AS PER INC SYLLABUS

UNIT-1-The sub center

Organization of

functions and
facilities of sub
plan centre

• the sub centre activity plans
• Conduct a clinic
  at sub centre. and special health programs and follow up
• Conducting
  meetings and
  counselling
  sessions.
• Sub centre action
  plan
• Information,
  education and
  communication
• Display of
  messages

SUBCENTRE-સબ સેન્ટર

Introduction

સબ સેન્ટર એ ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં રહેલી આરોગ્ય સેવાઓ માટે પરિધવર્તી (post out) (peripheral outpost) છે જેમને સમતલ વિસ્તારમાં દર 5000 ની વસ્તીએ એક સબ સેન્ટર કાર્યરત હોય છે જ્યારે પહાડી વિસ્તારમાં 2500 હજાર થી 3000 હજારની વસ્તીએ એક સેન્ટર સ્થાપેલ છે દરેક સબ સેન્ટર પર એક મેલ હેલ્થ વર્કર અને એક ફિમેલ હેલ્થ વર્કર હોય છે. FHW ની મુખ્ય પ્રવૃત્તિઓ MCH,RCH રીપ્રોડક્ટિવ હેલ્થ) અને ઇમ્યુનાઈઝેશન કેન્દ્રિત હોય છે જ્યારે મેલ હેલ્થ વર્કરની ચેપી રોગો નિયંત્રણ અને એનવાયરોમેન્ટ સેનિટેશન આધારિત કાર્ય કરે છે આ બંને હેલ્થ કેર વર્કર તમામ રાષ્ટ્રીય આરોગ્યલક્ષી પ્રોગ્રામ અમલીકરણ માટે પર જવાબદાર છે તેમજ જે તે કોમ્યુનિટી ની આરોગ્ય લક્ષી સેવાઓ પૂરી પાડવા માટે જવાબદાર છે ગ્રામ્ય કક્ષાએ હેલ્થ વર્કર જે તે PHC ઓફિસર દ્વારા અપાયેલ કાર્ય કરે છે

NRHM મુખ્ય એક મેલ હેલ્થ વર્કર અને એક ફિમેલ હેલ્થ વર્કર આ ઉપરાંત એક additional ANM હોય છે એક LHV (લેડી હેલ્થ વિઝીટર) અને સબ સેન્ટરનું સુપરવિઝન કરે છે

દરેક સબ સેન્ટરને માઇનોર એલીમેન્ટ્સ ટ્રીટમેન્ટ માટેની તમામ દવાઓ આપવામાં આવે છે એપ્રિલ 2002 થી ભારતના તમામ સબ સેન્ટરને કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા 10090 સહાય આપવામાં આવે છે

સબ સેન્ટર લેવલે જે grass root level એ દરેક પ્રકારે ની પ્રોમોટીવ હેલ્થ કેર સર્વિસ આપે છે જેમ કે ઇમ્યુનાઈઝેશન એન્ટીનેટલ અને પોસ્ટનેટલ કોમન ચાઇલ્ડ ફૂડ ડીસીઝ ફેમિલી પ્લાનિંગ સર્વિસીસ અને કાઉન્સિલિંગ પૂરું પાડે છે જે અગત્યની દવા માઇનોર એલિમિનેશન માટે જેવા કે ARI ડાયેરિયા ફીવર વમ ઇન્ફેક્શન વગેરે માટે આપે છે આ ઉપરાંત કોમ્યુનિટી નીટ આસિસ્ટન્ટ કરે છે અને ગવર્મેન્ટના ઘણા બધા ન્યુટ્રીશન હેલ્થ અને ફેમેલી પ્રોગ્રામમાં આ ફ્રન્ટ લાઇન વર્કર્સ દ્વારા ચલાવાય છે હાલમાં સબ સેન્ટર નીચે પ્રમાણે સ્ટાફ જોવા મળે છે

સ્ટાફિંગ પેટન ઓફ સબ સેન્ટર

1. Health worker FHW/ANM
2. Additional ANM
3. Health werker male
4. Volzentary worker.
5. supporting AsHal

objective

• કોમ્યુનિટીને મૂળભૂત પ્રાથમિક આરોગ્ય લક્ષી સેવાઓ પૂરી પાડવી
• આરોગ્ય લક્ષી સેવાઓનું ધોરણ સુધારી તેને જાળવી રાખવું
• કોમ્યુનિટી ની જરૂરિયાતને સંવેદનશીલ અને અનુકૂળ સેવાઓ આપવી

Function:દરેક સબ સેન્ટર દ્વારા નીચે મુજબની પ્રોમોટીવ પ્રિવેન્ટીવ અને ક્યુરોટીવ પ્રાથમિક સારવાર આપવામાં આવે છે

મેન્ટલ એન્ડ ચાઈલ્ડ હેલ્થ MCH

• 1.સગર્ભા માતાનું રજીસ્ટર
• 2.દરેક સગર્ભા માતાને ઓછામાં ઓછી ત્રણ એન્ટિનેટર ચેકઅપ કરાવવા
  -ફર્સ્ટ વિઝીટ 28 વિક હોય છે -સેકન્ડ વિઝીટ 8 મંથ હોય છે
  -થર્ડ વિઝીટ નવ મહિને હોય છે
• 3.સગર્ભા માતાનું જનરલ એક્ઝામિનેશન
• 4.ફર્સ્ટ ટાઈમસર માં ફોલિક એસિડ ટેબ્લેટ આપવી
• 5.12 વિક થી માતાને આયર્ન સાથે ફોલિક એસિડ આપવી
• 6.એનીમિયાની સારવાર આપવી
• 7.TT ના બે ડોઝ આપવા
• 8.Hb ની તપાસ યુરિન સુગર યુરીન એલ્યુમિનિયમ જેવી લેબોરેટરી ઇન્વેસ્ટિગેશન કરી બ્લડ ગ્રુપ માટે phc પર રીફર કરવું
• 9.હાઇ રિસ્ક પ્રેગ્નેન્સી ઓળખી તેને phc પર રીફર કરવું
• 10.Nvbdcp નેશનલ વેક્ટર બોન્ડ ડીસીઝ એન્ડ કંટ્રોલ પ્રોગ્રામ ની ગાઇડલાઈન મુકબ મલેરિયા નિયંત્રણના પગલાં લેવા
• 11.સગર્ભા માતાને ડાયેટ રેસ્ટ બેસ્ટ ફીટીંગ સપ્લીમેનટિ ફીટીગ હાયજીન ઇમ્યુનાઈઝેશન એક્સરસાઇઝ ન્યુબોન કેર જનમની નોંધણી વિશે સમજણ આપવી

• ઇન્સ્ટીયુશનલ ડીલેવરી ને પ્રોત્સાહન આપવું
• જરૂર પ્રમાણે નિષ્ણાત દ્વારા હોમ ડિલિવરી કરાવી
• 48 કલાક ડીલેવરી પછી અને સાત થી દસ દિવસ હોમ વિઝીટ કરવી
• કોન્ટ્રાસેપ્ટિક વિશે માહિતી આપવી
• યોગ્ય રેફરલ સર્વિસ આપવી

એસેનસીયલ ન્યુબોન કેર આપવી

• 1.બાળકોને શરીરના તાપમાનનું નિયંત્રણ
• 2.એર -વે નિયમન
• 3.સ્તનપાન્ય શરૂઆત
• 4.કોડ કેર (નાળ ની સંભાર)
• 5.આંખની સંભાર
• 6.કાંગારૂ મધર કેર

7.રૂમિંગ ઇન

• માતા દ્વારા બાળકને છ મહિના સુધી બેસ્ટ ફીડિંગ નો પ્રોત્સાહિત કરવું
• દરેક બાળકનું રસીકરણ કરવું
• ગાઈડલાઈન પ્રમાણે બાળકને વિટામીન એ આપવું
• કુપોષણ ARI ડાયરિયા ફીવર જેવા ચાઇલ્ડહૂડ રોગોને અટકાવવા
• ફેમિલી પ્લાનિંગ માટે મોટીવેશન આપવું
• કોન્ડોમ પીલ્સ ઇમરજન્સી કોન્ટ્રાસેટીક IUD વગેરે ઉપલબધ કરવા
• એલીજેબલ કપલ ને પરમેનેટ મેથડ માટે પ્રોત્સાહન આપવું
• સેફ અબોસન માટે કાઉન્સિલિંગ કરવું અને યોગ્ય રેફરન્સ સુવિધા આપવી

એડોલેશન કાઉન્સિલિંગ કરવું

• સ્કુલ હેલ્થ સર્વિસમાં મદદરૂપ થવું
• ચેપી રોગ ના નિયંત્રણ માટેના પગલાં લેવા
• ડીઝીઝ સર્વે લેન્સ કરવું
• પાણીની ક્વોલિટી મોનિટરિંગ કરવું
• ટોયલેટ અને કચરાના વગેરે નિકાલ જેવી પદ્ધતિઓ દ્વારા સેનિટેશન કરાવવું
• ફીલ્ડ વિઝીટ કરવી
• કોમ્યુનિટી ની જરૂરિયાત અસસેસમેન્ટ કરવું
• માઈનોર એલીમેન્ટની સારવાર આપવી
• ટ્રેનિંગ કો- ઓડીનેશન અને મોનિટરિંગ આશા વિલેજ હેલ્થ એન્ડ સેનિટેશન કમિટી વગેરે સાથે કો ઓર્ડિનેશન દ્વારા કાર્ય કરવું
• ટેડીનેશન બર્થ એટેન્ડન્સ એન્ડ આશા તેમજ વોલ્યુન્ટ્સન યોગ્ય તાલીમ આપવી
• જન્મ અને મરણની નોંધણી કરવી તેમ જ માતા બાળક અને એલિબલ કપલને લગતી તમામ માહિતી જણાવવી
• બધા જ ન્યુટ્રીશન હેલ્થ પ્રોગ્રામ માં ભાગ લેવો

સબ સેન્ટર પર ANM ની ભૂમિકા

વિવિધલક્ષી આરોગ્ય યોજના હેઠળ એક સ્ત્રી અને એક પુરુષ સબ સેન્ટર પર મૂકવામાં આવે છે અને તેમાં સ્ત્રી આરોગ્ય કાર્યક્રમની ફરજે અને જવાબદારીઓ નીચે મુજબ હોય છે

1 કુટુંબ કલ્યાણ (ફેમિલી પ્લાનિંગ)

• લાયક દંપતિ તથા બાળકની સંખ્યા નું રજીસ્ટર કરવું
• કુટુંબ કલ્યાણ માટે લોકોમાં સંદેશા આપશો અને વ્યક્તિગત તથા જૂથમાં કુટુંબ કલ્યાણ સંદેશો આપવો
• કુટુંબ કલ્યાણના કાર્યક્રમને પ્રોત્સાહન મળે તે માટે તમામ પ્રયત્નો કરશું
• કુટુંબ કલ્યાણનો લગતી તમામ માહિતી અને તમામ ગર્ભ નિરોધક પદ્ધતિઓ વિશેની સમજણ અને માહિતી પૂરી પાડશે
• કુટુંબ કલ્યાણ સ્વીકારનાર લાભાર્થીઓ ફોલોઅપ કરશે
• સામાન્ય પેશન્ટને સ્થળ પર જ સેવાઓ આવશે
• કુટુંબ કલ્યાણ ની પદ્ધતિ ની આડઅસર અને સાચી માહિતી પૂરી પાડશે
• કુટુંબ કલ્યાણ સાધનો પૂરા પાડશે
• મહિલા મંડળની મીટીંગ માં ભાગ લેશે અને કુટુંબ કલ્યાણ કાર્યક્રમની ચર્ચા કરશે
• લિંગ કપલ કિશોરીઓ અને તરુનીઓને સલાહ આપશે

2 MTP( મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગનેન્સી)

• તબીબી રીતે પ્રસુતિ નિવારણ કરાવવાની જરૂરિયાત વાળી સ્ત્રીઓને ઓળખશે અને તેની તબીબી રીતે પ્રસુતિ નિવારવા માટે મદદ કરશે અને નજીકની માનનીય સસ્થા માં મોકલશે
• સેપટીક એબોસનમાં પરિણામોની સમુદાયમાં સમજણ આપશે
• ભ્રૂણ હત્યા વિશે સાચી સમજણ આપશે અને દીકરીનું મહત્વ સમજાવશે
• પીએનડીટી એક્ટ વિશે માહિતી આપશે (પ્રેગનેન્સી ડાયગ્નોસીસ ટેસ્ટ )

3 પોષણ આહાર

• 0 થી 5 વર્ષના બાળકમાં કુપોષણ ઓળખશે અને જરૂરી સારવાર સલા તથા સૂચન કરી જરૂરી જણાય તો રિફર કરશે
• સગર્ભા ધાત્રી માતા તથા બાળકો અને કુટુંબ કલ્યાણ ની પદ્ધતિ અપનાવનાર લાભાર્થીને અને શાળા કોલેજની કિશોરીઓને આયર્ન ફોલિક એસિડની ટેબલેટ વિતરણ કરશે
• વિટામીન એ ના કાર્યક્રમને સફળ બનાવવા મહેનત કરશે

