FUNDAMENTAL OF NURSING UNIT-1 (ફન્ડામેન્ટલ ઓફ નર્સિંગ યુનિટ -1)-part-2.

f) Health care agencies – hospital and
community service – types and
function of hospitals health team.
g) Modern approaches to nursing care
including holistic nursing care
h) Health and Disease

• Definition of health, determinants
  of health status.
• Basic human needs

💟 Health Care Agencies (હેલ્થ કેર એજન્સીઓ) :-

હેલ્થ એ દરેક વ્યક્તિનો ફંડામેન્ટલ હ્યુમન રાઈટ (Fundamental Human Right) છે. કોમ્યુનિટીની Health Need જાણી તેને પૂરી કરવાનો પ્રયાસ જુદી જુદી હેલ્થ કેર એજન્સી કરે છે. હેલ્થ કેર એજન્સીના મુખ્ય વિભાગો નીચે મુજબ છે.

Community Level (કોમ્યુનીટી લેવલ):

• PHC – પ્રાઇમરિ હેલ્થ સેન્ટર (Primary Health Center)
• CHC – કોમ્યુનિટી હેલ્થ સેન્ટર (Community Health Center)
• UPHC – અર્બન પ્રાઇમરિ હેલ્થ સેન્ટર (Urban Primary Health Center)
• HAWC – હેલ્થ અને વેલનેસ સેન્ટર (Subcentre) (Health and Wellness Center)
• UHTC – અર્બન હેલ્થ ટ્રેનિંગ સેન્ટર (Urban Health Training Center)
• RHTC – રૂરલ હેલ્થ ટ્રેનિંગ સેન્ટર (Rural Health Training Center)

Hospital (હોસ્પિટલ)

• રેફરલ હોસ્પિટલ (FRU-ફર્સ્ટ રેફરલ યુનિટ) (Referral hospital)
• ડિસ્ટ્રિક્ટ હોસ્પિટલ (District Hospital )
• સ્પેશિયલ હોસ્પિટલ (Special Hospital )
• ટીચિંગ હોસ્પિટલ (Teaching Hospital )
• ESIS હોસ્પિટલ (Employees’ State Insurance Hospital)
• AIIMS-super speciality hospital
• પ્રાઇવેટ એજન્સી (Private Agency) :-
• પ્રાઇવેટ હોસ્પિટલ (Private hospital)
• નર્સિંગ હોમ (Nursing home)
• ડિસ્પેન્સરી (dispensary)
• ક્લિનિક (Clinic)
• Other એજન્સી :-
• Defence સર્વિસ (Defense Service)
• Railway Hospital ( રેલ્વે હોસ્પિટલ )
• Voluntary Health Agency (સ્વૈચ્છિક આરોગ્ય એજન્સી)
• WHO (World Health Organization)
• UNICEF (United Nation International Children Emergency Fund)
• Red Cross :–
• CARE (Co Operative American Relief Everywhere)
• UNESCO (United Nation Education Social and Culture Organisation)

ઉપરોક્ત બધી જ હેલ્થ એજન્સી નીચે મુજબના હેલ્થ પ્રોબ્લેમ્સ (Health problems)ને સોલ્વ કરે છે

• કોમ્યુનિકેબલ ડીસિઝ કંટ્રોલ
• ન્યુટ્રિશનલ પ્રોબ્લમ
• એન્વાયરમેન્ટ સેનિટેશન પ્રોબ્લમ
• મેડિકલ કેર પ્રોબ્લમ
• કોમ્યુનીકેબલ ડિસિઝ કંટ્રોલ
  
• Hospital :
• પેશન્ટની દેખભાળ તથા અકસ્માત વગેરેના કારણે જખમી થયેલા વ્યક્તિના ઉપચાર કરવા માટેની સંસ્થા એટલે હોસ્પિટલ Hospital શબ્દ Hospus પરથી ઉતરી આવ્યો છે Hospus નો અર્થ મહેમાન થાય છે એટલે કે અહીં આવનાર પેશન્ટ એ મહેમાન અને તેની દેખભાળ કરનારી સંસ્થા એટલે હોસ્પિટલ બીમાર લોકોની નિરોગી કરવાનું કામ હોસ્પિટલમાં થાય છે.

Hospital (હૉસ્પિટલ):

Definition (વ્યાખ્યા):

આ એક એવી સંસ્થા છે જ્યાં બીમાર અથવા ઘાયલ લોકોની સારવાર (treatment) અને કેર (care) કરવામાં આવે છે. હૉસ્પિટલમાં વિશિષ્ટ તબીબી ઉપકરણો (medical equipment) અને તબીબો (doctors), નર્સો (nurses) તેમજ અન્ય આરોગ્ય કર્મચારીઓ (healthcare staff) ઉપલબ્ધ હોય છે, જે પેશન્ટ (patient) માટે મેડીકલ કેર (medical care) અને આરોગ્ય સેવાઓ (health services) પ્રદાન કરે છે.

અહીં અરજન્ટ સારવાર (emergency care), શસ્ત્રક્રિયા (surgery), ડાયગ્નોસ્ટિક ચકાસણીઓ (diagnostic tests) અને લાંબા ગાળાના આરોગ્ય સંભાળ (long-term care) માટે સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ હોય છે.

ઉદાહરણ:
હૉસ્પિટલના મુખ્ય વિભાગોમાં ઓપીડી (OPD – Outpatient Department), આઈસીયુ (ICU – Intensive Care Unit), ઈમર્જન્સી રૂમ (Emergency Room) અને જન્મના વિભાગો (Maternity wards) શામેલ છે.

or

હોસ્પિટલ એક એવી સંસ્થા છે જ્યાં એક થી વધારે લોકો એક જ ધ્યેય માટે કામ કરતા હોય છે હોસ્પિટલમાં આપણું ધ્યેય આરોગ્ય માટે કામ કરવાનો છે અને જ્યાં બીમાર વ્યક્તિના રોગનું નિદાન કરવું તેમજ તેને કોમ્પ્રિહેન્સિવ કેર આપવામાં આવે છે તેવી સંસ્થા અહીં કામ કરતા લોકોની ટીમને હેલ્થ ટીમ કહે છે.આ હેલ્થ ટીમમાં ડોક્ટર નર્સ સોશિયલ વર્કર સર્વન્ટ અને ટેકનિશિયન નો સમાવેશ થાય છે હોસ્પિટલે કોમ્યુનિટી એજન્સી છે સમાજના કોઈપણ ગ્રુપમાંથી વ્યક્તિ સારવાર માટે હોસ્પિટલમાં આવી શકે છે તેમજ હેલ્થ ટીમ એ દરેક વ્યક્તિના ધર્મ જાતિ ઉંમર વગેરે કોઈપણ પ્રકારના ભેદભાવ રાખ્યા વિના સારવાર આપે છે.

હોસ્પિટલમાં દર્દી આવે ત્યારે તે હોસ્પિટલનો ગેસ્ટ હોય છે અને તે સારો થઈને ઘરે જાય છે આ સમય દરમિયાન તેમનામાં હોસ્પિટલ ની ઈમેજ બંધાય છે તેને સારી સારવાર આપવામાં આવી હોય તો તેને તો તે સારી ઈમેજ લઈને જાય છે

Classification of Hospitals (હૉસ્પિટલનો વર્ગીકરણ):

Ownership-based Classification (માલિકીના આધાર પર):

1. Government Hospitals (સરકારી હૉસ્પિટલ):
   Run by the government to provide healthcare services at low or no cost (ઓછી કે મફત કિંમતે આરોગ્યસેવા). Example: Civil Hospital.
2. Private Hospitals (ખાનગી હૉસ્પિટલ):
   Owned by individuals or organizations; typically charge higher fees (ઉંચી ફી લેશે) for their services. Example: Apollo Hospitals.
3. Charitable Hospitals (ચેરિટેબલ હૉસ્પિટલ):
   Operated by NGOs or trusts to offer community services (સમાજના હિત માટે સેવા). Example: Mission Hospitals.
4. Military Hospitals (મિલિટરી હૉસ્પિટલ):
   Provide healthcare exclusively for armed forces (સશસ્ત્ર દળ) and their families (કુટુંબ સભ્યો). Example: Army Base Hospital.

Function-based Classification (કાર્ય આધારિત):

1. General Hospitals (જનરલ હૉસ્પિટલ):
   Offer treatment for a wide range of diseases (વિસ્તૃત રોગોની સારવાર). Example: General Civil Hospital.
2. Specialty Hospitals (સ્પેશિયાલિટી હૉસ્પિટલ):
   Focus on specific specialties (વિશિષ્ટ આરોગ્ય ક્ષેત્રો) like cardiology, orthopedics (હ્રદયરોગ, હાડકાંનું શાસ્ત્ર). Example: Heart Institute.
3. Super-specialty Hospitals (સૂપર-સ્પેશિયાલિટી હૉસ્પિટલ):
   Provide advanced care (અદ્યતન સારવાર) in fields like neurology, oncology (મગજનું અને કેન્સરનું નિષ્ણાત સારવાર). Example: Tata Memorial Hospital.

Size-based Classification (આકાર આધારિત):

1. Small Hospitals (સ્મોલ હૉસ્પિટલ):
   Typically have under 50 beds (50 બેડથી ઓછું) and serve small communities.
2. Medium Hospitals (મિડિયમ હૉસ્પિટલ):
   Have 50-200 beds (50 થી 200 બેડ સુધી), often multi-specialty.
3. Large Hospitals (લાર્જ હૉસ્પિટલ):
   More than 200 beds (200 બેડથી વધુ) with comprehensive facilities.

Service-based Classification (સેવા આધારિત):

1. Teaching Hospitals (ટીચિંગ હૉસ્પિટલ):
   Attached to medical colleges (ચિકિત્સા કોલેજ) for training students (વિદ્યાર્થીઓ). Example: AIIMS, Delhi.
2. Non-teaching Hospitals (નૉન-ટીચિંગ હૉસ્પિટલ):
   Focused only on patient care (રોગી સંભાળ) without educational activities.
3. Research Hospitals (રીસર્ચ હૉસ્પિટલ):
   Dedicated to medical research (આરોગ્ય સંશોધન) along with patient care. Example: ICMR Centers.

Duration of Care (સંભાળની અવધિ):

1. Short-term Hospitals (શોર્ટ ટર્મ હૉસ્પિટલ):
   Provide treatment for acute illnesses (આકસ્મિક રોગો), often requiring short stays.
2. Long-term Hospitals (લૉન્ગ ટર્મ હૉસ્પિટલ):
   Offer care for chronic diseases (દીર્ધકાલિન રોગ) or rehabilitation (પુનઃસ્થાપન).

Location-based Classification (સ્થાન આધારિત):

1. Urban Hospitals (અરબન હૉસ્પિટલ):
   Located in cities (શહેર) with advanced facilities (અદ્યતન સુવિધાઓ). Example: Fortis Hospital.
2. Rural Hospitals (રૂરલ હૉસ્પિટલ):
   Located in villages or remote areas (ગામડાઓ કે દુરસ્થ વિસ્તાર), providing basic healthcare (મૂળભૂત આરોગ્યસેવા).

Access-based Classification (પ્રવેશના આધારે):

1. Open-access Hospitals (ઓપન-એક્સેસ હૉસ્પિટલ):
   Available to all patients (બધા માટે ઉપલબ્ધ) without restrictions.
2. Closed-access Hospitals (ક્લોઝ્ડ-એક્સેસ હૉસ્પિટલ):
   Restricted to specific groups (નિશ્ચિત જૂથો) like employees or military families (કર્મચારીઓ કે સૈન્ય પરિવારો).

Care Level-based Classification (કાળજીના સ્તર આધારિત):

1. Primary Care Hospitals (પ્રાયમરી કેર):
   Provide basic healthcare services (મૂળભૂત આરોગ્ય સેવાઓ) and refer complex cases.
2. Secondary Care Hospitals (સેકન્ડરી કેર):
   Offer specialized treatments (વિશિષ્ટ સારવાર) like surgeries.
3. Tertiary Care Hospitals (ટર્ટિયરી કેર):
   Deliver highly specialized care (ઉચ્ચ સ્તરની નિષ્ણાત સારવાર) like organ transplants or advanced therapies.

ગવર્મેન્ટ હોસ્પિટલ ની વધુ માહિતી(More information About government hospital):

Government Hospital(ગવર્મેન્ટ હોસ્પિટલ):-

ગવર્મેન્ટ હોસ્પિટલ નું સંચાલન ગવર્મેન્ટ દ્વારા થાય છે અહીં કામ કરતાં તમામ કર્મચારીઓ ગવર્મેન્ટ સર્વન્ટ કહેવાય છે.

State Goverment (સ્ટેટ ગવર્મેન્ટ) રાજ્ય સરકાર દ્વારા:-

સ્ટેટ ગવર્મેન્ટ એટલે કે એ સ્ટેટના અન્ડર માં આવે છે.

Central Goverment (સેન્ટ્રલ ગવર્મેન્ટ) કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા :-

સેન્ટ્રલ ના અંડરમાં આવે છે

Semi Govt.Hospital (સેમી. ગવર્મેન્ટ હોસ્પિટલ) :-

આમાં અમુક ટકા સરકારી ગ્રાન્ટ મેળવે છે અને અમુક ટકા ઉદ્યોગપતિના અને બીજા દાતાઓ દ્વારા આપવા અપાતા પૈસાથી ચલાવવામાં આવે છે ઘણી વખતે આમાં સ્ટાફ પણ ગવર્મેન્ટ નો જ હોય છે.

Municipal Hospital (મ્યુનિસિપાલિટી હોસ્પિટલ) નગરપાલીકા દ્વારા :-

મ્યુનિસિપલ એટલે કે તેમાં જે તે શહેરની મ્યુનિસિપાલિટી તેમજ તેનું સંસાધન કરતી હોય છે તેનો સ્ટાફ પણ તેના દ્વારા નિમણૂક કરવામાં આવે છે

E.S.I.S Hospital:-

આમાં સેન્ટર ગવર્મેન્ટ પ્રમાણે સંચાલન થતું હોય છે સ્ટાફ પણ તે પ્રમાણેના હોય છે.

પ્રાઇવેટ હોસ્પિટલ (PRIVATE HOSPITAL) :–

આ પ્રકારની હોસ્પિટલ નું સંચાલન કોઈ એક વ્યક્તિના અંડરમાં હોય છે અને તે તેની પોતાની માલિકીની હોય છે ઘણી વખત ત્રણ ચાર વ્યક્તિઓનું ગ્રુપ બનાવીને પણ પ્રાઇવેટ હોસ્પિટલ ચલાવતા હોય છે તે દરેક ગ્રુપ મેમ્બર તે તેના સંશોધનમાં પૂરેપૂરા જવાબદાર હોય છે

પ્રાઇવેટ ક્લિનિક (PRIVATE CLINIC):-

એ કોઈ એક જ વ્યક્તિની માલિકી નું અથવા તો ક્લિનિક કે જે એક કરતાં વધારે લોકો દ્વારા ચાલે છે

ટ્રસ્ટ હોસ્પિટલ (TRUST HOSPITAL) :-
આ હોસ્પિટલમાં અમુક વ્યક્તિઓ મળીને એક ટ્રસ્ટ બનાવે છે અને તેના દ્વારા તેનો સંચાલન કરવામાં આવે છે આ ટ્રસ્ટ જે બોર્ડ રચેલું હોય છે તે બોર્ડ નિયમો બનાવે છે અને તે નિયમો મુજબ તેનું સંચાલન થાય છે.

આર્મી હોસ્પિટલ(ARMY HOSPITAL) :-
આ હોસ્પિટલ ફક્ત આર્મી મેન માટે જ હોય છે અને હોસ્પિટલ નું સંચાલન સેન્ટ્રલ ગવર્મેન્ટ દ્વારા થાય છે તે દરેક સ્ટેટમાં હોય છે પરંતુ તેનો સંચાલન સેન્ટર ગવર્મેન્ટ દ્વારા જ થાય છે

ઇન્ડસ્ટ્રીયલ હોસ્પિટલ(INDUSTRIAL HOSPITAL) :-
ઉદ્યોગોમાં કામ કરતા કામદારો માટે આવી હોસ્પિટલ બનાવવામાં આવે છે આ માટે અમુક ચોક્કસ આંકડામાં વર્કરની સંખ્યા થાય ત્યારે હોસ્પિટલ બનાવવામાં આવે છે આ હોસ્પિટલ ઇન્ડસ્ટ્રીયલ એક્ટ માં આવે છે અને આ ધારા હેઠળ તેનો સંચાલન થાય છે અને વર્કરને સારવાર આપવામાં આવે છે.

