SOCIAL PROBLEMS (સામાજિક સમસ્યાઓ):

• સામાજિક સમસ્યાઓ એવી પરિસ્થિતિઓ છે કે જેને સમાજ દ્વારા જોખમ તરીકે ગણવામાં આવે છે.
• આ સામાજિક સમસ્યાઓને દૂર કરવાની જરૂર છે સામાજિક સમસ્યાઓ અસંતોષ અને દુઃખનું કારણ બને છે .
• તમામ સામાજિક સમસ્યાઓ સમાજમાં ગેરવ્યવસ્થાનું કારણ બને છે .
• સામાજિક સમસ્યાઓ ઉપરથી જરૂરિયાતો સાથે ઊભી થાય છે જે સામાજિક સમસ્યા એ આજે છે તે કદાચ આવતીકાલે ન ગણાય સામાજિક સમસ્યાઓ વિવિધ લેખકો દ્વારા વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવી છે.
• ગ્રીન ના મતે સામાજિક સમસ્યા એ એવી પરિસ્થિતિઓનો સમૂહ છે કે જેને સમાજમાં બહુમતી અથવા નોંધપાત્ર લઘુમતી દ્વારા નૈતિક રીતે ખોટી તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે.
• લડબર્ડ ના મતે સામાજિક સમસ્યાએ સમાજમાં કોઈપણ વિચલિત વર્તન છે અથવા એવી ડિગ્રીની અસ્વીકાર્ય દિશા છે કે તે સમુદાયની સહનશીલતા મર્યાદા ને ઓળંગે છે.
• શું આપણે પ્રાચીન ગ્રીસમાં નજર કરીએ તો કેટલીક સમસ્યાઓ જેમકે વેશ્યાવૃતિ એ સામાજિક સમસ્યા ન હતી પરંતુ તે આધુનિક વિશ્વમાં સામાજિક સમસ્યા છે જ્યારે આને પડકારવામાં આવે ત્યારે સામાજિક સમસ્યાઓ દૂર થશે.
• યુદ્ધ અપરાધ બેરોજગારી અને ગરીબી જેવી કેટલીક સામાજિક સમસ્યાઓને દરેક સમયે સામાજિક સમસ્યા તરીકે ગણવામાં આવે છે.

સામાજિક સમસ્યાઓના ત્રણ મુખ્ય માપદંડો છે.

• સમસ્યા તરીકે ગણવામાં આવતી પરિસ્થિતિને બદલવા માટે કંઈક કરવાની જરૂર છે.
• સામાજિક સમસ્યાને બદલાવી જરૂર છે કે જેના દ્વારા સામાજિક સમસ્યાનો ઉકેલ લાવી શકાય છે.
• લોકો માને છે કે તેને સુધારી શકાય છે દૂર કરી શકાય છે જેનો અર્થ એ છે કે સામાજિક સમસ્યા અનિચ્છનીય છે પરંતુ અનિવાર્ય નથી.

 SOCIAL PROBLEMS ( સોશિયલ પ્રોબ્લેમ ):

• સામાજિક સમસ્યા બદલવા માટે કંઈક કરવાની જરૂર છે.
• સમસ્યા હલ કરવા માટે સામાજિક વ્યવસ્થાઓ બદલો.
• લોકો માને છે કે તેને સુધારવામાં આવશે.

Social problem: criteria (સોશિયલ પ્રોબ્લેમ: ક્રાઈટેરિયા):

Types of social problem (ટાઈપ ઓફ સોશિયલ પ્રોબ્લેમ ) :

Harold A. (હેરોલ્ડ એ.):

• Phelps ના મતે 4 કેટેગરી પડે છે.

Economic (આર્થિક) :

• ગરીબી અને બેરોજગારી

Biological (બાયોલોજીકલ):

• લાંબા ગાળાના રોગો, ટૂંકા ગાળાના રોગો, વીકલાંગતા

Bio – psychological ( બાયો સાયકોલોજીકલ ):

• ચેતાને લગતા પ્રોબ્લેમ
• માનસિક પ્રોબ્લેમ
• આત્મહત્યા
• આચકી
• દારૂનું સેવન

Cultural (કલ્ચરલ):

• વૃદ્ધોની સમસ્યા
• ઘરવિહોણા
• વિધવા
• છૂટાછેડા
• ગુનો
• કિશોર અપરાધ

SOCIAL PROBLEM: NOT DUE TO A SINGLE CAUSE (સામાજિક સમસ્યા એ કોઈપણ એક કારણથી હોતી નથી) :

• સામાજિક સમસ્યાઓ જટિલ હોય છે અને સામાન્ય રીતે તે કોઈ એક કારણને લીધે હોતી નથી પરંતુ અનેક કારણોના લીધે હોય છે.
• ગરીબીનું ઉદાહરણ લઈએ તો તેના ઘણા કારણો એ કારણો છે જેમકે નિરક્ષરતા ,વધતી વસ્તી, રોજગારમાં ઘટાડો અથવા બેરોજગારી.
• જો આપણે આમાં જોઈએ તો અન્ય સમસ્યા નિરક્ષરતા ગરીબી સાથે જોડાયેલી છે.
• પોતે જ ગરીબીનું કારણ છે તેથી કેટલીક વાર સામાજિક સમસ્યાઓ એકબીજા સાથે એટલી આંતર સંબંધ હોય છે કે તેને અલગ પાડવી મુશ્કેલ છે પછી આંતર સંબંધિત સમસ્યાને હલ કર્યા વિના સમસ્યા હલ થઈ શકતી નથી.
• તેનો અર્થ એ છે કે સામાજિક સમસ્યાના તમામ કારણો શોધવાના પ્રયત્નો કરવા જોઈએ અને તેને પૂરતા પ્રમાણમાં ઉકેલવાની જરૂર છે.
• ભારતમાં ઉચ્ચ આર્થિક વૃદ્ધિ ઉપરાંત હજુ પણ ગરીબી છે.
• એક અજબ થી 350 અને 400 અજબથી વધુ લોકો ગરીબી રેખા નીચે જીવે છે આમાંના લગભગ 75 ટકા ગરીબ લોકો ગ્રામીણ વિસ્તારમાં રહે છે તેમના મોટાભાગના મજુર રોજગાર અને આ રોજગાર ધરાવતા લોકો છે.

PROSTITUTION (પ્રોસ્ટીટ્યુશન):

