Methods and Media of Health Education

a) Definition, purpose and types of audio-
visual aids and media

b) Selection, preparation and use of audio-
visual aids : graphic aids, printed aids, three dimensional aids and projected aids
c) Advantages and limitations of different
media
d) Preparation of health education plan

💙 Introduction:

ઓડિયો વિઝ્યુઅલ એડ્સ એ સંવેદનશીલ સાધનો છે જેનો ઉપયોગ શિક્ષણમાં અને શીખવાના માર્ગ તરીકે થાય છે.

આ આયોજિત શૈક્ષણિક સામગ્રી છે જે લોકોની સંવેદનાઓને આકર્ષિત કરે છે અને સ્પષ્ટ સમજણ માટે શીખવાની સુવિધાઓ ઝડપી બનાવે છે.

ઓડિયો વિઝ્યુઅલ સામગ્રીઓનું ઉત્પાદન, વિતરણ અને શૈક્ષણિક કાર્યક્રમોના આયોજિત ઘટકો તરીકે ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.

તે શીખવાની પ્રક્રિયામાં મદદ કરે છે જે પ્રેરણા, વર્ગીકરણ અને ઉત્તેજના છે.
💙 To define audio visual aids to the students:

કિન્ડર એસ. જેમ્સ અનુસાર:
ઓડિયો વિઝ્યુઅલ એડ્સ એ કોઈપણ ઉપકરણ છે જેનો ઉપયોગ શીખવાના અનુભવને વધુ નક્કર, વધુ વાસ્તવિક અને વધુ ગતિશીલ બનાવવા માટે કરી શકાય છે.

બર્ટનના મતે:
ઓડિયો વિઝ્યુઅલ એડ્સ એ સંવેદનાત્મક વસ્તુઓ અથવા છબીઓ છે જે શીખવાની શરૂઆત કરે છે અથવા ઉત્તેજિત કરે છે અને મજબૂત બનાવે છે.
💙 To discuss purpose of AV aids :

• શિક્ષણ-અધ્યયનને વધુ નક્કર બનાવવા માટે શિક્ષકોના પોતાના શિક્ષણ conceptને પૂરક અને સમૃદ્ધ બનાવવું.
• પોતે એક સૂચનાત્મક ભૂમિકા ભજવવા માટે.
• સમૂહમાં interest જગાવવો.
• શિક્ષણને અસરકારક પ્રક્રિયા તરીકે બનાવવું.
• વિદ્યાર્થીઓને તેમની ક્ષમતા અનુસાર વાતચીત કરવી.
• શિક્ષણ કૌશલ્ય વધારવા માટે.
• વર્ગમાં શીખનારને સક્રિય બનાવવા માટે
• વિદ્યાર્થી-કેન્દ્રિત અભિગમ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી શકે તે માટે
• સરળ અને અનુસરવામાં સરળ હોય તેવા પાઠ યોજનાઓ વિકસાવવા માટે
  💙 To enlist types of AV aids:

વિવિધ લેખકો દ્વારા પ્રક્ષેપણના પ્રકાર અનુસાર ઓડિયો વિઝ્યુઅલ સહાય માટે વિવિધ વર્ગીકરણ આપવામાં આવે છે.

💙 Classification of AV aids:

• Audio aids:
  ઑડિયો મટિરિયલ એવી છે જે સાંભળી શકાય છે.
  Ex. radio, tape recorder, walkman, Headphones
• visual aids:
  આ વસ્તુઓની કલ્પના કરવામાં મદદરૂપ થાય.
  Ex…graphic aids, 3d-aids, display boards, and print material.
• audio visual aids:
  આ એડ્સ એક સાથે સાંભળી અને જોઈ શકાય છે.
  Ex…projected aids, TV, films.

💙 Classification of AV aids:

•simple AV aids:
graphic aids, display boards, 3d-aids,
print material…etc.

• Sophisticated A.V.Aids:
  Includes audio-visual aids.
  💙 To enumerate types of media:

Rudy bretsની અનુરૂપ, મીડિયાનું 7 (સાત) વર્ગીકરણ હશે જે નીચે મુજબ છે…

1. Motion audio-visual media, like: silent film, a movie on tv and animation.
2. Silent audio-visual media, like: slide.
3. Audio semi motion, like: writing moving voice.
4. Moving visual media, like: a silent movie.
5. Silent visual media, like: mute slide, print pages, photos.
6. Audio media, like radio, telephone, audio tape.
7. Print media, like books, modules.

એન્ડરસન (1976) મીડિયાને નીચે પ્રમાણે 10 શ્રેણીઓમાં વર્ગીકૃત કરે છે…..

1. Audio Audio tape, radio, CD, Telephone
2. Print Textbooks, modules, leaflets, pictures.
3. Audio print Audio tape with written contents.
4. Proyeksi visual silent – Overhead transparency
5. Audio visual projection silent Film frames (slides) voiced.
6. Visual Motion – Silent film.
7. Audio Visual motion silent motion film, video / VCD, TV.
8. Physical Objects – Real objects, models, specimens.
9. Humans and the environment Teacher, librarian, laboratory.
10. Computer – CAI (Computer Assisted Instructional = computer- assisted learning), CMI (Computer Managed Instructional)
    [7:53 pm, 30/5/2024] Aanad Bhai: To explain selection process for AV aids:

ઓડિયો વિઝ્યુઅલ સામગ્રી એ શૈક્ષણિક કાર્યક્રમના અભિન્ન અંગ તરીકે કાર્ય કરવું જોઈએ.

A V aids શૈક્ષણિક કાર્યક્રમોમાં વિશેષ દિશા અને નેતૃત્વ હેઠળ સહાય કેન્દ્રિય હોવી જોઈએ.

A.V. aids ની પસંદગી અને સંકલનમાં મદદ કરવા માટે અભ્યાસક્રમના તમામ ક્ષેત્રોના પ્રતિનિધિઓનો સમાવેશ કરતી સલાહકાર સમિતિની નિમણૂક કરવી જોઈએ.

શિક્ષણ કાર્યક્રમ flexible હોવો જોઈએ.

