Q-1

a) Write warning signs of cancer. કેન્સરના ચેતાવણી જનક ચિહ્નનો લખો.02

Warning sign of cancer (કેન્સરના ભયસૂચક ચિહ્નનો):
CAUTION
1) C: change in bowel and bladder habbit (બોવેલ અને બ્લાડર હેબીટ મા ચેંજિસ)
2) A: A sore that does not cure.(ઘાવ કે જે રુજાતો નથી)
3) U: Unusual bleeding and discharge.(અસામાન્ય બ્લિડીંગ અથવા ડિચ્ચાર્જ)
4) T: Thickenin of lump in breast or any other parts.(બોડિ ના કોઇ ભાગ મા કે બ્રેસ્ટ મા જાડો લમ્પ જોવા મળવો)
5) l: Indiagetion and difficulty in swallowing.(ખોરાક પચવા કે ગળવા મા તક્લિફ)
6) O: Obvious change in mole.(કોઇ મસા આવેલા ફેરફરો)
7) N: Naging cough and soreness.(વારે વારે ઉધરસ આવવી)

1. Change in bowel and bladder habit (બોવેલ અને બ્લાડર હેબીટ મા ચેંજિસ).
Description : નોર્મલ વ્યક્તિમાં bowel ની હેબિટ એ એક થી બે વખત હોય છે.
તેમાં ચેન્જ થઈને 3 થી 5 વખત થઈ જાય છે.
Bladder: એક સામાન્ય વ્યક્તિ એ યુરીન પાંચ થી છ વખત દિવસમાં પાસ આઉટ કરે છે. તે વધીને 10 થી 20 વખત યુરીન પાસ કરે છે.
1)યુરીન અને સ્ટુલ ને કન્સીસ્ટન્સી સાઈઝ અને ફ્રિકવન્સી માં ચેન્જ થાય છે. યુરીન અને સ્ટુલ માં બ્લડ પ્રેઝન્ટ હોય છે.

2. A sore that does not cure (ઘાવ કે જે રુજાતો નથી).
Description :
1): આમાં ચાંદી એ મોટી જ થતી જાય છે.
2): તે એકદમ દુખાવા વાળી હોય છે.
3): તેમાંથી લોહી નીકળે છે.
આમાં બોડીમાં ગમે તે જગ્યા પર ચાંદી પડે અથવા તો અલ્સર થાય તે ક્યારેય પણ રુજાતા નથી તે મટવાના બદલે તેમાં વધારો અને અતિશય વધારો જોવા મળે છે.

3.Unusual bleeding and discharge.(અસામાન્ય બ્લિડીંગ અથવા ડિચ્ચાર્જ)
Description :
1) : યુરિન અને સ્ટુલ માંથી બ્લડ આવે છે.
2) : બોડી ના ગમે તે જગ્યા પર થી બ્લડ નીકળે છે જેમ કે 1)nipple, 2)penis.
બોડી ના ગમે તે ભાગમાંથી ગમે તે જગ્યા પરથી બ્લીડિંગ અથવા ડિસ્ચાર્જ નીકળે છે આ એક પ્રકારના કેન્સરની સાઇન છે.

4.Thickening of lump and mass in breast or any other parts of the body .(બોડી ના કોઇ ભાગ મા કે બ્રેસ્ટ મા Thick લમ્પ જોવા મળવો).
Description : જો લંપ અને માસ હોય તો તે ક્યારે પણ ઠીક થતા નથી.
તેની જગ્યા પર તે વધારે અને વધારે મોટું થાય છે.
અને તે લંપ અને માસમાં વધારે દુખાવો પણ થાય છે અને એકદમ ગાંઠા જેવું બની જાય છે.

5.Indiagetion and difficulty in swallowing (ખોરાક પચવા કે ગળવા મા તક્લિફ).
Description : આમાં જે પણ વસ્તુ ખાઈ તેનું પાચન થતું નથી અને તેને જમવાનું ગળવામાં મુશ્કેલી પડે છે. જે વ્યક્તિને કેન્સર થાય છે તેના વોર્નિંગ તરીકે ફૂડ નું રીગર્જિટેશન( પાછું આવવું ) થાય છે.

6.Obvious change in mole (કોઇ મસા આવેલા ફેરફરો).
Description : કોઈપણ માસ અને લંપ હોય તો તેની સાઈઝમાં ચેન્જ થાય છે.
લમ્પ અને માસ ઓછું થવાની જગ્યા પર તે વધારે મોટા થતા જાય છે.

7.Nacrosis,nagging cough and hoarseness (વારે વારે ઉધરસ આવવી).
જ્યારે પણ કફિંગ એન્ડ Naging થાય છે ત્યારે હોર્સનેસ સાઉન્ડ ફીલ થાય છે.

• અવાજમાં ફેર પડે છે.
• અવાજ એ જાડો થાય છે.
• કફ માં લોહી નીકળે છે.
• આ બધી સાઇન એ કેન્સરની વોર્નિંગ સાઇન છે.

b) Write difference between malignant tumor & benign tumor. મેલીગનન્ટ ટયુમર અને બીનાઈન ટયુમર વચ્ચેનો તફાવત લખો.04

મેલિગનન્ટ  ટ્યૂમર અને બીનાઇન  ટ્યૂમર વચ્ચેનો ફેર (Difference between Malignant Tumor and Benign Tumor)

બીનાઇન  ટ્યૂમર (Benign Tumor):

1. વિકાસની ગતિ (Growth Rate):

•    – ધીમી ગતિએ વિકાસ કરે છે.
•    – સામાન્ય રીતે આસપાસના ટિશ્યુમાં ફેલાતી નથી.

2. આકૃતિ (Shape):

•    – સુવ્યવસ્થિત, સારી રીતે વ્યાખ્યાયિત સરફેસ  ધરાવતું.

3. સેલ્સના લક્ષણો (Cell Characteristics):

•    – બીનાઇન  સેલ્સ નોર્મલ દેખાય છે અને તેઓ મ્યૂટેશન નહીં ધરાવતી હોય છે.

4. ફેલાવાની ક્ષમતા (Capability to Spread):

•    – મેટાસ્ટેસિસ (શરીરના અન્ય ભાગોમાં ફેલાવું) નહીં કરે.

5. હેલ્થ  પર અસર (Impact on Health):

•    – સામાન્ય રીતે ધ્યેયબદ્ધ નથી, પરંતુ કદાચ દબાણ, દુખાવો, અને અન્ય લક્ષણોનું કારણ બની શકે છે જો તે મહત્વના અંગો પાસે હોય.

6. traetment  (Treatment):

•    – સર્જરીથી સરળતાથી દૂર કરી શકાય છે અને પુનરાવૃત્તિની સંભાવના ઓછી હોય છે.

મેલિગનન્ટ  ટ્યૂમર (Malignant Tumor):

1. વિકાસની ગતિ (Growth Rate):

•    – ઝડપી ગતિએ વિકાસ કરે છે.
•    – આસપાસના ટિશ્યુ અને અંગોમાં પ્રવેશ કરી શકે છે.

2. આકૃતિ (Shape):

•    – અસુવ્યવસ્થિત અને અનિયમિત સરફેસ  ધરાવતું.

3. સેલ્સના લક્ષણો (Cell Characteristics):

•    – મેલિગનન્ટ  સેલ્સ અભિનવ હોય છે અને તેઓમાં મ્યૂટેશન હોય છે, જેનાથી તેઓ અનિયંત્રિત રીતે વિકાસ કરે છે.

4. ફેલાવાની ક્ષમતા (Capability to Spread):

•    – મેટાસ્ટેસિસ કરીને લીંફ  નોડ્સ અને હિમોગ્લોબિન દ્વારા શરીરના અન્ય ભાગોમાં ફેલાઈ શકે છે.

5. હેલ્થ  પર અસર (Impact on Health):

•    – જીવન માટે જોખમકારક હોય છે અને તે નોંધપાત્ર હેલ્થ  સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે.

6. traetment  (Treatment):

   – પુનરાવૃત્તિ અને ફેલાવાની ઊંચી સંભાવના.

   – સર્જરી, કીમોથેરાપી, રેડિયેશન થેરાપી, અને લક્ષ્યબદ્ધ થેરાપી જેવા વધુ વ્યાપક અને આક્રમક ઉપચારની જરૂર પડે છે.

c) Write nursing care of a patient undergoing radiation therapy. રેડીએશન થેરાપી કરાવતા દર્દીની નર્સિંગ સારવાર લખો.06

☆ Nursingcare of a patient undergoing radiation therapy (રેડિયેશન થેરાપીનું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ) :-

• પેશન્ટને inform કરવું કે સ્કિનનું એરીયા કવર કરીને રાખવો.
• પેશન્ટની પ્રોસીજર એક્સપ્લેઇન કરવી
• આ પ્રોસિજરમાં કયા કયા સાધનો જોઇશે તથા પ્રોસિઝર નો સમય કેટલો હશે તેના વિશે પેશન્ટને જણાવવું.
• પેશન્ટ અને તેના સગા સંબંધીઓને કહેવું કે જ્યારે રેડીએશન થેરાપી આપતા હોઈએ ત્યારે તે જગ્યા પર થી પેશન્ટ સિવાય બધા જ વ્યક્તિઓને દૂર રહેવું.

• પેશન્ટને કહેવું કે નાના બાળકો અને પ્રેગનેટ મધર ને રેડીએશન વાળા જગ્યા પર થી દૂર રાખવો.
• પેશન્ટને એજ્યુકેશન આપવું કે થોડા પ્રમાણમાં ભોજન લેવું અને એન્ટિડાયરિયલ મેડિસિન પેશન્ટની આપવી.

• પેશન્ટની યુરીન કેથેટર ઇન્સર્ટ કરી આપવું જેથી બ્લેડર પ્રોપર રીતે ખાલી થઈ શકે.
• પેશન્ટને માહિતી આપવી કે કોઈપણ પ્રકારનું તેલ અથવા ઈમોલિયન્ટ નું ઉપયોગ ન કરવો.
• પેશન્ટને કહેવું કે સૂર્યપ્રકાશમાં જવું નહીં.
• મોઢાની પ્રોપર રીતે હાઈજેનિક કન્ડિશન મેન્ટેન રાખે.
• પેશન્ટ અને તેના સગાને કે ટેલીફોન દ્વારા વાતચીત કરવી.

• જો પેશન્ટને મોઢાનું કેન્સર હોય તો ખૂબ જોર લગાવીને બ્રશ ન કરવો ખાલી આરામથી મોઢાની હાઈજીન કન્ડિશન મેન્ટેન રાખવી.
• પેશન્ટનું હાઇડ્રેશન સ્ટેટસ મેઇન્ટેન રાખવો.
• પેશન્ટનું ન્યુટ્રીશનલ સ્ટેટસ મેન્ટેન રાખો.
• પેશન્ટને કહેવું કે બને ત્યાં સુધી કેન્સસરિયસ એરિયાને કવર કરીને રાખવું.
• પેશન્ટ અને તેના સગા સંબંધીઓના બધા જ પ્રશ્નોનું બરોબર રીતે જવાબ આપવો.
• પેશન્ટને કહેવું કે બને ત્યાં સુધી કોઈપણ બોડીના ભાગને ઇન્જરી ન થાય તેનું ધ્યાન રાખવું.
• પેશન્ટની કહેવું કે જ્યારે રેડીયેશન થેરાપી લેતા હોય ત્યારે માથા પરના વાળ ખરવા એ કોમન વાત છે તેથી વાળ પાછા પણ આવી જાય છે તેથી પેશન્ટની હતાશ થવાની કોઈ પણ પ્રકારની જરૂરિયાત નથી.
• પેશન્ટને સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ આપવો.
• પેશન્ટને કહેવું કે થોડા થોડા પ્રમાણમાં પોતાની ડેઇલી રૂટીન એક્ટિવિટી કરવી.
• પેશન્ટને જુદા જુદા પ્રકારની રીક્રીએશન થેરાપી તથા માઈન્ડ ડાયવર્ઝનલ થેરાપી આપવી.
• પેશન્ટ સાથે સારા એવા વાતચીતના વ્યવહાર રાખવા.