• ભારતમાં વેશ્યાવૃતિ એક ગંભીર સામાજિક સમસ્યા છે.
• વેશ્યાવૃતિ એ નીચેના કારણોના લીધે જ થાય છે.
• ગરીબી
• બેરોજગારી
• સેવાઓનું એકીકરણ નથી થતું
• વિકલ્પોનો અભાવ
• કલંક અને પ્રતિકૂળ સામાજિક વલણ કુટુંબની અપેક્ષાઓ અને દબાણ જીવનશૈલી માટે અનુકૂલન
• ભારતમાં મોટાભાગના લોકો સેક્સ વર્ક કરે છે કારણ કે પોતાને અથવા તેમના બાળકોને ટેકો આપવા માટે સંસાધનોની અછત હોય છે કારણ કે ઘણા લોકો જરૂરીયાત ને પહોંચી વળવા માટે વ્યવસાય તરીકે પસંદ કરે છે.
• ઘણીવાર લગ્ન તૂટી ગયા પછી અથવા તેમના પરિવાર દ્વારા અસ્વીકાર કરવામાં આવે છે અથવા ઘરની બહાર ફેંકી દેવામાં આવે છે.
• ભારતમાં વધતી જતી વેશ્યાવૃત્તિની સમસ્યાના મૂળ તરીકે ગરીબીને ગણવામાં આવે છે કેટલીક વખત સ્ત્રીઓ ભૌતિક સંપત્તિ મેળવવા માટે પોતાને વેશ્યા કહી શકે છે.
• વેશ્યાવૃતિ નાબૂદ કરવા માટે સામાજિક સેટપનો પુનર ગઠન કરવાની જરૂર છે જે એક માણસ તરીકે સ્ત્રીને ઓળખનો સન્માન કરશે.
• મહિલાઓનું શિક્ષણ અને આર્થિક અવલંબન તેમની નબળાઈનો સામનો કરશે.
• એક માનવ તરીકે સ્ત્રીને માન્યતા ને સમાન તરફ દોરી જશે.
• સેક્સ વર્કર ની સ્થિતિ સાથે સંકળાયેલા કાયદાઓ 1956 નો કાયદો છે જેને ઈમોરલ ટ્રાફિક (સપ્રેશન) એક્ટ (SITA) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
• આ કાયદા અનુસાર ભારતમાં સેક્સ વર્કર કાયદેસર કે ગેરકાયદેસર નથી ખાસ કરીને કાયદો સેક્સ વર્કર ને જાહેર સ્થળના 200 યાર્ડ ની અંદર તેનો વ્યવસાય કરવા પર પ્રતિબંધ કરે છે.
• સેક્સ વર્કર ને સામાન્ય કામદારોના કાયદા હેઠળ સુરક્ષિત નથી લઘુતમ વેતન લાભો ઇજા માટે વળતર અથવા અન્ય લાભો તખદાર નથી અન્ય પ્રકારના કામદારોમાં સામાન્ય છે.
• તાજેતરમાં જુના કાયદાને ઇમોરલ ટ્રાફિક્ (પ્રીવેંશન) એક્ટ દ્વારા બદલવામાં આવ્યું.
• વેશ્યા એ એવી વ્યક્તિ છે કે ચુકવણીના બદલામાં તેના શરીરનો ઉપયોગ હેતુઓ માટે કરવાની મંજૂરી આપે છે વેશ્યાવૃતિ એ મુખમૈથુન અથવા જાતિય અંતર સંબંધ જેવી જાતીય સેવાનો વેચાણ છે.
• જે ભારતમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે પરંતુ સમગ્ર દેશમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે.
• વૈસ્યાવૃત્તિ પ્રાચીન અને મધ્યકાલીન ભારતમાંથી ચાલુ રહી અને એ આધુનિક ભારતમાં વધુ વિશાળ દ્રષ્ટિકોણ ધરાવે છે.
• વૈસ્યાવૃત્તિ પોતે જ એક સામાજિક સમસ્યા છે બાળ વૈસ્યાવૃત્તિ તેને વધારે જટિલ બનાવી રહી છે.

CAUSE OF PROSTITUTION ( કોઝીઝ ઓફ પ્રોસ્ટીટ્યુશન ) :

• ગરીબી
• વ્યસન વધુ કરવું
• ધ્યાન ન આપવું
• બીજા ઓપ્શન ના હોય
• ઘર નો હોય
• પરિવાર નો ઇતિહાસ
• આત્મસન્માન નો અભાવ
• પિયર દબાણ
• સારું જીવન
• પરિવાર તૂટવો
• એકલતા અને કંટાળો
• કોઈ રોકવા વાળા માણસ ન હોય
• લગ્ન કરવામાં અસમર્થતા
• બળાત્કાર થયો હોય
• મનોરંજન ની સુવિધા નો અભાવ
• વૈજ્ઞાનિક કારણ

Lows related to prostitution in India:

• Suppression of immoral traffic in human and girl act 1956
• Prevention of immoral traffic act 1956
• Immoral traffic act 1956

કોઈપણ વ્યક્તિ જે વેશ્યા ગ્રુપને રાખે છે અથવા તેનું સંચાલન કરે છે અથવા કામ કરે છે અથવા તેની સંભાળ અથવા સંચાલનમાં મદદ કરે છે તે પ્રથમ દોષિત છે તે એક વર્ષથી ઓછી નહીં અને ત્રણ વર્ષથી વધુ ન હોય તેવી સખત કેદની સજાને પાત્ર હશે અને દંડ પણ થઈ શકે.

CRIME (ગુનો):

Introduction (ઇન્ટ્રોડક્શન):

• અપરાધ એ સમાજ સામનો કરતી મોટી સમસ્યા છે અપરાધ એ આધુનિક સંસ્કાર અને સમાજની મોટી ઘટના છે જોકે આદિમાનવ સમાજમાં પણ ગુનાઓ હતા પરંતુ તેમાં કોઈ મોટી સમસ્યા ન હતી.
• આદિમ સમાજમાં વ્યક્તિગત વર્તુળોકને અસરકારક રીતે નિયંત્રણ કરવા માટે વધુ મહેનતની જરૂર પડે છે આદિમ સમાજમાં ઓછા ગુનાઓ હતા કારણ કે ત્યાં માન્યતાઓ અને રિવાજોની એક સંહિતા હતી સંસ્કૃતિ સ્થિર અને એકરૂપ હતી પરંતુ આપણા આધુનિક સમાજની અન્ય ઘણી સામાજિક સમસ્યાઓ જેમ કે અપરાધ પણ એક કિંમત છે જેને આપણે ચૂકવવી પડશે ભારતમાં પણ તાજેતરમાં વર્ષોમાં ગુનામાં સતત વધારો થઈ રહ્યો છે.

DEFINITIONS (ડેફીનેશન):

• ગુના ને એવી રીતે વ્યાખ્યાયિત કરી શકાય છે કે જે જમીનનો કાયદો કરવા માટે કરે છે અથવા જે કાર્ય કરવા માટે તે પ્રતિબંધિત કરે છે તે ગુનાને વ્યક્તિઓના વર્તન તરીકે ગણવામાં આવે છે જેને જૂથ સખત નામંજૂર કરે છે.
• ઇલિયત અને મેરીલ ના મતે અપરાધ એ સામાજિક વર્તન છે જેને જૂથ નકારી શકે છે જેના માટે દંડ કરવામાં આવે છે.
• અપરાધ એક કૃત્ય અથવા અવગણના છે જે કાયદા દ્વારા જાહેર જનતા માટે હાનિકારક કાર્ય ગણવામાં આવે છે અને રાજ્ય દ્વારા સજા કરવામાં આવે છે.
• અમુક પ્રકારની ભૂલો ને સાર્વજનિક પાત્ર તરીકે ગણવામાં આવે છે.

CAUSE OF CRIME ( કોઝીઝ ઓફ ક્રાઈમ ) :

• પરિવારના વડાનું તેના પરિવારના સભ્યો પર નિયંત્રણનો અભાવ એ ગુનાનું એક કારણ છે.
• અપરાધ ત્યારે થાય છે જ્યારે સમાજના સભ્યો પર સમાજનું નિયંત્રણ ઓછું થાય છે.
• નશાકારક અને આલ્કોહોલિક પ્રેરણા ગુનાખોરીના દરમાં વધારો કરે છે.
• કેટલીક ધાર્મિક અંધ શ્રદ્ધાઓના કારણે કેટલાક લોકો પૂર બલિદાન લૂંટફાટ કોમી રખાણ વગેરે જેવા ગુનાઓ કરે છે.
• ખામીયુક્ત શિક્ષણ પ્રણાલીને કારણે લોકો ગુનાઓ કરે છે કારણ કે શિક્ષણ પ્રણાલી નૈતિકતા અને ચારિત્ર પર ભાર મૂકતી નથી.
• બાળલગ્ન દહેજ વગેરે જેવા ગુનાઓના કારણે ગુનાખોરી નું પ્રમાણ વધતું જાય છે.
• ગરીબી એ સમાજમાં મુખ્ય કારણ છે.
• બેરોજગારી પણ ગુનાઓના કારણ બને છે.
• નબળા મનની વ્યક્તિ એ લોકોની નિંદા કરી ગુના કરે છે.
• અપરાધ લોહી સાથે આવે છે અને એકવાર ગુનેગારનો જન્મ થય જાય પછી તેને તે રસ્તે થી દૂર કરવા માટે પણ ગુનાઓ વધી જાય છે.
• ઔદ્યોગીકરણની અસર હેઠળ ઝડપથી શહેરીકરણ થઈ રહ્યું છે અને ગામડાઓની સ્થળાંતર કરવાના લોકો કાયદાનો ઉલંઘન કરવાની લાલચ અનુભવે છે.

