17.07.2017

⏩૫.1 નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ ખાપો.

🔸A. PHC નો ઓર્ગેનાઇઝેશન ચાર્ટ દોરો. 03

🔸b. હોમ વિઝીટીંગના હેતુઓ જણાવો. 04

કમ્યુનિટી હેલ્થ નર્સિંગમાં હોમ વિઝિટ (ઘરઘેર મુલાકાત)નો મુખ્ય ઉદ્દેશો આરોગ્ય સેવાઓને સ્થાનિક સ્તરે પહોંચાડવું છે. આ સેવાઓ નર્સો દ્વારા આદિવાસી, ગરીબ, અને અન્ય વલણવાળા વિસ્તારોમાં પૂરતી અને સારી આરોગ્યસંભાળ પુરી પાડવા માટે કરવામાં આવે છે. હોમ વિઝિટના કેટલાક મુખ્ય ઉદ્દેશો નીચે આપેલા છે:

1. અરોગ્ય સેવા પહોંચાડવી:
   • ઘરના માહોલમાં દર્દીઓને આરોગ્ય સેવાઓની પૂરી પાડી, જેમ કે રોગોની તપાસ, સારવાર, અને દવા આપવી.
2. પોષણ અને આરોગ્ય શિક્ષણ આપવું:
   • નર્સો ઘર અને પરિવાર માટે યોગ્ય ખોરાક, સ્વચ્છતા, અને આરોગ્ય સંભાળ વિશે માહિતી પૂરી પાડે છે. આમાં કુટુંબના લોકો માટે આરોગ્યમય જીવનશૈલીની સલાહ અને માર્ગદર્શન પણ શામેલ છે.
3. રોગ નિયંત્રણ અને પ્રતિસાધન:
   • રોગચાળાની શરૂઆત અને વધારાની પરિસ્થિતિઓને ઓળખી, પેડિયાટ્રિક અને વ્યસ્થિત દેખરેખ સાથે જરૂરી પગલાં લેવું.
4. ફોલોપ અને મોનિટરિંગ:
   • દર્દીની મેડિકલ સ્થિતિનું નિયમિત મોનિટરિંગ, જેમ કે દવાઓની અસરકારકતા, સારવારનું અનુસરણ, અને જરૂરી સુધારા કરવાની જाँच કરવી.
5. ઘરના વાતાવરણનું મૂલ્યાંકન:
   • ઘરકામ કરવાની સરળતા, સ્વચ્છતા, અને આરોગ્ય માટે અનુકૂળ પરિસ્થિતિઓનો આંકલન કરવો. આ સાથે સાથે, ગેરવૃત્તિ અને અનહદ રીતે સ્વચ્છતાના અભાવને ઓળખવી.
6. કુટુંબની સાથે વાતચીત:
   • કુટુંબના સભ્યો સાથે આરોગ્ય, નિદાન, અને સારવાર વિશે ખુલ્લી વાતચીત કરવી. તેમને આરોગ્ય સંબંધી નિર્ણયો લેવામાં અને જ્ઞાન ધરાવવામાં મદદ કરવી.
7. વિશિષ્ટ જરૂરિયાતો માટે માર્ગદર્શન:
   • ખાસ પ્રકારની જરૂરિયાતો માટે, જેમ કે મેડિકલ ઉપકરણો, થેરાપી, અથવા અન્ય આરોગ્ય સેવાઓ માટે માર્ગદર્શન અને સહાય પૂરી પાડવી.
8. સામાજિક અને આર્થિક મદદ:
   • કોઈપણ સામાજિક અથવા આર્થિક સમસ્યાઓનો અભ્યાસ કરવો, જેમ કે આરોગ્ય વિમો, જાહેર સુવિધાઓ, અને અન્ય સેવાઓને મેળવવામાં મદદ કરવી.

હોમ વિઝિટ આરોગ્ય સેવાઓને વધુ સુલભ, કાર્યક્ષમ, અને વ્યક્તિગત બનાવે છે, ખાસ કરીને જ્યારે વ્યક્તિગત આરોગ્યની જરૂરિયાતો હોય અને વ્યક્તિ પોતાના ઘરમાં આરામથી સારવાર લેવા ઈચ્છે છે.

🔸c. વિચાર વિનિમય માટેના આવશ્યક પરિબળો જણાવો. 05

કોમ્યુનિકેશનએ એક જટીલ પ્રક્રિયા છે. જેમાં શીખવાની પ્રક્રિયાનો સમાવેશ થાય છે. કોમ્યુનિકેશન માટેના આર્ષક પરિબળો નીચે મુજબ છે.

સાવધાની Allertness

• કોમ્યુનિકેશનમાં સાવધાની ખૂબ જ જરૂરી છે. જે મેસેજ પહોંચાડવાનો છે તે સ્પષ્ટ > એટલે ચોક્કસ હોવો જોઈએ. ઉપરાંત મેસેજ જેના વડે પહોંચાડવાનો છે તે સાધન ચોક્કસ હોવુ જોઈએ.

પરિસ્થિતિ Condition

• હાલમાં લોકો પોતાના આરોગ્ય અંગેના વિચારો બાબતે ઘણા જ જાગૃત હોય છે. જેથી તેમની લાગણી તેમજ તેના જીવન અંગેના વિચારો ઘણાજ જાગૃત હોય છે.જેથી તેમની જીવન અંગેની ભૂમિકાની પરિસ્થિતિનો ખ્યાલ રાખીને વિચાર-વિનિમય કરવો.

જરૂરીયાત Requirement

• દરેક વ્યક્તિ કે જૂથને આરોગ્ય બાબતે અલગ-અલગ જરૂરીયાત હોય છે. અને તે મુજબ લોકોને માહિતી મળે તેવા પ્રયત્નો કરવા. વ્યકિત કે જૂથની જરૂરિયાતને ધ્યાનમાં લઈ તેમની સાથે વિચાર-વિનિમય કરવો.

હકારાત્મક વલણ Positive attitude

• વ્યક્તિ કે જૂથની જુદી જુદી બાબતોમાં એક સરખી દરેકની પસંદગી હોતી નથી. તેથી તેમને વ્યક્તિગત પસંદગીની રીતો બતાવવી જેથી તે કોઈપણ એક રીતનો ઉપયોગ કરે. સ્વીકાર કરે તે માટે વ્યકિત કે જૂથને તક આપો. આમ, કોમ્યુનિકેશન માટે સ્વીકૃત વલણ અપનાવવું જોઈએ. તથા વ્યક્તીની સાથે ચર્ચા કરતી વખતે પોઝીટીવ એટીટયુડ રાખવુ જોઈએ.

🔸અથવા🔸

🔸a.કોમ્યુનીટી નર્સના ગુણો જણાવી.03

કોમ્યુનિટી નર્સ માટે જરૂરી ગુણો અને કૌશલ્યોનાં કેટલાક મુખ્ય પાસાં છે, જે તેમને તેમની કામગીરીમાં સફળ અને અસરકારક બનાવે છે:

આરોગ્ય જ્ઞાન અને ટેકનિકલ કુશળતા:

• આરોગ્ય સેવાઓ, બીમારીઓ, અને સારવાર પદ્ધતિઓ વિશે મજબૂત જ્ઞાન.