A V. aids ડુપ્લિકેશન, સરળ સુલભતા અને અનુકૂળ ઉપયોગને દૂર કરવા માટે સામગ્રી કાળજીપૂર્વક સ્થિત હોવી જોઈએ.

A.V. aids ની અભ્યાસક્રમના અભિન્ન અંગ તરીકે અસરકારક ઉપયોગ માટે સામગ્રી જ્યારે પણ અને જ્યાં પણ જરૂરી હોય ત્યાં ઉપલબ્ધ હોવી જોઈએ.

a.v. aids માટે શિક્ષણ કાર્યક્રમો માટે બજેટ વિનિયોગ નિયમિતપણે થવો જોઈએ.

કાર્યક્રમના a.v. Aids ની ઉપયોગ અને ખર્ચના કાર્યનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે સમયાંતરે મૂલ્યાંકન કરવું.
💙 To describe how to prepare AV aids:

• ઑડિયો-વિઝ્યુઅલ પ્રોડક્ટનું દરેક ઘટક સિંગલ સ્લાઇડ અથવા ફ્લિપ ચાર્ટ પ્રસ્તુતિનું પૃષ્ઠ,
  ઉદાહરણ તરીકે, સરળ હોવું જોઈએ અને તેમાં માત્ર એક જ સંદેશ હોવો જોઈએ.
  એક છબી પર એક કરતાં વધુ સંદેશ મૂકવાથી પ્રેક્ષકો મૂંઝાય છે અને વિઝ્યુઅલ મીડિયાની સંભવિત અસરને ઘટાડે છે. વિઝ્યુઅલ એઇડ્સ સંક્ષિપ્તમાં રાખો.
• તમે શું કહેશો અને વિઝ્યુઅલ સહાય શું બતાવશે તે વચ્ચેનો તફાવત નક્કી કરો.
  તમારા દ્રશ્યોમાંથી સીધા વાંચશો નહીં.
• શ્રોતાઓને વાંચવા કે સાંભળવા કહો, બંને નહિ; વિઝ્યુઅલ એઇડ્સ વાંચન પૂરું પાડતું નથી.
• સહભાગીઓને તમારી પ્રસ્તુતિમાં ઉપયોગમાં લેવાતી વિવિધ ગ્રાફિક સહાયની કાગળની નકલો આપો.
  તેઓ કાગળની નકલો પર લખી શકશે અને ભવિષ્યના સંદર્ભ માટે તેમને રાખી શકશે.
• તમારા આયોજન અને પસંદગી પ્રક્રિયામાં ઉત્પાદન સમય માટે એકાઉન્ટ, સ્લાઇડ્સ ડેવલપ કરવી, વિડિયોટેપ એડિટ કરવી આવશ્યક છે. તમે ઘણીવાર ઉત્પાદન કાર્ય 24-48 કલાકમાં પૂર્ણ કરી શકો છો, પરંતુ તે વિસ્તૃત શેડ્યૂલ પર વધારે કરવામાં આવતા તે કામ કરતાં વધુ ખર્ચાળ છે.
• સંખ્યાત્મક માહિતીની રજૂઆતને સમર્થન આપવા માટે ચાર્ટ અને ગ્રાફનો ઉપયોગ કરો.
• વિવિધ ડિઝાઇન અને યોજનાઓ જણાવવા માટે સ્કેચ અને રેખાંકનો વિકસાવો.
• ગ્રાફિક્સ તૈયાર કરતી વખતે, ખાતરી કરો કે તેઓ વિગતવાર crowded નથી.
  રંગનો વધુ પડતો ઉપયોગ કરશો નહીં.
  જુઓ કે રેખાની વિગત, અક્ષરો અને પ્રતીકો રૂમની પાછળથી જોઈ શકાય તેટલા બોલ્ડ હોવા જોઈએ.
• પ્રેરક નિવેદનો, યોગ્ય ટિપ્પણીઓ (remark) , ભાવનાત્મક અપીલ અથવા કોઈપણ પ્રકારના રેટરિકલ નિવેદનો માટે વિઝ્યુઅલ સહાયનો ઉપયોગ કરશો નહીં.
• જો તમારી પાસે હેન્ડઆઉટ્સ (handouts) છે, તો પ્રસ્તુતિ દરમિયાન તેમને વિક્ષેપ (distruction) ન બનવા દો.
  તેઓએ તમારા સરનામાંને અનુસરીને મજબૂતીકરણ પ્રદાન કરવું જોઈએ. પ્રેઝન્ટેશન પછી તેમને આપવાનું, વિચારો સિવાય કે પ્રેઝન્ટેશન દરમિયાન પ્રેક્ષકો તેનો ઉપયોગ કરશે અથવા પ્રેઝન્ટેશન પહેલા તેમની સમીક્ષા કરવાની જરૂર પડશે.
• ગ્રાફિક સામગ્રીનો ઉપયોગ કરીને સંપૂર્ણ પ્રોગ્રામ પ્રસ્તુત કરવાની પ્રેક્ટિસ કરો જેથી તમે તેમના ઉપયોગ અને ક્રમથી પરિચિત થાઓ.
• તમારા વિઝ્યુઅલ્સની સ્પષ્ટતા પર પ્રતિસાદ મેળવો અને જરૂરી ગોઠવણો કરવા માટે તમારી જાતને સમય આપવા માટે પૂરતું વહેલું કામ કરો.
  💙 To discuss use of av aids:

1. Antidote to the disease of verbal instruction:
   તેઓ મૌખિકતા ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. તેઓ સ્પષ્ટ ખ્યાલો આપવામાં મદદ કરે છે અને આમ શીખવામાં ચોકસાઈ લાવવામાં મદદ કરે છે.
2. Best motivators
   તેઓ શ્રેષ્ઠ પ્રેરક (motivator) છે. વિદ્યાર્થીઓ વધુ રસ અને ઉત્સાહ સાથે કામ કરે છે. તેઓ વધુ સચેત છે.
3. Clear image:
   જ્યારે આપણે જોઈએ છીએ, સાંભળીએ છીએ, સ્પર્શીએ છીએ, સ્વાદ લઈએ છીએ અને ગંધ કરીએ છીએ ત્યારે આ છબીઓ રચાય છે કારણ કે આપણા અનુભવો સીધા, નક્કર અને વધુ કે ઓછા કાયમી હોય છે. ઇન્દ્રિયો દ્વારા શીખવું સૌથી સહજ બને છે અને પરિણામે સૌથી સરળ બને છે
4. Vicarious experiences:
   તે શંકાની બહાર છે કે પ્રથમ હાથના અનુભવો એ શ્રેષ્ઠ પ્રકારનો શૈક્ષણિક અનુભવ છે.
5. variety:
   માત્ર ચાક (chalk) અને વાતો કરવાથી ફાયદો નથી થતો.
   ઓડિયો-વિઝ્યુઅલ એડ્સ વિવિધતા આપે છે અને શિક્ષકના હાથમાં વિવિધ સાધનો પ્રદાન કરે છે જેમ કે મોડેલ, પારદર્શિતા (transparencies)
6. Freedom:
   જ્યારે ઑડિયો-વિઝ્યુઅલ એડ્સનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, ત્યારે બાળકો માટે તેના વિશે વધુ વાત કરવા, હસવા અને ટિપ્પણી કરવાનો ઘણો અવકાશ છે.
   આવા વાતાવરણમાં વિદ્યાર્થીઓ કામ કરે છે અને એટલા માટે નહીં , શિક્ષક ઇચ્છે છે કે તેઓ કામ કરે એટલે.
7. Opportunities to handle and manipulate:
   ઘણી વિઝ્યુઅલ એઇડ્સ વિદ્યાર્થીઓને વસ્તુઓને હેન્ડલ કરવા અને ચાલાકી કરવાની તક આપે છે.
8. Retentivity:
   ઓડિયો-વિઝ્યુઅલ એઇડ્સ અચૂક રીતે વધારવામાં ફાળો આપે છે કારણ કે તે સમગ્ર જીવતંત્રની પરિસ્થિતિમાં જે શીખવાની પ્રક્રિયા થાય છે તેના પ્રતિભાવને ઉત્તેજીત કરે છે.
9. Based on maxims of teaching:
   ઑડિયો-વિઝ્યુઅલ એઇડ્સનો ઉપયોગ શિક્ષકને “concrete to abstract” and “અજાણ્યાને જાણીતું” અને “કરીને શીખવું” જેવા શિક્ષણની મહત્તમતાને અનુસરવા સક્ષમ બનાવે છે.
10. Helpful in attracting attention:
    શિક્ષણ અને શીખવાની કોઈપણ પ્રક્રિયામાં ધ્યાન એ સાચું પરિબળ છે. ઓડિયો-વિઝ્યુઅલ એડ્સ શિક્ષકને કેપ્ચર કરવા તેમજ વર્ગખંડના કાર્યમાં વિદ્યાર્થીઓનું ધ્યાન અને રસ ટકાવી રાખવા માટે યોગ્ય વાતાવરણ પૂરું પાડવામાં મદદ કરે છે.
11. Helpful in fixing up new learning:
    શીખવાની દ્રષ્ટિએ શું પ્રાપ્ત થાય છે તે વિદ્યાર્થીઓના મનમાં નિશ્ચિત કરવાની જરૂર છે? ઓડિયો-વિઝ્યુઅલ એઇડ્સ શીખનારને ઘણી પ્રવૃત્તિઓ, અનુભવો અને ઉત્તેજના આપીને આ ઉદ્દેશ્ય સિદ્ધ કરવામાં મદદ કરે છે.
12. Realism:
    ઓડિયો-વિઝ્યુઅલ એડ્સનો ઉપયોગ શીખવાની પરિસ્થિતિને વાસ્તવિકતાનો સ્પર્શ પૂરો પાડે છે.
    💙 To explain graphical aids :

ગ્રાફિક એ મૂળભૂત રીતે ચિત્રકામ અને લેખન દોરવાની કળા છે જેના કારણે વ્યક્તિના મનમાં સંદેશાવ્યવહારનું સ્પષ્ટ ચિત્ર હોય છે.

A) graphs – આંકડાકીય માહિતી પ્રસ્તુત કરવા અને અમુક વિશેષતાઓના વલણો અથવા ફેરફારોને વિરોધાભાસી કરવા માટે આલેખ એ દ્રશ્ય શિક્ષણ સહાયક છે.
આલેખ માત્રાત્મક માહિતીની પ્રસ્તુતિઓને સરળતાથી અર્થઘટન અને સહેલાઈથી સમજી શકાય તેવું બનાવે છે.
આલેખના મુખ્ય ચાર પ્રકાર છે:

1. Bar graphs.
2. Line graphs.
3. Picture graphs.
4. Pie graphs.

ADVANTAGES:
સંખ્યાત્મક આંકડા બતાવવામાં મદદ કરે છે.

બે વચ્ચે સરખામણી સમજાવવામાં and કરવામાં મદદ કરે છે.
B) charts:

ચાર્ટ એ આકૃતિઓ, પોસ્ટરો, ચિત્રો, નકશા અને આલેખ સહિતની ગ્રાફિક શિક્ષણ સામગ્રી છે.
મુખ્ય વિચારો અને સહાયક તથ્યો વચ્ચેના તાર્કિક સંબંધને દર્શાવવા માટે તેને ચિત્રાત્મક દ્રશ્ય માધ્યમ તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે.

Types of charts.

1. Tree chars.
2. Stream charts.
3. Table charts.
4. Flow charts.
   [7:53 pm, 30/5/2024] Aanad Bhai: C) pictures :
   ચિત્રો એ સૌથી સામાન્ય રીતે ઉપલબ્ધ ગ્રાફિકલ સહાય છે, ચિત્રોમાં સામયિકોમાંથી ક્લિપ કરેલા ફોટોગ્રાફ્સ, પેઇન્ટિંગ, ચિત્રોનો સમાવેશ થાય છે.

