💥 Introduction

કોમ્યુનિટી એટલે કે એક ભૌગોલિક એરિયામાં રહેતા લોકોના સમૂહ કે જે સાથે રહે છે એકબીજા સાથે આંતરિક ક્રિયા કરે છે તેને કોમ્યુનિટી કહે છે.

કોમ્યુનિટીમાં લોકોની હેલ્થ વિશે નાની મોટી સમસ્યાઓ હોય છે અને આ સમસ્યાના કારણો અને તેને ટ્રીટમેન્ટ વિશે નૉલેજ ANM પાસે હોવું જરૂરી છે.

કોમ્યુનિટી હેલ્થ પ્રોબ્લેમ એટલે કે સમાજમાં રહેતા લોકોને હેલ્થ વિશે થતી સમસ્યા.

💉Community health problem

દરેક દેશમાં સમાજમાં લોકોને હેલ્થ વિશેની ઘણી સમસ્યાઓ હોય છે આ સમસ્યાઓનું મૂળ કારણ અલગ અલગ હોઈ શકે છે જેમ કે દેશની આબોહવા આર્થિક પરિસ્થિતિ ઔદ્યોગિકરણ સામાજિક રીત રિવાજો અલગ અલગ માન્યતાઓ વગેરે હોય છે.

ઇન્ડિયા જેવા વિશાળ દેશમાં હેલ્થને લગતી સમસ્યાઓ માટે મુખ્યત્વે નીચે મુજબના કારણો જોવા મળે છે.

1.સીઝન પ્રમાણે ફેલાતા ચેપી રોગો

2. વાતાવરણય ની પરિસ્થતિ
3. અંધશ્રદ્ધા ખોટી માન્યતા અને ચેપી રિવાજો.
4. વસ્તી વધારો અને અપૂરતું પોષણ.
5. પ્રાઇમરી હેલ્થ સેવાઓનો અભાવ વગેરે કારણોને લીધે ભારતમાં અનેક પ્રકારના રોગો જોવા મળે છે.

કોમ્યુનિટી હેલ્થ પ્રોબ્લેમ ના સબજેક્ટ આપણે મોટાભાગે બોડીની અલગ અલગ સિસ્ટમને લખતા અને બિનચેપી એવા રોગો વિશે સ્ટડી કરીશું.

💥 physical examination

પેશન્ટ એસેસમેન્ટ તે હેલ્થ સેન્ટર પર ઘણી જ મહત્વની પ્રવૃત્તિ છે હાલના તબક્કે રોગના અટકાવ ઉપર વધુ ભાર મૂકવામાં આવે છે ત્યારે નિયમિત અંતરે સારી રીતે શારીરિક અને માનસિક તપાસ ઘણી જરૂરી છે.

હેલ્થ એક્ઝામિનેશનમાં નર્સ ઘણો મહત્વનો ભાગ ભજવે છે.

પેશન્ટના ફિઝિકલ અને મેન્ટલ સ્ટેટસની સંપૂર્ણ તપાસ માટેની પ્રક્રિયા ને ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન કહે છે.

💥 physical examination s purpose

હોસ્પિટલમાં દાખલ થતી વખતે પેશન્ટના હેલ્થ વિશેની પાયાની માહિતી મેળવવી.

હિસ્ટ્રીમાં લીધેલી માહિતી ને કન્ફોર્મ સ્ટેટસ કરવા માટે.

પેશન્ટનું નોર્મલ અને એબ નોર્મલ સ્ટેટસ જાળવવા માટે.

Nursing diagnosis નક્કી કરવા માટે હેલ્ધી પર્સન પોતાના હેલ્થ સ્ટેટસને જાળવી રાખવા માટે પણ ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન દ્વારા health teaching ની તક મળે છે.

💥 ઇન્ડિકેશન

ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન હોસ્પિટલ તથા હોમ વિઝીટ દરમિયાન કરી શકાય આ સિવાય તેના એક્ઝામીન સમયે તપાસ માટેની કે ટ્રીટમેન્ટ માટેની કોઈ પ્રકારની ઈમ્પોટેન્ટ્સ.

1. પ્રોસિજર કરતા પહેલા અને પછી.
2. પેશન્ટ ને ડીચાર્જ કરતી વખતે.
3. પેશન્ટના ફોલો અપ દરમિયાન.
4. હેલ્થના કોઈ કેમ્પ દરમિયાન

💥 Physical examination માટે જરૂરી સ્કીલ

નર્સ પાસે નીચે મુજબની સ્કીલ હોવી જરૂરી છે.

1.look – inspectin માટે

2.Feel – Palpation માટે

3.to tep – perpassim માટે

4.listen – Ausraltation માટે

5.smell olfaction માટે

1.inspection

એટલે કે આંખ વડે જોવું આ પેશન્ટનું સંપૂર્ણ પક્ષી માથે સુધી ઓબ્ઝર્વેશન કરવામાં આવે છે અને બોડી ના પર્ટ્સ ની સાઈઝ. કલર.scarresh માટે જોવામાં આવે છે inspection માં પૂરતા પ્રમાણમાં લાઈટ હોવી જરૂરી છે.


2.palpation

આમાં એક્ઝામિનેશન એક અથવા બંને હાથની આંગળી વડે જે હાથ વડે એ અનુભવીને કોઈપણ ઓર્ગન ની સાઈઝ અને પોઝિશન નક્કી કરે છે જેમાં ખાસ બોડી ના જે તે પાટ માં સોજો. ગરમ. ઠંડુ. કઠણ. નરમ. વગેરે સ્થિતિ અને તેને શેપ જાણી શકાય છે.
Ex. બંને હાથો વડે સગર્ભા માતાના પેટની તપાસ.


અવયવોના સેપ. સાઈઝ માટે આંગળીઓ તાપસ માટે paln ની પાછળનો ભાગ જ્યારે પોઝીશન માટે તે સ્કીનની સ્થિતિ ચેક કરવા માટે ચપટી ચામડી લઈને તપાસ કરવામાં આવે છે.


3.percussion

એટલે કે આંગળીઓ વડે ટાઈપિંગ કરવું આમાં મુખ્યત્વે અવાજ ઉપરની જે તે ટીશ્યુની સ્થિતિ જાણવામાં આવે છે જેમાં મુખ્યત્વે આવતા અવાજમાં મુખ્ય પ્રકારની છે મુજબ છે.


A.Dull
મધ્યમ તીણો અવાજ ખાસ કરીને solid tissue જેમકે હાર્ટ કે લીવર માંથી આવે છે .

B.tymoani
સામાન્ય ફેફસા ઉપર પાલ્પેશન કરતા ખૂબ જ હળવો તીર્ણ પરંતુ મોટા અવાજ આવે છે.

C. રિસોનન્સ
સામાન્ય ફેફસા ઉપર પાલ્પેશન કરતા ખૂબ જ હળવો તીનો પરંતુ મોટો અવાજ આવે છે .

D.felt
હાથ કે પગ પર પલ્પેશન કરતા તીવ્રતા ઓછી હોય તેવા અવાજ આવે છે.

D.ausraltation

આમાં એર વડે અથવા સ્ટેટસકોપ વડે બોડી માંથી આવતા વિવિધ પ્રકારના અવાજ જાણી શકાય છે .ex હૃદયની તપાસ.

E.olfaction
અમુક પ્રકારની abnormality અન્ય કોઈ મેથડથી ન જાણી શકાય જેમ કે પેશન્ટની સ્થિતિનો ખ્યાલ આવી શકે ex મોંમાંથી આલ્કોહોલની વાસ આવે તો તેને દારૂ પીધો હોય તથા વોમિટિંગમાં ખૂબ ગંદી વાસ આવે તો આંતરડામાં અવરોધ છે તેવું પ્રાઇમરી નિદાન કરી શકાય.

💥 ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન કરતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દા

મેલ પેશન્ટની ફિમેલ ને તપાસ કરવી નહીં.

મેલ ડોક્ટર દ્વારા ફીમેલ પેશન્ટની તપાસ કરવાની હોય તો ફીમેલ નર્સ અથવા આયા બહેનને હાજર રાખવા.

ચાઈલ્ડ ની તપાસ કરતી વખતે તેના વાલીને હાજર રાખવા.

તપાસ માટે પેશન્ટને યોગ્ય પોઝીશન આપવી તથા તેની પ્રાઇવેસી જાળવવી.

એક્ઝામિનેશન બાદ તરત જ મળેલા રીઝલ્ટ લખીને રાખો અને જો તેમાં કોઈ એબનોર્માલિટી દેખાય તો ઉપરી અધિકારીને તેની જાણ કરવી જોઈએ.

💥 Importance articals

હેન્ડ વોચ ના આર્ટીકલ્સ જેમકે સાબુ પાણી એન્ટિસેપ્ટિક લોશન અને ટોવેલ નેલ બ્રશ.

પેશન્ટને કવર કરવા માટે કવર સીટ ટોવેલ કે ગાઉન.

