પેપર સોલ્યુશન નંબર – 07 (06/04/2022)

06/04/2022

પ્રશ્ન-૧ (અ) ૫૦૦૦ની વસ્તી ધરાવતાં સણોસરા ગામનો જન્મ દર ૨૦ છે. તો નીચેનાં વર્ક લોડની ગણતરી કરો.(૮)

(૧) સંભવિત સગર્ભા માતાઓની સંખ્યા

સગર્ભામાતાની સંખ્યાની ગણતરી:

• સગર્ભામાતાની સંખ્યા = વસ્તી × જન્મદર/૧૦૦૦ +૧૦ % (બગાડ)
• =૫૦૦૦ × ૨૦ /૧૦૦૦ + ૧૦ % (બગાડ)
• =૧૦૦ + ૧૦ % (બગાડ)
• = ૧૦૦ + ૧૦
• = ૧૧૦
• લાભાર્થી ની સંખ્યા =૧૧૦

(૨) એનિમીક માતાઓની સંખ્યા

એનિમીક માતાઓની સંખ્યા

• એનિમીક માતાઓની સંખ્યા = સગર્ભામાતાની સંખ્યા × ૫૦ % / ૧૦૦
• = ૧૧૦ × ૫૦ % /૧૦૦
• = ૫૫
• એનિમીક માતાઓની સંખ્યા = ૫૫

(3) હાઇરીસ્ક માતાઓની સંખ્યા

હાઇરીસ્ક માતાઓની સંખ્યા

• હાઇરીસ્ક માતાઓની સંખ્યા = સગર્ભામાતાની સંખ્યા × ૧૫ % / ૧૦૦
• = ૧૧૦ × ૧૫ / ૧૦૦
• = ૧૬.૫
• = ૧૭
• હાઇરીસ્ક માતાઓની સંખ્યા = ૧૭

(૪) T.D. ના ડોઝની ગણતરી

ઈન્જેક્શન ટી.ડી(ટીટેનસ ડીપ્થેરીયા) ના ડોઝની ગણતરી

• ઈન્જેક્શન ટી.ડી ના ડોઝની સંખ્યા: = સગર્ભામાતાની સંખ્યા × ૨ ×૧.૩૩
• = ૧૧૦ × ૨ × ૧.૩૩
• = ૨૯૨.૬ એટલે કે ૨૯૩
• ઈન્જેકશન ટી.ડી ના ડોઝની સંખ્યા = ૨૯૩ ડોઝ

(બ) સબ સેન્ટર પર તમે ANM તરીકે દવાઓ તેમજ રસીઓના પુરવઠાનું સંચાલન કેવી રીતે કરશો તે જણાવો.(6)

સબ સેન્ટર પર દવાઓ રસીઓ તેમજ અન્ય પુરવઠાનું સંચાલન

• દવાઓની અને અન્ય સાધનોની વ્યવસ્થા બાબતે ફીમેલ હેલ્થ વર્કરની જવાબદારીઓ
• દવાઓની જાળવણીમાં એ.એન.એમ.ની જવાબદારીઓ નીચે મુજબ છે.
• દવાઓનો સ્ટોર રૂમ નર્સિંગ સ્ટેશનથી બિલકુલ નજીક હોવું જોઈએ.
• દવાઓ હંમેશા કપબોર્ડમાં રાખવી જોઈએ.
• દવાનું કબાટ ભેજવાળી જગ્યાએથી દૂર રાખવું જોઈએ.
• પૂરતી લાઈટની સગવડતા હોવી જોઈએ.
• બાજુમાં હાથ ધોવા માટેની સગવડતા હોવી જોઈએ.
• ઝેરી દવા માટે અલગ-અલગ બોર્ડ અલગ રાખવો જોઈએ. તેની પર ઝેરી દવાઓ એવું લાલ અક્ષરે લખવું.
• કપબોર્ડમાં દવાઓ આલ્ફાબેટીકલ ગોઠવેલી હોવી જોઈએ.
• દરેક દવાઓની બોટલ પર સારું લેબલ હોવું જોઈએ.
• ટેબલેટ કેપ્સુલ અને લિકવિડ દવાઓ અલગ અલગ રાખવી જોઈએ.
• વધારાની હોય તો તે અંગેની જાણ સ્ટોરમાં કરવી જોઈએ..
• સ્પીરીટ, પેટ્રોલ, સેવલોન જેવી દવાઓ બહાર રાખવી જોઈએ..
• દરેક દવાઓના ઢાંકણ ચુસ્ત રીતે બંધ હોવા જોઈએ.
• દવાઓની બના વટ તારીખ તથા વાપરવાની છેલ્લી તારીખ ખાસ જોવી જોઈએ.
• દવાઓ હંમેશા પહેલા આવેલી પહેલા વાપરવી તથા પછી આવેલી ત્યારબાદ વાપરવી.
• જો દવાનો રંગ બદલાઈ ગયેલ હોય તો અથવા કોઈ ફેરફાર જોવા મળે તો વાપરવી નહીં અને જે તે આરોગ્ય કેન્દ્રને જાણ કરવી કે પરત મોકલવી.
• મેળવેલ તમામ દવાઓનું આવક રજીસ્ટર તથા વપરાશ રજીસ્ટર બરાબર નિભાવવું અને દર ૩ મહિને તેને વેરીફાઈ કરવું.

(ક) RNTCP કાર્યક્રમમાં ANMની ભૂમીકા વર્ણવો.(6)

રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય કાર્યક્રમ – RNTCP (Revised National Tuberculosis Control Programme) માં એ.એન.એમ.નો રોલ

1. કેસ શોધ અને રિફરલ

• ગામ કે વિસ્તારના લોકોને ક્ષયરોગ (ટી.બી.)ના લક્ષણો અંગે જાગૃતિ આપવી
• ખાંસી, તાવ, વજનમાં ઘટાડો જેવા લક્ષણ ધરાવતા દર્દીઓની ઓળખ કરવી
• શંકાસ્પદ કેસને માઇક્રોસ્કોપી સેન્ટર અથવા PHC ખાતે રિફર કરવો

2. થૂંકનું નમૂના એકત્રિત અને મોકલવું

• દર્દીનું યોગ્ય રીતે સ્પુટમ નમૂનો એકત્રિત કરવો
• તેને સુરક્ષિત રીતે લેબ સુધી પહોંચાડવું

3. સારવારમાં સહાય

• DOT (Directly Observed Treatment) પ્રદાતા તરીકે કાર્ય કરવું
• દર્દીને સમયસર દવા લેવડાવવી અને તેની ખાતરી કરવી
• દવાના સાઇડ ઇફેક્ટ પર નજર રાખવી

4. રેકોર્ડ અને રિપોર્ટિંગ

• ક્ષયરોગ દર્દીઓના નામ, દવા શરૂ કરવાની તારીખ, ડોઝ, પ્રતિક્રિયા વગેરેનો રેકોર્ડ રાખવો
• માસિક અને ત્રિમાસિક રિપોર્ટ ઉચ્ચ અધિકારીને મોકલવો

5. કાઉન્સેલિંગ અને ફોલોઅપ

• દર્દી અને તેના પરિવારને ટી.બી.ની સારવારનું મહત્વ સમજાવવું
• દર્દીને પૂર્ણ સારવાર સુધી પ્રોત્સાહિત કરવો
• દવા છોડનાર અથવા ગેરહાજર દર્દીઓનું ઘર મુલાકાત લઈ ફોલોઅપ કરવું