D) diagrams:
ડાયાગ્રામ એ એક વસ્તુ, ઉત્પાદન, ઉપકરણ અથવા તેના વધુ સારા મુદ્દાઓને સમજાવવા માટેની પ્રક્રિયાનું સરળ ચિત્ર છે. ચિત્રાત્મક તત્વો વિના રેખાઓ અને પ્રતીકોની મદદથી સંબંધો દર્શાવવા માટે આકૃતિ બનાવવામાં આવી છે.

E) maps:
નકશો એ એક ગ્રાફિક સહાય છે જે પ્રમાણસર રીતે પૃથ્વીની સપાટી, વિશ્વ અથવા તેના ભાગોને ડાયાગ્રામ તરીકે રજૂ કરે છે.
એક નકશો હંમેશા સ્કેલ પર દોરવામાં આવે છે, જેનો ઉલ્લેખ તેના એક ખૂણા પર છે.

દરેક નકશા પર નીચેના વર્ણનો હોવા જોઈએ: શીર્ષક (title) , ગ્રીડ (grid), સ્કેલ, કી, તારીખો જેના પર તે તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે.

F) posters:
પોસ્ટરો એ ગ્રાફિક સહાયક છે જેમાં ટૂંકા, ઝડપી અને લાક્ષણિક સંદેશાઓ સાથે ધ્યાન ખેંચવામાં આવે છે. પોસ્ટર્સનો ઉપયોગ નીચેનામાંથી એક સૂચના માટે થઈ શકે છે

G) flash card:
આ સામાન્ય રીતે 25-30 સે.મી.ના કદના નાના કાર્ડ્સ છે જે વર્ગના કેટલાક સભ્યોને સંદેશ મોકલવા અથવા કોઈ વિચારને પ્રભાવિત કરવા માટે બતાવવામાં આવે છે. ફ્લેશ કાર્ડ પરનો વિચાર સંક્ષિપ્ત હોવો જોઈએ.

💙 Advantages of flash card:
ફ્લેશ કાર્ડનો ઉપયોગ વિષયો રજૂ કરવા અને પ્રસ્તુત કરવા માટે થઈ શકે છે.

ફ્લેશ કાર્ડનો ઉપયોગ વિદ્યાર્થી દ્વારા પહેલેથી જ મેળવેલ માહિતીને નવી પરિસ્થિતિઓમાં લાગુ કરવા માટે થઈ શકે છે.

ફ્લેશ કાર્ડનો ઉપયોગ વિષયની સમીક્ષા કરવા માટે થઈ શકે છે.

30 થી વધુ લોકોના નાના જૂથો માટે વપરાય છે.

એક ટોક માટે 10-12 કાર્ડનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.

તેનો ઉપયોગ વ્યક્તિત્વ અથવા અન્ય ચાર્ટ સાથે સંયોજનમાં થઈ શકે છે.

દરેક વિચાર માટે એક ચિત્ર તૈયાર કરો, જે વિચારને દ્રશ્ય અસર આપશે.
💙 To describe printed aids :

A. text books (પાઠ્ય પુસ્તકો):
તે શૈક્ષણિક પ્રણાલીનો અભિન્ન ભાગ છે.
તે ઉચ્ચ સ્તરના શિક્ષણમાં અગ્રણી ભૂમિકા ભજવે છે.
પાઠ્યપુસ્તક એ એક આર્થિક સાધન છે કારણ કે તેમાં ચોક્કસ અનુભવોની બૌદ્ધિક થાપણ છે જે પેઢીઓમાં વિકસાવવામાં આવી છે.
તે શિખાઉ માણસને નવી બાબત સમજવામાં મદદ કરે છે.
તે દિશા આપે છે અને શિક્ષક અને વિદ્યાર્થીઓનો સમય અને શક્તિ બચાવે છે.
તે વિદ્યાર્થીઓની સ્વ-અધ્યયન ક્ષમતાને પ્રોત્સાહન આપે છે.
તે સારા ધોરણની અમુક પ્રકારની એકરૂપતાને સુનિશ્ચિત કરે છે.
શિક્ષકે નકશા, ચાર્ટ, ફિલ્મો, રેડિયો વગેરે જેવા અન્ય સાધનો સાથે પાઠ્ય પુસ્તકોનો ઉપયોગ શીખવાના સાધન તરીકે કરવો જોઈએ.

શિક્ષક ચાર રીતે પાઠ્ય પુસ્તકોનો ઉપયોગ કરી શકે છે:

એક સંશોધનાત્મક વાંચન.

એકમ સંબંધિત તથ્યો સુરક્ષિત.

નકશા, ચાર્ટ, આલેખ અથવા ચિત્ર અભ્યાસ

શિક્ષણનો સારાંશ.
B) reference book :
જ્ઞાનકોશ શબ્દકોશો (encyclopedias dictionaries) , યરબુક, સરકારી અહેવાલો, શીખવામાં ખૂબ અસરકારક સહાયક સાબિત થઈ શકે છે.
તે પાઠ્યપુસ્તકો માટે પૂરક સામગ્રી તરીકે કામ કરે છે. શિક્ષકે વિદ્યાર્થીને અસાઇનમેન્ટ અને સેમિનારની તૈયારી માટે સંબંધિત સામગ્રી તૈયાર કરવા સંદર્ભ પુસ્તકોના ઉપયોગ માટે માર્ગદર્શન આપવું જોઈએ.

c). Pamphlet (પેમ્ફલેટ્સ):

