તારીખ :- 28/01/2016 HCM

પ્ર-૧

અ. રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય કાર્યક્રમોની યાદી તૈયાર કરો.03

ભારતમાં આરોગ્ય સંબંધી અનેક રાષ્ટ્રીય કાર્યક્રમો ચાલુ છે, જેનો મુખ્ય ઉદ્દેશ લોકોના આરોગ્યમાં સુધારો અને રોગોનું નિવારણ કરવો છે. નીચે કેટલીક મહત્વપૂર્ણ રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય કાર્યક્રમોની યાદી આપવામાં આવી છે:

રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય કાર્યક્રમોની યાદી:

રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય મિશન (NHM)

• આરોગ્ય સેવાઓમાં ગુણવત્તા અને પ્રવેશ સુનિશ્ચિત કરવાના ઉદ્દેશ સાથે ચાલુ કરવામાં આવેલ મિશન, જેમાં રાષ્ટ્રીય ગ્રામ્ય આરોગ્ય મિશન (NRHM) અને રાષ્ટ્રીય શહેરી આરોગ્ય મિશન (NUHM)નો સમાવેશ થાય છે.

રાષ્ટ્રીય કૂટુંબી કલ્યાણ કાર્યક્રમ (National Family Welfare Programme)

• કુટુંબ નિયોજનને પ્રોત્સાહન આપવા અને જનસંખ્યા નિયંત્રણ માટે કાર્યરત.

રાષ્ટ્રીય માતૃત્વ સુરક્ષા અભિયાન (PMSMA)

• સગર્ભા સ્ત્રીઓને જરૂરી આરોગ્ય સેવા અને ગર્ભાધારણ પછી યોગ્ય સંભાળ પૂરી પાડવા માટે.

રાષ્ટ્રીય બાળ સ્વાસ્થ્ય કાર્યક્રમ (RBSK)

• 0-18 વર્ષની ઉંમરના બાળકોના આરોગ્યની તપાસ અને યોગ્ય સારવાર માટે.

રાષ્ટ્રીય રોગચાળો નિયંત્રણ કાર્યક્રમ (National Vector Borne Disease Control Programme)

• મલેરિયા, ડેન્ગી, ચિકનગુનિયા, જીકાવાયરસ જેવા વેક્ટર-બોર્ન રોગોના નિયંત્રણ માટે.

રાષ્ટ્રીય કક્ષાની તબીબી હેલ્થ મિશન (National Leprosy Eradication Programme)

• કુષ્ઠ રોગના ઉન્મૂલન અને દર્દીઓને યોગ્ય સારવાર પ્રદાન કરવું.

રાષ્ટ્રીય મલેરિયા નિયંત્રણ કાર્યક્રમ (National Malaria Control Programme)

• મલેરિયાના કેસોમાં ઘટાડો અને તેના નિયંત્રણ માટે.

રાષ્ટ્રીય રસીકરણ કાર્યક્રમ (Universal Immunization Programme)

• રોગપ્રતિકારક રસી આપવાના કાર્યને દેશભરમાં અમલમાં લાવવા માટે.

રાષ્ટ્રીય તુબર્ક્યુલોસિસ (TB) નિદાન અને સારવાર કાર્યક્રમ (Revised National Tuberculosis Control Programme)

• તુબર્ક્યુલોસિસ (TB)ના નિદાન અને સારવાર માટે.

આયુષ્માન ભારત (Ayushman Bharat)

• 5 લાખ સુધીની મફત આરોગ્ય સારવાર પ્રદાન કરતી રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય સુરક્ષા યોજના.

રાષ્ટ્રીય એઈડ્સ નિયંત્રણ કાર્યક્રમ (National AIDS Control Programme)

• HIV/AIDSના નિયંત્રણ અને પ્રત્યારોપણ માટે.

રાષ્ટ્રીય કેન્સર નિયંત્રણ કાર્યક્રમ (National Cancer Control Programme)

• કેન્સર વિશે જાગૃતિ, સમયસર નિદાન અને સારવાર માટે.

રાષ્ટ્રીય પલ્સ પોલિયો અભિયાન (Pulse Polio Programme)

• પલ્સ પોલિયો રસીકરણ અભિયાન.

રાષ્ટ્રીય ડાયાબિટીસ નિયંત્રણ કાર્યક્રમ (National Programme for Prevention and Control of Diabetes, CVD, and Stroke – NPCDCS)

• ડાયાબિટીસ, હાર્ટ ડિસીઝ અને સ્ટ્રોક જેવા રોગોનું નિવારણ અને નિયંત્રણ.

રાષ્ટ્રીય માનસિક આરોગ્ય કાર્યક્રમ (National Mental Health Programme)

• માનસિક આરોગ્યને પ્રોત્સાહન આપવા અને માનસિક બીમારીઓનું નિવારણ.

રાષ્ટ્રીય તંબાકૂ નિયંત્રણ કાર્યક્રમ (National Tobacco Control Programme)

• તંબાકુ સેવનના નુકસાન વિશે જાગૃતતા ફેલાવવી અને તેનું નિવારણ.

રાષ્ટ્રીય ઓરલ હેલ્થ મિશન (National Oral Health Programme)

• મોંના આરોગ્ય અને દાંતની સમસ્યાઓનું નિવારણ.

મિશન ઈન્દ્રધનુષ (Mission Indradhanush)

• બાળકોને તમામ જરૂરી રોગપ્રતિકારક રસી આપવાનું લક્ષ્ય ધરાવતું રસીકરણ અભિયાન.

રાષ્ટ્રીય ઈપિડેમિક રોગ નિયંત્રણ મિશન (Integrated Disease Surveillance Programme – IDSP)

• દેશભરમાં રોગચાળા અને અચાનક ફેલાતા રોગોનું નિયંત્રણ.

આ આરોગ્ય કાર્યક્રમો ભારતની જનતા માટે આરોગ્ય સેવાઓમાં સુધારો લાવવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે.

બ જનસામુદાયની આકારણીના હેતુઓ જણાવો.04

-જનસમુદાયની આકરણીના હેતુઓ નીચે મુજબ છે.

• સેવાઓનો અગ્રતાક્રમ નક્કી કરવામાં મદદરૂપ થાય છે.

• લાયક અને લક્ષિત જૂથ અલગ ઓળખવામાં મદદરૂપ થાયછે.

• જોખમી જૂથ અલગ ઓળખવામાં મદદરૂપ થાય છે.

• સેવાઓનો સાચો અંદાજ મેળવł માં મદદરૂપ થાયછે.

અપેક્ષિત સેવાનું કદ નક્કી કરવા માટે.

જરૂરી સાધનસામગ્રી મેળવવામાં મદદરૂપ થાય છે.

અગાઉના વર્ષની ખરેખર સિદ્ધિ સાથે સરખામણી કરવામાં મદદરૂપ થાય છે.

કર્મચારી માટે વાસ્તવિક કાર્ય આયોજન વિકસાવવામાં મદદરૂપ થાયછે.

ક. સ્વાઈન ફલુના અંકુશ અને અટકાવમાં એ.એન. એમ. ની ભુમિકા જણાવો.05

સ્વાઈન ફ્લુના અંકુશ અને અટકાવમાં એ.એન.એમ. (Auxiliary Nurse Midwife) ની ભૂમિકા ખૂબ મહત્વપૂર્ણ છે, કેમ કે એ.એન.એમ. વિલેજ અને પ્રાથમિક આરોગ્ય સ્તરે આરોગ્ય સેવાઓ પ્રદાન કરતી છે. એ.એન.એમ.ના અભિગમથી સ્વાઈન ફ્લુના ફેલાવાને અટકાવવામાં સહાય થાય છે. નીચેનાં મુદ્દાઓમાં એ.એન.એમ.ની ભૂમિકા સમજાવીએ:

1. જાગૃતિ ફેલાવવી:

• એ.એન.એમ. ગામના લોકોમાં સ્વાઈન ફ્લુ વિશે જાગૃતિ ફેલાવે છે, જેમાં રોગના લક્ષણો (જેમ કે તાવ, ખાંસી, ગળાનો દુખાવો, થાક), ફેલાવાના માર્ગો, અને રોગથી બચવાના ઉપાયો વિશે માહિતી આપે છે.
• રોગચાળાની સ્થિતિમાં માસ્ક પહેરવા, હાથ ધોવાના મહત્વ વિશે માહિતી આપે છે.