💜 Function OF Hospital-હોસ્પિટલ ના કાર્યો જણાવો :-

1.પેશન્ટની કાળજી લેવી (Patient care) :-
હોસ્પિટલમાં દાખલ થતા તમામ દર્દીને તમામ પ્રકારની કાળજી લેવાય એડમિશનથી માંડીને તેના discharg સુધી તેની નર્સિંગ કેર અને અન્ય જરૂરિયાત પૂરી પાડવી છે અને આ ઉપરાંત ઈમરજન્સીમાં 24 કલાક સારવાર આપવામાં આવે છે.

2.ડિસિસ નો અટ્કાવ (Privention Of Disease) Privention is batter than Cure :-
હોસ્પિટલ ના ડોક્ટર અને સ્ટાફ નર્સ સાથે મળીને પેશન્ટનું પ્રવેન્શન કરે છે રોગ થતો અટકાવવા માટે તેના માટે અગાઉથી જ કરવામાં આવે છે આ ઉપરાંત હોસ્પિટલમાં રોગ થતા અટકાવવા જરૂરી સફાઈ અને અન્ય કામગીરી હોસ્પિટલ દ્વારા કરવામાં આવે છે.

3.પ્રમોશન ઓફ હેલ્થ(Promotion of Health) :-
હોસ્પિટલમાં દાખલ થયેલા દર્દીઓને આરોગ્ય સુધારવા માટે તેઓને રોગ સંબંધિત સલાહ સૂચનો પણ હોસ્પિટલ દ્વારા જ આપવામાં આવે છે દર્દી પોતાની હેલ્થ ઇમ્પ્રુવ કરી શકે તે માટે તેના સગા સંબંધીઓને પણ હેલ્થ એજ્યુકેશન આપવામાં આવે છે અને હેલ્થ સાથે સંકળાયેલ હોસ્પિટલની કોઈપણ વ્યક્તિ આ પ્રકારનો આરોગ્ય શિક્ષણ આપી શકે છે.

4.તપાસ,નિદાન અને ટ્રિટ્મેંટ (Investigation Diagnosis and treatment) :-
હાલના સમયમાં મેડિકલ સાયન્સમાં વિશાળ પ્રગતિ થયેલી છે દરેક દર્દીઓના નિદાન માટે નવા નવા ઇન્વેન્શન (શોધ) અને તે અંગેના સાધનો પણ શોધાયેલા છે જેથી રોગોનું નિદાન ઝડપથી થઈ શકે છે હોસ્પિટલમાં દાખલ થયેલ દર્દીઓના તત્કાલિક જરૂરી ઇન્વેસ્ટિગેશન કરીને તેનું નિદાન નક્કી કરવામાં આવે છે અને તે મુજબ જ તેને જરૂરી ટ્રીટમેન્ટ ચાલુ કરી દેવાય છે આ હોસ્પિટલ નું અગત્યનું કાર્ય છે.

5.પુનવસન અને ઓક્યુપેશનલ થેરાપી (Rehabilitation And Occupation Therapy):-

હોસ્પિટલમાં દાખલ થયેલો દરેક વ્યક્તિ સાજો થઈને ફરીથી પેલા સમાજમાં કે પછી વ્યવસાયમાં સ્થિર થવા માંગતો હોય તે આવા દર્દીઓને ચોક્કસ પ્રકારનું માર્ગદર્શન આપવામાં આવે છે એ માટે શરૂઆતથી તેની ટોટલ હિસ્ટ્રી મેળવીને છેલ્લા સ્ટેજ સુધી તેના occupation(ધંધા) અનુસંધાને માર્ગદર્શન આપવામાં આવે છે

6.મેડિકલ એજ્યુકેશન (Medical Education) :-
હોસ્પિટલમાં ચાલતી તમામ પ્રવૃત્તિમાં તમામ પ્રકારના એજ્યુકેશન નો સમાવેશ થાય છે અને તે ડોક્ટર, નર્સીસ , ફિઝીયોથેરાપી, ફાર્મસીસ એન્ડ ટેક્નિશિયન દ્વારા પૂરું પાડવામાં આવે છે આ ઉપરાંત જરૂરિયાત વાળી જગ્યાએ મેડિકલ એજ્યુકેશન અંગેનું પ્લાનિંગ કરવામાં આવે છે.
હોસ્પિટલની અંદર રહેલા સ્ટાફ માટે જરૂરિયાત પ્રમાણે In-service Education નું આયોજન કરીને દરેકને ટ્રેઇન કરવામાં આવે છે અને આ પ્રકારનું શિક્ષણ નવી નવી શોધખોળ નવા નવા હેલ્થ પ્રોગ્રામ વગેરેના અનુસંધાને અપાય છે

7.મેડિકલ રિસર્ચ-સંશોધન (Medical Research) :-
હોસ્પિટલમાં જુદા જુદા પેશન્ટ દાખલ થતા હોય છે જેના અનુસંધાને તેના પ્રોબ્લેમ જાણી ને ઘણા પ્રકારનું રિસર્ચ કરી શકાય છે રિસર્ચ નું આ કાર્ય મેડિકલ એજ્યુકેશન જેટલું જ અગત્યનું છે જોકે હોસ્પિટલની ઘણી બ્રાન્ચ મા ઘણા પ્રકારના રિચર્સ થાય છે અને તે દરેક વ્યક્તિએ જાણવા જોઈએ નવા સંશોધનો દ્વારા ઘણા પ્રકારની આવડતો જાણીને નવું શિક્ષણ મેળવી શકાય છે

8.સોસ્યલ સર્વિસ (Social Services) :–
સોશિયલ સર્વિસ એટલે કે સામાજિક પ્રકારની સેવાઓ હોસ્પિટલ દ્વારા વેલ્ફેર અને સિક્યુરિટી ને ધ્યાનમાં લેવાય છે આમાં ખાસ કરીને દર્દીઓને સોશિયલ કેર આપવામાં આવે છે આ માટે સોશિયલ વેલ્ફેર ડિપાર્ટમેન્ટ પણ હોય છે જ્યાં રહેલા સામાજિક કાર્યકર્તાઓ દરેકને યોગ્ય સલાહ આપે છે.
હોસ્પિટલ દ્વારા સિક્યુરિટીના અનુસંધાને ઘણા પ્રકારના સર્ટિફિકેટ નું પ્રોવિઝન પૂરું પાડે છે જેવા કે ફિઝિકલ્સ ફિટનેસ , ઉંમર વગેરે અંગેનું પ્રમાણપત્ર હેન્ડીકેપ સર્ટિફિકેટ વિધવા ત્યક્તા અંગેના પ્રમાણપત્ર વગેરે પૂરું પાડવામાં આવે છે આ સાથે ઈજા થયેલા દર્દીઓને માટે સર્ટિફિકેટ તેમજ મૃત્યુ પામેલા દર્દીઓ માટે ડેડ સર્ટિફિકેટ જન્મતા તેમજ ડેડ બોડી માટે પોસ્ટ માટે રિપોર્ટ પણ અપાય છે

9.એડ્મિનીસ્ટ્રેટીવ -વહિવટી કામ (Administrative of Institute):–
હોસ્પિટલ એક વિશાળ સંસ્થા છે તેમાં રહેલા તમામ કર્મચારીઓનો સંચાલન હોસ્પિટલ ની વહીવટી કચેરી દ્વારા કરવામાં આવે છે દરેક કર્મચારીના રેકોર્ડ રાખવાના હોય છે

10. રેકૉર્ડ (Record) :-
હોસ્પિટલ દ્વારા ઘણા પ્રકારના રેકોર્ડ રાખવામાં આવે છે જેમાં પેશન્ટ ના એડમિશન થી ડિચ્ચાર્જ સુધીના રેકોર્ડ જન્મ મરણની નોંધ ચેપી રોગ ની નોંધ આ ઉપરાંત અમુક પ્રકારની આંકડાકીય માહિતીઓ નોંધવામાં આવે છે આ બાબતના લેખિત રેકોર્ડ રેગ્યુલરલી જરૂરી જગ્યાએ મોકલવામાં આવે છે જેથી આ કામગીરી હોસ્પિટલ માટે ઘણી આવશ્યક છે

💖 Department of Hospital :

💖 What is OPD ? ઓપીડી (O.P.D) એટલે શું? (આઉટ પેશન્ટ ડિપાર્ટમેન્ટ ) :

જેમાં બહારથી આવતા પેશન્ટને ડોક્ટર દ્વારા તપાસવામાં આવે છે અને તે વિભાગમાંથી જરૂરી દવા અને સારવાર અપાય છે અને તેમાંથી જરૂરિયાત હોય તેવા જ દર્દીઓને આયોજન કરીને દાખલ કરવામાં આવે છે ઓપીડી માં પણ અલગ અલગ ઓપીડી હોય છે જેમ કે મેડિકલ ઓપીડી, સર્જીકલ OPD, Orthopedic OPD , Dental OPD, સ્કિન OPD, E.N.T OPD વગેરે…

💖 what is IN Patient Department(ઇન પેશન્ટ ડિપાર્ટમેંટ એટલે શું ):

આ વિભાગમાં અલગ અલગ વોર્ડ હોય છે જેમાં દર્દીઓને દાખલ કરી સારવાર અપાય છે દરેક વોર્ડમાં હેડનર્સ સ્ટાફનર્સ વગેરે હોય છે આ ઉપરાંત આ વિભાગમાં જરૂરી ઓફિસમાં મેડિકલ સ્ટોર ઇન્કવાયરી ઓફિસ વગેરે પણ હોય છે
વોર્ડની દ્રષ્ટિએ જોતા આ વિભાગમાં મેડિકલ વોર્ડ, સર્જીકલ વોર્ડ, E.N.T વોર્ડ , ઓર્થોપેડિક વોર્ડ, ઓપથેલમિક વોર્ડ, પીડિયાટ્રિક વોર્ડ, સ્કિન વોર્ડ, આઇસોલેશન વોર્ડ વગેરે વિભાગો આવેલા છે.

💖 List the different departments of Hospital. હોસ્પિટલના વિવિધ વભાગનું લીસ્ટ બનાવો.

1. કેઝ્યુલટી ડીપાર્ટમેન્ટ (Casualty Department) : ઇમરજન્સી મેડિકલ કેર આપવા
2. ઓપરેશન થિયેટર (OT : operations theater) : સર્જીકલ પ્રોસીઝર કરવા .
3. ઇન્ટેનસીવ કેર યૂનિટ (ICU : Intensive Care Unit): સ્પેશ્યલ ક્રિટિકલ પેશન્ટ માટે
4. એનેસ્થેસિયોલોજી ડીપાર્ટમેન્ટ( Anesthesiology Department) : એનેસ્થેસિયા આપવા
5. 💖કાર્ડિયોલોજી ડીપાર્ટમેન્ટ (Cardiology Department ): હાર્ટ માટે
6. ENT (Ear, Nose and Throat) : આંખ ,કાન અને ગળું
7. ગાયનેકોલોજી ડીપાર્ટમેન્ટ (Gynecology Department ) : સ્ત્રી રોગ માટે
8. પેડિયાટ્રિક ડીપાર્ટમેન્ટ (Pediatric Department ) : બાળકો માટે
9. ન્યૂરોલોજી ડીપાર્ટમેન્ટ (Neurology Department ) : સેન્ટ્રલ નર્વસ સિસ્ટમ ડિસઓર્ડર ટ્રીટમેન્ટ માટે
10. ઓનકોલોજી ડીપાર્ટમેન્ટ(Oncology Department) : કેન્સર માટે
11. ઓપથલમો ડીપાર્ટમેન્ટ(opthalmology Department) : આંખ માટે
12. ઓર્થોપેડિક ડીપાર્ટમેન્ટ (Orthopedic Department) : હાડકાં નો વિભાગ
13. યુરોલઓજી ડીપાર્ટમેન્ટ (Urology Department) : યુરીનરી સીસ્ટમ રીલેટેડ ડિસીઝ માટે
14. સાઇકિયાટ્રી ડીપાર્ટમેન્ટ (Psychiatric Department) : માનસિક રોગ વિભાગ
15. ઇન્ડોર પેશન્ટ ડીપાર્ટમેન્ટ(IPD : Indoor Patient Department) : દાખલ પેશન્ટ માટે
16. આઉટડોર ડીપાર્ટમેન્ટ(OPD : Outdoor patient Department) : બહારથી આવતા પેશન્ટને ડોક્ટર દ્વારા તપાસવા માટે
17. નર્સિંગ ડીપાર્ટમેન્ટ (Nursing Department)
18. ફાર્મસી ડીપાર્ટમેન્ટ (pharmacy Department)
19. લેબોરેટરી ડીપાર્ટમેન્ટ (Laboratory Department)
20. એડમિનિસ્ટ્રેટિવ ડીપાર્ટમેન્ટ (Administrative Department)

💖લેબોરેટરી ડીપાર્ટમેન્ટ ( Laboratory Department) :

લેબોરેટરી એ હોસ્પિટલમાં મહત્વનો ભાગ છે. જ્યાં blood, urine, સીરમ, સ્ટૂલ વગેરેની એક્ઝામિનેશન થાય છે લેબોરેટરી પણ જુદા જુદા પ્રકારની હોય છે એમાં એક્સપર્ટ ડોક્ટર પણ કામ કરતા હોય છે.

માઇક્રોબાયોલોજી લેબ (Microbiology lab) :
આમાં સૂક્ષ્મજીવોનો અભ્યાસ થાય છે

પેથોલોજી (Pathology) :
આ વિભાગમાં બ્લડ ,સ્ટૂલ , યુરિન સ્પૂટમ વગેરે તપાસ કરવામાં આવે છે

શીરોલોજી (Serology ) :
સિરમ એટલે કે બ્લડ માનો પાણીનો ભાગ આ વિભાગમાં સિરમની તપાસ કરવામાં આવે છે

બ્લડ બેન્ક (blood bank ) :
અહીંયા બ્લડ જમા કરાવી જરૂરિયાત પ્રમાણે તેમજ પેશન્ટ તેના ગ્રુપ પ્રમાણે બ્લડ આપવામાં આવે છે

હિસ્ટોપેથોલોજી (Histopathology) :
અહીંયા ખાસ કરીને વિશેરાનો(Vicera -બોડી પાર્ટ માંથી નીકળેલા ભાગો નો ) માઈક્રોસ્કોપીક અભ્યાસ કરવામાં આવે છે

💖 Nursing Department (નર્સિંગ ડિપાર્ટમેંટ):

નર્સિંગ ડિપાર્ટમેન્ટ નું મુખ્ય કાર્ય હોસ્પિટલમાં આવેલા પેશન્ટની તમામ પ્રકારની કેર આપવાની છે નર્સિંગ ડિપાર્ટમેન્ટ ના હેડને મેટ્રોન કહે છે હોસ્પિટલમાં તેના માટેની મેટ્રોન ઓફિસ આવેલી હોય છે આ ઉપરાંત ડે સુપર રૂમ નાઈટ સુપર રૂમ પણ હોય છે તેમજ દરેક વોર્ડમાં સિસ્ટર ઇન્ચાર્જ રૂમ, સ્ટાફ નર્સિંગ રૂમ, સ્ટુડન્ટ નર્સિંસ વગેરે કાર્યો કરતા હોય છે.

💖ફાર્મસીસ ડિપાર્ટમેન્ટ (Pharmacy Department ):

આ વિભાગમાં ફાર્મસીનું શિક્ષણ લઈને લોકો કામ કરતા હોય છે દરેક દવાઓની જાળવણી અને આપવાનું કામ કરે છે

હાઉસ સર્જન (House surgen) :
તે સર્જરીના વોર્ડના Local સર્જન છે.

ઓનોરરી (Honorary) :
એટલે કે ફ્રી સેવા આપતા નિષ્ણાત સર્જન.
નર્સિંગ સ્ટાફ(Nursing staff) :
જેમાં સ્ટાફનર્સ, હેડ નર્સ વગેરેનો સમાવેશ થાય છે..