સંબંધ બાંધવાની ક્ષમતા (Interpersonal Skills):

• દર્દીઓ, તેમના પરિવારજનો, અને અન્ય આરોગ્ય પ્રોફેશનલ્સ સાથે અસરકારક રીતે વાતચીત કરવાની ક્ષમતા.

સંવેદનશીલતા અને સહાનુભૂતિ (Empathy):

• લોકોની મુશ્કેલીઓ અને વ્યથા સમજવું અને તેના અનુસાર સહાનુભૂતિ અને સપોર્ટ પ્રદાન કરવો.

સંબંધ અને નેટવર્કિંગ (Networking and Relationship Building):

• સમુદાયના વિવિધ વિભાગો, પ્રોફેશનલ્સ, અને આરોગ્ય સેવાઓ સાથે મજબૂત સંબંધો સ્થાપિત કરવું.

સુવ્યવસ્થિતતા અને સંચાલન (Organization and Management Skills):

• સમય, શક્તિ, અને સંસાધનોનું અસરકારક સંચાલન.

પ્રશ્નવિશ્વસનીયતા અને સકારાત્મકતા (Problem-solving and Critical Thinking):

• સજાગ રીતે સમસ્યાઓનો સકારાત્મક રીતે ઉકેલ લાવવો અને કઠણ પરિસ્થિતિઓમાં કાર્ય કરવું.

સ્વતંત્રતા અને વિચારશીલતા (Independence and Initiative):

• પોતાની રીતે નિર્ણયો લેવાનું અને સ્વતંત્ર રીતે કાર્ય કરવા માટે તૈયાર રહેવું.

આરોગ્ય શિક્ષણ અને પ્રચાર (Health Education and Promotion):

• સમુદાયને આરોગ્યની મહત્વપૂર્ણ માહિતી આપવા અને સ્વાસ્થ્ય પ્રચાર કરવામાં કુશળતા.

પ્રતિસાદ આપવાની ક્ષમતા (Feedback and Adaptability):

• નાગરિકો, коллегો, અને દર્દીઓમાંથી મળતાં પ્રતિસાદને સમજવું અને તેના આધારે સક્ષમ બદલાવ લાવવો.

એથિકલ વ્યવહાર (Ethical Conduct):

• ઉચ્ચ તાદનીયતા અને પરિપ્રેક્ષ્ય સાથે નિયમો અને કાયદાઓનું પાલન.

સ્વચ્છતા અને સાવધાની (Hygiene and Safety):

• સ્વચ્છતા અને સુરક્ષા માટે સાવચેત રહેવું, ખાસ કરીને દવા અને સારવાર પ્રદાન કરતી વખતે.

સામાજિક અને સાંસ્કૃતિક સજાગતા (Cultural Competence):

• વિભિન્ન સામાજિક અને સાંસ્કૃતિક પૃષ્ઠભૂમિના લોકો સાથે યોગ્ય રીતે વ્યવહાર કરવો.

આ ગુણો કોમ્યુનિટી નર્સને તેમના કાર્યમાં વધુ સફળ બનાવે છે અને તેમને આરોગ્ય સેવાઓ પ્રદાન કરતી વખતે ઉચ્ચ ગુણવત્તા જાળવવામાં મદદ કરે છે.

🔸b. પ્રાયમરી હેલ્થ સેન્ટરના સિદ્ધાતો જણાવો. 04

“પ્રાયમરી હેલ્થ કેર એટલે પાયાની સેવાઓ દરેક વ્યક્તિઓ મેળવે, પોતે સ્વીકારે, પોતે તેમાં ભાગ લે તેમજ સમાજ અને દેશને પોષય તેવી કિંમતે મળી શકે તેવી સેવાઓને પ્રાયમરી હેલ્થ કેર કહેવાય છે.”

પ્રાયમરી હેલ્થ કેરના સિદ્ધાંતો: –

• પ્રાથમિક આરોગ્ય સંભાળના સરળ અમલીકરણ માટે W.H.Oની એકસપર્ટ કમિટીએ પાંચ સિદ્ધાંતો નક્કી કરેલા છે તે નીચે મુજબ છે.

ન્યાયની વહેચણી Equal Distribution

• ન્યાયની વહેચણી એટલે બધાને એક સરખી હેલ્થ સર્વિસીઝ મળવી જોઈએ.
• બધા લોકોને સેવાઓનો લાભ મળવો જોઈએ.
• પ્રાયમરી હેલ્થ કેર છેક ઘર સુધી પહોંચવી જોઈએ.
• આ ઉપરાંત વર્કિંગ પ્લેસ (કામ કરતી જગ્યા)ઉપર પહોંચવી જોઈએ.
• કોઈપણ જાતના ભેદભાવ વગર બધાને એકસરખી કેર મળવી જોઈએ.

સમાજનો સહકાર Community participation

• પ્રાયમરી હેલ્થકેર ચાલે છે તેથી સમાજનો સહકાર ખુબ જરૂરી છે.

• બધા સાથે I.P.R (ઈન્ટર પર્સનલ રીલેશન)સારા રાખવા.
• કોમ્યુનીટી હેલ્થ સર્વિસીસમાં બધાને ભાગીદાર બનાવી તેમનો સહકાર કેળવો

યોગ્ય કળા અને ટેકનોલોજી Appropriate Health Technology

• હેલ્થ સર્વિસીસ વૈજ્ઞાનિક ઢબથી આપવામાં આવે છે.
• વૈજ્ઞાનિક ઢબથી અપાતી સેવાઓ યોગ્ય ટેકનિકથી આપવામાં આવે તો ઈફેકટ સારી પડે છે.
• તેના માટે વપરાતા સાધનો મોંધા છે પરંતુ આપવા માટે સાયન્ટીફીક પ્રિન્સીપલ હોય છે.

દાત : એ.ડી.સીરીઝ વડે વેક્સીન આપવુ.

જુદી જુદી સંસ્થાઓ સાથેનો સંબંધ Multi Sectorial Approach

• લોકોને સ્પેશિવલ પ્રકારની સેવાઓ આપવા માટે જુદી જુદી સંસ્થાઓ સાથે
• સંકળાયને કામ કરવાનું હોય છે .
• આપણે I.P.R સારા રાખીને ત્યારે કામ સરળ બને છે અને અસરકારક પરીણામ આવે છે.
• દા.ત. “રેડક્રોસ, એગ્રીકલ્ચર, નોન ગર્વમેન્ટ સંસ્થા”

રોગના અટકાયતી પગલા Preventive Measures of Diseases

• હેલ્થ સર્વિસીસમાં પ્રિવેન્ટીવ કેર ઉપર વધારે ભાર મુકવામાં આવે છે.લોકોને
• એવા પ્રકારનું હેલ્થ એજયુકેશન આપવું.
• લોકો બિમાર ન થાય તેની તંદુરસ્તી વધે આ માટે પ્રાયમરી હેલ્થકેરના મુદાનો ઉપયોગ કરી હેલ્થ સર્વિસીસ આપવી જોઈએ. તેમજ તેનો ઉપયોગ કાયમી ધોરણે કરવી જોઈએ.