2. પ્રાથમિક સારવાર:

• એ.એન.એમ. સ્વાઈન ફ્લુના લક્ષણો ધરાવતા દર્દીઓની ઓળખ કરે છે અને તેમને તાત્કાલિક પ્રાથમિક સારવાર આપે છે.
• લક્ષણો જોવા મળતા દર્દીઓને ઉચ્ચ કક્ષાના આરોગ્ય કેન્દ્રમાં રીફર કરે છે, જેથી યોગ્ય સારવાર મળી શકે.

3. રસીકરણ અભિયાનમાં સહભાગ:

• એ.એન.એમ. રસીકરણ અભિયાનમાં મદદ કરે છે અને લોકસમુદાયમાં એ લોકોને રસી આપવાની વ્યવસ્થા કરે છે, જેમણે સ્વાઈન ફ્લુ સામે રોગપ્રતિકારક રસી લેવી જરૂરી છે.
• રસીકરણ માટે લોકોને પ્રોત્સાહન આપે છે, ખાસ કરીને તે લોકો જેમનું આરોગ્ય નબળું છે અથવા કોઈ રોગસરની હોય.

4. હેન્ડ હાઈજિન અને સ્વચ્છતાની શિખામણ:

• એ.એન.એમ. લોકોમાં યોગ્ય સ્વચ્છતા અને હેન્ડ હાઈજિન (હાથ ધોવાની તકનીક) વિશે શીખવાડે છે, જે સ્વાઈન ફ્લુના ફેલાવાને રોકવા માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
• લોકોને ઘરની આસપાસ અને કામકાજની જગ્યાએ સ્વચ્છતા રાખવા માટે પ્રોત્સાહન આપે છે.

5. રોગનિયંત્રણ માટે લક્ષણો પર નજર રાખવી:

• એ.એન.એમ. સ્થાનિક સ્તરે લોકોને નિયમિત તપાસીને રોગના લક્ષણોનું નિરીક્ષણ કરે છે અને જો કોઈ વ્યકિતમાં લક્ષણો દેખાય, તો તેને ક્વારન્ટાઈન કરવાની સુચના આપે છે.

6. આરોગ્ય સર્વેલન્સ (નિરીક્ષણ):

• એ.એન.એમ. પોતાના વિસ્તારમાં તમામ લોકોનું આરોગ્ય નિયમિત ચકાસે છે અને જો સ્વાઈન ફ્લુના નવા કેસ આવે તો તેની ટૂંક સમયમાં જાણ કરે છે.
• રોગચાળાની સ્થિતિમાં સ્થળાંતર થયેલા વ્યક્તિઓ પર નજર રાખે છે અને જરૂર પડે ત્યારે આરોગ્ય સત્તાઓને જાણ કરે છે.

7. સંપર્ક ટ્રેસિંગ:

• જો કોઈ સ્વાઈન ફ્લુથી સંક્રમિત થાય છે, તો એ.એન.એમ. તેના સંપર્કમાં આવેલા અન્ય લોકોને શોધે છે અને તેમના આરોગ્યની તપાસ કરે છે.
• આ પ્રકારના સંપર્કોમાં તે લોકોને આઈસોલેશનમાં રહેવા માટે માર્ગદર્શન આપે છે.

8. આરોગ્ય અને પોષણની તકેદારી:

• એ.એન.એમ. આહારમાં સારા પોષણનું મહત્વ સમજાવે છે, જેથી રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધે અને રોગનો પ્રભાવ ઓછો થાય.

સ્વાઈન ફ્લુના અટકાવમાં એ.એન.એમ. મુખ્યભૂમિકા ધરાવે છે, કેમ કે તે સ્થાનિક સ્તરે આરોગ્ય સેવાઓ પ્રદાન કરે છે અને લોકોને રોગના ફેલાવાથી બચાવવાનો માર્ગ બતાવે છે.

પ્ર-२ નીચેના પ્રશ્નોના ટુંકમાં જવાબ આપો.12

3000 ની વસ્તી ધરાવતા અને 20ના જન્મદર વાળા સબ સેન્ટરનું નીચે મુજબનું ઇન્ડેન્ટ તૈયાર કરો.

૧. ઈન્ફન્ટની સંખ્યા શોધો.-ઇન્ફન્ટની સંખ્યા શોધવા માટે, આપણે પાંચ વર્ષથી નાની વસ્તી (infants) ની ગણતરી કરવી પડશે. સામાન્ય રીતે, 0-1 વર્ષના બાળકોને ઇન્ફન્ટ્સ ગણવામાં આવે છે.

3000 ની વસ્તી ધરાવતા સબ સેન્ટર માટે ઇન્ફન્ટની સંખ્યા ગણવાનું

1. જનમદર (Birth Rate): 20/1000
2. વસ્તી: 3000

1. વાર્ષિક ઇન્ફન્ટ્સની સંખ્યા:

• જન્મોની સંખ્યા: ( 3000 \times \frac{20}{1000} = 60 )

2. ઇન્ફન્ટ પોપ્યુલેશનનો અંદાજ:

• સામાન્ય રીતે, 0-1 વર્ષના બાળકો (ઇન્ફન્ટ્સ) દર વર્ષની કુલ વસ્તીની અંદાજે 3-5% હોય છે.
• આ અંક ગણવા માટે, અમે 4% ના અંદાજનો ઉપયોગ કરીશું (તે સામાન્ય રીતે માન્ય છે).

આ રીતે:

• ઇન્ફન્ટ્સના ટકા: ( 3000 \times \frac{4}{100} = 120 )

3. નિષ્કર્ષ:

• ઇન્ફન્ટ્સ (0-1 વર્ષના બાળકો) ની અંદાજિત સંખ્યા: 120

આ રીતે, 3000 ની વસ્તી ધરાવતા સબ સેન્ટર માટે, ઇન્ફન્ટ્સની અંદાજિત સંખ્યા 120 છે.

૨. સગર્ભા માતાની સંખ્યા શોધો.-સગર્ભા માતાઓની સંખ્યા ગણવા માટે, અમે સામાન્ય રીતે પ્રતિ સદીલ (pregnancy rate) અને વસ્તીની ટકાવારીનો ઉપયોગ કરીએ છીએ. આ મુજબ, સગર્ભા માતાઓની અંદાજિત સંખ્યા મેળવવી સરળ છે.

3000 ની વસ્તી ધરાવતા સબ સેન્ટર માટે સગર્ભા માતાઓની સંખ્યા ગણવી

1. જનમદર (Birth Rate): 20/1000
2. વસ્તી: 3000

1. વાર્ષિક જન્મોની સંખ્યા:

• વાર્ષિક જન્મો: ( 3000 \times \frac{20}{1000} = 60 )

2. સગર્ભા માતાઓ માટે અંદાજ:

સગર્ભા માતાઓ માટે, સામાન્ય રીતે 15-49 વર્ષના સ્ત્રીઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, જે દરેક વર્ષના કુલ વસ્તીનો લગભગ 15-20% હોય છે.

• અંદાજિત સગર્ભા માતાઓના ટકાવારી:
• સામાન્ય રીતે, સગર્ભા માતાઓને દર વર્ષે કુલ સ્ત્રીઓમાંથી 1-2% ગણવામાં આવે છે.
• ટકાવારીનો ઉપયોગ:
• વાર્ષિક સગર્ભા માતાઓ: 2% (અંદાજ)

3. સગર્ભા માતાઓની સંખ્યા:

• માતાની વસ્તી માટે દર વર્ષે: ( 3000 \times \frac{2}{100} = 60 )

સાંજોગ:

• સગર્ભા માતાઓની સંખ્યા: 60

આ રીતે, 3000 ની વસ્તી ધરાવતા સબ સેન્ટર માટે, સગર્ભા માતાઓની અંદાજિત સંખ્યા 60 છે.

૩. ઝાડાના સંભવિત કેસની સંખ્યા અને ઓ.આર. એસ પેકેટની સંખ્યા–

ઝાડા (diarrhea) માટે સંભવિત કેસની સંખ્યા અને ઓ.આર.એસ (Oral Rehydration Solution) પેકેટની જરૂરિયાતની ગણતરી કરવા માટે, આપણે સામાન્ય દર (incidence rate) અને પોપ્યુલેશન આંકડાઓનો ઉપયોગ કરવો પડશે.

3000 ની વસ્તી ધરાવતા સબ સેન્ટર માટે ઝાડાના સંભવિત કેસ અને ORS પેકેટની સંખ્યા

1. ઝાડા કેસની સંખ્યા:

સામાન્ય રીતે, ઝાડાના કેસની દરવાર 5-10% વસ્તી દર વર્ષે સામે આવે છે.