વોર્ડ સર્વન્ટ (Ward servant) :
જેમાં મેલ તથા ફિમેલ નો સમાવેસ થાય છે.
સ્વિપર(sweeper):
જે સ્વિપરનું કામ કરતા હોય તેમાં પણ મેલ અને ફીમેલ સ્વીપર હોય છે આ ઉપરાંત હોસ્પિટલમાં ડ્રેસર છે હોસ્પિટલ આસિસ્ટન્ટ તેમજ અન્ય સ્ટાફ પણ હોય છે.S.S.D (સેન્ટ્રલ અને સ્ટીલાઈઝેશન સપ્લાય કરવામાં નહીં પરંતુ તેમના જીવનની ગુણવત્તામાં સુધારામાં મહત્વનું ભૂમિકા ભજવે છે.

💟 Health (હેલ્થ )

💚 WHO -definition

“જે વ્યક્તિ મેન્ટલી, ફિઝિકલી, સોશ્યલી કે સ્પીરીચ્યુલી well being હોય તથા તેની કોઈ પણ પ્રકારનો રોગ કે ડિફોરમિટી (ખોડખાંપણ ) ન હોય તો તેને હેલ્થી વ્યકિત કહેવાય છે”.

• પરંતુ જ્યારે વ્યક્તિ ફિઝિકલી, મેન્ટલી કે સોશિયલ ડિસ્ટર્બ હોય ત્યારે તેને Sick (બીમાર ) અથવા પેશન્ટ કહેવાય છે. તે તેની બીમારીના કારણે તેના રૂટિન વર્કમાં ધ્યાન આપી શકતો નથી.
• તે પેશન્ટ બીમાર હોય છે એટલે કે ફક્ત પોતે જ ડિસ્ટર્બ થતો નથી પરંતુ તેની આસપાસનું એન્વાયરમેન્ટ પણ ડિસ્ટર્બ થાય છે. દર્દીની બીમારીના કારણે તેના ફેમિલી મેમ્બર પણ ડિસ્ટર્બ થાય છે.
  પેશન્ટ બીમાર હોવાથી પોતે સમાજના કોઈ પ્રસંગે કે સોસાયટીમાં પહેલા ની માફક થઈ મળી શકતો નથી. પેસેન્ટને કેર આપતી વખતે ડોક્ટર તથા નર્સે ધ્યાન રાખવી જોઈએ.
  નર્સ સૌપ્રથમ પેશન્ટ ના સંપર્કમાં આવે છે તેણે પેશન્ટ સાથે સારા IPR કરી અન્ય સ્ટાફ મેમ્બરનું ઇન્ટ્રોડક્શન કરાવવું જોઈએ.
• વોર્ડના એન્વાયરમેન્ટમાં એડજસ્ટમેન્ટ મેળવવામાં પણ હેલ્પ કરવી જોઈએ. નર્સ પેશન્ટ ના રિલેટિવ સાથે પણ સારા IPR કેળવીને પેસેન્ટની માંદગી અંગેના પ્રશ્નોના યોગ્ય ઉતરો આપવા જોઈએ
• સારી નર્સિંગ કેર પૂરી પાડવા માટે સારા કમ્યુનિકેશન હોવું જોઈએ. નહીં તો પેશન્ટ પોતાને એકલાપણું મહેસુસ કરે છે જેની અસર તેની બીમારી પર પડે છે.

💚 To describe various changing concept of health (હેલ્થના કન્સેપ્ટ માં થયેલા અલગ અલગ ફેરફાર ડિસ્ક્રાઈબ કરો.)

1.બાયોમેડિકલ કન્સેપ્ટ (Biomedical concept)

આ કન્સેપ્ટના એકોર્ડિંગ હેલ્થ એટલે કે “ડીસીઝની ગેરહાજરી” જો કોઈ એક પર્સન ડીસીઝ થી ફ્રી છે તો તેને હેલ્થી પર્સન માં ગણવામાં આવે છે.
મેડિકલ પ્રોફેશનથી જોઈએ તો હ્યુમન બોડી મશીન છે .ડીસીઝ એટલે કે મશીનની કામ કરવાની ક્ષમતા બ્રેક ડાઉન થાય છે અને એક માત્ર ડોક્ટરનું કામ છે કે મશીન ને રીપેર કરવું. આ કન્સેપ્ટ એન્વાયરમેન્ટનું રોલ સોશિયલ સાયકોલોજીકલ અને કલ્ચરલ ડીટર્મિનેન્ટ ને ઘટાડી લીધા છે.

આ કન્સેપ્ટ માલ ન્યુટ્રીશન, એકસીડન્ટ ડ્રગ નું દુર ઉપયોગ, મેન્ટલ ડીસીઝ ,ક્રોનિક ડીસીઝ, એન્વાયરમેન્ટલ પોલ્યુશન, પોપ્યુલેશન વિસ્ફોટ, જેવી main હેલ્થ પ્રોબ્લેમને સંબોધિત કરતું નથી.

2.ઇકોલોજિકલ કન્સેપ્ટ (Ecological concepts)

આ કન્સેપ્ટ અકોર્ડીંગ હ્યુમન અને તેના એન્વાયરમેન્ટ વચ્ચેનું ડાયનેમિક ઇક્વિલીબ્રિયમ છે અને ડીસીઝ એ માનવ ઓર્ગેનિઝમ નું એન્વાયરમેન્ટ સાથેનું અવ્યવસ્થા છે.

3.સાયકોસોશિયલ કન્સેપ્ટ (Psychosocial concept)

આ કન્સેપ્ટ અકોર્ડીંગ હેલ્થ એ માત્ર બાયોમેડિકલ ઘટના નથી પણ તે સંબંધિત લોકોના સોશિયલ, સાયકોલોજીકલ, કલ્ચરલ ,ઇકોનોમિક અને પોલિટિકલ ફેક્ટરનો પ્રભાવ છે.

4.હોલીસ્ટિક કન્સેપ્ટ (Holistic concept)

હોલીસ્ટિક કન્સેપ્ટ એ બધા જ ખ્યાલોનું સંશ્લેષણ છે. તે હેલ્થ પર સોશિયલ, ઇકોનોમિક અને પોલિટિકલ અને એન્વાયરમેન્ટ પ્રભાવની સ્ટ્રેંથને રેકગ્નાઈઝ કરે છે. તે મલ્ટીડાયમેન્સનલ પ્રોસેસ નું વર્ણન કરે છે કે હેલ્થ નો અર્થ એક હેલ્ધી ફેમિલીમાં હેલ્ધી બોડીમાં હેલ્થી માઈન્ડ છે.

સારા ઇન્વાયરમેન્ટમાં આ કન્સેપ્ટ સૂચવે છે કે સોસાયટીના બધા જ ફિલ્ડની હેલ્થ પર અસર થાય છે. જે એગ્રીકલ્ચર, પશુપાલન, ફૂડ ,ઇન્ડસ્ટ્રી એજ્યુકેશન, હાઉસિંગ, પબ્લિક વર્ક અને અન્ય ફિલ્ડ છે.

5.કન્સેપ્ટ ઓફ વેલ બિંગ (concept of well being)

તે લાઈફના સ્ટાન્ડર્ડ અને ક્વોલિટી માં સુધારો સૂચવે છે. તે જીવન ધોરણ નો સંદર્ભ આપે છે જેમાં હેલ્થ એજ્યુકેશન, ફૂડ ,વપરાશ, કપડા હાઉસિંગ, મનોરંજન સાથે માનવ અધિકાર અને સોશિયલ સેફટી નો સમાવેશ થાય છે.

6.લાઈફ ની ક્વોલિટી (Quality of Life) :

તે લાઈફની અસંખ્ય પ્રોબ્લેમ વિશે સેટીસ ફેક્શન ,હેપ્પીનેસ અને સેડનેસ ની વ્યક્તિગત ફીલિંગ સાથે સંબંધિત છે તેથી વેલબિંગ ની ફીલિંગ પ્રાપ્ત કરવા માટે લાઈફ સ્ટાન્ડર્ડ અને ક્વોલિટીમાં વધારો કરે છે.

💟 હેલ્થ ની નિર્ણયાત્મક સ્થિતિ (Determinat Of Health Status ):

દરેક વ્યક્તિને તેની હેલ્થ ચકાસવા માટે તેના પોતાના ચોક્કસ પ્રકારના સ્ટાન્ડર્ડ હોય છે મતલબ કે ફિઝિકલી અને મેન્ટલી આપણે હેલ્થ હોય છે પરંતુ ક્યારેક આપણી હેલ્થ ડિસ્ટર્બ થાય છે જેને ચકાસવા માટે મુજબની બાબતો જાણવામાં આવે છે.

1. આપણા બોડીમાં અમુક રોગોના લક્ષણ હોય કે ન હોય દા.ત. (Pain) દુખાવો, વોમિટિંગ, (fever) તાવ વગેરે દ્વારા પોતે બીમાર છે એવું નક્કી કરે છે.
2. લોકોને તેની હેલ્થ ઘણી વખત સાયકોલોજીકલી સારી કે ખરાબ લાગે છે.દા. ત ઘણીવાર વ્યક્તિ પોતાની જાતે સારું feel કરે છે જ્યારે ઘણીવાર બીમાર અનુભવે છે.
3. અન્ય રીતે લોકો તેની રોજીંદી પ્રવૃતિઓ કરવા શક્તિમાન છે કે કેમ તે ઉપર આધારિત છે. દાખલા તરીકે ઘણા લોકો પોતાનું રૂટિંગ વર્ક રોજ રોજ કરે છે
   હેલ્થ સ્ટેટસ જાણવા માટે કોઈ એક નહીં પરંતુ ઘણા મુદ્દાઓને ધ્યાનમાં લેવા જોઈએ જેવા કે સોશિયલ, ઇકોનોમિકલ, કલ્ચરલ, પેટર્ન વગેરે જોવાની જરૂરિયાત પડે છે
4. કોઈપણ વ્યક્તિનું હેલ્થ સ્ટેટસ જાણવા હાલની ફિઝિકલ ફિટનેસ ઘણું જ અગત્યનો છે તેના દ્વારા વ્યક્તિ હેલ્થી છે કે નહીં? કેમ તે જાણી શકાય છે

💟 કોમ્યુનીટી હેલ્થ મુજબ (Determinat Of Health):

હેલ્થ પર ઘણાં પરિબળો અસર કરે છે, જેમાં વ્યકિત જે સોસાયટીમાં રહે છે તે પરિબળો અસર કરે છે.

(1) બાયોલોજીકલ ડિટર્મિનન્ટ (Biological Determinant) :-

દરેક વ્યક્તિની શારિરીક અને માનસિક હેલ્થ તેને વારસામાં મળેલા જીન્સ પર આધારિત છે. ધણા બધા રોગો વારસાગત જોવા મળે છે. જેમ કે ડાયાબિટીસ, હાયપર ટેન્શન, મેન્ટલ રીટાર્ડેશન વગેરે.

વ્યક્તિનાં જીન્સ તંદુરસ્ત હોય તે સારી તંદુરસ્તી માટેનું એક અગત્યનું પરિબળ છે. આ ઉપરાંત વ્યક્તિની આજુબાજુ રહેલા વાઇરસ બેકટેરીયા, એનિમલ્સ વગેરે પણ ડીસીઝ ના એજન્ટ તરીફ હેલ્થ પર અસર કરે છે.

(2) બિહેવીયરલ અને સોસ્યો કલ્ચરલ (Behavioural and socio cultural Determinant):-

વ્યક્તિ ફેમીલી તેમજ સોસાયટી સાથે કેવું બીહેવીયર કરે છે. તેની પણ હેલ્થ પર અસર થાય છે. કલ્ચરલ અને બિહેવિયરલ પેટર્ન તથા પર્સનલ હેબીટસ જેવી કે સ્મોકિંગ, આલ્કોહોલીઝમ, વગેરેની પણ હેલ્થ પર અસર થાય છે. વ્યકતીના પેરેન્ટસ, ગ્રુપ, મિત્રો તથા માસમિડીયા વગેરેની પણ લાઇફ સ્ટાઇલ પર અસર થાય છે. હેલ્થી રહેવા માટે હેલ્દી લાઇફસ્ટાઇલ જરૂરી છે. ઘણા પ્રોબ્લેમ્સ વ્યક્તિની લાઇફસ્ટાઇલ સાથે જોડાયેલ હોય છે. દા.ત : કોરોનરી હાર્ટડીસીઝ, ડ્રગ્સ એડીશન વગેરે….

ઇન્ડિયા કે જયાં ટ્રેડીશનલ લાઇફસ્ટાઇલ છે, ત્યાં બીમારી અને મૃત્યુ થવા માટે પુઅર સેનીટેશન, પુઅર ન્યુટ્રીશન, પુઅર પર્સનલ હાઇજીન તથા ક્સ્ટમ અને હેબીટસ જવાબદાર છે.

(3) ઇન્વાયર્મેન્ટલ (Environmental Determinant) :-

આ ઇન્ટર્નલ અને એક્ષ્ટર્નલ હોય છે. ઇન્ટર્નલ ઇન્વાયર્મેન્ટ એટલે બોડી પાર્ટ ,સેલ, ટીસ્યુ વગેરે જયારે એક્ષ્ટર્નલ ઇન્વાયર્મેન્ટ માં ફિઝિકલ ,મેન્ટલ , સોસ્યોલોજીકલ નો સમાવેશ થાય છે.

એ એક હકિકત છે કે ઇન્વાયર્મેન્ટ સીધી રીતે ફીઝીકલ, મેન્ટલ અને સોશિયલ વેલબેઇન્ગ સાથે સંકળાયેલ છે. જ્યારે આપણે પોપ્યુલેશન નાં હેલ્થ સ્ટેટસની વાત કરતા હોઇએ ત્યારે આ ત્રણેય એકબીજા સાથે સંકળાયેલા છે. જો વાતાવરણ અનુકુળ હોય તો વ્યકતીની શારિરીક અને માનસિક શક્તિનો વિકાસ થાય છે.

(4) સોસ્યો-ઈકોનોમિક કન્ડિશન (Socio Economic condition) :-

આ હ્યુમન હેલ્થ પર અસર કરતુ અગત્યનું પરિબળ છે, વિશ્વનાં મોટાભાગનાં લોકોની હેલ્થનું સ્ટેટસ તેમની Socioeconomic કંડીશન કેવી છે તેના પરથી જાણી શકાય છે. Nutrition, housing, education તેમજ દેશની પોલીટીકસ સીસ્ટમ,

(5) ઈકોનોમિક સિસ્ટમ (Economic system) :-

મોટાભાગનાં ડેવલોપીંગ વિસ્તારમાં આર્થિક પ્રગતીનાં લીધે માંદગીનું પ્રમાણ ઘટયુ છે અને લાઈફ સ્પાન વધ્યુ છે, તથા લાઇફની કવાલીટી સારી થાય જ્યારે તે તેમની ખરિદશક્તિ, રહેવાનું ઇમ્પ્રુવ થઇ છે. લોકોનું આર્થિક સ્તર કેવું રહેણીકરણી, કવાલીટી ઓફ લાઇફ આના આધારે નક્કી થાય છે.

(6) એજ્યુકેશન (Education) :–

આ હેલ્થ સ્ટેટસ પર અસર કરતું બીજું અગત્યનું પરિબળ છે. વિશ્વમાં જ્યાં ગરિબાઇ, માલન્યુટ્રીશન, તથા હાઇ ઇન્ફન્ટ અને ચાઇલ્ડ મોરટાલીટી રેટ વધુ છે ત્યાં અજ્ઞાનતા વધુ છે,આ પણ હેલ્થ પર અસર કરે છે,

(7) ઓકયુપેશન (Occupation):-

જેમની પાસે ધંધો નથી તે લોકો હેલ્થ અથવા ડેથ માટે કારણરૂપ બને છે. કામ ઘટવાના કારણે ઇન્કમ ઘટે છે, જેના કારણે શોસીયલ સ્ટેટસ ઘટે છે અને તેનાં કારણો સાયકોલોજીકલ અને સોશીયલ ડેમેઝ મળે છે.

(8) પોલિટિકલ હેલ્થ સિસ્ટમ (Political health sysytem):–

હેલ્થ એ દેશની પોલીટીકલ સીસ્ટમ સાથે પણ સંકળાયેલ છે. હેલ્થ ટેકનોલોજીનાં ઇમ્પલીમેન્ટેશન માટે ટેકનીકલ કરતા પોલીટીકલ કારણ વધારે જવાબદાર હોય છે.