🔸c. આરોગ્ય શિક્ષણ એટલે શું? તેના સિંદ્ધાતો જણાવો.05

“હેલ્થ એજયુકેશન એ એવી પ્રક્રિયા છે કે લોકોમાં પરિવર્તન લાવે છે. અને લોકો તેને વાણી, વર્તન અને વિચારમાં ફેરફાર લાવે છે. અને લોકો અમલમાં મુકે તેને હેલ્થ એજયુકેશન કહેવામાં આવે છે.”

હેલ્થ એજયુકેશન ના સિદ્ધાંતો નીચે મુજબ હોય છે.

રસ Interest:

• લોકોને રસ પડે તે માટે લોકોની જરૂરીયાત જાણવી જરૂરી છે. વ્યક્તિની રીકવાર્થમેન્ટ જાણ્યા બાદ હેલ્થ એજયુકેશન અપાયુ હોય તો લોકોને વધુ રસ પડે છે.

પાર્ટીસીપેશન-સહભાગી દારી Participation

• હેલ્થ એજયુકેશનમાં સહકાર એ ખૂબ જ અગત્યનો છે. અને તે સાયકોલોજી ના સિદ્ધાંત પર આધારીત છે. હેલ્થ એજયુકેશન આપતા પહેલા લોકોનો સહકાર લેવો જોઈએ. તેમજ સહકાર મેળવવો જોઈએ. અને આપણી સાથે કાર્ય કરતા કર્મચારીનો પણ સહકાર હોવો જોઈએ. સહકાર વગર હેલ્થ એજયુકેશન અધુરૂ છે.

અંડરસ્ટેન્ડીંગ – સમજશક્તિ Understanding

• હેલ્થ એજયુકેશન પ્રોસેસ દરમિયાન લોકોને અરસ-પરસ સમજ શકિત હોવી જોઈએ. આમાં લોકોનું નોલેજ કેટલુ છે. તેની ભાષા કેવી છે. તેમજ એજયુકેશન પ્રાપ્ત કરવા માટેની માનસિક તૈયારી કેવી છે તે તમામ બાબતની સમજદારીપૂર્વક હેલ્થ એજયુકેશન આપો.

કોમ્યુનીકેશન – વિચાર વિનીમય Communication

• હેલ્થ એજયુકેશન દ્વારા લોકોને આપણે જે આપવા માગીએ છીએ તે લોકોની ભાષામાં તેઓની જરૂરીયાત પ્રમાણે તેમના મુંજવતા પ્રશ્નો સાંભળીને તેમજ તેની સાથે કાઉન્સીલીંગ એન્ડ ડીસકશન કરીને તેમજ લોકો સાથે ચર્ચા કરીને કોમ્યુનિકેશન કરવું.

મોટીવેશન – પ્રેરણા Motivation

• વ્યકિતને કોઈપણ કાર્ય સફળતા પૂર્વક કરાવવા માટે મોટીવ્સનો ઉપયોગ કરો. વ્યકિતને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે જુદી જુદી હરીફાઈ અને પારિતોષિક આપો. અને વ્યક્તિને આરોગ્યના કામો માટે પ્રેરણા આપો.

હેલ્પ – મદદ Help

• એક જ વખત કેટલાક લોકોને શિખવાડમાં આવે તો તે તરત જ શીખી જાય છે. અને અમુક લોકો માટે બીજી વખત રીપીટ કરવુ પડે છે. અને છતા પણ ન સમજે તો આપણે રેગ્યુલર તેમને શીખવ્યા કરવું. અને વારંવાર સમજાવવાથી સાચી માહિતી સારી રીતે શીખી શકે છે.

રીફેસમેન્ટ – વારંવાર તાજુ રાખવુ

• આરોગ્યની કોઈપણ પ્રવૃતિઓનું હેલ્થ એજયુકેશન આપવા માટે રીફેશમેન્ટ જરૂરી છે. વારંવાર આપણી પ્રવૃતિઓનું ટ્રેનિંગ, વર્કશોપ, સેમિનાર, ગ્રુપ ડીસકશન એન્ડ ડેમોન્ટ્રેશન દ્વારા હેલ્થ એજયુકેશન આપો. રિફેશમેન્ટ એ હેલ્થ સર્વિસીસની બેજિક અને ઓલ ટાઈમની રીકવાર્યમેન્ટ છે.

રીલેશનશીપ – સંબધો Relationship

• હેલ્થ એજયુકેશન એ પોતે જે એરીયામાં કાર્ય કરે છે તે એરીયામાં ફોસંકુલી આપવા માટે હેલ્થ વર્કરે ગુડ- રીલેશનશીપ કેળવવી જોઈએ.સારા I. P.R દ્વારા આરોગ્યના તમામ કાર્યો સારી રીતે અમલ કરી શકાય છે.

⏩પ્ર.2 નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ આપો.

🔸અ. સંદર્ભ સેવા એટલે શું? 08

સંદર્ભ સેવા :

• “સંદર્ભ સેવા એટલે એવા પ્રકારની વ્યવસ્થા કે જેમાં પાયાના આરોગ્ય કર્મચારી દ્વારા ગ્રામ્ય કક્ષાએ દર્દીને સારવાર આપવામાં આવે પરંતુ વધુ સારવારની જરૂર જણાય તો આગળના સેન્ટર પર મોકલવાની પ્રક્રિયાને રેફરલ સર્વિસીસ અથવા સંદર્ભ સેવા કહેવાય ๒.
• પ્રથમ રેફરલ યુનીટ સુધી જેમ બને તેમ ઝડપથી પહોંચાડી શકે અને તેને તરત જ સેવાઓ મળી રહે તેને પ્રાયમરી હેલ્થ કેરમાં મુખ્ય કરોડરજજુ ગણવામાં આવે છે.

સંદર્ભ સેવાના હેતુઓ:

• ગ્રામ્ય કક્ષા સુધી આરોગ્યની ઝડપી સેવાઓ મળી રહે તે માટે
• દર્દીને તાત્કાલીક સેવાઓ તરત જ મળી શકે તે માટે
• દર્દીનું જીવન બચાવવા માટે
• દર્દીની તથા સગાઓને ઓછા ખર્ચમાં સારી સારવાર મળી રહે તે માટે જરૂરીયાતવાળાને પુરી સક્ષમ અને ગુણવતા સભર સેવાઓ જરૂર વખતે
• સમયસર મળી તે માટે
• બિમારી વધતી અટકાવી શકાય તે માટે
• દર્દીને વધુ સારવારની જરૂરીયાત ઉભી થાય તે સમયે નિષ્ણાંતોની સેવાઓ માટે
• તાલુકા કે જીલ્લા લેવલની હોસ્પીટલમાં વહેલી તકે મોકલી આપવામાં માટે

સંદર્ભ કાર્ડ(રીફર કાડ)

સંદર્ભ સેવા માટેનો અગત્યનો લેખીત પુરાવો છે. જે મોકલનાર અને સ્વીકારનાર માટે મહત્વનો સંદેશો આપતો હોય છે. દર્દીને રીફર કરતી વખતે આપવામાં આવેલ સારવારની જાણકારી આ માંથી મળી રહે છે. જેમાં નીચે મુજબની માહિતી ભરવામાં આવે છે. જેની બે નકલ બનાવે છે. જેથી ફોલોઅપ પણ થઈ શકે છે. અને સલામતી પણ જળવાઈ રહે છે.

