાતો (need of Nutrition)
• (B) સુરક્ષા માટેની જરૂરીયાતો (need for protection)
• (C) શારીરિક સ્વચ્છતા (physical hygiene)

શારીરિક hygiene માટે baby પોતાની mother પર આધારિત હોય છે.

(૩) Need of toddler

• 1 to 3 year ના baby ને toddler. કહે છે આ age માં baby રમવા લાગે, દોડવા લાગે છે તથા પોતાની જાતને ઓળખી શકે તથા પૈડાવાળી cycle ચલાવી શકે છે.

જરૂરિયાતો

Need for nutrition
Need for protection
Physical hygiene

• આ age માં baby ને physical hygiene માટેનું મહત્વ સમજાવવું જોઈએ દરરોજ કસરત, brush જમ્યા પહેલા અને પછી hand wash તથા સારી ટેવો માટેનું શિક્ષણ આપવું.

જિજ્ઞાસા સાથે સંકળાયેલી જરૂરિયાત આ age માં baby ને આજુ-બાજુના environment પ્રત્યે વધારે પડતી જાણવાની વૃતિ જોવા મળે છે તેથી mother father એ baby ના પ્રશ્નોનો આવશ્યક, સંતુષ્ટ પૂર્વક જવાબ દેવો જોઈએ.

(૪) need of pre schooler:-

• 3 to 6 year ના baby ને pre-schooler કહે છે આ age માં baby ના ઝડપી physical and mentally develop થતો હોય છે.
• Nutrition માટેની need માટે baby ને winning diet આપવો જોઈએ.
• Baby ને સારી આદતો શીખવી જોઈએ જેથી તેની health જળવાઈ રહે.

(૫) school going child 6 to 12 year ના baby ને school going child કહે છે.

જરૂરિયાતો

• પોષણ
• સારી school environment
• ઘરકામમાં સહભાગી બનવું
• પોતાનું કામ જાતે કરો
• લોકો સાથે મિત્રતા પૂર્વક વ્યવહાર કરો

(૧) play :- રમત -ગમત દ્વારા baby નું physical, mental, social અને ગુણાત્મક development થાય છે તથા રમત-ગમતમાં જ baby માં competition, coordination જેવા ગુણધર્મ develop થાય છે

(A) શારીરિક વિકાસ :- રમત -ગમત દરમિયાન બાળકને સ્નાયુ activity વધે છે તથા તેના સ્નાયુઓ મજબૂત બને છે તેથી બાળકના બેલેન્સની સ્થિતિમાં રહેવાનો ગુણ વિકસે છે તથા શારીરિક વિકાસ થાય છે આ ઉપરાંત વિવિધ રમકડા વિઝ્યુઅલ ઓડિટરી સ્ટી મયુલેશન જોવા મળે છે.

(B) સામાજિક વિકાસ :- રમત- ગમત દ્વારા બાળકમાં ગ્રુપની સાથે સહકારની ભાવના તથા સહનશીલતા શીખવે છે આ ઉપરાંત કેવા મિત્રો બનાવવા,લોકો સાથે કેમ વર્તન કરવું તથા સામાજિક નીતિ- નિયમો શીખે છે
રમત- ગમત દ્વારા બાળક સામાજિક નિયમો અને સાંસ્કૃતિક પ્રવૃત્તિમાં સભાન થાય છે

(3) માનસિક વિકાસ:-

• બાળકમાં કોઈપણ મદદ વગર આગળ વધવાનું શક્તિ કેળવાય છે દરેક વાતાવરણમાં અનુકૂળ થવાની અને ખેલની ભાવના નો વિકાસ થાય છે
• અમુક પ્રકારના પાત્રોના અભિનય દ્વારા તેનામાં આત્મવિશ્વાસ વધે છે રમત દ્વારા ડર, ગુસ્સો આનંદ વ્યક્ત કરી શકે છે જેથી તેના મનમાં રહેલી નકારાત્મક લાગણીને જાણીને એને દૂર કરી શકાય છે સાથે -સાથે બાળક અલગ -અલગ પરિસ્થિતિ નો સામનો કરતા પણ શીખે છે સાથે ઘરના સભ્યો સિવાયના બહારની દુનિયા ના લોકો સાથે કઈ રીતે વર્તન કરવું ?તે શીખે છે.