(5) હેલ્થ અને ફેમિલી વેલ્ફેર સર્વિસ (Health & family welfare services ):–

હેલ્થ અને ફેમિલી વેલ્ફેર સર્વિસ વ્યકતી તેમજ કોમ્યુનીટીની હેલ્થ જાળવી રાખવા, લોકોની સારવાર તેમજ માંદગી અટકાવવી આ દરેક બાબતોને સાંકળી હેલ્થ સર્વિસીઝનો હેતુ લોકોની હેલ્થ જાળવી રાખવાનો છે. દા.ત. બાળકોને ઇમ્યુનાઇઝેશન (રસીકરણ) કરવાથી પર્ટીકયુલર રોગ સામે રક્ષણ મળે છે.

(6) પોપ્યુલેશન (Population) :–

જેમાનાં ૨/૩ લોકો ડેવલોપીંગ દેશોમાં હશે. આમાનાં મોટાભાગના સારી હેલ્થ ધરાવે છે, પરંતુ ઝડપથી થતો વસ્તી વધારો તેમજ ક્રોનિક ડીસીઝ અને ડીસએબીલીટીનાં કારણે સ્પેશિયલ એટેન્શન આપવાની જરૂર છે.

(7) જેન્ડર (જાતિ) (Gender) :–

1990 થી ફીમેલ પર વધુ ધ્યાન આપવાનાં આવે છે. 1993 થી સ્ત્રીઓની હેલ્થમાં ન્યુટ્રીશન, રિપ્રોડક્ટિવ સ્થિતિ વગેરે માટે સ્ત્રીઓની હેલ્થને લગતી પોલીસી બનાવવામાં વધુ જાગૃતિ આવી છે. તેમજ તેનાં વિકાસને લગતા દરેક પ્લાનને મહત્વ આપવામાં આવી છે.

8. બીજા પરિબળો (Others factors):

આપણે જાણીએ છીએ કે ઇનફોર્મેશન અને કોમ્યુનીકેશન ટેકનોલોજીમાં હાલમાં ધણી કાતિ આવી છે. આ ક્રાતિને લીધે લોકોને મેડીકલ ઇન્ફોમેશન સહેલાઇથી મળી શકે છે. આમાં આખા વિશ્વમાંથી ધણાં ફિઝીશ્યન, હેલ્થ પ્રોફેશનલ, બાયોમેડીકલ, સાયન્ટીસ્ટ તથા રીસર્ચસની સેવાઓનો લાભ માસ મિડીયા દ્વારા પબ્લીકને મળે છે. લોકોની હેલ્થ જાળવવામાં બીજી હેલ્થ કેર સીસ્ટમ પણ ઘણો અગત્યનો ભાગ ભજવે છે.

💟 sick and well ( બીમાર અને તંદુરસ્ત) Introduction to the sick & well :

Sick એટલે ક્યાંક ડિસ્ટર્બ થયેલ છે તેવી વ્યક્તિ હોસ્પિટલમાં આવતા અને દાખલ થતા દર્દીઓ ઘણી અપેક્ષાઓ સાથે આવે છે અને તેના રિલેટિવ કેવી રીતે દાખલ કરશે તેઓને કેવી રીતે રિસીવ કરવામાં આવશે અને તેમની સાથે કેવા વર્તન કરવામાં આવશે તે બાબતની તેઓને કલ્પના હોતી નથી. ફેમિલીમાં કોઈ એક વ્યક્તિની હેલ્થ બગડે તો તેની અસર આખા ફેમિલી પર પડે છે. પેશન્ટ હોસ્પિટલમાં આવે ત્યારે તેને તેની બીમારી અંગે ઘણી ચિંતા હોય છે જેમ કે કેટલા દિવસ દાખલ રહેવું પડશે, દવાનો ખર્ચ, રોગમાંથી ક્યારેય સારા થશે વગેરે ચિંતાઓ હોય છે.

Disease (ડિસીઝ-રોગ)

WHO એ હેલ્થ ની વ્યાખ્યા આપી છે પરંતુ ડીસીઝની નહીં કારણ કે…..
એ સિમટોમેટીક થી લઈને ડેન્જર મેનિફેસ્ટ બીમારી સુધીના ઘણા શેડ્સ હોય છે.

• કેટલાક ડીસીઝ એક્યુટ અને કેટલાક ક્રોનિક રીતે થાય છે.
• કેટલાક ડીસીઝમાં કેરિયર ની સ્થિતિ હોય છે.
• કેટલાક કેસમાં એક ઓર્ગેનિઝમ એક કરતાં વધારે ડીસીઝ નું કારણ બને છે. (સ્ટ્રેપટોકોકસ).
• અને કેટલાક કેસમાં સેમ ડીસીસ એક કરતાં વધુ ઓર્ગેનિઝમના કારણે થઈ શકે છે. (ડlયેરિયા)
• કેટલાક ડીસીઝ શોર્ટ અને કેટલાક લોંગ ટાઈમ સુધી ચાલે છે.
• કેટલાક ડીસીઝમાં બોર્ડર લાઈન લક્ષણો અસ્પષ્ટ હોય છે.
• ડીસીઝનો એન્ડ પોઈન્ટ ડિસેબિલિટી અથવા હોસ્ટ નું ડેથ જેવા પરિવર્તનશીલ છે.
• “ડીસીઝ” ટર્મ નો અર્થ થાય છે “સરળતા વગર” જ્યારે બોડી ફંક્શન માં કંઈક ખોટું છે.

💚 To define the disease (ડીસીઝને ડિફાઇન કરો)

વેબસ્ટર ના અનુસાર(According to Webster’s)…
એવી કન્ડિશન છે જેમાં બોડીની હેલ્થ ઇમ્પેર થાય છે. હેલ્થની કન્ડિશન માંથી પ્રસ્થાન(onset) ઈમ્પોર્ટન્ટ વર્કના પર્ફોર્મન્સ માં વિક્ષેપ પડતા હ્યુમન બોડીમાં ફેરફાર.

ઇંગલિશ ડીક્ષનરી ઓક્સફોર્ડ અનુસાર(According to the Oxford English Dictionary)…
બોડીની કન્ડિશન અથવા બોડી ના અમુક પાર્ટ અથવા ઓર્ગન જેમાં તેના ફંક્શન ખોરવાઈ જાય છે અથવા વિકૃત થાય છે.

ઇકોલોજીકલ પોઈન્ટ ઓફ વ્યૂ(Ecological point of view)…
એન્વાયરમેન્ટ સાથે હ્યુમન ઓર્ગેનિઝમ નું ખરાબ ગોઠવણ.

Other definition..

ડીસીઝ એ હેલ્થની વિરુદ્ધ છે એટલે કે કોમન ફંક્શન અથવા કમ્પ્લીટ ફિઝિકલ અથવા મેન્ટલ હેલ્થની સ્થિતિમાં કોઈપણ ડેવિએશન.

Disease એટલે જયારે disease organism body માં દાખલ થાય અને રોગ ઉત્પન્ન કરવામાં સફળ થાય તેને disease કહે છે. જયારે body disturb થાય તેને illness કહે છે.

disease concept માટે અલગ – અલગ થીયરી છે:

(1) Super Natural Theory (સુપર નેચરલ થિયરી): –

આ થીયરીમાં કુદરતી શકિત વિશે વાત કરી છે. પહેલાનાં સમયમાં દૈવી શકિતનાં લીધે રોગ થાય છે તેમ મનાતુ દા:ત, શીતળા, અછબડા, લેપ્સી, આગલા જ સમયના પાપથી થતા રોગ છે તેમ મનાતું.

(2) Germ Theory(જર્મ થિયરી):

કોઇ પ્રકારના જંતુને લીધે રોગ થાય છે, તેવુ મનાય છે(૧૮રર થી ૧૮૯૫ માં લઇ પાશ્ચર નામનાં વૈજ્ઞાનીકો દ્વારા આ થીયરી રજુ થઇ, જેમાં તેણે જણાવેલું છે કે શરીરમાં કોઇ બેકટેરીયા કે micro organism ના પ્રવેશથી રોગ ઉત્પન્ન થાય છે.

(3) Theory of Multiple Cause(બહુવિધ કારણનો સિદ્ધાંત ) :

આમા રોગ થવા માટે એક કરતાં વધારે કારણ જવાબદાર છે. જેમ કે કોઇને ટયુબરકયુલોસીસ થયો હોય તો તેની પાછળ તેની આર્થિક સ્થિતી, વગેરે કારણો જવાબદાર છે. આ રીતે એક કરતા વધારે કારણો જવાબદાર છે.

Health and Illness Continuum (હેલ્થ અને ઈલ્નેસ કન્ટિન્યુમ)

વ્યાખ્યા(Definition):

The Health and Illness Continuum એ એક ગતિશીલ મોડેલ છે, જેમાં વ્યક્તિની હેલ્થની સ્થિતિને હેલ્થ (Health) થી લઈને ઈલ્નેસ (Illness) સુધીની શ્રેણી તરીકે દર્શાવવામાં આવે છે. આ કન્ટિન્યુમમાં, વ્યક્તિની હેલ્થ સ્થિતિ સ્થિર નથી; તે હંમેશા બદલાતી રહે છે.

કી પોઈન્ટ્સ (Key Points):

ગતિશીલ પ્રવાહ (Dynamic Process):

હેલ્થ અને ડીસીઝ વચ્ચેની સ્થિતિ સતત બદલાય છે.

શ્રેણી (Range):

• સુવ્યવસ્થિત હેલ્થ (Optimal Health): શ્રેષ્ઠ ફિઝિકલ, માનસિક, અને સામાજિક સ્થિતિ.
• ભારે ડીસીઝ (Severe Illness): જ્યારે વ્યક્તિની હેલ્થની ક્ષમતા ખૂબ જ ઘટાડાય.

પ્રતિબિંબ (Reflection):

વ્યક્તિની લાઇફસ્ટાઇલ (Lifestyle), જિનેટિક્સ (Genetics) અને એન્વાયરમેન્ટ (Environment) હેલ્થ પર અસર કરે છે.

Health and Illness Continuum ના તબક્કાઓ (Stages):

1.સુવ્યવસ્થિત હેલ્થ (High-Level Wellness):

• ફિઝિકલ તંદુરસ્તી, માનસિક શાંતિ, અને સામાજિક સંતુલન.
• ઉદાહરણ: રેગ્યુલર એક્સરસાઇઝ, ન્યુટ્રિશનયુક્ત ડાયટ, અને પોઝિટિવ લાઇફસ્ટાઇલ.

2.સ્વસ્થતા અને તટસ્થતા (Neutral Zone):

• હેલ્થ અને ડીસીઝ વચ્ચેની તટસ્થ સ્થિતિ.
• ઉદાહરણ: સામાન્ય તકલીફ જેમ કે કાળી ઝુકામ(Black flu.).

3.અલ્પ ડીસીઝ (Mild Illness):

• લક્ષણો સરળ હોય છે પરંતુ મેડિકલ કેરની જરૂર હોય છે.
• ઉદાહરણ: ડાયાબિટીસ અથવા હાઇપરટેન્શન.

4.ભારે ડીસીઝ (Severe Illness):

• ફિઝિકલ અથવા માનસિક તકલીફ જે લાઇફસ્ટાઇલને અસર કરે છે.
• ઉદાહરણ: કેન્સર, હાર્ટ ડીસીઝ અથવા ડિપ્રેશન.

5.ટર્મિનલ અવસ્થા (Terminal Illness):

• જ્યારે વ્યક્તિના બોડી ઓર્ગન્સ તેમની કાર્યક્ષમતા ગુમાવે છે.

મોડેલના તત્વો (Elements of the Continuum):

1.Physical Health (ફિઝિકલ હેલ્થ):

• પોઝિટિવ ન્યુટ્રિશન, ફિટનેસ, અને મેડિકલ કેર.

2.Mental Health (મેન્ટલ હેલ્થ):

• સ્ટ્રેસ મેનેજમેન્ટ અને થેરાપી.

3.Social Well-being (સોશિયલ વેલ-બીઇંગ):

• પરિવાર અને સમાજમાં પોઝિટિવ જોડાણ.

4.Environmental Influence (એન્વાયરમેન્ટલ પ્રભાવ):

• પ્રદૂષણ, લિવિંગ કન્ડીશન અને વર્ક પ્લેસ.

અસરો (Implications):

1.પ્રિવેન્શન પર ધ્યાન (Preventive Focus):

• હેલ્થ પ્રમોશન દ્વારા ડીસીઝથી બચાવ.

2. હેલ્થ ચકાસણી (Health Monitoring):

• નિયમિત ચકાસણીઓ ફિઝિકલ અને મેન્ટલ હેલ્થ સુધારવામાં મદદરૂપ બને છે.

3.લાઇફસ્ટાઇલ સુધારણા (Lifestyle Modification):

• ન્યુટ્રિશન, રેગ્યુલર ફિઝિકલ એક્ટિવિટી અને માનસિક આરામ.

ઉદાહરણો (Examples):

1.Healthy Person:

• એક વ્યક્તિ જે રેગ્યુલર એક્સરસાઇઝ કરે છે અને બેલન્સ્ડ ડાયટ ફોલો કરે છે, તે continuum ના હેલ્થના આરંભમાં છે.

2. Ill Person:

• કેન્સર અથવા હાર્ટ ફેલ્યોર ધરાવતી વ્યક્તિ continuum ના ડીસીઝના અંતે છે.

3.Neutral State:

• કાળી ઝુકામ કે થાક ધરાવતી વ્યક્તિ continuum ના મધ્યમાં છે.

Health and Illness Continuum એ હેલ્થની ગતિશીલ પ્રક્રિયાને સમજવા માટે ઉપયોગી છે. તે હેલ્થ પ્રમોશન અને ડીસીઝ પ્રિવેન્શન માટે વ્યક્તિગત અને સામુહિક પ્રયાસોને પ્રોત્સાહન આપે છે, જેનાથી વ્યક્તિ તેમના હેલ્થ માટે શ્રેષ્ઠ નિર્ણય લઈ શકે છે.

Causes and Risk Factors for Developing Illness (ઈલ્નેસના કારણો અને જોખમકારક તત્વો):

Illness (ઈલ્નેસ) એ શારીરિક (Physical), માનસિક (Mental), અથવા સામાજિક (Social) તંત્રમાં મચેલા અસ્થિરતાના પરિણામે થાય છે. તેના વિકાસ માટે જુદી જુદી સમસ્યાઓ અને જોખમકારક પરિબળો જવાબદાર હોય છે.

1. બાયોલોજિકલ પરિબળો (Biological Factors):

• જિનેટિક મ્યુટેશન (Genetic Mutations):
  જિનેટિક ડીસોર્ડર્સ જેવી કે સિકલ સેલ એનિમિયા (Sickle Cell Anemia), થેલેસેમિયા (Thalassemia), અથવા ડાઉન સિન્ડ્રોમ (Down Syndrome).
• વીક ઇમ્યૂન સિસ્ટમ (Weak Immune System):
  બોડીના રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં ઘટાડો, જેને કારણે ઇન્ફેક્શન થાય છે.
• હોર્મોનલ ઇમ્બેલન્સ (Hormonal Imbalance):
  થાયરોઇડ, ડાયાબિટીસ અથવા પીસીઓડી (PCOD).

2. જીવનશૈલી સંબંધિત પરિબળો (Lifestyle Factors):

• ખરાબ આહાર (Poor Diet):
  ચરબીયુક્ત અને પોષણયુક્ત ખોરાકની અછત.
  ઉદાહરણ: ઓબેસિટી, હાર્ટ ડીસીઝ.
• ધૂમ્રપાન અને દારૂનો વ્યસન (Smoking and Alcohol Consumption):
  ફેફસાના કેન્સર અને લિવર ડીસીઝ માટે જવાબદાર.
• શારીરિક ઉદાસીનતા (Physical Inactivity):
  વધતા વજન અને કાર્ડિયોપુલમનરી રોગ માટે જવાબદાર.