• દર્દીનુ પુરેપુરૂ નામ
• દર્દીની પરિસ્થતિનું વર્ણન
• કોઈપણ પ્રકારની સારવાર આપવામાં આવી હોય તેની સંપુર્ણ માહિતી તે જે સ્થળે આપવામાં આવી હોય તેની વિગત અને રોકાણનો સમય અને પરિસ્થિતિમાં થયેલ સમયનો ફેરફાર લખવો..

• ડાયેરીયા કે વોમિટીંગ થયેલ હોય તો તેનું સેમ્પલ મોકલવું.
• રીફર કરનારનું નામ, હોદો અને તેની ટુકી સહી
• તારીખ, વાર અને સમય અવશ્ય લખવા.

વાહન :

• દર્દીને મોકલવા માટે વાહનની સગવડ જરૂરી છે. તે માટે ગામમાં કોઈ વાહન હોય તેની માહિતી ફોન નંબર વગેરેની જાણકારી જરૂરી છે. વાહનના માલિકને મળીને આવી સેવાઓ માટે લઈ જવાની ચર્ચાઓ કરવી અને તેને તૈયાર રહેવા માટે અગાઉથી મળી લેવું.
  
• આ ઉપરાંત ૧૦૮ એમ્બ્યુલન્સ સેવાઓ તેમજ દરેક હોસ્પિટલમાં પણ પેશન્ટને રીફર કરવા માટે એમ્બ્યુલન્સ હોય છે.

નાણાની જોગવાઈ:–

• સંદર્ભે સેવા માટે દર્દીને લઈ જવાનું થાય તો સામાન્ય કેટલો ખર્ચ થઈ શકે છે. તેની – તેના સગા સાથે ચર્ચા અને કરવી. અને નાણાની જોગવાઈ કરવી.

દવાની સામગ્રી :–

• સાથે સાથે એ પણ જોવુ કે દવાઓ મળી શકતી હોવી જોઈએ. દા.ત. A.P.H (એન્ટી પાર્ટમ હેમરેજ) ના કેસમાં લોહી ચડાવવાની ની સગવડતા મળી રહે તેવી વ્યવસ્થા હોવી જોઈએ.

ડોકટરની હાજરી :-સાથે સાથે એ પણ જોવુ જોઈએ કે જે જગ્યાએ રીફર કરવાનું છે તે જગ્યાએ જે તે રોગના નિષ્ણાંત ડોકટર હાજર છે કે નહી.

ફોલો-અપ :-શકય હોય તો પેશન્ટની સાથે જવુ અથવા જાણકાર વ્યકિત કે કાર્યકરને સાથે મોકલવો જેથી રસ્તા માં દર્દીની સંભાળ લઈ શકે.

🔸બ. પોસ્ટર બનાવતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દા જણાવો04

પોસ્ટર બનાવવાની રીત તેમજ બનાવતી વખતે નીચેના મુદાઓ ધ્યાનમાં રાખવામાં આવે છે.

• સંદેશો સ્પષ્ટ અને લોકોમાં રસ ઉત્પન કરે તેવો હોવો જોઈએ.
• પોસ્ટર બનાવતી વખતે તેને કલીન એન્ડ ટાઈડી રાખવુ જોઈએ.
• રંગીન પેપર વાપરવુ જોઈએ. જેથી વધુ આકર્ષક લાગે
• સ્થાનિક રીત રીવાજ અને સંસ્કૃતિનો ખ્યાલ રાખવો જોઈએ.
• પોસ્ટરની કિનારી એક ઈંચ સારી રીતે અલગ પાડવી.તે માટે કપડુ,જરી,પાંદડા
• કે બીજી આર્ટીફીશીયલ કે નેચરલ વસ્તુ વાપરી શકાય.

• મુખ્ય વિચાર (સંદેશો) નું હેડીંગ યોગ્ય માપના હેન્ડરાઈટીંગથી કરવું.
• વધારે પડતાં કલર વાપરવા નહિં.
• અક્ષરો વચ્ચે જગ્યા રાખવી અને એક જ નજરે વાંચી શકાય તેવું લખાણ કરવું.
• સાદી અને સરળ ભાષાનો ઉપયોગ કરવો.
• ચિત્રો દરેક ટોપિકને સંબંધિત હોવા જોઈએ.

⏩પ્ર 3.નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ આપો. (કોઇ પણ બે) 2×6-12

🔸બ. સંયુક્ત કુટુંબ એટલે શું.? સંયુક્ત કુટુંબના ફાયદા અને ગેરફાયદા વિશે લખો.

સયુંકત કુટુંબ

• ભારતમાં સંયુક્ત કુટુંબ એ સર્વસામાન્ય વ્યવસ્થા છે. આ પ્રકારના કુટુંબમાં દાદા, દાદી, પુત્રો, પૂત્રવધુઓ કાકા, કાકી, પુત્ર, પુત્રી, પાત્ર,વાત્રી પતિ, પત્ની અને તેના બાળકોનો તથા બધા જ ભાઈઓ બહેનો કે જે લોહીના સંબંધ ધરાવતા હોય તેનો સમાવેશ થાય છે.જેઓ એક જ ઘરમાં રહે છે. સામાન્ય રીતે ઘરમાં વડીલોનું વર્ચવસ્વ હોય છે.માલ મિલ્કત ભેગી હોય છે.
• આ કુટુંબનો એક ફાયદો એ છે કે દરેક વ્યક્તિમાં અમે પણાની ભાવના જોવા મળે છે.

સયુંકત કુટુંબના ફાયદાઓ :

• દરેક વ્યક્તિમાં અમે પણાની ભાવના હોય છે.
• ઓછી મિલ્કત વખતે ભાગલા પડતા અટકવાથી વ્યક્તિગત વિકાસ કરી શકે છે.
• દરેક સભ્યોને પોતાની જવાબદારી હોવાથી સારી રીતે કામ કરી શકે છે. બાળકોના સંસ્કારમાં વડીલો વધુ ધ્યાન આપી શકે છે.

• મુશ્કેલીના સંજોગોમાં દરેક વ્યક્તિનો સાથ સહકાર મળી રહે છે.

• પોતાની આવડત પ્રમાણે બધાજ કુટુંબના મનોરંજનમાં ભાગીદાર થઈ શકે છે.
• કટોકટીના સંજોગોમાં નાણાકીય આયોજન કરી શકે છે.

• સ્થિર અને લાંબાગાળાના સંબધો રહે છે.
• આર્થિક સધ્ધરતા વધે છે.