DRUG ADDICTION (નસીલી દવાઓનું બંધાણ):

• આદત દ્રવ્યોનો વ્યસન ફરજિયાત અને અમુક સમયે અનિયંત્રિત ડ્રગની તૃષ્ણા શોધ અને ઉપયોગ દ્વારા વર્ગીકૃત થયેલ છે.
• જે અત્યંત નકારાત્મક પરિણામોનો સામનો કરીને પણ ચાલુ રહે છે.
• દવાઓના લાંબા સમય સુધી ઉપયોગ મગજની કામગીરી અને આ રીતે વર્તન પર અસર કરે છે.
• ઘણા લોકો લાંબા ગાળા થી વ્યસનની હોય છે.

Cause of drug addiction ( કોઝીઝ ઓફ ડ્રગ એડીક્શન ) :

• કપરી પરિસ્થિતિનો સામનો ન કરી શકે
• નજીકના વ્યક્તિને ગુમાવ્યા હોય તો
• નિરાશા
• સ્વીકારવાની લાગણી
• એકલતા
• લક્ષ્ય પ્રાપ્ત કરવામાં અસમર્થ હોય

Sign / symptoms ( સાઇન એન્ડ સિમ્પ્ટોમ્સ ) :

• માથું દુખવું
• ટેન્શન
• નિંદર ન આવી
• ડિપ્રેશન માં વધારો

Prevention ( પ્રિવેન્શન ) :

• માદકદ્રવ્યમાં રોકવા માટે માતા-પિતાની દેખરેખ મહત્વપૂર્ણ છે
• વ્યક્તિના સારા વ્યવહાર અને વર્તન માટે વખાણ કરવા જોઈએ
• માતા પિતા અને બાળકોને ડ્રગનું એડીક્શન થવાથી શુ શુ નુકસાન થઈ શકે તે વિશે શિક્ષણ આપવું જોઈએ.
• આ માટે નીચેની બાબતો ધ્યાનમાં રાખવી જોઈએ:
• સ્વ નિયંત્રણ
• લાગણીની જાગૃતતા
• વાતચીત સામાજિક સમસ્યાનું નિરાકરણ
• શૈક્ષણિક આધાર.

DOWRY SYSTEM (દહેજ પ્રથા):

• દહેજ એ એક સામાજિક સમસ્યા છે.
• દહેજ એટલે લગ્ન સમયે તેની પત્ની અથવા તેના પરિવાર પાસેથી મળેલી મિલકત તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે.
• કન્યા વરરાજા અને તેના સંબંધીઓ દ્વારા લગ્નમાં મળેલી પેઢો અને કીમતી વસ્તુઓ તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરી શકાય છે.
• પ્રથા નીચેના પરિબળો પર આધારિત છે..
• છોકરાની સેવા અને પગાર
• છોકરી ના પિતાની સામાજિક અને આર્થિક સ્થિતિ
• છોકરા અને છોકરી ની શૈક્ષણિક લાયકાત
• છોકરાનું કામ અને તેનો પગાર
• છોકરીની સુંદરતા અને લક્ષણો
• આર્થિક સુરક્ષાની ભાવિ સંભાવનાઓ
• છોકરી અને છોકરાના પરિવારનું કદ અને રચના
• છોકરીના માતા પિતા માત્ર લગ્ન સમયે પૈસા અને ભેટ અથવા એવું જ નહીં પરંતુ જીવનભર તેના પતિના પરિવારને પૈસા અને ભેટ આપવાનું ચાલુ રહે છે.

CAUSE OF DOWRY (દહેજના કારણ):

• દહેજ નું એક કારણ એ છે કે દરેક માતા-પિતાની ઈચ્છા અને આકાંક્ષા એ છે કે તેણીની પુત્રીએ ઉચ્ચ અને સમગ્ર પરિવારમાં પરણાવવા અથવા તેણીની પ્રતિષ્ઠામાં વધારો કરવા અથવા પુત્રીને આરામ અને સલામતી વધારવા માટે.
• દહેજના અસ્તિત્વનું બીજું કારણ એ છે કે દહેજ માતા પિતા દ્વારા આપવામાં આવે
• આ દહેજના સામાજિક રિવાજને અચાનક બદલવો મુશ્કેલ છે
• કેટલાક લોકો તો એટલા માટે જ દહેજ આપે છે કારણ કે તેમના માતા પિતા અને પૂર્વજો દહેજ આપવા સાથે જોડાયેલા હતા
• એક જ જ્ઞાતિમાં લગ્ન કરવાથી એવા છોકરાઓની અછત જોવા મળે છે જેમની પાસે ઉચ્ચ નોકરીઓ હોય અથવા વ્યવસાયમાં સારી કારકિર્દી હોય.
• આ છોકરાના માતા પિતા છોકરીઓના માતા પિતા પાસેથી તેમની છોકરીને પુત્રવધુ તરીકે સ્વીકારવા માટે મોટી રકમ ની માંગણી કરે છે.
• દહેજ માત્ર તેમની ઉચ્ચ સામાજિક અને આર્થિક સ્થિતિ દર્શાવવા માટે આપવામાં આવે છે.
• દહેજ સ્વીકારવાનું કારણ એ છે કે તેઓએ તેમની દીકરી અને બહેનોને દહેજ આપવું પડશે તેથી તેઓ તેમની પુત્રીઓના પતિ શોધવા માટેની જવાબદારીને પૂર્ણ કરવામાં તેમના પુત્રીના દહેજ સામે જુએ છે.

DOWRY PROHIBITION ACT 1961 :

• આ અધિનિયમ એ 20 મે 1961 ના રોજ પસાર કરવામાં આવ્યો. આ અધિનિયમ અનુસાર ₹2,000 થી વધુ ભેટની આપ લે કરવી એની પરવાનગી નથી જો કોઈ વ્યક્તિ દહેજ લેતો કે દહેજ દેતો હોય એવું જણાય તો તેને દંડ ફટકારવામાં આવશે.
• તેના ઉલ્લંઘન માટે છ મહિનાની કેદ અથવા રૂપિયા 5000 સુધીના દંડ આપવામાં આવે અથવા બંને આપવામાં આવે.
• જ્યાં સુધી કેટલીક ફરિયાદ કરવામાં ન આવે ત્યાં સુધી અધિનિયમના ઉલ્લંઘન માટે કોઈ પગલાં લઈ શકાતા નથી.

ALCOHOLISM (આલ્કોહોલિઝમ ):

આલ્કોહોલિઝમ એ વિશ્વવ્યાપી સામાજીક અને મેડિકલ પ્રોબ્લેમ છે છેલ્લા 30 થી 40 વર્ષોમાં આલ્કોહોલ નો વપરાશ જથ્થો અને આવર્તનમાં વધારો થાય છે જેને આલ્કોહોલ પરાધીનતા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે તે એક પ્રકારનો રોગ છે.

તેમાં નીચેની બાબતોનો સમાવેશ થાય છે…

• તૃષ્ણા
• નિયંત્રણ ગુમાવવું
• શારીરિક અવલંબન
• સહનશીલતા

ક્રેવિંગ (તૃષ્ણા):

• પીવાની તીવ્ર ઈચ્છા થાય છે

લોસ ઓફ કંટ્રોલ (નિયંત્રણ ગુમાવ):

• એકવાર દારૂ પીવાનું શરૂ થઈ જાય પછી પીવાનું બંધ કરી શકાતું નથી.

ફિઝિકલ ડીપેન્ડન્સ (સારીરીક અવલંબન):

• પીવાનું બંધ કર્યા પછી ઉબકા, પરસેવો, ધ્રુજારી અને ચિંતા જેવા લક્ષણો જોવા મળે છે.

ટોલરન્સ (સહનશીલતા):

• સહનશીલતા મેળવવા માટે વધુ માત્રામાં દારૂ પીવાની જરૂર પડે છે.
• આલ્કોહોલ એક રોગ જેવો જ છે આલ્કોહોલની તૃષ્ણા આલ્કોહોલ ની લાગણી ખોરાક અથવા પાણીની જરૂરિયાત તરીકે મજબૂત છે.
• આલ્કોહોલ ગંભીર રોગ કુટુંબ આરોગ્ય અથવા કાનૂની સમસ્યા હોવા છતાં પીવાનું ચાલુ રાખે છે તે એક લાંબાગાળાનો રોગ જેવો છે આલ્કોહોલ એ વ્યક્તિના જનીનો અને જીવન ચક્ર બંનેને અસર કરે છે.