OR

a) Define anemia. એનેમીયાની વ્યાખ્યા લખો.02

એનિમિયા (Anemia) એ એક મેડીકલ કન્ડિશન (medical condition) છે જેમાં હિમોગ્લોબિન (Hemoglobin) નું લેવલ અથવા રેડ બ્લડ સેલ્સ (Red Blood Cells – RBCs)ની સંખ્યા સામાન્ય કરતાં ઓછી હોય છે, જેના કારણે બોડીમાં ઑક્સિજન (Oxygen) ની સપ્લાઇ ઘટે છે અને ફટીગ (Fatigue), વિકનેસ (Weakness) અને શ્વાસ લેવામાં તકલીફ (Shortness of Breath) જેવા સિમ્પ્ટોમ્સ જોવા મળે છે.

b) Write causes of anemia. એનેમીયા થવાના કારણો લખો.04

એનેમિયા (Anemia) થવાના મુખ્ય કારણો :

એનેમિયા એ એવી કન્ડિશન છે જેમાં બોડી માં હિમોગ્લોબિન (Hemoglobin ) નુ અમાઉન્ટ ઓછું હોય છે. હિમોગ્લોબિન લોહીના રેડ બ્લડ સેલ્સ (Red Blood Cells) માં રહેલું એક પ્રોટીન છે જે શરીરના તમામ ઓર્ગન સુધી ઑક્સિજન (Oxygen) પહોંચાડે છે. હિમોગ્લોબિન ઘટવાથી શરીરમાં ઓક્સિજનની Supply ઘટી જાય છે અને એનેમિયાનાં લક્ષણો જોવા મળે છે.

નીચે એનેમિયા થવાના મુખ્ય વૈજ્ઞાનિક અને સારવાર સંબંધિત કારણો આપેલા છે:

1.આયર્ન ડિફિશિયન્સી (Iron Deficiency)

Iron Deficiency Anemia (આયર્ન ડિફિશિયન્સી એનેમિયા) એનેમિયાનો સૌથી સામાન્ય પ્રકાર છે. આયર્ન (Iron – આયર્ન) એ હિમોગ્લોબિન બનાવવામાં અનિવાર્ય ખનિજ છે. આયર્નની અછતથી હિમોગ્લોબિનનું પ્રોડક્શન ઘટી જાય છે.

મેઇન કોઝ:

• મેનોરેજિયા (Menorrhagia – મેનોરેજિયા) એટલે કે ભારે કે લાંબી પીરીયડ્સ
• ઇન્ટર્નલ બ્લીડીન્ગ જેમ કે પેપ્ટિક અલ્સર (Peptic Ulcer), હેમોરોઇડ્સ (Hemorrhoids)
• આયર્નનો ઓછો પ્રમાણવાળો ડાયટ
• પ્રેગનેન્સી (Pregnancy – પ્રેગ્નન્સી), જ્યાં આયર્નની માંગ વધે છે

2.વિટામિન બી12 અથવા ફોલિક એસિડની ડેફીશિયન્સી (Vitamin B12 or Folate Deficiency)

Megaloblastic Anemia (મેગાલોબ્લાસ્ટિક એનેમિયા) એ વિટામિન બી12 (Vitamin B12 – વિટામિન બી ટ્વેલ્વ) અને ફોલેટ (Folate – ફોલેટ) ની અછતને કારણે થતી એનેમિયાની પ્રકાર છે, જેમાં રેડ બ્લડ સેલ્સ એ અસામાન્ય રીતે મોટા અને પાચક બને છે.

મેઇન કોઝ :

• પૌષ્ટિક તત્ત્વોથી ભરપૂર આહારની અછત
• માલએબ્ઝોર્પ્શન (Malabsorption – માલએબ્ઝોર્પ્શન), જેમ કે પર્નિશિયસ એનેમિયા (Pernicious Anemia – પર્નિશિયસ એનેમિયા)
• આલ્કોહોલિઝમ (Alcoholism)
• પ્રેગ્નન્સી અને બ્રેસ્ટફીડીન્ગ ની અવસ્થામાં વધેલી જરૂરિયાત

3.ક્રોનિક બ્લડ લોસ (Chronic Blood Loss):

Chronic Blood Loss Anemia (ક્રોનિક બ્લડ લોસ એનેમિયા) લાંબા સમય સુધી થતો નાનું પણ કન્ટીન્યુઅસ બ્લીડીન્ગ શરીરમાં આયર્નની ધીમી અછત સર્જે છે.

મેઇન કોઝ:

• ગેસ્ટેરોઇન્ટેસ્ટાઇનલ ટ્રેક ની ડીસીઝ જેમ કે કોલોન કેન્સર (Colon Cancer ), ક્રોન્ઝ ડિસીઝ (Crohn’s Disease – ક્રોન્ઝ ડિસીઝ)
• યૂટેરાઇન ફાઇબ્રોઇડ્સ (Uterine Fibroids)

4.કંજીનાઇટલ અથવા હેરેડીટરી બ્લડ રીલેટેડ ડિસઓર્ડર ( Congenital or Heriditary blood Related Disorder ):

• Thalassemia (થેલેસેમિયા) અને Sickle Cell Anemia (સિકલ સેલ એનેમિયા) એ (Genetic – જનેટિક) બ્લડ રિલેટેડ પ્રોબ્લેમ છે જે હિમોગ્લોબિનની Incomplete બનાવટને કારણે થાય છે.
• Thalassemia (થેલેસેમિયા): હિમોગ્લોબિનનો નક્કી બનેલો ભાગ ન બને જેથી બ્લડ ઓછી માત્રામાં બને છે.
• Sickle Cell Anemia (સિકલ સેલ એનેમિયા): રેડ બ્લડ સેલ્સ ની ચમચાકાર (સિકલ) આકારના કારણે તેઓ જલ્દી તૂટી જાય છે અને ઓક્સિજન વહનક્ષમતા ઘટે છે.

5.હીમોલાઇટિક પ્રકાર (Hemolytic Type)

Hemolytic Anemia (હીમોલિટિક એનેમિયા) એ એવો પ્રકાર છે જેમાં રેડ બ્લડ સેલ્સ એ સમય પૂર્વે તૂટી જાય છે. શરીર પૂરતું નવું બ્લડ બનાવી શકતું નથી.

મેઇન કોઝ:

• ઓટોઇમ્યૂન ડિસઓર્ડર (Autoimmune Disorders – ઓટોઇમ્યૂન ડિસઓર્ડર્સ)
• ઇન્ફેક્શન્સ (Severe Infections – સિવિયર ઇન્ફેક્શન્સ)
• દવાઓ કે ઝેરી પદાર્થો (Certain Drugs or Toxins – સર્ટન ડ્રગ્સ ઓર ટોક્સિન્સ)

6.બોન મેરો ડિસઓર્ડર્સ (Bone Marrow Disorders)

Aplastic Anemia (એપ્લાસ્ટિક એનેમિયા) એ એવી કન્ડિશન છે જેમાં બોન મેરો (Bone Marrow – બોન મેરો) નવા બ્લડ ના Cells (blood) બનાવતી બંધ કરી દે છે.

મેઇન કોઝ:

• રેડિયેશન અથવા કિમોથેરાપી (Radiation or Chemotherapy – રેડિયેશન ઓર કેમોથેરાપી)
• વાયરસ સંક્રમણો જેમ કે હિપેટાઇટિસ (Hepatitis – હિપેટાઇટિસ)
• ઓટોઇમ્યૂન ડિસિઝ

7.કિડની રોગ (Chronic Kidney Disease)

શરીરમાં એરિથ્રોપોઇટિન (Erythropoietin – ઈરિથ્રોપોઇટિન) નામનું હોર્મોન કિડની દ્વારા બને છે જે બોન મેરો ને રેડ બ્લડ સેલ્સ બનાવવાનું સંકેત આપે છે. કિડની ફેઇલ થવાથી તે હોર્મોન ઓછું બને છે અને એના લીધે એનેમિયા થાય છે.

એનેમિયા એ કોઇ એક રોગ નથી, પણ ઘણા Underlying Condition (અંડરલાઈંગ કન્ડિશન) નું પરિણામ હોઈ શકે છે. એનો યોગ્ય ડાયગ્નોસીસ અને ટ્રીટમેન્ટ એના મૂળ કારણના આધારે જ થવો જોઈએ. જો તમને થાક લાગવો, ચક્કર આવવા, સ્કીન પીળી દેખાવા કે શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થાય, તો તરત જ અસેસમેન્ટ કરાવવું જોઇએ.

c) Write nurse’s responsibilities during blood transfusion. બ્લડ ટ્રાન્ફયુઝન વખતે નર્સની જવાબદારીઓ જણાવો.06

1.પેશન્ટ આઇડેન્ટીફીકેશન (Patient Identification)

બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન શરૂ કરતા પહેલાં પેશન્ટનું ફુલ નેમ (Full Name), હોસ્પિટલ આઈડી (Hospital ID) અને બ્લડ ગ્રુપ (Blood Group) ચોક્કસ રીતે ચેક કરવું જરૂરી છે. બેડ સાઈડ (Bedside) પર ટૂ પર્સન વેરિફિકેશન (Two-person Verification) કરવું ફરજિયાત છે જેથી પેશન્ટની ઓળખમાં કોઈ ભૂલ ન થાય.

2.બ્લડ બેગ ચેક કરવી (Blood Bag Verification)

બ્લડ બેગમાં લખાયેલ ડોનર નંબર (Donor Number), એક્સપાયરી ડેટ (Expiry Date), અને બ્લડ કમ્પોનેન્ટ ટાઈપ (Blood Component Type) યોગ્ય રીતે ચકાસવું. હેમોલિસિસ (Hemolysis), ક્લોટ (Clot), અથવા કોઇ પણ એબનોર્માલિટીસ જણાય તો તે બ્લડ ઉપયોગમાં નહીં લેવું.

3.બેઝલાઇન વાયટલ સાઇન ચેક કરવું (Baseline Vital Signs)

ટ્રાન્સફ્યુઝન શરૂ કરતા પહેલાં પેશન્ટ નું ટેમ્પરેચર (Temperature), પલ્સ (Pulse), બ્લડ પ્રેશર (Blood Pressure) અને રેસ્પિરેટ્રી રેટ (Respiratory Rate) અસેસ કરવા જોઈએ, જેથી પહેલા અને પછીના તફાવતનું નિરીક્ષણ થઈ શકે.

4.શરૂઆતના સમયગાળા દરમિયાન અવલોકન કરવું (Close Monitoring at Start)

પ્રથમ 15 મિનિટ (15 Minutes) ટ્રાન્સફ્યુઝનના સૌથી જોખમી મિનિટ હોય છે. પેશન્ટમાં ચક્કર (Dizziness), ઇચિંગ (Itching), ફીવર (Fever), અથવા બ્રેથીંગ ડિફીકલ્ટી (Breathing Difficulty) જેવા રિએકશન ચિહ્નો માટે કન્ટીન્યુઅસ અવલોકન કરવું.

5.ટ્રાન્સફ્યુઝન રેટ જાળવવો (Maintaining Transfusion Rate)

બ્લડ કમ્પોનન્ટ મુજબ સ્પેસિફિક ફ્લો રેટ (Flow Rate) અનુસાર ટ્રાન્સફ્યુઝન આપવું, જેમ કે Packed RBCs (Packed Red Blood Cells) સામાન્ય રીતે 2-4 કલાક (2-4 Hours) માં આપવામાં આવે છે. ઝડપથી આપવાથી ફ્લુઈડ ઓવરલોડ (Fluid Overload) જેવી સમસ્યા સર્જાઈ શકે છે.