• ઝાડાના દર (Diarrhea Incidence Rate): 5-10%

2. ORS પેકેટની જરૂરિયાત:

ORS પેકેટોની સંખ્યા અંકલવામાં આવે છે કે ઝાડાના કેસમાં દરેક દર્દીને સામાન્ય રીતે 4-6 પેકેટ્સ ORS જરૂર પડે છે.

3. વિશ્લેષણ:

• વસ્તી: 3000
• ઝાડા દર: 5% (અંદાજ)

a. ઝાડાના સંભવિત કેસની સંખ્યા:

• કેસોની સંખ્યા: ( 3000 \times \frac{5}{100} = 150 )

b. ORS પેકેટની સંખ્યા:

• ORS પેકેટોની જરૂરિયાત: (150 કેસ × 4-6 પેકેટ્સ/કેસ)
• કુલ ORS પેકેટ્સ: ( 150 \times 5 = 750 ) (સરેરાશ)

નિષ્કર્ષ:

• ઝાડાના સંભવિત કેસ: 150
• ORS પેકેટની જરૂરિયાત: અંદાજે 750 પેકેટ્સ

આ રીતે, 3000 ની વસ્તી ધરાવતા સબ સેન્ટર માટે, ઝાડાના સંભવિત કેસ 150 અને ORS પેકેટોની અંદાજિત જરૂરિયાત 750 પેકેટ્સ છે.

૪. સગર્ભા માતા માટે ઇન્જેકશન ટી. ટી. ની સંખ્યા શોધો.–

સગર્ભા માતાઓ માટે ઈન્જેક્શન T.T. (Tetanus Toxoid) ની સંખ્યા ગણવા માટે, આપણે નીચેની જાણકારીનો ઉપયોગ કરીશું:

1. જનરલ સ્ટેટિસ્ટિક્સ: સામાન્ય રીતે, સગર્ભા માતાઓને T.T. ઈન્જેક્શન આપવામાં આવે છે જેથી તેઓ અને નવો જન્માયેલ બાળક ટેટનસની અટકાણમાં રહે.
2. ગણનાની પદ્ધતિ:

• દર વર્ષે સગર્ભા માતાઓની સંખ્યા: લગભગ 60 (એ પહેલાંના જવાબમાં ગણવામાં આવ્યું છે)
• T.T. ડોઝ: જો એક સગર્ભા માતાને સામાન્ય રીતે 2 ડોઝ આપવામાં આવે છે (પ્રથમ ડોઝ અને 1 વર્ષ પછી બીજો ડોઝ).

ટેટનસ ટોક્સોઇડની ઈન્જેક્શન સંખ્યા:

વાર્ષિક T.T. ઈન્જેક્શન માટે:

• પ્રથમ ડોઝ: દરેક સગર્ભા માતા માટે 1 ડોઝ
• બીજો ડોઝ: જો મમ્મી પાસે પહેલાના 5 વર્ષથી વધુ સમય પહેલા ડોઝ ના હોય તો 1 ડોઝ

સંગ્રહ:

• ડોઝની કુલ સંખ્યા: જો દરેક સગર્ભા માતાને 2 ડોઝ આપવામાં આવે તો:
  \text{કુલ T.T. ડોઝ} = 60 \times 2 = 120

નિષ્કર્ષ:

• સગર્ભા માતા માટે T.T. ઇન્જેક્શનની કુલ સંખ્યા: 120 (પ્રથમ અને બીજો ડોઝ બંને)

આ રીતે, 3000 ની વસ્તી ધરાવતા સબ સેન્ટર માટે, સગર્ભા માતાઓ માટે કુલ 120 T.T. ઈન્જેક્શનની જરૂરિયાત હશે.

૫. મોટી આર્યન ફોલીક–

મોટી આર્યન ફોલીક (Mothers and Newborns’ Needs) માટેની ઈન્જેક્શન, જેમ કે ફોલિક એસિડ (Folic Acid) અને અન્ય વિટામિન, સગર્ભા માતાઓ માટે મહત્વપૂર્ણ હોય છે. ફોલિક એસિડ ખાસ કરીને સગર્ભા માતાઓ માટે ખૂબ જરૂરી છે કારણકે તે ગર્ભપાત અને ન્યૂરલ ટ્યુબ મેમરીફેટ્સ (Neural Tube Defects) જેવી ખામીઓના જોખમને ઘટાડે છે.

ફોલિક એસિડની જરૂરિયાત અને સંખ્યાનું વિસ્લેષણ

ફોલિક એસિડ (Folic Acid):

• અંદાજ: દરેક સગર્ભા માતાને દર મહિને 1 મિગ્રા (1 mg) ફોલિક એસિડ ઉપલબ્ધ કરવું જોઈએ.
• સંગ્રહ: દર વર્ષે 60 સગર્ભા માતાઓ માટે: [
  \text{ફોલિક એસિડ પિળેટ્સ} = 60 \text{ પિળેટ્સ/માતા} \times 12 \text{ મહિના} = 720 \text{ પિળેટ્સ}
  ]

ફોલિક એસિડના કુલ પેકેટ:

• દર મહિને: 1 પિળેટ
• દર વર્ષે: 60 પિળેટ્સ

નિષ્કર્ષ:

• ફોલિક એસિડ પિળેટ્સની કુલ સંખ્યા: 720

અન્ય મોટેરા માટેની દવાઓ

• આયરન સપ્લીમેન્ટ: સગર્ભા માતાઓ માટે આયરન અથવા અન્ય વિટામિન નિર્દેશિત કરવામાં આવે છે.
• વિટામિન અને મિનરલ્સ: મોટેરા માટે દવા અને વિટામિન ટેબલેટ્સ જેમ કે વિટામિન D, આઇરન, કેલ્શિયમ વગેરે ઉપલબ્ધ કરવાં.

કુલ જરૂરિયાતનો સરવાળો:

• ફોલિક એસિડ: 720 પિળેટ્સ
• આયરન અને અન્ય દવાઓ: જરૂર મુજબ પેકેટ્સ.

આ રીતે, સગર્ભા માતાઓ માટે જરૂરી ફોલિક એસિડ અને અન્ય દવાઓ માટે સંખ્યા સુમાર 720 પિળેટ્સ છે, ઉપરાંત અન્ય દવાઓના પેકેટ્સની જરૂરિયાત વિવિધ તબકકાઓમાં ઉપલબ્ધ કરવી જોઈએ.

૬. બી.સી.જી.ની રસીના ડોઝની સંખ્યા.

-બી.સી.જી. (Bacillus Calmette-Guérin) રસી આકરો (tuberculosis) થી બચાવવા માટે આપવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે, દરેક નવો જન્મેલા બાળકને આ રસી આપવામાં આવે છે.

બી.સી.જી. રસીના ડોઝની સંખ્યા

કુલ જન્મેલા બાળકો:

• વાર્ષિક નવા જન્મો: 60 (એ પહેલાંના જવાબમાં ગણવામાં આવ્યું છે)

બી.સી.જી. રસીનો ડોઝ:

• અંદાજ: દરેક બાળક માટે 1 ડોઝ

કુલ ડોઝની ગણતરી:

• કુલ નવો જન્મેલા બાળકો માટે: 60 [
  \text{કુલ BCG રસી ડોઝ} = 60 \text{ બાળક} \times 1 \text{ ડોઝ/બાળક} = 60 \text{ ડોઝ}
  ]

નિષ્કર્ષ:

• બી.સી.જી. રસીના કુલ ડોઝ: 60

આ રીતે, 3000 ની વસ્તી ધરાવતા સબ સેન્ટર માટે, દર વર્ષે 60 BCG રસીના ડોઝ ઉપલબ્ધ કરવું પડશે.

પ્ર-3 નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ આપો.

૧. પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્ર પર કરવામાં આવતી પ્રચાર અને પ્રસારની પ્રવૃત્તિની યાદી તૈયાર કરો.04

1. આગેવાનોની શિબિર.
2. નવપરિણીતાઓની શિબિર.

૩. પરિવર્તન લાવનારની શિબિર.

4. રસીકરણ સેશનમાં માર્ગદર્શન.
5. ગ્રામ પંચાયતના સભ્યોની બેઠક.
6. ફળિયા બેઠક.
7. ફિલ્મ શો અને વિડીઓ શો.
8. ભવાઈ.
9. પપેટ શો.
10. લોકગીત.
11. કુટુંબ કલ્યાણ પ્રદર્શન.
12. ભુવાઓની શિબિર.
13. ગુરુ શિબિર.