1. વજન કાંટો
2. હાઈટ માપવા માટે સ્કેલ
3. હિસ્ટ્રી લેવા માટે નોટ અને પેન
4. થર્મોમીટર
5. સ્ટેથોસ્કોપ
6. સ્નેનલ આંખની તપાસ માટે
7. બી.પી ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ
8. સ્કીન ફોલ્ડ ચેર
9. પરકશન હેર્મર
10. પેન લાઈટ
11. મેજર ટેપ
12. ગ્લોઝ
13. નેઝલ સ્પેક્યુલ્સ
14. ટંગ ડિપ્રેશન
15. સેફ્ટી પીન
16. Ruler
17. વજાઇનલ સ્પેક્યુલ્સ
18. ટોર્ચ
19. કિડની ટ્રે
20. પ્રોકટોસ્કોપ સ્કોટમ ની તપાસ માટે
21. બે બાઉલ માં ખાંડ અને મીઠું
22. પ્યુનીંગ ફોર્ડ
23. કોટન સ્વોબ

આ સિવાય ઘણી વાર કાતર ઇન્જેક્શન પણ ટ્રેમાં મુકવામાં આવે છે.

પેશન્ટ ની તૈયારી

પેશન્ટની પોઝિશનની સંપૂર્ણ જાણકારી આપવી અને પેશન્ટની લેખીત સંમતિ લેવી.

પેશન્ટની પ્રાઇવેસી જાળવવી.

પેશન્ટને યુરિન કે સ્ટૂલ પાસ કરવા નુ પૂછવું.

આરામ દાયક પોઝીશન આપવી અને પૂરતી લાઈટ વ્યવસ્થા કરવી.

પેશન્ટને જે તે ભાગની તપાસ માટે યોગ્ય પોઝીશન આપવી.

પેશન્ટને માનસિક રીતે તૈયાર કરવું જેમાં ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન ના હેતુઓ અને મેથડ વિશેની જાણકારી આપવી.

પ્રોસિઝર

પેશન્ટની આસપાસ પડતો ગોઠવવો.

Importants ardicals પેશન્ટના બેડ પાસે લઈ જવા.

તમામ સાધનો ક્લિન હોવા જોઈએ.

💥 Process of physical examination

1.જનરલ એપરીયસ

1.ઉંમર

2. જાતિ (સ્ત્રી કે પુરુષ)
3. પેશન્ટની ચાલવાની સ્થિતિ અને તેની પોઝિશન.
4. ન્યુટ્રિશનલ સ્ટેટસ.
5. વજન અને ઉંચાઈ.
6. વાઇટલ સાઇન.
7. મેન્ટલ એલર્ટનેશ અને બોડી માં કોઈ જગ્યામાં પેન હાજરી.
8. બોડી મોમેન્ટ જેમાં બોડી ના કોઈ ભાગમાં અડકપણું કે વાઇબ્રેશન ચેક કરવું.
9. પેશન્ટનું હાઈજીન ચેક કરવું.
10. પેશન્ટનું મૂળ અને ફીલિંગ
11. પેશન્ટની સ્પીચ. 2.ચામડીની તપાસ

આમાં સ્કીન. નેલ. હેર. અને સ્કલ ની તપાસ કરવામાં આવે છે જેમાં તે ને જન્મના કોઈ નિશાનો .ટાંકા ના નિશાન . કે ખૂબ જ વધુ વાળ ની તપાસ કરવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત સ્કિનમાં કોઈ ઇન્ફેક્શન ડેન્ડ્રફ મસા સાઈનોસિસ માટે ચેકઅપ કરવામાં આવે છે.

3.head and neak ની તપાસ

તેની પોઝીશન સાઈઝ. શેપ માટે તપાસ કરવી હેડની સાઈઝ તથા માથા નો મોટો કે નાનો ભાગ બીમારી સૂચવે.

4. ફેસ ની તપાસ

ફેસ ની બંને બાજુ એક સમાન છે કેમ કે ફેસ ની સાઈઝ શેપ તથા કોઈ જાતની ધ્રુજારી આવે છે કે કેમ તે ચેક કરવું.

5. આંખની તપાસ
   આમાં આઈ. આઈ બ્રો. આઈલીડ .લેકીમક એપ્રીટસ. કંજેકટાઇવા. સ્લીશ. પ્યુપિલની તપાસ કરવી.

6.કાન ની તપાસ

આમાં કાન નો દેખાવ તેની સ્થિતિ કાન માં કોઈ ફોરેન બોડી. ડીસ્ચાર્જ.સોજો વગેરે માટે કેર કરવું તથા સાંભળવાની ક્ષમતા જાણવી.

7. નોજ એન્ડ સાઈનેશ

ઇન્સ્પેકશન અને પાલ્પેશન દ્વારા નેઝલ કેવોટી ની તપાસ કરવી તેનો colour સ્ટેજની સ્થિતિ તથા કોઈ ડીચાર્જ કે બ્લીડિંગ માટે ચેક કરવું.

જ્યારે સઈનેશ ઉપર સહેજ પ્રેશર આપતા જો તેના ચેપ હશે તો તેમાં દિખવો થશે

8. માઉથ એન્ડ ફેરિંગ્સ

આમાં લીપ્સ.ઓરલ કેવીટી.મ્યુકાસ મેમ્બ્રેન. ટીથ.પેઢા. ટંગ સોફ્ટ પ્લેટ.હાર્ટ પ્લેટ ની તપાસ કરવામાં આવે છે આ સમય મોં માં કે પેઢા માં ઇંજુરી. બ્લિડિંગ કે અન્ય abnormallity માટે ચેક કરવું સાથે પેન સાઇન વડે ફેરિંગ્સ ની પણ તપાસ કરવી.

9. નેકની તપાસ

પેશન્ટ ને એકસેપ્ન્સન અને રોટેશન કરવા માટે કેવું આ ઉપરાંત ગળામાં ગાંઠ કે અન્ય એબનોમાલીટી માટે ચેક કરવું

10. છેસ્ટ ની તપાસ

આમાં ખાસ કરીને રેસ્પિરેટ્રી અને કાડીયોવાસ્ક્યુલર સિસ્ટમની તપાસ કરવામાં આવે છે.

Chest નો cdor અને shape તથા શ્વાસોશ્વાસ દરમિયાન ફેફસા ની muvenent check કરવી.

આ ઉપરાંત પેશન્ટ શ્વાસ લેશે ત્યારે કોઈ અવાજ આવે છે કે કેમ તે જુઓ .

ફેફસામાં વોટર કે એર abonormality ભરાયેલા હોય તો પરકશન કરવું.

સ્ટેથોસ્કોપ વળી રિસ્પીરેશન દરમિયાન ફેફસામાંથી આવતા અવાજ સાંભળવા.

11. હાર્ટની તપાસ

આમાં સ્ટેથોસ્કોપ વડે હાર્ટ બીટ સાંભળવામાં આવે છે અને હૃદયના ધબકારામાં કોઈ અવરોધ છે કે કેમ તેની તપાસ કરવી.

12.બ્રેસ્ટ ની તપાસ

આમાં બંને બેસ્ટ ની સાઈઝ સમાનતા તેમાં કોઈ ગાંઠ છે કે કેમ નીપલ માંથી કોઈ ડિચાર્જ આવે છે કે કેમ તથા સોજો કે અલ્સર માટે ચેક કરવું.

13. એબ્ડોમીનલ ની તપાસ

આમાં એબ્ડોમીનલ સ્કિન નો કલર કોઈ સ્કાર ની હાજરી પેરીટાસ્લસિસ મુમેન્ટ હર્નિયા માટે ચેક કરવું આ સમયે માથા કે ની જોઈન્ટ નીચે નાનું પીલો રાખી શકાય.

પરકશન વડે એબ્ડોમલ નો એર ફ્લ્યુડ ની હાજરી તપાસ કરવી.

એબ્ડોમલ માં અંબેલીકલ માંથી કોઈ ડીચાર્જ આવે છે કે કેમ તે ચેક કરવું.

14.રેક્ટમ

પ્રાઇવેટ પાર્ટની તપાસ કરતાં રેક્ટમની તપાસ માટે પેશન્ટને પૂરતી પ્રાઇવેસી આપવી તથા પેશન્ટને યુરીન પાસ કરવા કહેવું.

મેલ પેશન્ટના પેનીસની તપાસ પેનીસ સ્કીન કલર કે કોઈ રિચાર્જ આવે છે કે કેમ તે જોવું.

ફીમેલ પેશન્ટમાં વજાયનલની આસપાસની સ્કીન તેના કોલ્ડ વજાઈના ડીચાર્જ અલ્સર કે અન્ય સોજા માટે ચેક કરવું.

ફિમેલ પેશન્ટની વજાઈના સર્વિક્સ માં તપાસ માટે ગ્લુઝ પહેરીને તથા વજાયના સ્પેક્યુલમની હેલ્પથી તપાસ કરવી.

પેશન્ટને ડાબા પડખે સુવડાવી વજાઈના ની તપાસ કરવી જ્યાં હોમરોઇડા પાઇલ્સ ફિસર કે અન્ય અલ્સર માટે ચેક કરવું.

15.extrimints
અપર અને લોઅર એક્સ્ટ્રીમેન્ટ ને તેની સાઈઝ અને સમાનતા માટે ચેક કરવું આ ઉપરાંત તેની સ્કીન નો કલર.નેઇલ. હેન્ડ. પર હેર ની સંખ્યા અલ્સર એડીમાં ચેક કરવું.