(D) ગુણાત્મક વિકાસ રમત -ગમત દરમિયાન બાળકની બુદ્ધિ મતા તથા વિચાર શક્તિ વધે છે જેથી બાળક કલર, આકાર, નકલ, અંતર, ઊંચાઈ, સ્પીડ જેવા વસ્તુ ઓના નામ ઝડપથી શીખે છે આ ઉપરાંત કોઈ પણ પ્રશ્નોના નિરાકરણ પોતાની જાતે મેળવતા શીખે છે રમત દ્વારા બાળકમાં કોમ્પિટિશન તથા સ્પીચનો વિકાસ થાય છે.

રમકડા ની પસંદગી ( વિવિધ પ્રકારના પ્લે મટીરીયલ)

• રમકડાની પસંદગી એબીલીટી (કાર્ય ક્ષમતા) અણગમો સંસ્કૃતિ અને બુદ્ધિમતા પર આધાર રાખે છે રમકડાની પસંદગી કરતી વખતે નીચેના મુદ્દાઓ ધ્યાનમાં રાખવા
• રમકડા તે શેપ (આકાર) જોઈ શકાય તેવા હોવા જોઈએ
• હલકા વજનમાં સિમ્પલ અને શરીર દ્વારા હેન્ડલ કરી શકાય તેવા હોવા જોઈએ
• રમકડા આકર્ષક તથા બાળકમાં પ્રોબ્લેમ સોલ્વીની સ્કિલ વિકાસ સ્થિત થઈ શકે તેવા હોવા જોઈએ
• રમકડા ની તીક્ષણ કે ધારવાળા કિનારી ન હોવી જોઈએ તથા તેમાંથી નાના નાના ટુકડા છુટા ન પડે તેવા હોવા જોઈએ નહીંતર બાળકો ગળી જશે અથવા તો તેના શ્વાસમાં ફસાઈ જશે
• તેમાં કોઈ જાતના નુકસાનકારક કેમિકલ ન હોવા જોઈએ ઉપરાંત મોટેથી અવાજ કરતા મોંઘા અને સળગી ઊઠે તેવા રમકડા પસંદ ન કરવા જોઈએ
• ઇલેક્ટ્રિસિટી વડે ચાલતા રમકડા માત્ર 10 વર્ષે ઉપરના બાળકો માટે જ વાપરવા
• રમકડાથી બાળકની બુદ્ધિ અને વિકાસ થવો જોઈએ તથા તેનાથી કોઈ અકસ્માત ન થવો જોઈએ
• રમકડા ના ઉપયોગ દ્વારા તેનું યોગ્ય સુપર વિઝન કરવું જેથી અકસ્માત થતા અટકાવી શકાય

Life style વ્યક્તિની કુટુંબ અને સમાજમાં રહેવાની રોજિંદી રીતભાત ને તેને લાઇફસ્ટાઇલ કહે છે જે વ્યક્તિની સોશિયલ વેલ્યુ, એટીટ્યુડ અને એક્ટિવિટી દર્શાવે છે જેમ આ વ્યક્તિના રોજિંદા કાર્ય, સંસ્કાર, વર્તન, આરામ, ઊંઘ, વ્યક્તિની સ્વચ્છતા, હેબીટસ, માન્યતાઓ, ખોરાક, પોશાક વગેરેનો સમાવેશ થાય છે વ્યક્તિના ઓવર હેલ્થ પર હેલ્ધી લાઈફ સ્ટાઇલ વ્યક્તિના આરોગ્ય પર અસર કરે છે

રિફ્લેક્શન

(૧) રૂટિન રિફ્લેક્શન :- જો બાળકના ગાલ પર આંગળી ફેરવવામાં આવે કે ટચ કરવામાં આવે તો બાળકનો હેડ તે સાઈડમાં ફરે છે 3 થી 4 મંથમાં જ્યારે બાળક જાગતું હોય ત્યારે 7 થી8 મંથ આ રિફ્લેક્શન જોવા મળે છે ત્યાર પછી તે ડીસ અપીઅર થઈ જાય છે.