14. પંડિત મહારાજ અને મુલ્લાઓની શિબિર.

15. લક્ષિત મહિલા શિબિર.
16. સાસુ સંમેલન.
17. યુવા સંમેલન.
18. ચેતના સંમેલન.
19. સેવાભાવી કાર્યકર શિબિર.
20. નસબંધી શિબિર.
21. પરીસંવાદ

૨. આરોગ્ય કાર્યક્રમમાં આશાની ભુમિકા જણાવો.04

આરોગ્ય કાર્યક્રમોમાં આશા (અક્ષરાત્મક આરોગ્ય સહાયક) એ એક મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. આશા એ જાતે પોતાની સમુદાયમાં આરોગ્ય સેવા પ્રદાન કરે છે અને આરોગ્ય માટે જુદા જુદા કાર્યક્રમોનો અમલ કરવામાં મદદ કરે છે. આશા ની મુખ્ય ભૂમિકા નીચે મુજબ છે:

1. આરોગ્ય શિક્ષણ: આશા સમુદાયના લોકોમાં આરોગ્ય અંગે જાગૃતિ લાવે છે, જેમ કે કેવો આહાર લેવો જોઈએ, સ્વચ્છતા રાખવી, આરોગ્યકર્મીથી ક્યારે સંપર્ક કરવો વગેરે.
2. માતૃત્વ અને શિશુ આરોગ્યની સંભાળ: આશા સગર્ભા મહિલાઓને ANC (Ante Natal Care) માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે, યોગ્ય સંતુલિત આહાર અને આયર્ન, ફોલિક એસિડ ગોળીઓ લેવાં માટે સલાહ આપે છે. વળી, નવજાત શિશુઓની સંભાળ માટે તંદુરસ્ત આદર્શોનું પ્રચાર કરે છે.
3. રોગ નિવારણ અને નિયંત્રણ: આશા મલેરિયા, ડેન્ગી અને અન્ય સંક્રામક રોગોથી બચાવ માટે પ્રચલિત આરોગ્ય કાર્યક્રમોનો અમલ કરે છે અને રોગ નિવારણ માટે લોકોને માર્ગદર્શક બનાવે છે.
4. પ્રાથમિક સારવાર: આશા સામાન્ય રોગોની જાણકારી આપે છે અને જરૂર જણાય તે સમયે તેમને આરોગ્ય કેન્દ્ર સુધી પહોંચાડે છે.
5. પરિવારનું સમર્થન: આશા સમુદાયના પરિવારજનો સાથે સંબંધ સ્થાપિત કરી તેમના આરોગ્ય સંબંધી પ્રશ્નોને સમજાવે છે અને યોગ્ય આરોગ્ય સેવાઓ પ્રદાન કરવા માટે મદદ કરે છે.

આશા નર્સિંગ અને આરોગ્ય કાર્યક્રમોના અમલમાં એક પુલ તરીકે કામ કરે છે, જેની મદદથી આરોગ્ય સેવાઓને નાની નાની સમુદાયોમાં પહોંચાડવામાં આવે છે.

૩. અરજી કરતી વખતે કયા કયા મુદાઓ ધ્યાનમાં રાખશો ?04

અરજી લખતી વખતે નીચેના મુદ્દાઓનો ખાસ ધ્યાન રાખવો ખૂબ જ જરૂરી છે, જેથી અરજદારની વાત સ્પષ્ટ અને પ્રભાવશાળી બની રહે:

1. વ્યાવસાયિક ભાષા:

• અરજીમાં હંમેશા વ્યવસાયિક અને સોંપણીપૂર્વકની ભાષાનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. ભાષા સાહજિક અને વિનમ્ર હોવી જોઈએ.

2. અરજીનો ઉદ્દેશ સ્પષ્ટ હોવો:

• અરજીમાં આપનું ઉદ્દેશ સંપૂર્ણ અને સ્પષ્ટ રીતે રજૂ કરવો. જો અરજીમાં ઉદ્દેશ ઢીલો હશે, તો તે સાંભળનારા પર ખરાબ અસર પાડી શકે છે.

3. યોગ્ય સંબોધન:

• એ વ્યકિત અથવા સંસ્થા, જેને અરજી લખી રહી છે, તેને યોગ્ય રીતે સંબોધવું જોઈએ. ઉદાહરણ તરીકે, “આદરણીય સર” અથવા “મહાશય” વગેરે.

4. તારીખ અને વિગત:

• અરજી પર સંબોધન અને અરજીની તારીખ સ્પષ્ટ અને યોગ્ય જગ્યાએ દર્શાવવી જરૂરી છે, જેથી તેની આગળની પ્રક્રિયા સરળ બને.

5. આવશ્યક દસ્તાવેજોનો ઉલ્લેખ:

• જો અરજકર્તા દ્વારા કોઈ દસ્તાવેજો કે પુરાવાઓ જોડવા જરૂરી હોય, તો તેની સૂચના અને યાદી અરજીમાં આપવી જરૂરી છે.

6. નમ્ર અને વિનમ્ર અંત:

• અરજીના અંતે નમ્રતાપૂર્વક વિનંતી કરવી કે આપના પ્રશ્ન પર સમીક્ષા કરવી અને યોગ્ય સહાય કરવી. વાક્યોમાં દોષ વિનાનું, નમ્રપણું અને વિનંતિ હોવી જોઈએ.

7. વ્યક્તિગત માહિતીની સ્પષ્ટતા:

• અરજકર્તા દ્વારા પોતાની ઓળખની સંપૂર્ણ અને સાચી માહિતી આપવામાં આવવી જોઈએ. જેમ કે નામ, સરનામું, ફોન નંબર વગેરે.

8. અરજીનો પ્રારંભ અને અંત વ્યવસ્થિત હોવો:

• અરજીની શરૂઆતમાં ઉપદેશ અને ઉદ્દેશની ટૂંક સમીક્ષા હોવી જોઈએ, અને અંતમાં યોગ્ય રીતે “સincerely” અથવા “Faithfully” લખીને સહી કરવી.

9. નમ્ર અને સકારાત્મક અભિગમ:

• સંપૂર્ણ અરજ Throughout નમ્રતા અને સકારાત્મક અભિગમ દર્શાવતી હોવી જોઈએ. આવશ્યક હોય ત્યાંથી આવકાર્ય શબ્દોનો ઉપયોગ કરવો.

10. કોઈ પણ ભૂલથી બચવું:

• ટાઈપિંગ, વ્યાકરણ અથવા વાક્યરચનામાં કોઈ ભૂલ ન હોવી જોઈએ. અરજમાં જો ભૂલ હશે, તો તે અરજકર્તા પર ખરાબ છાપ મૂકશે.

આ દરેક મુદ્દા પર યોગ્ય રીતે ધ્યાન આપવાથી અરજી વધુ અસરકારક અને પ્રસંગોચિત બની રહે છે, જે અખત્યારકર્તાને યોગ્ય પ્રતિસાદ મેળવવામાં મદદરૂપ થાય છે.

પ્ર-४ નીચેનામાંથી કોઈપણ ત્રણની ટુંકનોંધ લખો :-12

૧. પેટા કેન્દ્ર પર રાખવામાં આવતા રજીસ્ટર પેટા આરોગ્ય કેન્દ્ર પર રાખવામાં આવતા મહત્વપૂર્ણ રજીસ્ટરો નીચે પ્રમાણે છે:

1. આઉટપેશન્ટ રજીસ્ટર (OPD રજીસ્ટર): આ રજીસ્ટર તમામ બહિરોગ (OPD) દર્દીઓના માહિતી નોંધવા માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે, જેમાં દર્દીનું નામ, ઉંમર, લિંગ, સરનામું, રોગ નિદાન અને દવા-ઉપચારનો ઉલ્લેખ થાય છે.
2. ઇમ્યુનાઇઝેશન રજીસ્ટર: આ રજીસ્ટરમાં બાળકો અને ગર્ભવતી મહિલાઓને આપવામાં આવેલી રસીકરણની માહિતી નોંધાય છે, જેમ કે BCG, OPV, DPT, TT વગેરે.
3. જન્મ અને મૃત્યુ રજીસ્ટર: જન્મ અને મૃત્યુના દસ્તાવેજો સાચવવામાં આવે છે, જેમાં સમુદાયમાં થનારા જન્મ અને મૃત્યુની નોંધણીઓ કરવામાં આવે છે.
4. ફેમિલી પ્લાનિંગ રજીસ્ટર: આ રજીસ્ટર કુટુંબ नियોજનના પગલાં લેવા માંગતા જોડાઓની માહિતી રાખવા માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે, જેમાં ગર્ભનિરોધક પદ્ધતિઓની વિગતો, ઉદાહરણ તરીકે, કન્ડોમ, IUCD, સ્ટેરિલાઇઝેશન વગેરેનો ઉલ્લેખ થાય છે.
5. ANC (Ante Natal Care) રજીસ્ટર: આ રજીસ્ટરમાં ગર્ભવતી મહિલાઓને પ્રદાય કરવામાં આવેલી પ્રાથમિક આરોગ્ય સેવાઓની વિગતો લખાય છે, જેમ કે ANC ચેક-અપ, આયર્ન ગોળીઓ અને રસીકરણ.
6. PNC (Post Natal Care) રજીસ્ટર: પ્રસવ પછીની મહિલાઓને મળતી સેવાઓની નોંધ માટે આ રજીસ્ટર ઉપયોગમાં લેવાય છે, જેમાં શિશુની સંભાળ અને માતાની આરોગ્ય સ્થિતિનો સમાવેશ થાય છે.
7. માલમસાલ રજીસ્ટર: આ રજીસ્ટર દ્વારા કેન્દ્ર પર આવેલા દવાઓ, સામગ્રી, અને અન્ય આરોગ્ય સાધનોની આવક અને જાવકની નોંધણીઓ કરવામાં આવે છે.
8. રોગ નિયંત્રણ રજીસ્ટર: આ રજીસ્ટરમાં મલેરિયા, TB, હાનિયારા રોગો અને અન્ય સંક્રમણજન્ય રોગોની માહિતી રાખવામાં આવે છે, જેમ કે રોગના કેસ, તપાસ અને ઉપચારની વિગતો.
9. રોગચાળાના રિપોર્ટિંગ રજીસ્ટર: જો કોઈ રોગચાળો ફેલાય, તો આ રજીસ્ટર દ્વારા તેની જાણકારી સાચવીને સરકારી આરોગ્ય વિભાગને માહિતી આપવામાં આવે છે.
10. હાથ ધરાવવાનો રજીસ્ટર (Stock Register): આમાં બધા સામાન અને દવાઓની ઉપલબ્ધતા અને વપરાશની વિગતો રાખવામાં આવે છે.

આ બધા રજીસ્ટરો ફીલ્ડમાં આરોગ્ય કર્મચારીઓ દ્વારા અસરકારક રીતે કામ કરવા અને આરોગ્ય કાર્યક્રમોની સતત દેખરેખ રાખવા માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે.

૨ ચીરંજીવી યોજના ચીરંજીવી યોજના ગુજરાત સરકાર દ્વારા શરૂ કરાયેલું આરોગ્ય કાર્યક્રમ છે, જેનું મુખ્ય ઉદ્દેશો ગરીબ અને પછાત વર્ગને પ્રસુતિ સંબંધી આરોગ્ય સેવાઓ મફતમાં પ્રદાન કરવાનું છે.

મુખ્ય મુદ્દાઓ:

1. લક્ષ્ય: આ યોજના તે માતાઓને સસ્તી અને સુલભ પ્રસુતિ સેવાઓ પ્રદાન કરે છે, જેની આર્થિક પરિસ્થિતિ નબળી હોય અને જેનાથી ખાનગી હોસ્પિટલોમાં સારવાર લઈ શકતી નથી.
2. લાભાર્થીઓ: ગરીબી રેખા હેઠળ જીવતી (BPL) મહિલાઓ અને પછાત વર્ગો આ યોજનાના મુખ્ય લાભાર્થીઓ છે.
3. લાભો: આ યોજનામાં મહિલાઓને નિ:શુલ્ક પ્રસુતિ સેવા, ગર્ભવતી સ્ત્રીઓની સારવાર, તેમજ પ્રસવ પછીની દેખભાળ જેવી સેવાઓ પ્રદાન કરવામાં આવે છે.
4. આર્થિક સહાય: ખાનગી અને સરકારી આરોગ્ય સંસ્થાઓમાં પ્રસુતિ માટે નક્કી કરેલી રકમ સરકાર દ્વારા હોસ્પિટલને ચૂકવવામાં આવે છે, જેથી ગરીબ પરિવારોને કોઈ આર્થિક બોજ ન આવે.
5. યોજનાનો અમલ: ગરીબ પરિવારોને સુંદર રીતે આરોગ્ય સુવિધાઓ પૂરી પાડવા માટે ખાનગી અને સરકારી ક્ષેત્રના આરોગ્ય કેન્દ્રોને જોડવામાં આવ્યા છે.
6. પ્રસુતિ સંભાળ: ગર્ભવતી મહિલાઓને ANC (Ante Natal Care), પ્રસુતિ, અને PNC (Post Natal Care) જેવી તમામ જરૂરી આરોગ્ય સેવાઓ આ યોજનાના ભાગ રૂપે આપવામાં આવે છે.

આ યોજના ગરીબ અને જરૂરિયાતમંદ માતાઓને સસ્તી અને સુલભ આરોગ્ય સેવાઓ પૂરી પાડવા માટે અને માતૃત્વ મૃત્યુ દરમાં ઘટાડો કરવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે.

૩. આંગણવાડી– આંગણવાડી એ ભારત સરકાર દ્વારા શરૂ કરેલ બાળ વિકાસ માટેની એક મહત્વપૂર્ણ યોજના છે, જેનો મુખ્ય ઉદ્દેશબાળકો ના પોષણ, આરોગ્ય અને શિક્ષણને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે. આંગણવાડી કેન્દ્રો મુખ્યત્વે ભારતીય ગ્રામીણ અને પછાત વિસ્તારોમાં કાર્યરત છે. એક ૧૦૦૦ ની વસ્તી એ હોય છે

આંગણવાડીની મુખ્ય સુવિધાઓ:

1. બાળ પોષણ: આંગણવાડીમાં 0-6 વર્ષના બાળકોને પોષણયુક્ત ભોજન અને સપ્લિમેન્ટરી પોષણ (અનુપૂરક પોષણ) પ્રદાન કરવામાં આવે છે, જેનાથી પોષણની કમી દૂર થાય છે.
2. પ્રાથમિક શિક્ષણ: આંગણવાડી 3-6 વર્ષના બાળકોને પ્રાથમિક શિક્ષણના મૂલ્યો આપે છે, જેમ કે ગણિત, શિષ્ટાચાર, આદિજાતીય શિક્ષણ, અને જીવનની અન્ય તકો માટેની તૈયારી.
3. માતાઓને માહિતી: આંગણવાડી સગર્ભા અને ધાત્રી મહિલાઓને સ્વાસ્થ્ય, પોષણ, અને માતૃત્વ સંભાળ અંગેની જાણકારી અને માર્ગદર્શન આપે છે.
4. આરોગ્ય અને રસીકરણ: આંગણવાડી કેન્દ્રો બાળકો માટે આરોગ્ય ચકાસણી, રસીકરણ, અને માતાઓને પીળિયાં, રક્તાલ્પતા, અને સંક્રમણોથી બચાવ વિશે માર્ગદર્શન આપે છે.
5. પ્રથમિક આરોગ્ય સંભાળ: આંગણવાડીમાં બાળ અને માતૃત્વ આરોગ્ય સંભાળ સેવાઓ, જેમ કે પ્રસુતિ પછીની જાગૃતિ, આયર્ન ફોલિક એસિડ ગોળીઓ, અને પોષણ સંબંધી માર્ગદર્શન પૂરૂં પાડવામાં આવે છે.
6. માતા-શિશુ સંભાળ: આ કેન્દ્રો માતા-શિશુની મરણદરે ઘટાડવા માટે કાર્યરત છે, જેમાં મહિલાઓને ગર્ભાવસ્થા અને પ્રસુતિ વિશે માર્ગદર્શન આપવામાં આવે છે.

આંગણવાડી યોજના એકંદરે બાળ વિકાસ માટે મજબૂત માળખું ઊભું કરે છે, જેમાં આરોગ્ય, પોષણ અને શિક્ષણ જેવા વિસ્તારોમાં સુધારા લાવવા માટે મહત્વની કામગીરી કરવામાં આવે છે.