CAUSE ( કોઝીઝ ):

• બેરોજગારી
• ઘર થી દૂર રહેવું
• ઘરનો તૂટવું
• પરિવારમાં માતા અથવા પિતા બંનેમાંથી એક જ વ્યક્તિ હોય
• મિત્રો દ્વારા કરાવવામાં આવતું દબાણ
• તણાવ
• ગરીબી
• સ્ટેટસ સિમ્બોલ
• ઊંચા માણસ હોવા
• સામાજિક અથવા આર્થિક પરિસ્થિતિઓ માંથી પસાર થતો હોય
• સાંસ્કૃતિક ફેરફારો

PREVENTION (પ્રિવેન્શન):

• જોખમી પરિબળોને ઓળખવા
• જાગૃતતા લાવવી
• આલ્કોહોલ ના પરિણામો વિશે લોકોને જાગૃત કરવા
• સામાજિક અને આરોગ્ય કલ્યાણ સેવાઓની સ્થાપના કરવી.

DELIQUENCY (કિશોર વઈ ના બાળકો દ્વારા કરવામાં આવતો):

• અપરાધ એક સામાજિક સમસ્યા છે કે જે કિશોરોમાં જોવા મળે છે (18 વર્ષથી નીચેના બાળકો).
• ગુનાખોરી વિશ્વના દરેક દેશમાં થાય છે ઘણા દેશમાં 19 મી સદીના અંતમાં અપરાધ એક અલગ સમસ્યા તરીકે ઉભું થાય.
• અપરાધ ઘણીવાર ગરીબી સાથે અને સમાજમાં અમીર અને ગરીબ વચ્ચેના તફાવત સાથે ગાઢ રીતે જોડાયેલા હોય છે.
• વધુમાં અપરાધ એ પરંપરાઓમાં મોટા વિક્ષેપ નું કારણ છે જ્યારે મુખ્ય સામાજિક પેટન બદલાઈ રહી ત્યારે અપરાધની ટોચ પર લક્ષણ છે તે જોવા મળે છે.

DEFINITIONS (ડેફીનેશન):

• ઓક્સફર્ડ ઇંગલિશ ડીક્ષનરી પ્રમાણે અપરાધની ગુનાહિત હોવાની સ્થિતિ અથવા ગુના તરીકે ગણવામાં આવે છે.
• અપરાધીઓ નો અર્થ થાય છે ફરજ અથવા જવાબદારીઓમાં નિષ્ફળતા.
• જુવેનાઇલ ડેલીક્વન્સી એ ચોક્કસ વયથી ઓછી ઉંમરના યુવક દ્વારા કરવામાં આવેલા કાયદા વિરુદ્ધના કોઈપણ ગુનાને દર્શાવવા માટે વપરાતો શબ્દ છે.
• ઘણા દેશોમાં તે 18 વર્ષથી નીચેની ઉંમરના બાળકોમાં ગણવામાં આવે છે પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં તે બદલાય છે.
• યુનાઇટેડ સ્ટેટમાં નીતિ જ્યારે યુવક અથવા તેણી અને એ ગુનો કર્યા હોવાનો અક્ષય કરવામાં આવે ત્યારે તેને અપરાધ માટે દંડિત કરી શકાય છે.
• આ ઉપરાંત જ્યારે સ્ટેટસ અપરાધ કર્યા હોય ત્યારે તેના પર ચાર્જ થઈ શકે છે જે આને લાગુ પડતા ચોક્કસ પ્રતિબંધનું ઉલ્લંઘન છે.
• ગુનેગાર એ હોય છે કે જેણે સામાન્ય વર્તનથી અલગ વર્તન દર્શાવે અને બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો તે એ લોકો હોય છે કે જેમણે ગુનો કર્યા હોય છે ઉદાહરણ તરીકે…. જાતીય અપરાધ ચોરી વગેરે.

CAUSE (કોઝીઝ):

• સામાજિક ગેરવ્યવસ્થા
• ગરીબી
• ઘરની સ્થિત
• દારૂ પીવા
• ચીલી દવાઓનું સેવન કરો
• મોર્ડન વે ઓફ લિવિંગ

PROGRAMS FOR PREVENTION AND CONTROL (નિવારણ અને નિયંત્રણ માટેના કાર્યક્રમો):

અપરાધી બાળકોની સંભાળ , રક્ષણ, જાળવણી ,તાલીમ અને પુનર્વસન તરફ નો એક વિશિષ્ટ અભિગમ છે .

અપરાધીઓ માટે ધ ચિલ્ડ્રન એકટ 1960 બનાવવામાં આવ્યું.

આવા બાળકો માટેની સંસ્થાઓનો સ્ટ્રક્ચર:

• જુવેનાઇલ ઓર ચિલ્ડ્રન કોટ
• ચાઇલ્ડ વેલ્ફેર બોર્ડ
• રિમાન્ડ હોમ
• સર્ટિફાઇડ સ્કૂલ
• ચિલ્ડ્રન હોમ
• આફ્ટર કેર ઓર્ગેનાઇઝેશન
• ઓબજરવેશનલ હોમ.

આ અધિનિયમ હેઠળ બાળકના સંબંધમાં કોઈ પણ હુકમ કરતી વખતે સક્ષમ અધિકારીને નીચેના સંજોગો ધ્યાનમાં લેવામાં આવશે….

• બાળકોની ઉંમર
• આવી પરિસ્થિતિ કે જેમાં બાળકો જીવે છે.
• પ્રોફેશનરી ઓફિસર દ્વારા કરવામાં આવેલ અહેવાલ.
• ધાર્મિક સમજ બાળકની
• સક્ષમ અધિકારીના મતે આવા અન્ય સંજોગો જરૂરી છે કે જેમાં બાળકના હિતમાં ધ્યાનમાં લેવા જોઈએ.
• જોકે અપરાધ કરનાર બાળકના કિસ્સામાં બાળકોની અદાલતને ગુનો કરનાર બાળક સામે તારણો નોંધ્યા પછી ઉપરોક્ત સંજોગોને ધ્યાનમાં લેવામાં આવશે.

PUNISHMENT FOR CURELTY TO CHILD ( બાળકને શિક્ષા માટે સજા ) :

• જો કોઈ બાળકનો વાસ્તવિક હુમલો ધરાવતો હોય અથવા તેના પર અંકુશ ધરાવતો હોય. હુમલો કરે અથવા છોડી દે તો બાળકોનો પડદફાસ કરે અથવા જાણી જોઈને તેની અવગણના કરે અથવા તેને આશ્વાસન આપવાનું કારણ આપે છે અથવા મેળવે છે .
• આવું બાળક બિનજરૂરી માનસિક અથવા શારીરિક વેદના પાંચ મહિના સુધી કે છ મહિના સુધી અથવા બંને સાથે કેદની સજા ને પાત્ર છે.

HANDICAPPED (વિકલાંગ):

• જોન એમ લાસ્ટ 1995, ના મત મુજબ વિકલાંગતા ને ક્ષતિ અને ભૂમિકા માટે અપૂરતી તાલીમ અથવા અન્ય સંજોગોના પરિણામે સામાજિક ભૂમિકા અને પરિપૂર્ણ કરવાની વ્યક્તિની ક્ષમતામાં ઘટાડો તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરી શકાય છે જે બાળકોને લાગુ પડે છે.
• ક્ષતિની હાજરી અથવા અન્ય સંજોગો કે જે સામાન્ય સંજોગો કે જેમાં સામાન્ય વૃદ્ધિ અને વિકાસમાં અથવા શીખવાની ક્ષમતામાં અવરોધ કરે છે.
• વિકલાંગતા એ આપેલ વ્યક્તિ માટેના ગેરલાભ તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે કે જે ક્ષતિ અથવા વિકલાંગતામાં પરિણામે છે.
• જે વ્યક્તિ સામાન્ય હોય તેવી વ્યક્તિની ભૂમિકાની પરિપૂર્ણતાને પર્યાપ્ત કરે છે.
• વિકલાંગતા એ આંતરિક અથવા બાહ્ય હોઈ શકે છે.