કાગળને બે, ત્રણ કે પાંચમાં ફોલ્ડ કરી શકાય છે. બાબત સિંગલ અથવા બંને બાજુથી છાપવામાં આવશે.
તે વિદ્યાર્થીઓને વિતરિત કરી શકાય છે.
સામાન્ય લોકો માટે ઉપયોગી પણ આરોગ્ય પ્રદર્શન અથવા શૈક્ષણિક પ્રદર્શનમાં વિતરણ કરી શકાય છે.
તે ખર્ચાળ છે કારણ કે તેને ગુણવત્તામાં પ્રિન્ટિંગની જરૂર છે.
D) newspaper:
દૈનિક અખબાર અસરકારક શિક્ષણ સહાયક બની શકે છે કારણ કે તે માહિતીથી ભરપૂર છે.
તે હકીકતમાં વર્તમાન બાબતોના અભ્યાસ માટે લઘુત્તમ પાઠયપુસ્તકો છે. તે વર્તમાન ઘટનાઓ વિશે વાંચન પર પોસ્ટ ઇવેન્ટ્સ જાણવા માટે વિદ્યાર્થીઓને પ્રોત્સાહિત કરી શકે છે.
તે એક અદ્ભુત પ્રેરક સહાય તરીકે સેવા આપે છે.
તેમાં સંસાધનો અને ચિત્રોનો ભંડાર છે. અખબાર પુસ્તકોમાં સમાવિષ્ટ માહિતી અને વિશ્વના બદલાતા વિકાસ વચ્ચેના અંતરને બંધ કરવામાં મદદ કરે છે. શિક્ષકે વિદ્યાર્થીઓને પોતાના માટે અખબારમાંથી યોગ્ય સામગ્રી પસંદ કરવામાં માર્ગદર્શન આપવું જોઈએ.

e). Handouts (હેન્ડઆઉટ્સ):

તે એક અથવા વધુ શીટ્સમાં સત્રની સરળ બ્રીફિંગ છે.
તે વિદ્યાર્થીઓને વિષયના હેતુ, ઉદ્દેશ્યો અને ઉદ્દેશ્યો વિશે અગાઉથી જણાવવું જોઈએ.
તે ટૂંકા વાક્યો સાથે સરળ અને સ્પષ્ટ ભાષાના ઉપયોગથી તૈયાર થવું જોઈએ.
જો જરૂરી હોય તો સ્કેચ, આલેખ દોરવા જોઈએ અને લેબલ લગાવવા જોઈએ.
દરેક એકમનું શીર્ષક અને ઉપશીર્ષક હોવું જોઈએ અને મુખ્ય શબ્દો પર રેખાંકિત હોવું જોઈએ.
💙 To discuss three dimensional aids :

1. Models :

Definition:
મોડેલ એ વાસ્તવિક વસ્તુનું ત્રિ-પરિમાણીય (three dimensional) રીતે ઓળખી શકાય તેવું પ્રતિનિધિત્વ છે, એટલે કે ઊંચાઈ, પહોળાઈ અને ઊંડાઈ વાસ્તવિકતા તરીકે અનુભવાય છે.

Advantages:
મૉડલ્સ વસ્તુઓની વાસ્તવિકતાને વધારે છે અને શીખવાનું સીધું અને અર્થપૂર્ણ બનાવે છે કારણ કે તે ત્રિ-પરિમાણીય છે.

મૉડેલ્સ અમુક સિદ્ધાંતો અને કાયદાઓની અરજીની બાજુ સમજાવે છે.

મોડેલ્સ જટિલ અને જટિલ કામગીરીને સરળ રીતે સમજાવે છે અને આમ સમજણને સરળ બનાવે છે.

મોડલ ટકી રહે છે અને છેવટે સસ્તી શિક્ષણ સહાયક બનવા માટે કામ કરે છે.

Limitation:
તેને બનાવવા માટે કુશળતાની જરૂર છે.

સમય માંગે તેવું.

કેટલાક મોડલ ખૂબ ખર્ચાળ હોઈ શકે છે.
[7:53 pm, 30/5/2024] Aanad Bhai: 2. Objects and specimens:

💙 Definition:
સૂચનાત્મક ઉપયોગ માટે વાસ્તવિક વસ્તુઓનો સંગ્રહ વસ્તુઓનો સંદર્ભ આપે છે.

નમૂનો એ વાસ્તવિક પદાર્થ અથવા સામગ્રીનો નમૂનો છે.

💙 Advantages:
વિદ્યાર્થીઓ દ્વારા વસ્તુઓ અને નમુનાઓના સંગ્રહ માટે અન્ય લોકો સાથે ક્રિયાપ્રતિક્રિયાની જરૂર છે જે સામાજિક કૌશલ્યો અને મૂલ્યોના વિકાસ તરફ દોરી જાય છે.

વિદ્યાર્થીઓ જ્યારે વસ્તુઓ અને નમુનાઓને એકત્રિત કરે છે અને પ્રદર્શિત કરે છે ત્યારે તેઓ શાળા અને શિક્ષકને કંઈક યોગ્ય યોગદાન આપવાનો સંતોષ મેળવે છે.

વસ્તુઓ અને નમુનાઓના સંગ્રહ દ્વારા વિદ્યાર્થીઓની અવલોકન અને પ્રથમ હાથના અનુભવોની શક્તિમાં વધારો થાય છે.
3. Exhibitions :

ઘણી વખત શાળામાં, શાળાનો કોઈ વિભાગ અથવા વર્ગ શાળાની બહારના લોકોને તે બતાવવા માટે તેમનું કાર્ય મૂકે છે, આવા પ્રદર્શનને પ્રદર્શન કહેવામાં આવે છે.

પ્રદર્શન માટે વિદ્યાર્થીઓ દ્વારા કરવામાં આવેલ કામના ટુકડાને પ્રદર્શન કહેવામાં આવે છે.

શીખવાની સારી તક પૂરી પાડો

તે વાસ્તવિક વસ્તુઓનો દેખાવ આપે છે જે વર્ગખંડમાં લાવી શકાતી નથી

રસપ્રદ અને સર્જનાત્મકતા વધારવા

જીવંત વસ્તુઓ પણ ડાયોરામા ઉદાહરણ તરીકે દર્શાવી શકાય છે: માછલીઘર

વિદ્યાર્થીઓને પ્રોજેક્ટ વર્ક્સ કરવા માટે પ્રદાન કરે છે.
4. Dioramas:

Definition:
ડાયોરામા એ કેન્દ્રિય થીમ અથવા ખ્યાલને દર્શાવવા માટે સંબંધિત વસ્તુઓ, મોડેલ્સ અને કટ આઉટ્સની ત્રિ-પરિમાણીય (three dimensional) ગોઠવણી છે.