6. કોમ્યુનિટી એજ્યુકેશન

• આરોગ્ય મીટીંગ, મમતા સેશન, અને ઘર મુલાકાત દ્વારા ક્ષયરોગ અંગે જાગૃતિ ફેલાવવી
• લોકોને નિશુલ્ક તપાસ અને દવાની સુવિધા વિશે માહિતગાર કરવું

અથવા

(અ) કાર્ય આયોજનના પગથીયાં સવિસ્તાર લખો. (८)

કાર્યઆયોજનના પગથિયાં

1.પેટાકેન્દ્ર અને કાર્યક્ષેત્ર વિસ્તારનો નકશો તૈયાર કરો

• પેટાકેન્દ્ર દ્વારા આવરી લેવામાં આવતા ગામો ઓળખો.
• આંગણવાડી કાર્યકર તાલીમ પામેલ મહિલા સ્વાસ્થ્ય કાર્યકર અને મહિલા સ્વસ્થ્ય સંઘ અને અન્ય કડી રૂપવ્યક્તિઓ અને યુવક મંડળના હોદ્દે-દારોની સહાયતા લો.
• પેટા કેન્દ્ર વિસ્તારમાં ઉપલબ્ધ સમુદાય સવલતોને શોધીને તારવો.
• ગામનો મેપ તૈયાર કરો.
• આરોગ્ય કેન્દ્ર આંગણવાડી, ગ્રામપંચાયત વગેરે અલગ માર્કિંગ વડે દર્શાવો.
• સગર્ભામાતા તથા જોખમી માતાને કલર કોડ વડે દર્શાવો.
• તમારા વિસ્તારનાં કુપોષિત બાળકોને અલગથી બતાવો.

2.કૌટુંબિક સર્વે હાથ ધરો અને ફોર્મ-૧ ભરો

• ફોર્મ-૧ માં ભરવાની માહિતી
• કૌટુંબિક સર્વે હાથ ધરીને જરૂરી યોગ્ય માહિતી એકત્રિત કરો જેની જરૂર
• ફોર્મ-૧ ભરવા માટે જરૂર પડશે.
• લાયક દંપતીની સંખ્યા.
• સગર્ભામાતાની સંખ્યા
• નોંધાયેલ સગર્ભા માતાની સંખ્યા.
• ટીટી ના બે ડોઝ અપાયા હોય તેવી સગર્ભા
• માતાની સંખ્યા.
• નોંધાયેલ જન્મ ની સંખ્યા.
• ઘરે થયેલ પ્રસૂતિની સંખ્યા.
• ANM/FHS દ્વારા થયેલા પ્રસૂતિની સંખ્યા
• પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્ર/ સામુહિક આરોગ્ય કેન્દ્ર/ સરકારી દવાખાના/ નર્સિંગ હોમમાં થયેલ પ્રસૂતિ ની સંખ્યા.
• ખાનગી ડૉક્ટર દ્વારા કરવામાં આવેલ પ્રસૂતિ ની સંખ્યા.
• જોખમી કેસો સંદર્ભ સેવા માટે મોકલવામાં આવેલ સગર્ભા માતાઓની સંખ્યા.
• કોઈ પણ પ્રકારની પડેલી મુશ્કેલીવાળી સગર્ભા માતાની સંખ્યા.
• અસાધારણ પ્રસૂતિનીની સંખ્યા.
• MTP (મેડિકલ ટર્મીનેશન ઓફ પ્રેગ્નેસી) ની સંખ્યા.
• જન્મ સમયે ઓછું વજન ધરાવતા બાળકોની સંખ્યા.
• જન્મ પછી તરત શ્વાસ લેવાની તકલીફ અનુભવતાં નવજાત શિશુની સંખ્યા.
• નવજાત શિશુની મરણ ની સંખ્યા.
• નવજાત શિશુના મરણના કારણો.
• કોઈ મૃત જન્મ થયો હોય તો તેવા બાળકોની સંખ્યા.
• ઝીરો થી એક વર્ષની ઉંમરના બાળકોની સંખ્યા.
• ત્રણ વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોની સંખ્યા.
• પાંચ વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોની સંખ્યા.
• વારંવાર ઝાડા થતા હોય તેવા બાળકોની સંખ્યા.
• જળ શુષ્કતાને કારણે કોઇ બાળકને સંદર્ભ સેવા અર્થે મોકલ્યું હોય તો તેવા બાળકોની સંખ્યા.
• જેને વારંવાર શ્વસનતંત્ર ના ચેપ ના હુમલા થયા હોય તો તેની વિગત અને સંખ્યા.
• પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્ર કક્ષાએ વધારાની સારવાર અર્થે મોકલવામાં આવેલ બાળકોની સંખ્યા.
• કુપોષણથી પીડાતા બાળકોની સંખ્યા.
• આંગણવાડી કેન્દ્રમાં જતા બાળકોની સંખ્યા.
• સંપૂર્ણ રસીકરણ કરેલ બાળકોની સંખ્યા.
• મોં વડે ગર્ભનિરોધક ગોળીનો ઉપયોગ કરતી સ્ત્રીઓની સંખ્યા.
• કોપર-ટી અપનાવેલ સ્ત્રીઓની સંખ્યા.
• કોંડોમ વાપરતા દંપતીઓની સંખ્યા.
• કુટુંબ નિયોજનના ઓપરેશન કરાવેલ સ્ત્રીઓની સંખ્યા.
• કુટુંબ નિયોજનના ઓપરેશન કરાવેલ પુરુષોનીસંખ્યા.
• આર.ટી.આઇ. અને એસ.ટી.ડી. ચિન્હો-લક્ષણો ધરાવતી સ્ત્રીઓની સંખ્યા.
• ઉપરોક્ત ચેપની સારવાર મેળવતી સ્ત્રીઓ/દંપતીની સંખ્યા, તરુણોની સંખ્યા, છોકરીઓ 10 થી ૧૯ વર્ષ છોકરાઓ 10 થી 19 વર્ષ ની સંખ્યા.

3.સલાહકાર જૂથના સભ્યો પાસે ફોર્મ-૧ ની માહિતી ની વિગતો જાણો

• સલાહકાર જૂથની સભ્ય જેવા કે પંચાયતના સભ્યો, શિક્ષકો, સંતો, પાદરી વગેરે સાથે પરામર્શ માટે જૂથ મુલાકાત યોજી કૌટુંબિક મોજણી દ્વારા ભેગી કરેલ માહિતીનું આદાન-પ્રદાન કરો.
• વધુ માહિતી માટે પૂછો અને તેને અદ્યતન અને સાચી માહિતી બનાવો.

4.સેવાઓનો અગ્રતાક્રમ આપો

• ઓળખી કાઢવામાં આવેલ જરૂરિયાતોના આધારે દરેક સેવાઓ માટે અનુકૂળ ધોરણો વિકસાવવો અને અગ્રતાક્રમ નક્કી કરો.

5.જોખમી જૂથને ઓળખી કાઢો

• ભારતીય શૈલી પ્રમાણે જોઇએ તો પુખ્ત વયનાં પુરુષ સિવાય બધા જ લોકોને આપણે જોખમી જૂથમાં મુકી શકીએ છીએ. તો પણ બાકીના લોકોમાં જે લોકોને પાયાની સ્વાસ્થ્ય સુવિધા ની જરૂર છે એમને ઓળખી અલગ તારવી એમની જરૂરિયાત મુજબ સારવાર આપવી.