16. મોટર સિસ્ટમ
    આમાં વોલન્ટરી મસલ્સની સ્ટેમ્સ અને રિફ્લેશન ચેક કરવા આગ થી હાથ દૂર કરે આંખમાં લાઈટ ફેકો તો આંખ બંધ કરવી.
17. સેન્સર સિસ્ટમ

કોટન કે સેફટી પીન ની પેન માટે ચેક કરવું.

ગરમ કે ઠંડા પાણીથી ટેમ્પરેચર સેન્સેટિવ ચેક કરવું.

18. મેન્ટલ એસેસમેન્ટ

આમાં પેશન્ટનું જજમેન્ટ. ઓરી એન્ટેસનમેમરી અફેક. કોન્સિયન્શનેશ અને સ્પીચ ની તપાસ કરવામાં આવે છે.

પ્રોસિજર પૂરી થયા બાદ તમામ સાધનો ક્લીન કરી તેની યોગ્ય જગ્યાએ મૂકવા પેશન્ટની આરામદાયક પોઝીશન આપવી અને નોંધ લાયક બધી જ ઈન્ફલાર્મેશનને કેસ પેપરમાં નોંધ લેવી.

19. ગ્લાસગો કોમાં સ્કેર *(G.C.S)

સભાન અવસ્થામાં વિવિધ લેવલ તપાસવા માટે તથા પેશન્ટ કેટલા ભાનમાં છે તથા એલર્ટ છે તે જાણવા આ સ્કેર નો યુઝ થાય છે એટલે કે પેશન્ટ સંપૂર્ણ ભાનમાં છે મૂર્છિત અવસ્થામાં છે કે સાવ કોમોમાં છે તે જાણવા GCS નો યુઝ થાય છે.

આમાં મુખ્યત્વે ત્રણ મુદ્દાઓ સમાવેશ કરવામાં આવે છે. ex દારૂ પીધેલો હોય અનકોન્સીયસ. એકસીડન્ટ થયું હોય છે.

આઇ ઓપન રીસપોનસી

1. આંખ ખોલતું નથી.
2. પેન આપ્યા બાદ આંખ ખોલે છે.
3. બોલને ત્યારે આંખ ખોલે છે.
4. તરત જ આંખ ખોલે છે. 2.verbal response
5. બોલતું નથી.
6. સમજી ન શકીએ એવો અવાજ.
7. અયોગ્ય વર્ડ
8. મુજવણ.
9. સભાન. 3.motar response
   કોઈ મોટર પ્રતિક્રિયા આપતું નથી.
   પેઇન આપીએ તો extension કરે .
   પેઇન થી દુર ભાગે.
   આદર્શનું પાલન ન કરે.

જો GCS સ્કોર જો 8 થી ઓછું હોય તો સિવિયર ગણાય.

7 — 12 = મોડરે
13 = માયનોર

💥 સામાન્ય શ્વસન સંબંધિત સમસ્યાઓ

Introduction
શ્વસનતંત્રની શરૂઆત નાક અને અંતે એલ્વીઓલાયમાં થાય છે.

શ્વસન માર્ગની બે ભાગ માં વેચવામાં આવેલ છે.

1.LRI (લોઅર રેસ્પીરેટ્રી ટ્રેક)
2.URI (અપર રેસ્પીરેટ્રી ટ્રેક)

1.LRI (લોઅર રેસ્પીરેટ્રી ટ્રેક)

આમાં નીચેના અંગોનો સમાવેશ થાય છે.

1. લેરિંગ્સ
2. ટ્રેકીયા
3. બ્રોનકાઈ
4. લંગ્સ 2.URI (અપર રેસ્પીરેટ્રી ટ્રેક)

આમાં નીચેના અંગોનું સમાવેશ થાય છે.
1.નોઝ
2.નેઝલ કેવીટી
3.ટ્રેકીયા

💥 ક્લાસિફિકેશન ઓફ કોમન રેસ્પીરેટ્રી

1.અપર રેસ્પીરેટ્રી ટ્રેક
1.sinaritis
2.pharyngitis
3.Epistaxis
Laongngitis
Deviated nasull spertum
and nasul feactor (DNS)

2.લોઅર રેસ્પીરેટ્રી ટ્રેક

1. અસ્થમા
2. એમ્પીસેમાં
3. બ્રોનસીટીઝ
4. ટ્યુબરકોલોસીસ
5. ઇન્ફ્લુએન્ઝા

આમાં આપણી મુખ્ય એવા 10 કન્ડિશન વિશે જાણીશું જેના નામ નીચે મુજબ છે.

1. કોમન રેસ્પીરેટ્રી પ્રોબ્લેમ
2. COPD (ક્રોનિક ઓબસ્ટ્રકટીવ પલમોનરી ડીસ ઓર્ડર)
3. બ્રોંકાઈટીસ
4. અસ્થમા
5. ન્યુમોનિયા
6. ટ્યુબરક્યુલોસિસ
7. બ્રોંકા એકટેસીસ
8. એન્યાઈમાં
9. એન્ફાઈસેમાં
10. બ્લુરેસી

Head ache ના પ્રકારો :*

1.ટેન્શન હેડ એક :

• બેક ઓફ હેડ માથાની પાછળ ભાગમાં અને ડોકમાં
• care : tab pan બ્રુફેન

2.કલ્સ્તર હેડ એક :

• ખાસ કરીને મેલમાં વધુ જોવા મળે છે
• અચાનક માથું દુખે છે.
• એક બાજુ જ જોવા મળે છે.
• કોઈ treatment ની જરૂર નથી
• પ્ટ અનકમ્ફટ ફીલ કરે છે.

3.સાયનસ હેડ એક : આ પ્રકારનો માથાનો દુખાવો સાયનસ ઇન્ફલામેસનના લીધે જોવા મળે છે.

• ફીસર જોવા મળે છે.
• ટ્રીટમેન્ટ એન્ડીબાયોટિક અને એન્ટી ફીસ્ટામાઇન દવાઓનો ઉપયોગ કરી સારવાર અપાય છે.

4.Rebund head ache : વધારે પડતી પેઈન કિલર ટ્રગ્સ ( ઓનર જેસિક)ના આડઅસર ના લીધે આ પ્રકારનો માથાનો દુખાવો જોવા મળે છે.

5.માઈગ્રેન હેડ એક :

• એક જ બાજુ જોવા મળે છે
• પ્રોમ્બિંગ પેઈન ભારી ભારી જોવા મળે છે
• ઓછા દુખાવાથી અચાનક વધુ દુખાવો થાય છે.
• આ pain nurmaly રૂટીન વર્કરમાં ડિસ્ટર્બન્સ કરે છે.
• નોઝીયા અને વોમેટીંગ જોવા મળે છે.
• લાઈટ અને સાઉન્ડની સેન્સિટિવિટી હોય છે.

6.સરપ્રાઇઝીંગ હેડ એક : પેરાલીસીસ :
શરીરમાં આવેલા મસલ્સની એક્ટિવિટી loss થઈ જાય છે. જેનું મુખ્ય કારણ નર્વ સપ્લાય ન થવી અથવા તો નર્વ dimage થવાની મસલ્સ પોતાનું કાર્ય કરી શકતા નથી. જેના પરિણામે શરીરને કોઈ કામ ન કરી શકે ખોટું પડી જાય તેને પેરાલીસીસ કહે છે.

• પેરાલીસીસ મુખ્યત્વે genoratized આખા body મા
• tempory – અમુક સમય માટે
• permnent – લાંબા સમય માટે
• partial – અમુક જ ભાગમાં
• comulita – બધા જ ભાગમાં
• પેરાલીસીસ ના પ્રકાર :

1. Localized paralysis :

• facial paralysis
• vocul cord
• hand

2.Generalized paralyais :

• કોઈપણ એક જ linb ( હાથપગ) monoplesia
• કમરથી નીચેનો ભાગ 2 linb paraplagia
• બંને હાથ અને પગ auadriphegia
• એક બાજુનું અંગ hemiplegia (પ્લેલીયા )

3.Tenpory paralysis :

• facial paralysis bell s pallsy

4.Permnent paralysis :

• partial
• compliti
• spustic paralysis ( માથું આખો દિવસ હલતું હોય )

5.Fiacid paralysis :

• cerebral palsy ( સેરેબ્રમ પાલસી)
• myastenia gravis ( માયર ટેનિયા ગ્રેવીસ ) Lauses:
• એકસીડન્ટ
• પોઈઝનિંગ – દવા પીધી હોય
• ઇન્ફેક્શન
• ટ્યુમર ( ગાઢ )

1. સ્ટોક અચાનક
2. હેડ ઇન્યુરી
3. સ્નાયનલ કોડ ઇન્યુરી
4. મલ્ટીપલ સ્ક્લેસીસ Community health problems : વાઇટર સાઇન : સાઇન એટલે કે શરીરના મહત્વના ચિન્હો અને લક્ષણો જેની અંદર મુખ્ય ચાર વસ્તુઓ સમાવેશ થાય છે.

T- ટેમ્પરેચર
P- પલ્સ
R- રેસ્ચીરેટરી
B. P- બ્લડ પ્રેશર

વાઈટર સાયનને ટૂંકમાં ટી આર પી અને બીપી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ટેમ્પરેચર એટલે કે શરીરનું ઉપણ તાપમાન અને જ્યારે પલ્સ એટલે નાડીના ધબકારા અને રેસ્પીરેટરી એટલે શ્વાસોશ્વાસની ક્રિયા જ્યારે બ્લડ પ્રેસર એટલે લોહીનું દબાણ ટી પી આર અને બીપી વાઇટલ સાઇન કહે છે.