(2)( સકીંગ રિફ્લેકસ ) :- Normal new born ની અંદર આ રિફ્લેક્સ સારું ડેવલપ થાય છે તે ઇન્ફુટન્સી દરમિયાન જોવા મળે છે બાળક ઊંઘમાં હોય ત્યારે સ્ટીમિલેશન વગર પણ આ રિફ્લેક્સ પ્રેઝન્ટ હોય છે 6 મહિને આ રિફ્લેક્સ ડીસ એપીપિયર થાય છે.

(૩) ગેગ રિફ્લેક્સ :- જ્યારે વધારે ફીડ માઉથ દ્વારા આપવામાં આવે ત્યારે તે સારી રીતે સ્પેલોપ કરે છે અથવા તો ગળી જાય છે અને ડાયજેસ્ટ ફૂડ પાછું આવે છે જ્યારે રાઈસ ટ્યુબ કે અન્ય વસ્તુ માઉથની અંદર નાખવામાં આવે ત્યારે પણ આ રિફ્લેક્સ જોવા મળે છે આ રિફ્લેક્સ ડીસ એપીઅર થતો નથી.:- (૩) ગેગ રિફ્લેક્સ :- જ્યારે વધારે ફીડ માઉથ દ્વારા આપવામાં આવે ત્યારે તે સારી રીતે સ્પેલોપ કરે છે અથવા તો ગળી જાય છે અને ડાયજેસ્ટ ફૂડ પાછું આવે છે જ્યારે રાઈસ ટ્યુબ કે અન્ય વસ્તુ માઉથની અંદર નાખવામાં આવે ત્યારે પણ આ રિફ્લેક્સ જોવા મળે છે આ રિફ્લેક્સ ડીસ એપીઅર થતો નથી.

(૪) સ્વેલોઈંગ રિફ્લેક્સ :- માઉથમાંથી ફૂડ ગળવાની ક્રિયા થાય છે ત્યારબાદ ફૂડ પોસ્ટીયર માઉથમાં જાય છે તેને સ્વેઈ લોઇંગ રિફ્લેક્સ કહે છે આ રિફ્લેક્સ ડીસ અપીયર થતો નથી.

(૫) બ્લીન્કિંગ રિફ્લેક્સ :- જ્યારે આંખો પર તેજસ્વી પ્રકાશ પડે છે ત્યારે આ reflex જોવા મળે છે જે આંખનું રક્ષણ કરે છે અને બહારના પદાર્થોને આંખમાં પ્રવેશવા દેતો નથી આ reflex ડીસ અપીયર થતો નથી.

(૬) સ્નીઝીંગ રિફ્લેક્સ :- જ્યારે ફોરન સબસ્ટન્સ (બહારના પદાર્થો) અપર અને લોવર રેસ્પિરેટરી ટ્રેકોમાં જાય ત્યારે જોવા મળે છે તેને airway clear કરવા માટે જરૂરી છે આ રિફ્લેક્સ ડીસ અપિયર થતો નથી.

(૭) ડોલ્સ આઈ રિફ્લેક્સ :- બાળકનું હેડ રાઈટ અથવા લેફ્ટ સાઈડમાં ફેરવવામાં આવે છે તેની આંખો ધીમે ધીમે તે તરફ ફરે છે આ reflex 4 month પછી ડિસઅપિયર થાય છે.

(૮) પાલમર ગ્રાસ્થ રિફ્લેક્સ :- જ્યારે કોઈ વસ્તુ કે આંગળી ન્યુનેટ ના હાથમાં આપવામાં આવે ત્યારે તે તેની મુઠ્ઠીમાં પકડે છે આ reflex 7 month સુધીમાં જોવા મળે છે.

(૯) ડાન્સિંગ રિફ્લેક્સ :- જ્યારે ન્યુ બોનમાં અપરાઈટ પોઝિશનમાં હાથમાં ઊંચકવામાં આવે તો તેના પગ dance કરે છે તેમ હલતા હોય છે 3 to11 week આ reflex ડીસ અપીઅર થાય છે.