6.કોઈ પણ એડવર્સ રિએકશન સામે તરત પગલું લેવું (Immediate Response to Adverse Reaction)

એનાફાઇલેક્સિસ (Anaphylaxis), ફીવર (Fever), ચેસ્ટ પેઇન (Chest Pain), અથવા હાઇપોટેન્શન (Hypotension) જેવી રિએકશન થાય તો તરત ટ્રાન્સફ્યુઝન બંધ કરવું, ફિઝીશિયન (Physician) ને જાણ કરવી અને એમરજન્સી ડ્રગ્સ (Emergency Drugs) તત્કાળ ઉપલબ્ધ રાખવી.

7.ટ્રાન્સફ્યુઝન બાદ ડોક્યુમેન્ટેશન કરવું (Post-transfusion Documentation)

ટ્રાન્સફ્યુઝન પૂર્ણ થયા પછી સ્ટાર્ટ ટાઈમ (Start Time), એન્ડ ટાઈમ (End Time), વાયટલ સાઇન્સ (Vital Signs), અને જો કોઈ સાઈડ ઇફેક્ટ્સ (Side Effects) જણાય હોય તો તે નર્સિંગ નોટ્સ (Nursing Notes) માં રેકોર્ડ કરવા.

8.વેસ્ટ મટિરિયલ્સનો યોગ્ય નિકાલ કરવો (Proper Disposal of Waste Materials)

યૂઝ થયેલ બ્લડ બેગ અને અન્ય મટિરિયલ્સને બાયોમેડિકલ વેસ્ટ ડિસ્ટ્રક્શન પ્રોટોકોલ (Biomedical Waste Destruction Protocol) મુજબ નિકાલ કરવો જેથી ઇન્ફેક્શન (Infection) અને લીગલ પ્રોબ્લેમ થી બચી શકાય.

Q-2 a) Define Ischemic heart disease & write post-operative nursing management of CABG ઈસ્કેમીક હાર્ટ ડીસીઝની વ્યાખ્યા લખો અને બાયપાસ સર્જરી કરેલા દર્દીની નર્સિંગ સારવાર લખો.08

ઇસ્કેમિક હાર્ટ ડિસીઝ (Ischemic Heart Disease) ની વ્યાખ્યા:

ઇસ્કેમિક હાર્ટ ડિસીઝ, જેને કોરોનરી આર્ટરી ડિસીઝ અથવા કોરોનરી હાર્ટ ડિસીઝ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે એક એવી કન્ડિશન છે જેમાં નેરો (સાંકડી) અથવા બ્લોક કોરોનરી આર્ટરી ને કારણે હાર્ટ ના મસલ્સ ને એડીક્યુએટ બ્લડ અને ઓક્સિજન પ્રાપ્ત કરતા નથી. આ ઘટાડો બ્લડ ફ્લો, અથવા ઇસ્કેમિયા, ચેસ્ટ પેઇન (એન્જાઇના), બ્રીધિન્ગ ડિફીકલ્ટી અને પોટેન્સીયલ હાર્ટ એટેક સહિત વિવિધ પ્રોબ્લેમ્સ અરાઇઝ થય શકે છે.

OR

ઇસ્કેમિક હાર્ટ ડિસીઝ એ એવી કન્ડિશન છે જેમાં હાર્ટના મસલ્સ (Muscles) સુધી પૂરતું બ્લડ સપ્લાય (Blood Supply) પહોંચતું નથી. તેનું મુખ્ય કારણ કોરોનરી આર્ટરીઝ (Coronary Arteries) માં થતી narrowing અથવા ઓક્લૂઝન (Occlusion) હોય છે, જેને કારણે ઓક્સિજન અને ન્યૂટ્રિએન્ટ્સ (Nutrients) હાર્ટ સુધી યોગ્ય રીતે પહોંચી શકતા નથી. આ કન્ડિશનમાં માં પેશન્ટને એન્જાઇના (Angina), ડિસ્પ્નિયા (Dyspnea), અને સિવ્યર કન્ડિશનમાં માયોકાર્ડિયલ ઇન્ફાર્કશન (Myocardial Infarction) પણ થઈ શકે છે.

કોરોનરી આર્ટરી બાયપાસ ગ્રાફ્ટિંગ (CABG) પછીની નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ (Post-operative Nursing Management of CABG):

કોરોનરી આર્ટરી બાયપાસ ગ્રાફ્ટિંગ એટલે કે CABG સર્જરી પછી પેશન્ટની કેર અત્યંત મહત્વપૂર્ણ હોય છે. નીચે CABG પછી નર્સિંગના મુખ્ય જવાબદારીઓ દર્શાવવામાં આવ્યા છે:

1.વાયટલ સાઇન મોનીટર કરવા (Monitoring Vital Signs):

પેશન્ટના ટેમ્પરેચર (Temperature), પલ્સ (Pulse), બ્લડ પ્રેશર (Blood Pressure) અને રેસ્પિરેટ્રી રેટ (Respiratory Rate) રેગ્યુલર્લી રીતે મોનીટર કરવાં જરૂરી છે. હાર્ટ રેટ અને રિધમ માટે કંટિન્યુ ઈસીજી મોનિટરિંગ (ECG Monitoring) કરવું આવશ્યક છે.

2.પેઇન મેનેજમેન્ટ (Pain Management) :

સર્જરી બાદ પેશન્ટને ઓપરેટીવ સાઇટ (Operative Site) પર પેઇન (Pain) રહે છે. તેને રિલીવ કરવા માટે ડોક્ટર દ્વારા પ્રીસ્ક્રાઇબ કરેલી એનાલજેસિક્સ (Analgesics) અને સેડેટિવ્સ (Sedatives) આપવાના હોય છે.

3.રેસ્પિરેટરી સપોર્ટ (Respiratory Support):

સર્જરી પછી પેશન્ટના લંગ્સ (Lungs) ની ફંક્શનલ એબીલીટી જાળવવા માટે ઇન્સેન્ટિવ સ્પાયરોમેટ્રી (Incentive Spirometry), ડીપ બ્રીથિંગ એક્સરસાઇઝ (Deep Breathing Exercise), અને કફિંગ ટેક્નિક (Coughing Technique) માટે માર્ગદર્શન આપવું.

4.ફ્લુઈડ એન્ડ ઈલેક્ટ્રોલાઇટ બેલેન્સ જાળવવો (Maintaining Fluid and Electrolyte Balance):

પેશન્ટના યુરિન આઉટપુટ (Urine Output), સેરીમ સોડિયમ (Serum Sodium), પોટેશિયમ (Potassium), અને અન્ય લેબ વેલ્યુઝ (Lab Values) મોનીટર કરીને ડિહાઇડ્રેશન (Dehydration) અથવા ઓવરહાઇડ્રેશન (Overhydration) પ્રીવેન્ટ કરવું.

5.ઇન્સીજન સાઇટની કેર (Care of Incision Site):

ચેસ્ટ ઇન્સીજન (Chest Incision) અને ગ્રાફ્ટ સાઇટ (Graft Site) ની સફાઈ, ડ્રેસિંગ ચેન્જ (Dressing Change), અને ઈન્ફેક્શનના ચિહ્નો જેવી કે રેડનેસ (Redness), સ્વેલિંગ (Swelling), અથવા ડિસ્ચાર્જ (Discharge) માટે નિયમિત મોનીટરીંગ કરવું.

6.થ્રોમ્બોસિસ પ્રીવેન્શન માટે પગલાં (Prevention of Thrombosis):

પેશન્ટને લાંબા સમય સુધી લાઈડાઉન રહેવા ન દેવું. ઇન્ટરમિટન્ટ પ્ન્યુમેટિક કંપ્રેશન (Intermittent Pneumatic Compression), સ્ટોકિંગ્સ (Stockings) તથા રેન્જ ઓફ મોશન એક્સરસાઇઝ (Leg Range of Motion Exercise) કરાવવી.

7.ન્યૂટ્રિશનલ સપોર્ટ (Nutritional Support):

હાર્ટ હેલ્ધી ડાયેટ (Heart Healthy Diet) જેમાં લો સોડિયમ (Low Sodium), લો ફેટ (Low Fat), અને હાઈ ફાઈબર (High Fiber) હોય તેવી ભોજન વ્યવસ્થા કરવી. પેશન્ટને સ્મોલ ફ્રિક્વન્ટ મીલ્સ (Small Frequent Meals) આપવા સલાહ આપવી.

8.મેડિકેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન અને ઓબ્ઝર્વેશન (Medication Administration & Observation):

એન્ટીપ્લેટલેટ (Antiplatelet), એન્ટીહાઈપરટેન્સીવ (Antihypertensive), એન્ટીકોએગુલન્ટ (Anticoagulant), અને સ્ટેટિન (Statin) જેવી મેડીસીન યોગ્ય સમયે આપી અને તેના સાઈડ ઇફેક્ટ્સ માટે અવલોકન કરવું.

9.સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ (Psychological Support):

સર્જરી પછી પેશન્ટમાં ડિપ્રેશન (Depression), એન્ઝાયટી (Anxiety), કે ડિસ્ટ્રેસ (Distress) જણાઈ શકે છે. નર્સે પેશન્ટ અને ફેમિલીને કાઉન્સેલિંગ (Counseling) આપી તેમને શાંત અને આત્મવિશ્વાસભર્યા વાતાવરણમાં રાખવા હેલ્પ કરવી.

10.ડિસ્ચાર્જ પ્લાનિંગ અને હોમ કેર ઈન્સ્ટ્રક્શન (Discharge Planning and Home Care Instruction):

ડિસ્ચાર્જ સમયે પેશન્ટ અને કેયરગિવર્સને મેડિકલ ફોલોઅપ (Medical Follow-up), વોકિંગ રુટિન (Walking Routine), દવાઓનો નિયમિત ઉપયોગ અને ડાયેટ અંગે સંપૂર્ણ માર્ગદર્શન આપવું.

આ મુજબ CABG સર્જરી બાદ નર્સિંગ કેર પેશન્ટના ઝડપથી રિકવર થવા અને રિકવરીના દરને ઇમ્પ્રુવ કરવા માટે અત્યંત ઇમ્પોર્ટન્ટ હોય છે.

b) What is mitral stenosis ? Write different types of valve prosthesis.
માઈટ્રલ સ્ટેનોસીસ એટલે શું? વાલ્વ પ્રોસ્થેસીસના પ્રકારો જણાવો.04

મિટ્રલ સ્ટેનોસિસ એ વાલ્વ્યુલર હાર્ટ ડીઝીસનું ફોર્મ છે. જેમાં મિટ્રલ વાલ્વનું ઓપનિંગ અથવા ઓરિફિસ એ નેરોવિંગ થયેલું જોવા મળે છે. જે લેફટ એટ્રીયમમાંથી લેફટ વેન્ટ્રિકલમાંના બ્લડ ફ્લોને રીસ્ટ્રીક્ટ કરે છે. જેને કારણે લેફટ એટ્રીયમમાં બ્લડ કલેક્ટ થાય છે.