4 રોગપ્રતિકારક રસિઓ

• મમતા દિવસની ઉજવણી કરશે અને દરેક બાળકને સંપૂર્ણ રસીકરણ થાય તેવા પ્રયત્ન કરશે
• 0 થી 5 વર્ષના તમામ બાળકોને સંપૂર્ણ રસીકરણ કરશે
• પલ્સ પોલિયો રસીકરણમાં સક્રિય રહે ભાગ લેશે
• ટીટી10 વર્ષ અને ટીટી 16 વર્ષ આપશે

5 દાયણને તાલીમ

• પોતાના વિસ્તારમાં દાયણને તાલીમ આપશે
• દાયણોને DDK ડિસ્પોઝેબલ ડીલેવરી કીટ નો ઉપયોગ તથા સલામત પ્રસુતિ ની તાલીમ આપશે
• દાયણોની આરોગ્યના કાર્યક્રમમાં કેવી રીતે પોતાનું યોગદાન આપે તે માટેની યોગ્ય જાણકારી આપશે

6 કોમ્યુનિટી કેબલ ડીસીજ

• પોતાના વિસ્તારની મુલાકાત દરમિયાન સામાન્યથી વધારે કોઈપણ પ્રકારના રોગો જોવા મળે તો તરત જ જાણ કરશે અને જરૂરી પગલાં લે છે
• રાષ્ટ્રીય નિયંત્રણ કામગીરીમાં દરેક કાર્યક્રમની સૂચિ મુજબ કામ કરશે
• ટીબી અને લેપ્રસી જેવા રોગોની દવાઓ દર્દીને વ્યવસ્થિત રીતે આપશે
• ઝાડા ઉલટી ના કેસમાં ors દ્રાવણનું વિતરણ કરશે
• જેવા રોગોના ફેલાવાની એઇડ્સ સિફિલીસ ગોનોરિયા જેવા રોગોના ફેલાવાને અટકાવવા માટે પગલાઓ વિશે માહિતી આપશે

7.રજીસ્ટરની નોંધણી

• તમામ રજીસ્ટર બરાબર નિભાવશે અને તેની જાળવણી કરશે
• સમ્યાન્તરે દરેક રિપોર્ટ કચેરીમાં મોકલશે
• મંથલી મીટીંગ માં હાજરી આપશે
• રજીસ્ટર પરથી આગળનો પ્લાન બનાવશે

8 પાયાની આરોગ્ય ની સંભાળ

• નાની બીમારીઓ માટે સારવાર આપશે
• અકસ્માત અને આકસ્મિત તકલીફ માટે પ્રાથમિક સારવાર આપશે
• પોતાની શક્તિ બહારના કેસને રિફર કરશે

9 ટીમની પ્રવૃત્તિ

• આશા ગ્રામ્ય આરોગ્ય મંત્રી કપલ આંગણવાડી વર્કર હેલ્પર દાયન મહિલા સ્વાસ્થ્ય સંઘના સદસ્યો મહિલા મંડળની સ્ત્રીઓ દરેક સાથે મળીને કામ કરશે
• સ્ટાફ મીટીંગ અને સમુદાયની મીટીંગ માં હાજરી આપશે
• દરેક કાર્યકર સાથે સંકલનથી કામ કરશે
• પેટા કેન્દ્રની સ્વચ્છતા જાળવશે
• કેમ્પ અને અન્ય કામગીરીમાં ટીમના સભ્યો તરીકે કામ કરશે

• 10 મેટરનલ એન્ડ ચાઈલ્ડ હેલ્થ MCH
• સગર્ભા માતાનું રજીસ્ટર

• દરેક સગર્ભા માતાને ઓછામાં ઓછી ત્રણ એન્ટિનેટર ચેકઅપ કરાવવા
  ફર્સ્ટ વિઝીટ 28 વિક હોય છે સેકન્ડ વિઝીટ 8 મંથ હોય છે
  થર્ડ વિઝીટ નવ મહિને હોય છે
• સગર્ભા માતાનું જનરલ એક્ઝામિનેશન
• ફર્સ્ટ ટાઈમસર માં ફોલિક એસિડ ટેબ્લેટ આપવી
• 12 વિક થી માતાને આયર્ન સાથે ફોલિક એસિડ આપવી
• એનીમિયાની સારવાર આપવી
• TT ના બે ડોઝ આપવા
• Hb ની તપાસ યુરિન સુગર યુરીન એલ્યુમિનિયમ જેવી લેબોરેટરી ઇન્વેસ્ટિગેશન કરી બ્લડ ગ્રુપ માટે phc પર રીફર કરવું
• હાઇ રિસ્ક પ્રેગ્નેન્સી ઓળખી તેને phc પર રીફર કરવું
• Nvbdcp નેશનલ વેક્ટર બોન્ડ ડીસીઝ એન્ડ કંટ્રોલ પ્રોગ્રામ ની ગાઇડલાઈન મુકબ મલેરિયા નિયંત્રણના પગલાં લેવા
• સગર્ભા માતાને ડાયેટ રેસ્ટ બેસ્ટ ફીટીંગ સપ્લીમેનટિ ફીટીગ હાયજીન ઇમ્યુનાઈઝેશન એક્સરસાઇઝ ન્યુબોન કેર જનમની નોંધણી વિશે સમજણ આપવી
• ઇન્સ્ટીયુશનલ ડીલેવરી ને પ્રોત્સાહન આપવું
• જરૂર પ્રમાણે નિષ્ણાત દ્વારા હોમ ડિલિવરી કરાવી
• 48 કલાક ડીલેવરી પછી અને સાત થી દસ દિવસ હોમ વિઝીટ કરવી
• કોન્ટ્રાસેપ્ટિક વિશે માહિતી આપવી
• યોગ્ય રેફરલ સર્વિસ આપવી

Conduct a client and special program and follow up

1 પલ્સ પોલીયો ઇમ્યુનાઈઝેશન

• WHO દ્વારા આયોજિત બાળકોના રસીકરણ કાર્યક્રમ નું મહત્વ ippi(intensified pluse polio immunization) નું મહત્વ નો ભાગ છે ભારત સરકાર દ્વારા ત્રણ વર્ષની નાની ઉંમરના બાળકોના ઇમ્યુનાઈઝેશન સિસ્ટમને ધ્યાનમાં લઈને 9 ડિસેમ્બર 1995 અને 20 જાન્યુઆરી 1996 ના રોજ ઇમ્યુનાઈઝેશન પ્રોગ્રામ યોજ્યો હતો ત્યાર પછી પાંચ વર્ષની ઉંમરના બાળકો માટે આ પ્રોગ્રામ શરૂ કરાયો જેને બે રાઉન્ડમાં ચારથી છ વિકના અંતે રાખવામાં આવે છે જે સામાન્ય રીતે નવેમ્બર થી ફેબ્રુઆરીની વચ્ચે હોય છે

• આઈ પી પી આઈ ઈસ 1999 માં ચાલુ કરાયો હતો જે ચાર રાઉન્ડનો હતો અને દરેક રાઉન્ડ ત્રણ દિવસમાં હતા જેમાં પહેલા દિવસે પોતાના પોલિયોના ડ્રોપ્સ પોલિયો બુથ પર આપવામાં આવતા હતા. બીજા અને ત્રીજા દિવસે ઘરે ઘરે જઈને બાકી રહી ગયેલા બાળકોને પોલિયો ની રસી આપવામાં આવે છે જેથી ૧૦૦ટકા રસીકરણનો લક્ષ્યાંક પ્રાપ્ત કરી શકાય પોલિયો રસીકરણ થયેલા બાળકોને ઓળખવા માટે જેન્સન વાયોલેટ સોલ્યુશન થી આંગળી પર નિશાન કરવામાં આવે છે ભારતના 35 રાજ્યો અને કેન્દ્રશાષિત પ્રદેશોમાંથી 33 રાજ્યોમાં પોલિયો અંકુરિત છે જ્યારે બિહાર અને યુપીમાં હજુ પોલ્યો એન્ડેમિક છે જેથી આ રાજ્યોમાં બે વધારાના રાઉન્ડ ચાલુ કરવામાં આવ્યા છે જેમાં બાળકોને બસ સ્ટેન્ડ લાંબા અંતરની ટ્રેન બજાર ધાર્મિક મેળાઓ અને મોટા રસ્તાઓ પર બાળકોને રસીકરણ કરવામાં આવે છે

વેક્સિન વાયર મોનિટરિંગ (VVM): ઈસ 1998 થી રંગીન મોનિટર અથવા તો પોલિયો રસી ની દરેક વાયર પર એવું એક લેબલ લગાડવામાં આવે છે જેમાં મધ્યમાં એક બોર્ડની અંદર એક ચોરસ સફેદ રંગની હોય છે જેમ તાપમાનમાં વધારો થાય છે તે તેમ આ સફેદ ચોરસ રંગનું બને છે જ્યારે આ ચોરસ બ્લુ નું જણાય તો રસી નો ઉપયોગ કરવામાં આવતો નથી કારણ કે હવે તે રસી અસરકારક હોતી નથી

• વર્તુળ કરતાં ચોરસનો રંગ આછો હોય રસીની એક્સાઇડ ડેટ પાસ નથી થતી આથી વેક્સિનનું ઉપયોગ કરી શકાય
• વર્તુળ અને ચોરસના રંગ કરતાં ઘેરો હોય અને એક્સાઇટેડ પાસ નથી થઈ તો વેક્સિન નો ઉપયોગ કરી શકાય
• વર્તુળ અને ચોરસ રંગ એક સમાન હોય તો વેક્સિનનું ઉપયોગ કરવો નહીં.
• વર્તુળ કરતા ચોરસ નો રંગ ઘાટું હોય તો વેક્સિનનો ઉપયોગ કરવો નહીં

2 નેશનલ એડ્સ કંટ્રોલ પ્રોગ્રામ: મિનિસ્ટ્રી ઓફ હેલ્થ એન્ડ ફેમેલી વેલફેર દ્વારા ભારતમાં 1987 નેશનલ એઇડ્સ કંટ્રોલ પ્રોગ્રામ ની શરૂઆત થઈ જેના મુખ્ય લક્ષાંકો નીચે પ્રમાણે છે

• 1 એચઆઈવી નો ફેલાવો અટકાવો,
• 2 એચ.આઈ.વી ઇન્ફેક્શનથી થતી માંદગી અને મૃત્યુમાં ઘટાડો લાવવો
• 3 એચઆઈવી ઇન્ફેક્શનના કારણે થતી સામાજિક આર્થિક સમસ્યાઓ ઓછી કરવી.

હાઈ રિસ્ક ગ્રુપ ઓળખવા માટે ભારત સરકાર દ્વારા સર્વે સેન્ટર શરૂ કરવામાં આવ્યા છે શંકાસ્પદ કેસની તપાસ કરી સારવાર આપી અને ત્યારબાદ યોગ્ય ફોલો અપ કરવામાં આવે છે બ્લડ બેંકની પણ જરૂરી સલામ સૂચનનું આપવામાં આવે છે રોગ વિશેનો ગેર માન્યતાઓ દૂર કરવા રોગને અંકુચિત કરવા માટેના જનજાગૃતિ કાર્ય ક્રમો અને કોન્ડમનો ઉપયોગ જેવા મુદ્દાઓને હાઈલાઈટ કરવા વિવિધ કોમ્યુનિકેશન ચેનલ થકી માસ મીડિયા એજ્યુકેશન પ્રોગ્રામ કરવામાં આવે છે

ભારત સરકાર દ્વારા આ રોગ અટકાવવા એઇડસ થી પીડાતા લોકોની સારવાર અને લાંબા ગાળાની સારવાર આપવા માટે મીડીયમ ટર્મ પ્લાન 1999 થી 1992 NACP1 1992 થી 1999 NACP2 1990 થ થી 2006 NACP3 2007 થી 2012 માં લોન્ચ કરવામાં આવ્યો હતો જે નીચે પ્રમાણે ચાર સ્ટેજમાં કરવામાં આવેલ છે

• 1.સામાન્ય જનતા અને હાઈ ગ્રુપમાં નવા ચેપની અટકાયત
• 2. એસઆઈવી એઈડસથી પીડાતા મોટાભાગના લોકોનો સંભાળ આધાર અને સારવાર આપવી
• 3. જિલ્લા રાજ્ય અને રાષ્ટ્રીય ધોરણે અટકાયત સંભાર આધાર અને સારવાર માટે કાર્યક્રમ માટે ઇન્સ્ટિકશન આપવી
• 4. માનવીય સ્ત્રોતમાં વધારો કરવો.