ઑબ્જેક્ટ્સ અને મૉડલ્સ સામાન્ય રીતે મોટા બૉક્સ અથવા શો-કેસમાં કાચના આવરણ સાથે અને પૃષ્ઠભૂમિમાં શેડ અથવા દ્રશ્ય સાથે છાપવામાં આવે છે.
ઉદા: કાપણીનું દ્રશ્ય, વાવેતરનું દ્રશ્ય વગેરે..

Advantages:
શીખવાની સારી તક પૂરી પાડો

તે વાસ્તવિક વસ્તુઓનો દેખાવ આપે છે જે વર્ગખંડમાં લાવી શકાતી નથી

રસપ્રદ અને સર્જનાત્મકતા વધારવા

જીવંત વસ્તુઓ પણ ડાયોરામામાં બતાવી શકે છે,
ઉદાહરણ તરીકે: માછલીઘર.

વિદ્યાર્થીઓને પ્રોજેક્ટ વર્ક કરવા આપવા.
5. Mock ups:
તે ઉપકરણની વાસ્તવિકતા અને તેની કાર્યક્ષમતા વચ્ચેના કાર્યાત્મક સંબંધ પર ભાર મૂકે છે.
મૂળ વાસ્તવિકતાના અમુક તત્વને સૂચનાના હેતુ માટે વધુ અર્થપૂર્ણ બનાવવા પર ભાર મૂકવામાં આવે છે.

સામાન્ય વપરાશમાં, મૉકઅપ એ સ્ટ્રક્ચર અથવા ડિવાઇસનું સ્કેલ મૉડલ છે,
જેનો ઉપયોગ સામાન્ય રીતે શીખવવા, પ્રદર્શન, ડિઝાઇનનું પરીક્ષણ વગેરે માટે થાય છે.
ઉપભોક્તા ચીજવસ્તુઓના ઉદ્યોગમાં પણ ઉત્પાદન વિકાસ પ્રક્રિયાના ભાગ રૂપે મૉકઅપનો ઉપયોગ થાય છે, જ્યારે કદ , છાપ, આર્ટવર્કનું પરીક્ષણ અને મંજૂર કરવું પડશે.

6. Moulage:

પદાર્થોમાં કેટલાક જીવનને ઉત્તેજીત કરવા માટે મોલ્ડ પ્લાસ્ટિકની સામગ્રીથી બનેલું હોઈ શકે છે.

ઉદા: શરીર કે જે આઘાત, ચેપ, રોગ, સર્જિકલ intervention ના પુરાવા દર્શાવે છે.
💙 To explain projected aids:

1. Over head projectors (OHP):
   તે પ્રકાશવાળા રૂમમાં ઉપયોગ માટે યોગ્ય તેજસ્વી સ્ક્રીન ઈમેજીસ સાથે પારદર્શિતાને પ્રોજેક્ટ કરે છે.
   શિક્ષક વર્ગનો સામનો કરે છે કારણ કે તે OHP અને વર્ગ દૃશ્ય પ્રક્ષેપણનો (class view projection) ઉપયોગ કરે છે.

💙 Method of preparing (તૈયાર કરવાની રીત):

-સામગ્રી લખતા પહેલા એસીટેટ શીટની નીચે લાઇન કરેલ કાગળ અથવા 6mm ગ્રીડ શીટ મૂકો.

-ટેક્સ્ટ માટે સરળ લેટરીંગ સ્ટાઇલ 6mm અને હેડિંગ માટે 9mm નો ઉપયોગ કરો.

-શીર્ષકો માટે મોટા અક્ષરોનો ઉપયોગ કરો.

-દરેક પારદર્શિતામાં લેખિત સામગ્રીને છ લીટીઓ સુધી મર્યાદિત કરો.

-વધુ સારા અને સુઘડ દેખાવ માટે પારદર્શિતાને ફ્રેમ કરવા માટે જાડા ચાર્ટ પેપરનો અથવા તૈયાર ફ્રેમનો ઉપયોગ કરો.

-તેમને ફ્લેટ સ્ટોર કરો; દરેક પારદર્શિતા વચ્ચે કાગળ સાથે સ્વચ્છ અને આંતર લોક કરો.

Advantages:
a) શિક્ષક અને વિદ્યાર્થીઓ વચ્ચે સામ-સામે ક્રિયાપ્રતિક્રિયાની મંજૂરી આપો.

b) દિવસના પ્રકાશની સ્થિતિમાં ઉપયોગ કરી શકાય છે.

c) પ્રણાલીગત અને વિકાસલક્ષી ક્રમમાં માહિતી રજૂ કરી શકે છે.

D) શિક્ષક દ્વારા નિયંત્રિત પ્રસ્તુતિ દર સાથે ઉપયોગમાં સરળ.
2. Slide projector:

સ્લાઇડ એ પારદર્શક સામગ્રીનો એક નાનો ટુકડો છે જેના પર એક પેક્ટોરલ ઇમેજ અથવા જોયેલી ગ્રાફિક ઇમેજ, ફોટોગ્રાફ અથવા પુનઃઉત્પાદિત કરવામાં આવી છે, અન્યથા યોગ્ય વિષય અનુસાર યોગ્ય ક્રમમાં ગોઠવેલી સ્લાઇડ એ શિક્ષણનું એક મહત્વપૂર્ણ પાસું છે.

શિક્ષક કલ્પનાશીલ અને સર્જનાત્મક રીતે તેનો શ્રેષ્ઠ ઉપયોગ કરે છે.

ADVANTAGES:
Attract attention

Arouse interest

Assist lesson development

Test student understanding

Review instruction

Facilitate student teacher participation.
3. Film strips:

તે ફિલ્મની એક સતત પટ્ટી છે જેમાં વ્યક્તિગત ફ્રેમ્સ અથવા ચિત્રો ક્રમમાં સામાન્ય રીતે સ્પષ્ટીકરણ શીર્ષકો સાથે ગોઠવવામાં આવે છે.
દરેક સ્ટ્રીપમાં 12-18 અથવા વધુ ચિત્રો હોય છે. તે 35 મીમી અથવા 8 મીમી ફિલ્મના રીડ પર સંબંધિત કુશળતાનો નિશ્ચિત ક્રમ છે.

Advantages:
તે એક આર્થિક દૃષ્ટિની સામગ્રી છે.