(૧૦) ટોનિક નેક રિફ્લેક્સ :- જ્યારે બાળક સુપાઇન પોઝીશનમાં હોય ત્યારે તેનો હેડ એક તરફ ફેરવવામાં આવે તો તે બાજુના હાથ અને પગ એક સેડ (સીધા) થાય છે અને તેની વિરુદ્ધ સાઈડના હાથ-પગ ફ્લેક્સ થાય છે તેને ટોનિક નેક રિફ્લેક્સ કહે છે.

(૧૧) મોરો રીફ્લેક્સ/ પેરાશુટ રિફ્લેક્સ :- જ્યારે લાઉડ નોઈસ કરવામાં આવે ત્યારે બાળકમાં અપલીંગમાં ઝડપથી એક્સટેન્શન જોવા મળે છે તથા હથેળીની ફિંગર ખુલી જાય તે વખતે infant cry કરે છે અથવા બાળકને હાથમાં પકડીને અચાનક હાથ 1 ઇંચ જેટલો નીચે લાવવામાં આવે છે ત્યારે પણ જોવા મળે છે આ reflex 2 months સુધી strong હોય છે અને 3 to 5 મહિને ડીશ અપીયર થાય છે.

Play materials ના પ્રકાર:-

(૧) Infant (1 month to 1 year)

• Brighe model
• Rings
• Ball
• અવાજવાળા રમકડા (રેટલ)

(૨) toddler (1 to 3 year):-

• Jumping horse
• Doll
• Kind car
• પૈડાવાળા toys
• Animal toys

(3) pre schooler(3 to 6 year):-

• Play house
• Train
• 3 પૈડાવાળી cycle
• Paint

(4) early school age child( 5 to 9 year)

• Games ( puzzal) ride and sick
• Basket Ball
• Car
• Plane

(5) late school age child (9 to 12 year)

• Basketball
• Swimming
• Bycicle
• Chess bord
• Cards
• Foot ball

(6) early adolation ( 12 to 15 year)

• Photography
• Radio
• Television
• Girls માટે posmetic

(7) adolation(15 to 17 year)

• Team spot
• Swimming
• Motorbike
• Games
• Dieting

એનથ્રોયોમેન્ટ્રી

• એનથ્રોયોમેન્ટ્રી એ એવું વિજ્ઞાન છે કે જેના દ્વારા માનવ શરીરની મેજર કરી તેમાં તેની ઊંચાઈ અને વિવિધ કમ્પોનર (ઘટકો) ના પાર્ટ્સ ની સાઈઝ જાણી શકાય છે

સાધનો અથવા આર્ટીકલ

• મેજર ટેપ (માપપટ્ટી)
• પેન્સિલ, સ્કેલ
• વેઈટ મશીન
• એનથ્રોયોમેન્ટ્રી ચાર્ટ અથવા નોટ

Note: ઇનફન્ટ હોય ત્યારે ચાર્ટ પેપર અને ઈનફન્ટો મીટર (ઇનફન્ટ ની લંબાઈ માપવા માટે)

ચિલ્ડ્રન હોય ત્યારે સ્ટેરોયો મીટર (ચિલ્ડ્રન ની હાઈટ અને વેઈટ માપવા માટે)

ઇનફન્ટની લંબાઈ માપવા માટે

જો બાળક 24 મહિના સુધીનું હોય તો તેની લંબાઈ સુપાઇન પોઝીશનમાં લેવી

પ્રોસિઝર ના સ્ટેપ

(૧) માતાને અથવા બાળકના વાલીને મહત્વ અને તેના હેતુઓ સમજાવવા- (૨) બાળકને રૂમમાં અથવા તેવા એરિયામાં લઈ જાવ જ્યાં મેજરમેન્ટ લઈ શકાય (૩) બેબીને ક્લીન ચાર્ટ અથવા સીટ પર સુવડાવવું (૪) માથાને વચ્ચે પકડવું (૫) ઘુટણ ને એકબીજાની સાથે લાવવા (૬) ઘૂંટણના ભાગને પુષ્ કરવો જેથી બેબી ચાર્ટ પર ફલેટ સૂઈ શકે (૭) સ્કેલ વડે બેબીના માથાની ઉપર તથા પગની સપાટી પાસે માર્ક કરવું (૮) ત્યારબાદ બંને માર્ગને મેજર ટેપ પડે માપવું