Surgical management of mitral stenosis

Repair of valve (રિપેર ઓફ વાલ્વ)

વાલ્વના સર્જીકલ રિપેરને ‘ ‘Commissurotomy (કમિશોરોટોમી)’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. જેમાં ફ્યુસડ થયેલ લીફ્લેટને સેપરેટ કરવામાં આવે છે. આ લીફ્લેટ જ્યાં મળે છે તેને commissures તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. કમિશોરોટોમી બે મેથડ દ્વારા કરવામાં આવે છે ઓપન કમિશોરોટોમી અને ક્લોસ કમિશોરોટોમી

Ballon valvuloplasty (વાલ્વ્યુલોપ્લાસ્ટી)

વાલ્વ્યુલોપ્લાસ્ટી એ મિનિમલ ઇન્વેસિવ પ્રોસીજર છે જેમાં કેથેટરની ટીપ સાથે લગાવેલ ડીફ્લેટ બલુનને મુખ્યત્વે ગ્રોઇન એરિયામાં આવેલી બ્લડ વેસેલ્સ થ્રુ ઇન્સર્ટ કરવામાં આવે છે અને તેને હાર્ટ વાલ્વ સુધી ગાઇડ કરવામાં આવે છે અને ત્યાં બલુનને પ્લેસ કરી ઇનફ્લેટ કરવામાં આવે છે. જેથી નેરો અથવા સ્ટેનોસિસ થયેલા વાલ્વને વાઇડ કરવામાં આવે છે અને વાલ્વના ઓપનિંગને એનલાર્જ કરવામાં આવે છે. જેથી બ્લડ ફ્લોને ઇમ્પ્રુવ કરી શકાય.

Valve replacement (વાલ્વ રિપ્લેસમેન્ટ)

વાલ્વ રિપ્લેસમેન્ટ એ એક સર્જીકલ પ્રોસિજર છે જેનો ઉપયોગ સિવીયર વાલ્વ્યુલર સ્ટેનોસિસના મેનેજમેન્ટ માટે થાય છે. જેમાં ડેમેજ થયેલા હાર્ટ વાલ્વને સર્જીકલી રીમુવ કરવામાં આવે છે અને તેને મેકેનિકલ અથવા બાયોલોજીકલ (બાયોપ્રોસ્થેટિક) વાલ્વ વડે રિપ્લેસ કરવામાં આવે છે.

OR

a) Define fracture & write nursing management of a patient with fracture. ફેકચરની વ્યાખ્યા લખો અને ફ્રેકચર થયેલા દર્દીની નર્સિંગ સારવાર લખો.08

Explain /define fracture.( ફ્રેક્ચર ની વ્યાખ્યાયિત ):

ફ્રેક્ચર એટલે બોનની કંટીન્યુટીમાં બ્રેકડાઉન થવું તેને ફ્રેક્ચર કહેવામાં આવે છે.
ફ્રેકચરમાં બોનના સ્ટ્રકચરમાં બ્રેક ડાઉન થાય છે.ફ્રેક્ચરમાં બોન, તેના ટીશ્યુસ , બોન મેરો તથા પેરીઓસ્ટીયમ નો પણ સમાવેશ હોય છે.
બોનનું ફ્રેકચર એ પાર્શિયલી તથા કમ્પલિટલી બંને રીતે હોય છે.

• પેશન્ટના વાઇટલ સાઇન મોનીટર કરવા.
• પેશન્ટનું ન્યુરોવાસ્કયુલર સ્ટેટસ અસેસ કરવું.
• પેઇન સ્કેલનો ઉપયોગ કરી પેશન્ટનું પેઇન લેવલ ચેક કરવું
• ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મેઇન્ટેન કરવો.
• લીંબમાં કોઇપણ ઇડીમા કે સ્વેલિંગ જેવું પ્રેઝન્ટ છે કે નહીં તે ચેક કરવું.
• સ્વેલિંગ ને ઓછું કરવા માટે અફેક્ટેડ એક્સ્ટ્રીમિટીને એલિવેટ કરવી.
• કાસ્ટની ટાઇટનેસ ચેક કરતા રહેવું.
• પેશન્ટમાં ઇન્ફેક્શન માટેનાં કોઇપણ સાઇન પ્રેઝન્ટ છે કે નહિ તે ચેક કરવું.
• પેશન્ટને કમ્ફર્ટેબલ પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી.
• પેશન્ટને થોડા થોડા પ્રમાણમાં ડેઇલી રૂટીન એક્ટિવિટી તથા એક્સરસાઇઝ કરવા માટે કહેવું.
• ક્લાઇન્ટ ને ડીપ બ્રિથિંગ એક્સરસાઇઝ કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટને રિલેક્સેશન ટેકનીક અપનાવવા માટે કહેવું.
• અફેક્ટેડ લીંબને હાર્ટ લેવલ સુધી ઉચુ રાખવા માટે કહેવું. જેથી વેનસ રિટર્નને ઇમપ્રુવ કરી શકાય.
• ડ્રેસિંગ કરતી વખતે એસેપ્ટિક ટેકનિકનો ઉપયોગ કરવો.
• અફેક્ટેડ એક્સ્ટ્રીમિટીમાં રેન્જ ઓફ મોશન એક્સરસાઇઝ કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટને અર્લી એમ્બ્યુલેશન તેમજ તેના ફાયદા વિશે નોલેજ આપવું.
• પેશન્ટને પ્રોટીન તથા કેલ્શિયમ રિચ ડાયટ લેવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટને આસિસ્ટીવ ડિવાઇસ જેમ કે ક્રેચીસ, વોકર, ક્રેન,સ્લિંગસ વગેરે વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.
• દર બે કલાકે પેશન્ટની પોઝિશન ચેન્જ કરતા રહેવું.
• ક્લાઇન્ટને રીએશ્યોરન્સ પ્રોવાઇડ કરવો.
• ડોક્ટર દ્વારા પ્રિસક્રાઇબ કરેલી એન્ટિબાયોટિક, એનાલજેસીક, કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી.
• રેકોર્ડ અને રિપોર્ટ મેનટેન કરવાં.

b) Write about types of fracture. ફ્રેકચરના પ્રકારો વિશે લખો.04

1) કમ્પલીટ ફ્રેક્ચર:-આમાં બોન એ ક્રોસ સેક્શનમાં બ્રેક ડાઉન થાય છે.કમ્પ્લીટ ફ્રેક્ચરમાં બોન એ બે પાર્ટસમાં ડિવાઇડ થાય છે.

2) ઇનકમ્પલીટ ફ્રેક્ચર:-આમા બોન એ કમ્પ્લીટલી બ્રેક ડાઉન થતું નથી. ઇનકમ્પ્લીટ ફ્રેક્ચરમાં બોન એક ક્રેક થાય છે પરંતુ કમ્પ્લીટલી બ્રેકડાઉન થતું નથી.

3)ક્લોઝ્ડ ફ્રેક્ચર:- ક્લોઝ ફેક્ચરને ‘સિમ્પલ ફ્રેક્ચર’ પણ કહેવામાં આવે છે.આમાં બોન એ બેકગ્રાઉન્ડ થાય છે.પરંતુ તે સ્કિન ની અંદર જ રહે છે એટલે કે સ્કીન એ ઇન્ટેકટ હોય છે જેથી વુંડ એ ઓપન હોતો નથી કે દેખાતો નથી તથા ફ્રેક્ચર સાઈડ એ સ્કિન એ ઇંટેક્ટ જોવા મળે છે.

4)ઓપન ફ્રેક્ચર:-ઓપન ફ્રેક્ચર ને ‘કમ્પાઉન્ડ ફ્રેક્ચર’ પણ કહેવામાં આવે છે. આમાં બોન એ સ્કીન ઉપરથી બ્રેક ડાઉન થઈ બહાર વિઝીબલ હોય છે ફ્રેક્ચર સાઇટ એ ઇન્ટરપટેડ સ્કીન હોય છે. ઓપન ફ્રેકચરમાં બેક્ટેરિયા એ ઓપન સાઇટમાંથી એન્ટર થઈ શકે છે અને ઇન્ફેક્શન ક્રિએટ કરે છે.

5) ડીસપ્લેસડ ફ્રેક્ચર:- આ ફેક્ચરમાં બ્રેક થયેલા બોનના એન્ડ એ એકબીજાથી સેપરેટ થાય છે અને આ ફ્રેકચર મુખ્યત્વે પડી જવાના કારણે જોવા મળે છે.

6)કોમ્યુનિટેડ ફ્રેક્ચર:- આમાં બોનફ્રેગ્મેન્ટ એ ક્રશ તથા ઘણા બધા ભાગમાં બ્રેક ડાઉન થાય છે. આ ફ્રેકચર મુખ્યત્વે એલ્ડરલી પિપલમાં ફોલ ડાઉન થવાના કારણે જોવા મળે છે.

✓ ક્લાસિફિકેશન બાય ફ્રેક્ચર પેટર્ન :

1)લિનિયર ફ્રેક્ચર : આમાં ફ્રેક્ચર એ બોનના લોંગ એક્સિસના પેરેલલ હોય છે અને આ મુખ્યત્વે બોન ઉપર ડાયરેકટ ફોર્સ લાગવાના કારણે જોવા મળે છે.

2) ટ્રાન્સવર્ઝ ફ્રેક્ચર : આમાં ફ્રેક્ચર એ 90 ડિગ્રીએ જોવા મળે છે.

3)ઓબ્લિક ફ્રેક્ચર : આમાં fracture એ 45° ડિગ્રીના ખૂણે જોવા મળે છે.આ ફ્રેક્ચર એ મુખ્યત્વે ટિવસ્ટીંગ ફોર્સ લાગવાના કારણે જોવા મળે છે.

4) સ્પાઇરલ ફ્રેક્ચર : સ્પાઇરલ ફ્રેક્ચરને ‘ટોરસન ફ્રેક્ચર’ કહેવામાં આવે છે. જે મુખ્યત્વે ટ્વીસ્ટીંગ ફોર્સ લાગવાના કારણે જોવા મળે છે.

5) ડિપ્રેસ્ડ ફ્રેક્ચર : આ ફેક્ચર એ મુખ્યત્વે સ્કલ બોન તથા ફેશિયલમાં ડિપ્રેસ થવાના કારણે જોવા મળે છે.

6)લોન્જીટ્યુડિનલ ફ્રેક્ચર : એ મુખ્યત્વે એવું ફ્રેક્ચર છે કે જે બોનના લોંગ એકસીસમાં જોવા મળે છે. આમાં ફેક્ચર લાઇન એ લોન્જીટ્યુડિનલી હોય છે.

✓ ક્લાસિફિકેશન બાય ટાઇપ ઓફ ફ્રેક્ચર

1)એવલ્સન ફ્રેક્ચર : એવલ્સન ફ્રેક્ચરમાં બોન સેગમેન્ટ એ લીગામેન્ટ તથા ટેંડનમાંથી બ્રેક ડાઉન થાય છે.

2)કંપ્રેસન ફ્રેક્ચર : કમ્પ્રેસન ફ્રેક્ચરને ‘ક્રસ ફ્રેક્ચર’ પણ કહેવામાં આવે છે. આ ફ્રેક્ચર બોન પર કમ્પ્રેશન આવવાને કારણે જોવા મળે છે. જેમાં બોન એ ક્રસ થય જાય છે.

3)ગ્રીન સ્ટિક ફ્રેક્ચર આમાં એક બાજુના પાર્ટમાંથી બોન એ બ્રેકડાઉન થાય છે અને બીજી બાજુએ બોન એ બેન્ડ વળી જાય છે. ગ્રીન સ્ટિક ફ્રેક્ચર એ બાળકોમાં વધારે જોવા મળે છે.

4) ઇમ્પેક્ટ ફ્રેક્ચર : ઇમ્પેક્ટેડ ફ્રેક્ચરમાં બોનની કંટીન્યુટી એ લોસ થાય છે.

5)પેથોલોજિકલ ફ્રેક્ચર : પેથોલોજિકલ ફ્રેક્ચર મુખ્યત્વે ડીઝીસને કારણે વીક બનેલા બોનમાં જોવા મળે છે જેમકે ઓસ્ટીયોપોરોસીસ, કેન્સર.