• · કુટુંબમાં કોઈ બિમાર, અપંગ કે કામ ન કરી શકે તેવી વ્યકિત હોય તો સચવાય જાય છે.

સયુંકત કુટુંબના ગેરફાયદાઓ:

• કુટુંબમાં ગીચતા હોવાથી દરેક વ્યકિત વ્યક્તિગત જીવન જીવી શકતી નથી.
• વ્યક્તિગત વિકાસ અને પોતાની ઈચ્છાઓ સંતોષી શકતા નથી.

• પતિ પત્ની એકબીજાને ઓછો સમય આપી શકે છે.

• કુટુંબના સભ્યો વચ્ચે ઘણી વખત સંઘર્ષ જોવા મળે છે. માલ મિલ્કત ભેગી હોવાથી ઘણી વખત ઝઘડા થઈ શકે છે.
• પોતાના નિર્ણય સ્વતંત્ર રીતે લઈ શકતા નથી. • બાળકોને ઈચ્છા અનુસાર શિક્ષણ આપી શકાતુ નથી.
• વ્યક્તિગત પ્રોત્સાહન અને જરૂરી સુવિધા મળતી નથી.
• યુવાન સભ્યોની લાગણી દુભાય છે.

• નાના બાળકોની જીદ માટે મોટામાં મતભેદ અને રાગદેષ ઉભા થાય છે.

• જે કામ કરે તે વધુ કરે છે ન કરે તે નથી કરતુ કારણ કે બધાનું સરખે ભાગે હોથ 3.
• કુટુંબના સભ્યોમાં આળસ જોવા મળે છે.
• સ્ત્રીઓમાં ઘણી વખત પુરતુ પોષણ મળતુ નથી.
• સ્ત્રીઓમાં કામનું ભારણ ખુબ જ વધી જાય છે.
• જો વડીલો રૂઢીચુસ્ત હોય તો બાળકો અને વડીલો વચ્ચે તકરાર જોવા મળે છે.

🔸ક.ભારતની આરોગ્યની સમસ્યાઓ વર્ણવો.:

ભારતમાં આરોગ્યની સમસ્યાઓ નીચે મુજબ છે.

દરેક દેશમાં લોકોને હેલ્થ પ્રોબ્લેમ હોય છે. અને તે ભૌગોલિક એરીયા પ્રમાણે હેલ્થ પ્રોબ્લેમ હોય છે. ભારત વિશાળ વસ્તી ધરાવતો દેશ છે. આવા વિશાળ દેશમાં હેલ્થ પ્રોબ્લેમ ઘણા બધા હોય છે જે નીચે મુજબ છે.

• કોમ્યુનીકેબલ ડીઝીઝ પ્રોબ્લેમ
• મેલેરીયા, ડેન્ગ્યુ, ચિકનગુનિયા, હિપેટાઈટીસ, ટાઈફોઈડ, વગેરે
• રેસ્પીરેટરી ઈન્ફેક્શન, કોવિડ -૧૯
• નોન કોમ્યુનીકેબલ ડીસીસ
• ડાયાબીટીસ, હાઈપર ટેન્શન,સી.એચ.ડી(CHD) સી.સી.એફ.(CCF)
• ન્યુટ્રીશન પ્રોબ્લેમ માલન્યુટ્રીશન, ડાયેરીયા, વર્મ ઈન્ફેસ્ટેશન,
• એન્વાર્યમેન્ટ સેનીટેશન પ્રોબ્લેમ
• ડોગ બાઈટ, સ્નેક બાઈટ, કંજન્કટીવાઈટીસ,

મેડીકલ કેર પ્રોબ્લેમ

પોપ્યુલેશન પ્રોબ્લેમ

• ગરીબાઈ
• અજ્ઞાનતા
• અંધશ્રધ્ધા
• બેકારી
• ભ્રષ્ટાચાર

હેલ્થ સર્વિસ પ્રોબ્લેમ્સ

• સેવાઓનો અભાવ
• સુપરવીઝન અને ગાઈડન્સનો અભાવ
• સાધન સામગ્રીનો અભાવ
• કામ કરવાની યોગ્ય કળાનો અભાવ
• તાલીમનો અભાવ
• મેન પાવરનો અભાવ

કોમ્યુનીકેશન પ્રોબ્લેમ્સ

• રોડ અને રસ્તાઓનો અભાવ (ખરાબ )
• ટ્રાન્સપોર્ટેશન ફેસીલીટીનો અભાવ
• વાતાવરણમાં થતા ફેરફારો
• માનવસર્જીત આફતો
• કુદરતી આફતો
• ગ્લોબલ વોર્મિંગ

જનરલ પ્રોબ્લેમ્સ

• પીવાના પાણીનો અભાવ
• ઓવર ક્રાઉડ (વસ્તીની ગીચતા)
• વૃક્ષોનું ઓછુ પ્રમાણ

• લોકોમાં આરોગ્યની ઓછી જાગૃતી
• આરોગ્યના કાર્યક્રમમાં ઓછો રસ દાખવવો.

ભારતની અંદર કોમ્યુનિકેબલ ડીઝીઝ પ્રોબ્લેમ વર્ષો જૂનો છે. વિકસીત દેશ જેવા કે અમેરીકા, રશિયા વગેરે એ કોમ્યુનિકેબલ ડીઝીસ કંટ્રોલ કરેલ છે. જયારે ભારતમાં 54 % લોકો કોમ્યુનિકેબલ ડીઝીઝના લીધે મૃત્યુ પામે છે.

⏩પ્ર.4 ટૂંકનોધ લખો. (કોઇપણ ત્રણ) 3×4=12

🔸અ.) કોમ્યુનીટી નીડ એસેસમેન્ટ

લોકલક્ષી અભિગમ એટલે લોકોની આરોગ્ય અંગેની જરૂરીયાતો ને લક્ષમાં રાખીને અપનાવવાનો અભિગમ ને કોમ્યુનીટી નીડ એસેસમેન્ટ કહેવાય છે.

આ અભિગમમાં એફ.એચ.ડબલ્યુએ સ્પષ્ટ સમજી લેવું જોઈએ કે પોતાની સિધ્ધિના ધોરણો(લક્ષ્યાંકો) જાતે જ નકકી કરવાના હોય છે. અને તેનો અસરકારક રીતે અમલ કરવાનો હોય છે.

આ અભિગમ મારફતે તેઓની ખરેખર જરૂરિયાતો ના આધારે સમુદાય ને પુરી પાડવામાં આવે છે. કારણ કે આમાં પધ્ધિતિસર ની આકારણી થાય છે. અને તેની આ સ્થાનીક પરિસ્થિતી ને અનુરૂપ હોય છે. આમ, તે નીચેના કાર્યોમાં મદદરૂપ થાય છે. કોમ્યુનીટી નીડ એસેસમેન્ટ ના ફાયદાઓ હેતુઓ નીચે મુજબ છે.