Intrinsic (આંતરિક): બ્લાઇન્ડનેસ

Extrinsic (બાહ્ય): માતા પિતા ની ખોટ

• પ્રાઇમરી અને સેકન્ડરી હોઈ શકે છે

પ્રાઇમરી : અંધત્વ

સેકન્ડરી : ગરીબી

હેન્ડીકેપ વ્યક્તિને ત્રણ ટાઈપમાં ક્લાસિફાઈ કરવામાં આવે છે.

 શારીરિક વિકલાંગ

 માનસિક વિકલાંગ

 સામાજિક વિકલાંગ

Physical disability (શારીરિક અપંગતા)

• શારીરિક વિકલાંગતામાં અંધત્વ ,બહેરાસ, તાડવાના ભાગનો અભાવ ,સેરેબલ પાલ્સી ,રોડ એકસીડન્ટ ,બળી જવું વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
• આ વિકલાંગતા એ જન્મજાત ખોડખાપણ અથવા ઇન્ફેક્શન અથવા એકસીડન્ટના કારણે થઈ શકે છે.

Mentally handicapped (માનસિક અપંગતા)

માનસિક વૃદ્ધિ અને વિકાસમાં ઓછા હોય છે તે જિનેટિક ના કારણે અથવા એન્વાયરમેન્ટલ ફેક્ટરના કારણે જોવા મળે છે.

• જિનેટિક ફેક્ટર ..જેવા કે ડાઉન સિન્ડ્રોમ
• એન્ટિનેટલ ફેક્ટર જેવા કે… ન્યુરલ ટ્યુબ ડિફેક્ટ, Rh- ઇનકમ્પેટિબીલીટી
• પેરીનેટર ફેક્ટર જેવા કે… બર્થ ઇન્સ્યુરી ,હાઈપોસીયા, સરેબલ પાલસી.
• પોસ્ટનેટલ ફેક્ટર જેવા કે હેડ ઈન્જરી એનસેફેલાઇટિસ એક્સિડન્ટ વગેરે
• Miscellaneous ફેકટર જેવા કે.. મેટર્નલ માલન્યુટ્રીશન,consanguineous મેરેજ વગેરે

Social handicap (સોશિયલી હેન્ડીકેપ) :

સામાજિક રીતે વિકલાંગ બાળકને એવા બાળક તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે જેનો સ્વસ્થ વ્યક્તિત્વ હોય વિકાસની તકો અને સંભવિતતાનો સંપૂર્ણ વિકાસ તેના સામાજિક વાતાવરણમાં અમુક તત્વો દ્વારા અવરોધાય છે…તરીકે પેરેન્ટલ અયોગ્યતા, શીખવાની પ્રક્રિયાના ઉતેજનનો અભાવ.

PREVENTION (પ્રિવેન્શન):

• આનુવંશિક તપાસણી.
• જોખમ ધરાવતા લોકોને ઓળખો અને તમામ માટે સંદર્ભ પર લેવા.
• રસીકરણ
• પર્યાપ્ત પોષણ
• પ્રીનેટલ, પોસ્ટ નેટલ અને ઇન્ટ્રાનેટલ પિરિયડ દરમિયાન તબીબી સંભાળ રાખવી.
• વિકલાંગતા નો વહેલી તકે નિદાન કરવું.
• પર્યાપ્ત સારવાર જેમ કે ફિઝિયોથેરાપી ઓક્યુપેશનલ થેરાપી અને પ્રસ્થેટિક ની સારવાર લેવી.
• સ્વતંત્ર જીવન માટે વિકલાંગ બાળક ની તાલીમ અને શિક્ષણ એટલે કે વ્યવસાયિક માર્ગદર્શન લેવું .
• તેને જે વસ્તુ શીખવામાં આનંદ આવે છે તેની સાથે કામ કરવાની તાલીમ આપવી જોઈએ જેથી કરીને બીજા પર બોઝ ન બને.

DISABLED/HANDICAPPED GROUP (અપંગ/વિકલાંગ જૂથ):

• 2001 ની વસ્તી ગણતરીના અહેવાલો અનુસાર દેશની કુલ વસ્તીના 2.19 કરોડ વ્યક્તિઓ વિકલાંગ છે.
• 0-19 વર્ષની કુલ વયના જૂથની કુલ વસ્તીના 1.67% લોકો વિકલાંગ છે.
• 0-19 વર્ષની વય જૂથમાં અપંગ એ મુખ્ય પ્રકારની વિકલાંગતા જોવા મળે છે સાંભળવા હલનચલનની સમસ્યાઓ અને માનસિક વૃતિથી પીડાય છે.
• 2001 ની વસ્તી ગણતરી મુજબ કુલ વિકલાંગ વસ્તીના  35-29%  અપંગ છે.
• જેમાંથી 33.9% ને દૃષ્ટિની ક્ષતિ
• 47.26% ને વાણીની સમસ્યા 23.02 ટકા ને સાંભળવાની સમસ્યા 37.08% અને હલનચલનની સમસ્યા
• 35.19% અને માનસિક વૃદ્ધિથી પીડાય છે.
• 10-19 વર્ષની વય જૂથમાં હલનચલન વિકલાંગતા નું પ્રમાણ સૌથી વધુ 33.02 ટકા છે.
• ભારતમાં વિકલાંગ લોકો સાથે મૂળભૂત સેવાઓ અને તકોની પહોંચના સંદર્ભમાં ભેદભાવ ચાલુ રાખવામાં આવે છે અને વિકલાંગ બાળકો માટે માત્ર થોડી જ સેવાઓ ઉપલબ્ધ છે.

Disability (વિકલાંગતા):

• વિકલાંગતા ની વિભાવના દરેક સમાજમાં અલગ અલગ હોય છે.
• વિકલાંગતા ને અલગ અલગ રીતે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે વિકલાંગતા માટેનો સમાનાર્થી શબ્દ ક્ષતિ કહેવાય છે.
• Who અનુસાર ક્ષતિ એ માનસિક શારીરિક અથવા શરીર રચના અથવા કાર્યની કોઈપણ ખોટ અથવા અસામાન્યતા છે.
• વિકલાંગતા એ આપેલ વ્યક્તિ માટે એક ગેરલાભ છે જે ક્ષતિ અથવા અપંગતાને કારણે થાય છે જે તે વ્યક્તિ માટે સામાન્ય હોય તેવી કાર્યક્ષમતામાં બાધા તરીકે હોય છે અથવા તે કાર્ય થતું અટકાવે છે.
• સામાજિક મોડલ મુજબ વિકલાંગતા એ શારીરિક અને સામાજિક અવરોધોને કારણે અન્ય લોકો સાથે સમાન સ્તરે સમુદાયના સામાન્ય જીવનમાં ભાગ લેવાની તકોની ખોટ અથવા મર્યાદા છે.
• અંતત્વ ઓછી દ્રષ્ટિ સાંભળવાની ક્ષતિ ડીસેબિલિટી વગેરે જેવી ઘણી બધી પરિસ્થિતિઓ છે જેમાં અપંગતા અથવા વિકલાંગતા નો સમાવેશ થાય છે.
• ભારતમાં વિકલાંગ વ્યક્તિઓની સંખ્યા ખૂબ વધુ છે વિકલાંગ લોકોને અવગણનાના હાંસીયામાં ધકેલવામાં આવે છે.
• સમુદાયને બદલે કુટુંબની સંભાર ની જવાબદારી સાથે ભારતે હસ્તક્ષેપના તબીબી મોડેલથી વિકલાંગોના સમુદાય આધારિત પુનર્વસન તરફ સ્થળાંતર કરવાની જરૂર છે.

SERVICES FOR HANDICAPPED/DISABLED (વિકલાંગ/અપંગ લોકો માટે સેવાઓ ):

તે સામાજિક મંત્રાલયની જવાબદારી છે અન્ય મંત્રીઓ સાથે મળીને ન્યાય અને સસક્તિકરણ સેવાઓ સહાય યોજનાઓ અને રાહતો ભારત સરકાર દ્વારા આપવામાં આવે છે સેવાઓના મુખ્ય ક્ષેત્રોમાં નિવારણ પ્રારંભિક ઓળખ અને તેને રોકવા માટે શિક્ષણ તાલીમ અને રોજગાર અને કાયદાકીય કાર્યવાહી કરવામાં આવે છે.