6) સ્ટ્રેસ ફ્રેક્ચર : સ્ટ્રેસ ફ્રેક્ચર એ સ્મોલ ક્રેક થયેલ બોન પર વારંવાર લોડિંગ આવવાના કારણે જોવા મળે છે.

✓ ક્લાસિફિકેશન બાય એપોનીમ :

1)કુલીસ ફ્રેક્ચર : કુલીસ ફ્રેક્ચરને ‘બ્રોકન વ્રિસ્ટ’ પણ કહેવામાં આવે છે. જેમાં રેડિયસ બોન એ તેના વ્રિસ્ટની આર્ટિક્યુલ સરફેસથી લઇને એક સેન્ટિમીટર જેટલું ફ્રેક્ચર જોવા મળે છે.

2)પોટ્સ ફ્રેક્ચર :પોટ્સ ફ્રેક્ચર એ મુખ્યત્વે ટીબીયા અને ફિબ્યુલાના મિડીયલ મેલિયોલસમાં જોવા મળે છે.

✓ ક્લાસિફિકેશન બાય એનાટોમીકલ લોકેશન :

1)આરટીક્યુલર ફ્રેક્ચર : આ ટાઇપમાં જોઇન્ટની આરટીક્યુલર સરફેસમાં ફ્રેકચર જોવા મળે છે. આ ફ્રેક્ચરમાં મુખ્યત્વે આર્ટિક્યુલર કાર્ટીલેજ ડેમેજ થાય છે તેમજ તેની સાથે સબકોન્ડરલ બોનને પણ ડેમેજ કરે છે.

2) એકસ્ટ્રાકેપ્સુલર ફ્રેક્ચર : આ ફ્રેક્ચરમાં મુખ્યત્વે જોઇન્ટના કેપ્સ્યુલની નજીકમાં જોવા મળે છે પરંતુ તેમાં જોઇન્ટ કેપ્સ્યુલનું ઇનવોલ્વમેન્ટ હોતું નથી અને આ પ્રકારનું ફ્રેક્ચર એ મુખ્યત્વે હીપમાં હોય છે.

3) ઇન્ટ્રાસેલ્યુલર ફ્રેક્ચર : આ ફ્રેક્ચર એ મુખ્યત્વે જોઇન્ટ કેપ્સુલની અંદર જોવા મળે છે.જે મુખ્યત્વે નેકલેવલની ઉપર જોવા મળે છે તથા ફીમર બોનના હેડ ઉપર જોવા મળે છે.

4) એપીફીસિયલ ફ્રેક્ચર : આ ફેક્ચરમાં મુખ્યત્વે લોંગ બોનના એપીફિશિયલ પ્લેટમાં ફ્રેકચર જોવા મળે છે. આ ફ્રેક્ચરને સેલ્ટર ફેક્ચર પણ કહેવામાં આવે છે.

Q-3 Write short answer (any two) ટૂંકમાં જવાબ લખો. (કોઈપણ બે ) 6 + 6 = 12

a) Describe components of palliative care – પેલીએટીવ કેરના કોમ્પોનન્ટસ વર્ણવો

પેલીએટીવ કેરના કમ્પોનન્ટ્સ (Components of Palliative Care):

1.શારીરિક સંભાળ (Physical Care) ફિઝિકલ કેર:
પેશન્ટના દુખાવા (Pain : પેઈન), ઉલટી (Nausea : નોઝીયા), શ્વાસ લેવામાં તકલીફ (Dyspnea : ડિસ્પ્નિયા), અને થાક (Fatigue : ફટીગ) જેવી શારીરિક સમસ્યાઓને રિલીવ કરવા માટે યોગ્ય મેડિકલ મેનેજમેન્ટ (Medical Management : મેડિકલ મેનેજમેન્ટ) કરવામાં આવે છે.

2.માનસિક સપોર્ટ (Psychological Support) સાઇકોલોજિકલ સપોર્ટ:
પેશન્ટને ડિપ્રેશન (Depression : ડિપ્રેશન), એન્ઝાયટી (Anxiety : એન્ઝાયટી), ડર (Fear : ફીયર) અને તણાવ (Stress : સ્ટ્રેસ) જેવી ભાવનાઓમાંથી રાહ અપાવવી. જરૂરી હોય તો સાઇકોલોજિસ્ટ (Psychologist : સાઇકોલોજિસ્ટ) અથવા સાઇકિયાટ્રિસ્ટ (Psychiatrist : સાઇકિયાટ્રિસ્ટ) નો સપોર્ટ આપવો.

3.ભાવનાત્મક સંભાળ (Emotional Support) : ઈમોશનલ સપોર્ટ:
પેશન્ટ અને તેના પરિવારજનોને ઈમોશનલ રીતે સમજવી અને સહાનુભૂતિ (Empathy : એમ્પથી) દર્શાવવી. પેશન્ટને પોતાની લાગણીઓ વ્યક્ત કરવાની તક આપવી.

4.આધ્યાત્મિક સંભાળ (Spiritual Care) સ્પિરિચ્યુઅલ કેર:
પેશન્ટના આધ્યાત્મિક પ્રશ્નો, જીવનના અર્થ અંગેના વિચારો અને મૃત્યુ અંગેના ડર અંગે વાત કરી તેને શાંતિ અને સંતોષ તરફ દોરી જવા મદદ કરવી. ચાહે તો ચેપલિન (Chaplain : ચેપ્લિન) અથવા ધાર્મિક માર્ગદર્શકનો સહારો પણ લેવો.

5.સામાજિક સપોર્ટ (Social Support) સોશિયલ સપોર્ટ:
પેશન્ટના પરિવાર સાથે સહયોગથી કામ કરવું. જરૂરી હોય તો મેડિકલ સોશિયલ વર્કર (Medical Social Worker : મેડિકલ સોશિયલ વર્કર અથવા કાઉન્સેલર (Counselor : કાઉન્સેલર) ની મદદ લેવી જેથી પેશન્ટને સોસિયલ ઇશ્યૂઝ જેવી કે નોકરી, ઘરના જવાબદારી વગેરેમાં મદદ મળી શકે.

6.નૈતિક અને કાનૂની માર્ગદર્શન (Ethical and Legal Support) : એથિકલ એન્ડ લીગલ સપોર્ટ: પેશન્ટને તેના ટ્રીટમેન્ટના વિકલ્પો અને અધિકારો વિશે જાણકારી આપવી. એડવાન્સ ડાયરેક્ટિવ્સ (Advance Directives : એડવાન્સ ડાયરેક્ટિવ્સ), વિલ (Will : વિલ) અથવા ડિગ્નિટી ઇન ડેથ (Dignity in Death : ડિગ્નિટી ઇન ડેથ) જેવી કાનૂની બાબતો પર માર્ગદર્શન આપવું.

7.ટીમ આધારિત સંભાળ (Team-Based Care) ટીમ-બેઝ્ડ કેર: પેલીએટીવ કેર માટે મલ્ટીડિસિપ્લિનરી ટીમ (Multidisciplinary Team : મલ્ટીડિસિપ્લિનરી ટીમ) જેવી કે ડોક્ટર (Doctor : ડોક્ટર), નર્સ (Nurse : નર્સ), ફિઝિયોથેરાપિસ્ટ (Physiotherapist : ફિઝિયોથેરાપિસ્ટ), સાઇકોલોજિસ્ટ (Psychologist : સાઇકોલોજિસ્ટ), અને સોશિયલ વર્કર (Social Worker : સોશિયલ વર્કર) સાથે મળીને સંયુક્ત રીતે પેશન્ટની સંભાળ રાખવી.

8.કમ્યુનિકેશન અને ડિસીજન મેકિંગ (Communication and Decision Making) : કમ્યુનિકેશન એન્ડ ડિસીજન મેકિંગ:

પેશન્ટ અને તેના પરિવાર સાથે ખુલ્લી અને સાફ કમ્યુનિકેશન (Communication : કમ્યુનિકેશન) જાળવવી અને પેશન્ટના ઇચ્છા મુજબ ટ્રીટમેન્ટ સંબંધિત નિર્ણયમાં તેમને ઇનવોલ્વ કરવું.

b) Write down management of burns patient in hospital – હોસ્પિટલમાં દાઝેલા દર્દીની સારવાર લખો

1.પેશન્ટનું પ્રાઇમરી અસેસમેન્ટ (Primary Assessment of the Patient):

બર્ન્સ પેશન્ટના માટે પહેલા ૪૮ કલાકે Resuscitation Phase મહત્ત્વપૂર્ણ સ્ટેજ છે.
પેશન્ટ માટે ABC Protocol મુજબ પાયાની ત્રણ બાબતોનું તાત્કાલિક મૂલ્યાંકન કરવું જોઇએ:

A – Airway: જો પેશન્ટનું માઉથ, નોઝ અથવા થ્રોટ બર્ન થયેલ હોય તો Airway Obstruction થવાની શક્યતા વધારે હોય છે. જરૂર પડ્યે પેશન્ટને Endotracheal Intubation આપવી જોઇએ.

B – Breathing: પેશન્ટના Respiratory Rate, Chest Movement, અને SpO₂ (oxygen saturation) નું અવલોકન કરવું.

C – Circulation: Pulse Rate, Blood Pressure, Capillary Refill Time ચકાસવું અને Hypovolemic Shock માટે સતર્ક રહેવું.

2.Fluid Resuscitation (ફ્લૂઇડ રીસસિટેશન):

બર્ન્સ પેશન્ટમાં સૌથી મોટું રીસ્ક છે – Hypovolemia અને Burn Shock.

પેશન્ટને Intravenous Fluid Therapy ઇમીડીયેટ્લી શરૂ કરવી – સામાન્ય રીતે Ringer’s Lactateનો ઉપયોગ થાય છે.

Parkland Formula પ્રમાણે ફ્લૂઇડના દર નક્કી કરવું:
👉🏻 4 mL × Body Weight (kg) × % TBSA (Total Body Surface Area)
👉🏻 જેમાંથી 50% પહેલી 8 કલાકમાં અને બાકીના 50% આગામી 16 કલાકમાં આપવાં.

પેશન્ટનું Urine Output ઓછામાં ઓછું 0.5 mL/kg/hour રહે તે માટે Hourly Monitoring કરવી.

3.Pain Management (પેઇન મેનેજમેન્ટ):

• બર્ન્સ પેશન્ટમાં Severe Pain હોય છે.
• પેશન્ટને Intravenous Opioids જેમ કે Morphine, Fentanyl આપવી.
• પેશન્ટના Pain Score પ્રમાણે દર 2–4 કલાકે પેઇન નું મૂલ્યાંકન અને દવા આપી રાહત આપવી.
• સાથે સાથે પેશન્ટને Emotional Reassurance આપવી.

4.Infection Control (ઇન્ફેક્શન કંન્ટ્રોલ):

• બર્ન્સ પછી પેશન્ટની સ્કીન ખુલ્લી રહેતી હોવાથી Sepsis નો સૌથી મોટો રીસ્ક હોય છે.
• Wound area ની Aseptic Dressing કરવી.
• Topical Antibiotic Ointment જેમ કે Silver Sulfadiazine લગાવવી.
• પેશન્ટ માટે Strict Hand Hygiene, Barrier Nursing Technique અને સ્ટરાઇલ વાતાવરણ જાળવવું.
• જો ફીવર, પલ્સ વધે અથવા pus દેખાય તો Blood Culture લઇ તાત્કાલિક Systemic Antibiotics શરૂ કરવા.