3. પર્યાવરણ પરિબળો (Environmental Factors):

• પ્રદૂષણ (Pollution):
  એર પોલ્યુશન, જે રેસ્પિરેટરી ડીસીઝ જેમ કે એસ્થમા અથવા બ્રોન્કાઇટિસ માટે જોખમકારક છે.
• જંતુઓનો સંપર્ક (Exposure to Pathogens):
  બેક્ટેરિયા, વાયરસ, અથવા ફંગલ ઇન્ફેક્શન.
• અસ્વચ્છ જીવનશૈલી (Poor Hygiene):
  રોગચાળો અને ઈન્ફેક્શન માટે મુખ્ય પરિબળ.

4. માનસિક અને સામાજિક પરિબળો (Psychosocial Factors):

• સ્ટ્રેસ અને ટેન્શન (Stress and Anxiety):
  ડિપ્રેશન અને હાર્ટ અટેક માટે જોખમકારક.
• સામાજિક એકલતા (Social Isolation):
  માનસિક બીમારીઓ અને ફેલ્યુંર ટુ કોપિંગ મેકેનિઝમ.

5. ફિઝિકલ પરિબળો (Physical Factors):

• શારીરિક ઈજા (Physical Injury):
  મજૂરી અથવા અકસ્માતના કારણે ફ્રેક્ચર અથવા ન્યુરોલોજિકલ ડીસીઝ.
• અત્યાધિક તાણ (Excessive Strain):
  ઓવરસટ્રેનિંગ જે મસલ ઈન્જરી અથવા ઓર્થોપેડિક સમસ્યાઓ માટે કારણ બને છે.

6. એપીડોમીયોલોજીક પરિબળો (Epidemiological Factors):

• વય (Age):
  વૃદ્ધાવસ્થામાં ક્રોનિક ડીસીઝ જેમ કે આર્થરાઇટિસ અથવા હાઇપરટેન્શન.
• લિંગ (Gender):
  હોર્મોનલ તફાવતોના કારણે મહિલાઓમાં ઓસ્ટીયોપોરોસિસ અથવા પુરૂષોમાં પ્રોસ્ટેટ કૅન્સર.
• જાતિગત અને ભૂગોળીય તફાવતો (Ethnicity and Geography):
  જીકાકાર રોગો (Endemic Diseases) કે જે ખાસ ભૂમિ પર જોવા મળે છે.

7. જીનેટિક પરિબળો (Genetic and Hereditary Factors):

• પરિવારના રોગ ઈતિહાસ (Family History):
  હાર્ટ ડીસીઝ, ડાયાબિટીસ અથવા કેન્સરના જોખમવાળા લોકો.

8. અન્ય પરિબળો (Other Factors):

• ડ્રગ અને કેમિકલ એક્સ્પોઝર (Drug and Chemical Exposure):
  ટોક્સિન્સ જે કિડની અથવા લિવર ડેમેજ માટે કારણ બને છે.
• મેડિકલ નેગ્લિજન્સ (Medical Negligence):
  ખોટી સારવાર અથવા મેડિકલ ભૂલો.

જોખમ ઘટાડવા માટે પગલાં (Preventive Measures):

1.હેલ્થ લાઇફસ્ટાઇલ અપનાવવી (Adopting a healthy lifestyle):

• બેલન્સ્ડ ડાયટ, નિયમિત વ્યાયામ, અને તંદુરસ્ત નૈતિકતા.

2.સ્ટ્રેસ મેનેજમેન્ટ(Stress management):

• મેડિટેશન, યોગ અને કાઉન્સેલિંગથી ટેન્શન ઘટાડવું.

3.પ્રિવેન્ટિવ સ્ક્રીનિંગ(Preventive screening):

• રેગ્યુલર મેડિકલ ચેક-અપ.

4.સ્વચ્છતા જાળવવી(Maintaining cleanliness):

• હેન્ડ હાઈજિન અને સેફ ફૂડ પ્રેક્ટિસ.

5.પ્રદૂષણથી બચાવ(Protection from pollution):

• માસ્કનો ઉપયોગ અને સ્વચ્છ વાતાવરણ.

Illnessના કારણો અને જોખમકારક તત્વો શારીરિક, માનસિક, અને પર્યાવરણ સંબંધિત પરિબળોથી અસરગ્રસ્ત છે. આ પરિબળોનું પ્રતિબંધક નિયંત્રણ અને હેલ્થ પ્રમોશન થકી ડીસીઝ અટકાવી શકાય છે, જે વ્યક્તિના જીવનને વધુ આરોગ્યમય અને શ્રેષ્ઠ બનાવે .

Types of Illness (ઈલ્નેસના પ્રકાર):

Illnesses (ઇલ્નેસ) એ વ્યક્તિના શારીરિક (Physical), માનસિક (Mental) અથવા સામાજિક કાર્યક્ષમતા (Social Functioning) પર અસર કરે છે. આ પ્રકારને વિવિધ વર્ગોમાં વિભાજિત કરી શકાય છે, જેમ કે અલ્પ સમયગાળો ધરાવતી ઇલ્નેસથી લઈને લાંબા ગાળાની ક્રોનિક ડિસીઝ (Chronic Diseases)

1. Acute Illness (અલ્પ ઇલ્નેસ):

આ પ્રકારની ઇલ્નેસે હડતાલ સ્વરૂપે શરૂઆત કરે છે અને ટૂંકા ગાળામાં સમાપ્ત થાય છે

ઉદાહરણ(Example):

• કોમન કોલ્ડ (Common cold)
• ફ્લૂ (Flu)
• ફૂડ પોઈઝનિંગ (Food poisoning)
• બ્રોન્કાઇટિસ (Bronchitis)

વિશેષતાઓ(Features):

• હડતાલ લક્ષણો (Sudden Symptoms)
• ટૂંકા ગાળાનો સમય (Short Duration)
• મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટથી ઝડપથી સાજા થાય છે.

2. Chronic Illness (લાંબા ગાળાની ઇલ્નેસ):

આ ઇલ્નેસ લાંબા ગાળે રહે છે અને વાર્ષિક અથવા જીવનકાળ માટે મેડિકલ મેનેજમેન્ટની જરૂર પડે છે.

ઉદાહરણ(Example):

• ડાયાબિટીસ(Diabetes)
• હાર્ટ ડિસીઝ(Heart disease)
• કેન્સર (Cancer)
• આસ્થમા (Asthma)

વિશેષતાઓ(Features):

• સતત લક્ષણો (Persistent Symptoms)
• દવા અને જીવનશૈલી ફેરફાર દ્વારા નિયંત્રણ કરી શકાય છે.

3. Infectious Illness (સાંક્રમિક ઇલ્નેસ):

આ પ્રકારની ઇલ્નેસ બેક્ટેરિયા, વાયરસ, ફંગસ અથવા પેરાસાઇટ્સથી થાય છે અને એક વ્યક્તિથી બીજી વ્યક્તિમાં ફેલાય છે.

ઉદાહરણ(Example):

• મેલેરિયા (Malaria)
• ટ્યુબરક્યુલોસિસ (TB : Tuberculosis)
• HIV/AIDS
• કોવિડ-19 (Covid 19)

વિશેષતાઓ(Features):

• રોગચાળો ફેલાવવાનો ખતરો (Risk of Outbreaks)
• ટીકાકરણ અને એન્ટિબાયોટિકથી સારવાર શક્ય છે.

4. Non-Infectious Illness (અસાંક્રમિક ઇલ્નેસ):

આ પ્રકારની ઇલ્નેસ રોગચાળો ફેલાવતી નથી અને સામાન્ય રીતે શરીરના આંતરિક તંત્ર સાથે સંકળાયેલી હોય છે.

ઉદાહરણ(Example):

• હાઇપરટેન્શન (Hypertension)
• આર્થરાઇટિસ (Arthritis)
• ઓસ્ટીઓપોરોસિસ (Osteoporosis)
• ડિપ્રેશન (Depression)

વિશેષતાઓ(Features):

• વ્યક્તિગત પરિબળો અથવા પર્યાવરણ કારણભૂત હોય છે.
• લાંબા ગાળાની મેડિકલ કેર જરૂર હોય છે.

5. Mental Illness (મનોવૈજ્ઞાનિક ઇલ્નેસ):

આ પ્રકારની ઇલ્નેસ પેશન્ટની માનસિક સ્થિતિ અને વ્યક્તિત્વ પર અસર કરે છે.

ઉદાહરણ(Example):

• ડિપ્રેશન (Depression)
• એનઝાઈટી ડિસોર્ડર(Anxiety Disorder)
• સ્કિઝોફ્રેનિયા(Schizophrenia)
• બાઈપોલાર ડિસોર્ડર (Bipolar disorder)

વિશેષતાઓ(Features):

• ફિઝિકલ અને માનસિક લક્ષણો બંને દર્શાવે છે.
• કાઉન્સેલિંગ અને મેડિકલ થેરાપી જરૂરી છે.

6. Genetic and Hereditary Illness (જિનેટિક અને હેરેડિટરી ઇલ્નેસ):

આ પ્રકારની ઇલ્નેસ વ્યક્તિના જિનેટિક કોડ (Genetic Code) માં ખામીના કારણે થાય છે અને તે વંશ પરંપરાથી ફેલાય છે.

ઉદાહરણ(Example):

• સિકલ સેલ એનિમિયા (Sickle cell anemia)
• થેલેસેમિયા (Thalassemia)
• હેમોફિલિયા (Hemophilia)
• ડાઉન સિન્ડ્રોમ (Down syndrome)

વિશેષતાઓ(Features):

• મેડિકલ મેનેજમેન્ટ દ્વારા નિયંત્રણ શક્ય છે.
• ક્યારેય સંપૂર્ણ ઉપચાર શક્ય ન હોઈ શકે.

7. Occupational Illness (વ્યવસાય સંબંધિત ઇલ્નેસ):

કામના પર્યાવરણના કારણે વિકાસ પામતી ઇલ્નેસ.

ઉદાહરણ(Example):

• સિલિકોસિસ (ફેક્ટરી કામદારોમાં)
• હિયરિંગ લોસ (જોરદાર અવાજના કારણે)
• કાર્પલ ટનલ સિન્ડ્રોમ (Computer Operators)

વિશેષતાઓ(Features):

• લાંબા ગાળાના એક્સ્પોઝરથી અસર થાય છે.
• પ્રીવેન્ટિવ મેજર લેવા જરૂરી છે.

8. Lifestyle-Related Illness (લાઇફસ્ટાઇલ સંબંધિત ઇલ્નેસ):

આ પ્રકારની ઇલ્નેસ અનહેલ્ધી લાઇફસ્ટાઇલનું પરિણામ છે.

ઉદાહરણ(Example):

• ઓબેસિટી (Obesity)
• હાર્ટ અટેક ( Heart attack )
• ટાઈપ 2 ડાયાબિટીસ (Type 2 diabetes)
• અલ્કોહોલિક લિવર ડિસીઝ (Alcoholic Liver Disease)

વિશેષતાઓ(Features):

• ડાયટ અને શારીરિક પ્રવૃત્તિથી નિયંત્રણ શક્ય છે.
• લાઇફસ્ટાઇલ સુધારવા દબાવ કરવું જરૂરી છે.

9. Degenerative Illness (અંગભંગને લગતી ઇલ્નેસ):

આ પ્રકારની ઇલ્નેસે બોડીના અંગો અથવા તંત્રની કાર્યક્ષમતામાં ધીમે ધીમે ઘટાડો કરે છે.

ઉદાહરણ(Example):

• ઓલ્ઝહાઈમર્સ (Alzheimer’s)
• પાર્કિન્સન ડિસીઝ (Parkinson’s disease)
• મલ્ટિપલસ્ક્લેરોસિસ (Multiple sclerosis)

વિશેષતાઓ(Features):

• મેડિકલ કેર અને ફિઝિયો થેરાપી જરૂરી છે.
• પ્રગતિશીલ સ્વરૂપમાં લક્ષણો વધુ ગંભીર બને છે.

10. Autoimmune Illness (Autoimmune ઇલ્નેસ):

બોડીના ઈમ્યૂન સિસ્ટમ પોતાના સ્વસ્થ તંત્ર પર હુમલો કરે છે.

ઉદાહરણ(Example):

• લુપસ (Lupus)
• ર્યુમેટોઈડ આર્થરાઇટિસ(Rheumatoid arthritis)
• સોરીઆસિસ(Psoriasis)

Illnesses વિભિન્ન પ્રકારની હોઈ શકે છે, જે વ્યક્તિના લાઇફસ્ટાઇલ, જીન્સ, પર્યાવરણ અને માનસિક તબક્કાઓ પર આધાર રાખે છે. દરેક પ્રકાર માટે પ્રિવેન્ટિવ અને મેડિકલ મેનેજમેન્ટ જરૂરી છે, જેથી પેશન્ટને શ્રેષ્ઠ આરોગ્ય સ્તર પરત મળી શકે.

Illness Behavior (ઈલ્નેસ બિહેવિયર)

Illness Behavior એ માનસિક, શારીરિક, અને સામાજિક પ્રતિક્રિયાઓનો સંદર્ભ આપે છે, જે વ્યક્તિ રોગ કે ઈલ્નેસના અનુભવોનો સામનો કરતી વખતે દર્શાવે છે. આ વર્તન રોગની ગંભીરતા, વ્યક્તિના સમાજની અવરોધણ અને પોતાની માન્યતાઓ, રોગની સમજણ, અને આરોગ્ય સેવાઓ સુધીની પહોંચ પર આધાર રાખે છે.

Illness Behavior ની Definition :

Illness Behavior એ તે વર્તન છે, જે વ્યક્તિ સ્વસ્થતાથી સંકળાયેલી સમસ્યાઓનો સામનો કરતી વખતે અથવા હેલ્થ કેર સિસ્ટમ (Health Care System) સાથે સંપર્ક કરતી વખતે દર્શાવે છે.

Illness Behavior ના તત્વો (Components of Illness Behavior):

1.આરોગ્ય સમસ્યાના લક્ષણો ઓળખવી (Symptom Perception):

• વ્યક્તિ તેના શરીરના અસ્વસ્થતાના લક્ષણોને કેવી રીતે ઓળખે છે.
• ઉદાહરણ: થાક, દુખાવો, તાવ વગેરે.

2.હેલ્થ કેર માટે પગલાં (Health-Seeking Actions):

• મેડિકલ હેલ્પ મેળવવા માટેના પગલાં, જેમ કે ડોક્ટર સાથે સંપર્ક કરવો.

3.જવાબદારી માંથી મુક્તિ મેળવવી (Exemption from Roles):

• રોગગ્રસ્ત વ્યક્તિના રોજિંદા જવાબદારીઓથી છૂટકારો, જેમ કે કામ પર ન જવું.

4.હેલ્થ કેર પ્રોફેશનલ સાથે સંપર્ક (Interaction with Professionals):

• મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટ અને આરોગ્ય સલાહ માટે આરોગ્યકર્મીઓ સાથે સંપર્ક.

Illness Behavior ને અસર કરતા પરિબળો (Factors Influencing Illness Behavior):

1.સાંસ્કૃતિક પરિબળો (Cultural Factors):

• વ્યક્તિના સમાજમાં રોગની માન્યતાઓ અને દ્રષ્ટિકોણ.
• ઉદાહરણ: કેટલીક સંસ્કૃતિઓમાં શારીરિક લક્ષણોને અવગણવામાં આવે છે, જ્યારે અન્ય લોકો તરત મેડિકલ હેલ્પ લે છે.

2.જાતિ અને વય (Gender and Age):

• બાળકો અને વૃદ્ધ લોકો વધુ ઝડપથી હેલ્થ કેર શોધે છે.
• સ્ત્રીઓ સામાન્ય રીતે રોગની લક્ષણોને વધુ ગંભીરતાથી લે છે.

3.માનસિક પરિબળો (Psychological Factors):

• સ્ટ્રેસ, ડિપ્રેશન અથવા ટેન્શન રોગલક્ષણોના અનુભવને તીવ્ર બનાવે છે.

4.સામાજિક-આર્થિક સ્થિતિ (Socio-Economic Status):

• ઊંચી આર્થિક સ્થિતિ ધરાવતા લોકો આરોગ્ય સેવાઓ સરળતાથી શોધી શકે છે.
• ગરીબ વર્ગ હેલ્થ કેર માટે ગેરસમજણના શિકાર થાય છે.

5.હેલ્થ લિટરસી (Health Literacy):

• વ્યક્તિને રોગની લક્ષણો અને સારવાર વિશેની જાણકારી.