6.કાર્ય-ભાર અને દરેક સેવાઓના ઘટકો માટે સાધન સામગ્રીની જરૂરિયાતનો અંદાજ કાઢો

• કાર્ય-ભાર અને દરેક સેવાઓના ઘટકો માટે સાધન સામગ્રીની જરૂરિયાતનો અંદાજ કાઢો અને નક્કી કરેલા દિવસોને વિગતો દ્વારા એક્શન-પ્લાન તૈયાર કરો તથા દરેક સેવા માટેનાં સમયે આ સેવાઓ પૂરી પાડવાની વ્યૂહરચના જેમ કે પેટા કેન્દ્ર વિસ્તારના અન્ય ગામોમાં અને દૂરના વિસ્તારમાં સેવાઓ આપવા માટે ગૃહ મુલાકાત ગોઠવી, બીજા ગામોના ક્લિનિક ચલાવવા અને એ માટેનું સ્થળ પણ નક્કી કરવું જોઈએ. જેમકે, પંચાયત ભવન, આંગણવાડી કેન્દ્રો, શાળા, સરકારી મકાન વગેરે.
• ચાલુ વર્ષની જરૂરિયાતોને અગાઉના વર્ષની ખરેખર થયેલ કામગીરી સાથે સરખાવો.
• જે અગાઉના વર્ષ કરતાં ૫% થી ઓછી અને ૨૫% થી વધુ નથી ને તેની ખાતરી કરો.
• ૫% કરતા નીચો વધારો નીચો અંદાજ સૂચવે છે,૨૫% કરતાં વધુ વધારો વધુ અંદાજ સૂચવે છે, જો આવું બને તો ચાલુ વર્ષની ખોટી આકરણી સૂચવે છે.

7.ડેમોગ્રાફીક ગણતરી સાથે સરખાવી

• રાજ્ય અથવા જીલ્લાના આંકડા પર આધારિત અંદાજ વધુ ચોક્કસ હોઈ શકે. તેથી પેટાકેન્દ્રના આયોજન માટે તેનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ.
• આ માહિતી જિલ્લાઆંકડા અધિકારી, કુટુંબ કલ્યાણ બ્યુરો પાસેથી મળશે. તે પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્રના અધિકારી તમને આપશે.

8.કાર્યક્ષેત્ર / સેવા વિસ્તારની સંલગ્ન માહિતી એકત્રિત કરવી

• પેટા કેન્દ્ર થી અંતર,
• મુસાફરી માટે ઉપલબ્ધ વાહનો.
• વસ્તી નો પ્રકાર (ભણતર નું સ્તર અને જાતિ).
• સમુદાય ની જરૂરિયાત.
• જોખમી પરિબળો વગેરે આયોજિત અગ્રતાક્રમ લક્ષ્યમાં લેવા અને તેમને અનુકૂળ તેમ જ સમુદાયના સભ્યોની માહિતી માટેનું કાર્ય આયોજન તૈયાર કરવું.
• પેટા કેન્દ્ર વિસ્તારના દરેક ગામમાં જરૂરી જુદા પ્રકારની સેવાઓની યાદી બનાવવાની શરૂઆત કરવી અને પેટા કેન્દ્રમાં પૂરી પાડવાની થતી સેવાઓ માટે તેમજ દૂરના વિસ્તારની મુલાકાત લઈને પૂરી પાડવાની સેવાઓ માટે અઠવાડિયાના દિવસો નક્કી કરવા.
• ક્યારે ક્યાં અને કયા સમયે તમે તેઓને સેવાઓની પ્રાપ્તિ માટે ઉપલબ્ધ હશો તેની જાણકારી સમુદાયના સભ્યોને આપો. તમારી પાસે દરેક ગામમાં સેવા માટે જવા માટેના ચોક્કસ દિવસો પણ નક્કી સરકાર શ્રી દ્વારા કરેલા હશે.

(બ) મમતા ક્લીનીક (સેશન) નું સૂક્ષ્મ આયોજન જણાવો (6)

મમતા ક્લિનિક (સેશન) નું સૂક્ષ્મ આયોજન

મમતા ક્લિનિક એ ગર્ભવતી સ્ત્રીઓ, સ્તનપાન કરાવતી માતાઓ અને 5 વર્ષ સુધીના બાળકો માટે આરોગ્ય સેવાઓ આપવા માટેનું ખાસ સત્ર છે. તેનું સૂક્ષ્મ આયોજન (Micro-Planning) આરોગ્ય કર્મચારીઓને સેવાઓ યોગ્ય રીતે અને સમયસર પહોંચાડવામાં મદદ કરે છે.

1. પૂર્વ તૈયારી (Pre-Session Planning)

• તારીખ અને સમય નક્કી કરવો – PHC/SCની માસિક યોજના પ્રમાણે
• સ્થળ પસંદગી – ANMનું સબ સેન્ટર, આંગણવાડી કે ગામનું આરોગ્ય સ્થળ
• લાભાર્થી યાદી તૈયાર કરવી
  • ગર્ભવતી મહિલાઓ (ANC)
  • સ્તનપાન કરાવતી માતાઓ (PNC)
  • 0–5 વર્ષના બાળકો (ઇમ્યુનાઈઝેશન માટે)
• આમંત્રણ અને માહિતી આપવી – AWW, ASHA દ્વારા લાભાર્થીઓને તારીખ અને સમય જણાવવો

2. જરૂરી સામગ્રી અને સાધનો

• રસી અને વેક્સીન કેરિયર (ICE પેક સાથે)
• સિરિન્જ અને સેફ્ટી બોક્સ
• IFA ગોળીઓ, કેલ્શિયમ ટેબ્લેટ, Albendazole
• મેડિકલ રજિસ્ટર (ANC, PNC, Immunization register)
• વજન માપવાની મશીન, માપટીપ
• બ્લડ પ્રેશર મશીન, હેમોગ્લોબિન ચેક કિટ (જો ઉપલબ્ધ હોય)
• BCC/IEC સામગ્રી (શૈક્ષણિક પોસ્ટર્સ, ફ્લિપચાર્ટ)

3. સેશન દરમિયાનની કામગીરી

રજીસ્ટ્રેશન અને ચકાસણી

• લાભાર્થીનું નામ, વય, સરનામું, ગર્ભ અવસ્થા નોંધવી

શારીરિક પરીક્ષણ

• BP, વજન, હેમોગ્લોબિન લેવલ, ગર્ભનું કદ

રસીકરણ

• ગર્ભવતી માટે TT injection
• બાળકો માટે નિર્ધારિત રસી (BCG, DPT, OPV, Measles વગેરે)

દવા વિતરણ

• IFA, કેલ્શિયમ, Albendazole

પોષણ અને આરોગ્ય શિક્ષણ

• ANC, PNC, સ્તનપાન, પરિવાર નિયોજન, સ્વચ્છતા અંગે માર્ગદર્શન

રેકોર્ડ અપડેટ

• ANC/PNC અને Immunization રજીસ્ટરમાં એન્ટ્રી

4. સેશન પછીની કામગીરી

• વપરાયેલ સિરિન્જ અને કચરાનું સેફ્ટી બોક્સમાં નિકાલ
• ઉપયોગમાં ન આવેલી રસીનું યોગ્ય સંગ્રહ
• માસિક રિપોર્ટમાં સેશનના આંકડા દાખલ કરવું
• આગામી સેશન માટે તારીખ નક્કી કરવી

(ક) મમતા ક્લીનીકમાં માતાઓના કાઉન્સીલીંગ માટે કઈ ટેકનીક અને એપ્રોચ અનુસરશો તે વિસે લખો.(6)

મમતા ક્લિનિકમાં માતાઓના કાઉન્સેલિંગ માટે અપનાવવાની ટેકનિક અને એપ્રોચ

મમતા ક્લિનિકમાં ગર્ભવતી સ્ત્રીઓ, સ્તનપાન કરાવતી માતાઓ અને નાના બાળકોની માતાઓને યોગ્ય માહિતી, પ્રેરણા અને આરોગ્ય માર્ગદર્શન આપવા વ્યવસ્થિત કાઉન્સેલિંગ ટેકનિક જરૂરી છે.