5.Wound Assessment and Documentation (વુન્ડ નું અવલોકન અને નોંધ):

• wound નો Depth, Color, Exudate, Odor નિયમિત રીતે દૈનિક નોટમાં નોંધવો.
• wound નું Photographic Documentation પણ કરવામાં આવે તો wound healing track કરી શકાય છે.
• Burn Area Calculation માટે Rule of Nine અથવા Lund-Browder Chart નો ઉપયોગ કરવો.

6.Nutritional Support (ન્યુટ્રીશનલ સપોર્ટ ):

• પ્રથમ ૪૮ કલાક દરમિયાન પેશન્ટ માટે Hypermetabolic State ઊભી થાય છે.
• જો પેશન્ટ ઇટીન્ગ ન શકતો હોય તો Nasogastric Tube Feeding શરૂ કરવી.
• High Protein, High Calorie, Vitamin C, Zinc Supplements આપવી wound healing માટે.
• પેશન્ટના Electrolyte Levels, Serum Albumin, Blood Glucose મોનિટર કરવાં.

7.Psychological Support (સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ):

• બર્ન્સ પેશન્ટમાં Anxiety, Fear, Depression સામાન્ય હોય છે.
• પેશન્ટ સાથે સહાનુભૂતિપૂર્વક વાતચીત, રિપોર્ટ અંગે સમજાવટ, અને ધીરજ આપવી.
• જરૂર પડશે ત્યારે Counseling અથવા Psychiatric Referral પણ કરવું.

8.Preventing Complications (Complications થી બચાવ):

• પેશન્ટમાં Hypovolemic Shock, Renal Failure, ARDS (Acute Respiratory Distress Syndrome) માટે કંન્ટીન્યુઅસ અવલોકન કરવું.
• Input-Output Charting, Vital Signs Monitoring, wound worsening કે septic sign માટે દર કલાકે ચકાસણી કરવી.
• બર્ન્સ પેશન્ટનું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ એ તેના જીવન બચાવવાનું સૌથી મહત્વપૂર્ણ તબક્કો હોય છે.
  Airway, Breathing, Circulation, સાથે સાથે Fluid Balance, Infection Control, Pain Relief, Nutrition, અને Emotional Care – આ બધાં ક્ષેત્રે એક વ્યાવસાયિક નર્સની ભૂમિકા પેશન્ટના Survival અને wound healing બંને માટે અનિવાર્ય હોય છે.

c) Write down care of patient with mastectomy-માસ્ટેકટોમી થયેલા દર્દીની સંભાળ વિશે લખો.

માસ્ટેકટોમી થયેલા પેશન્ટની કેર (Care of Patient with Mastectomy):

1.વુન્ડ કેર (Wound Care):

ઓપરેશન પછી પેશન્ટના વુન્ડ પર નિયમિત ડ્રેસિંગ કરવામાં આવવું જોઇએ. વુન્ડ ને ક્લીન અને ડ્રાય રાખવું જરૂરી છે. જો રેડનેસ, પસ, પેઇન વધતું જતુ હોય કે ફીવર થાય તો તાત્કાલિક ડોક્ટરનો કોનટેક્ટ કરવો. ઇન્ફેક્શન થી બચવા માટે એન્ટિબાયોટિક્સ (Antibiotics) આપી શકાય છે.

2.પેઇન મેનેજમેન્ટ (Pain Management):

ઓપરેશન પછી પેશન્ટને પેઇન થવો સામાન્ય છે. પેઇન રિલિફ માટે એનાલજેસિક (Analgesics) આપવી જોઇએ. પેશન્ટને આરામદાયક સ્થિતિમાં સુવડાવવા જરૂરી છે.

3.મેઇન્ટેઇન આર્મ મુવમેન્ટ (Maintain Arm Movement):

માસ્ટેકટોમી પછી પેશન્ટના હાથમાં લિમ્ફેડેમા (Lymphedema) થવાની શક્યતા હોય છે. માટે ફિઝિયોથેરાપી (Physiotherapy) દ્વારા હાથના વ્યાયામ કરાવવાં જોઇએ.

4.સાયકોલોજીકલ એન્ડ ઇમોશનલ સપોર્ટ (Psychological and Emotional Support):

પેશન્ટને માસ્ટેકટોમી પછી ડિપ્રેશન (Depression), ગીલ્ટ (Guilt), કે શરમ જેવી ભાવનાઓ અનુભવાય શકે છે. કાઉન્સેલિંગ (Counseling) અને સપોર્ટ ગૃપ્સ (Support Groups) પેશન્ટ માટે ઉપયોગી બને છે.

5.ન્યુટ્રીશનલ કેર (Nutritional Care):

પેશન્ટને હાઇ પ્રોટીન ડાયટ (High Protein Diet) આપવો જોઇએ જે ગ્રોથ અને ટિસ્યૂ હીલિંગ (Tissue Healing) માટે મહત્વપૂર્ણ છે. ઉપરાંત પેશન્ટને વિટામિન-સી (Vitamin-C), આયર્ન (Iron), અને ફોલિક એસિડ (Folic Acid) પણ આપવું જોઇએ.

6.ફોલોઅપ કેર (Follow-up Care):

પેશન્ટને રેગ્યુલર્લી ઓન્કોલોજિસ્ટ (Oncologist) અને સર્જન (Surgeon) પાસે ચકાસણી માટે મોકલવું જોઇએ. રેકરન્સ (Recurrence) ના સંકેતોથી સજગ રહેવું જોઇએ.

7.હાઇજીન જાળવવી (Maintain Hygiene):

પેશન્ટ દ્વારા પોતાનું બોડી અને વુન્ડ ક્લીન રાખવો ખૂબ જરૂરી છે. હાઇજીન જાળવવાથી ઇન્ફેક્શન (Infection) થવાને રોકી શકાય છે.

Q-4 Write short notes. ટૂંકનોંધ લખો. (કોઈપણ ત્રણ)12

a) Preventive measures for malaria મેલેરીયાના અટકાવ માટેના પગલાં

ઇન્ટ્રોડક્શન (introduction):

મેલેરિયા એ એક સીરિયસ પેરાસાઇટિક ડિસીઝ છે જે પ્લાઝમોડિયમ (Plasmodium) species દ્વારા થાય છે અને તેનું ટ્રાન્સમિશન ફીમેલ એનોફેલીસ મસ્કીટો (Anopheles mosquito)ના બાઇટથી થાય છે. નર્સ મેલેરિયાના પ્રીવેન્શન અને કંટ્રોલ બંનેમાં ફ્રન્ટલાઇન હેલ્થ વર્કર તરીકે ઇમ્પોર્ટન્ટ રોલ પ્લે કરે છે.

1.Surveillance and Early Detection (સર્વેઇલન્સ એન્ડ અર્લી ડીટેક્શન) :

• નર્સ સસ્પિસીયસ ફીવર કેસને આઇડેન્ટીફાઇ કરે છે અને ઇમીડીયેટ ડાયગ્નોસ્ટિક પ્રોસેસ સ્ટાર્ટ કરે છે.
• રેપિડ ડાયગ્નોસ્ટિક ટેસ્ટ અને પેરિફેરલ બ્લડ સ્મિયર દ્વારા ડિટેક્શન કરે છે.
• પોઝિટિવ પેશન્ટને તરત એન્ટીમેલેરિયલ થેરાપી આપે છે.
• સીરિયસ કે કૉમ્પ્લિકેટેડ કેસમાં higher center પર રિફરલ સુનિશ્ચિત કરે છે.

2.Health Education and Awareness(હેલ્થ એજ્યુકેશન એન્ડ અવેઇરનેસ):

• નર્સ કોમ્યુનિટી લેવલે મેલેરિયાના સિમ્પટોમ્સ, ટ્રાન્સમિશન અને કોપ્લિકેશન્સ વિશે એજ્યુકેટ કરે છે.
• ઇન્સેક્ટિસાઇડ ટ્રીટેડ બેડ નેટ, મસ્કીટો રિપેલન્ટ અને પ્રોટેક્ટિવ ક્લોથિંગના ઉપયોગ માટે એડવાઇઝ આપે છે.
• પબ્લિક પ્લેસીઝ, સ્કૂલ્સ અને આંગણવાડીમાં હેલ્થ એજ્યુકેશન સેશન્સ કન્ડક્ટ કરે છે.
• સ્ટેગ્નન્ટ વોટર રિમૂવ કરવા અને સાફ સફાઈ માટે લોકોને મૉટિવેટ કરે છે.

3.Vector Control Participation(વેક્ટર કંટ્રોલ પાર્ટીશીપેશન):

• નર્સ વેક્ટર કંટ્રોલ માટે નોન-કેમિકલ અને કેમિકલ મેથડ બંનેમાં સહભાગી બને છે.
• ઇન્ડોર રેસિડ્યુઅલ સ્પ્રે, ઓઈલિંગ ઓફ વોટર સર્ફેસ અને લાર્વીસાઈડિંગમાં પણ ટ્રેઈન્ડ પર્સન્સ સાથે કામ કરે છે.
• વેક્ટર બ્રિડિંગ સાઈટ્સની આઇડેન્ટીફીકેશન અને ઓબ્સર્વેશન માટે નર્સ ખુબજ એલર્ટ રહે છે.

4.Chemoprophylaxis and Treatment Adherence ( કીમોપ્રોફાઇલેક્સિસ એન્ડ ટ્રીટમેન્ટ એધરેન્સ):

• હાઇ રિસ્ક ગ્રુપ જેમ કે પ્રેગ્રનન્ટ વુમન, ઇમ્યુનોકોમ્પ્રોમાઇઝ્ડ પેશન્ટ્સ, અને ટ્રાવેલર્સ માટે કેમોપ્રોફાયલેક્ટિક ડ્રગ્સ જેમ કે ડોક્સિસાયક્લિન કે મેફ્લોક્વીન અંગે ગાઇડન્સ આપે છે.
• નર્સ એ surety આપે છે કે પેશન્ટસ પ્રિસ્ક્રાઈબ્ડ ડોઝ કમ્પ્લીટ કરે.
• સાઈડ ઇફેક્ટ્સ અંગે પેશન્ટને અવેર રાખે છે.
• નોન-એડહિરેન્સ કેસમાં મૉનિટરિંગ અને કાઉન્સેલિંગ કરે છે.

5.Record Maintenance and Reporting( રેકોર્ડ મેઇન્ટેનન્સ એન્ડ રીપોર્ટીંગ):

• નર્સ દરેક પોઝિટિવ કેસનું પ્રોપર ડોક્યુમેન્ટેશન કરે છે.
• કેસ રજિસ્ટર, લાઈન લિસ્ટિંગ અને ડેઇલી રિપોર્ટ્સ મેન્ટેન કરે છે.
• રેગ્યુલર બેસિસ પર હાઈઅર હેલ્થ ઓથોરિટી સુધી રિપોર્ટિંગ કરે છે.
• રિપોર્ટેડ કેસીસ પરથી ટ્રેન્ડ અને પૉસિબલ આઉટબ્રેકનું એન્લિસિસ કરે છે.

6.Training and Community Mobilization (ટ્રેઇનીન્ગ એન્ડ કોમ્યુનિટી મોબીલાઇઝેશન):

• નર્સ એએનએમ, આશા અને લોકલ હેલ્થ વર્કર્સને ટ્રેઈન કરે છે.
• કોમ્યુનિટી પાર્ટિસિપેશન માટે એનજીઓ, લૉકલ બોડીઝ અને યુથ ગ્રુપ્સ સાથે કોલાબોરેટ કરે છે.
• પેરેન્ટસ અને સ્કૂલ ચિલ્ડ્રન માટે સ્પેશલ અવેરનેસ કેમ્પેઈન ચલાવે છે.