ગેરમાન્યતાઓ :એક આરોગ્ય કાર્યકર તરીકે એચઆઇવી ફેલાતા પરિબળો અને કારણોને લગતી ગેર માન્યતાઓને લોકોના મન પરથી દૂર કરવી જરૂરી છે ગેર માન્યતા જેવી કે

• મચ્છર અથવા તો અન્ય ઈંડ્રેક્શન કરડવાથી
• ઘર અથવા તો ઘરની બહાર ઔપચારિક સંપર્કથી
• ખોરાક પાણી કપડા અને ટોયલેટ કરવાથી
• પ્રોફેશનલ સંપર્કથી

જિલ્લા અને રાજ્ય કક્ષાએ NACP- iii ઇમ્પ્લીમેન્ટેશનના પગલાંઓ

• 1. લોકો કે જેને એચઆઇવી થયેલ ચેપ લાગવાની સંભાવના વધારે હોય જેવા કે સેક્સ વર્કર ડ્રગ યુઝર ટ્રકડ્રાઇવર કેદી ઓ માયગ્રાન્ડ ચિલ્ડ્રન વગેરે રોગની સારવારમાં પ્રાથમિકતા આપવી

• 2. પ્રાથમિકતાને આધારે એચઆઇવી પોઝિટિવ વ્યક્તિને વોલ્યુન્ટરી કાઉન્સિલિંગ કોન્ડમ અને એ આરવી એન્ટી રીટ્રો વાયરલ ની દવા આપવી નાના નાના બાળકો કે જેમને માતા-પિતા તરફથી એચઆઈવીનો ચેપ લાગ્યો હોય તેને અવશ્યક પણ સારવાર આપવી એનએસીપી

• 3.NACP i દ્વારા સાયકોલોજિક સપોર્ટ રેફરલ સર્વિસની પૂરી કરવામાં આવે છે તેમજ અન્ય વેલફેર એજન્સી એચઆઈવી પીડિતિઓને પોષણ અને એમ્પ્લોઇમેન્ટ ને લગતી સેવા પર આપવામાં આવે છે

ICTC ઈન્ડિગ્રેટેડ કાઉન્સેલિંગ એન્ડ ટેસ્ટીંગ સેન્ટર: પીડી તોને મદદ માટે કોમ્યુનિટી હેલ્થ સેન્ટર પીએસસી ડિસ્ટ્રીક હોસ્પિટલ પર આઈ સી ટી સી બનાવવામાં આવ્યા છે નજીકના ભવિષ્યમાં આ કેન્દ્રો દ્વારા દિવસના 24 કલાક સેવાઓ આપવામાં આવશે 2006 માં ictc ની સંખ્યા ૩૩૯૪ હતી

3.રિપ્રોડક્ટિવ એન્ડ ચાઈલ્ડ હેલ્થ પ્રોગ્રામ: આર સી એસ પ્રોગ્રામ નું મુખ્ય ધ્યેય સ્ત્રી પ્રેગ્નેટ મધર ઇન્ફન્ટ અને ચિલ્ડ્રન ના આરોગ્ય માં સુધારો લાવવાનો છે સંમવીત અભિગમમાં રાષ્ટ્રીય પરિવાર કલ્યાણ કાર્યક્રમ રસીકરણ કાર્યક્રમ ઓરલ રીહાઇડ્રેશન થેરાપી અને સી એસ એસ એમ નો સમાવેશ થાય છે

RCH ii ફેઝમાં STI અને RTI પ્રોગ્રામનો સમાવેશ થાય છે જ્યારે સી એસ એસ એમ હેઠળ નીચે પ્રમાણેની માતૃ સંભાળ સેવાઓ આપવામાં આવે છે

• 1.નાના બાળકોને ડાયરિયા પેરેલાઈસીસ ટાઈફોડ મિઝલસ પોલિયો ટીબી અને હિપેટાઇટિસ ની રસી આપવી અને કોલ્ડ ચેઇન જાળવવી
• 2.સગર્ભા માતા માટે ઓછામાં ઓછી ત્રણ એન્ટિનેટલ ચેકઅપ કરાવવા
• 3.એનિમિયાની અટકાયત અને સારવાર
• 4.માતૃ જટિલતાઓનું વહેલું નિદાન
• 5.P.H.C-C.H.C પર 24 કલાક ડીલેવરી સેવાઓ
• 6.FRUS પર ઓબસ્ટૅકટ્રીક ઈમરજન્સી સારવાર
• 7.જિલ્લા ધોરણે આરટીઆઇ અને એસટીઆઈ ની અટકાયત
• 8.બર્થ સ્પેસીન

નીચે પ્રમાણે બાળ સંભાર સેવાઓ આપવામાં આવે છે

1 એસેંસીયલ ન્યુ બોન કેર:કે જેમાં ન્યુબોન રીસસીટેશન હાઇપોથરમીયા અટકાયતી ચેપની જાળવણી બેસ્ટ ફિલ્ડીંગ અને લો બથ વેટ તેમજ સીક ન્યુ બોનને સારવાર અપાતી સેવાઓ

2.રસીકરણ

3 વિટામીન એ સંપ્લીમેન્ટરી: પાંચ વર્ષ સુધીના તમામ બાળકોને વિટામીન એના ડોઝ આપવામાં આવે છે જેના ડોઝ નીચે પ્રમાણે છે

• 1.પહેલો ડોઝ- નવ મહિનાની ઉંમરે મિજલસ ની રસી સાથે 1, લાખ ઇન્ટરનેશનલ યુનિટ આપવામાં આવે છે
• 2.બીજો ડોઝ-DPT ના બુસ્ટર ડોઝ સાથે બે લાખ ઇન્ટરનેશનલ યુનિટ આપવામાં આવે છે
• 3.ત્રીજો ડોઝ -છ છ મહિનાના ઇન્ટરવલ બાદ 2, લહ ઇન્ટરનેશનલ યુનિટ આપવામાં આવે છે
• 4. ORS અને દવાઓ વડે ટાયરિયા ની સારવાર કરવામાં આવે છે જિલ્લા કક્ષાએ લેબ ટેક્નિશિયન નિમણૂક કરવામાં આવે છે બ્લડ યુરીન અને RTI.STI ની તપાસ કરે છે

RCM કેમ્પ 2001 થી દેશના 17 રાજ્યોના 102 જિલ્લામાં RCM કેમ્પ આયોજિત થયેલ છે સ્પેશિયાલિસ્ટ જેવા કે ગાયનેકોલોજિસ્ટ અને પીડીયાટ્રીક્સ દ્વારા રીમોટ એરિયામાં ખાસ સેવાઓ અપાય રહી છે

આરોગ્ય વિભાગમાં થયેલી ચાવીરૂપ ફેરફાર:

• RCM સર્વિસના પરિણામરૂપ રજીસ્ટર જનરલ ઇન્ડિયા દ્વારા નીચે મુજબના ફેરફાર રિપીટ કરવામાં આવ્યા છે
• MMR 301 / 100000 લાઈવ બર્થની ઘટીને 254 (2004 થી 2006 )જેટલી નીચે લવાય
• IMR 58 / 1000 લાઈવ બર્થ (2005) થી ઘટીને 55 / 1000 (2007)
• JSY હેઠળ 84.26 લાખ જેટલી સ્ત્રીઓને લાભ અપાયો જે 2007 થી 2008 દરમિયાન 73.30 લાખ સ્ત્રીઓ અને 2006 થી 2007 દરમિયાન 31.58 લાખ સ્ત્રીઓનો અંક ધરાવતું હતું
• NRHM હેઠળ 15138 નવા સબ સેન્ટર અને 2451 નવા CHC નું બાંધકામ કરાવ્યું
• યુનાઇટેડ ફોન્ટ ના ઉપયોગ માટે 3.25 લાખ નવા બેંક ખાતા ખોલવામાં આવ્યા
• ઘણા રાજ્યમાં થાય 421 PHC છે જે 24 ×7 કાર્યરત છે
• ગામડામાં આરોગ્ય સેવાઓ માટે 6.96 લાખ આશા ની નિમણૂક થઈ
• PHC અને જિલ્લા હોસ્પિટલ પર આયુષ ડોક્ટરની નિમણૂક કરવામાં આવી
• રોગી કલ્યાણ સમિતિ વિલેજ હેલ્થ અને શેનીટેશન સમિતિ ANM અને સરપંચના સબ સેન્ટર લેવલના સંયુક્ત પ્રયાસોથી આરોગ્ય ધોરણમાં નાના મોટા સુધારા થાય છે

4.IMNCI ઈન્ડીગ્રેટેડ મેનેજમેન્ટ ઓફ નીઓનેટલ એન્ડ ચાઈલ્ડ હુડ ઇલનેસ :નાના બાળકોમાં બીમારી અને મૃત્યુનું મુખ્ય કારણ રૂપ એવા રોગો જેવા કે ડાયરિયા ART મેલેરિયા મિજલસ અને કુપોષણ નું નિવારણ થવું જરૂરી છે ઘણા બીમાર બાળકો આમાંથી એક કરતાં વધારે રોગોમાં લક્ષણો અને ચિન્હો સાથે હાજર થાય છે આથી કોઈપણ એક રોગ ડાયગ્નોસીસ કરવું શક્ય નથી આથી IMNCI મુજબ ઘણી બધી રોગિષ્ટ સ્થિતિની સારવાર કરવામાં આવે છે જે સ્ટેપ નીચે પ્રમાણે છે

• 1.0 થી 5 દિવસની ઉંમરના બાળકોનો કાર્યક્રમમાં સમાવેશ કરવો
• 2.મેલેરિયા એનિમિયા વિટામીન એ સપ્લીમેન્ટ અને રસીકરણ પત્રક માટે રાષ્ટ્રીય માર્ગદર્શન સમાવેશ
• 3.બે મહિનાથી પાંચ વર્ષની ઉંમર ધરાવતા ઇન્ફન્ટ બાળકની સારવારથી શરૂ થતી તાલીમ આપવાનું સમાવેશ
• 4.IMNCI RCH-I નું મહત્વનું કાર્યક્રમ છે
• 5.અસેંસિયલ ન્યુબોન કેર આપવી (C.A.N.C.)

Conducting meeting and counseling sessions

કાઉન્સિલિંગ: કાઉન્સિલિંગ એ ગાઈડન્સ નો એક ભાગ છે તે એક એવી પ્રોસેસ છે કે જેના દ્વારા વ્યક્તિની વ્યક્તિગત સમસ્યાઓ જાણી શકાય છે અને તેના યોગ્ય ઉકેલ શોધી સમસ્યાને સમજાવવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે

કાઉન્સિલિંગ એટલે શું: કાઉન્સિલિંગ એ એક એવી પ્રોબ્લેમ સ્લોવિંગ પ્રોસેસ છે અને તેના દ્વારા વ્યક્તિના વર્તનમાં ફેરફાર લાવી શકાય છે એકબીજાને મદદ કરી શકાય છે ચિંતા અને ભય દૂર કરી શકાય છે અને વધુ સારું જીવન બનાવી શકાય છે

Aims of counseling

• 1. સેલ્ફ રિયેલાઈઝેશન માટે
• 2. વ્યક્તિગત ફેરફાર લાવવા માટે
• 3. પ્રોબ્લેમ્સને સોલ્વ કરવા મદદ પૂરી પડવા માટે
• 4. પર્સનલ રિલેશનશિપ ડેવલોપ કરવા માટે

Objective of counseling

• 1.પોઝિટિવ મેન્ટલ હેલ્થ જાળવવા માટે
• 2.પ્રોબ્લેમ્સને સોલ્વ કરવા માટે
• 3.વ્યક્તિગત અસરકારક કતા માં વધારો કરવા માટે
• 4.વાતાવરણને અનુકૂળ થવા માટે
• 5.વ્યક્તિગત રીતે સ્વતંત્ર મેળવવા માટે
• 6.સારું વ્યક્તિત્વ બનાવવા માટે
• 7.નક્કી કરેલા ગોલ્સને હાસિલ કરવા માટે
• 8.દરેક ક્ષેત્રમાં વધુ સારી પ્રગતિ કરવા માટે

Types of counseling

• 1.શોર્ટ ટર્મ કાઉન્સિલિંગ
• 2.લોંગ ટર્મ કાઉન્સિલિંગ
• 3.સ્ટુડન્ટ કાઉન્સિલિંગ
• 4.સ્પેસમેન. કાઉન્સિલિંગ
• 5.સાયકો થેરાપ્યૂટિક કાઉન્સિલિંગ
• 6.મેરેજ કાઉન્સિલિંગ
• 7.વોકેશનલ કાઉન્સિલિંગ
• 8.ઇનડીવીઝ્યુઅલ કાઉન્સિલિંગ
• 9.મોટીવેશન કાઉન્સિલિંગ
• 10.હેલ્થ કાઉન્સિલિંગ
• 11.ક્રાઈસીસ કાઉન્સિલિંગ
• 12.એજ્યુકેશન કાઉન્સિલિંગ
• 13.પર્સનલ કાઉન્સિલ
• 14.ઓરિએન્ટેશન કાઉન્સિલિંગ