કાઉન્સેલિંગ માટેની મુખ્ય ટેકનિક

1. સક્રિય સાંભળવાની ટેકનિક (Active Listening)

• માતાની વાત પૂરી ધ્યાનથી સાંભળવી
• આંખોમાં નજર કરવી, માથું હલાવવું
• વચ્ચે અટકાવ્યા વગર વાત સાંભળવી

2. ખુલ્લા પ્રશ્નો પૂછવા (Open-ended Questions)

• “તમે હાલ શું ખાઈ રહ્યા છો?” બદલે “તમે નાસ્તામાં શું ખાઓ છો?” જેવા સ્પષ્ટ પ્રશ્નો
• જેથી માતા વિગતે જવાબ આપી શકે

3. સરળ અને સ્પષ્ટ ભાષાનો ઉપયોગ

• ટેકનિકલ શબ્દો ટાળવા
• સ્થાનિક ભાષામાં સમજાવવું

4. દૃશ્ય સામગ્રીનો ઉપયોગ (Visual Aids)

• ફ્લિપચાર્ટ, પોસ્ટર, મોડેલ, ચિત્રો
• માતાને સરળતાથી સમજાય તે રીતે રજૂ કરવું

5. ધનાત્મક પ્રોત્સાહન (Positive Reinforcement)

• માતાના સારા વર્તનને વખાણવું
• યોગ્ય પાલનને બિરદાવવું

6. સંવાદ આધારિત પદ્ધતિ (Interactive Method)

• માતાની શંકાઓ દૂર કરવી
• પ્રશ્નોત્તરીનો સમય આપવો

અપનાવવાનો એપ્રોચ (Approaches)

વ્યક્તિગત એપ્રોચ (Individual Approach)

• ANC, PNC, અથવા બાળકના આરોગ્ય મુજબ વ્યક્તિગત સલાહ આપવી

ગ્રુપ એપ્રોચ (Group Approach)

• એક સાથે બેઠેલી માતાઓને સામાન્ય આરોગ્ય શિક્ષણ આપવું
• ઉદાહરણ: પોષણ, સ્તનપાન, પરિવાર નિયોજન અંગે ગ્રુપ ચર્ચા

પરિવાર કેન્દ્રિત એપ્રોચ (Family-centered Approach)

• માતા સાથે પતિ, સાસુ અથવા અન્ય પરિવારજનોને સામેલ કરવું
• પરિવારના સપોર્ટથી માતાની પાલનક્ષમતા વધે

સમસ્યા ઉકેલ આધારિત એપ્રોચ (Problem-solving Approach)

• માતાની ચોક્કસ સમસ્યા સમજવી
• સ્થાનિક અને વ્યવહારૂ ઉકેલ આપવો

સાંસ્કૃતિક સંવેદનશીલ એપ્રોચ (Culturally-sensitive Approach)

• સ્થાનિક પરંપરા, માન્યતાઓ અને ખોરાકની આદતોનો માન રાખીને માર્ગદર્શન આપવું

પ્રશ્ન-૨ ટૂંક નોંધ લખો. (કોઈ પણ પાંચ) (૫x૫=૨૫)

(૧) કોલ્ડ ચેઈન

કોલ્ડ ચેઇન

Definition : કોલ્ડ ચેઇનએ એક એવી શૃંખલા છે કે જેમાં રસીઓને ઉત્પાદક સ્થળથી લાભાર્થી સુધી યોગ્ય તાપમાને એટલે કે ર સે. થી ૮ સે. તાપમાન જાળવવામાં આવે છે. જેથી રસીની ગુણવત્તા જળવાઈ રહે આવી રસીઓને ઉત્પાદન મથક થી લાભાર્થી સુધી ગુણવતા સભર સ્થિતીમાં પહોંચાડવાની પધ્ધતીને કોલ્ડ ચેઇન કહેવાય છે.

કોલ્ડ ચેઇનની જાણવણી માટે નીચેના મુદાઓ ધ્યાનમાં રાખવા જોઈએ

• રસીઓ ઉત્પાદક સ્થળેથી એરપોર્ટ અને એરપોર્ટથી વિભાગીય અને જિલ્લા તથા આરોગ્ય કેન્દ્રએ મોકલતી વખતે તેનું તાપમાન ૨ સે. થી ૮ સે. જળવાઈ રહેવુ જોઈએ
• રેફ્રીજરેટરમાં ડાયલ થર્મોમીટર હોવું જરૂરી છે અને દિવસમાં એક વખત તાપમાન માપીને નોંધ કરવી જોઈએ.
• જથ્થો હંમેશા જરૂરીયાત મુજબ જ મંગાવવો જોઈએ.એક માસથી વધુ સમયનો જથ્થો મંગાવવો જોઈએ નહિ.
• રસીઓનુ પરિવહન જ્યારે એક કેન્દ્ર થી બીજા કેન્દ્ર પર કરતા હોય ત્યારે તાપમાનનુ ખાસ ધ્યાન રાખવું.
• રસીકરણ બેઠક દરમ્યાનનું તાપમાન જાળવવા રસી એક વખત બહાર કાઢયા બાદ બરફના વાટકામાં મૂકો વારંવાર વેક્સિનકેરિયરને ખોલબંધ કરવું નહી.
• જો રસીઓ ઓગાળવાની હોય તો જરૂરિયાત પ્રમાણે જ ઓગાળો એક વખત ઓગળેલી રસીનો ઉપયોગ વધુમાં વધુ ચાર કલાક સુધી જ કરવો.
• રસીઓની સંવેદનશીલતાનો આધાર ગરમી અને લાઈટ તથા તેનાથી જવા પર રહેલો હોય છે. ઘણી રસીઓ ગરમી અને પ્રકાશથી સંવેદનશીલ હોય છે જ્યારે અમુક પ્રકારની થીજી જાય તો બગડી જાય છે. જેમાં નીચે મુજબની રસીઓનો સમાવેશ થાયછે.