નર્સ માત્ર ક્લિનિકલ કેર સુધી સીમિત નથી, તે પબ્લિક હેલ્થ સપોર્ટ સિસ્ટમનું એક મજબૂત પિલર છે. મેલેરિયાની પ્રીવેન્શન અને કંટ્રોલ માટે સર્વેલન્સ, એજ્યુકેશન, વેક્ટર કંટ્રોલ, કીમોપ્રોફાયલેકસિસ, ટ્રીટમેન્ટ એડહિરેન્સ અને રિપોર્ટિંગ — દરેક સ્ટેપમાં નર્સનો રોલ ક્રિટિકલ છે. તેના પ્રયાસો દ્વારા મેલેરિયા દ્વારા થતી મોર્ટાલિટી અને મોર્બિડિટી બંનેમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો શક્ય બને છે.

b) Care of patient with tracheostomy ટ્રેકીઓસ્ટોમી કરેલા દર્દીની સંભાળ

tracheostomy એ ઇમર્જન્સી પ્રોસિજર છે તેથી ટાઈમ વેસ્ટ કરવો નહીં.
tracheostomy પહેલા અને tracheostomy પછી strick aseptic technique નું ધ્યાન રાખવું.
tracheostomy tube એ પ્રોપર સાઈઝ અને લેન્થ ની હોવી જોઈએ.
પેશન્ટ અને તેના રિલેટિવ ના ઓલ douts clear કરવા અને પ્રોસીજર એક્સપ્લેઇન કરવી.
પ્રોસિજર પહેલા અને પછી પેશન્ટનો ક્લોઝ મોનિટર કરવું.

nursing responsibilities :
પેશન્ટને મોનીટર અને ઓબ્ઝર્વેશન મા રાખવા.
પેશન્ટને પહેલા 48 કલાક માટે એકલા ન મુકવા.
પેશન્ટને શ્વાસોશ્વાસ માં તકલીફ છે કે કેમ તે જોવું.
પેશન્ટને જોવું કે ટ્યુબ બહાર નીકળી ન જાય તે ધ્યાન રાખવું.
જ્યારે ટ્યુબ નીકળી જાય ત્યારે નું નીચે પ્રમાણેના ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ રેડી રાખવા:

• સક્ષન કેથેટર તૈયાર રાખવું.

• એસેપ્ટિક ટેકનીક મેન્ટેન રાખવી.
• પેશન્ટને fowler possition આપવી.
• કોઈપણ વ્યક્તિને રેસ્પીરેટ્રી ઇન્ફેક્શન હોય તો તેને પેશન્ટને અટેન્ડ ન કરવું.
• પેશન્ટને કોઈપણ પ્રકારનું કોમ્પ્લીકેશન ઊભી થાય કે કેમ તે જોવું.
• પેશન્ટને ઇન્સ્પાયર કરવું કે યુમીડીફાઇડ અથવા ફિલ્ટર નું ઉપયોગ કરવો.
• પેશન્ટનું બરોબર fluid intake and electrolyte balance રાખવું.
• પેશન્ટને બરોબર દવાઓ આપવી.
• પેશન્ટની ઓરલ કેવીટીની બરોબર ધ્યાન રાખો.
• બરોબર રીતે ડ્રેસિંગ કરવું.
• પેશન્ટને કામ અને કમ્ફર્ટેબલ એન્વાયરમેન્ટ આપો.
• પેશન્ટ અને તેના સગા સંબંધીઓના બધા જ પ્રશ્નોનું જવાબ આપો.

c) Triage – ટ્રાયેજ

A)explain about triage: ટ્રાયેજ એ ડિઝાસ્ટર સમયે યુઝ થતી સિસ્ટમ છે.
તેમાં પેશન્ટને પ્રાયોરિટી વાઇસ હોસ્પિટલ સારવાર આપવા માટે બનાવવામાં આવી છે
TRIAGE=SHORT/MINIMISE.
(USED DURING DISASTER)
S=SHORT
T=TRIAGE
A=AND
R=RAPID
T=TRANSPORT
ટ્રાયેજ માં ત્રણ કલર કોડ હોય છે તેના દ્વારા કેટેગરાઇઝ કરવામાં આવે પછી પેશન્ટને હોસ્પિટલમાં તાત્કાલિક જરૂરિયાત પ્રમાણે ટ્રાન્સપોર્ટ કરવામાં આવે છે.

1) Emergency 😡(Red colour): આમાં વ્યક્તિને તાત્કાલિક સારવારની જરૂર હોય છે. તે માટે તેમને બંને એટલું વહેલું હોસ્પિટલમાં સારવાર માટે મોકલવામાં આવે તેટલું સારું.
Example:=severe respiratory depression ,
BRAIN HEMORRHAGE

2)URGENT🙁 (YELLOW Color): આમાં વ્યક્તિને રેડ કલરની જેમ તાત્કાલિક હોસ્પિટલમાં પહોંચાડવાની જરૂર હોતી નથી વ્યક્તિને કે જેમને કોઈપણ ઈજા થાય છે તેમને એક થી બે કલાક માટે હોસ્પિટલમાં સારવાર માટે મોડા પહોંચાડીએ તો પણ ચાલે એટલે આ યલો કલર એ પેશન્ટની થોડા પ્રમાણમાં મોડી સારવાર મળે તો પણ ચાલે.

3)Delay🤢(Green colour): આમાં ગ્રીન કલર માં વ્યક્તિને રેડ અને યલો કલરની જેમ ખૂબ તાત્કાલિક સારવારની જરૂર હોતી નથી આમાં વ્યક્તિને એક થી ત્રણ કલાકની મોડી સારવાર મળે તો પણ ચાલે આમાં કોઈપણ પ્રકારની ઇમર્જન્સી હોતી નથી.

4)Death ⚰️(Black colour): આમાં વ્યક્તિ એ ખૂબ જ સીરીયશ કન્ડીશનમાં હોય અથવા તો લગભગ દેથ જેવી( મૃત્યુ ) હાલત હોય છે.તો આ પ્રમાણે કલર કોડ પરથી આપણે ઘ।વ થયેલા વ્યક્તિની જરૂરિયાત પ્રમાણે સારવાર આપી શકાય છે.
2)system:
1)Identification of victim := આમા વીકટીમનું આઇડેન્ટિફિકેશન કરવામાં આવે છે જેમ કે નામ સરનામું અને વીકટીમની જરૂરિયાત શું છે તે જાણી સારવાર આપવામાં આવે છે.
2)Relief work := આમાં વ્યક્તિની જરૂરિયાત પ્રમાણે સારવાર આપવામાં આવે છે જેમ કેECG,RBS,CPR,etc નો સમાવેશ થાય છે.
3)rehabilitation/recovery:= આમાં પેશન્ટની ટ્રીટમેન્ટ આપવામાં આવે તો તે રી હેબિલીટેડ ર-ટેજમાં થઈ અને પહેલાની હેલ્થ કન્ડિશનમાં આવી જાય છે.
તો આ પ્રમાણે ટ્રાયજ પરથી આપણે કોઈપણ વ્યક્તિ કે જેમને સારવાર માટેની કેટલા પ્રમાણમાં જરૂરિયાત છે તે પ્રમાણે તેમને હોસ્પિટલે પહોંચાડી શકાય છે.

d) Menstrual hygiene – મેન્સ્ટ્રુઅલ હાઈજીન

Menstrual hygiene ( મેન્સ્ટ્રુઅલ હાઈજીન ) :

1) મેન્સ્ટ્રુઅલ હાઈજીન માં જ્યારે કોઈ ગર્લ દર મહિને 12 થી 16 વર્ષ પછી દર મહિને મેન્સ્ટ્રુઅલ પિરિયડમાં આવે ત્યારે કેવા પ્રકારની સ્વચ્છતા રાખવી જરૂરી છે તેને મેન્સ્ટ્રુઅલ હાયજીન કહે છે.
2) જ્યારે કોઈ ગર્લ એ સ્કૂલમાં જતી હોય ત્યારે જ તેને મેન્સ્ટ્રુઅલ સાયકલ વિશે પૂરેપૂરી માહિતી હોવી જરૂરી છે.
3) જ્યારે પિરિયડ્સ સ્ટાર્ટ થાય ત્યારે સેનેટરી પેડનું યુઝ કરવું જોઈએ.
4) સેનેટરી પેડ ની દર છ થી સાત કલાકમાં બદલવું જોઈએ.
5) જ્યારે પિરિયડ્સ સ્ટાર્ટ થાય ત્યારે દિવસમાં એક થી બે વખત સ્નાન કરવું જોઈએ.
6) પિરિયડ સમયે પૂરતો આરામ લેવો જોઈએ.
7) પિરિયડ્સ સમય દરમિયાન વધારે પડતું પાણી પીવું જોઈએ.
8) આયન અને વિટામીન સી યુક્ત ભોજન લેવું જોઈએ.
9) સેનેટરી પેડ નું ઉપયોગ કર્યા પહેલા અને ઉપયોગ કર્યા પછી બરોબર રીતે હેન્ડ વોશ કરવા જોઈએ.
10) સેનીટરી પેડને વારંવાર ચેન્જ કરવું જોઈએ.
11) વપરાયેલા પેડને કાપડ માં કે કાગળમાં વીંટી પછી તેને ડસ્ટબીનમાં નાખવું જોઈએ.
12) પેડ યુઝ કર્યા પછી પ્રોપર હેન્ડ વોશ કરવા જોઈએ.
13) પિરિયડ્સ સમયે ચોખાઈ રાખવી ખૂબ જરૂરી છે.
14) પિરિયડ સમય દરમિયાન દિવસમાં એક થી બે વખત નહાવું જોઈએ અને બરોબર સ્વચ્છ કપડા પહેરવા જોઈએ.
15) ટોયલેટ અને યુરીનેશન બાદ પ્રાઇવેટ પાર્ટ્સને પ્રોપર રીતે વોટર દ્વારા વોશ કરવા જોઈએ.
16) હંમેશા કોટનના અંડર ગારમેન્ટ નો ઉપયોગ કરવો જોઈએ.
17) ભીના અંડર ગારમેન્ટ નો ઉપયોગ ન કરવો જોઈએ.
18) જ્યારે સેનેટરી પેડનું ઉપયોગ થયા બાદ તેને બરોબર રીતે કવર કરી ડસ્ટ બીન માં નાખવું જોઈએ.
19) જો સેનેટરી પેડનું ઉપયોગ ન કરતા હોય અને ઘરનું કલોથ ઉપયોગ કરતા હોઈએ તો તેને વારંવાર ચેન્જ કરવો.
20) ક્લોથ ને શોપ અને વોટર થી ક્લીન કરવો.
21) ત્યારબાદ તેને સૂર્યપ્રકાશમાં બરોબર તપાવવું.
22) તે પછી જ એ ક્લોથનો ઉપયોગ કરવો.
23) જ્યારે જમવા બેસે ત્યારે હાથ બરોબર સાબુ પાણીથી સાફ કરવા.
આ પ્રમાણે પ્રોપર રીતે પિરિયડ દરમિયાન hygiene રાખવી જોઈએ.

Q-5 Define following (any six) નીચેની વ્યાખ્યા લખો. (કોઈપણ છ)12

a) Arthritis – સંધિવા

Arthritis (આર્થરાઇટિસ) એ એક મેડિકલ કન્ડિશન છે જે મેઇન્લી joints (જોઇન્ટ્સ) ને અફેક્ટ કરે છે અને તેના મુખ્ય લક્ષણો માં જોઇન્ટમા inflammation (ઇન્ફ્લામેશન) એટલે કે સ્વેલીન્ગ, pain (પેઇન) અને reduced mobility (રીડ્યુસ્ડ મૉબિલિટી).