Roll of ANM as a counseler

• 1.જે વ્યક્તિનું કાઉન્સિલિંગ કરવાનું હોય તેની પ્રોબ્લેમ અને જરૂરિયાત પ્રમાણે તૈયારી કરવી
• 2.પ્રોબ્લેમ અને જરૂરિયાત પ્રમાણેના ટોપીક નું તેણીએ અધતન કરી જરૂરી જ્ઞાન અગાઉ મેળવી લેવું.
• 3.કાઉન્સિલિંગ માટે નિયમ સ્થળ સમય અને તારીખ નક્કી કરી લેવા
• 4.કાઉન્સિલિંગ માટે જરૂરી સુવિધાઓ જેવી કે રૂમ ટેબલ ખુરશી લાઈટ પંખો પાણી વગેરેની વ્યવસ્થા કરવી
• 5.જે તે ફિલ્ડના નિશાંતની જરૂર પડે તો સેવાઓ લેવા માટેનું આયોજન કરવું
• 6.કાઉન્સિલિંગ માટે જે ટેકનીક કે ટુલનો ઉપયોગ કરવો હોય તે તૈયાર કરવો.
• 7.કાઉન્સિલિંગ પ્રોસેસ પ્રમાણે સ્ટેપ બાય સ્ટેપ જે તે વ્યક્તિનું કાઉન્સિલિંગ કરવું અને તેનો સારો કેટ ડેટા રેકોર્ડ રાખો
• 8.દરેક વ્યક્તિને ખાનગી બાબતોને હંમેશા માટે ખાનગી રાખવી એકબીજાની વાતો એકબીજાને કહેવી જોઈએ નહીં
• 9.દરેક વ્યક્તિ સાથે પ્રોફેશનલ રિલેશનશિપ ડેવલપ કરવું
• 10.કાઉન્સિલિંગ દરમિયાન વ્યક્તિની સિક્યુરિટી અને પ્રાઇવેસી જળવાઈ તે ખાસ જોવું
• 11.કાઉન્સિલિંગ દરમિયાન કોઈપણ જાતનું ડિસ્ટર્બન્સ કે વ્યક્તિને ઠેસ પહોંચે નહીં તે જોવું
• 12.કાઉન્સિલિંગ દરમિયાન વ્યક્તિને ધ્યાનપૂર્વક સાંભળી અને અગત્યની બાબતોનો લેખિતમાં કરતા જવું
• 13.કાઉન્સિલિંગ દરમિયાન વ્યક્તિના પ્રોબ્લેમ શું છે તેના કારણો શું છે પ્રોબ્લેમ કેટલા ગંભીર છે વગેરે જાણવું અને તે પ્રમાણે તેના સોલ્યુશનના ઉપયોગ ઉપાયો વિચારવા
• 14.કાઉન્સિલિંગ દરમિયાન વ્યક્તિની વાતચીત થતી લઈને બોડી મુવમેન્ટ શહેરાના હાવ ભાવ અને શારીરિક સ્થિતિનું પણ ઓબ્ઝર્વેશન કરવું
• 15.પ્રોબ્લેમ્સ ના કારણો દૂર કરવા નક્કી કરેલા ઉપાયોમાંથી યોગ્ય ઉપાય પસંદ કરવાની વ્યક્તિને સુટ આપવી પરંતુ દબાણ કરવું નહીં
• 16.કાઉન્સિલ કર્યા પછી તેનું નિયમ સમયમાં ફોલો અપ કરવું અને શું પરિસ્થિતિ છે તે જાણવું ખાસ જરૂરી છે

Sub centre action plan (સબ સેન્ટર એક્શન પ્લાન ):હાલમાં સ્ટેટમાં હેલ્થ વર્કર કોમ્યુનિટીના લોકોની જરૂરિયાત અસેસ કરીને જરૂરિયાત પૂરી પાડવા માટે જરૂરી એવા મટીરીયલ્સ નું માળખું બનાવે છે અને આ માટે તે હેલ્થ સર્વિસીસ આયોજન કરે છે અને જરૂરી મટીરીયલ્સ ની ડિમાન્ડ કરે છે આ ડિમાન્ડ પ્રથમ PHC મારફતે ANM સુધી પહોંચાડાય છે જેને સબ સેન્ટર પ્લાનિંગ કહે છે

પ્રિપ્રેશન ઓફ સબ સેન્ટર એક્શન પ્લાન સબ સેન્ટર એક્શન પ્લાન એ જિલ્લા માટેના આયોજનની પ્રક્રિયા છે કે જેના દ્વારા સબ સેન્ટર એક્શન પ્લાન્ટ દ્વારા દરેક જરૂરિયાતની પ્રાથમિકતા નક્કી કરી શકાય છે તેમ જ જરૂરી સેવાઓની પૂર્તિ માટે આયોજન કરી શકાય છે

Defination :આ એક ડોક્યુમેન્ટ છે કે જેમાં નિર્ધારિત સમયગાળા દરમિયાન થવી જોઈએ એક્ટિવિટી તેમજ અન્ય કાર્યો માટે જરૂરી એવી સાધન સામગ્રી એક્ટિવિટી નો ટાઈમ ટેબલ સ્થળ વગેરેનો ઉલ્લેખ હોય છે

Steps (સ્ટેપ્સ )

• જરૂરી એવી સેવા પૂરી પાડવા માટે કાર્યોની ઓળખ મેળવવી
• જરૂરિયાત માટેના સ્ત્રોતનો ઉલ્લેખ કરવા માટેના ટાઈમ ટેબલ ની તૈયારી કરવી
• સબ સેન્ટર નો અને તેની આજુબાજુના વિસ્તારને દર્શાવવાનો નકશો બનાવવો
• સબ સેન્ટર દ્વારા આધારિત વિસ્તારની માહિતી મેળવી
• મેપ બનાવવા આંગણવાડી વર્કર TBA (ટેઈન બર્થ એકેન્ડર) MSS (મહિલા સ્વાસ્થ્ય સંઘ)ની મદદ મેળવવી
• સબ સેન્ટર વિસ્તારમાં રહેલા સ્ત્રોતની પરખ મેળવવી

સબ સેન્ટરનું આયોજન આયોજન ના સોપાન

1.કાર્યક્રમને ઓળખો

• આરોગ્યનો દરેક કાર્યક્રમ વિશે આપણે માહિતગાર હોવા જોઈએ તે માટે ઉપલબ્ધ સમગ્ર સાહિત્ય અને પ્રગતિ અહેવાલનું સર્વેક્ષણો વગેરે મેળવી તેનું અભ્યાસ કરવો
• આરોગ્ય કાર્યક્રમ અંતર્ગત દરેક પ્રકારની તાલીમ આપવામાં આવે તે મેળવી કાર્યક્રમમાં અમલીકરણના માટે તેનો ઉપયોગ કરવો
• ભારત સરકાર તરફથી સૂચવેલા નવા પત્રકો બરાબર સમજી તે ભરવા અને તેનો ઉપયોગ કરી સેવાઓની ગુણવત્તામાં સતત સુધારો લાવવાના પ્રયત્નો કરવા વારંવાર ફિલ્ડમાં જઈને આરોગ્યના કાર્યક્રમો કયા કારણોસર અમુક વિસ્તારમાં સફળ કે નિષ્ફળ ગયા તેનો ઊંડાણપૂર્વક અભ્યસ કરવો
• ફિલ્ડમાં અવલોકન તથા અનુભવને આધારે શિક્ષણ કાર્યક્રમની સંબંધીત સૌ કોઈને સાથે ચર્ચા કરી આખરી રૂપે તેને અમલમાં મુકતા કઈ કઈ મુશ્કેલીઓ છે તે સમજવી તથા તેના ઉપાય શોધવા

2. લોકોની ઓળખ

• ક્ષેત્રીય વિસ્તારના લોકો વિશે શક્ય તેટલી વધુ જ માહિતી એકઠી કરી તેની નોંધ એક નોંધપોથીમાં જુદા જુદા વિભાગો પાડી નોંધવી
• લોકો વિશેની માહિતીઓ મુખ્યત્વે જિલ્લા તાલુકા તથા પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્રની વસ્તી વિશેની માહિતી મેળવવી
• પોતાના ક્ષેત્રીય વિસ્તારની પ્રત્યેક ગામની વસ્તી
• ગ્રામ્ય પ્રમાણે લાયક દંપતિ અને લક્ષીત દંપતિ ઓની યાદી બનાવી
• ગામ પ્રમાણે લોકોમાં શિક્ષણનું સ્તર
• લોકોનો આર્થિક સ્થિતિ
• ધર્મ ધંધો અને આવક
• રીતિ રિવાજો અને તહેવારો
• આરોગ્યમાં અવરોધ રૂપે બનતા
• સામાજિક સાંસ્કૃતિક પરિબળો આરોગ્ય કાર્યક્રમ પ્રયત્નો લોકોની રૂચી જ્ઞાન વલણ અને આચરણ
• ઉપરોક્ત બાબતો માટે ઔપચારિક અને અન્ય ઔપચારિકતા આગેવાનો
• ગામના સેવાભાવી ભાઈઓ બહેનોની યાદી બનાવી તેઓનું સંપર્ક કરવો
• મોટીવેટરો શિક્ષકો આંગણવાડીઓ બહેનો દાયરો તલાટી ક્રમ મંત્રી પંચાયતના સભ્યો વગેરેના સંપર્ક માટે અનુકૂળ સમય અને અગત્યની માહિતી મેળવવી

3-વિગતવાર આયોજન કરો. આયોજન વખતે તમારે લોક ભાગીદારી ન ભૂલુ ગ્રામ્ય કક્ષાએ તમારા નેતૃત્વમાં નીચેના સભ્યોનું બનેલું જૂથ તૈયાર કરો.

• આંગણવાડી વર્કર
• તાલીમ પામેલ દાયણ
• મહિલા સ્વાસ્થ્ય સંઘ
• ગામની કડીરૂપ વ્યક્તિઓ
• પૂર્વક મંડળના હોદ્દેરૂપદારો મહિલાઓ મંડળના સભ્યો

આ સભ્ય આપણને કુટુંબીક મોજણીઓમાં તેમજ અન્ય કામગીરીમાં સૌભાગી બનશે આ સિવાય જન્મ મરણની નોંધ લગ્ન અને રોગ ચાળાના અહેવાલો પહોંચાડવામાં મદદરૂપ થશે

FHW એ MPHW સાથે રાખીને જવાબદારીઓ વહેચી અને પેટા કેન્દ્રની નોંધણી માટેનું વિભાજન કરો

સમુદાયિક જરૂરિયાતોની અટકાયતી આકારણી માટે પરસ્પર કરવું અને જૂથના સભ્યોને સામેલ રાખવા જેને સલાહકાર જૂથ પણ કહી શકાય જેમાં

• ગામ પંચાયતના સભ્યો ધર્મગુરુઓ
• પાદરીઓ
• મોલાઓ
• સ્વૈચ્છિક સંસ્થાઓના સભ્યો ગામની અન્ય ઔપચારિકતા ના સભ્યો
• FHW એ જૂથના નેતાઓ સાથે નિયમિત મિટિંગ યોજવી

4-કાર્યક્રમના હેતુઓ નક્કી કરવા

• વાર્ષિક છ માસિક ત્રિમાસિક માસિક અને સપ્તાહિક કે દૈનિક કાર્યક્રમનો આયોજન કરો.
• માતૃબાળ કલ્યાણ ક્લિનિક મમતા દિવસ કુટુંબિયોજન કેમ્પ મીટીંગ સ્ટેશન અને અન્ય આયોજન કરો.
• RCH નિદાન અને સારવાર કેમ્પનું આયોજન
• લોકો તથા કાર્યક્રમ વિશેની માહિતી નો ઉપયોગ કરી કામના આયોજનનું માળખું તૈયાર કરો.
• સ્થળ તારીખ સમય અને વાર નક્કી કરી જાહેર સ્થળ પર લખાણ મૂકો જેમકે ચોરો દૂધ મંડળી પર રેશમની દુકાન પર વગેરે વગેરે
• લાભાર્થીની યાદી તૈયાર કરો
• લાભાર્થીની યાદી મુજબ ની જરૂરિયાતની તમામ ચીજ વસ્તુઓ જેવી કે રસીઓ સાથેનો સામગ્રી કાર્ડ તથા અન્ય જરૂરી રેકોર્ડ રિપોર્ટ તૈયાર રાખો.
• જરૂરી તમામ રિપોર્ટ શોધી કાઢો અને તેનો ઉપયોગ કરવાનું પ્રયત્ન કરો

5-શું આયોજન કાર્યક્રમનું અમલ

• ઓળખી કાઢેલ જરૂરિયાત લક્ષ્યમાં લઈને દરેક સેવાઓ નો લક્ષ્યાંક નક્કી કરો
• જોખમી જૂથને ઓળખી કાઢો
• કાર્યભાર અને દરેક સેવાઓના ઘટકો માટે સાધન સામગ્રીની જરૂરિયાતો અંદાજ પ્રમાણે જાળવી લો
• પેટા કેન્દ્ર વિસ્તારમાં દરેક ગ્રામમાં જરૂરી જુદા જુદા પ્રકારની સેવાઓ યાદી પ્રમાણે પૂરી પાડવા માટે અઠવાડિયા નક્કી કરો