ગરમી અને સૂર્યપ્રકાશ એટલે કે લાઈટથી સેન્સિટિવ રસીઓ

• બી.સી.જી.
• ઓ.પી.વી
• એમ.આર
• રોટા

ફ્રીજ એટલે કે જામી જવાથી સેન્સિટિવ બનતી રસીઓ

• પેન્ટાવેલેંટ
• હિપેટાઇટિસ બી
• ડીપ્થેરિયા, ટીટેનસ
• ટીટેનસ ટોકસોઈડ

(2) HMIES

HMIS – હેલ્થ મેનેજમેન્ટ ઇન્ફોર્મેશન સિસ્ટમ

Definition : હેલ્થ મેનેજમેન્ટ ઇન્ફોર્મેશન સિસ્ટમ (HMIS) એ આરોગ્ય ક્ષેત્રના આંકડા એકત્રિત કરવા, સંગ્રહવા, વિશ્લેષણ કરવા અને ઉપયોગ કરવા માટેનું વ્યવસ્થિત અને કોમ્પ્યુટરાઈઝ્ડ તંત્ર છે. આ સિસ્ટમ આરોગ્ય સેવાઓનું આયોજન, અમલ, દેખરેખ અને મૂલ્યાંકન સુગમ બનાવે છે.

આ સિસ્ટમ આરોગ્ય કેન્દ્રો, સબ સેન્ટરો, PHC, CHC અને જિલ્લા આરોગ્ય કચેરીઓ દ્વારા ચાલે છે અને આરોગ્ય સેવાઓનું આયોજન, અમલ, દેખરેખ અને મૂલ્યાંકન કરવા માટે જરૂરી માહિતી પૂરી પાડે છે.

હેતુઓ:

1. આરોગ્ય સેવાઓનું સુવ્યવસ્થિત આયોજન કરવું.
2. આરોગ્ય કાર્યક્રમોની પ્રગતિ અને અસર માપવી.
3. વિશ્વસનીય આંકડાઓ પર આધારિત નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયા સરળ બનાવવી.
4. સમસ્યાઓ ઓળખી યોગ્ય ઉકેલ મેળવવો.
5. આરોગ્ય સેવાઓની ગુણવત્તા સુધારવી.

મુખ્ય કાર્ય

• આરોગ્ય આંકડાઓનું સંગ્રહ (Data Collection)
• માહિતીનો વિશ્લેષણ (Data Analysis)
• રિપોર્ટ તૈયાર કરવો (Report Generation)
• નિર્ણયમાં ઉપયોગ (Decision Making)

માહિતીના પ્રકાર (Types of Data in HMIS)

• લોકગણતરી માહિતી – વસ્તી, ગામોની સંખ્યા, વય અને લિંગ આધારિત વસ્તી.
• માતા અને શિશુ આરોગ્ય માહિતી – ANC, PNC, ડિલિવરી, રસીકરણ, પોષણ.
• રોગ નિયંત્રણ કાર્યક્રમો – TB, મલેરિયા, HIV/AIDS, કૂષ્ઠરોગ.
• સેવાઓની ઉપલબ્ધતા – સ્ટાફ, બિલ્ડિંગ, દવાઓ અને સાધનોની માહિતી.
• આર્થિક માહિતી – બજેટ, ખર્ચ અને ફંડ ઉપયોગ.

HMIS ની વિશેષતાઓ

• ચોક્કસ અને સમયસર માહિતી ઉપલબ્ધ કરાવે છે.
• ઇન્ટરનેટ આધારિત સિસ્ટમ હોવાથી રાજ્ય અને કેન્દ્ર સ્તરે તરત માહિતી મળે છે.
• પ્રોગ્રામ મોનીટરીંગ સરળ બને છે.
• રિસોર્સ પ્લાનિંગ માટે સહાયરૂપ બને છે.

(3) મુખ્ય મંત્રી અમૃતમ યોજના

મુખ્યમંત્રી અમૃતમ યોજના

મુખ્યમંત્રી અમૃતમ યોજના ગુજરાત સરકારની એક કેશલેસ આરોગ્ય વીમા યોજના છે, જે ગરીબ અને આર્થિક રીતે નબળા વર્ગના પરિવારોને ગંભીર અને ખર્ચાળ સારવાર મફતમાં ઉપલબ્ધ કરાવે છે.
આ યોજના 2012માં શરૂ થઈ હતી અને તેનો હેતુ એ છે કે ગરીબ દર્દીઓને મોંઘી સારવાર માટે પૈસા એકઠા કરવાની જરૂર ન પડે અને તેઓને સુવિધાસભર હોસ્પિટલોમાં મફત સારવાર મળે.

લાભાર્થી વર્ગ

• BPL કાર્ડધારક પરિવાર
• આયુષ્યમાન ભારત – PMJAY હેઠળના પાત્ર પરિવાર
• સામાજિક અને આર્થિક રીતે નબળા વર્ગના લોકો (SECC ડેટા અનુસાર)
• આવક મર્યાદા: વાર્ષિક આવક નક્કી કરેલા ધોરણ પ્રમાણે હોવી જોઈએ

લાભો

• કેશલેસ સારવાર – માન્ય હોસ્પિટલોમાં કોઈ નાણાકીય ચુકવણી કરવાની જરૂર નથી.
• પ્રતિ પરિવાર દર વર્ષે ₹5 લાખ સુધીની સારવાર કવરેજ.
• 700 થી વધુ સર્જરી અને સારવાર પેકેજ કવર થાય છે.
• હાર્ટ સર્જરી, કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટ, કેન્સર ટ્રીટમેન્ટ, ન્યુરો સર્જરી, બર્ન ઇન્જરી વગેરે જેવી મોંઘી સારવાર સમાવેશિત છે.
• સરકાર દ્વારા મંજૂર ખાનગી અને સરકારી બંને હોસ્પિટલોમાં સારવાર મળી શકે છે.

કાર્ડ

• MA કાર્ડ – લાભાર્થી પરિવારને આપવામાં આવે છે.
• કાર્ડમાં પરિવારના તમામ સભ્યોનું નામ, ફોટો અને વિગતો રહે છે.
• સારવાર સમયે આ કાર્ડ રજૂ કરવાથી કેશલેસ સેવા મળે છે.

પ્રક્રિયા

• રજીસ્ટ્રેશન: તાલુકા કચેરી, શહેરી આરોગ્ય કેન્દ્ર, CSC (Common Service Center) દ્વારા.
• કાર્ડ ઈસ્યુ: આધાર કાર્ડ, BPL કાર્ડ, આવકનો પુરાવો આપી MA કાર્ડ બનાવવું.
• ઉપયોગ: માન્ય હોસ્પિટલમાં સારવાર લેતી વખતે MA કાર્ડ બતાવવો.
• સુવિધા: હોસ્પિટલ સીધું સરકાર પાસેથી ખર્ચ વસૂલ કરે છે.

વિશેષતાઓ:

• સારવાર બાદ ફોલો-અપ મેડિસિન સુવિધા
• ટ્રાન્સપોર્ટ સહાય – દર્દીને હોસ્પિટલ લાવવા-લઈ જવા માટે મુસાફરી ખર્ચ સહાય
• ઈમરજન્સી કાળજી માટે માન્યતા પ્રાપ્ત તમામ હોસ્પિટલોમાં સેવા ઉપલબ્ધ

(૪) કોમ્યુનિકેશનના અવરોધક પરીબળો

બેરીયર્સ (અવરોધક પરિબળો) ઓફ કોમ્યુનિકેશન

કોમ્યુનિકેશન પર કેટલાક અવરોધક પરિબળો અસર કરે છે. તેથી મેસેજ મોકલતી વખતે કે વિચાર વીનીમય કરતી વખતે નીચેની બાબતો ધ્યાનમાં લેવી જોઈએ.