Illness Behavior ના તબક્કાઓ (Stages of Illness Behavior):

1.લક્ષણોની ઓળખ (Symptom Recognition):

• પેશન્ટને પોતાના શરીરમાં પેઈન, તાવ અથવા અસ્વસ્થતા જણાય છે.

2.હેલ્થ કેર સિસ્ટમ સાથે સંપર્ક (Contact with Healthcare System):

• ડોક્ટર અથવા હેલ્થકેર પ્રોફેશનલ સાથે નિદાન માટેનો સંપર્ક.

3.ડાયગ્નોસિસ અને સારવાર (Diagnosis and Treatment):

• રોગના કારણ અને ઉપચાર માટે મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટ.

4.રોલ એડજસ્ટમેન્ટ (Role Adjustment):

• પેશન્ટ પોતાની જવાબદારીઓમાં ફેરફાર કરે છે, જેમ કે આરામ કે રજા લેવી.

5.આરોગ્યમાં સુધારો (Recovery):

• રોગથી પાર્શ્વસ્થિત થવાનો અને રોજિંદા જીવનમાં પાછા ફરવાનો તબક્કો.

Illness Behavior ના પ્રકારો (Types of Illness Behavior):

1.હેલ્થ-સિકિંગ વર્તન (Health-Seeking Behavior):

• તાત્કાલિક ડોક્ટરની સલાહ લેવી અથવા મેડિકલ ચેકઅપ કરાવવું.

2.અવગણના વલણ (Ignoring Symptoms):

• પેશન્ટ લક્ષણોનું અવગણન કરે છે, જેનાથી રોગ વધુ વિકસી શકે છે.

3.સ્વ ઉપચાર વલણ (Self-Medication Behavior):

• ફાર્મસીમાંથી દવા ખરીદીને સારવાર કરવાનો પ્રયત્ન.

4.જટિલતા ઓરિએન્ટેડ વર્તન (Complication-Oriented Behavior):

• રોગની લક્ષણો ગંભીર બને ત્યારે જ મેડિકલ સારવાર લેવી.

ઉદાહરણો (Examples):

1.સકારાત્મક વર્તન (Positive Behavior):

• વ્યક્તિને મીઠાશવાળા લક્ષણો જણાય છે, તો તરત ડાયાબિટીસ માટે ચકાસણ કરાવે છે.

2.નકારાત્મક વર્તન (Negative Behavior):

• વ્યક્તિ Chest Pain હોવા છતાં, મેડિકલ હેલ્પ ન લેવું અને તેને સામાન્ય દુખાવું માનવું.

ચેલેન્જીસ (Challenges in Illness Behavior):

1. ગેરસમજણ (Misconceptions):
   • પેશન્ટ ઘણી વાર રોગને ઓછું ગંભીર માને છે.
2. હેલ્થકેરથી ડર (Fear of Healthcare):
   • ડાયગ્નોસિસ અથવા સારવારથી ડર.
3. આર્થિક અવરોધ (Financial Barriers):
   • હેલ્થ કેર ખર્ચ માટેની ક્ષમતા ન હોવી.

Illness Behavior પેશન્ટ અને હેલ્થકેર પ્રોફેશનલ વચ્ચેના સંબંધને પ્રભાવિત કરે છે. બિમારીના લક્ષણો ઝડપથી ઓળખવા અને યોગ્ય પગલાં લેવાના અભિગમથી રોગની ગંભીરતા ઘટાડવામાં અને આરોગ્યમાં સુધારો કરવામાં મદદરૂપ થાય છે

Impact of Illness on the Patient and Family (ઇલ્નેસનો પેશન્ટ અને ફેમિલી પર પ્રભાવ):

Illness (ઇલ્નેસ) માત્ર પેશન્ટના શરીર અને માનસિક આરોગ્ય પર અસર કરતું નથી, પરંતુ તેના પરિવારના માનસિક, સામાજિક અને આર્થિક પરિબળોને પણ પ્રભાવિત કરે છે. રોગની તીવ્રતા, પ્રકાર, અને સમયગાળો આ પ્રભાવની તીવ્રતાને નક્કી કરે છે.

Impact on the Patient (પેશન્ટ પર પ્રભાવ):

1. શારીરિક અસરો (Physical Effects):
   • થાક (Fatigue), દુખાવો (Pain), અને શારીરિક તાકાતમાં ઘટાડો.
   • રોજિંદા જીવનની પ્રવૃત્તિઓમાં તકલીફ, જેમ કે કામ પર જવું અથવા પોતાનો ખ્યાલ રાખવો.
   • ક્યારેક અંગભંગ (Disability) અથવા મિબાજી પ્રવૃત્તિઓ પર નિયંત્રણની ક્ષતિ.
2. માનસિક અસરો (Mental Effects):
   • સ્ટ્રેસ (Stress) અને ડિપ્રેશન (Depression).
   • રોગ સાથે જીવવાનું ટેન્શન અને ભવિષ્ય અંગે ચિંતા.
   • પોતાની અસમર્થતાને કારણે કમી અનુભવું (Feelings of Inadequacy).
3. આધ્યાત્મિક પ્રભાવ (Spiritual Effects):
   • જીવનના અર્થ અને ધ્યેય વિશેની ચિંતા.
   • આધ્યાત્મિક મજબૂતી શોધવા અથવા આસ્થામાં ઘટાડો.
4. સામાજિક પ્રભાવ (Social Effects):
   • પેશન્ટના સંબંધો અને મિત્રતામાં દૂરી આવી શકે છે.
   • જમાવટ અને સામાજિક કાર્યોમાં ભાગ લેવાની ક્ષમતા ઘટે છે.
5. આર્થિક પ્રભાવ (Financial Effects):
   • મેડિકલ ખર્ચ અને રોગચિકિત્સા માટે નાણાંની જરૂરિયાત.
   • કામ કરવાની ક્ષમતા ગુમાવવી, જેના કારણે આવકમાં ઘટાડો.

Impact on the Family (ફેમિલી પર પ્રભાવ):

1. માનસિક તણાવ (Emotional Stress):
   • પરિવારના સભ્યોમાં ચિંતા, ડિપ્રેશન, અથવા સ્ટ્રેસનું વિકાસ.
   • પરિવારના સભ્યોમાં પેશન્ટના આરોગ્ય અંગે સતત ચિંતાની સ્થિતિ.
2. રોજિંદા જીવનમાં બદલાવ (Changes in Daily Life):
   • પેશન્ટની સંભાળ માટે સમય ફાળવવો, જેનાથી તેમના રોજિંદા કાર્યોમાં વિક્ષેપ થાય છે.
   • કામના Hours ઘટવા અથવા ત્યાગ કરવો પડતો હોય છે.
3. આર્થિક ભાર (Financial Burden):
   • મેડિકલ બિલ્સ, દવાઓ, અને ટ્રીટમેન્ટના ખર્ચથી પરિવારના નાણાં પર ભાર.
   • પેશન્ટને સપોર્ટ કરવા માટે વધારાના ખર્ચ.
4. સામાજિક પ્રભાવ (Social Impact):
   • પરિવારના સભ્યો માટે સામાજિક પ્રવૃત્તિઓમાં ભાગ લેવાની મર્યાદા.
   • અન્ય લોકો સાથેના સંબંધો પર અસર.
5. ભૂમિકા ગોઠવણો (Role Adjustments):
   • પરિવારના સભ્યોને નવી જવાબદારીઓ લેવી પડે છે, જેમ કે પેશન્ટ માટે કેરગિવર બનવું.
   • બાળકો માટે માતાપિતા તરીકેની ભૂમિકાઓ બદલાય છે.
6. સંબંધો પર અસર (Impact on Relationships):
   • પેશન્ટ અને પરિવારના સભ્યો વચ્ચેના સંબંધો મજબૂત થઈ શકે છે અથવા તણાવદાયક બની શકે છે.

સકારાત્મક અને નકારાત્મક પ્રભાવ (Positive and Negative Impacts):

1. Positive Impacts (સકારાત્મક પ્રભાવ):
   • પરિવારમાં સહકાર અને એકતા વધે છે.
   • પેશન્ટ અને પરિવારના સભ્યોના આધ્યાત્મિક માન્યતાઓ મજબૂત બને છે.
   • પરિવારના સભ્યો માટે સંવેદનશીલતા અને માનવતાની ભાવના વિકાસ થાય છે.
2. Negative Impacts (નકારાત્મક પ્રભાવ):
   • પરિવારના સભ્યોમાં તણાવ અને ટકરાવનું વિકાસ.
   • આર્થિક દબાણ અને આરોગ્યસંબંધિત થાક.
   • પેશન્ટના લાગણીઓ અને સમર્થનનો અભાવ.

અસરોને ઘટાડવા માટે પગલાં (Steps to Reduce Impact):

1. ભાવનાત્મક ટેકો (Emotional Support):
   • પેશન્ટ અને પરિવાર માટે કાઉન્સેલિંગ સેવાઓ.
   • ગ્રુપ થેરાપી અને સર્ચ સપોર્ટ ગ્રુપનો ઉપયોગ.
2. આર્થિક સહાયતા (Financial Assistance):
   • આરોગ્ય વીમા (Health Insurance) અથવા ચેરિટેબલ ફંડનો ઉપયોગ.
   • મેડિકલ ખર્ચનું આયોજન કરવું.
3. સંગઠન અને સમય વ્યવસ્થાપન (Time Management):
   • પેશન્ટની સંભાળ માટે શેડ્યૂલ બનાવવો.
   • પરિવારમાં જવાબદારીઓ વહેંચવી.
4. શિક્ષણ અને જાગૃતિ (Education and Awareness):
   • રોગની સમજણ અને યોગ્ય ટ્રીટમેન્ટ માટે આરોગ્ય શિક્ષણ.
   • પેશન્ટ માટે કેરગિવર ટ્રેનિંગ.
5. આધ્યાત્મિક મજબૂતી (Spiritual Strength):
   • ધાર્મિક અથવા આધ્યાત્મિક પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા શાંતિ મેળવવી.

Illness એ પેશન્ટ અને પરિવાર બંને માટે શારીરિક, માનસિક, અને આર્થિક પડકારો લાવે છે. સકારાત્મક અભિગમ, મેડિકલ સપોર્ટ, અને Emotional support દ્વારા આ પડકારોને ઓછા કરી શકાય છે અને જીવનમાં સ્થિરતા મેળવી શકાય છે.

Modern approaches to nursing care-including holistic nursing care (નર્સિંગ સંભાળ માટે આધુનિક અભિગમો – જેમાં સર્વાંગી નર્સિંગ સંભાળનો સમાવેશ થાય છે)

એવિડન્સ-બેઝ્ડ પ્રેક્ટિસ (Evidence-Based Practice – EBP):

એવિડન્સ-બેઝ્ડ પ્રેક્ટિસ (EBP) એ નર્સિંગ કેર અને હેલ્થ સર્વિસીસમાં સિદ્ધ વૈજ્ઞાનિક પુરાવા (Scientific Evidence), પેશન્ટ-કેન્દ્રિત પસંદગીઓ (Patient Preferences) અને ક્લિનિકલ નિષ્ણાતી (Clinical Expertise) નો સમન્વય છે, જેનાથી શ્રેષ્ઠ હેલ્થ સર્વિસીસ પ્રદાન થાય છે.

લક્ષણો (Features):

1. વિજ્ઞાનસંભવિત આધાર (Scientific Basis):
   કેર માટે તાજેતરના રિસર્ચ પર આધાર રાખવું.
2. ક્લિનિકલ નિષ્ણાતીનો ઉપયોગ (Use of Clinical Expertise):
   પ્રેક્ટિશનર્સના અનુભવ અને કુશળતાનો ઉપયોગ.
3. પેશન્ટ-કેન્દ્રિત અભિગમ (Patient-Centered Approach):
   પેશન્ટની આકાંક્ષાઓ અને જરૂરિયાતોનું ધ્યાન રાખવું.
4. પ્રમાણિત માર્ગદર્શિકા (Standard Guidelines):
   હેલ્થ સર્વિસીસમાં નીતિઓ અને માર્ગદર્શિકાઓનો અમલ.

EBP ના તત્વો (Elements of EBP):

1. બેસ્ટ એવિડન્સ (Best Evidence):
   આધુનિક રિસર્ચથી મેળવેલા પુરાવાઓ.
2. ક્લિનિકલ નિષ્ણાતી (Clinical Expertise):
   હેલ્થ સર્વિસીસમાં મેડિકલ પ્રોફેશનલના અનુભવનો ઉપયોગ.
3. પેશન્ટ પ્રાથમિકતાઓ (Patient Preferences):
   પેશન્ટના મૂલ્યો, માન્યતાઓ અને પસંદગીઓને પ્રાથમિકતા.

EBP ની પ્રક્રિયા (Process of EBP):

1. પ્રશ્ન પૂછી શકાય તેવું બનાવવું (Formulating a Question):
   પેશન્ટ સાથે સંકળાયેલ પ્રશ્ન કે સમસ્યા સાફ કરી તે અંગે તપાસ કરવી.
2. પુરાવા શોધવી (Searching for Evidence):
   ટૂંકા લેખો (Articles), રિસર્ચ પેપર્સ અને ડેટાબેઝ જેવા CINAHL, PubMed, અને Cochrane Libraryમાંથી માહિતી એકત્ર કરવી.
3. પુરાવાનો મૂલ્યાંકન (Appraising the Evidence):
   જે પુરાવા મળી છે, તે મજબૂત છે કે નહીં તે તપાસવું.
4. પુરાવાનો ઉપયોગ કરવો (Applying the Evidence):
   મજબૂત પુરાવા અને પેશન્ટની આકાંક્ષા સાથે ટ્રીટમેન્ટનું આયોજન કરવું.
5. આઉટકમનું મૂલ્યાંકન (Evaluating the Outcome):
   કેર કે ટ્રીટમેન્ટનું પરિણામ જોવું અને જરૂરી સુધારાઓ કરવું.

લાભો (Benefits of EBP):

1. પેશન્ટ માટે શ્રેષ્ઠ પરિણામ (Improved Patient Outcomes):
   મજબૂત પુરાવા અને શ્રેષ્ઠ પ્રેક્ટિસથી સફળ ટ્રીટમેન્ટ.
2. પ્રમાણિત કેર (Standardized Care):
   માર્ગદર્શિકાઓ દ્વારા સમાન હેલ્થ સર્વિસીસ.
3. ટ્રીટમેન્ટમાં સુધારો (Enhanced Treatment):
   નવી શોધ અને ટેક્નિક્સને અપનાવવી.
4. નર્સ અને હેલ્થ સર્વિસીસમાં શ્રેષ્ઠતા (Professional Excellence):
   નર્સિંગ પ્રેક્ટિસમાં સંશોધન અને અનુસંધાનનો ઉપયોગ.

ઉદાહરણ (Examples):

1. સર્જિકલ વાઉન્ડ કેર (Surgical Wound Care):
   મેડિકલ રિસર્ચ દર્શાવે છે કે ભીના ઘા પર ડ્રેસિંગ (Moist Wound Dressing) થકી સરજિકલ વાઉન્ડ ઝડપથી સાજા થાય છે.
2. ડાયાબિટીસ મેનેજમેન્ટ (Diabetes Management):
   ઇન્સુલિન થેરાપી સાથે ન્યુટ્રિશન પ્લાનિંગ (Nutritional Planning) પર આધારિત ટ્રીટમેન્ટ.
3. ફોલ પ્રિવેન્શન (Fall Prevention):
   વૃદ્ધ પેશન્ટ માટે સંશોધન પર આધારિત મલ્ટિફેક્ટોરિયલ ઇન્ટરવેન્શન (Multifactorial Interventions).

બેરીઅર્સ-(Barriers to EBP):

1. સમયની કમી (Time Constraints):
   સંશોધન માટે મેડિકલ સ્ટાફ પાસે ઓછો સમય.
2. માહિતીની ઊણપ (Lack of Knowledge):
   હેલ્થ વર્કર્સને નવીન સંશોધનથી અજાણતા હોવું.
3. સંશોધન માટેનો અવકાશ નથી (Limited Access to Research):
   લાયબ્રેરી અથવા ડેટાબેઝ સુધી પહોંચની સમસ્યા.