આમાં સામાન્ય પ્રકારો છે Osteoarthritis (ઓસ્ટિઓઆર્થરાઇટિસ) – જે degenerative joint disease (ડિજનરેટિવ જોઇન્ટ ડિસીઝ) છે અને Rheumatoid Arthritis (ર્હ્યુમેટોઇડ આર્થરાઇટિસ), જે autoimmune (ઓટોઇમ્યુન) ડિસઓર્ડર છે. આર્થરાઇટિસના સિમ્પ્ટોમ્સ માં stiffness (સ્ટિફનેસ), warmth (વાર્મ્થ) અને redness (રેડનેસ) ઇન્વોલ્વ હોય છે. તે ઉમર સાથે વધુ જોવા મળે છે અને તેનું સારવાર લક્ષણોને નિયંત્રિત કરવા માટે થાય છે જેમ કે anti-inflammatory drugs (એન્ટી-ઇન્ફ્લેમેટ્રી ડ્રગ્સ), physical therapy (ફિઝિકલ થેરાપી) અને ક્યારેક surgery (સર્જરી) ની જરુરીયાત રહે છે.

b) Rhinitis – રાઈનાઈટીસ

Nose ના અંદરના ભાગે આવેલી મ્યુકસ મેમ્બ્રેન માં ઇન્ફ્લામેશન અને સ્વેલીંગ આવે છે જેને રાઇનાઈટિસ કહેવામાં આવે છે .જેમાં રનીગ નોઝ (Running Nose) સ્નેઝીંગ , નેઝલ કન્ઝેશન (Nasal congestion )અને Itchy nose જોવા મળે છે. જેને એલર્જી રાઇનાઈટિસ નોન એલર્જી રાઇનાઈટિસ અને ઇન્ફેક્શન રાઇનાઈટિસ વગેરેમાં તેના પ્રકારો પડે છે.

c) Conjunctivitis – કંજકટીવાઈટીસ

Conjunctivitis (કંજંકટિવાઇટીસ) એ conjunctiva (કંજંક્ટિવા) – જે આંખના સફેદ ભાગ અને આંખ ના પાંપણ ની અંદરની સપાટી પરની mucous membrane (મ્યુકસ મેમ્બરેન) છે – તેના inflammation (ઇન્ફ્લેમેશન) કે infection (ઇન્ફેક્શન) ને કહે છે. લક્ષણોમાં redness (રેડનેસ), itching (ઇચિંગ), discharge (ડિસ્ચાર્જ), watering (વોટરિંગ) અને pain (પેઇન) હોય છે. મુખ્ય કારણો છે viral (વાયરલ), bacterial (બેક્ટેરિયલ) અને allergic (એલર્જિક) ઇન્ફેકશન. ટ્રીટમેન્ટમાં antibiotic eye drops (એન્ટીબાયોટેિક આઇ ડ્રોપ્સ) કે antihistamines (એન્ટીહિસ્ટામિન્સ) વપરાય છે.

d) Glaucoma – ગ્લુકોમા

ગ્લુકોમા એ આંખનો એક ડિસઓર્ડર છે. જેમા આંખની અંદર આવેલ ફ્લૂઈડ નુ પ્રેશર વધે છે. એટલે કે ઇન્ટ્રા ઑક્યુલર પ્રેશર એબનોર્મલી હાઇ (high) હોય છે, ઓપટીક નર્વ ની ડિસ્ટ્રોફી જોવા મળે છે અને પેરિફરલ વિઝ્યુઅલ ફીલ્ડ લોસ થયેલુ જોવા મળે છે.આ કન્ડિશનમા ઇન્ટ્રા ઑક્યુલર પ્રેશર એ 25 mm hg કરતા વધારે જોવા મળે છે. લાંબા સમય સુધી આ પ્રેશર વધારે રહે અને ગ્લુકોમા ને ટ્રીટ કરવામા ન આવે તો ઓપ્ટિક નર્વ પરમેનેટલી ડેમેજ થઈ જાય છે અને વિઝ્યુઅલ ફીલ્ડ લોસ થાય છે અને અંતે બ્લાઇન્ડનેશ પણ જોવા મળે છે.

e) Mastitis – માસ્ટાઈટીસ

બ્રેસ્ટ ટિસ્યુસ માં થતા ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન ની કન્ડિશન ને માસ્ટાઇટીસ કહેવામાં આવે છે. માસ્ટાઇટીસ ના કોમ્પ્લીકેશન્સ માં બેસ્ટ એબ્સેસ ની કન્ડિશન થઇ શકે છે.

f) Psoriasis સોરીયાસીસ

સોરીયાસીસ એ એક નોન ઇનફેક્શિયસ વારંવાર થતો chronic (લાંબા સમયનો) ઇન્ફ્લામેન્ટરી ડિસઓર્ડર છે.તેમાં કેરેટિન સિન્થેસીસ વધી જાય છે.રેડ અને રાઉન્ડ પ્લેગ, ઉપસેલા , એરીધમેટર્સ , સિલ્વરી વાઈટ પેચીસ વડે કવર થાય છે.આ સિલ્વરી વાઈટ સ્કેલને રીમુવ કરતા પિન પોઇન્ટ પર બ્લીડિંગ જોવા મળે છે જેને ‘ auspitz phenomenon ‘ કહેવામાં આવે છે.

Types of psoriasis:
1 – સોરીયાસીસ વલગારીસ
2 – જનરલાઈઝ સોરીયાસીસ
3 – લોકલાઈઝડ સોરીયાસીસ
4 – એરીધમેટસ સોરીયાસીસ

સોરીયાસીસ વલગારીસ એ સ્ટ્રેપટોકોકલ ફેનીન્જાઈટીસના કારણે થાય છે.

જનરલાઈઝ સોરીયાસીસ અને લોકલાઈઝ્ડ સોરીયાસીસમા હોસ્પિટલમાં દાખલ થવું પડે છે તેમાં તાવ , ઠંડી , હાઇપોકેલસેમિયા તથા સાંધાનો દુખાવો જેવા લક્ષણો જોવા મળે છે. તેમાં પહેલા ઈરીથમેટીક અને રસીવાળા લીઝન હોવાની હિસ્ટ્રી જોવા મળે છે.

ઇરીધમેટસ સોરીયાસીસ આખા શરીરમાં લાલ કલરના લીઝન જોવા મળે છે. તેની સાથે શરીરનું તાપમાન જાળવવામાં મુશ્કેલી તથા હાઇપોઆલબ્યુમીનેમિયા ( આલ્બ્યુમીનુ પ્રોટીન ઓછું પ્રમાણ લોહીમાં ) , ઇડીમાં અને ઇન્ફ્લામેન્ટરી વાઝોડાયલેશન ના કારણે હાય કાર્ડિયાક આઉટપુટ જોવા મળે છે.
સોરીયાસીસના કોમ્પ્લિકેશન તરીકે સોરીયાસીસ આર્થરાઇટિસ જોવા મળે છે.

g) Epididymitis – એપીડીડીમાઈટીસ

એપીડીડાયમીસ એ કોઇલ્ડ ટ્યુબ છે કે જે ટેસ્ટીકલ્સ ની ઉપર તથા પાછળ રહેલી હોય છે કે છે sperm ને સ્ટોર તથા ટ્રાન્સપોર્ટ કરવામાં અગત્યનો ભાગ ભજવે છે. આ એપીડીડાયમીસ ના ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન ને ઇપીડીડાયમીટીસ (Epididymitis) કહેવામાં આવે છે. આ એપીડીડાયમીટીસ ની કન્ડિશન એ મુખ્યત્વે કોઇપણ ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન ના કારણે જોવા મળે છે તેના કારણે સ્ક્રોટમ (sac containing testicles) મા redness , warmthness, swelling જોવા મળે છે.

જો એપીડીડાયમિટીસ (ઇન્ફ્લામેશન)ની કન્ડિશન એ ટેસ્ટીકલ્સ મા સ્પ્રેડ થાય તો તેને એપીડીડાયમો ઓરકાયટીસ કહેવામાં આવે છે.

6(A) Fill in the blanks – ખાલી જગ્યા પુરો 05.

1.CABG stands for……….. CABG નું આખું નામ ……….છે.👉 Coronary Artery Bypass Grafting 👉 કોરોનરી આર્ટરી બાયપાસ ગ્રાફ્ટિંગ

2.Typhoid is caused by………. ટાઈફોઈડ………. જીવાણુથી થાય છે.👉 Salmonella typhi
👉 સાલ્મોનેલા ટાઇફી

3.Absence of pinna is called…… પિન્ના ન હોય તેને…………કહે છે.👉 Anotia 👉અનોટીયા

4.Surgical repair of nasal septum is called………નાકના પડદાના સર્જીકલ રીપેરને……..કહે છે. 👉 Septoplasty 👉 સેપ્ટોપ્લાસ્ટી

5……….is natural pacemaker of heart.…………એ હદયનું કુદરતી પેસમેકર છે. 👉 SA Node (Sinoatrial Node)👉 એસ.એ. નોડ (સાઈનોએટ્રિયલ નોડ)

(B) True or False – ખરા ખોટા જણાવો 05.

1.Vertigo may be a symptom of problem in inner ear. ઈનર ઈયરની તકલીફમાં વર્ટીગો એક લક્ષણ હોઈ શકે છે : ✅ True / સાચું
📌 Inner ear disorders like labyrinthitis or vestibular neuritis can cause vertigo.

2.Pressure of plaster cast can cause oedema of distal part of the limb. પ્લાસ્ટર કાસ્ટના પ્રેશરને કારણે જે તે પગમાં સોજો આવી શકે છે : ✅ True / સાચું
📌 Tight casts may impede circulation, leading to swelling or edema distal to the cast.

3.Anosmia means absence of hearing. ના સંભળાય તેને એનોસ્મીયા કહે છે : ❌ False / ખોટું 📌 Anosmia means loss of smell, not hearing. Loss of hearing is called anacusis.

4.HIV/AIDS is a non-communicable disease. HIV/AIDS એ બિનચેપી રોગ છે : ❌ False / ખોટું 📌 HIV/AIDS is a communicable disease transmitted through blood, sexual contact, or from mother to child.

5.Mastitis is an indication for stopping breast feeding. માસ્ટાઈટીસ એ સ્તનપાન ન કરાવવા માટેનું એક કારણ છે : ❌ False / ખોટું 📌 In most cases, breastfeeding is encouraged during mastitis to help drain the breast and relieve infection.

(C) Match the following –નીચેના જોડકા જોડો 05

A B

1.Mantoux test મેન્ટોક્ષ ટેસ્ટ 1.Tab. Digoxin ડીગોકસીન ટેબલેટ

2.Schick test શીક ટેસ્ટ 2.Tuberculosis ક્ષય રોગ

3.Collection of pus પરૂનું ભેગા થવું 3.Diphtheria ડિપ્થેરિયા

4.Dysrhythmia અનિયમિત ધબકારા 4.Lychenification લીચેનીફીકેશન

5.Thickening of skin ચામડી જાડી થઈ જવી 5.Abscess એબ્સેસ

🟣 (C) Match the Following 🟣

A	B	Answer
1. Mantoux test – મેન્ટોક્ષ ટેસ્ટ	2. Tuberculosis – ક્ષય રોગ	✅ 1 → 2
2. Schick test – શીક ટેસ્ટ	3. Diphtheria – ડિપ્થેરિયા	✅ 2 → 3
3. Collection of pus – પરૂનું ભેગા થવું	5. Abscess – એબ્સેસ	✅ 3 → 5
4. Dysrhythmia – અનિયમિત ધબકારા	1. Tab. Digoxin – ડીગોકસીન ટેબલેટ	✅ 4 → 1
5. Thickening of skin – ચામડી જાડી થવી	4. Lichenification – લીચેનીફીકેશન	✅ 5 → 4

📌 Final Matching:

• 1 → 2
• 2 → 3
• 3 → 5
• 4 → 1
• 5 → 4