1. ફીજીકલ બેરીયર્સ

• હિયરીંગ ડીફીકલ્ટી (સાંભળવામાં તકલીફ)
• વિઝન ડીફીકલ્ટી(જોવામાં તકલીફ )
• ડીફીકલ્ટી ઓફ એક્સપ્રેશન (દર્શાવવામાં પણ તક્લીફ)

2. સાયકોલોજીકલ બેરીયર્સ

• નર્વસનેસ (હતાશા,નિરાશા)
• ફીયર (બીક)
• એજ્યાઈટિ (ચિંતા)
• ઈમોશનલ ડીસ્ટર્બન્સ (લાગણી શૂન્યતા)

3. એન્વાયરમેન્ટલ બેરીયર

• નોઈઝ (ઘોંઘાટ)
• ધુમ્મસ,ધુમાડો,કે ઓછો પ્રકાશ
• વધુ પડતી ગરમી
• ઠંડી અને વરસાદ

4. કલ્ચર બેરીયર્સ

• રીત રીવાજ
• બીલીફ્સ (માન્યતાઓ)
• રીલીજીયન(ધર્મ )
• ઈગ્નોરન્સ

5. એટીટ્યુડ લેવલ ઓફ નોલેજ

• વ્યક્તિને મેસેજ કન્વે કરવાનો ઈન્ટરેસ્ટ ન હોય તો પણ કોમ્યુનીકેશન ઈફેક્ટીવ થતું નથી.
• જેથી કોઈપણ કોમ્યુનીકેશન વખતે મેસેજ રીસીવ કરનારનો ઈન્ટરેસ્ટ હોય ત્યારે જ કોમ્યુનીકેશન કરો.

6.લોંગ મેસેજ (લાંબો સંદેશો)

• એક સાથે લાંબો મેસેજ કે લેકચર ન આપવા મેસેજ ટૂંકો અને મુદ્દાસર હોય તો વિચાર વિનિમય વધુ અસરકારક રહે છે.

7. લોકોની જરૂરીયાત

• લોકોની જે પ્રમાણેની જરૂરીયાત હોય તે સમજી ને મેસેજ ફલો કરો જેથી ઈફેક્ટીવ રહે .દા.ત પ્રેગ્નન્ટ વુમન સાથે એન્ટીનેટલ કેરની ચર્ચા.

8. શોર્ટ મેસેજ

• મેસેજ હંમેશા હેતુલક્ષી અને ડાયરેક્ટ રીઝલ્ટ પ્રાપ્ત થાય અને આપણું કાર્ય અસરકારક રીતે સિધ્ધ થાય તે રીતે સંક્ષીપ્તમાં આપવો જોઈએ.

(૫) કન્ટીન્યુઇંગ એજ્યુકેશન

કન્ટિન્યુઇંગ એજ્યુકેશન

Definition

કન્ટિન્યુઇંગ એજ્યુકેશન એટલે કે મૂળભૂત શિક્ષણ પૂર્ણ કર્યા પછી વ્યાવસાયિક જ્ઞાન, કૌશલ્ય અને વલણને સતત સુધારવાની પ્રક્રિયા, જેથી પોતાની કાર્યક્ષમતા જળવાઈ રહે અને ઉચ્ચ ગુણવત્તાવાળી સેવા આપી શકાય.

હેતુ

• નવીન જ્ઞાન મેળવવું – ક્ષેત્રમાં નવા વિકાસ અને શોધ વિશે જાણકારી મેળવવી.
• કૌશલ્ય સુધારવું – પ્રેક્ટિકલ સ્કિલ્સમાં સુધારો કરવો.
• વ્યાવસાયિક વિકાસ – કાર્યક્ષમતા અને આત્મવિશ્વાસ વધારવો.
• સેવાની ગુણવત્તા જાળવવી – દર્દીઓને સારી સેવા મળી રહે.
• પ્રમોશન અને કરિયર ગ્રોથ માટે તૈયાર થવું.

પદ્ધતિઓ (Methods)

• વર્કશોપ અને સેમિનાર
• શોર્ટ ટર્મ ટ્રેનિંગ કોર્સ
• ઓનલાઈન કોર્સ અને વેબિનાર
• જર્નલ ક્લબ અને કેસ સ્ટડી ચર્ચા
• રિફ્રેશર કોર્સ
• કોન્ફરન્સમાં ભાગ લેવો

નર્સિંગ અને આરોગ્ય ક્ષેત્રમાં મહત્વ

• નવી સારવાર પદ્ધતિઓ શીખવી.
• રોગચાળાની નવી માહિતી મેળવવી.
• નવી ટેકનોલોજી અને સાધનોનો ઉપયોગ શીખવો.
• કાનૂની અને નૈતિક માર્ગદર્શિકાઓ અપડેટ રાખવી.

(5) કોમ્યુનિટી નીડ એસેસમેન્ટ

કોમ્યુનિટી નીડ એસેસમેન્ટ

Definition : સમુદાયની જરૂરિયાતોનું મૂલ્યાંકન એટલે સમુદાયના આરોગ્ય સંબંધિત જરૂરિયાતો અને સમસ્યાઓ ઓળખવા, તેનું વિશ્લેષણ કરવા અને તે આધારિત આરોગ્ય સેવાઓનું આયોજન, અમલ અને મૂલ્યાંકન કરવાની એક સુવ્યવસ્થિત પ્રક્રિયા.

કોમ્યુનીટી નીડ એસેસમેન્ટના હેતુઓ

• જનસમુદાયની આકરણીના હેતુઓ નીચે મુજબ છે.
• સેવાઓનો અગ્રતાક્રમ નક્કી કરવામાં મદદરૂપ થાય છે.
• લાયક અને લક્ષિત જૂથ અલગ ઓળખવામાં મદદરૂપ થાયછે.
• જોખમી જૂથ અલગ ઓળખવામાં મદદરૂપ થાય છે.
• સેવાઓનો સાચો અંદાજ મેળવવા માં મદદરૂપ થાયછે.
• જરૂરી સાધનસામગ્રી મેળવવામાં મદદરૂપ થાય છે.
• અગાઉના વર્ષની ખરેખર સિદ્ધિ સાથે સરખામણી કરવામાં મદદરૂપ થાય છે.
• કર્મચારી માટે વાસ્તવિક કાર્ય આયોજન વિકસાવવામાં મદદરૂપર થાયછે.
• અપેક્ષિત સેવાનું કદ નક્કી કરવા માટે.