એવિડન્સ-બેઝ્ડ પ્રેક્ટિસ (EBP) એ આધુનિક નર્સિંગ કેર માટે અગત્યનું સાધન છે, જે શ્રેષ્ઠ હેલ્થ સર્વિસીસ (Quality Health Services) પ્રદાન કરવામાં સહાય કરે છે. તે પેશન્ટ-કેન્દ્રિત કેર (Patient-Centered Care) અને વિજ્ઞાન આધારિત ઉકેલ (Science-Based Solutions) દ્વારા હેલ્થ સર્વિસીસની ગુણવત્તા સુધારે છે.

Palliative Care (પેલિયેટિવ કેર)

Palliative Care એ લાંબા ગાળાના અથવા મરણાસન્ન અવસ્થામાં રહેલા પેશન્ટ્સ માટેની આરામદાયક અને ગુણવત્તાવાળી જીવનસેવા છે, જે શારીરિક (Physical), માનસિક (Emotional), સામાજિક (Social), અને આધ્યાત્મિક (Spiritual) પાસાઓનું ધ્યાન રાખે છે. તેનું મુખ્ય લક્ષ્ય પેશન્ટ અને તેના પરિવારમાં દયાળુ સંભાળ સાથે તેમના દુઃખદાયક લક્ષણોને ઘટાડવાનું છે.

મુખ્ય લક્ષણો (Key Features):

1. વેદનાનું નિયંત્રણ (Pain Management):
   પેશન્ટના દુખદ લક્ષણોને નિયંત્રિત કરવા માટે પેઇન કિલર્સ (Pain Killers) અને મોરફિન જેવી દવાઓનો ઉપયોગ.
2. માનસિક ટેકો (Emotional Support):
   પેશન્ટ અને તેના પરિવારને માનસિક આરામ પ્રદાન કરવું.
3. આધ્યાત્મિક સંભાળ (Spiritual Care):
   પેશન્ટની ધાર્મિક અને આધ્યાત્મિક જરૂરિયાતોને પૂરી પાડવી.
4. ગુણવત્તાવાળી જીવનશૈલી (Improved Quality of Life):
   પેશન્ટના બાકીના જીવનને વધુ આરામદાયક અને સુખદ બનાવવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું.
5. પેશન્ટ અને પરિવારનું શામેલીકરણ (Patient and Family Involvement):
   ટ્રીટમેન્ટના નિર્ણયોમાં પેશન્ટ અને તેમના પરિવારની ભૂમિકા.

પેલિયેટિવ કેરનો લક્ષ્ય (Goals of Palliative Care):

1. પેશન્ટના દુઃખદ લક્ષણોને ઘટાડવું (Relieve Symptoms).
2. ગુણવત્તાવાળા જીવનને સુનિશ્ચિત કરવું (Ensure Quality of Life).
3. પરિવારમાં માનસિક સહાય પ્રદાન કરવું.
4. પેશન્ટને મરણના અંતિમ તબક્કા માટે શારીરિક અને માનસિક રીતે તૈયાર કરવું.

લાભો (Benefits):

1. વેદનાને નિયંત્રિત કરવું (Pain Relief):
   મોરફિન અથવા પેઇન મેનેજમેન્ટ થેરાપી દ્વારા દુઃખદ લક્ષણોને ઘટાડવું.
2. વિશ્વાસ અને સહકાર (Trust and Compassion):
   પેશન્ટને માનસિક આરામ પ્રદાન કરવું.
3. પરિવાર માટે ટેકો (Family Support):
   પરિવારને મરણોત્તર સમય માટે તૈયાર કરવામાં મદદ.
4. કદાચિત સારવાર (Optional Treatment):
   જ્યાં જરૂર હોય ત્યાં આકસ્મિક સારવાર પૂરી પાડવી.

સહાય અને થેરાપી (Interventions and Therapies):

1. ફિઝિકલ કેર (Physical Care):
   • પેશન્ટના દુઃખદ લક્ષણો, જેમ કે શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, મનોવિજ્ઞાનિક તણાવ, વગેરેને હલ કરવું.
2. માનસિક ટેકો (Psychological Support):
   • કાઉન્સેલિંગ થકી માનસિક તણાવ ઘટાડવું.
3. આધ્યાત્મિક થેરાપી (Spiritual Therapy):
   • પ્રાર્થના, મેડિટેશન અને ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા પેશન્ટને આધ્યાત્મિક આરામ.
4. ડાયટ મેનેજમેન્ટ (Diet Management):
   • પેશન્ટના પોષણ માટે યોગ્ય આહાર.

ઉદાહરણો (Examples):

1. Cancer Patients:
   • પેલિયેટિવ કેરના ભાગરૂપે પેઇન મેનેજમેન્ટ માટે મોરફિન અને રિલેક્સેશન થેરાપી.
2. Terminal Illness:
   • લાંબા ગાળાના રોગમાં પેશન્ટ માટે માનસિક ટેકો અને મેડિકલ કેર.
3. End-of-Life Care:
   • મૃત્યુના અંતિમ તબક્કામાં પેશન્ટને શારીરિક અને માનસિક આરામ.

ભારતીય પરિપ્રેક્ષ્યમાં પેલિયેટિવ કેર (Palliative Care in Indian Context):

ભારતમાં પેલિયેટિવ કેર માટે ટૂંકા રોગચાળાઓ (Chronic Illness) જેવા કે કેન્સર, ટર્મિનલ સ્ટેજ disease માટે સેવા આપવા વિવિધ Cancer Institutes અને Hospices કાર્યરત છે.

Palliative Care એ પેશન્ટ અને તેમના પરિવાર માટે દયાળુ (Compassionate), હેતુલક્ષી (Purposeful) અને આરામદાયક કેર (Comfortable care) છે, જે માત્ર પેશન્ટના લક્ષણોને હલ કરે છે.

Patient-Centered Care (પેશન્ટ-કેન્દ્રિત સંભાળ):

Patient-Centered Care એ આરોગ્યસેવાની રીત છે જ્યાં પેશન્ટને આરોગ્યસેવાના કેન્દ્રમાં રાખવામાં આવે છે. તે પેશન્ટના શારીરિક (Physical), માનસિક (Emotional), અને સામાજિક (Social) પાસાઓ સાથે તેમના મૂલ્યો (Values), માન્યતાઓ (Beliefs), અને પસંદગીઓ (Preferences)નું માન રાખે છે.

મુખ્ય લક્ષણો (Key Features):

1. વ્યક્તિગત સંભાળ (Individualized Care):
   દરેક પેશન્ટના લક્ષણો અને જરૂરીયાતોને ધ્યાનમાં રાખી કેર પ્રદાન કરવી.
2. પેશન્ટની પસંદગીઓનું માન (Respect for Patient Preferences):
   પેશન્ટના ટ્રીટમેન્ટમાં લેવાના નિર્ણયોમાં તેમને શામેલ કરવું.
3. પેશન્ટ-ડોક્ટર સહકાર (Collaboration with Healthcare Providers):
   પેશન્ટ અને હેલ્થકેર ટીમ વચ્ચે ખુલ્લી વાતચીત અને શામેલિયાત.
4. પારદર્શિતા (Transparency):
   પેશન્ટને તેની સ્થિતિ અને ટ્રીટમેન્ટ વિશે સંપૂર્ણ માહિતી પ્રદાન કરવી.
5. પરિવારની ભૂમિકા (Involvement of Family):
   પેશન્ટના ટ્રીટમેન્ટમાં પરિવારના સભ્યોને શામેલ કરવું.
6. મનસીખ ટેકો (Emotional Support):
   પેશન્ટના માનસિક તણાવને ઘટાડવા માટે સહાનુભૂતિપૂર્ણ વિભાવના.

પ્રક્રિયા (Process):

1. મૂલ્યાંકન (Assessment):
   • પેશન્ટના લક્ષણો અને જરૂરિયાતનું મૂળ્યાંકન કરવું.
   • પેશન્ટના જીવનશૈલી (Lifestyle), આરોગ્ય ઈતિહાસ (Medical History), અને પસંદગીઓ (Preferences) વિશે જાણવું.
2. સંપ્રેષણ (Communication):
   • પેશન્ટ સાથે ખુલ્લી અને સ્પષ્ટ વાતચીત કરવી.
   • પેશન્ટને ટ્રીટમેન્ટ અને સંભાળના વિકલ્પો વિશે માહિતી આપવી.
3. ટ્રીટમેન્ટની યોજના (Treatment Planning):
   • પેશન્ટના ઈનપુટને ધ્યાને રાખીને આરોગ્યસેવાની યોજના બનાવવી.
   • શોર્ટ-ટર્મ અને લૉંગ-ટર્મ ગોલ્સ નક્કી કરવી.
4. સહયોગ (Collaboration):
   • હેલ્થકેર ટીમના દરેક સભ્ય સાથે સમન્વય જાળવવો.
   • પેશન્ટના સારવારમાં શ્રેષ્ઠ ફલિત મેળવવા માટે સહકાર.
5. ફીડબેક અને મૂલ્યાંકન (Feedback and Evaluation):
   • પેશન્ટના ફીડબેકના આધારે સેવા સુધારવી.
   • પેશન્ટના ટ્રીટમેન્ટના પરિણામોની સમીક્ષા કરવી.

લાભો (Benefits):

1. બહુગુણવત્તાવાળી આરોગ્યસેવા (Improved Quality of Care):
   પેશન્ટ-કેન્દ્રિત અભિગમ એ આરોગ્યસેવાની ગુણવત્તા વધારવામાં મદદ કરે છે.
2. પેશન્ટનો સંતોષ (Patient Satisfaction):
   પેશન્ટ પોતાના ટ્રીટમેન્ટના નિર્ણયોમાં શામેલ રહેતા હોવાથી તેમને વધુ સંતોષ મળે છે.
3. ઉપચારના પરિણામમાં સુધારો (Better Health Outcomes):
   પેશન્ટના એન્ગેજમેન્ટથી ટ્રીટમેન્ટ વધુ અસરકારક બને છે.
4. વિશ્વાસમાં વધારો (Increased Trust):
   પેશન્ટ અને હેલ્થકેર પ્રોફેશનલ વચ્ચે વિશ્વાસ અને પારદર્શિતામાં વધારો થાય છે.

ઉદાહરણો (Examples):

1. ડાયાબિટીસ મેનેજમેન્ટ(Diabetes Management):
   પેશન્ટની પસંદગી મુજબ ડાયટ પ્લાન અને ફિટનેસ પ્રોગ્રામ.
2. પ્રેગ્નન્સી કેર(Pregnancy Care):
   ગર્ભવતી પેશન્ટ માટે પ્રોફેશનલના માર્ગદર્શન સાથે તેમની ઈચ્છાઓ પ્રમાણે ડિલિવરી પ્લાન.
3. કેમોથેરાપી પેશન્ટ(Chemotherapy patient):
   દર્દીના સારવાર માટે મેડિકલ અને માનસિક ટેકો સાથે તેમના જીવનશૈલીને ધ્યાનમાં રાખવું.

પરિભાષા અને સત્તાવાર દસ્તાવેજોની ભૂમિકા (Role of Policies and Documentation):

1. પેશન્ટ અધિકાર (Patient Rights):
   દરેક પેશન્ટને યોગ્ય માહિતી મેળવવાનો અને સારવાર માટે ચૂંટણી કરવાનો અધિકાર હોય છે.
2. કેર પ્લાન દસ્તાવેજ (Care Plan Documentation):
   પેશન્ટના ટ્રીટમેન્ટ માટે ડોક્ટર અને નર્સ દ્વારા પસંદ કરેલા કાર્યક્રમોની નોંધ.
3. પ્રમાણિત માર્ગદર્શિકા (Standard Protocols):
   નર્સિંગ અને મેડિકલ ટીમ માટે ટ્રીટમેન્ટ પ્લાનના પગલાં.

Patient-Centered Care એ આરોગ્યસેવાની ગુણવત્તામાં સુધારો અને પેશન્ટની સંતોષમાં વધારો લાવે છે. તે માત્ર પેશન્ટના રોગચિકિત્સા પર જ નહીં પરંતુ તેમના સમગ્ર જીવનશૈલી પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે, જે તેને હેલ્થકેર સિસ્ટમ માટે વધુ પ્રભાવશાળી અને પોઝિટિવ બનાવે છે.

Technology-Based Nursing (ટેક્નોલોજી આધારિત નર્સિંગ)

Technology-Based Nursing એ આધુનિક ટેક્નોલોજી અને ડિજિટલ સાધનો (Modern Technology and Digital Tools) ના ઉપયોગ દ્વારા નર્સિંગ પ્રેક્ટિસ અને પેશન્ટ કેર વધુ કાર્યક્ષમ બનાવે છે. તેનો ઉદ્દેશ વધુ સચોટ ડેટા મેનેજમેન્ટ, ઝડપી નિદાન, અને શ્રેષ્ઠ હેલ્થ સર્વિસીસ પ્રદાન કરવો છે.

મુખ્ય લક્ષણો (Key Features):

1. ટેલિહેલ્થ (Telehealth):
   દુરસ્થ પેશન્ટ માટે વિડિયો કન્સલ્ટેશન (Video Consultation) અને મોનિટરિંગ સેવાઓ.
2. એલેક્ટ્રોનિક હેલ્થ રેકોર્ડ (Electronic Health Records – EHR):
   પેશન્ટના આરોગ્ય ઈતિહાસનું ડિજિટલ ડેટાબેઝ (Digital Database).
3. મોબાઈલ હેલ્થ એપ્લિકેશન (Mobile Health Apps):
   પેશન્ટને તેમની મેડિકલ સિક્યોરિટી (Medical Security) અને સ્વનિયંત્રિત આરોગ્ય જાગૃતિ (Self-Monitoring) માટે.
4. સેન્સર્સ અને મોનિટરિંગ ઉપકરણો (Sensors and Monitoring Devices):
   હાર્ટ રેટ મોનિટર (Heart Rate Monitor), બ્લડ પ્રેશર મશીન (BP Machine), અને ગ્લુકોઝ મોનિટર (Glucose Monitor).
5. ડિજીટલ કમીનિકેશન (Digital Communication):
   હેલ્થકેર ટીમ વચ્ચે ડેટા શેરિંગ (Data Sharing) અને ઓનલાઇન અપડેટ્સ (Online Updates).
6. રોબોટિક્સ (Robotics in Nursing):
   પેશન્ટ કેર માટે રોબોટિક આસિસ્ટન્ટ (Robotic Assistance), જેમ કે દવાઓ પહોંચાડવી અથવા પેશન્ટ મોનીટર કરવું.

ઉપયોગ અને એપ્લિકેશન (Applications of Technology-Based Nursing):

1. ટેલિહેલ્થ અને રીમોટ કેર (Telehealth and Remote Care):
   • દુરસ્ત પેશન્ટ માટે વિડિયો કન્સલ્ટેશન (Video Consultation).
   • પેશન્ટના લક્ષણોનું ટેલિમેડિસિન (Telemedicine) દ્વારા નિદાન.
2. મોબાઇલ હેલ્થ (Mobile Health):
   • પેશન્ટ માટે ફિટનેસ ટ્રેકર (Fitness Trackers) અને ડિજીટલ રીમાઇન્ડર (Digital Reminders).
3. ઈમર્જન્સી કેર (Emergency Care):
   • ઇલેક્ટ્રોનિક આલાર્મ સિસ્ટમ (Electronic Alarm Systems) માટે ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ.
   • એમ્બ્યુલન્સ ટ્રેકિંગ (Ambulance Tracking Systems).
4. મેડિકલ મશીન લર્નિંગ (Machine Learning in Medicine):
   • આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ (AI) દ્વારા રોગચિકિત્સામાં નિર્દેશ.
   • રોગના પાટર્ન ઓળખવા માટે બિગ ડેટા એનાલિસિસ (Big Data Analysis).
5. વર્ચ્યુઅલ રિયાલિટી (Virtual Reality):
   • નર્સિંગ શીખવવાના સિમ્યુલેશન પ્રોગ્રામ (Simulation Programs).
   • પેશન્ટ માટે મનોબળ વધારવા (Mental Relaxation) માટે વીઆર થેરાપી.