6-મૂલ્યાંકન

• આયોજનની સાથે સાથે મૂલ્યાંકન કેવી રીતે કરવું તેનું માપદંડ કેવા રાખવા તથા મૂલ્યાંકન કયા કક્ષાએ કોણ કરશે તે પણ નક્કી કરવું જોઈએ
• મૂલ્યાંકન એ સતત પ્રક્રિયા હોવાથી કાર્ય કાર્યક્રમ ના અમલ સાથે સાથે મૂલ્યાંકનની પ્રક્રિયામાં પણ જરૂરી ફેરફાર કરવા જોઈએ અને પછી આખરી મૂલ્યાંકન કરવું જોઈએ

વાર્ષિક આયોજન તૈયાર કરવા માટેની સામાન્ય સૂચનાઓ

• પેટા આરોગ્ય કેન્દ્રમાં આવતા ગામોની સંખ્યા અને તેમાં આવતી વસ્તી
• લાયક દંપતિઓની સંખ્યા
• જે તે વર્ષના 1 એપ્રિલના રોજની અંદાજિત વસ્તી
• પૂર્વ પ્રસુતિની નોંધણી
• પ્રસુતિની નોંધણી ની સંખ્યા
• જોખમી પ્રસુતિ
• એનીમિયા જોખમી નવજાત શિશુ ની સંખ્યા
• ત્રણ વર્ષથી નાની વયના બાળકોની સંખ્યા
• દસ વર્ષથી નાની વયના બાળકોની સંખ્યા
• RTI અને STI
• ફેબ્રુઆરી અને માર્ચ મહિનામાં વસ્તીની ગણતરી
• માહિતી માં એકદમ વધારો કે ઘટાડો ન થાય તે જુઓ
• અંદાજિત જરૂરિયાતોને અગાઉના વર્ષને ખરેખર થયેલ કામગીરી સાથે સરખાવો જે અગાઉના વર્ષ કરતાં 5 થી 25% વધુ છે તેની ખાતરી કરો 5 % કરતાં નીચે વધારો નીચો અંદાજો સૂચવે છે અને 25% કરતા વધુ વધારો વધુ અંદાજ સુચવે છે
• જાતિના યોગ્ય વિભાજન કરી લખવું

રસીકરણ માટેની જગ્યા ની પસંદગી

• આંગણવાડી વર્કર આશા દાયણો અને અન્ય સેવાઓ આપનાર તથા પંચાયતના સભ્યો સાથે વાતચીત કાર્યો બાદ સેશન માટેની જગ્યા નક્કી કરવી
• રસીકરણ સેશન માટેની જરૂરિયાત સરકારી ઇમારત આંગણવાડી સમાજ કેન્દ્ર કે સ્કૂલની જગ્યા પસંદગી કરવી
• રસીકરણ અને સેસન ની જગ્યા અને સમય શક્ય હોય ત્યાં સુધી બદલવું નહીં

રસીકરણ માટેનું આયોજન:રસીકરણના અનુસંધાનમાં સબ સેન્ટર માટેનું આયોજન જેમાં કામગીરી નું આયોજન અને રસી તથા જરૂરી સામગ્રીનો અંદાજ માટેનું આયોજન હોય છે આ કામગીરીનું આયોજન સબ સેન્ટરમાં ગોઠવવું જેમાં

• લાભાર્થીઓ કોણ છે
• કઈ સેવાઓ આપવામાં આવશે
• કોણ સેવાઓ આપશે
• ક્યાં અને કેવી સેવાઓ આપવામાં આવશે
• કયારે સેવાઓ આપવામાં આવશે

દરેક સબ સેન્ટર માટે સેશનની સંખ્યાના અંદાજ માટેનું માર્ગદર્શન:

• સેશનની સંખ્યા નો આધાર ઇન્જેક્શનના કાર્યભાર પર રહેલ રહેલો છે
• દર 25 થી 50 ઇન્જેક્શન માટે એક સેશનનું આયોજન કરી શકાય
• જો 50 થી વધુ ઇન્જેક્શન હોય તો બે સેશનનું આયોજન કરી શકાય
• જો 25 થી ઓછા ઇન્જેક્શન હોય તો એકાંતરે માસે સેશનનું આયોજન કરી શકાય

સબ સેન્ટરના આયોજન માટે પગલાઓ

• સબ સેન્ટર વિસ્તારમાં આવતા તમામ ગામની યાદી બનાવો
• દરેક ગામની વસ્તી લખો
• અંદાજિત લાભાર્થીઓની સંખ્યા ગણવી
• બાળકો અને સગર્ભા માતાઓ

ઉપરોક્ત સંખ્યા ને આંગણવાડીમાં નોંધણી કરેલ બાળકોની સંખ્યા સાથે સરખાવો 1000ની વસ્તીએ 25 નો જન્મ દર સ્વીકારી લો 1000ની વસ્તી આશરે 25 બાળકોને રસીકરણની જરૂરિયાત રહે છે આનો મતલબ એ થયો કે એક વર્ષમાં બે માતા અને બે બાળકો ને દર માસે રસીકરણ કરવું જોઈએ આ ગામ માટે માસિક ઇન્જેક્શન ની ગણતરી નીચે મુજબ કરી શકાય

બે બાળકો માટે BCG મિઝલસ Hib- b ના ડોઝની ગણતરી
2 Hib-b
2 BCG
લાભાર્થી × dose (2 મીઝલસ)
2×2=4 doseબે

મમતા ક્લિનિક /અંદર પાંચ ક્લિનિક /વેલ બેબી ક્લિનિક /મમતા દિવસ;:

સબ સેન્ટર પર આરોગ્યની અનેક સેવાઓ આપવામાં આવે છે તેમાં સૌથી અગત્યની સેવા સબ સેન્ટર ઉપર ગોઠવવામાં આવતી ક્લિનિક છે શરૂઆતમાં સમયમાં અંડર પાંચ ક્લિનિક ત્યારબાદ વેલ બેબી ક્લિનિક અને કેટલીક જગ્યાએ MCH ક્લિનિક એવું નામ પણ આપવામાં આવે છે આ પ્રકાર ના ક્લિનિકમાં માતા તથા બાળકને આરોગ્યની તમામ સેવાઓ આપવામાં આવે છે (પ્રીવેન્ટીવ કેર પ્રોમોટીવી કેર અને ક્યુરેટિવ કેર) RCH-II પ્રોગ્રામ હેઠળ આ ક્લિનિક ને મમતા દિવસ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે અને સબ સેન્ટર પર દર બુધવારે આ દિવસથી ઉજવણી કરવામાં આવે છે જેમાં બાળક અને માતાને સંપૂર્ણ સર્વાંગી સારવાર આપવામાં આવે છે આ દિવસે નીચે મુજબની આરોગ્ય સેવાઓ આપવામાં આવે છે

• માતા અને બાળકનું રસીકરણ
• સગર્ભા માતાનું સંપૂર્ણ તપાસ
• સગર્ભા માતાનો ચેકઅપ બીપી તથા લેબોરેટરી તપાસ
• બાળકની માંદગી દરમિયાન સર્વાંગી સારવાર
• આઈ એમ એન સી આઈ
• કુટુંબમિયોજન ની સેવાઓ
• આરોગ્ય શિક્ષણ
• બાળકના વૃદ્ધિ અને વિકાસના તબક્કાઓ

મમતા કાર્ડ નું મહત્વ મમતા કાર્ડ એ 1 થી 10 પાનાનું કાર્ડ છે સગર્ભાવસ્થા પ્રસુતિ દરમિયાન અને પછી તથા પોતાના બાળકની પણ સારી કાળજી લઈ શકે તે હેતુથી આ કાર્ડમાં સર્વાંગી બાળ સારવાર તથા રસીકરણ અંગેની તમામ ભલામણો અને તેની વિગતો હોય છે આ કાર્ડમાં નીચે મુજબની સેવાઓ અને બાબતોનો સમાવેશ કરવામાં આવે છે

પેજ 1 નિયમિત આરોગ્ય તપાસ:સગર્ભા માતાની આરોગ્યની તપાસ ક્યારે ક્યારે કરવામાં આવે છે તથા સલામત સુવાવડ માટે કઈ કઈ તપાસ ફરજિયાત છે તે અંગેની માહિતી આપવામાં આવે છે અને તે મુજબ જ તપાસ કરવામાં આવે છે

પેજ 2 પૂર્વ પ્રસુતિ સભળા; લોહીનું દબાણ માપવું વજન કરવું રસીના બે ડોઝની માહિતી તથા લોહીની તપાસ કરી તેમાં તેના ટકા દર્શાવવામાં જેથી ખબર પડે છે કે તેને કેટલી આયર્ન ફોલિક એસિડની ગોળીની જરૂર છે કે નહીં તે અંગેની તપાસ પણ કરવામાં આવે છે અને જરૂર પડે તો વિટામિન A નું ડોજ પણ આપવામાં આવે છે

પેજ 3 ગર્ભવતી સ્ત્રીની આરોગ્ય તપાસ સારવાર સલાહ ફોલોઅપ રેફરલ સગર્ભા માતાએ શું શું કાળજી રાખવી તથા ખોરાકમાં શું લેવું તે અંગેની માહિતી આપવામાં આવે છે આયોડિન યુક્ત મીઠાનો યુઝ અંગેની જાણકારી આપવી આ ઉપરાંત આરામ અને જોખમી ચિન્હો લક્ષણોને બતાવવામાં આવે છે ક્યારેય તાત્કાલિક દવાખાને જવું એ અંગેની પર પૂરેપૂરી માહિતી આપવામાં આવે છે

પેઝ 4-5 પ્રસુતિ પછીની સંભાળ: આબાદ સુવાવડ માટે શું શું તૈયાર કરવું તથા આ દરમિયાન જોવા મળતા જોખમી ચિન્હો લક્ષણોમાં કયા કયા સારવાર લેવી તે અંગે દર્શાવવામાં આવે છે તે

પેઝ 6 સસ્થા કીય સુવાવડ: શિશુ ની સંભાળ તથા તેની લેવામાં આવતી કાળજી અંગેનું માર્ગદર્શન પૂરું પાડવામાં આવેલ છે

:પેઝ 8 નવજાત બાળકની સંભાર બાળકને કઈ એઝ એ કેવા કેવા પ્રકારની રસીઓ મૂકવાની તથા બાળકની સંપૂર્ણ રસીકરણ થી કેવી રીતે આરક્ષિત કરવું તેની સમજણ આપવામાં આવેલ છે

પેઝ 9 રસીકરણ: બાળકની એઝ મુજબ વૃદ્ધિ અને વિકાસ બરાબર છે કે કેમ તે દર્શાવતો ગ્રોથ ચાર્ટ આપવામાં આવેલ છે તેથી બાળકના તમામ પાસાઓની ખબર પડે છે

આ ઉપરાંત બાળકમાં કેવા પ્રકારના લક્ષણો જણાય તો કોઈ પણ જાતના વિલંબ વગર દવાખાને લઈ જવા માટેની સલાહ આપવામાં આવેલ છે

બાળકના ઉંમર પ્રમાણેના આહારની વાત સમજાવવામાં આવેલ છે

બાળકના વૃદ્ધિ અને વિકાસના સામાન્ય તબક્કાઓ તથા આમાં માતા-પિતાને શું રોલ છે તે અંગેની માહિતી આપેલ છે

તમારા સબ સેન્ટર પર ક્લિનિક તૈયાર કરતા પહેલા શું શું તૈયાર કરશો અથવા સબ સેન્ટર પર મમતા ક્લિનિક નું આયોજન કરતી વખતે ANM તરીકે કઈ કઈ બાબતો ધ્યાનમાં રાખશો

• ક્લિનિકની પૂરેપૂરી સ્વચ્છતા હોવી જોઈએ
• ક્લિનિક માટેની તમામ જરૂરી વસ્તુઓ અગાઉથી કાઢીને ગોઠવવી જોઈએ જેમ કે વજન કાંટો bp ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ જરૂરી સાહિત્ય જરૂરી રજીસ્ટર જરૂરી વેક્સિન દવાઓ વગેરે
• ઉપયોગમાં લેવામાં આવતું લીનન સ્વચ્છ હોવું જોઈએ
• જરૂરી ડ્રેસિંગ મટીરીયલ્સ તથા સાધનો જંતુમુક્ત હોવા જોઈએ
• શરીરના બહારના ભાગમાં લગાવતી દવાઓ અલગ રાખવી જોઈએ
• દરેક સાધનો ચાલુ હાલતમાં હોવા જોઈએ
• લાભાર્થી માટે તપાસ અને બેસવાની જગ્યાની વ્યવસ્થા અલગ રાખવી જોઈએ
• બાળકો માટે રમવાની જગ્યા હોવી જોઈએ
• ક્લિનિકમાં મદદ કરતાં તમામ સભ્યોનું વર્તન એકદમ સહાનુભૂતિ વાળું હોવું જોઈએ
• લાભાર્થીની સંખ્યા વધુ હોય તો બરાબર લાઈન કરવી જોઈએ તેથી અન્યાય ન થાય
• વધુ તકલીફ વાળી વ્યક્તિને પહેલા લઈ લેવા જોઈએ
• ક્લિનિક પર દરેક સભ્યોએ સમય કરતાં પહેલાં પહોંચી જવું જોઈએ
• ક્લિનિકના આયોજનમાં ક્યારેય ઉતાવળ ન કરવી એક વખત સમય મુજબની આયોજન કર્યા બાદ તમામ સેવાઓ પૂરી પાડવી
• આ સમય દરમિયાન માતાના ગ્રુપને મમતા કાર્ડ વિશેની સમજણ આપવી