તે બનાવવામાં સરળ અને હેન્ડલ અને વહન કરવા માટે અનુકૂળ છે.

થોડી જગ્યા લો અને સરળતાથી સ્ટોર કરી શકાય છે.

દિવાલ અથવા કાગળની સ્ક્રીન પર અનુકૂળ અને શિક્ષકની પરિસ્થિતિની માંગ અનુસાર પ્રોજેક્ટ કરી શકાય છે.

શીખવવાની પ્રક્રિયાનો તાર્કિક ક્રમ આપો અને તેના પરના વ્યક્તિગત ચિત્રને વિદ્યાર્થી સમક્ષ લાંબા સમય સુધી રાખી શકાય.
4. The opaque projection:

તે ચિત્રો, આકૃતિઓ, નકશાને પુસ્તકમાંથી સ્ક્રીન પર વિસ્તૃત સ્વરૂપમાં પ્રોજેક્ટ કરે છે જેથી સમગ્ર જૂથ તેમને જોઈ શકે.

તેને ડાર્ક રૂમની જરૂર છે, કારણ કે પ્રોજેક્ટર મોટું છે અને સરળતાથી ખસેડી શકાતું નથી,
તેથી તેમનો ઉપયોગ મર્યાદિત છે.

શિક્ષકને પાઠ્યપુસ્તક અથવા સંદર્ભ પુસ્તકમાંથી એક નાનો આકૃતિઓ સીધો પ્રક્ષેપિત કરી શકાય તે શિક્ષક માટે ખૂબ જ મદદરૂપ છે, અલગથી સામગ્રી તૈયાર કરવાની જરૂર નથી.

Advantages:

• ધ્યાન ઉત્તેજીત કરે છે અને રસ જગાડે છે.
• જ્યારે એક નકલ ઉપલબ્ધ હોય ત્યારે સ્ટેમ્પ, સિક્કા, નમૂનો જેવી સામગ્રીની વિશાળ શ્રેણી પ્રોજેક્ટ કરી શકે છે.
• ડ્રોઇંગ, ચિત્રો અને નકશાને વિસ્તૃત કરવા માટે વાપરી શકાય છે.
• કોઈ લેખિત અથવા ટાઈપ કરેલી સામગ્રીની જરૂર નથી, હાથથી લખેલી સામગ્રીનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.
  💙 To discuss advantages of av aids:

સુધારો અને શિક્ષણને અસરકારક બનાવવા.

પ્રેક્ષકોને જોવા, સાંભળવા અને શીખવા માટે સક્ષમ કરવા.

શિક્ષણને રસપ્રદ અને નફાકારક બનાવવા.

શીખવાના તબક્કાને ઝડપી બનાવવા.

જ્ઞાનનો વિકાસ કરવા.

શીખનારાઓમાં અપેક્ષિત વર્તણૂકમાં ફેરફાર લાવવા.

વાસ્તવિકતા સાથે સીધો સંપર્ક પ્રદાન કરવા અથવા શીખવવાની, શીખવાની પરિસ્થિતિમાં માહિતી અને સમાનતાના સ્ત્રોત તરીકે સેવા આપી શકાય તે માટે.

વિદ્યાર્થીઓ શીખવાની પ્રક્રિયા દરમિયાન સ્પષ્ટ, સચોટ અને આબેહૂબ છબી મેળવે છે.

ધ્યાન અને એકાગ્રતા માં વધારો કરે અને ટકાવી રાખે.

વૃદ્ધિ અથવા સ્પષ્ટ સમજણમાં ફાળો આપો, શબ્દભંડોળના વિકાસમાં વધારો કરો.

તે એક ખુલ્લી બારી તરીકે સેવા આપી શકે છે જેના દ્વારા વિદ્યાર્થી વર્ગખંડમાં દૂરસ્થ ઘટનાઓ લાવીને વિશ્વ અને તેની ઘટનાઓ જોઈ શકે છે.

તેઓ વિદ્યાર્થીઓને ઝડપથી શીખવા, લાંબા સમય સુધી યાદ રાખવા, વધુ સચોટ માહિતી મેળવવા અને પર્યાપ્ત અર્થ સાથે ખ્યાલોને સમજવા સક્ષમ બનાવે છે. આમ શિક્ષણ વધુ અર્થપૂર્ણ, આનંદપ્રદ અને અસરકારક બને છે.

તેઓ વર્ગખંડની તકનીકોને વિવિધતા આપે છે, વર્ગખંડના વાતાવરણમાં પરિવર્તન પ્રદાન કરે છે અને ઔપચારિક સૂચના અથવા પરંપરાગત પ્રકારથી થોડી સ્વતંત્રતા આપે છે.

વિદ્યાર્થીઓને ઑડિયો-વિઝ્યુઅલ સહાયને હેન્ડલ કરવાની, સ્પર્શ કરવાની, અનુભવવાની, ઑપરેટ કરવાની અને હેરફેર કરવાની તક મળશે. તે વધારાની અપીલ આપે છે કારણ કે તે અસ્થાયી રૂપે ઓછામાં ઓછા નિપુણતા અને માલિકીની કુદરતી ઇચ્છાને સંતોષે છે.

શીખનારાઓનું વલણ અથવા દૃષ્ટિકોણ બદલવા.
💙 To describe limitations of different media:

આ તમામ સૂચનાત્મક કાર્યક્રમો માટે જરૂરી નથી.

આ મદદરૂપ શિક્ષણ છે, પરંતુ તે શિક્ષકો અને પુસ્તકોને બદલી સકસે નહીં.

વિચારશીલ પૂછપરછના વલણને બદલે પેક્ટોરિઝમના સંભવિત જોખમો છે.

તેને આયોજન અને તૈયારી માટે વધુ સમયની જરૂર છે.

રેડિયો પ્રોગ્રામ વિદ્યાર્થીઓ દ્વારા સાંભળવામાં આવી શકે છે અથવા નહીં પણ.

કાર્યક્રમ ધ્યાન માંગી શકશે નહીં કારણ કે વ્યક્તિની આંખ સાથે કોઈ સંપર્ક નથી.