૪. કોમ્યુનીકેશન-કોમ્યુનિકેશન એટલે વિચારોની આપ લે કરવી, વિચાર વિનિમય કરવો અને વિચારોનું પરિવહન કરવું. કોમ્યુનિકેશન એ કોઈ પણ સંગઠન માટે જરૂરી છે.આપણે દરેક વ્યક્તિઓને કોમ્યુનિકેશન દ્વારા આરોગ્ય વિષયક માહિતી આપવા બંધાયેલ છીએ. જ્યાં સુધી લોકોને આરોગ્ય વિષયક માહિતી પર સાચું અને અસરકારક શિક્ષણ આપવામાં નાં આવે ત્યાં સુધી લોકો આરોગ્ય સેવાઓનો પૂરો લાભ લેશે નહિ.

કોમ્યુનિકેશન અને શિક્ષણ એકબીજા સાથે સંકળાયેલા છે. અસરકારક કોમ્યુનિકેશન માટે સમુદાય, જૂથ કે વ્યક્તિનો સંપર્ક કરવો જોઈએ. અને જુદા જુદા માધ્યમ નો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. અને આવા શૈક્ષણિક માધ્યમ દ્વારા કર્મચારીએ વિચાર પરીવહનની પ્રક્રિયા ક્રમને પોતાના કાર્યક્ષેત્રમાં સફળતા પૂર્વક વિચાર વિનિમય થાય તે જોવું જોઈએ. ઉપરાંત કોમ્યુનિકેશનુ માં કયા ક્યાં અવરોધો આવે છે, તેમજ તે અવરોધો નું નિવારણ કઈ રીતે કરવું તેની સ્કીલ કર્મચારી માં હોવી જોઈએ. નર્સિંગ ફીલ્ડમાં જો કોમ્યુનિકેશન ઈફેક્ટીવ હોય તો લાભાર્થીને વિશ્વાસમાં લઈ શકાય છે અને નક્કી કરેલો હેતુ જલ્દી પુરો થાય છે.

વ્યાખ્યા:- આ એક એવી પ્રક્રિયા છે કે જેમા બે કે તેથી વધુ વ્યક્તિઓ માહિતી,વિચારો, આઈડિયા અને ફીલિંગ્સ ને બોલીને, લખીને કે વર્તન દ્વારા આપ-લે કે વહેંચણી કરે છે. જેને કોમ્યુનિકેશન કહેવામાં આવે છે.

કોમ્યુનિકેશનના હેતુઓ

• લોકોને સારું આરોગ્ય શિક્ષણ આપવાનો છે. જેથી લોકોના વલણ અને વર્તણુંકમાં સુધારો કરી તેના આરોગ્યને પ્રમોટ કરી શકાય છે.
• કોમ્યુનિકેશન દ્વારા લોકોમાં વિવિધ માધ્યમ વડે રસ જાગૃત કરી તેમને આરોગ્ય શિક્ષણ આપવા માટે તૈયાર કરવાનો હેતુ છે.
• લોકોને આરોગ્ય ને લગતી વિવિધ માહિતીએ જુદા-જુદા માધ્યમ દ્વારા પૂરી પાડવાનો છે.
• લોકોને આરોગ્યવિષયક બાબતો નો પ્રસાર કરવાનો છે.
• લોકોમાં જાગૃતતા લાવવા માટે.

પ્ર-૫

‘અ.વ્યકતિગત વિકાસ ની જુદી જુદી રીતો જણાવી ઇન-સર્વિસ એજયુકેશનના ફાયદા જણાવી. 04

વ્યક્તિગત વિકાસ (Personal Development) એ વ્યક્તિના આત્મસુધારણા અને કાર્યક્ષમતા વધારવાના પ્રયત્નોને દર્શાવે છે. તે વ્યવસાયિક, શૈક્ષણિક, સામાજિક અને વ્યક્તિગત ક્ષેત્રોમાં અનુભવ અને કૌશલ્ય વિકાસ માટેની વિવિધ રીતોનો સમાવેશ કરે છે. વ્યક્તિગત વિકાસની કેટલીક મુખ્ય રીતો નીચે દર્શાવવામાં આવી છે:

1. શિક્ષણ અને તાલીમ:

• નવી માહિતી અને કૌશલ્ય મેળવવા માટે શૈક્ષણિક અભ્યાસ અથવા વ્યાવસાયિક તાલીમ લેવી. વિશેષ કૌશલ્ય મેળવવાથી કાર્યક્ષમતા અને આવકમાં વધારો થાય છે.

2. સ્વધ્યાન (Self-study):

• વ્યક્તિએ પોતાની આગવી ગતિએ નવી વસ્તુઓ શીખવા માટે પુસ્તકો, ઓનલાઇન કોર્સ અને સંશોધનોનો ઉપયોગ કરવો. આ કૌશલ્ય અને જ્ઞાનમાં વધારો કરે છે.

3. મનસંતુલન અને સ્વાસ્થ્ય સંભાળ:

• યોગ્ય આહાર, નિયમિત વ્યાયામ અને ધ્યાન દ્વારા માનસિક અને શારીરિક સ્વાસ્થ્યનું જતન કરવું. સ્વાસ્થ્ય સુઘડ રાખવું જીવનમાં ઉત્સાહ અને કાર્યક્ષમતા માટે આવશ્યક છે.

4. પ્રતિપુષ્ટિ અને માર્ગદર્શન:

• અનુભવી અને કુશળ લોકો પાસેથી પ્રતિસાદ (feedback) મેળવી શકાય છે. આ તમને તમારા કાર્યમાં સુધારો કરવા માટે માર્ગદર્શન આપે છે.

5. સમય વ્યવસ્થાપન (Time Management):

• સમયનું યોગ્ય આયોજન કરવાથી વ્યક્તિએ કાર્યોને અસરકારક રીતે પૂર્ણ કરી વધુ સફળતા મેળવી શકે છે.

6. ગોલ સેટિંગ (Goal Setting):

• લક્ષ્યાંક નક્કી કરીને તેને પાર પાડવાના પ્રયાસો કરવાથી એક દિશામાં આગળ વધવાની પ્રેરણા મળે છે અને સફળતા પ્રાપ્ત કરવી સરળ બને છે.

7. મુલ્યમાપન અને આત્મવિશ્લેષણ:

• સમયાંતરે પોતાના વિકાસની વિમર્શ કરવી અને સુધારણાના ક્ષેત્રો શોધી તેને સુધારવા માટે કાવા ઘડવી.

---

ઇન-સર્વિસ એજ્યુકેશનના ફાયદા:

ઇન-સર્વિસ એજ્યુકેશન એ એવી શિક્ષણપ્રણાલી છે, જેમાં કાર્યરત લોકો, ખાસ કરીને વ્યાવસાયિક કર્મચારીઓ, તેમના કાર્યના સાથે તાલીમ અને શિક્ષણ મેળવે છે. આ પ્રકારની તાલીમ અથવા અભ્યાસમાં નીચેના ફાયદા છે:

1. કૌશલ્યમાં સુધારો:

• ઇન-સર્વિસ એજ્યુકેશન દ્વારા કર્મચારીઓ તેમની કારીગર ક્ષમતા અને વ્યવસાયિક કુશળતા વધારી શકે છે, જેનાથી કાર્યની ગુણવત્તા અને કાર્યક્ષમતા વધે છે.

2. વ્યવસાયિક વિકાસ:

• કર્મચારીઓ તેમની કારકિર્દીમાં આગળ વધવા માટે નવું જ્ઞાન અને કૌશલ્ય મેળવે છે, જે તેમને પ્રમોશન અને વધતી તક માટે મદદરૂપ થાય છે.

3. નવું જ્ઞાન અને ટેક્નોલોજી અપનાવવી:

• આધુનિક ટેક્નોલોજી અને નવા ટેક્નીકલ અભિગમોનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો, તે ઇન-સર્વિસ એજ્યુકેશન દ્વારા શીખી શકાય છે.

4. સેવાની ગુણવત્તામાં સુધારો:

• સતત તાલીમ દ્વારા કર્મચારીઓ વધુ નિપુણતા પ્રાપ્ત કરે છે, જેના કારણે તેઓ ગ્રાહકોને અથવા દર્દીઓને (જો આરોગ્ય ક્ષેત્રમાં હોય) વધુ સારી અને સક્ષમ સેવાઓ આપી શકે છે.

5. ઉત્સાહ અને મોરાલ વધે:

• નવું કૌશલ્ય અને જ્ઞાન મેળવવાથી કર્મચારીઓમાં આત્મવિશ્વાસ અને ઉત્સાહ વધે છે, જેનાથી તેઓ તેમની નોકરીમાં વધુ રોકાણ કરી શકે છે.