• સેવાઓનો અગ્રતાક્રમ નકકી કરવામાં મદદરૂપ થાય છે.
• લાયક અને લક્ષીત જૂથો અલગ ઓળખવામાં મદદરૂપ થાય છે.
• જોખમી જૂથો અલગ ઓળખવામાં મદદરૂપ થાય છે.
• સેવાઓનો સાચો અંદાજ મેળવવામાં મદદરૂપ થાય છે.
• જરૂરી સાધન સામગ્રી મેળવવામાં મદદરૂપ થાય છે.
• અગાઉ ના વર્ષની ખરેખર સિધ્ધી સાથે સરખામણી કરવામાં મદદરૂપ થાય છે.
• કર્મચારી માટે વાસ્તવિક કાર્ય આયોજન વિકસાવવામાં મદદરૂપ થાય છે.
• અપેક્ષિત સેવાઓના કદ નકકી કરવા માટે

🔸બ.) WHO

• W.H.O (World Health Organization) વલ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાંઈઝેશન
• આ વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થા છે. જે વિશ્વના મોટાભાગના દેશોની આરોગ્યની ચિંતા કરે છે.આરોગ્ય(હૅલ્થ)ની વ્યાખ્યા પણ ડબલ્યુ.એચ.ઓ. ારા આપવામાં આવેલ છે.
• આ સંસ્થાની સ્થાપના 7 એપ્રિલ 1948 માં થઈ હતી.
• તેનું મુખ્ય મથક સ્વિઝરલેન્ડ છે. અને તેની ઓફિસ જીનીવા ખાતે છે. ભારતમાં તેનું મુખ્ય મથક નવી દીલ્હીમાં છે.
• દર વર્ષે 7 એપ્રિલના રોજ વિશ્વ આરોગ્ય દિવસ તરીકે ઉજવામાં આવે છે. આ માટે સમગ્ર વિશ્વમાં પડતી કોઈપણ એક આરોગ્ય સંસ્થા તેની સમસ્યા પસંદ કરવામાં આવે છે. અને દર વર્ષે નવુ સુત્ર બહાર પાડવામાં આવે છે. ૨૦૨૩ના વર્ષનું તેનું સુત્ર “HEALTH FOR ALL”. છે

હેતુઓ :

• બધાજ લોકોનું આરોગ્યનું ધોરણ ઉંચામાં ઉંચુ હોવુ જોઈએ. માણસની તંદુરસ્તી સારી હોવી એ મૂળભૂત હક છે. તેમાં રીત રીવાજ,ધર્મ,રાજકીય અવરોધ, આર્થિક પરિસ્થતિ તેમજ સામાજિક પરિસ્થિતિ નડતરરૂપ ન હોવી જોઈએ.

W.H.O ના કાર્યો

રોગના અટકાયત અને નિયંત્રણનું કાર્ય:

• રોગોને કાબુમાં લાવવા અને અટકાવવાના પ્રયત્નો કરે છે. જેમાં ખાસ કરીને કેન્સર, દાંતના રોગો હદયના રોગો, ડાયાબિટીસ આ સિવાય ઘણા લોકોને રોગોથી દુર રાખવા પ્રયત્ન કરે છે.

આરોગ્ય સેવાઓ મજબુત કરવી.

• દરેક રાષ્ટ્રમાં પોતાના નાગરીકોને આધુનિક સાધનો પુરા પાડી તેમજ તેની સેવાઓ માટે કાર્યકરને તાલીમ આપી આરોગ્ય સેવાઓનું માળખુ મજબુત કરે છે.

કૌટુંબિક આરોગ્ય જાળવવું

• ઈ.સ. 1970 માં W.H.O એ પોતાના કાર્યક્રમમાં કુટુંબિક આરોગ્યને મહત્વ આપ્યુ છે. જેમાં M.Ch. સેવાઓ, કલીનીક સેવાઓ, પોષણ આહાર, કેન્દ્ર અને આરોગ્ય શિક્ષણ દ્વારા કુટુંબનું આરોગ્ય જળવાઈ રહે તે માટેના પ્રયત્નો કર્યા.

એન્વાર્યમેન્ટલ સેનીટેશન

• વિકાશસીલ દેશોમાં વાતાવરણની સ્વચ્છતા જળવાઈ રહે તેનું ધોરણ ઉંચુ આવે તે માટેના પ્રયત્નો શરૂ કર્યા. કેન્દ્ર સરકાર પોતાના સલાહ સુચન દ્વારા લોકોનું આરોગ્ય જળવાઈ રહે તે માટે સ્વચ્છ હવા, પાણી અને ખોરાક મળી સહે તે માટે તેમજ નોકરી કરવાના સ્થળે દા.ત. મીલોમાં, ફેક્ટરીના સંરક્ષણ મળી રહે તે માટે પ્રયત્નો કર્યા.

આંકડાકિય માહિતી

• જુદા જુદા દેશોમાંથી વિવિધ આંકડાકિય માહિતી મેળવી તેને તારવી તેનો અભ્યાસ કરી મરણનું પ્રમાણ, માંદગીના પ્રમાણ વગેરેમાં ઘટાડો કરવા પ્રયત્ન કરે છે અને માસિક મેગેઝીન બહાર પાડે છે.

સંશોધન

• W.H.O સંસ્થા સંશોધન કાર્ય કરતી નથી. પણ બીજી સંસ્થાઓને કાર્ય કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે અને સહકાર આપે છે.

આરોગ્યનું સાહિત્ય તેમજ માહિતી પુરી પાડવી.

• W.H.0 ની લાઈબ્રેરી તેના ઉપગ્રહ સમાન ગણાય છે. જેના દ્વારા માહિતી દરેક દેશો સુધી પહોંચાડવાનું કાર્ય કરે છે.

અન્ય સંસ્થા સાથે સહકાર :

• W.H.0 યુનિસેફ તથા FAÒ યુનાઈટેડ નેશન એજન્સી સાથે સહકારથી કાર્ય કરે છે. જેમાં હેલ્થ ફોર ઓલ 2000 ને પહોંચી વળવાનો ગોલ નક્કી કર્યો હતો.

🔸ક.) RNTCP :

સાપ્રથમ ૧૯૬૨માં રાષ્ટ્રીય ટયુબરક્યુલોસીસ નિયંત્રણ કાર્યક્રમ શરૂ કરવામાં આવેલો તે સમયમાં જીલ્લાના ક્ષય કેન્દ્રો એટલે કે ડી.ટી.સી., લય સારવાર કેન્દ્ર અને લયની હોસ્પિટલોની સ્થાપના કરવામાં આવી.આ કાર્યક્રમને આરોગ્ય સેવાઓ સાથે સંકલીત કરવામાં આવ્યો હતો અને તેને લગતી સેવાઓ પ્રા.આ.કે. દ્વારા આપવામાં આવે છે.

કાર્યક્રમના હેતુઓ :

• -ટી.બી.ના કેશોને વહેલાસર શોધી અને ઘરે સારવાર કરવી.
• -બાળકોને બી.સી.જી. વેકસીનથી રક્ષિત કરવા.
• -તાત્કાલીક સારવારની જરૂર પડે તેવા કેશો અલગ તારવવા.
• -તાલીમ આપવી અને નિર્દશન કરવું.
• -સંશોધન કરવું.
• –પુનઃ વસન ની કામગીરી
• -ક્ષયના દેશો શોધી ડોટસ મેથડથી સારવાર કરવી.
• -ટી.બી.ની સારવાર અને તેના ઉપાયો વિશેનું આરોગ્ય શિક્ષણ આપવું.