સબ સેન્ટર ની ગોઠવણી :ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં સારી સેવાઓ આવતી હોય તો સબ સેન્ટરની સારી ગોઠવણી ખૂબ જ જરૂરી બને છે અને આનાથી લોકોને તો સારો ફાયદો થાય છે પણ સાથે સાથે એફ એસ ડબલ્યુ નું પણ માન વધે છે અને ગામ લોકો ગૌરવ અનુભવે છે

એફ એસ ડબલ્યુ સબ સેન્ટર ચલાવવા માટે અને ક્લિનિક ચલાવવા માટેની જવાબદાર વ્યક્તિ છે અને આવા ચારથી છ સબ સેન્ટરનું એફ એસ એસ સુપર વિઝન કરે છે જેનું મુખ્ય મથક એ પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્ર હોય છે

સબ સેન્ટર માટે અલગ મકાન તૈયાર હોય છે અથવા તો ઘણી વખત ભાડાના મકાનમાં પણ ચાલતું હોય છે આ સબ સેન્ટરને સારી રીતે મેન્ટેન કરવાની આરોગ્યની સારી સેવાઓ આપી શકાય છે જેમાં નીચેના ચિન્હોનો સમાવેશ કરવામાં આવે છે

1.સબ સેન્ટરનું સ્થળ:આરોગ્યના વડા અને સ્થાનિક નેતા તથા આરોગ્ય ટીમના સભ્યો દ્વારા આ સ્થળે નક્કી કરવામાં આવે છે જેમાં તમામ પ્રકારની સગવડતાઓ આપવામાં આવેલી હોય છે જેવી કે

• ગામમાં લોકો સહેલાઈથી આવી શકે તેટલી નજીક હોવું જોઈએ
• તમામ પ્રકારના વાહન વ્યવહાર સરળતાથી એટલે કે રોડ પર હોય છે
• એફ એસ ડબલ્યુ નું રહેવા માટેની સગવડતા હોય
• લાઈટ અને પાણીની પુરતી સુવિધા હોય

2.સબ સેન્ટરના મકાનની પસંદ: જ્યાં સગવડતા નથી હોતી ત્યાં ભાડાના મકાનમાં સબ સેન્ટર ચાલે છે આ મકાનની પસંદગીમાં ગામ લોકો સહાયકાર લેવો જોઈએ તેથી તેમને પોતાના પણની ભાવના જાગે મકાન સારું અને હવા ઉજાસ વાળું પસંદ કરવું જોઈએ તથા એફ એસ ડબલ્યુ ની પાયાની જરૂરિયાત પૂરી કરવા માટે નીચે મુજબની જરૂરિયાતો ધ્યાનમાં લેવી જોઈએ

• લોકો સેવા લેવા સરળતાથી આવી શકે તેવું હોવું જોઈએ
• મકાન મોટું અને હવા ઉજાસ વાળું હોવું જોઈએ
• લાઈટ પાણીની તથા પાયાની જરૂરિયાત સંતોષી શકે તેવું હોવું જોઈએ
• એફ એસ ડબલ્યુ ની રહેવાની સગવડતા તથા સલામત હોવું જોઈએ
• એકદમ શાંત હોવું જોઈએ

સબ સેન્ટરની જાળવણી: મકાનની મરમતની જરૂરિયાત હોય તો આ અંગે જે તે તાબા હેઠળના તબીબી અધિકારી શ્રી ને લેખિતમાં જાણ કરવી જોઈએ આ ઉપરાંત નાનું મોટું રીપેરીંગ લોકલ લીડરને વિશ્વાસમાં લઈ અને ડોનેશન મેળવીને પણ કરી શકાય છે

દવાઓ તથા જરૂરી તમામ કિંમતી સાધનો સલામત જગ્યાએ તથા લોક એન્ડ કી વાળા કબાટમાં રાખવા જોઈએ નાણાકીય વસ્તુ બેંકમાં ખાતું ખોલાવી તેમાં રાખવા જોઈએ

ઇલેક્ટ્રીક સાધનો ખૂબ જ ધ્યાનપૂર્વક સાચવવા જોઈએ દાખલા તરીકે મોટર સ્ટડીલાઈઝર તથા અન્ય સાધનો

ન વપરાતા ઈલેક્ટ્રીક શોર્ટકટ બંધ કરી નાખવા જોઈએ સ્ટરીલાઈઝ હંમેશા બંધ રાખવા અને ઉપર સ્ટડીલાઈઝ એવું લખવું જેથી કોઈ ખોલે નહીં

રેકોર્ડ અને ફાઈલો સૂચના મુજબ રાખવા તથા ક ખ ગ ઘ પ્રમાણે ગોઠવવા બીન જરૂરી સાહિત્યનો અધિકારી પરવાનગી લઈને નાશ કરી નાખો

સબ સેન્ટરની સફાઈ નમુના રૂપ હોવી જોઈએ તો જ આપણું ગ્રામ્ય લોકો ને સ્વચ્છતા વિશેની સમજણ આપી શકે

ભોય તળિયાની દરરોજ અને નિયમિત સફાઈ થવી જોઈએ

કચરાને હંમેશા કચરાપેટીમાં નાખવા માટે લોકોને સમજાવવું આ માટે કચરાપેટીની વ્યવસ્થા હોવી જોઈએ અને તેને નિયમિત ખાલી કરવી જોઈએ

ટોયલેટ અને બાથરૂમની સફાઈ પણ નિયમિત રીતે થવી જોઈએ તેમાં પાણીની પૂરતી વ્યવસ્થા હોવી જોઈએ અને નિકાલ પણ બરાબર હોવો જોઈએ

હાથ ધોવા માટે હેન્ડ વોઝ સગવડતા હોવી જોઈએ જો નળ ન હોય તો પાણીની ડોલ અને તથા સાબુની સગવડતા હોવી જોઈએ

પીવાનું પાણી સ્વચ્છ અને આરોગ્ય દાયક હોવું જોઈએ પાણીનું કલોરિનેશન તથા શક્ય હોય તો આરો સિસ્ટમ વાળું હોવું જોઈએ બોર્ડ લખેલ હોવું જોઈએ કે પીવાનું પાણી છે બગાડ કરવો નહીં. વધારાના પાણીનો નિકાલ કિચન અથવા ગાર્ડનમાં કરવો જોઈએ

કચરાનું યોગ્ય નિકાલ કરવો જોઈએ અને બાયોમેડિકલ વેસ્ટ ના નિયમો અનુસારની કોથળીમાં નાખી તેનું યોગ્ય નિકાલ કરવો જોઈએ જે કચરો બાળવા યોગ્ય હોય તે બાળી નાખવો જોઈએ

સબ સેન્ટરમાં બગીચો આકર્ષક ફૂલ ઝાડ હોવા જોઈએ ગ્રામ્ય લોકોની મદદથી સબ સેન્ટરનો હકારાત્મક વિકાસ કરવો જોઈએ

સબ સેન્ટરની દીવાલો પર આરોગ્યને લગતા પોસ્ટર લગાવવા જોઈએ

સબ સેન્ટર પર આપવામાં આવતા તમામ સાધનોની જાળવણી કરવી જોઈએ અને જરૂરી જરૂરિયાત મુજબ સાધનો મંગાવવા જોઈએ વધારાના સાધનો પરત આપવા અને બંધ સાધનો માટે તબીબી અધિકારીને જાણ કરવી જોઈએ અને જો જરૂરિયાત હોય તો તે મંગાવવા જોઈએ

એકવાર યોગ્ય મકાન નક્કી થઈ જાય પછી સબ સેન્ટર માટે જરૂરી યોગ્ય સાધનો ફર્નિચર દવાઓનું પણ વ્યવસ્થા થવી જોઈએ જે નીચે મુજબ હોવી જોઈએ

સાધનો ના નામ

• એક્ઝામિનેશન ટેબલ -1
• રાઇટીંગ ટેબલ- 1
• ખુરશી -3
• સ્ટીલ કબાટ- 1
• બેન્સીસ -2
• સટુલ ટેબલ- 2
• લાકડાનો ઘોડો કબાટ- 1
• દવારાખવાનો ઘોડો -1
• પડદો કોટન -1
• પલંગ બેડ -1
• નાનું ટેબલ સાઇડ ટેબલ-1

FHW માટે મીડવાઈફરી કિટ ના સાધનોની યાદી

સાધનો ના નામ

• સ્ફીગ્મોમેનો મીટર બીપી ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ -1
• વજન કાંટો બાળકો માટે- 1
• સ્ટડીલાઈઝર સ્ટીલ નું -1
• ફોર સેપ-1
• બેઝિન હેન્ડ વોશિંગ માટે -1
• બાઉલ નાના-મોટા- 2
• યુરેથલ કેથેટર દરેક સાઈઝના -1 સેટ
• રબર પ્લાસ્ટિક સીટ -1
• એની માં કેન કમ્પ્લીટ સેટ- 1
• ક્લિનિકલ થર્મોમીટર -1
• હેન્ડ બ્રશ -1
• મયુકસ કેથેટર શકર -1
• સ્ટેટ આટરી ફોર સેપ -1
• કોડ કટીંગ સીઝર -1
• એબિલિકલ ટેપ- 1
• નેઇલ કટર -1
• પ્લાસ્ટિક બેગ -1
• ફિટો સ્કોપ- 1

પેટા કેન્દ્રના સાધનોની યાદી ની કીટ

સાધનોના નામ

• કિડની ટ્રે 825 ml ની -2
• ડ્રેસિંગ ટ્રે -1
• ફ્લેશલાઇટ -1
• Hb મીટર -1
• સ્કેલમેટિંક -1
• પ્લાસ્ટિક સીટ -2
• ટિસ્યુ ફોર્સપ- 1
• ચીટલ ફોરસેપ -1
• સ્ટેટ સર્જીકલ સીઝર -1
• યુરો સ્ટ્રીક ફોર યુરિન સુગર આલ્બ્યુમીન -1
• સીમ્સ વજાઈનલ સ્પેકયુલમ -1
• મેજર જગ એક લીટર નો -1
• બેઝિન સ્ટીલ -1
• બ્રશ 1-
• સ્ફિગમોનેનોમીટર- 1
• બેટરી ડ્રાય સેલ -1
• સ્કેલ ફોર ઇન્ફન્ટ- 1
• નીડલ 24 22 18 mm 6 પેકેટ -1
• સ્ટ્રેટ આટરી ફોર સેપ -1
• વલ સેલમ -1
• વજાઈનલ સ્પેક્યુલમ- 2
• મેજર જગ અડધો લીટર -1
• યુટરાઈન સાઉન્ડ-1

દવાઓના નામ

• -ORS -150 પેકેટ
• -IFA નાની ગોળી ત્રણ -13000 –
• IFA મોટી ગોળી- 15000 –
• વિટામીન એ બોટલ 100 ml -16 બોટલ
• કોટરીમાં ઝોલ એન્ટિબાયોટિક -1000
• મીથાઈઅર ગોમેટ્રિન 20.125 mg -500 ગોળી
• p.m.c 500mg -500 mg 500 ગોળી –
• ઇન્જેક્શન મિથાઈઅરર્ગોમેટ્રિન -10 એમપુલ
• -મેબેંડાઝોલ 100mg 300 ગોળી –
• ડાયસાઇક્લોમાઇડ 10 mg -250 ગોળી
• -કલોરો મેફેનીકોલ આઈ ઓઇલમેન્ટ -5 ટ્યુબ
• -પ્રીપ્રોટીક આયોડિન ઓઇલમેન્ટ -5 ટ્યુબ
• -કોટન- 1 રોલ
• -બેન્ડઝ -1 થાન
• -ઓઇલમેન્ટ બીટાડીન -1 પેકેટ

હોમ વિઝીટ દરમિયાન કે ગામની મુલાકાત દરમિયાન થતી પ્રવૃત્તિ – અથવા ગ્રામ્ય સ્તરે ANM કોની કોની સાથે સંકલન કરવું જોઈએ – અથવા ANM તરીકે ગ્રામ્ય મુલાકાત દરમિયાન કઈ કઈ પદ્ધતિ ધ્યાનમાં લેશો તે સવિસ્તાર જણાવો