કારણ કે આ ચારેય નો કંટ્રોલ શરીરના મહત્વના અવયવો કરે છે. વાઈટલ સાઇન અને અન્ય ભાષામાં કાર્ડીનલ સાઈન પણ કહે છે.

વાઇટલ સાઇન લેવાના હેતુઓ :

• શરીરના મહત્વના અવયવો બરાબર કામ કરે છે કે નહીં તેને જાણવા માટે
• રોગ નિદાનમાં મદદરૂપ થવા માટે
• આપેલ ટ્રીટમેન્ટની અસર થઈ છે કે નહીં તે જાણવા માટે
• પેશન્ટ મા કોઈ રિકવરી ( સાજા થવું ) આવી શકે નહીં તે જાણવા માટે. વાઈટર સાઇન ક્યારે લેવા જોઈએ :
• Pt પેશન્ટના ના એડમિશન સમયે
• જ્યારે પેશન્ટના હેલ્થ છે સ્ટેટસ (સ્વાસ્થ્યની સ્થિતિ ) માં કોઈ ફેરફાર દેખાય ત્યારે
• કોઈપણ સર્જીકલ પ્રોસિજર ( શાસ્ત્રક્રિયા ) કરતા પહેલા અને પછી
• મહત્વની દવાઓ કે જે હૃદય મગજ કીટની વગેરેને અસર કરે છે. તે આપ્યા પહેલા અને પછી દાખલ દર્દીઓના રૂટીન હેલ્થ ચેક અપના ભાગરૂપે. ટેમ્પરેશર (તાપમાન) : ફેફીનેશન (વ્યાખ્યા) :
  ટેમ્પ્રેશર એટલે કે શરીરમાં રહેલી ગરમીનું માપ આપણું શરીર ઉત્પન્ન કરે અને ગરમી ગુમાવે છે. અને શરીરમાં ગરમીનું માપ નિયંત્રણ કરે છે.

ટેમ્પ્રેરેચર ના પ્રકાર :

1. કોર ટેમ્પ્રેરેચર :

– શરીરની અંદર આવેલા અવયવો નુ તાપમાન દા ત ખોપડી ની અંદર
– એબ્ડોમીનલની અંદર વગેરે જગ્યા નું તાપમાન 37°c સતત જળવાઈ રહે છે

2. સરફેસ ટેમ્પ્રેરેચર :

એટલે કે શરીરની સપાટી નું તાપમાન જેમાં ચામડી સબ ક્યુટેનિયસ ટીશ્યુ અને ફેટ ( ચરબી) સમાવેશ થાય છે. આ તાપમાન બહારના વાતાવરણની સાથે સંપર્કમાં રહેવાથી ફેરફાર થયા કરે છે.

આપણા શરીરમાં ગરમીનું નિયંત્રણ :

આપણા શરીરમાં ગરમી ઘણી ઘણી બધી પ્રક્રિયા દ્વારા કંટ્રોલમાં રહે છે. ખાસ કરીને મગજમાં આવેલા હાઈપોથેલેમસ ભાગ આપણા બોડી ના ટેમ્પ્રેરેચર નું નિયંત્રણ કરે છે.

આ ઉપરાંત ખોરાકના દહન વડે મસલ્સની એક્ટિવિટી વડે શરીરના વિવિધ ઓમાન મારફતે આપણા શરીરનું તાપમાન નિયંત્રણમાં રહે છે.

શરીરમાં ગરમી કઈ રીતે ઉત્પન્ન થાય છે?:

– ખોરાકનું દહન થવાથી
– મસલ્સની એક્ટિવિટી મારફતે
– અમુક પ્રકારની ગ્રંથિ ના હોમન વડે આપણા શરીરમાં ગરમી ઉત્પન્ન થાય છે.

આપણું શરીર ગરમી કઈ રીતે ગુમાવે છે :

– ચામડી દ્વારા પરસેવો સ્વરૂપે ગરમી ગુમાવાય છે.
– ફેફસા દ્વારા ભેજવાળી હવા ઉસ્વાસ રૂપે બહાર ગુમાવે છે.
– ઉપરાંત જ્યારે આપણે ચામડી વાતાવરણમાં રહેલ હવા પાણી કે કપડાં અથવા અન્ય વસ્તુના સંપર્કમાં આવે ત્યારે પણ શરીરમાંથી ગરમી બહાર નીકળે છે.

નોર્મલ ટેમ્પ્રેરેચર :

સામાન્ય હેલ્ધી માણસના શરીરનું તાપમાન 97° થી 99° (36°+1°c થી 37°-2°c) હોય છે. શરીરમાં અલગ અલગ જગ્યાએ ટેમ્પ્રેરેચરમાં ફેરફાર જોવા મળે છે. શરીરનું tem મુખ્ય ત્રણ જગ્યાએ લેવામાં આવે છે.

1.ઓરલ ( મોં દ્વારા ) :

98.°6 અથવા 37°c

2 .રેકટમ ( મોળ માર્ગ ) :

99.6° અથવા 37°sc

3. એક જુલરી ( બગલમાં ):

97.6° અથવા 36.4°c

બોડી ટેમ્પ્રેરેચર ને અસર કરતા પરિબળો :

Age ( ઉંમર ) : બાળકોમાં ટેમ્પ્રેરેચર રેગ્યુલર કરનાર સેન્ટર ( હાયપોથેલેમસ ) પૂર્ણ વિકસિત થતું હોતું નથી તેની બાળકોમાં તાપમાનની વધ કટ ઝડપથી થાય છે.

કસરત : કોઈપણ પ્રકારના કામ કરવાથી ગરમી ઉત્પન્ન થાય છે. જેથી શરીરનું તાપમાન વધે છે.

કોમૉનનું લેવલ : પુરુષો કરતાં સ્ત્રીઓમાં ટેમ્પ્રેરેચર વધારે જોવા મળે છે. આ ઉપરાંત થાઇરોઇડ ગ્રંથિઓ ઓર્મન પણ શરીરના ટેમ્પ્રેરેચરમાં ફેરફાર લાવી શકે છે.

સમય ગાળો : દિવસના વિવિધ ભાગમાં શરીરનું તાપમાનમાં ફેરફાર થાય છે.

સ્ટ્રેસ ( તણાવ ) : સારી રીતે માનસિક સ્ટ્રેસ શરીરમાં તાપમાન વધારો કરી શકે છે.

વાતાવરણ ( એન્વાયરમેન્ટ ) : વ્યક્તિની આજુબાજુ નું વાતાવરણ ટેમ્પ્રેરેચરમાં ફેરફાર લાવી શકે છે. જેમ કે ઉનાળામાં ટેમ્પ્રે રેચર વધુ જ્યારે શિયાળામાં ઓછો જોવા મળે છે. આવી જ રીતે ખૂબ જ ગરમ પાણી કે ઠંડા પાણીથી સ્નાન કર્યા બાદ કે ખુબ જો ઠંડુ કે ગરમ પાણી લીધા પછી તરત જ ટેમ્પ્રે રેચર લેવું નહિ પણ 15 મિનિટનો સમય ગાળો રાખો. ડિગ્રી ઓફ ફિવર :

ડિગ્રી ઓફ પયરેકસિયા (fever ) :

• હાઇપોથમીયા – 95°f થી ઓછું ten
• સબ નોર્મલ – 95°f થી 98°f ten
• લોપાયારેકસિયા – 99°f થી 100°f ten
• મોડરેકટ પાયરેકીસિયા – 100°f થી 103°f ten
• હાઈ પાયરેકસિયા – 103° f થી 105° f ten
• હાઇપર પાયરેકસિયા – 105° f થી વધારે

થર્મોમીટર : થર્મોમીટર એટલે કે શરીરની ગરમી માપવાનું સાધન મુખ્યત્વે 4 પ્રકારના થર્મોમીટર હાલમાં જોવા મળે છે.

1.મરક્યુરી ગ્લાસ થર્મોમીટર : આ થર્મોમીટરમાં કાચની નળીમાં મરક્યુરી ભરેલી હોય છે જે ગરમીમાં કંટ્રોલમાં આવતા ઊંચી ચડે છે.

2.ઇલેક્ટ્રોનિક થર્મોમીટર : જે બેટરી વડે ચાલે છે.

3.ડિસ્પોઝેબલ થર્મોમીટર : જે plastic પાતળી પટ્ટી હોય છે જેમાં સ્પેશિયલ પ્રકારનું chemical લગાવેલ હોય છે.

4.ટીમ્પનિક મેમ્બ્રેન થર્મોમીટર : જે ઇન્ફ્રાટેડ કિરણોથી ગરમીને મા આપે છે.

ટેમ્પ્રેરેચર લેવાની રીત : ટેમ્પ્રેરેચર મુખ્યત્વે બોડીમાં ત્રણ જગ્યાએ લઈ શકાય છે.