PREVENTION, EARLY IDENTIFICATION AND INTERVENTION (નિવારણ, પ્રારંભિક ઓળખ અને હસ્તક્ષેપ ):

• નિવારણ પ્રારંભિક ઓળખ અને અપંગ વ્યક્તિઓની ઘટનાઓને ઘટાડવા માટે સતત પ્રક્રિયા તરીકે અટકાવવું જરૂરી છે ઘટાડવા માટે વિવિધ સેવાઓ અથવા કાર્યક્રમો શરૂ કરવામાં આવ્યા હતા.
• કાર્યક્રમ જેવા કે….
• 1975 -76 માં 0 થી છ વર્ષના બાળકો અને 15-44 જૂથની માતાઓના પોષણ અને આરોગ્યની સ્થિતિમાં સુધારો કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે ICDS પ્રોગ્રામ શરૂ કરવામાં આવ્યો.
• 1983 માં રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય નીતિમાં WHO દ્વારા પ્રયોજિત રોગપ્રતિરક્ષાના વિસ્તૃત કાર્યક્રમનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો.
• 1986 માં રાષ્ટ્રીય આયોડીન ની ઉણપ વિકૃતિઓ અટકાવવા ના ઉદ્દેશ્ય સાથે નિયંત્રણ ગોઈટર માનસિક મંદતા અને સાંભળવાની ક્ષતિની ઘટના માટે પ્રોગ્રામ બહાર પાડવામાં આવ્યું.
• 1992 માં CSSM પ્રોગ્રામ એ ઈન્ફોટ રીલેટેડ ડિસેબીલીટીસ અને પ્રિપેન્ડ કરવા માટે બનાવવામાં આવ્યું.
• સરકારી હોસ્પિટલસ અને હાજરીના કારણે જ્યાં વિકલાંગતા છે ત્યાં આઈડેન્ટીફાય કરવાની વિવિધ રીતો છે જેના દ્વારા બાળકોમાં હેન્ડીકેપ ની ઘટનાને રોકી શકાય છે અથવા ઘટાડવામાં મદદરૂપ થાય છે જેમકે ફિઝીયોથેરાપી ,ઓક્યુપેશનલ થેરાપી ,સ્પીચ થેરાપી…

EDUCATION (શિક્ષણ):

• શિક્ષણ એ વિકલાંગોને વિવિધ મોડેલો પ્રદાન કરવામાં આવે છે સાંભળવાની ક્ષતિ ધરાવતા બાળકો માટે 900 શાળાઓ અને દૃષ્ટિની ક્ષતિવાળા બાળકો માટે ૪૦૦ શાળાઓ બંધાવવામાં આવી છે.
• સરકાર પ્રાયોજિત કાર્યક્રમ હેઠળ 50 હજારથી વધુ વિકલાંગ બાળકો માટે સ્કૂલ માટે નોંધાયેલા છે.
• લોકોમીટર માટે 700 કરતા વધારે સ્કૂલ બાળકો માટે નોંધાયેલા છે.
• બૌદ્ધિક અથવા અસક્ષમ બાળકો માટે હજાર શાળાઓ બનાવવામાં આવેલ છે.
• આ ભારતમાં વિશેષ શૈક્ષણિક કેન્દ્રો છે જે પૂર્વ વ્યવસાયિક અને વ્યવસાયિક તાલીમ અને પુનર્વસન શિક્ષણ પ્રદાન કરે છે
• ગ્રેડ C and grade D પોસ્ટમાં બહેરા અને શારીરિક રીતે અશક્ત લોકો માટે નોકરીઓમાં અનામત રાખવામાં આવી છે. આ આરક્ષણ ત્રણ ટકા સુધી છે જેથી દરેક જૂથ 1% અનામતનો કવોટા મેળવી શકાય છે.

LEGISLATION (કાયદો):

• 1995 માં વિકલાંગતા અધિનિયમ પસાર કરવામાં આવ્યો છે.અને આ અધિનિયમ નિવારક પ્રદાન કરે છે અને પુનર્વશનના પ્રમોશનલ પાસાઓ જેમકે શિક્ષણ રોજગાર વ્યવસાયિક તાલીમ આરક્ષણ વગેરેનો સમાવેશ કરવામાં આવે છે અને સ્વતંત્ર જીવનનો સમાવેશ થાય છે.
• રીહેબિલિટેશન ઓફ ઇન્ડિયા એક્ટ 1992 ને કારણે રિહેબિલિટેશન કાઉન્સિલિંગ ઓફ ઇન્ડિયા ની સ્થાપના થઈ.
• છે પુનર્વસન વ્યવસાયિકો માટેના અભ્યાસક્રમોની તાલીમના પ્રમાણભૂત કરણ અને દેખરેખ માટે જવાબદાર છે.
• પુનર વસવાટ અને વિશેષ શિક્ષણમાં સંશોધનને પ્રોત્સાહન આપવાની વધારાની જવાબદારી સાથે 2000માં આ અધિનિયમમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો.
•  ભારત સરકાર દ્વારા નીચેના ક્ષેત્રોમાં વિકલાંગોને રાહત આપવામાં આવે છે
•  travel
• communication
• income tax concession
• loans

Travel

કન્સેસન વિકલાંગ વ્યક્તિની સાથે જતી વ્યક્તિ તેમજ વિકલાંગ વ્યક્તિ માટે માન્ય છે.

ઇન્ડિયન એરલાઇન અને લોકો મીટર એ ડિસેબલ વ્યક્તિઓમાં 50% કરે છે.

રેલ્વે મંત્રાલય માન્ય સાથે ઉત્પાદન પર તમામ ટિકિટના ભાડા પર 75% અને સીઝન ટિકિટ પર 50% ડિસ્કાઉન્ટ ઓફર કરે છે.

communication

STD/PCO ટેલીફોન સુવિધાઓ ચલાવવા માટે વિઝ્યુઅલ અને લોકો મીટર એ અશોક સમ વ્યક્તિઓને પ્રાધાન્ય આપવામાં આવે છે.

income tax concession:

વિકલાંગ વ્યક્તિના માતા પિતા અથવા વાલીને રૂપિયા 40,000 ની આવક પર ટેક્સ કપાવવા માટે હકદાર છે.

loans :

વિકલાંગતા ધરાવતી વ્યક્તિઓ જાહેર ક્ષેત્રની બેંકો પાસેથી અને સંકલિત ગ્રામીણ વિકાસ કાર્યક્રમ હેઠળ લોન મેળવી શકે છે શારીરિક રીતે વિકલાંગોને 6000 રૂપિયા સુધીની સબસીડી મળે છે.

CHILD ABUSE (બાળ દુરુપયોગ):

• સામાન્ય રીતે બાળ દુરુપયોગમાં બાળકને ઉપર ધ્રુવ્યવહાર કરવામાં આવે છે અને બાળકને માર મારવામાં આવે છે અને બાળક સાથે ખરાબ વ્યવહાર કરવામાં આવે છે.
• વ્યાપક રીતે વ્યવહારમાં માત્ર શારીરિક હિંસા જ નહીં પરંતુ જાતિય દિયોર વ્યવહાર માનસિક અને ભવત્મક દૂર વ્યવહાર ઉપેક્ષા વંચિતતા અને તખનો અભાવ જોવા મળે છે.

DEFINITION (ડેફીનેશન):

• બાળ દિવસ વ્યવહારને બાળકના શરીર પરના કોઈપણ હાનિકારક અને અપમાનજનક સંપર્ક અને કોઈપણ પ્રકારના સંદેશા વ્યવહાર અથવા કારણભૂત અથવા પરવાનગી આપવા તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરી શકાય છે.
• એ બાળકને અપમાનિત કરે છે શરમાવે છે અથવા ડરાવે છે.
• કેટલાક વાળ દૂર વ્યવહાર અને કોઈપણ કૃત્ય   અથવા અવગણના તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરી શકાય છે.
• જે બાળકોના ઉછેરમાં નિષ્ફળ થાય છે.
• બાળ દિવસ હાર નિવારણ અને સારવાર અધિનિયમ એ બાળ દોરહાર અને ન્યૂનતમ કોઈપણ તાજેતરમાં કૃત્ય અથવા માતા-પિતા અથવા સંભાળ રાખનાર તરફથી કાર્ય કરવામાં નિષ્ફળતા અને વ્યાખ્યાયિત કરે છે.
• મૃત્યુ એ ગંભીર શારીરિક અથવા ભાવાત્મક નુકસાન અથવા જાતીય દુર્વ્યવહાર કે શોષણ કે તૃતીયમાં પરિણામે છે અને કાર્ય કરવામાં નિષ્ફળતા છે ગંભીર નુકસાનના નિકટવર્તી જોખમમાં રજૂ કરે છે.