પ્રક્રિયા (Steps in Community Need Assessment)

1. ડેટા સંગ્રહ (Data Collection)

• પ્રાથમિક સ્ત્રોત: સર્વે, ઇન્ટરવ્યુ, ફોકસ ગ્રુપ ડિસ્કશન, ઓબ્ઝર્વેશન
• દ્વિતીય સ્ત્રોત: HMIS રિપોર્ટ, સેન્સસ ડેટા, હેલ્થ રેકોર્ડ

2. ડેટા વિશ્લેષણ (Data Analysis)

• રોગ, મૃત્યુદર, રસીકરણ દર, પોષણ સ્તર વગેરેનું મૂલ્યાંકન

3. જરૂરિયાતોની ઓળખ (Identification of Needs)

• આરોગ્ય, પોષણ, સ્વચ્છતા, માતા-શિશુ આરોગ્ય, રોગ નિયંત્રણ ક્ષેત્રે ખામી ઓળખવી

4. પ્રાથમિકતા નક્કી કરવી (Prioritization)

• સમસ્યાની ગંભીરતા, અસરગ્રસ્ત વસ્તીનો પ્રમાણ, ઉકેલની શક્યતા

5. આયોજન (Planning)

• જરૂરી સેવાઓ, સ્ટાફ, બજેટ અને સાધનો નક્કી કરવું

6. અમલ અને મોનીટરીંગ (Implementation & Monitoring)

• નક્કી કરેલ કાર્યક્રમ અમલમાં મુકવો અને સમયાંતરે પ્રગતિ ચકાસવી

7. મૂલ્યાંકન (Evaluation)

• લક્ષ્યાંકો હાંસલ થયા કે નહીં તે માપવું

નર્સિંગ ક્ષેત્રમાં મહત્ત્વ

• ગામ કે વિસ્તારના આરોગ્ય કાર્યક્રમો માટે યોગ્ય યોજના બનાવવામાં મદદરૂપ
• સંસાધનોનો યોગ્ય ઉપયોગ
• દર્દી કેન્દ્રિત સેવાઓ પૂરી પાડવામાં સહાય

(૭) સબ સેન્ટર પર લેબર રૂમનું સ્ટરીલાઇઝેશન

સબ સેન્ટર પર લેબર રૂમનું સ્ટેરિલાઇઝેશન

સબ સેન્ટર પર લેબર રૂમનું સ્ટેરિલાઇઝેશન ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે જેથી પ્રસૂતિ દરમ્યાન માતા અને નવજાતમાં ચેપ (Infection) ન ફેલાય. આ માટે “એસેપ્ટિક ટેકનિક” અને નક્કી કરેલી પ્રોટોકોલ અનુસરવી જોઈએ.

સ્ટેરિલાઇઝેશનના હેતુ

• પ્રસૂતિ દરમિયાન ચેપથી બચાવ કરવો
• માતા અને બાળક બંનેના જીવન બચાવવાના જોખમ ઘટાડવા
• સ્વચ્છ અને સુરક્ષિત વાતાવરણ જાળવવું

પૂર્વ તૈયારી (Preparation Before Delivery)

• લેબર રૂમ દરરોજ સાફસુથરી કરવી (ફ્લોર, દિવાલ, બેડ)
• પ્રસૂતિ પહેલા સાધનો, ડ્રેપ્સ, ગોઝ, કોટન બધું ઓટોક્લેવ દ્વારા સ્ટેરિલાઇઝ કરવું
• હેન્ડવોશ બેસિન, સાબુ, સેનેટાઈઝર ઉપલબ્ધ રાખવું
• સ્ટેરિલ કિટ (Delivery kit) તૈયાર રાખવી – Gloves, Scissors, Cord Clamp, Suction bulb, etc.
• રસી, ઓક્સિટોસિન અને દવાઓ યોગ્ય તાપમાને સંગ્રહિત રાખવી

લેબર રૂમ સફાઈની પદ્ધતિ

1. દૈનિક સફાઈ:

• 0.5% બ્લીચિંગ પાઉડર સોલ્યુશન (500 ppm ક્લોરીન) થી ફ્લોર અને બેડ સાફ કરવું
• દીવાલો અને બારણા સપાટી સાફ કરવી
• કચરો બાયો-મેડિકલ વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ મુજબ નિકાલ કરવો

2. પ્રસૂતિ પછીની સફાઈ:

• બેડશીટ અને લિનેનને 0.5% ક્લોરીન સોલ્યુશનમાં 30 મિનિટ સુધી ભીંજવવું, પછી ધોઈ સુકવવું
• વપરાયેલ સાધનોને તરત જ 0.5% ક્લોરીન સોલ્યુશનમાં 10 મિનિટ માટે ડૂબાડવું, પછી ધોઈ ઓટોક્લેવ કરવું

સાધનોનું સ્ટેરિલાઇઝેશન

• ઓટોક્લેવ – 121°C પર 15–20 મિનિટ
• બોઇલિંગ – ઓછામાં ઓછા 20 મિનિટ (જો ઓટોક્લેવ ઉપલબ્ધ ન હોય)
• કેમિકલ ડિસઇન્ફેક્શન – 2% ગ્લુટારાલ્ડિહાઇડ અથવા 0.5% ક્લોરીન સોલ્યુશન

હેલ્થ વર્કર માટે સ્ટેરિલ પ્રેક્ટિસ

• પ્રસૂતિ પહેલાં હેન્ડવોશ – સાબુ અને પાણીથી 3–5 મિનિટ સુધી
• સ્ટેરિલ ગ્લોવ્સ, માસ્ક અને એપ્રન પહેરવું
• સ્ટેરિલ ડ્રેપ્સનો ઉપયોગ
• કોર્ડ કટિંગ અને પ્લેસેન્ટા ડિલિવરી સ્ટેરિલ સાધનથી કરવી
• Delivery પછી લેબર રૂમને ફરીથી ડિસઇન્ફેક્ટ કરવું

બાયો-મેડિકલ વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ

• પીળો બેગ – સંક્રમિત કચરો (Placenta, ગોઝ, કોટન)
• લાલ બેગ – વપરાયેલ પ્લાસ્ટિક સાધનો (IV sets, Gloves)
• શાર્પ કન્ટેનર – સોય, બ્લેડ વગેરે

(૮) હોમ આઈસોલેટેડ કોવિડ દર્દીની સંભાળમાં ANM તરીકેની ભૂમિકા.

હોમ આઈસોલેટેડ COVID-19 દર્દીની સંભાળમાં ANM ની ભૂમિકા

1. દર્દીની પ્રાથમિક ચકાસણી અને મૂલ્યાંકન

• હોમ આઈસોલેશન માટે પાત્રતા ચકાસવી:
  • હળવા લક્ષણો (Mild symptoms)
  • ગંભીર કો-મૉર્બિડિટીની ગેરહાજરી
  • ઘરમાં અલગ રૂમ અને સેનિટેશન સુવિધા હોવી
• દર્દીના લક્ષણો, SpO₂, તાપમાન અને નાડી દરનું પ્રાથમિક મૂલ્યાંકન કરવું
• કોવિડ ટેસ્ટ રિપોર્ટ અને અન્ય તબીબી દસ્તાવેજો ચકાસવા

2. દર્દી અને પરિવારને માર્ગદર્શન આપવું

આઈસોલેશનના નિયમો સમજાવવાં:

• અલગ રૂમ અને બાથરૂમનો ઉપયોગ
• માસ્ક પહેરવું અને માસ્કનો યોગ્ય નિકાલ
• હાથ ધોવાનું નિયમિત પાલન

રસોઈ અને ભોજન:

• વ્યક્તિગત વાસણોનો ઉપયોગ
• સંતુલિત આહાર, પૂરતું પાણી અને પોષક ખોરાક

દવાઓ:

• તબીબની સલાહ મુજબ દવા લેવાં
• વિટામિન અને પેરાસિટામોલનો ઉપયોગ જરૂરીયાત મુજબ

3. આરોગ્યની દેખરેખ (Monitoring)

• દરરોજ તાપમાન અને SpO₂ માપવું
• શ્વાસની ગતિ (Respiratory rate) તપાસવી
• ગંભીર લક્ષણો (જેમ કે SpO₂ < 94%, શ્વાસમાં તકલીફ, છાતીમાં દુખાવો) જણાય તો તરત higher center પર રિફર કરવું
• દિવસમાં ઓછામાં ઓછો એક વખત ફોન/વિડિયો કૉલ દ્વારા ફૉલો-અપ