6. નવા પડકારોનો સામનો કરવાની ક્ષમતા:

• ઇન-સર્વિસ તાલીમ દ્વારા કર્મચારીઓ નવી પડકારો અને પરિસ્થિતિઓનો સામનો કરી શકાય તેવી ક્ષમતા વિકસાવે છે.

7. કાર્યક્ષમતા અને સમય બચાવ:

• નવી પદ્ધતિઓ અને કૌશલ્ય શીખવાથી કાર્યક્ષમતા વધે છે અને સમયને વધુ અસરકારક રીતે સંચાલિત કરી શકાય છે.

ઇન-સર્વિસ એજ્યુકેશન કાર્યરત લોકોને સતત સુધારણા માટેની તક આપે છે, જેનાથી તે વ્યક્તિગત અને વ્યવસાયિક વિકાસમાં સહાયરૂપ બને છે.

બ.એ.એન. એમ. તરીકે તમે રસીકરણ પ્રોગ્રામ માટે શું તૈયારીઓ વિગતવાર લખો.04

એ.એન.એમ. (Auxiliary Nurse Midwife) તરીકે રસીકરણ પ્રોગ્રામ (Immunization Program) માટે કેટલીક મહત્વપૂર્ણ તૈયારીઓ કરવી જરૂરી છે, જેથી રસીકરણ પ્રક્રિયા યોગ્ય રીતે અને સરળતાથી થઈ શકે. આ તૈયારીઓની વિગતવાર સૂચિ નીચે મુજબ છે:

1. રસીકરણ કાર્યક્રમ માટે આયોજન:

• આરોગ્ય કેન્દ્ર: રસીકરણ માટે યોગ્ય સ્થળ નક્કી કરવું, જેમ કે આંગણવાડી, પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્ર (PHC), ગ્રામ આરોગ્ય કેન્દ્ર (CHC) વગેરે.
• લક્ષ્યગૃહિત સમુદાયની ઓળખ: રસીકરણ માટે લક્ષિત સમુદાય (શિશુઓ, સગર્ભા મહિલાઓ)ની યાદી બનાવવી.
• ક્વાર્ટરલી/મહિનાવાર યોજના: રસીકરણ સત્રોની તિથિ અને સમય નક્કી કરી સમયસૂચી તૈયાર કરવી.
• પ્રમુખ રસી અને ડોઝ: જે રસીઓ અપાવવી છે અને તેની જરૂરિયાત પ્રમાણે ડોઝની તૈયારી કરવી.

2. જરૂરી સામગ્રી અને દવાઓની ઉપલબ્ધતા:

• રસીઓ: સંપૂર્ણ પ્રમાણમાં જરૂરી રસી, જેમ કે BCG, OPV, DPT, TT, Hepatitis B, MR, Pentavalent વગેરે.
• કોલ્ડ ચેઇન મેનેજમેન્ટ: રસીઓ ઠંડકમાં રાખવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આ માટે આઈસ બોક્સ, કોલ્ડ ચેઇન બોક્સ વગેરેની ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવી.
• આજ્ઞાપત્રો (Consent Forms): જો જરૂરી હોય તો રસી અપાવતા બાળકોના વાલીઓ અને સગર્ભા મહિલાઓના મંજુરનામા (consent forms) ભરી લેવા.
• સંજોગી દવાઓ: ઇમરજન્સી કીટમાં દવાઓ, જેમ કે એડ્રેનાલિન, ટેબલેટ્સ, અને આઈવી ફ્લૂઈડ રાખવું.

3. રસીકરણ કેન્દ્રની વ્યવસ્થા:

• સફાઈ અને સજાવટ: રસીકરણ કેન્દ્રની સફાઈ રાખવી અને તેમાં સૌરું વાતાવરણ સુનિશ્ચિત કરવું.
• નમ્રતાપૂર્વક વ્યવહાર: બાળકો અને માતાઓને રાહત અનુભવવા માટે નમ્ર અને સહાયકારક વર્તન રાખવું.
• વેઈટિંગ એરીયા: રસી લીધા બાદ થોડો સમય રાહ જોવાની વ્યવસ્થા કરવી, જેથી કોઈ પ્રતિકૂળ અસર થાય તો સારવાર કરી શકાય.

4. હેન્ડલિંગ અને એડમિનિસ્ટ્રેશન:

• રસી અપાવવાની ટેકનિક: જેઓએ રસી અપાવવી હોય તેમના શારીરિક અવિસ્થાનોને સમજીને યોગ્ય રીતે રસી આપવી.
• બહુમતી લોકોમાં જાગૃતિ: રસીકરણના લાભો અને મહત્વ વિશે વિસ્તૃત માહિતી આપવી, જેથી લોકોમાં જાગૃતિ આવે.
• સફળ રસીકરણ પ્રક્રિયા: દરેક વ્યક્તિને નિપુણતા અને ધ્યાનપૂર્વક રસી આપવી, અને દરેક ડોઝને યોગ્ય રીતે લાગુ કરવો.

5. લોગબુક અને રજીસ્ટ્રેશન:

• રસીકરણ રજીસ્ટર: દરેક બાળક અને સગર્ભા મહિલાના રસીકરણની તારીખ, રસીનું નામ અને ડોઝની નોંધણી રાખવી.
• આયુષમાન કાર્ડ અને રસીના રેકોર્ડ: આઈડેન્ટિટી કાર્ડ્સ પર અથવા રસીના પ્રાધિકૃત રેકોર્ડ પર દરેક રસીનો ડોઝ સાચવવો.

6. જાગૃતિ અને મનોવિજ્ઞાન:

• સમુદાયમાં જાગૃતિ: રસીકરણ વિશે સમુદાયમાં જાગૃતિ લાવવા માટે ANM લોકોને સભાઓ, મિટિંગ્સ, અને વીઆરસી પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા માહિતી આપે છે.
• વાતચીત અને સમજણ: વાલીઓને રસીની જરૂરીયાત અને તેના ફાયદાઓ સમજાવવી, અને કોઈ પ્રશ્નો હોય તો તેમનો ઉકેલ લાવવો.

7. કોલ્ડ ચેઇન વ્યવસ્થા:

• તાપમાનની તપાસ: દરરોજ રસીઓ માટે યોગ્ય તાપમાનનું નિરીક્ષણ કરવા માટે થર્મોમીટરના ઉપયોગથી તાપમાન 2°C થી 8°C વચ્ચે હોવું જોઈએ.
• આઈસ પૅકના તાપમાનની ચકાસણી: આઈસ બોક્સમાં આઈસ પૅક્સને યોગ્ય રીતે મૂકી ફીલ્ડમાં જતી વખતે બોક્સને તાપમાન જાળવી રાખવા માટે યોગ્ય રીતે બાંધી નાખવું.

8. પ્રતિસાદ અને ફરીથી મુલાકાત:

• ફોલોઅપ: રસીના બીજા ડોઝ માટે લાભાર્થીઓને જાણ કરવી અને તેમને સમયસર હાજર રહેવા પ્રોત્સાહન આપવું.
• પ્રતિકૂળ અસર નિરીક્ષણ (Adverse Event Following Immunization – AEFI): કોઈ પ્રતિકૂળ અસર આવે તો તરત જ સારવાર અને અનુસૂચિત અધિકારીઓને જાણ કરવી.

ક. સંક્રામક રોગના અટકાવ માટે તમે શું પગલાં લેશો ?04 સંક્રામક રોગોના અટકાવ માટે એ.એન.એમ. (Auxiliary Nurse Midwife) તરીકે હું વિવિધ કાર્યકારી પગલાં લઉં, જેથી રોગોનો ફેલાવ અટકાવી શકાય અને સમુદાયનું સ્વાસ્થ્ય સુધરી શકે. નીચેના પગલાં ખાસ ધ્યાનમાં રાખવામાં આવશે:

1. જાગૃતિ અને આરોગ્ય શિક્ષણ:

• જાગૃતિ ફેલાવવી: લોકોમાં સંક્રામક રોગો વિશે જાગૃતિ લાવવા માટે આરોગ્ય શિક્ષણની પ્રવૃત્તિઓ કરવી. તેઓને રોગના લક્ષણો, ફેલાવના માર્ગો, અને અટકાવવાના ઉપાયો વિશે જાણકારી આપવી.
• હાથ ધોવાની ટેવ: લોકોને સાબુ અને પાણીથી નિયમિત રીતે હાથ ધોવાની સલાહ આપવી, ખાસ કરીને ભોજન પહેલાં અને શૌચાલયનો ઉપયોગ પછી.
• પાણીની શુદ્ધતા: પીવાનું પાણી ઉકાળી અથવા જંતુમુક્ત બનાવીને પીવાનું મહત્વ સમજાવવું.
• ખોરાકની સ્વચ્છતા: લોકોમાં ખોરાક હંમેશા આવરણિત રાખવા, તાજું ખાવા, અને સ્વચ્છ થાળીઓમાં પીરસવાની માહિતી આપવી.