TYPES OF CHILD ABUSE (બાળ શોષણના પ્રકારો):

• ઈમોશનલ એબ્યુસ
• નેગલેટ
• ફિઝિકલ એબ્યુસ
• સેક્સ્યુઅલ અબ્યુંસ

Emotional Abuse (ઈમોશનલ એબ્યુસ અથવા ભાવાત્મક દુરુપયોગ):

• ભાવાત્મક દુરુપયોગ એટલે માતા પિતા સંભાળ લેનારા દ્વારા કાર્ય કરવામાં નિષ્ફળતા કે જેના કારણે ગંભીર વર્તણોકીય જ્ઞાનાત્મક અથવા ભાવાત્મક કે માનસિક વિકૃતિ બાળકમાં  થઈ શકે છે.
• મૌખિક દુરુપયોગ અથવા વર્બલ abuse
• મેન્ટલ એબ્યુઅસ અથવા માનસિક દૂર વ્યવહાર
• સાયકોલોજીકલ માલટ્રીટમેન્ટ અથવા મનોવૈજ્ઞાનિક દૂરવ્યવહાર
• સંભાળ લેનાર અથવા માતા-પિતા દ્વારા આપવામાં આવતી વધુ ગંભીર અથવા ભાવાત્મક દુર્વ્યવહારમાં સામેલ થાય છે.
• જેમકે…
• કબાટ રૂમ અથવા ડાર્ક રૂમમાં કેદ કરવા
• ખુરશી પલંગ કે પંખા સાથે લાંબા સમય સુધી બાંધીને રાખવું
• બાળકને ધમકાવવું અથવા આતંકીત કરવું

neglect (ઉપેક્ષા) :

• ઉપેક્ષાએ બાળકની મૂળભૂત જરૂરિયાતો પૂરી પાડવામાં નિષ્ફળતા આપે છે.
• નેગલેટ એ આ પ્રકારે હોઈ શકે છે.

Physical neglect (ફિઝિકલ નેગલટ) :

• શારીરિક દૂર વ્યવહાર નો અર્થ એ છે કે બાળકને શારીરિક Injury પહોચાડવી.
• તેમાં બાળકને બાળવું મારવું ધ્રુજારી લાત મારવી માર મારવો અથવા નુકસાન પહોંચાડુ સામેલ છે.
• શારીરિક દોર્યો હાર વધુ શિસ્ત અથવા શારીરિક સજાનું પરિણામ હોઈ શકે છે જે બાળક માટે અયોગ્ય છે.

Sexual abuse (જાતીય શોષણ):

જાતિય દૂર વ્યવહાર એ બાળક માટે અયોગ્ય છે જેમ કે બાળકના ગુપ્તાંગને ડખો સંભોગ બળાત્કાર પ્રદર્શનવાદ અને જાતીય શોષણ નો સમાવેશ થાય છે.

commercial or exploration of a child ( કોમર્શિયલ ઓર એક્સપ્લોરેશન ઓફ અ ચાઇલ્ડ ):

• તે અન્ય લોકોના ફાયદા માટે કામ અથવા અન્ય પ્રવૃત્તિઓમાં બાળકના ઉપયોગનો સંદર્ભ આપે છે તેમાં બાળમજૂરી અને બાળ વેશ્યાવૃતિનો સમાવેશ સમાવેશ થાય છે પરંતુ આ સુધી મર્યાદિત નથી આ પ્રવૃત્તિઓ બાળકના શારીરિક માનસિક શિક્ષણ આધ્યાત્મિક નૈતિક સામાજિક ભાવનાત્મક વિકાસ માટે હાનિકારક છે.

Contributing factors of child abuse ( બાળ દુર્વ્યવહારમાં ફાળો આપતા પરિબળો ):

• ગરીબ મધ્ય પાન
• ડ્રગ નો ઉપયોગ
• એકલતા
• નાની ઉંમરના માતા-પિતા
• ઘરમાં મારા મારી થવી
• સ્ટ્રેસ
• સપોર્ટ નો અભાવ

Consequences of child abuse ( બાળ દુર્વ્યવહારના પરિણામો ) :

• ખોટું બોલવાની ટેવ પડે
• કોઈ ડર વગરનું બાળક બની જાય
• બાળકનો આત્મવિશ્વાસ ઘટી જાય
• અંધત્વ
• માનસિક મંદના
• ભાવાત્મક મંદના
• વૃદ્ધિ અટકવી
• મૃત્યુ થવી

Remedial measures (ઉપચારાત્મક પગલાંઓ):

• સહાયક ઘર મુલાકાતથીઓની જોગવાઈ જેમ કે જાહેર આરોગ્ય નર્સ અથવા એવા પરિવારને તાલીમ આપવામાં આવે છે કે જેઓ બાળકો સામે હિંસાનો ઉપયોગ કરવાનું જોખમ ધરાવતા હોય.

Legal help (કાનુની મદદ) :

• જ્યાં સુધી તેઓ પર્યાપ્ત માતા – પિતા બનવા માટે પૂરતા પ્રમાણમાં પરિપક્વ ન થાય ત્યાં સુધી બાળકોને જન્મ આપવાનો મુલતવી રાખો.
• હિંસા ટાળવા માટે વ્યક્તિ અને તેના પરિવારને મજબૂત બનાવો.

OVERPOPULATION AND SLUM OR POPULATION EXPLOSION (ઓવરપોપ્યુલેશન એન્ડ સ્લમ ઓર પોપ્યુલેશન એક્સપ્લોઝન) :

Overpopulation (ઓવરપોપ્યુલેશન) :

• વસ્તીના અનિયંત્રિત વિકાસને કારણે દરેક શહેર ગામ નગર વધુ ગીચ બની રહ્યા છે.
• રોજગાર બહેતર શિક્ષણ બહેતર આરોગ્ય સુવિધાઓની શોધમાં ગ્રામીણ લોકો સ્થળાંતર થવાને કારણે નગરો અને શહેરોમાં લોકોને ભેળ ખૂબ વધારે છે.
• ભારતની વસ્તી 1981 માં 68.5 કરોડ અને 1991 માં 84.5 કરોડ અને 2001 માં 102.70 કરોડ હતી વસ્તીમાં આ વધારો લગભગ 21 ટકા છે.
• વધુ પડતી વસ્તી કોઈપણ દેશના વિકાસને ઘટાડે છે અને ઘણી સામાજિક તથા આર્થિક નુકસાનીનું કારણ બને છે.
• માથાદીઠ આવક કુદરતી સંસાધનોની ઉપલબ્ધતા અને જીવનની મૂળભૂત જરૂરિયાતો પર પ્રતિકૂળ અસર કરે છે.

Over population/population expulsion (વધુ વસ્તી અથવા વસ્તી વિસ્ફોટ):

• વધુ પડતી વસ્તીને એવા લોકોની સંખ્યા તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે જે પૃથ્વી પર આરામ સુખ અને આરોગ્યમાં જીવી શકે છે.

Cause of rapid population growth (ઝડપી વસ્તી વૃદ્ધિના કારણ):

• વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજીમાં મોટી પ્રગતિ
• જાહેર આરોગ્ય માં સુધારો
• રસી અને એન્ટિબાયોટિક જેવી તબીબી તકનીક નો વિકાસ
• જીવન ધોરણમાં સુધારો
• ભણતર
• મૃત્યુદરમાં ઘટાડો
• જીવનની ગુણવત્તામાં સુધારો.

CONSEQUENCES OF OVERPOPULATION/POPULATION EXPLOSION (વસ્તી વિસ્ફોટના પરિણામો):

Land and space

• જમીન મર્યાદિત છે નગરો અને શહેરોના વિસ્તરણ ઉદ્યોગિક સંકુલોની સ્થાપના કૃષિના વિસ્તરણ વગેરે માટે જમીનની માંગ વધી રહી છે બદલામાં વનનાબૂતી ,ધોવાણ, પૂર વગેરે જેવી સમસ્યાઓ બને છે.