• મો દ્વારા
• બગલમાં
• મળ માર્ગ ટેમ્પ્રેરેચર લેવાના હેતુઓ :
• રોગના નિદાનમાં મદદરૂપ થવા માટે
• અપાયેલ સારવારની અસર જાણવા માટે. Method :
• ટેમ્પ્રેરેચર લેવા માટે નીચે પ્રમાણેના સાધનોની જરૂર પડે છે.
• ટ્રે વીથ કવર
• એક બોટલમાં ડેટ્રોલ અથવા સેવલોન નું પાણી
• એક બોટલમાં સાદુ પાણી
• એક બાઉલમાં કોટેન સ્વોબ
• એક કિડની ટ્રે અથવા પેપર બેગ
• ટેમ્પ્રેરેચર માર્ક કરવા માટે નોટબુક અને પેન
• સૌથી પાણી સાબુ, સાબુ પાણી, ચોખ્ખું પાણી

પ્રોસેસ :

• by માઉથ ટેમ્પ્રેરેચર લેવા માટે ટ્રે તૈયાર કરી પેશન્ટના cat પાછળ લોકર પર મૂકવી
• પેશન્ટને પ્રોસિજર બાબતે સમજણ આપવી
• થર્મોમીટરને બોટલ માંથી બહાર કાઢી કોટન swod વડે પાસેની બાજુથી dry કરવું.
• થર્મોમીટર ની આંખની સમાંતર રાખીને પારો ક્યાં છે તે જુઓ.
• જો પારો 95°થી વધારે હોય તો થર્મોમીટર ખખેરીને પારાને નીચે લાવો.
• ત્યારબાદ પેશન્ટના મોંમાંથી નીચે થર્મોમીટર મૂકવું આ પહેલા પેશન્ટ ને સમજાવું કે થર્મોમીટર મોમા હોય આ દરમિયાન બોલવું નહીં કે દાંત કચકચાવવા નહીં.
• થર્મોમીટર ને મોમાં બે મિનિટ સુધી રહેવા દેવું.
• આ સમય દરમિયાન એક મિનિટમાં pulse અને બીજી મિનિટમાં રેસ્પીરેશન ગણવા.
• બે મિનિટ બાદ થર્મોમીટર માંથી કાઢી આંખના લેવલે રાખે પારો ક્યાં છે તે ચેક કરવું.
• જે જગ્યાએ પાડો હોય તે બરાબર નક્કી કરી ફરીથી પારા ને ખંખેરીને 95°f લાવવો.
• પેશન્ટના case માં તેની નોંધ કરવી. ટેમ્પ્રેરેચર લેતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દા :
• થર્મોમીટર પારા તરફથી કદી પકડવું નહીં કારણ કે તેને કરવાથી આપણા બોડી નું ટેમ્પ્રેરેચર તેમાં ઉમેરાય છે.
• જ્યારે પેશન્ટના બેભાન હોય માનસિક બીમારી વાળું હોય કે તેના મોઢાનું ઓપરેશન કર્યું હોય ત્યારે મો દ્વારા tempre લેવું નહીં.
• 10 વર્ષથી નીચેના બાળકોનું ટેમ્પ્રેરેચર વાટે લેવું નહીં.
• ગરમ અથવા cold પીણા પીધા હોય કે smoking કર્યો હોય તેના તરત જ બાદ મોં વાટે temp લેવું નહીં.
• જો ટેમ્પ્રેરેચરમાં કોઈ એબનોમોલીટી દેખાય તો dr ને જાણ કરવી. નોંધ :
• જો એકઝીલા મારફતે temp લેવાનો હોય તો ઉપરોક્ત બધા સાધનો તથા એકઝીલા વેચવા માટે એક નેપકીન લેવું અને એકઝીલામાં થર્મોમીટરને ત્રણ મિનિટ સુધી રાખવામાં આવે છે.
• જો રેકટલ ટેમ્પ્રેરેચર લેવાનું હોય તો પેશન્ટને લેફટ લેટર પોઝીશન આપવી અને રેકટલ થર્મોમીટરનો use કરવો આ માટે ઉપરોક્ત સાધનો ઉપરાંત વસેલીન લેવું જોઈએ જેને થર્મોમીટર પર લગાડ્યા બાદ જ પેશન્ટના રેકટલમાં દોઢથી બે ઇંચ જેટલું મૂકવું રેક્ટલ મા થર્મોમીટર એક મિનિટ રહેવા દેવું.

2.Pulse : Defination :

Pulse એટલે નાડીના ધબકારા, હૃદયમાં પંમ્પિંગ ને કારણે શરીરમાં થતા લોહી સરર્ક્યુલેશનમાં લીધે આર્ટરીઓમાં અનુભવવાથી દબાણ યુક્ત લહેરેને pulse કહે છે જે શરીરના અલગ અલગ point ઉપર અનુભવી શકાય છે.

Pulse સામાન્ય રીતે જે આર્ટરી હાડકાની ઉપર અને ચામડીની નીચે પસાર થાય છે ત્યાં અનુભવી શકાય છે.

Normal pulse :

• નાના નવા જન્મેલા બાળકની pulse એક મિનિટમાં ૧૩૦ થી ૧૪૦ મિનિટ હોય છે.
• એક વર્ષના બાળકોનો pulse – rate 115 થી 130 મિનીટ હોય છે.
• 4થી10 વર્ષના બાળકોના pulse rate 86 થી 90 મિનિટ હોય છે.
• 10 વર્ષથી ઉંમરના અને પુખ્ત વયમાં માણસની pulse rate 70 થી 80 મિનિટ હોય છે.
• વૃધ્ધાવસ્થામાં pulse rate 60 થી 70 મિનિટ જોવા મળે છે. શરીરમાં કઈ કઈ જગ્યાએ pulse લઈ શકાય છે.

1. ટેમ્પોરલ આર્ટરી : આંખની ઉપરની અને Side ની બાજુ એ ટેમ્પોરલ ઉપરથી આ આર્ટરે પસાર થાય છે.
2. કેરોઈડ :
   ગળાની બંને બાજુ શ્વાસ નળીની આજુબાજુ આ આર્ટરી છે.
3. બ્રેકીયલ આર્ટરી : કોણીના સાધાની મધ્યમાં આરે આવેલી છે.
4. રેડિયલ આર્ટરી : મોટાભાગે પરથી લેવામાં આવે છે શરીરમાં હાથમાં કાંડા ની બાજુ અંગૂઠાની નીચેની side માંથી આ આર્ટરીમાં પ્રસાર થાય છે.
5. ફીમોલર આર્ટરી : આ આર્ટરી ઘૂંટી થી નીચેના ભાગે પેડુ માંથી પસાર થાય છે.
6. પ્ફોટલીયલ આર્ટરી : ગોઠણના સાંધા ની પાછળ ની બાજુથી આ આર્ટરી પસાર થાય છે. 7.પોસ્ટિંરિયર ટીબીયલ આર્ટરી : પગની ઘૂંટી ની અંદર ની બાજુએથી આર્ટરી પસાર થાય છે. 8.જુગ્યુલર આર્ટરી : જડબાની બંને બાજુથી આ આર્ટરી પસાર થાય છે.

Abnornal pulse :

1. ટેકી કાડિયા :
જયારે pulse rate 100 મિનિટથી વધી જાય તે કંડીશનને ટેકિકાડિયા કહે છે.

2. બેટી કાડીયા :
જ્યારે pulse 60 મિનિટથી ઘટી જાય તે કં ડીશનના બેટી કાડિયા કહે છે.

Pulse rate age પ્રમાણે કટિ બધી શકે છે આ ઉપરાંત પુરુષ કરતાં સ્ત્રીઓમાં pulse rate વધારે હોય છે. તથા કસરત,દુ:ખાવો, માનસિક તણાવ અમુક પ્રકારની દવાઓ વગેરે પણ pulse rate તે અસર કરી શકે છે.

રીધમ :

બે pulse વચ્ચેનું અંતર એક સરખું હોય તેને પલ્સ રીધમ કહે છે. અથવા તો બે પાંચ વચ્ચેનો સમયગાળો.

પલ્સ વોલ્યુમ :

બે pulse વચ્ચેનું દબાણ તો આર્ટરીની અંદર લોહીનું દબાણ એકસરખું રહે તેને પલ્સ વોલ્યુમ કહે છે.

પલ્સ લેવાની રીત :

Pulse body માં અલગ અલગ આર્ટરી પરથી લઈ શકાય છે દા. ત આર્ટરી આગળના પેજ પર આવેલી છે.

પધ્ધતિ :

– પેશન્ટને ને સુવાડીને કે બેસાડીને પલ્સ લેવામાં આવે છે મોટાભાગે રેડિયલ આર્ટરી પર પલ્સ લેવામાં આવે છે.
– જ્યારે રેડિયમ આર્ટરી પર પલ્સ લઈને ત્યારબાદ હાથને ટેકો આપવો જોઈએ.
– આ હાથની પહેલી ત્રણ આંગળી વડે લેવા જોઈએ.
– પહેલા પહેલી અને ત્રીજી આંગળી ને પાતળી પર સહેજ પ્રેશરથી મૂકો
– અંગૂઠા વડે કાંડા ની સામેની બાજુ દબાણ આપો પૂરી એક મિનિટ સુધી pulse ગણવિ જોઈએ pulse લેતી વખતે પેશન્ટની સાથે વાતો કરવી નહી.
– pulse લેતી વખતે rate રીધમ અને volume નો ખ્યાલ રાખો.

3. રેસ્પીરેશન :

– રેસ્પીરેશનમાં બે ક્રિયાનો સમાવેશ થાય છે.