રાષ્ટ્રીય થય રોગ નિયંત્રણ કાર્યક્રમના સારા પરીણામો ન આવતા ૧૯૯૨માં તેની સમિક્ષા કરવામાં આવી અને ૧૯૯૩માં સુધારેલ રાષ્ટ્રીય ક્ષય નિયંત્રણ કાર્યક્રમ અમલમાં આવ્યો જેને આર.એન.ટી.સી.પી. કહેવાય છે.

આ કાર્યક્રમથી અને સાથે ડોટસ પધ્ધિતી થી ઘણા સારા પરીણામો લાવી શકાયા છે. સુધારેલ રાષ્ટ્રીય ક્ષય નિયંત્રણ કાર્યક્રમમાં ફિ.હે.વ.ની ભૂમિકા :

• ઘેર ઘેર જઈને સર્વે કરવું.

• સંકાસ્પદ કેશોને શોધી કાઢવા

• ટી.બી.ના લક્ષણો અંગેની માહીતી આપવી જેમાં ……….

• – જો ત્રણ અઠવાડીયાથી વધુ સમયથી ખાંસી આવતી હોય
• – સાંજના સમયે તાવ આવે ૦ વજનમાં ઘટાડો થતો જતો હોય
• – ખાવાનું બાવે નહી
• – છાતીમાં દુઃખાવો જોવા મળે
• – ગળફામાં લોહી આવવું

• દર્દી ને વહેલાસર નજીકના પી.એચ.સી પર રીફર કરવો.
• ગળફાની તપાસ કરાવવી.

• જો શંકાસ્પદ જણાય કે પોઝીટીવ હોય તો સારવાર ચાલુ કરવી.

• ડોક્ટર મુજબ નકકી કરેલ કેટેગરીમાં ડોટસ તરીકે ની ભૂમિકા અદા કરવી.

• રેગ્યુલર કોલો અપ કરવું. આરોગ્ય શિક્ષણ આપવું જેમા…….. •

-જયાં ત્યા ચુકવું નહી

– સ્પુટમ કંપનો ઉપયોગ કરવો

– મળહાનો યોગ્ય નિકાલ કરવો

– રામયસર સારવાર લેવી

– પર્સનલ હાઈઝીન બરાબર જાળવવું દર્દીને આઈસોલેટ રાખવું

– તેની વસ્તુને સુર્ય પ્રકાશમાં રાખવા જણાવવું

– ઘરમાં નાના બાળકોને બી.સી.જી.ની રસીથી પ્રોટેક્ટ કરવામજબૂત અને સંકલિત ભાગરૂપે કાર્ય કરે છે.

🔸ડ.) સહભાગી નકશાંકન

સઆ એક એવા પ્રકારની પદ્ધતિ છે કે જેમાં સબરોન્ટર ખાતે પોસ્ટર પ્લાન બનાવવામાં આવે છે તેમાં જુદા જુદા કલર પુરવામાં આવે છે. દા.ત. લીલો કલર હોય તો તેના ઉપર એન્ટીનેટલ કે એવુ લખવું અને લાલ કલર હોય તો તેના Family Planning સર્વિસીસ તેમજ પીળો રંગ પુરેલ હોય તો ઈમ્યુનાઈઝેશન સેવાઓ તેમજ બ્રાઉન (કથ્થાઈ) કલરમાં ચેપી દર્દીની સેવાઓ એમ લખવું. અને રંગોળીની અંદર તેમજ નકશો દોરી સબસેન્ટરમાં કંઈ કંઈ સેવાઓ આપવામાં આવે છે તે રંગોળીના કલર અને તેના પર લખેલ નામથી લોકો જાણકારી માટે વાકેફ બનશે.

કોમ્યુનીટી હેલ્થના કાર્યો માટે કોમ્યુનીટીનો નકશો બનાવવો એ તેનું પ્રથમ પગથીયુ ગણાય છે. નકશા મારફતે જ જે તે ગામનો ભેંગોલીક વિસ્તાર, ગામના મુખ્ય સ્થળો, અને આરોગ્ય સેવાઓની વ્યવસ્થા બતાવવાની હોય છે. દાત: સબ સેન્ટર, આંગણવાડી, બાલવાડી, દુધ મંડળી, સસ્તા અનાજની દુકાન વગેરે આનાથી આપણને કોમ્યુનીટી રીસોર્સીસ અને લાક્ષણીકતાઓની ખબર પડે છે.

નકશાંકન ના હેતુઓ:

• હેલ્થ વર્કરને કોમ્યુનીટીની સેવાઓના આયોજન માટે
• ગામ લટાર મારવાની દિશા જાણી શકાય તે માટે
• કોમ્યુનીટી સ્ત્રોત અને ફેસીલીટી જાણી શકાય તે માટે

• કોમ્યુનીટી રીસોર્સીસ નું લોકેશન અને સેન્ટરથી અંતર જાણી શકાય તે માટે

નકશાંકન ની જરૂરીયાત :

• નવા આવેલા હેલ્થ વર્કરને માહિતી મળી રહે તે માટે
• કોમ્યુનીટીની અગત્યની માહિતીનો ઘટનાક્રમ જાણવા માટે

• કોમ્યુનીટીનો વિસ્તાર જાણવા માટે

• કુવા, ઘર, રોડ, અને લાભાર્થી ઓની માહિતી જાણી શકાય તે માટે

નકશો બનાવવાના સ્ટેપ :

• 1. જમીન કે કાગળ પર નકશો કે રંગોળી બનાવી તેમાં ગામના કુવા, રસ્તા, સ્કુલ, આંગણવાડી સબ-સેન્ટર, ટ્રેઈન દાવણનું ઘર, પંચાયત ઓફિસ, ગામમાં ચોરો, સહકારી મંડળી વગેરે મેપમાં બતાવો.
• 2. લાભાર્થીઓના ઘરને ઓળખી નિશાન કરો. લાભાર્થીઓમાં A.N.C.PNC 0 થી ૫ વર્ષ ના બાળકો તેમજ ન્યુ મેરીડ કપલ, લાવક દંપતિ, લક્ષિત દંપતિ, એડોલેશન ગ્રુપ વગેરે હોય શકે.
• 3. નકશામાં જુદુ જુદુ બતાવવા જુદી જુદી વસ્તુનો ઉપયોગ કરી શકાય. દા.ત. નાના પથરા, કાગળના કટકા, પાસ, એવું બધુ લગાડી દરેક લાભાર્થીને હાઈલાઈટ કરો. નકશામાં 0 થી 5 વર્ષના બાળકો દર્શાવવા લીલા પાન ગોઠવો. તેમજ મેપ તૈયાર કરી તમારા રેકોર્ડમાં રાખો જે ઉપરથી તમામ લાભાર્થીનો સહયોગ યોગ્ય સમયે મેળવી શકો.