A.આંગણવાડી સેન્ટરની મુલાકાત:સબ સેન્ટર દ્વારા આવરીત વિસ્તારમાં આવેલ દરેક કામની મુલાકાત દરમિયાન આરોગ્ય કાર્ય કરે આંગણવાડી સેન્ટર આંગણવાડી વર્કર અને રીપ્રોડક્ટિવ એજ ની મધર સાથે મીટીંગ જરૂરી થી કરવી જોઈએ કે જેનાથી ANM તેને સાંભળવાની તેમજ મંતવ્ય રજૂ કરવાની અને કોન્ટ્રાસેપશન વિશેની માહિતી મેળવવાની તક મેળવે છે કામગીરી તેણીએ કોન્ટ્રાસેપ્ટિંવ વિશે જાગૃત કરવા મદદ કરે છે જ્યારે આંગણવાડી વર્કર દ્વારા અન્ય માહિતી જેવી કે ગામમાં પૂરતા ટ્યુબવેલ છે કે નહીં રોડ કાચા છે કે પાકા વગેરે વગેરે

B.મહિલા સ્વાસ્થ્ય સંઘ મહિલા મંડળ સાથે મીટીંગ યોજના:આરોગ્ય કાર્ય કરે મહિલા સ્વાસ્થ્ય સંઘના સદસ્યો સાથે મીટીંગ યોજી સ્ત્રીઓ યોગ્ય આરોગ્ય સંભાળ અને કોન્ટ્રાસેપશન વિશે કાઉન્સિલિંગ કરવું જોઈએ

C.હોમ વિઝીટ( HOME VISIT):સબ સેન્ટરના ગ્રામ્ય માં આવે આવેલ શક્ય હોય તેટલા વધુ પરિવારની મુલાકાત લેવી જોઈએ તેમજ અગાઉ કરેલ વિઝીટનું ઓગ્ય ફોલોઅપ કરવું જરૂરી છે હોમ વિઝીટ દરમિયાન કોમ્યુનિટીના સભ્યોને સબ સેન્ટર લેવલ પર ઉપસ્થિત હેલ્થ સેવાઓ ગ્રહણ કરવા સમજાવવું જોઈએ

D.વિઝીટ ટુ સ્કુલ ( VISIT TO SCHOOL):આરોગ્ય કાર્યક્રમ દ્વારા નિયમિત સમયે ગ્રામ્ય ની શાળાઓની મુલાકાત લેવી તપાસ કરવી જોઈએ તેમજ કે બાળકનું રસીકરણ કુપોષણથી પીડાતા બાળકોની તપાસ અને આવા બાળકને PHC પર સારવાર માટે રીફર કરવું તેમજ શાળાના શિક્ષકોની મદદથી બાળકને આરોગ્ય શિક્ષણ આપવું જોઈએ

E. પંચાયતોના સભ્યો સાથે મુલાકાત:પંચાયતના સભ્ય સાથે મુલાકાત હંમેશા ફાયદાકારક હોય છે તેમ જ પરિવાર કલ્યાણના કાર્ય માટે કોમ્યુનિટીના પુરુષોની મદદ મેળવી શકાય છે

Information education and communication

Concept (કોન્સેપ્ટ):કોમ્યુનિટી હેલ્થનું અગત્યનું હથિયાર એ હેલ્થ એજ્યુકેશન છે દરેક કોમ્યુનિટીમાં હેલ્થ વર્કર ડોક્ટર અને નર્સ ને હેલ્થ એજ્યુકેશન ઓબ્જેક્ટીવ એ છે કે લોકોને જીવતા અને લોકોને માત્ર સેવા આપવી હેલ્થ એજ્યુકેશન ની વ્યાખ્યા પ્રમાણે લોકોના આરોગ્યની પ્રેક્ટિસમાં ફેરફાર થાય એવું કરવું અને આ ફેરફારને કરવા માટે તે ફેરફારને લગતું જ્ઞાન વલણ જરૂરી છે

આપણા ઘરના માનવી માંદગી સાથે સાદા નિયમો પાળવા માટે પણ અજ્ઞાન હોય ધ્યાનમાં લઈ લોકોને હેલ્થ અંગેનું knowledge અને હેલ્થ પ્રેક્ટિસ વચ્ચે સ્મધકરવું

Defination of health education( ડેફિનેશન ઓફ હેલ્થ એજ્યુકેશન):આરોગ્ય વિશેનું વૈજ્ઞાનિક જ્ઞાન આપવું કે જેથી વ્યક્તિઓને વલણ અને વર્તન અનુકૂળતા બતાવે છે અને ઇચ્છિત આરોગ્યમય વર્તનને અપના અપનાવતા થાય તે માટેની પ્રક્રિયાને હેલ્પ એજ્યુકેશન કહે છે

Defination of education(ડેફીનેશન ઓફ એજ્યુકેશન):વર્તન વ્યવહાર અને જ્ઞાનમાં ફેરફાર લાવે છે તેને એજ્યુકેશન કહે છે હેલ્થ એજ્યુકેશન એટલે આરોગ્ય વિશેનું જ્ઞાન આપવું.

Aims of the health education

• WHO એ હેલ્થ એજ્યુકેશનનો હેતુઓ સ્પષ્ટ રીતે નીચે દર્શાવેલા છે લોકોનું હેલ્થનું મહત્વ સમજાવવું હેલ્થ એ કોમ્યુનિટી ની મિલકત છે તે પ્રમાણે તેની કદર કરવી જોઈએ
• લોકોને હેલ્થ વિશે જ્ઞાન આપવું જોઈએ
• તેને કૌશલ્ય અને વલણથી માહિતગાર કરવા તેમજ લોકોએ પોતાના આરોગ્યના પ્રોબ્લેમ માટે કે જેમાં પોતાનું જ્ઞાન અને વલણ નો સમાવેશ થાય છે
• લોકોને પોતાની આરોગ્ય સમસ્યાઓ ઓળખીને પોતાની જાતે જ તેનો ઉકેલ કરી શકે અને હેલ્થનું સ્ટ્રકચર જાળવી શકે

Objective of health education (ઓબ્જેકટીવ ઓફ હેલ્થ એજ્યુકેશન)

1.Informing people:નવી બાબતો પ્રત્યે લોકોનું ધ્યાન ખેંચવું અને જેથી વારંવાર સમજાવું પડે છે લોકો સ્પષ્ટ સમજે તે માટે ફરીવાર પુનરાવર્તન કરવું

2.Motivating people:માનસ શાસ્ત્રીઓ કહે છે કે જે વ્યક્તિ પ્રત્યે તેને વધુ માન હોય એવી વ્યક્તિઓ તે વધારે સારી રીતે સાંભળે છે સમાજમાં નેતાઓને લોકો વધારે ધ્યાનથી સાંભળે છે આરોગ્ય શિક્ષણ માટે આવી વ્યક્તિઓનો ઉપયોગ કરવો જેમકે ધારાસભ્ય ગામના સરપંચ મહિલા મંડળના પ્રમુખ યુવક મંડળના પ્રમુખ વગેરેનો સહકાર લેવો

3.Guiding into action:આ તબક્કામાં વ્યક્તિ વિચારોને અમલમાં મૂકે છે પ્રયત્ન કરે છે આ તબક્કામાં તેને મદદની જરૂર હોય છે જેથી તે પોતે આત્મવિશ્વાત પૂર્વક અમલમાં મૂકી શકે અને મદદ મળવાથી તે પ્રયત્નો કરે છે

IEC ના સોપાન

• આરોગ્યના કાર્યક્રમોનો ઓળખો
• લોકોને ઓળખો
• વિગતવાર આયોજન કરો. કાર્યક્રમ માટે જરૂરી સાધન સામગ્રી મેળવો
• સુ-આયોજન કાર્યક્રમો અમલ કરો
• મૂલ્યાંકન કરો

Scope of IEC

• 1.મેટરનલ હેલ્થ સર્વિસ-M.H.S
• 2.ચાઈલ્ડ હેલ્થ સર્વિસ-C.H.S
• 3.ફેમેલી વેલ ફેર સર્વિસ-F.W.S
• 4.ફેમિલી પ્લાનિંગ સર્વિસ-F.P.S
• 5.ઇમ્યુનાઈઝેશન સર્વિસ-I.S
• 6.પોષણ સંબંધિત સેવાઓ
• 7.કિશોરી અવસ્થા સંબંધિત સેવાઓ
• 8.કોમ્યુનિ કેબલ ડીઝીસ ના અટકાયત માટે સેવાઓ
• 9.પ્રાથમિક લેવલની આરોગ્યની સંભાર
• 10.પ્રજનન આરોગ્યની સેવાઓ

Aproch of IEC

• IECના ઉપયોગથી પ્રસાર માટે નીચે મુજબની સાધનોનો ઉપયોગ થાય છે.
• ટીવી દ્વારા
• રેડિયો દ્વારા
• સામાજિક માર્કેટિંગ દ્વારા
• લોકોને આરોગ્ય શિક્ષણ દ્વારા આપીને
• બેઠક સંમેલન મીટીંગ દ્વારા
• મનોવિજ્ઞાન ઉપયોગ દ્વારા
• વ્યવહારિક પ્રયોગ દ્વારા

Communication:Sir obster નામના વૈજ્ઞાનિકે કોમ્યુનિકેશન ની વ્યાખ્યા નીચે મુજબ આપી છે

Defination ડેફિનેશન:કમ્યુનિકેશનની કળા અને sciene કળા છે જેના દ્વારા માહિતી નિશાની લખાણ હાવ ભાવ દ્વારા પ્રગટ કરી શકાય

કોમ્યુનિકેશનમાં ભાષા તથા લાગણી વિચાર મંતવ્ય ગમા અણગમા ની અભિવ્યક્ત વગેરે લઈને દેશ તથા વિદેશ સુધી વિચાર વિનિમય કરી શકે છે

Components of Communication

1. the massager:જે વ્યક્તિ સંદેશો લાવે છે તેને મેસેન્જર કહે છે જે વિષય પર સંદેશો આપવાનો હોય તો વિષય પર તેને અસરકારક જ્ઞાન હોવું જોઈએ

2. the massage:સંદેશો ચોક્કસ અને સંપૂર્ણ હોવા જોઈએ અને સંદેશો આપવા માટે માનતવ્ય ઉપયોગ કરવામાં આવે છે તે માધ્યમ સરળ અને હેતુલક્ષી હોવો જોઈએ એટલે કે મેસેન્જર સ્પષ્ટ અને સમજી શકાય તેવું હોવો જોઈએ તેમ જ ચોક્કસ રજૂઆત અને જરૂરિયાત પ્રમાણ હોવો જોઈએ

3. the individual of audience/ Receiver:Receiver એ સંદેશો લેનાર છે જે વ્યક્તિ જૂથ કે ટોળું હોઈ શકે છે આ વ્યક્તિઓ શિષ્ય બંધ અને પ્રમાણિક હોવો જોઈએ આમાં ઉપરોક્ત ત્રણેય બાબતો યોગ્ય હશે તો જ અસરકારક કોમ્યુનિકેશન થઈ શકશે

4. channel of communication:સંદેશા ની આપ લે માટે યોગ્ય ચેનલ નો ઉપયોગ કરવો જોઈએ

5. feed back:મૂલ્યાંકન ઇવેલ્યુએશન

કોમ્યુનિકેશનના હેતુઓ

1.માહિતી આપવા:હેલ્થ એજ્યુકેશન લોકોને વિવિધ માધ્યમો દ્વારા આરોગ્ય વિશે જાગૃત કરી જુદા જુદા આરોગ્યના કાર્યક્રમ અંગેનું શિક્ષણ આપવાનો હેતુ છે જેમાં માહિતી આપવા માટે વ્યક્તિ સંબંધોનો ઉપયોગ થાય છે વાતચીત દ્વારા માહિતી આપી શકાય છે

2.શિક્ષણ આપવા માટે:આરોગ્ય શિક્ષણ વિવિધ માધ્યમો દ્વારા લોકોને આપી તે રીતે આરોગ્ય સુધારવા માટે સારી રીતે શિક્ષણ આપવી શકાય

રોગ્ય શિક્ષણ વિવિધ માધ્યમો દ્વારા લોકોને આપી તે રીતે આરોગ્ય સુધારવા માટે સારી રીતે શિક્ષણ આપવી શકાય

3.મનોરંજન આપવા માટે:લોકો

3.મનોરંજન આપવા માટે:લોકો શિક્ષણ મનોરંજન સાથે પણ આપી શકે છે કારણ કે આપણા દેશની વસ્તીઓ મોટાભાગે ભણેલ નથી અથવા અભણ છે તેથી મનોરંજન પણ મળી રહે અને રસ જળવાઈ રહે તે માટે મુવીઝ ફિલ્મ કે નાટક દ્વારા મનોરંજન આપી શકાય

4.વ્યક્તિના વ્યવહારમાં સુધારો કરવા:જેમાં વ્યક્તિગત વિચાર કે વર્તનમાં પરિવર્તન નું મુખ્ય હેતુ છે જેમ કે લોકો ની બિન આરોગ્ય પદ ટેવો વર્તન સુધારવાની આરોગ્યમાં પણ સુધારા આવે છે