1. ઇન્સ્પિરેશન ( શ્વાસ અંદર લેવો )
2. એક્સ્પીરેશન ( શ્વાસ બહાર કાઢવો )

ઇન્સ્પિરેશન અને એકસ્પીરેશન અને તેના પછી પલ્સ આ ત્રણેય ક્રિયાઓમાં વાતાવરણમાંથી હવા ફેફસામાં દાખલ થાય છે અહીં ૦2 અને co2 ની આપેલ થાય છે ત્યાર પછી ઉશ્વાસ મારફતે હવા બહાર નીકળે છે આ ક્રિયા ને રેસ્પિરેશન કહે છે.

રેસ્પીરેશન નો ફેટ અને તેની ઊંડાઈ બોડી ની જરૂરિયાત પ્રમાણે બદલાવી રહે છે.

નોર્મલ રેસ્પિરેસનની લાક્ષણિકતા :

1. Rate :

Rate એટલે કે એક મિનિટમાં રેસ્પીરેશન ની સંખ્યા જનરલી પુખ્ત વયના માણસના શ્વાસનો દર 16 થી 20 મિનિટ હોય છે.

– જન્મ વખતે 30 થી 40 મિનિટ
– 1 વર્ષ 26 થી 30 મિનિટ
– 2 વર્ષ 20 થી 26 મિનિટ
– 10 થી 15 વર્ષ 18 થી 20 મિનિટ
– પુખ્ત વયની વ્યક્તિમાં 16 થી 20 મિનિટ
– વૃધ્ધાવસ્થામાં 10 થી 20 મિનિટ શ્વાશો શ્વાસનો દર હોય છે

2. Depth :

રેસ્પીરેશનની ઊંડાઈ Chest ની હલન ચલન વડે જોઈ શકાય છે આ આપણા કાબુબા ની પ્રક્રિયા છે જેમાં વ્યક્તિ આશરે એક વખત માં 500 ml જેટલી air બોર્ડની અંદર દાખલ કરે છે.

3. રીધમ :

શ્વાસ અને ઉશ્વાસ વચ્ચેનો સમયગાળો સરખો અને નિયમિત હોય છે. તથા બે respiratr વચ્ચેનો સમયગાળો પણ નોર્મલ હોય છે.

Respiration ને અસર કરતા પરિબળો :

1. અમુક કંડીશનમાં respirate વધી જાય છે :

દા. ત
– કસરત
– માનસિક તાણ
– ખૂબ જ દુખાવો
– long time smoking
– સતત ઊભા અને ટટ્ટાર રહેવાથી
– અમુક પ્રકારની દવા

2. અમુક કંડીશનમાં respirate ઘટી જાય છે.

દા. ત

• મગજની ઇન્જૂરી
• અમુક drugs દા. ત નિકોટીન
• સતત rest ની position રેસ્પીરેશનની અનિયમિતતા :

1. ટેકીટનીયા :
   જ્યારે રેસ્પિરેશન 20 મિનિટ કરતાં વધી જાય છે તેને ટેકીટનિયા
   કહે છે.
2. બ્રેકેટનયા : જ્યારે respi rate 10 મિનિટ કરતાં ઘટી જાય છે તેને બ્રેકીટનિયા કહે છે.
3. એડનીયા :

Respi ની સહનાર કોર હાજરીની condition ને એટનીયા કહે છે.

4. ડીશટનીયા : શ્વાસ લેતી વખતે તકલીફ પડે છે, તથા respi વધારે શક્તિ વાપરવી પડે છે અને પેશન્ટને pain થાય છે આ condition ને ડિસટનિયા કહે છે.
5. ઓથોટનીયા :
   આ condition ના પેશન્ટને શ્વાસ માટે ફરજિયાત બેસવું અથવા ઉભવું પડે છે પેશન્ટને સુતા સુતા શ્વાસ લઈ શકતું નથી. Respiration લેવાની પદ્ધતિ :

• ટેમ્પ્રેરેચર અને પલ્સની સાથે સાથે respi પણ લેવામાં આવે છે.
• પેશન્ટને ખબર ન પડે તે રીતે રેસ્પિરેશન ગણવા
• પેશન્ટની છાતી ની મુવમેન્ટ પરથી respiration ની ગણતરી કરી શકાય.
• respiration ગણીએ ત્યારે તેના રેટ નિધમનો ખ્યાલ રાખવો જોઈએ તથા તેના chest અને stamch ની મુવમેન્ટ બરાબર થાય છે કે નહીં તે ચેક કરવું.

4. Blood presure : વ્યાખ્યા :
   Blood presure એટલે કે લોહી દ્વારા દિવાલ પર અપાતું દબાણ

• bp ને ટૂંકમાં blood presure કહે છે જ્યારે હૃદયનું ડાબું વેન્ટ્રીકલ શકો જાય છે ત્યારે બ્લડ એ ઓટોમાં દાખલ થાય છે અને ત્યાંથી શરીરની વિવિધ પસાર થાય છે. જેના લીધે એની દીવાલમાં એક પ્રેશર અનુભવવામાં આવે છે. જેને bp કહે છે . Bp ના પ્રકાર:

Bp ના મુખ્ય બે પ્રકાર છે

• સિસ્ટોલિક
• ડાયસ્ટોલિક

1.સિસ્ટોલિક bp : જ્યારે હ્રદય સંકોચાય છે અને આર્ટરીમાં બ્લડ દાખલ થાય છે તેથી જ દબાણ થાય છે તેને સિસ્ટોલિક bp કહે છે.

2.ડાયસ્ટોલિક bp : જયારે હદય પ્રચરલ પામે છે ત્યારે આર્ટરી પર દિવાલમાં અનુભવાતા પ્રેસરને ડાયસ્ટોલિક bp કહે છે.

નોર્મલ bp :

• નોર્મલ bp 120 / 80 mmhg હોય છે.
• અહીં 120 તે સિસ્ટલિક bp છે જ્યારે 80 તે ડાયસ્ટોલિક છે.
• સિસ્ટોલિક bp અને ડાયસ્ટોલિક bp વચ્ચેના તફાવત પલ્સ પ્રેશર કહે છે.

1.આઇપોટેન્શન : જ્યારે bp 90 / 60 mmhg થી ઓછું થઈ જાય આ કંડીશનને હાઈપટેન્શન કહે છે.

2.હાઇપર ટેન્શન :
જયારે bp 150/90 mmhg થી વધી જાય આ condition ને હાઇપર ટેન્શન કહે છે.

Bp લેવાના હેતુ :

• પેશન્ટની જનરલ કંડીશન જાણવા
• પેશન્ટ ની bp માં થતા ફેરફાર જાણવા
• આપેલ સારવારની અસર જાણવા માટે Bp ને અસર કરતા પરિબળો :

1.Age : જન્મ સમયે bp સૌથી ઓછી હોય છે અને age વધતાં તેમને વધારો થાય છે. ટૂંકમાં નવા જન્મેલા બાળકનું bp (સિસ્ટોલિક ) 40 mmhg જ્યારે 14 વર્ષથી ઉપરના વ્યક્તિનું bp 120_80 hg હોય છે.

2.Sex : મહિલાઓમાં પુરુષ કરતાં bp થોડું ઓછું જોવા મળે છે.

3.Tine : Morning time એ bp થોડું ઓછું હોય છે અને દિવસ વધતા તેમાં થોડો વધારો થાય છે.

4.Disease :

Haart તેમજ kidney ને લગતા રોગોમાં bp વધઘટ થઈ શકે છે.

આ ઉપરાંત કસરત શરીરનું તાપમાન બંધારણ લાગણી ટેન્શન તથા અમુક પ્રકારની Drugs લેતા વ્યક્તિઓમાં bp નો વધઘટ થઈ શકે છે.

Bp લેવા માટે inportants articuls :

• bp લેવા માટે

1.સ્ફીગ્મો મેનોમીટર

2.સ્ટેપોસ્કોપની જરૂર

• આ ઉપરાંત bp લેવા માટે

1.Dia bp મશીન

2.ડીઝલ bp મશીન નો use કરી શકાય છે.

પરંતુ સ્ફીગ્મો મેનોમીટર મારફતે લેવામાં આવતું બીપી નું માપ વધારે અસરકારક હોય છે.

1. સ્ફીગ્મો મેનોમીટર :

• તેના એક કાચની નળી હોય છે જેમાં 0-300 સુધીના સ્કેલ આવેલા હોય છે.
• કાચની નળીમાં પારો ભરેલ હોય છે.
• આ કાચની નળી સાથે એક રબરની ટ્યુબ મોડેલ હોય છે. આ ટ્યુબ ના છેડે એક બલ્બ હોય છે ટ્યુબ અને બલ્બ ની વચ્ચે એક વાલ્વ આવેલો હોય છે. જેના મારફતે લોહીનું દબાણ વધારી કે ઘટાડી શકાય છે. એકલ્પ 11 થી 32 સાઈઝ હોય છે.