4. સંક્રમણ નિયંત્રણ પગલાં (Infection Control)

• PPE કિટ, માસ્ક, ગ્લોવ્સ પહેરીને મુલાકાત લેવી
• વપરાયેલ PPE અને બાયો-મેડિકલ વેસ્ટનો યોગ્ય નિકાલ
• ઘરના અન્ય સભ્યોને સંક્રમણથી બચાવવા માટે સાવચેતીના પગલાં સમજાવવાં

5. માનસિક સહાય (Psychological Support)

• દર્દીને અને પરિવારને હિંમત આપવી અને ચિંતા દૂર કરવી
• પોઝિટિવ વિચારો માટે પ્રેરણા આપવી
• જરૂર પડે તો કાઉન્સેલિંગ સેવાઓનો સંપર્ક કરાવવો

6. રિપોર્ટિંગ અને રેકોર્ડ રાખવું

• રોજિંદા આરોગ્ય માહિતીનો રેકોર્ડ રાખવો (HMIS ફોર્મમાં)
• PHC/CHC ને અપડેટ આપવો
• જો લક્ષણોમાં ફેરફાર થાય તો તરત higher center ને જાણ કરવી

7. હોમ આઈસોલેશન પૂર્ણ થયા બાદ

• 7–10 દિવસ પછી અથવા ડૉક્ટરની સલાહ મુજબ આઈસોલેશન સમાપ્ત કરવું
• ઘરની સંપૂર્ણ સફાઈ અને ડિસઇન્ફેક્શન કરાવવું
• ફોલો-અપ કાળજી અને પોષણ સલાહ આપવી

પ્રશ્ન-૩(અ) સાચો વિકલ્પ પસંદ કરો. (10)

(૧) હું મેલેરીયાની સ્લાઈડની નોંધણી કરતું રજીસ્ટર છું.

(અ) રજીસ્ટર નં-૧

(બ) રજીસ્ટર નં-૩

(ક) રજીસ્ટર નં-૪

(ડ) રજીસ્ટર નં-5.

(૨) હું સગર્ભા માતાને અપાતી બધી જ સેવાઓનું ટ્રેકીંગ સિસ્ટમ છું.

(અ) ટેકો

(બ) ઇ-મમતા

(ક) આરોગ્ય સાથી

(ડ) કોવિન પોર્ટલ

(૩) જિલ્લા પંચાયતમાં આરોગ્ય શાખાનાં વડા હોય છે.

(અ) CDMO

(બ) CDHO

(ક) CHO

(ડ) BHO

(૪) આ માસને મેલેરીયા વિરોધી માસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.

(અ) ફેબ્રુઆરી

(બ) એપ્રિલ

(ક) જુન

(ડ) ઓગસ્ટ

(૫) આ દિવસને WHO ડે તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.

(અ) ૧૨ મે

(બ) ૧૨ જૂન

(ક) ૭ એપ્રિલ

(ડ) ૧ ડીસેમ્બર

(૬) ટી.બી.ની સારવાર માટે આ સારવારનો પ્રોટોકોલ વાપરવામાં આવે છે.

(અ) DOTS

(બ) MDT

(ક) RT

(ડ) ART

(૭) મારામાં આઈસ પેક થીજવવામાં આવે છે.

(અ) ILR

(બ) ડીપ ફ્રિજર

(ક) કોમેસ્ટીક ફિજ

(ડ) કોલ્ડ બોક્સ

(૮) આંગણવાડીના લાભાર્થી તરીકે કોનો સમાવેશ થતો નથી?

(અ) બાળકો

(બ) સગર્ભા માતાઓ

(ક) યુવાનો

(ડ) કિશોરીઓ

(૯) ઓરલ પોલિયો વેકસીન આ પ્રકારની વેકસીન છે?

(અ) લાઈવ વેકસીન

(બ) મીકસ વેકસીન

(ક) કીલ્ડ વેકસીન

(ડ) ટોકસોઇડ વેકસીન

(૧૦) હું સબ સેન્ટરનો વાર્ષિક એક્શન પ્લાન બનાવતું ફોર્મ છું.

(અ) ફાર્મ.નં.૩

(બ) ફાર્મ.નં.6

(ક) ફાર્મ.નં. ૧

(ડ) ફાર્મ નં.૭

(બ) ખાલી જગ્યા પૂરો. 10

(૧) મોઢાના હાવભાવ દ્વારા ……… પ્રકારનો કોમ્યુનીકેશન કરી શકાય છે. નોન-વર્બલ કોમ્યુનિકેશન

(૨) આદિવાસી વિસ્તારમાં સબ સેન્ટર આશરે…….. વસ્તીને કવર કરે છે. 3,000 વસ્તી

(૩) આંગણવાડી પર અન્ન પ્રાસન દિવસ………… દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. 6 મહિના પૂર્ણ થયા પછી (બાળકના પૂરક આહારની શરૂઆત)

(૪) T.T. વેક્સીનની જગ્યાએ …………નવી વેકસીન આપવામાં આવે છે. Td વેકસીન (Tetanus and Diphtheria toxoid)

(૫) બિહેવીયર ચેઇન્જનું છેલ્લું સ્ટેપ …….. છે. Adoption (અપનાવવું)

(૬) O.T.C.નું પૂર્ણ સ્વરૂપ…….. Over the counter (આવરી ધી કાઉન્ટર)

(૭) ICNS ના વડાંને……… કહે છે. CDPO(child development project officer -ચાઈલ્ડ ડેવલપમેન્ટ પ્રોજેક્ટ ઓફિસર)

(८) ……….વેકસીનનું સ્કાર ફોરમેશન થાય છે. BCG વેક્સીન

(૯) NRHM પ્રોગ્રામ ……..સાલમાં અમલમાં આવ્યો. 2005

(૧૦) વપરાયેલી સીરીંજનો નિકાલ ……..કલરની બેગમાં કરવામાં આવે છે. લાલ (Red) કલરની બેગ

(8) અરાં ખોટા જણાવો (10)

(૧) વન-વે કોમ્યુનીકેશનમાં ઓડીયન્સનું પાર્ટીસીપેશન હોય છે. ❌

(૨) ક-વર્ગનો રેકોર્ડ કાયમી સાચવવાનો હોય છે. ❌

(૩) મમતા દિવસના બેનરનાં તોરણમાં ચાર પાન હોય છે. ❌

(૪) દરેક સગર્ભા માતાનું HIV ટેસ્ટ કરવું જરૂરી છે. ✅

(૫) આરોગ્ય સંદેશાઓ જાહેરમાં લખવા જોઈએ નહીં. ❌

(૬) વેક્સીનેશનને ક્યુરેટીવ ટ્રીટમેન્ટ તરીકે ગણવામાં આવે છે. ❌

(૭) હોમ વિઝિટ કરવાથી સમુદાયની આરોગ્યની જરૂરીયાત જાણી શકાય છે. ✅

(૮) લેપ્રસીના નિદાન માટે કાનની બુટમાંથી સ્લાઇડ લેવામાં આવે છે. ✅

(૯) રોટાવાઇરસ વેકસીનનો ડોઝ ર ડ્રોપ્સ આપવામાં આવે છે. ✅

(૧૦) ટી.બી.નાં નિદાન માટે ૩ ગળફાની તપાસ કરવામાં આવે છે. ❌