પ્રોસિજર ના કારણ

(1) વાલી નો સાથ સહકાર મેળવવા માટે (2) પ્રોસિજર કરવા માટે સારી રીતે મનાવી શકાય (3) ઠંડી સપાટી નો સંપર્ક અટકાવી શકાય તે માટે (4) સારી રીતે માપી શકાય (5) મેઝરમેન્ટ સારી રીતે માપી શકાય

હાઈટ માપવા માટે

જ્યારે બાળક ઉભુ થઈ શકતું હોય ત્યારે આ રીતે ઊંચાઈ માપવી

(૯) બાળકને દીવાલે સીધુ ઊભું રાખવું તથા તેના હાથ પગ સીધા રાખવા બાળકના પગની તેની તથા ખંભાની પાછળની સાઇઝ દીવાલને અડવી જોઈએ (૧૦) બાળકના માથાની ઉપર પેન્સિલ વડે માર્ક કરી ફ્લોર થી માર્ક સુધીની લંબાઈ મેજર ટેપ વડે માપ (૧૧) મેઝરમેન્ટ જોઈને રેકોર્ડ કરવા

ઇનફન્ટ નું વજન માપવું

(૧૨) માતા પિતાએ પ્રોસિજર વિશે જાણ કરવી :- કો-ઓપરેશન મેળવવામાં મદદરૂપ થાય છે

(૧૩) રૂમનું વાતાવરણ જાળવવું

(૧૪) વેઇટિંગ મશીનને ડસ્ટર દ્વારા ક્લીન કરવું

(૧૫) ઇનફન્ટ વેટિંગ સ્કેર નું રીડિંગ ૦ પર રાખવું :- એક્યુરેટ મેઝરમેન્ટ લાવવા માટે

(૧૬) વેઇટ મશીન પર બેબીને રાખી ત્યારબાદ તેનો વેઇટ કરવો

(૧૭) ત્યારબાદ બેબીને અને તેના હાથ રાઇટલી પકડવા :- બેબી ને પડતું અટકાવવા માટે

(૧૮) કિલોગ્રામ કે ગ્રામ કે પાઉન્ડમાં જે તે જો

(૧૯) ત્યારબાદ બેબીને લઈને mother ના હાથમાં રાખવું

(૨૦) વેટ મશીન પર નું વજન રેકોર્ડ કરો

ચિલ્ડ્રનનું વજન માપવું

(૨૧) ચાઈલ્ડ ની વેઇટિંગ સ્કેલ અથવા વજન કાંટા પર સીધો અને બંને પગ પર સ્થિર રીતે ઊભું રાખો :- સારી રીતે વજન માપવા
માટે

(૨૨) વજન કાંટામાં વજન જોવું તથા તેને રેકોર્ડ કરવું

હેડ સરકમફરન્સ માપવું

(૨૩) ચાઈલ્ડ ની સીટીંગ અથવા સુપાઇન પોઝિશન માં રાખવું

(૨૪) મેજર ટેપ ને ચાઇના ફોરહેડમાં આંગળીની બાજુ આઇબ્રો ની સાઈડ ઓક્સીપીટલ બોન ના ઉપસેલા પાર્ટસ પર રાખવું :- સારી રીતે રીડીંગ મેળવી શકાય.

(૨૫) મેઝરમેન્ટ જોઈ તેને રેકોર્ડ કરો

છાતીનો ઘેરાવો

(૨૬) મેજર ટેપ ને ચાલ્યા છાતીના નીપલ પર રાખવું :- સાચું ઓબ્ઝર્વેશન મેળવવા માટે

(૨૭) જ્યારે બાળક તેના શ્વાસ બહાર કાઢે ત્યારે રીડિંગમાં આપવો અને તેને રેકોર્ડ કરવું

હાથનો ઘેરાવો

મિડલ અપર આર્મ ફેરન્સ

મેજર ટેપ ની આડી રાખી તેને હાથની બાજુમાં, મધ્યબિંદુએ રાખી માપવું અથવા એ કોમેન્ટ પ્રોસેસ અને ઓ લે કે નોન પ્રોસેસ પર રાખો અને માપવું અને ત્યારબાદ રેકોર્ડ કરવું