Bp લેવાની રીત :

• જ્યારે bp માપવાનું હોય છે ત્યારે દર્દીને મોટાભાગે સુવાડીને કે અથવા તો બેસાડીને bp લેવામાં આવે છે.
• દર્દીની ઉંમર પ્રમાણે કફની સાઈઝ લેવી
• bp માપવા માટે કફને દર્દીના હાથની કોણીના ઉપરના ભાગે કફ બાંધવામાં આવે છે આ સમયે બંને નળીએ પાણીના મધ્ય ભાગમાં આવી તે રીતે કફ બાંધવો
• હવે બલ્બ પાસેના બલ્બને બંધ કરી આ બલ્બને દબાની કફમાં હવા ભરવામાં આવે છે. આ સમયે કાચની નળીમાં વાળાને ઉપર જતો જોઈ શકાય છે.
• પારાને 180 થી 200 mg સુધી લઈ જવો
• હાથની ત્રણ આંગળી ને રેડિયલ આર્ટરી પર મૂકવી આ સમયે તેના પલ્સ આવશે નહીં
• બલ્બ પાસેના વાલ્વ ને ધીમેથી બોલી હવા થોડી બહાર નીકળતા દેવી
• આ સમયે પારો નળીમાં નીચે ઉતરવો દેખાશે
• આ પ્રક્રિયા ચાલુ રાખવી આ દરમિયાન જ્યારે આપણે આંગળીમાં પલ્સ અનુભવાય આ સમયે ભારાની સ્થિતિ જોવિ આ માપને સિસ્ટોલિક bo કહે છે.

સ્ટેથોસ્કોપ વડે bp લેવાની રીત :

• આ મેથડમાં ઉપર પ્રમાણે જ પેશન્ટના હાથ પર કફ બાંધવામાં આવે છે અને વાલ્વ ને બંધ કરી બલ્બ વડે હવા ભરવામાં આવે છે.
• 180 થી 200 સુધી પારાને ચડાવ્યા બાદ સ્ટેથેસ્કોપન બેક્રિયલ આર્ટરીમાં મૂકવામાં આવે છે.
• વાલ્વ ને હળવેથી ખોલવામાં આવતા પારો નીચે ઉતરે છે.
• આ સમયે જે પોઇન્ટ ઉપર સ્ટેથોસ્કોપ વગર ધબકારા સંભળાય છે તે પ્રેશરને સિસ્ટોલિક bp કહે છે.
• પારાને હજી નીચે વધુ ઉતારતા આ ધબકારા સંભળાતા બંધ થાય છે.
• પારાને હજુ નીચે ઉતારવા ફરીથી સ્ટેથોસ્કોપ મા ધબકારા સંભળાય છે આ પ્રેશરને ડાયસ્ટોલિક bp કહે છે.
• સિસ્ટોલિક અને ડાયસ્ટોલિક bpના રેકોર્ડ લીધા બાદ કફને છોડી નાખવો
• પેશન્ટને આરામદાયક પોઝિશન આપવી
• બધા સાધનોને યોગ્ય રીતે ગોઠવી તેની જગ્યાએ મૂકવા
• જો bpમાં કોઈ તફાવત જણાય તો ઉપરી અધિકારીને જાણ કરવી Community health : સમાજમાં લોકોને શારીરિક અને માનસિક નાની મોટી અનેક સમસ્યાઓ થતી હોય છે. આ તકલીફ કઈ કઈ હોય છે. કેવી રીતે થાય છે. અને તેની સામાન્ય સારવાર કઈ રીતે અપાય છે તેના વિશેની માહિતી આ વિષયના જણાવવામાં આવે છે.
• ખાસ કરીને આમાં નોન કોમ્યુનિટી ડીસીઝ વિશેની માહિતી આપશે
• ભારત એક વિશાળ દેશ કે અને વસ્તીનું પ્રમાણ વધુ છે સાથે જ આવક ઓછી છે આથી ઘણા પ્રકારની આરોગ્યની સમસ્યાઓ જોવા મળે છે આ ઉપરાંત આ સમસ્યાઓ નીચેની બાબતો પર આધાર રાખે છે.
• સીઝન પ્રમાણે ચેપી રોગ ફાટી નીકળવા
• અંધશ્રદ્ધા માન્યતા અને રીત રિવાજો
• અપૂરતું પોષણ અને ઝડપી વસ્તી વધારો
• પ્રાથમિક આરોગ્ય સેવાઓનો અભાવ આ બધી કારણોથી આરોગ્યની સમસ્યા વધુ જોવા મળે છે.

માંદગમાં ગંભીર ચિન્હો અને લક્ષણો :

• કોઈ પણ pf મા નીચેના ચિહનો અને લક્ષણો માંથી જો કોઈ ચિહનો અને લક્ષણો જોવામળેતો આવા pt ને ગંભીર ગડગીને તાત્કાલિક સારવાર આપવી અથવા તો વધુ સારવાર માટે આગળ મોકલવા જરૂર હોય છે.
• સતત ત્રણ દિવસ સુધી કોઈપણ જગ્યાએ દુખાવો હોય
• સતત ખુબજ વધુ પૃર્માણ ભાવ આવતો હોય અને સારવાર ની અશરથી હોય
• ગરદન અકડાઈ ગઈહોય પીકવળી ગઈ હોય અથવા જડબું બંધ અસર થતી હોય
• પેટમાં સતત દુખાવો થાય અને વોમેટિંગ થાય
• stool કાળું આવે અથવા ઝાડામાં blood પડતું હોય
• કાન નાક ગળફામાં ઉલ્ટીમાં કે stool મા blood આવતું હોય
• pt એ 24 hours હોય urino pass ક્યુ હોય અથવા પાસ કરી સકલું નથી અથવા તેમાંથી blood આવતું હોય
• pt બેભાન અવસ્થામાં છે.
• pt ને સ્વાય લેવામાં તફલીફ પડે છે અને તેમાં હોંઠ અને નાખ blue થઈ જાય છે.
• એમાંથી કોઈ પણ ચિહનો હાજર હોયતો pt ને તાત્કાલિક સારવાર જાળવવા જરૂરી છે.

Enaminetion of uital sign

Pt ની જનરલ condition જેમાં પેટીના tpr bp અને skin નો colour અને signosi etc chea કરવા અને સારી લાઈટમાં objeneetion એનિમિયા છે કે નહીં લે check કરવું આંખમાં ટ્યુપીલ જોવી વીકનસ છે કે નહીં તે જોવી અને moument છે કે નહીં etc check કરવામાં આવે છે.

Weight procedure :

જો મોટી વ્યક્તિ હોય તો વ્યક્તિનું વજન મશીન ઉપર ઉભા રાખતા પહેલા pt અ પહેલા બુટ કે ચંપલ ઉતારવાની સલાહ આપવી અથવા તો pt એ વધારાના cather પહેરવા હોય તે પણ ઊભારી નાખવા માટે કહેવું કે મશીન ઉપર ઊભા રાખવા scale ને point પર છે કે નહીં તે ખાસ જોઈ નહીં લે ખાસ જોઈ લેવું વ્યક્તિ weight મશીન ઉપર ઊભી રહે અને કાંટો જ્યાં સ્થિર હોય લનું reading કરવું reading કરીને કેસ યેચર નોંધવું

Weight :

જ્યારે નાનું બાળક હોય તેમ જ મોટી વ્યક્તિની Heigth માય વાની હોય ત્યારે pt ને સિદ્ધિ ઉભા રાખી મેજર ટેપ થી પગ થી માથા સુધી જે હાઈટ આવે તો નોંધવી

Objectiue of height weight

નાનુ બાળક તેમજ કોઈપણ વ્યક્તિના નોર્મલ Growth અને deuiopment જાળવવા માટે weight અનુસાર અમુક દવાનો dosr નક્કી કરવા માટે