લાભો (Benefits):

1. સચોટ અને ઝડપી માહિતી (Accurate and Fast Information):
   • પેશન્ટના મેડિકલ રેકોર્ડ અને લક્ષણોને ઝડપથી પહોંચડવું.
2. સમયની બચત (Time-Saving):
   • ટેક્નોલોજીથી રૂટિન પ્રોસેસ વધુ ઝડપી બને છે.
3. પેશન્ટ સિક્યુરિટી (Patient Safety):
   • પેશન્ટના લક્ષણો અને સારવારને મોનિટર કરવામાં વધુ ચોકસાઈ.
4. ખર્ચમાં ઘટાડો (Cost-Effective):
   • ઓન-ડિમાન્ડ સેવાઓ, જેમ કે ટેલિહેલ્થ, ખર્ચ ઘટાડે છે.
5. રિમોટ કેર (Remote Care):
   • ટેક્નોલોજી પેશન્ટને હોસ્પિટલમાં જવા વિના સેવામાં સહાય કરે છે.

ઉદાહરણો (Examples):

1. ટેલિમેડિસિન (Telemedicine):
   દુરસ્થ પેશન્ટ માટે કન્સલ્ટેશન અને મેડિકલ માર્ગદર્શન (Remote Medical Guidance).
2. ICU મોનિટરિંગ સિસ્ટમ:
   પેશન્ટના વાઇટલ સાઇન (Vital Signs) મોનિટર કરવા માટે ડિજિટલ મશીનો.
3. મેડિકલ રોબોટ (Medical Robots):
   • સર્જરી દરમિયાન રોબોટિક સહાયતા (Robotic Assistance).
   • પેશન્ટ માટે દવા પહોંચાડવી (Medication Delivery).
4. વેરેબલ ડિવાઈસ (Wearable Devices):
   • એપલ વોચ (Apple Watch) જે બ્લડ ઓક્સિજન અને હાર્ટ રેટ ટ્રેક કરે છે.

ચેલેન્જીસ (Challenges):

1. ટેક્નોલોજી એપ્ટનસ (Technology Adaptation):
   હેલ્થકેર વર્કર્સ માટે નવી ટેક્નોલોજી શીખવવાની જરૂર.
2. ખર્ચ (Cost):
   આધુનિક સાધનો ઘણી વખત ખર્ચાળ હોય છે.
3. પ્રાયવસી અને ડેટા સુરક્ષા (Privacy and Data Security):
   પેશન્ટના ડેટાની સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવી.

Technology-Based Nursing એ નર્સિંગ પ્રેક્ટિસને વધુ કાર્યક્ષમ અને પેશન્ટ-કેન્દ્રિત બનાવે છે. તે સચોટ ડેટા, ઝડપી ટ્રીટમેન્ટ, અને રિમોટ કનેક્ટિવિટીને સુનિશ્ચિત કરે છે. જ્યારે કેટલાક પડકારો છે, તે તબીબી ક્ષેત્રમાં ટેક્નોલોજીનો વ્યાપક ઉપયોગ આરોગ્યસેવા માટે નવી દિશાઓ ખોલે છે.

Community-Based Care (કમ્યુનિટી-આધારિત સંભાળ):

Community-Based Care એ આરોગ્ય સેવા છે, જે સમુદાયના તમામ સભ્યોની જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા (Meeting the Health Needs of the Community) માટે રચાયેલી છે. તે પેશન્ટને તેમના ઘર આધારિત અને સમાજના પરિબળોને ધ્યાનમાં રાખીને આરોગ્ય સેવાઓ પ્રદાન કરે છે.

મુખ્ય લક્ષણો (Key Features):

1. પ્રાથમિક આરોગ્ય સેવા (Primary Health Services):
   • ટીકાકરણ (Immunization), પોષણ કાર્યક્રમો (Nutrition Programs), અને પ્રાથમિક સારવાર.
2. રોગ પ્રત્યક્ષ નિયંત્રણ (Disease Control):
   • રોગચાળા માટે નિયંત્રણ કાર્યક્રમો.
   • TB, મેલેરિયા, HIV/AIDS માટે ખાસ સેવાઓ.
3. સામાજિક ભાગીદારી (Community Participation):
   • આશા કાર્યકરો (ASHA Workers) અને આંગણવાડી કાર્યકરો (Anganwadi Workers) દ્વારા કાર્યનું આયોજન.
4. પ્રાથમિક સ્થળે આરોગ્ય સેવા (Care at the Point of Need):
   • પેશન્ટ માટે આરોગ્ય સેવા ત્યાં પ્રદાન કરવી જ્યાં તેમને જરૂર હોય.
5. સમુદાય આધારિત આરોગ્ય શિક્ષણ (Health Education):
   • હેલ્થકેર વિશે જાગૃતતા ફેલાવવા શિબિરો અને વર્કશોપ.
6. કમ્યુનિટી સંશોધન (Community Research):
   • વિવિધ સમસ્યાઓની શોધ માટે ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં ડેટા કલેક્શન.

લક્ષ્ય (Objectives):

1. સાંસ્કૃતિક સુસંગતતા (Cultural Relevance):
   • પેશન્ટના સાંસ્કૃતિક માન્યતાઓ (Cultural Beliefs) અનુસાર સેવા પ્રદાન કરવી.
2. ઉપલબ્ધતા અને પ્રાપ્યતા (Accessibility and Affordability):
   • બધા માટે આરોગ્ય સેવાઓ ઉપલબ્ધ બનાવવી.
3. પ્રતિકાર શક્તિમાં વધારો (Promoting Preventive Care):
   • પેશન્ટ અને સમુદાય માટે આરોગ્યપ્રચાર.
4. લાંબા ગાળાની સંભાળ (Long-Term Care):
   • વૃદ્ધ લોકો અથવા ક્રોનિક Disease ધરાવનારા માટે પોષક સંભાળ.

પ્રકારો (Types of Community-Based Care):

1. હોમ-આધારિત સંભાળ (Home-Based Care):
   • પેશન્ટને ઘરમાં આરોગ્ય સેવા.
   • ઉદાહરણ: વિઝિટિંગ નર્સ અથવા હોમ કેરગિવર.
2. ગ્રામીણ આરોગ્ય સેવા (Rural Health Care):
   • ગામડાઓમાં પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્રો (Primary Health Centers – PHCs).
3. માતૃત્વ અને બાળ આરોગ્ય (Maternal and Child Health – MCH):
   • ગર્ભવતી મહિલાઓ માટે આરોગ્ય પ્રયોગશાળાઓ અને બાળકો માટેનું ટીકાકરણ.
4. રોગચાળો નિયંત્રણ (Epidemic Control):
   • મેલેરિયા, ડેન્ગ્યુ જેવી રોગચાળાઓ માટે આરોગ્ય પ્રવૃત્તિઓ.
5. કમ્યુનિટી રિહેબિલિટેશન (Community Rehabilitation):
   • અપંગતા ધરાવતા લોકો અથવા પેશન્ટ માટે પુનઃપ્રસ્થાપન સેવાઓ.

ઉપયોગ (Applications):

1. સ્વચ્છતા અભિયાન (Sanitation Campaigns):
   • સ્વચ્છ ગામડાઓ માટે જાગૃતિ કાર્યક્રમો.
2. ટીકાકરણ કાર્યક્રમો (Immunization Drives):
   • બાળકો અને માતાઓ માટે રોગપ્રતિકારક કાર્યક્રમ.
3. આરોગ્ય જાગૃતિ અભિયાન (Health Awareness Campaigns):
   • HIV/AIDS, TB, અને ડાયાબિટીસ માટે શિક્ષણ કાર્યક્રમો.
4. જમવાને લગતા માર્ગદર્શન (Dietary Guidance):
   • ગરીબ સમુદાયોમાં પોષણસક્ષમ ખોરાક માટે માર્ગદર્શન.

લાભો (Benefits):

1. આરોગ્યસેવા સુધી પહોચ (Accessibility):
   • દુરસ્થ વિસ્તારોમાં આરોગ્ય સેવા.
2. પ્રિવેન્ટિવ કેર (Preventive Care):
   • રોગચાળો ઓછો કરવા આરોગ્ય પ્રવૃત્તિઓ.
3. પેશન્ટ માટે આરામદાયક (Comfort for Patients):
   • પેશન્ટને તેમના ઘરમાં આરોગ્ય સેવા.
4. સમુદાયની ભાગીદારી (Community Involvement):
   • લોકલ સ્વૈચ્છિક સંગઠનો અને આરોગ્ય કર્મચારીઓનું સહકાર.

ઉદાહરણો (Examples):

1. આશા કાર્યકરો (ASHA Workers):
   • ગર્ભવતી મહિલાઓ માટે આરોગ્ય અને પોષણ સંબંધિત માર્ગદર્શન.
2. ટીકાકરણ શિબિરો (Immunization Camps):
   • ગામડાઓમાં મફત પોલિયો ડ્રોપ્સ અને હેપેટાઈટિસ વેક્સીન.
3. માતૃત્વ સંભાળ (Maternal Care):
   • પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્ર દ્વારા સેફ ડિલિવરી સેવા.
4. રોગચાળો નિયંત્રણ (Disease Control):
   • TB માટે DOTS થેરાપી કાર્યક્રમ.

ચેલેન્જીસ (Challenges):

1. સમુદાયના સંસાધનોની કમી (Limited Community Resources):
   • દવા અને ટેક્નોલોજી માટે પૂરતી સેવાઓની અછત.
2. પ્રશિક્ષણની અછત (Lack of Training):
   • આરોગ્યકર્મીઓ માટે યોગ્ય તાલીમ ન હોવી.
3. પરિણામ માટે સમય (Time for Outcomes):
   • આરોગ્ય પ્રવૃત્તિઓના પરિણામોને દેખાવવા વધુ સમય લાગે છે.

Community-Based Care એ દુરસ્થ વિસ્તારો અને ગ્રામીણ સમુદાય માટે આરોગ્ય સેવાઓની પહોચ અને ગુણવત્તામાં સુધારો કરે છે. આ એ આરોગ્યપ્રણાલી છે જે પેશન્ટ-કેન્દ્રિત છે (Patient-Centered) અને પ્રિવેન્ટિવ કેર (Preventive Care) માટે પ્રાથમિકતાપૂર્વક કામ કરે છે. Samaj-based models અને governmental schemes દ્વારા આ સેવાઓ વધુ પ્રભાવશાળી બની શકે છે.

Holistic Nursing Care (હોલિસ્ટિક નર્સિંગ કેર)

Holistic Nursing Care એ આરોગ્યસેવાની પદ્ધતિ છે, જે પેશન્ટને સંપૂર્ણ (Holistic) રીતે શારીરિક (Physical), માનસિક (Mental), ભાવનાત્મક (Emotional), સામાજિક (Social), અને આધ્યાત્મિક (Spiritual) પાસાઓના આધારે આરોગ્ય સેવા પ્રદાન કરે છે.

મુખ્ય લક્ષણો (Key Features):

1. પેશન્ટ-કેન્દ્રિત અભિગમ (Patient-Centered Approach):
   • પેશન્ટની જરૂરિયાતો અને પસંદગીઓનો સંપૂર્ણ માન રાખે છે.
   • પેશન્ટને તેમના ટ્રીટમેન્ટના કેન્દ્રમાં રાખે છે.
2. સમગ્ર ટેકો (Comprehensive Support):
   • ફક્ત રોગ નહી, પરંતુ પેશન્ટના સમગ્ર જીવન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.
3. સંવેદનશીલ સંભાળ (Empathetic Care):
   • પેશન્ટ સાથે માનસિક સહાનુભૂતિ અને વિશ્વાસના સંબંધ બાંધવા.
4. વૈકલ્પિક પદ્ધતિઓનો સમાવેશ (Inclusion of Alternative Therapies):
   • મેડિટેશન (Meditation), યોગ (Yoga), મસાજ થેરાપી (Massage Therapy), અને આર્ટ થેરાપી (Art Therapy).
5. મલ્ટિ-ડિસિપ્લિનરી અભિગમ (Multi-Disciplinary Approach):
   • ડોક્ટરો, નર્સ, કાઉન્સેલર, અને આધ્યાત્મિક માર્ગદર્શક સાથે ટીમવર્ક.

હોલિસ્ટિક નર્સિંગના પાસાઓ (Aspects of Holistic Nursing Care):

1. શારીરિક (Physical):
   • પેશન્ટના શરીરના દુઃખદ લક્ષણોનું નિર્વાહ, જેમ કે પેઇન મેનેજમેન્ટ અને શારીરિક આરામ.
2. માનસિક (Mental):
   • ટેન્શન અને ડિપ્રેશન ઘટાડવા માટે કાઉન્સેલિંગ.
3. ભાવનાત્મક (Emotional):
   • પેશન્ટના પરિવારમાં સકારાત્મક વાતાવરણ પેદા કરવું.
4. સામાજિક (Social):
   • પેશન્ટના સંબંધો અને સમાજ સાથેની જોડાણમાં સુધારો લાવવા માટે સહાય.
5. આધ્યાત્મિક (Spiritual):
   • ધાર્મિક માન્યતાઓ અને આધ્યાત્મિક જરૂરિયાતોને સમર્થન.

હોલિસ્ટિક નર્સિંગના હેતુઓ (Goals of Holistic Nursing Care):

1. સમગ્ર આરોગ્યમાં સુધારો (Improvement in Overall Health):
   પેશન્ટના શરીર અને મગજની તણાવમુક્ત સ્થિતિ.
2. જીવનની ગુણવત્તામાં વધારો (Enhanced Quality of Life):
   • માત્ર રોગચિકિત્સા નહીં, પરંતુ જીવનશૈલી સુધારણા.
3. પેશન્ટ અને પરિવારના મોરલ માં વધારો (Boost in Morale):
   • પેશન્ટના આદર અને માનસિક ટેકો.
4. પોષણ અને આરામ (Nutrition and Comfort):
   • પોશક આહાર અને આરામદાયક વાતાવરણ.

પ્રક્રિયા (Process of Holistic Nursing Care):

1. હોલિસ્ટિક મૂલ્યાંકન (Holistic Assessment):
   • પેશન્ટની શારીરિક, માનસિક, ભાવનાત્મક, સામાજિક અને આધ્યાત્મિક જરૂરિયાતોનું મૂલ્યાંકન.
2. અનુકૂળતા અને સહાનુભૂતિ (Empathy and Comfort):
   • પેશન્ટ સાથે સંવાદ (Communication) માટે સમય ફાળવવો.
3. વિકલ્પિક થેરાપીનો ઉપયોગ (Use of Complementary Therapies):
   • મેડિટેશન, મસાજ, યોગ વગેરે પેશન્ટની આરામ માટે ઉપયોગ કરવું.
4. કેર પ્લાનની રચના (Creating a Care Plan):
   • ટ્રીટમેન્ટનો લાભ લેવા માટે વ્યક્તિગત મથામણ કરવી.
5. ફીડબેક અને ફેરફાર (Feedback and Adjustments):
   • પેશન્ટ અને પરિવારના ફીડબેકના આધારે કેર પ્લાનમાં સુધારો.

લાભો (Benefits):

1. દર્દી માટે સંપૂર્ણ સંભાળ (Comprehensive Care):
   • પેશન્ટને શારીરિક અને માનસિક આરામ.
2. દ્રષ્ટિગતિમાં સુધારો (Improved Outlook):
   • પેશન્ટના જીવનના અભિગમમાં સુધારણા.
3. સમગ્ર સારવાર (Integrated Treatment):
   • મેડિકલ અને વૈકલ્પિક ઉપચારનો સમન્વય.
4. પરિણામલક્ષી ટ્રીટમેન્ટ (Effective Treatment):
   • ફક્ત રોગચિકિત્સા નહીં, પરંતુ જીવનશૈલી સુધારવા.

ઉદાહરણો (Examples):

1. Cancer Patients:
   -Chemotherapy સાથે મેડિટેશન અને મસાજ થેરાપી.
2. Mental Health Patients:
   -Counseling અને યોગ થેરાપી દ્વારા માનસિક આરામ.
3. Geriatric Patients: વડીલો માટે ધર્મ અને કાઉન્સેલિંગ પ્રવૃત્તિઓ સાથે આરામદાયક જીવનશૈલી.

Holistic Nursing Care એ પેશન્ટને માત્ર રોગમુક્ત કરવાની પદ્ધતિ નથી, પરંતુ તેમને સંપૂર્ણ સ્વસ્થ અને સંતુલિત જીવન જીવવા માટે ટેકો આપવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. આ આરોગ્યસેવાની પદ્ધતિ પેશન્ટના તમામ પાસાઓને શામેલ કરીને તેમને શ્રેષ્ઠ હેલ્થકેર પ્રદાન કરે છે.