ટેકનિકલ સમસ્યાઓ પણ ઊભી થઈ શકે.

વિદ્યાર્થી વિક્ષેપો (distractions).

વધુ ખર્ચ થાય .

વધુ જગ્યાની જરૂર પડે.
💙 To interpret Preparation of health education plan:

Name of health educator.

Subject..

Topic.

Group of learners.

No. of learners.

Venue.

Method of teaching.

AV aids using.

Duration.

Date and time.

Previous knowledge of learners.

General objectives.

Specific objectives.
Chapter completed ✅

ઇન્ટરેસ્ટ એટલે કે રસ

આ એક જાણીતો સાયકોલોજીકલ એપ્રોચ છે જો લોકોને રસ હોય તો જ લોકો શીખે છે હેલ્થ એજ્યુકેશન લોકોના રસ સાથે સંબંધ ધરાવે છે તેથી હેલ્થ એજ્યુકેશન આપતા પહેલા સૌપ્રથમ લોકોની હેલ્થનીડ જાણવી જોઈએ લોકોની હેલ્થનીડને ધ્યાનમાં રાખીને હેલ્થ એજ્યુકેશન આપીએ તો લોકોને તેમાં રસ રહે છે.

મોટીવેશન

ઈચ્છા અથવા પ્રેરણા બે પ્રકારની છે

પ્રાઇમરી

જેમાં ભૂખ ઊંઘ તરત બચાવ વગેરેનો સમાવેશ કરવામાં આવે છે

સેકન્ડરી જેમાં ઈચ્છા શક્તિ કે બહારના બીજા બળથી ઉત્તેજના મળેલ હોય તો તેનો સમાવેશ થાય છે પ્રેમ પ્રશંસા હરીફાઈ ઓળખ બદલા ની ભાવના કે શિક્ષા આ દરેક વ્યક્તિ માટે જરૂરી નીટ છે મોટીવેશન હેલ્થ એજ્યુકેશનમાં ખૂબ જ અગત્યનો ભાગ ભજવે છે મોટીવેશન બીજા લોકોની વર્તણુકમાં ફેરફાર લાવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરી શકાય

પાર્ટીશીપેશન

પાર્ટિસિપેશન એ હેલ્થ એજ્યુકેશન નો મુખ્ય ભાગ છે તે એક્ટિવ લર્નિંગ પર આધારિત છે તેમજ પેસિવ લર્નિંગ કરતા ઉત્તમ છે જેમાં વ્યક્તિગત ભાગ લેવાથી વ્યક્તિની સ્વીકૃતિ જોવા મળે છે ગ્રુપ ડિસ્કશન પેનલ ડિસ્કશન વર્કશોપ વગેરે એક્ટિવ લર્નિંગ ના પ્રકાર છે

કોમ્પ્રેશન

હેલ્થ એજ્યુકેશનમાં કોમેડી નો પ્રકાર અને તેની રીતભાત એજ્યુકેશન લેવલ ઇકોનોમિકલ સ્ટેટ્સ અને તેઓના ધંધાનો પ્રકાર જણાવો ખૂબ જરૂરી છે તેઓની સંસ્કૃતિ ધર્મ ટેવ અને જનરલ બિહેવિયર વિશેનું જ્ઞાન હોવું જોઈએ કોમેડી ની આ માહિતી મળે છે જેથી તે પોતાની ભાષા નક્કી કરેલ વિચારો તેઓની ભાષાઓ રહેણીકરણી ધોરણ પ્રમાણે રજૂ કરે છે જેથી લોકો તેને આપેલ સંદેશો સરળતાથી સમજી શકે

ક્રેડિબિલિટી

કોમ્યુનિકેટ કરવામાં આવેલ મેસેજ વિશ્વસનીય હોવો જોઈએ તે સાયન્ટિફિક નોલેજ સાથેનો હોવો જોઈએ તેમજ કલ્ચર લોકલ કલ્ચર એજ્યુકેશનલ સિસ્ટમ અને આપણા ગોલ સાથે મેચ થતો હોય તેવો હોવો જોઈએ જ્યાં સુધી આપણે લોકોનો વિશ્વાસ નહીં જીતીએ ત્યાં સુધી આપણે સારું કોમ્યુનિકેશન કરી શકશો નહીં

રી ઇન્ફોર્સમેન્ટ

ખૂબ ઓછા લોકો એક જ વખત શીખવાડવાથી શીખી જતા હોય છે જ્યારે ઘણા બધા લોકો શીખી શકતા નથી અથવા નવા વિચારો કે બાબતો સ્વીકારવા માટે તેને વારંવાર મળવાની કે તે મેસેજ જુદા જુદા રસ્તાઓ થી વારંવાર આપવાની જરૂરિયાત પડે છે જેથી ઇફેક્ટિવ હેલ્થ એજ્યુકેશન રહે

લર્નિંગ બાઈ ડુઇંગ

શીખવું એ એક પ્રક્રિયા છે એક ચાઈનીઝ કહેવત પ્રમાણે કંઈ જાતે કરે છે તે વધારે લાંબો સમય યાદ કરી શકે છે તેથી હેલ્થ એજ્યુકેશન એ રીતે આપવું જોઈએ કે જેથી લોકો પોતાની પ્રેક્ટિસમાં ન મૂકે ત્યાં સુધી ચાલુ રાખવું

નોન ટુ અનન

હેલ્થ એજ્યુકેશનમાં કામની શરૂઆત લોકો જાણતા હોય તેવી બાબતથી ન જાણતા હોય તેવી પ્રક્રિયાથી કરવી જોઈએ.

ગુડ હ્યુમન રિલેશનશિપ

લોકો સાથે સારા ફ્રેન્ડલી સંબંધો પ્રસ્થાપિત કરવા જોઈએ તેનાથી સારું પરિણામ મળે છે

લીડર ઇફેક્ટિવ કોમ્યુનિકેશન એજ્યુકેશન આપવા માટે લોકલ લીડર કે જેનું જે તે લોકોમાં હોય તેની મદદ લઈએ તો સારી રીતે હેલ્થ એજ્યુકેશન આપી શકીએ.