Types of Communication

• 1.One way communication
• 2.Two way communication
• 3.Verbal communication
• 4.Non verbal communication

Principal of communication

• Interest
• Participation
• Comprehension
• Known to unknown
• Motivation
• Learning by doing
• Good human relationships

Barrieres of communication

1.physiologieal Barrier:સાંભળવામાં અને સમજવામાં તકલીફ પડે છે

2.Phychological Barrier:લાગણીઓ દુભાય અને સાઇટ્રાઇટિક ડીસઓર્ડર વગેરેને લીધે તકલીફ પડે છે

3.Environment Barrier:વધારે પડતો ઘોંઘાટ દેખાતું ના હોય (ઝાંખો પ્રકાશ) વધારે પડતી ભીડ ના લીધે

4 . Cultural Barrier:લોકોના રીત રિવાજ શ્રદ્ધા સમાજ અને સ્તર અલગ હોય ત્યારે

Method of health education

• 1.વ્યક્તિગત આરોગ્ય શિક્ષણ
• 2.જૂથ આરોગ્ય શિક્ષણ
• 3.ગ્રુપ ડિસ્કશન
• 4.પેનલ ડિસ્કશન
• 5.સિમ્પ્યુજી યમ
• 6.વર્કશોપ
• 7.કોન્ફરન્સ
• 8.રોલ પ્લે
• 9.ડેમો સ્ટેશન
• 10.પ્રોગ્રામ ઇન્સ્ટ્રક્શન
• 11.સ્ટીમપુલેસન એક્સરસાઇઝ

આરોગ્યના અગત્યના સંદેશાઓ

1. છોકરીઓને આદર પોષણ શિક્ષણ અને રક્ષણ આપે

2. નવજાત શિશુ કુમળા ફૂલ સમાન છે તેથી યોગ્ય સંભાળ જ તેની ભાવી તંદુરસ્તીઓ આધાર છે.
3. કિશોરીઓને અંગત સ્વચ્છતા રસીકરણ અને લોહીની વિકાસના નિવારણ માટે સમજાવો.
4. સગર્ભા અવસ્થામાં માતાની નિયમિત તપાસ કર આવજો.
5. સગર્ભા અવસ્થામાં વહેલી નોંધણી કરાવો.
6. સગર્ભા અવસ્થામાં માતાના લોહીના વર્ગની નોંધ કરજો.
7. માતાને સમતોલ પૌષ્ટિક આહાર અને શક્ય હોય તેટલું આરામ આપવો.
8. સગર્ભા અવસ્થામાં ધનુર વિરોધી રસીના બે રોજ આપજો.
9. લો તત્ત્વ અને ફોલિક એસિડ ની ગોળીઓ નિયમિત લેવડાવજો.
10. પ્રસુતિ માટેની અને નવજાત માટેની જરૂરીયાત વસ્તુઓ પહેલેથી જ એકત્રિત કરી રાખજો.
11. શક્ય હોય ત્યાં સુધી સુવાવડ હોસ્પિટલમાં અથવા માતૃ બાળ કલ્યાણ કેન્દ્રમાં શિક્ષિત નર્સ આરોગ્ય કાર્યકર તેમજ તાલીમ પામેલ દાયણ બહેન પાસે જ કરાવવાનો આગ્રહ રાખવો.
12. નાળ કાપવા માટે ઉકાળેલી કાતર અને જંતુમુક્ત સાધનોનું જ ઉપયોગ થાય તે જુઓ,
13. બાળક જન્મતાની સાથે જ રડયુ છે કે નહીં તેની નોંધ રાખવી.
14. બાળકની કોઈ જન્મજાત ખોટ છે કે નહીં તેની તપાસ કરાવ.
15. આંખ સાફ કરી મળમૂત્ર સમયસર થવાની નોંધ લેવી.
16. માતા અને બાળકની શક્ય હોય ત્યાં સુધી હોસ્પિટલમાં રાખો.
17. બાળકને અડતા પહેલા સાબુ વડે હાથ સાફ કરવા18. જેટલું બને તેટલું વહેલું માતાનું ધાવણ શરૂ કરવું.
18. શરૂઆતનું જાડું દૂધ કોલેસ્ટ્રોલ જરૂર આવવું.
19. ઉપરનું દૂધ આપવું પડે તેવા સંજોગોમાં વાટકી ચમચીથી આપવું.
20. ઉપરના દૂધ પાણી આપવા માટેના સાધનો વાટકી ચમચી વગેરે પાણીમાં નાખી ઉકાળીને સ્વચ્છ રાખવું.
21. શરૂઆતમાં બાળકને નવડાવવાની ઉતાવળ ન કરવી.
22. બાળકને રોજ નવરાવી કરચલી વાળી જગ્યાએ બરાબર સ્વચ્છ કરી અલગ કપડાથી લૂછીને સાફ રાખવું.
23. વાતાવરણના તાપમાન અનુસાર બાળકનું તાપમાન જાળવવા વાતાવરણ ઠંડુ કે ગરમ રાખવું.
24. બાળક ધાવણ ન લેતું હોય કે કોઈ તકલીફ જણાય તો નજીકના આરોગ્ય કેન્દ્ર પર તરત લઈ જવું
25. બાળકને સમયસર રસીઓ મુકાવજો.

તમારા બાળકના હિતમાં

• 1.બિન તાલીમ દાયણ પાસે સુવાવડ ન કરાવવી
• 2.સાફ કર્યા વગરના ચરી ચપ્પા કાતર બ્લેડ પથ્થર કે દાતરડા થી નાળ ન કાપવી
• 3.નાળ ઉપર ચાર રાગ કે કોઈપણ દ્રાવણ ન લગાડવું
• 4.ઘરગથ્થુ કે બજાર પરથી લાવેલ ગંદી વસ્તુ ન વાપરવી
• 5.માતાનું પહેલા દિવસનું દૂધ કાઢી ન નાખવું
  

જનસમુદાયોના સહયોગ મેળવવા શું શું કરશો

• સમુદાયનો સહયોગ મેળવવા ગ્રામ્ય કક્ષાએ પ્રભાવશાળી મદદરૂપ વ્યક્તિઓ માટેની સફળ તાલીમ શિબિર OTC (ઓરિએનટેશન ટ્રેનિંગ કેમ્પ)નું આયોજન કરવું જરૂરી હોય છે.
• આ કાર્યક્રમમાં લોકો ભાગીદારી ખૂબ જ મહત્વની હોય છે તેથી જન સમુદાયનો સહયોગ મેળવવું જરૂરી છે.
• ગામના લોકો ઉપર પ્રભાવ પાડી શકે તેવી વ્યક્તિઓ અને સેવાભાવી વ્યક્તિઓને શોધી કાર્ય તેમની નામાવલી તૈયાર કરો તેમના
  સતત સંપર્કમાં રહો તેઓને પ્રતિસાહિત કરી કામગીરીમાં ભાગીદાર બનાવો.
• ગામમાં સક્રિય મંડળો સંગઠનો સ્થાનિક અને સ્વૈચ્છિક સામાજિક ધાર્મિક સંસ્થાઓ યાદી તૈયાર કરો.
• જુદી જુદી યાદીમાં જે લોકોના નામ વધુ વખત આવતા હોય તેને નામકીત કરો અને તેને અગ્ર તાકર્મ આપવો
• પંચાયત અને સરકારી કર્મચારીઓ તથા સ્ત્રી આગેવાનો અને મહિલા કાર્યકર ની યાદી તૈયાર કરો.
• યાદી મુજબ ની વ્યક્તિઓ સંસ્થાના પ્રતિનિધિઓના ઘનિષ્ઠ સંપર્ક સાદી તેને પ્રોત્સાહિત કરી સહયોગ મેળવવો.

ગ્રામ્ય સ્તરી આરોગ્યની સેવાઓના આયોજન માટેની બેઠક બોલાવવા માટે પૂર્વ તૈયારી કરવાના મુદ્દા

• આયોજન બેઠકમાં કોની કોની બોલાવવાના છે તે અંગે તમારા સુપરવાઇઝર સાથે ચર્ચા કરી અલગ યાદી તૈયાર કરો. આ યાદીમાં લોકોને આરોગ્ય કાર્યક્રમ અંગેની સાચી માહિતી આપી શકે તથા શૈક્ષણિક પ્રવૃત્તિમાં મદદ કરી શકે તેવા લોકોની હાજરી ખૂબ જ જરૂરી છે.
• આ આયોજન બેઠકનો સમય દિવસ અને સ્થળ લોકોનું અનુકૂળતા મુજબ નક્કી કરો તેમને અગાઉથી જાણ કરો અને બેઠકમાં હાજરી આપવાની ખાતરી મેળવો.
• આયોજન બેઠકના સંચાલન અને સગવડતા ની તમામ વ્યવસ્થા કરો.
• જરૂરી તમામ સાધન સામગ્રી તથા સાહિત્ય તૈયાર રાખો.
• નોંધણીની વિગતો હાથ પર રાખવી અને શક્ય હોય તો તેની એક એક નકલ તમામને મળી રહે તેવી સગવડતા કરો.
• આયોજન બેઠકના તમામ સભ્યોની મીટીંગ ના બે દિવસ પહેલા યાદી આપવો અને પ્રોત્સાહિત કરો.

પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્ર

વિભાગો

1. જનરલ OPD
2. એન્ટિનેટલ ક્લિનિક
3. ડીલેવરી રૂમ
4. લેબોરેટરી
5. ક્લાર્ક ઓફિસ
6. દવા બારી
7. કેસ બારી
8. જનરલ વોર્ડ
9. ડ્રેસિંગરૂમ
10. ઇન્જેક્શન રૂમ
11. સ્ટોર રૂમ
12. ઓપરેશન થિયેટર OT

PHC પર અપાતી કેર

• 1.પ્રમોટીવ કેર( મોટીવેશન)
• 2.પ્રિવેન્ટીવ કેર (અટકાવવું)
• 3.ક્યુરેટિવ કેર (સારવાર)

1.પ્રમોટીવ કેર( મોટીવેશન)

લોકોની તંદુરસ્તીમાં વધારો કરવા માટે આપવામાં આવતી સારવારની પ્રમોટીવ કેર કહે છે ex ફેમિલી વેલફેર સર્વિસ દ્વારા દંપતીને જરૂરિયાત પ્રમાણે કુટુંબ કલ્યાણ સેવાઓ આપી માતા તથા બાળકની તંદુરસ્તીમાં વધારો કરવો

Ex એનીમિયા થી બચાવવા તથા તંદુરસ્તીમાં વધારો કરવા આયન ફોલિક એસિડની ગોળીઓ નું વિતરણ કરવું.

2.પ્રિવેન્ટીવ કેર (અટકાવવું)

• રોગ થતા જ અટકાવવા માટે કરવામાં આવતી સારવારને પ્રિવેન્ટીવ કેર કહે છે
• છ પ્રાણઘાતક રોગને થતા અટકાવવા માટે રસીકરણ કાર્યક્રમ
• સેનેટરી લેટ્રીન તથા કિચન ગાર્ડન યોજના
• વાતાવરણીય ની સ્વચ્છતા જાળવવા માટે
• IEC પ્રવૃત્તિ અને આરોગ્ય શિક્ષણ

કયુરેટીવ કેર સારવાર:લોકોની રોગની સારવાર આપીને સાજા કરવા જેવા સામાન્ય રોગોમાં મેડિકલ સારવાર તથા જરૂરી હોય તો વધુ સારવાર માટે રેફરલ સેવાઓ આપવામાં આવે છે

Function of the phc

1. મેડિકલ કેર
2. માતૃ બાળ કલ્યાણ સેવાઓ
3. સલામત પાણી અને પાયાની સ્વચ્છતા
4. કુટુંબ કલ્યાણ ની સેવાઓ
5. સીપી રોગોની નિયંત્રણ અને અટકાવ
6. જીવિત આંકડાકીય એકત્રીકરણ અને રિપોર્ટિંગ
7. આરોગ્ય શિક્ષણ
8. શાળા આરોગ્ય કાર્યક્રમ
9. તાલીમ અને શિક્ષણ દાયણ FHW.MPHW.વગેરે આપવી
10. રેફરલ સેવાઓ
11. સંશોધન કાર્યો
12. તમામ રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય કાર્યક્રમો ચલાવવા
13. લેબોરેટરી સેવાઓ

પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્રની સ્ટાફિંગ પેટન

1. તબીબી અધિકારી વર્ગ-૨ (MO) 1
2. બ્લોક એક્સ્ટ્રેશન એજ્યુકેશન 1
3. ઓપથેલમિક આસિસ્ટન્ટ 1
4. સેનેટરી ઇન્સ્પેક્ટર 1
5. ફાર્માસિસ્ટ 1
6. લેબોરેટરી ટેક્નિશિયન 1
7. ફિમેલ હેલ્થ વર્કર 1
8. મલ્ટી હેલ્થ વર્કર 1
9. ડ્રાઇવર 1
10. સુપરવાઇઝર 1
11. વર્ગ ચાર ના કર્મચારી.2