Housing problem

• વધતી જતી વસ્તી માટે રહેઠાણની અછત છે અને નગરો શહેરોમાં લોકોને અતિશય વૃદ્ધિ થતી જાય છે તેના કારણે આવાસની મહત્તમ અછત ઉભી થાય છે 15 થી 30 વર્ષ પછી વસ્તી બમણી થાય છે.

Food supply

• મર્યાદિત માધ્યમો ધરાવતા મોટા પરિવારો સંતુલિત આહાર આપવા માટે અસમર્થ હોય છે બાળકો કુપોષણથી પીડાય છે અને સમાજમાં ઓછા તંદુરસ્ત વ્યક્તિઓ વૃદ્ધિ પામે છે.

Water supply

• દરેક શહેર અને નગરમાં ખાસ કરીને ઉનાળામાં પાણીની અછત હોય છે ભારતમાં 95 ટકા મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન પાસે ગ્રાહકને પાણી સપ્લાય કરતા પહેલા પાણીને શુદ્ધ કરવાની સુવિધા નથી.

Sewage disposable

• ગંદા પાણીની સારવાર તેની ઊંચી કિંમત અને સતત વધતી માંગને કારણે મોટાભાગના સ્થળોએ નબળી અને ઓછી છે.

Sanitation:

• કચરો એકત્ર કરવામાં અને તેમના પરિવહન અને પરિવહનના સમસ્યાઓના કારણે પી વિભાગ વાળા સ્થળોએ યોગ્ય સ્વચ્છતા જોવા મળીતી નથી. પાણી અને વરસાદના ઢોળાવથી ભારે ગંદકીની સમસ્યા સર્જાય છે.

Health care and education

• વધતી જતી વસ્તીને કારણે આરોગ્ય સુવિધાઓ અને તેમને શિક્ષણ આપવું મુશ્કેલ થતું જાય છે .મર્યાદિત માધ્યમો ધરાવતા મોટા પરિવારો આરોગ્ય અને શિક્ષણ એ યોગ્ય રીતે પૂરું પાડી શકતા નથી .શાળા અને કોલેજોના અભાવના કારણે ગ્રામીણ લોકોને યોગ્ય શિક્ષણ મળતું નથી.

Unemployment and poverty

• આટલી મોટી વસ્તી ધરાવતા લોકોને રોજગાર આપવો મુશ્કેલ છે .વસ્તી એ રોજગારીની તકોનો અભાવ અને પરિવાર અને મોટી સંખ્યા ગરીબી આધારે હોય છે.

Crimes

• ઓશિક્ષિત અને ગરીબ વ્યક્તિઓ ભીડભાળની સ્થિતિમાં જીવે છે મધ્યમાન માતક દ્રવ્યોનું સેવન જુગાર ચોરી વગેરે જેવા ઓ સામાજિક દૂષણનો શિકાર બને છે અને ગુનાઓ કરે છે.

Rising prices

• વસ્તીના વધારાના કારણે જરૂરી ઘરગથ્થુ ચીજ વસ્તુઓની અછત સર્જાય છે અને તેના કારણે વસ્તુના ભાવમાં વધારો જોવા મળે છે.

Traffic problems

• વસ્તીના વધારાને કારણે ભીડભાળ અને વાહનોની વધતી સંખ્યાને કારણે ટ્રાફિક સમસ્યા થાય છે ખાસ કરીને ઓફિસ અને ફેક્ટરીના કામધારો શાળા અને કોલેજ જનારા બાળકો સંબંધિત  પિક – અવર્સમાં ટ્રાફિક પ્રોબ્લેમ જોવા મળે છે.

Fuel and energy problem

• વસ્તીના વધારાને કારણે ઇંધણ ,લાકડું ,અશ્મિભૂત, ઇંધણ, તેલ ,ગેસ ,કોલસો અને વીજળીની માંગમાં વધારો થયો છે ઝડપી ઉદ્યોગીકરણ અને શહેરીકરણને કારણે ઉર્જા ના વપરાશમાં વધારો થાય છે .કટોકટી ઘટાડવા માટે ઉર્જા ના વૈકલ્પિક  સ્ત્રોતનો ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે.

POPULATION CONTROL (વસ્તી નિયંત્રણ):

માનવ વસ્તીને નિયંત્રિત કરવાની બે રીતો છે .

• આયોજિત
• આપાત જનક

Planned control of population (વસ્તીનો આયોજીત નિયંત્રણ):

• વિશ્વની વસ્તીને નિયંત્રિત કરવાની એક માત્ર વ્યવહારુ વધતે જન્મદર  ઘટાડવો છે
• Education
• Marriageable age
• Family planning

Education

• યંગ પીપલ કે જે રીપ્રોડક્ટિવ એજ માં હોય તેમને નાના કુટુંબના ફાયદાઓ વિશે શિક્ષિત કરવું જોઈએ.
• Mass media (રેડિયો, ટેલિવિઝન, અખબારો ,સમયિકો, પોસ્ટર)
• અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ આમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી શકે છે.

Marriageable age

• વર્તમાન લગ્નની ઉંમર સ્ત્રીઓ માટે 18 વર્ષ અને પુરુષો માટે 21 વર્ષ છે વસ્તી નિષ્ણાતો સમજાવે છે કે સ્ત્રીની લગ્નની ઉંમર 18 વર્ષથી વધારીને 20 અથવા 22 વર્ષ કરવાની જન્મદરમાં 20 થી 30 ટકા ઘટાડો થશે.
• ઇન્ડિયન કાઉન્સિલ ઓફ મેડિકલ રિસર્ચ ના અહેવાલમાં દર્શાવે છે કે ભારતમાં 49% મહિલાઓના લગ્ન 18 વર્ષની કાયદેસરની ઉંમર પહેલા થઈ જાય છે.

Family planning

• સરકાર દ્વારા પ્રાયોજિત કુટુંબ નિયોજન કાર્યક્રમ અપનાવો 1951 થી ભારતમાં જન્મદર માત્ર થોડો જ દર્શાવ્યો છે લગભગ 50 વર્ષમાં 41.7, 28.3 પ્રતિ 1000 જોવા મળે છે. 19 75 માં ભારત સરકારે ફરજિયાત નસબંધીનો એક કામ ચલાવ કાર્યક્રમ બનાવ્યો છે એમાં બે બાળકો પછી માતા પિતામાંથી એકને નસબંધી કરાવવાની જરૂર હતી પરંતુ લોકોના વિરોધને કારણે તેને ફરીથી સ્વેચ્છિક અભિગમમાં બદલવામાં આવ્યું.

HUMAN POPULATION GROWTH AND IMPACT (માનવ વસ્તી વૃદ્ધિ અને અસરો):

• ઉર્જા ની માંગમાં વધારો
• આબોહવામાં પરિવર્તન
• કુદરતી સ્ત્રોતો ની અછત
• ખોરાકની અછત.
• ટકાઉપણું અને કુલ પર્યાવરણ માટે વધુ વસ્તીના ગંભીર પરિણામો છે.
• પર્યાવરણીય અસર
• લોકોની સંખ્યા
• વ્યક્તિદીઠ સમૃદ્ધિ (વપરાશ)
• સંસાધનોના ઉપયોગ પર
• ટેકનોલોજી ની અસર હાલમાં વ્યક્તિઓની સંખ્યા વપરાશ અને સંસાધનોનો ઉપયોગ વધી રહ્યો છે અને ટકાઉપણ નિષ્ફળ બની રહ્યું છે.
• વધુ વસ્તી અમુક સામાજિક સમસ્યાઓ તરફ દોરી જશે આ સામાજિક સમસ્યાઓ ગરીબી બેરોજગારી અને ભૂખમરો જેવી આર્થિક સમસ્યાઓને કારણે જોવા મળે છે.
• આ સમસ્યાઓ ભિખારી દાણચોરી તસ્કરી અને આ અયોગ્ય વર્તન જેવી સામાજિક સમસ્યાઓનું કારણ બને છે.