• કોઈપણ બીમાર વખતે વ્યક્તિનું weight કેટલું ઘટ્યું છે કે વધ્યું છે તે જાણવા માટે
• child પોષણ બરાબર મળે કે કેમ તે જાણવું
• antinatel માતાનું height કે weight જાણવું
• કોઈપણ gourt service મા physical ફિટનેસ કરવા માટે બીમાર વ્યક્તિની treate ment :
• heath worker એ જ્યારે home visiat ના હોય ત્યારે જ વ્યક્તિઓ બીમાર હોય તેની સંભાળ લેવી જોઈએ
• પોલાની બેગમાંથી જરૂર વધુમાણે drygs આપવામાં આવે છે
• તેના કુટુંબના વ્યક્તિઓની ચિંતા દૂર થાય છે તેવી વાતચીત કરવી
• તેને વ્યક્તિ અને તેના ફેમિલી સાથેનું વર્તન fenale health worker એ ખૂબ સારું રાખો
• જો તમારી first visit હોય તો ખાસ તમારું વર્તન અગત્યનું હોય છે જે માટે કેટલીક સૂચનાઓ નીચે મુજબ છે
• pt ના રિલેટિવ ને બીમારીની ચિંતા તેમના brain પરથી દૂર કરવાની તમારી જવાબદારી છે
• pt પોત પિતા હોય તેમના પિતાની બીમારીથી તેમના બાળકો અને પત્ની અસલમતી અનુભવે છે.
• જો માતા હોય તો pt તરીકે તો તેને ઘરની જવાબદારી હોય છે ઘર કેવી રીતે ચાલશે તો તેમને ચિંતા હોય છે તો માતાના આશ્વાસના બે શબ્દો health worker કરે છે.
• pt તરીકે child હોય ત્યારે તેમની માતાને ચિંતા હોય તે સ્વાભાવિક છે. ત્યારે સારવાર આપીને આરોગ્ય શિક્ષણ તેમની માતાને આપો
• જો pt ના સગા જો તેમના સબંધ સારો હોય તો સહકાર આપે છે નહીં તો સગવડમાં સુગવડ રૂપ આવે છે. જેથી આરોગ્ય અને છેકના વર્તનને અને ચિંતા ને સમજીને દરેક જણને સહકાર મેળવવો જરૂરી છે.
• pt ની condition નુ evaluation કરવું તેની શું બીમારી છે તે જાણવવૂં તેમના રોગ લક્ષણો વિશે પૂછવું હાલ કેવું છે ત્યારે શું થયું કે કેવી રીતે થયું તે વગેરે જાણવું
• pt ની કંડીશન તપાસ કરવી
• fdr લેવું skin નો colour જોવું weekness જોવી
• pt ની કાળજે માટે પાયાની સુવિધાઓ અને મદદ લેવાની તો કેવી રીલ જાળવવી અને કેવી રીતે પગલાં લેવા તે જાણવું.
• pt ની સેવાની વધુ જરૂર છે તેવા ptની bed હોવી જોઈએ આજુબાજુ ની વાતાવરણ cleam તેમજ ptના body and mouth બંને clean હોવા જોઈએ
• પોષણયુક્ત આહાર ની સલાહ આપવી
• વધારે પ્રમાણમાં fuild લેવા માટે સલાહ આપવિ
• stool urine બંને મોટાhistory પુછવિ objecrarion કરવાનું
• medicine ની જરૂર જણાય ત્યારે આપવી
• ઘરગથ્થુ સારવાર માટે પીટીના સગાને સમજાવવું દા ત સામાન્ય શરદી ઉધરસ હોય તો આદુનો રસ મધ હવિદર કે હળદર વાળું મિલ્ક etc આપવા કેવી રીતે આપવો તે ખાસ સમજાવો
• pt ની પોતાની normal life પાછી મેળવવા માટે પ્રોત્સાહન આપવું
• follow up માટે સમજાવવું પછી જ્યારે visit મા આવી ત્યારે શું કરવાનું છે તે સમજાવું
• તંદુરસ્તી માટે health education આપવૂં
• pt ને જરૂર જણાય તો phc માં કે હોસ્પિટલમાં refer કરવું

બાળકનો વજન :

• બાળક જ્યારે જન્મે ત્યારે તેનું વજન અને ઊંચાઈ માપવામાં આવે છે Objectives :
• બાળક કેટલા kg નું વજન જનમ્યું હતું તે જાણવા માટે
• બાળકનું વૃદ્ધિ વિકાસ બરાબર થાય છે કે નહીં તે જાણવા માટે
• બાળક માલન્યુટ્રીસન છે કે નહીં તેનું નિદાન કરવા માટે
• માલન્યુટ્રીસન થતું અટકાવવા માટે શું કરવું તે માતાને સમજાવવા માટે વજન કરતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દા :
• વજન કાંટો 0 પર કરો
• baby ના કપડા કાઢીને baby નું વજન કરવું
• alarays feeding આપ્યા પહેલા વજન કરવું જોઈએ
• ચોક્કસ સમયાતારે એક જ કાંટાની વજન કરવું
• baby બીમાર હોય અથવા બેભાન હોય તો મોટા વજન મધર ની સાથે baby નું વજન કરવું પછી એકલી માતાનું વજન કરો એટલે બાળકનું વજન જાણવામાં આવે છે. વજન કરવાના સાધનો :
• વજન કાંટો
• ખોયું
• ફૂટપટી
• pencil
• કોરા white page અથવા news paper વજન કરવાની રીત :
• પ્રોસીઝર કરતા પહેલા માતાને જાણ કરવી પછી વજન કાંટો એક્યુટ કરવા
• જો વચન કર્યા પહેલા baby એ stool માતાને તે સાફ કરવા કહેવુ.
• ત્યારબાદ hand washing ના સાધનો કાઢીને wash કરવા
• baby ના કપડા કાઢી નાખો
• baby ને ઊંચકીને ખોળામાં મૂકવું ત્યારબાદ તેને વજન કાંટામાં લટકાવવું
• ત્યારબાદ baby ને સપોર્ટ આપી baby નુ weight કાંટા પર આંખના level રાખીને observe કરવું
• ત્યારબાદ baby ને નીચે ધીમેથી મૂકવું
• ખોડામાંથી કાઢીને baby ને મધર ને આપવું
• જો weith baby નુ આવ્યું છે તે તમારી પ્રોસિઝર book નોંધ કરો. બાળકની ઊંચાઈ કરવાની રીત : બાળક જન્મે ત્યારે અને ત્યાર પછી દર મહિને 1 વર્ષ સુધી ઊંચાઈ માપવી અને ત્યારબાદ દર 6 મહિને બાળકને 5 વર્ષનો થાય ત્યાં સુધી weight & height check કરવા ઊંચાઈ કરવાના હેતુઓ :

1. બાળકને તેની ઉંમર પ્રમાણે ઊંચાઈ બરાબર છે કે નહીં તે જાણવા માટે
2. બાળકનો growth deveopment બરાબર છે કે નહીં તે જાણવા માટે
3. બાળકનો growth development બરાબર ન હોય તો તેનું કારણ શોધવા માટે
4. કારણ શોધીને માતાને આરોગ્ય શિક્ષણ આપો ડાયજેસ્ટિવ સિસ્ટમ : 1.ઈન્ટેસ્ટાઈનલ ઓબસ્ટ્રક્સન : આંતરડાની અંદર કોઈ પણ જાતનો અવરોધ આવે તે ઈન્ટેસ્ટાઇન ઓબસ્ટ્રક્સન કહેવામાં આવે છે. ચિન્હો અને લક્ષણો :

• સતત પેટમાં દુખાવો થાય છે એબ્ડોમિનલ ડિસટેન્સન ટેન્ડરનેસ થાય છે
• સ્ટુલપાસ કરવામાં તકલીફ થાય અથવા શરૂઆતમાં સ્ટેજમાં ડાયેરિયા પણ થઈ શકે છે
• બોવેલ સાઉન્ડ બંધ થઈ જાય છે
• નોઝિયા સાથે વોમિટિંગ જોવા મળે છે
• ક્યારેક ઉલટી માં લીલો રંગ જોવા મળે છે
• ઉલટી માં સ્ટુલ જેવી વાસ આવે છે. કારણો :
• સાઉન્ડ વર્મ હોય છે
• પ્યુંમર( ગાંઠ ) હોય તો
• કેન્સર હોય તો
• હર્નિયા હોય કે જેને કારણે એબ્ડોમીનલ હોલમાં ઘૂસી ગયેલું ઈન્ટેસ્ટાઈનલ તેની મૂળ સ્થિતિમાં પાછું આવવું તું નથી ત્યારે આ કંડીશન જોવા મળે છે. ટ્રીટમેન્ટ : આ પેશન્ટને નિદાન અને ઇન્વેસ્ટિગેશન કરીને તરત જ નજીકના હોસ્પિટલમાં રીફર કરવામાં આવે છે.

2.હર્નિયા : આ એક એવી કંડીશન છે કે જેમાં એબ્ડોમીનલના મસલ્સમાં કંઈક ખામી હોય છે કે નબળા પડી ગયા હોય ત્યારે તેમાંથી ઈન્ટેસ્ટાઇનનો અમુક ભાગ બહાર આવે છે. તેને હર્નિયા કહે છે જે નીચે મુજબના લક્ષણો જોવા મળે છે.

• સ્કીન પરસ્વેલ્ડીંગ આવે છે.
• જ્યારે વજન ઉપાડવામાં આવે છે ત્યારે લૂપ વધુ બહાર આવે છે
• દુ:ખાવો થાય છે (pain)
• વધુ સમય સુધી ચાલુ રહે તો અથવા કાયમી ચાલુ રહે તે લુપ બહાર આવી જાય તો ઓપરેશન કરવાની જરૂરિયાત ઊભી થાય છે જ્યારે પેશન્ટને તાત્કાલિક હોસ્પિટલમાં રીફર કરવામાં આવે છે. સારવાર અને સંભાળ :
• પગના ભાગ ઉચા રાખવા સમજાવવું
• વધુ પડતી અને ખોટી એક્સરસાઇઝ ન કરાવવા માટે સલાહ આપવી
• વધુ પડતો વજન ન ઉચકાવા માટે સલાહ આપવિ

3.હેમરોઈડસ ( પાઇલ્સ મસા ):

આમાં હેમરોડસમાં વેન એટલે કે એનસની આજુબાજુ નુ વેરીકોસ (ફૂલી જવું ) થઈ જાય જેને પાઇલ્સ કહેવામાં આવે છે.

વેરીકોસ એટલે વેનના દિવાલના વાલ્વ નબળા પડી જવાથી બ્લડ આગળ વધવાને બદલે એક જ જગ્યાએ એકઠું થાય છે જેને વેરીકોસ વેઈન કહેવાય છે.

આ પ્રકારની કંડીશનમાં ખૂબ જ દુખાવો થાય છે અને ઘણી વખત બ્લડિંગ જોવા મળે છે આ કંડીશન કોનસ્ટીપેસ્ન ( કબજિયાત ) ના કારણે જોવા મળે છે.