⏩પ્ર.5 નીચેના માંથી કોઇપણ છ ના અર્થ આપો. 12

🔸1.ટીમ–

• ટીમ એટલે જયારે અલગ અલગ કામગીરીનું જ્ઞાન ધરાવતા કે એબિલીટીઝ (આવડત) ધરાવતા તેમજ નોલેજ અને પર્સનાલીટી ધરાવતા માનવીઓના સમુહ મળીને એક જ હેતુ સિદ્ધ કરવાની કામગીરી કરતા હોય ત્યારે તેને ટીમ અથવા સંઘ કહેવામાં આવે છે.

🔸2.લીડર, :–

• એવી વ્યકિત કે જે લોકો ઉપર પોતાનો પ્રભાવ પાડી શકે અને તેનામાં કલા અને આવડત પણ હોય જેના દ્વારા કાર્યકરો ધ્યેયને સિદ્ધ કરવા માટે સ્વેચ્છા એ અને ઉત્સાહ પૂર્વક પ્રયાસો કરતા થાય. તેવી વ્યકિતને લીડર કહેવાય છે.

🔸3.હેલ્થ–

• હેલ્થ એ એવી પરિસ્થતિ છે કે જેમાં શારીરિક માનસિક અને સામાજિક રીતે તેમજ આધ્યાત્મિક રીતે તંદુરસ્ત હોય તેમજ તેનામાં કોઈપણ રોગ કે ખોડખાંપણ ન હોય તેને હેલ્થ કહેવાય. તેમજ વ્યકિત આર્થિક ઉપાર્જન માટે સક્ષમ હોય તેને હેલ્થ કહેવાય છે.”
• “Health as dynamic state of Physical Mental Social and Spiritual well being and not merely absence of disease or deformity By WHO

🔸4.કોમ્યુનીટી–

• કોમ્યુનીટી એટલે એવા પ્રકારનો લોકોનો સમુહ કે જે ચોકકસ ભૌગોલીક વિસ્તારમાં રહેતા હોય,વિવિધ ધર્મોમાં માનતા હોય, જુદી જુદી માન્યતાઓ ધરાવતા હોય અને તમામ પ્રકારના વર્ગના લોકો એક સાથે રહેતા હોય તેવા જન સામુદાય ને કોમ્યુનીટી કહેવાય છે.”

🔸5.PHC–

• એક એવુ હેલ્થ કેર સેન્ટર કે જયા તમામ પ્રકારની કેર જેવી કે પ્રિવેટીવ કેર, પ્રમોટીવ કેર અને કયુરેટીવ કેર મળી રહે તેવા સેન્ટર ને PHC કહેવાય છે.
• સામાન્ય વિસતારમાં એક

🔸6.ઇન્ટરવ્યુ–

• ઈન્ટરવ્યુ એટલે એક એવો પ્રોસેસ કે જેમાં હેતુપૂર્વકનો કન્વર્સેશન હોય છે. જેમાં વ્યક્તિના સાચા રીસ્પોન્સને શોધવામાં આવે છે. આમાં બે વ્યકિત વચ્ચેનો ફોર્મલ ઈન્ટરેક્શન હોય છે. સંસ્થાની જરૂરીયાતને સંતોષી શકે, તેનું ધ્યેય પૂર્ણ કરી શકે તેવી બાબતોની તપાસ કરવાના પ્રોસેસને ઈન્ટવ્યું કહેવામાં આવે છે.

🔸7.સર્વે.–

• કોઈપણ હેતુસર મુલાકાત દ્વારા નિયત કરેલ નમુનામાં માહિતી ભેગી કરવામાં આવે તેને સર્વે કહેવામાં આવે છે આવુ સર્વે આખી વસ્તીનુ કે કોઈપણ ચોકકસ વિસ્તારનું કરવામાં આવે છે. દા.ત. ભારતની વસ્તીની ગણતરી દર દસ વર્ષે કરવામાં આવે છે.છેલ્લી વસ્તી ગણતરી ૨૦૧૧માં કરવામાં આવી હતી.

🔸8.સોસિયલાયઝેશન–

• સોસિયલાઇઝેશન (Socialization) એ એક એવી પ્રક્રિયા છે, જેમાં વ્યક્તિ પોતાના સમાજના નિયમો, મૂલ્યો, પરંપરાઓ, અને સામાજિક કુશળતાઓને શીખે છે અને તેમને અપનાવે છે. આ પ્રક્રિયા દ્વારા વ્યક્તિને સમાજમાં જીવવા અને સામાજિક રીતે વ્યવહાર કરવા માટે જરૂરી ગુણો અને વર્તણૂક વિકસાવવા માટે માર્ગદર્શન મળે છે.
• સોસિયલાઇઝેશન માનવીના જીવનના વિવિધ તબક્કાઓમાં થાય છે, જેમ કે બાળપણ, કિશોરાવસ્થા, અને પુખ્તાવસ્થામાં, અને તેની પ્રક્રિયા માતા-પિતા, શાળા, મિત્રો, મીડિયા, અને અન્ય સામાજિક સંસ્થાઓ દ્વારા પ્રેરિત થાય છે.

⏩પ્ર.6 અ. ખાલી જગ્યા પૂરો.05

1.પૂર્વ પ્રાથમિક આરોગ્ય શિક્ષણ ……….ખાતે આપવામાં આવે છે. આંગણવાડી

2.ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં જન્મની નોંધણી ………કચેરીમાં કરવામાં આવે છે. ગ્રામ પંચાયત

3.હોમ વિઝીટથી …….કેર આપી શકાય છે. બેઝીક

4.ભારતમાં અંધાપાનું મુખ્ય કારણ…… છે. કેટરેકટ (મોતીયો )

5.હાલમાં WHOનું સુત્ર….. છે. માય હેલ્થ,માય રાઈટ

⏩બ. નીચેના વિધાનો ખરા છે કે ખોટા તે લખો.05

1.VITA-A ના બે ડોઝ વચ્ચે ઓછામાં ઓછું ચાર માસનું અંતર હોવુ જોઇએ. ❌

2.BCGની રસીને ઓપન વાયલ પોલીસી લાગુ પડતી નથી. ✅

૩.કુપોષિત બાળકોને CMTC હેઠળ સારવાર આપવામાં આવે છે.✅

4.ટી.વી એ કોમ્યુનિકેશનનો ટુ-વે પ્રકાર છે. ❌

5.આંગણવાડી કાર્યકરને હોમ વિઝિટ કરવાની હોતી નથી. ✅

⏩ક. જોડકાં જોડો 05

અ બ

1-4 1.ડેન્ગ્યુ. 👉1. ટીચીંગ એઇડ

2-1 2.પોકેટ આલ્બમ. 👉2. ક્યુલેક્ષ

3-5 3.ટી.બી. 👉3. આઇ.સી.ડી.એસ

4-3 4.સી.ડી.પી.ઓ. 👉4. એડીસ ઇજીપ્ત

5-6 5.યુનિસેફ. 👉5. કોમ્યુનિકેબલ ડીસીઝ

👉6. હેલ્થ એજન્સી