2. રસીકરણ:

• સંક્રામક રોગો સામે રસીકરણ: સમુદાયમાં તમામ લોકો, ખાસ કરીને બાળકો અને સગર્ભા સ્ત્રીઓ માટે જરૂરી રસીઓની કામગીરી કરવી (જેમ કે મીઝલ્સ, હેપેટાઈટિસ, ડિપ્થિરિયા, વગેરે).
• લોકોને રસીકરણ માટે પ્રોત્સાહિત કરવું: લોકોને તેમનાં બાળકો અને પોતાની જાતને સંક્રમણ વિરોધી રસી આપવાની પ્રેરણા આપવી.

3. પર્યાવરણની સફાઈ અને સેનિટેશન:

• આસપાસની પર્યાવરણની સફાઈ: કચરો યોગ્ય રીતે નિકાલ કરવામાં આવે તેની સુનિશ્ચિતતા કરવી, standing water ન હોવું જોઈએ, કારણ કે મચ્છરજન્ય રોગો (જેમ કે મલેરિયા, ડેન્ગી) માટે તે ચોખ્ખો આહાર સ્થાન બને છે.
• મળમૂત્રનો યોગ્ય નિકાલ: શૌચાલયની યોગ્ય વ્યવસ્થા માટે સમુદાયને પ્રોત્સાહિત કરવું, અને ખુલ્લામાં મુક્ત મલન (open defecation) ટાળવું.

4. પાણીજન્ય રોગોનું નિવારણ:

• પાણીની સુવિધા: સમુદાયને પીવાના પાણીના સ્ત્રોતને શુદ્ધ રાખવા માટે માર્ગદર્શન આપવું.
• જંતુમુક્ત કરવાનું માર્ગદર્શન: પાણીમાં ક્લોરિન અથવા અન્ય જંતુનાશકનો ઉપયોગ કરવા પ્રોત્સાહિત કરવું.

5. મચ્છરજન્ય રોગોનું નિવારણ:

• મચ્છર પ્રજનન સ્થળોને નાશ કરવું: જ્યાં પાણી ભરાય છે તે સ્થળોને ખાલી કરાવી, મચ્છર પ્રજનન અટકાવવા રસ્તા શોધવા (જેમ કે ગંદા પાણીના નિકાલ માટે યોગ્ય વ્યવસ્થા).
• મચ્છરદાની અને રિપેલન્ટ્સનો ઉપયોગ: મચ્છરદાની (મચ્છરદાણીઓ) અને રિપેલન્ટ્સના ઉપયોગ માટે લોકોમાં જાગૃતિ લાવવી.

6. વ્યક્તિગત સ્વચ્છતા:

• શારીરિક સફાઈ: લોકોને નિત્ય શારીરિક સફાઈ રાખવા, નિયમિત સ્નાન કરવા, અને વસ્ત્રો સફાઈ રાખવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
• જંતુનાશક કીટ: જો કોઈ કુટુંબમાં સંક્રમણની શકયતા હોય, તો ત્યાં જંતુનાશક કીટ અથવા દવાઓ પૂરી પાડવી.

7. ક્વારન્ટાઇન અને આઈસોલેશન:

• સંક્રામક દર્દીઓનો આઈસોલેશન: જે વ્યક્તિઓમાં સંક્રમણના લક્ષણો જોવા મળે, તેમને સમુદાયથી અલગ રાખવા (ક્વારન્ટાઇન) માટે આયોજન કરવું.
• લક્ષણો વિશે લોકજાગૃતિ: લોકોમાં રોગના પ્રારંભિક લક્ષણો વિશે જાગૃતિ લાવવી, જેથી તેઓ સમયસર સારવાર લઈ શકે.

8. સમુદાયમાં નિયમિત આરોગ્ય ચકાસણી:

• નિરીક્ષણ: સંક્રમણના લક્ષણો ધરાવતા લોકોનું નિયમિત નિરીક્ષણ કરવું અને તેઓને તરત જ સારવાર માટે સલાહ આપવી.
• સ્વાસ્થ્ય કેમ્પ: જો જરૂર પડે તો આરોગ્ય કેમ્પો દ્વારા ચકાસણીઓનું આયોજન કરવું.

9. લક્ષણો ધરાવતા દર્દીઓનું નિદાન અને રીફરલ:

• તાત્કાલિક સારવાર: જો કોઈને તાવ, શરદી, ખાંસી, ઉલ્ટી-જલાબ જેવી સમસ્યાઓ જોવા મળે, તો તેને તરત જ ઉપચાર આપવો.
• રોગના ગંભીર કિસ્સા: ગંભીર સંક્રમણના કિસ્સાઓમાં દર્દીને ઉચ્ચ સ્તરના આરોગ્ય કેન્દ્રમાં રીફર કરવું.

10. સંપર્ક ટ્રેસિંગ:

• સંક્રામક દર્દીઓના સંપર્કમાં આવેલા લોકો: જો કોઈ વ્યક્તિ સંક્રમિત થાય, તો તેના સંપર્કમાં આવેલા લોકોને શોધીને, તેમની તાપમાન અને લક્ષણોની તપાસ કરવી.

11. મેડિકલ બોક્સ અને પુરવઠો:

• ઇમરજન્સી દવાઓ અને સાધનો: ફાસ્ટેડ અને હેન્ડ સેનિટાઈઝર્સ જેવા ઉત્પાદનોને સરળતાથી ઉપલબ્ધ કરાવવી, જેથી જરૂરી સમયે તેનો ઉપયોગ કરી શકાય.

12. પ્રશિક્ષણ અને તાલીમ:

• પ્રશિક્ષણ આપવું: લોકોમાં, ખાસ કરીને આશા અને સ્વયંસેવકોમાં, રોગચાળાને રોકવા માટે યોગ્ય પગલાં લેવા માટે તાલીમ આપવી.

પ્ર-૬ અ.નીચેના વિધાનો ખરાં છે કે ખોટાં તે લખો.05

૧. હીમવિઝીટ કરવાથી જનસામુદાયની આકારણી થઈ શકે છે. ✅

૨. વાર્ષિક એકશન પ્લાન વર્ષમાં ફકત એક જ વખત તૈયાર કરવામાં આવે છે..✅

૩. જન્મ મરણની નોંધણીએ જીવંત આંકડાઓ કહેવાય.❌

૪. ત્રણ વર્ષમાં ફરી સગર્ભાવસ્થા ધારણ કરેલ માતાને ફરીથી મમતાકાર્ડ ન આપવું જોઈએ.❌

૫. ઈન્ટવ્યુ માત્ર સરકારી નોકરી માટે અગત્યનું છે.❌

બ. નીચેનાના પુર્ણરૂપ લખો :-05

૧. એમ. આઈ. ઈ. એસ- MIES. Management Information and Evaluation System ()

२ એમ .ડી .ટી – M.D.T. “Multi-Drug Therapy”

૩. આર.એન.ટી.સી.પી-RNTCP “Revised National Tuberculosis Control Programme”

४. એ .આર .ટી – A.R.T. “Anti-Retroviral Therapy”

५. એસ.બી.એ . S.B.A.. “Skilled Birth Attendant”

ક. નીચેના જોડકા જોડો:-05

૧. સેલ્ફ ડેવલપમેન્ટ ૧ સી.ડી.એમ.ઓ.

૨ ડીપ્ટસોન ટેબલેટ ૨. એમ.બી.આઈ કીટ

૩. એન.જી.ઓ ૩. આરોગ્ય સેવામાં મદદરૂપ

૪. મીઠામાં આયોડીનનું પ્રમાણ ૪. લેપ્રસી માટે

૫. જીલ્લા આરોગ્ય હેલ્થના વડા ૫. મીટીંગમાં ભાગ લેવો.

જવાબ

1-5

2-4

3-3

4-2

5-1

💥☺☺☺ALL THE BEST ☺☺☺💥💪

નોંધ :–MCQ ANSWER APP ની યુનિક પેટર્ન માં બંને ભાષા માં આગળ paper solution /click here ની નીચે આપેલા છે. ” અ ” પર ક્લિક કરવાથી ભાષા ચેન્જ થશે.

IF ANY QUERY OR QUESTION,REVIEW-KINDLY WATSAPP US No. – 84859 76407