FORENSIC PSYCHIATRY (ફોરેન્સિક સાયકીયાટ્રી)
Forensic Psychiatry (ફોરેન્સિક સાયકીયાટ્રી) એ Law (કાનૂન) અને Psychiatric Practice (માનસિક સારવાર પ્રક્રિયા) નું Combination (મિલન) છે, જે Criminal Responsibility (આપરાધિક જવાબદારી) અને Civil Responsibility (નાગરિક જવાબદારી) જેવા Issues (મુદ્દાઓ) સાથે Deal (મુકાબલો) કરે છે.
Forensic Psychiatrist (ફોરેન્સિક સાયકીયાટ્રિસ્ટ) Legal Proceedings (કાનૂની પ્રક્રિયા)માં સામેલ Individuals (વ્યક્તિઓ), જેમ કે Criminals (અપરાધીઓ), Victims (પીડિતો) અને Witnesses (સાક્ષીઓ),નું Assessment (મૂલ્યાંકન) કરે છે અને તેમની Mental Condition (માનસિક સ્થિતિ), Competency (યોગ્યતા), અને Responsibility (જવાબદારી) નક્કી કરે છે. તેઓ ઘણીવાર Mental Health Problems (મનોવૈજ્ઞાનિક સમસ્યાઓ) સંબંધિત Court Cases (અદાલતી કેસો)માં Testify (જુબાની) આપે છે.
CRIMINAL RESPONSIBILITY
~Section 84 મુજબ (indian penal code 1860) એવું કોઈ પણ crime એ crime નથી હોતું જે person દ્વારા જે સમયે કરવામાં આવ્યું હોય અને તે સમયે તે person mentally ill હોય.
1. Mcnaughton Rule’s(મેકનોટન નો નિયમ)
~ડેનિયલ મેકનૉટન 29 વર્ષનો સ્કોટ્સમેન, delusion હેઠળ કામ કરી રહ્યો હતો, તેણે બ્રિટિશ વડા પ્રધાન સર રોબર્ટ પીલના સચિવ એડવર્ડ ડ્રમન્ડની ગોળી મારીને હત્યા કરી.
McNaughten પેરાનોઈડ સ્કિઝોફ્રેનિક હતો અને તેને ભ્રમ હતો કે સર રોબર્ટ પીલ તેની વિરુદ્ધ કાવતરું કરી રહ્યા છે.તેનો ઈરાદો સર રોબર્ટ પીલને મારવાનો હતો પરંતુ ભૂલથી ડ્રમન્ડને મારી નાખ્યો.
~એક committe એ , 9 ફિઝિશીયન ની મેડિકલ એડવાઇસ સાંભળ્યા પછી, મનની મેન્ટલ ઇલનેસ ના કારણે McNaughten દોષિત ન હોવાનું જણાયું.
2. Durham Rule`s
~કોઈ વ્યક્તિ તેના વર્તન માટે ગુનાહિત રીતે જવાબદાર નથી જો તેની ગેરકાયદેસર ક્રિયા કોઈ મેન્ટલ ઇલનેસ અથવા મેન્ટલ ડિફેક્ટ નું પરિણામ હોય.
3.American Law Institute (ALI) ટેસ્ટ
~કોઈ વ્યક્તિ criminal વર્તણૂક માટે જવાબદાર નથી, જો આવા વર્તન સમયે, મેન્ટલ ડિસીઝ અથવા મેન્ટલ ડિફેક્ટ ના પરિણામે તેની પાસે તેના વર્તનની ગુનાહિતતાને appreciate કરવાની અથવા કાયદાની જરૂરિયાતોને અનુરૂપ તેના વર્તનને અનુરૂપ ક્ષમતાનો અભાવ હોય.
ALI ટેસ્ટ મેકનોટન નિયમ અને અનિવાર્ય ઇમ્પલ્સ ટેસ્ટના કોમ્બિનેશન સમાન છે. આ નિયમ સાયકોપેથ ને લાગુ નથી પડતો. આ પોપ્યુલર ટેસ્ટ હવે USA ની તમામ courts દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાય છે.
CIVIL RESPONSIBILITY
•Property Management
~Mentally ill વ્યક્તિ તેમની property નું management કરવામાં સક્ષમ નથી. જ્યાં સુધી તે મેન્ટલ ઇલનેસ માંથી recover ન થાય ત્યાં સુધી તે કોઈ અન્ય વ્યક્તિને તેની ઇલનેસ દરમિયાન તેના માટે કાર્ય કરવાની authority આપી શકે છે. જો કોઈ certificate મેન્ટલ ઇલનેસ ની severe degree prove કરે તો કોર્ટ તેની property ની દેખરેખ માટે મેનેજરની નિમણૂક કરી શકે છે.
•Marriage
~હિન્દુ મેરેજ એક્ટ (1955નો 25નો અધિનિયમ) હિન્દુ મેરેજ માટે શરતો પ્રદાન કરે છે. તેના આધારે જો કોઈ વ્યક્તિ મેરેજ સમયે mentally ill હોય અથવા mentally retarded હોય હોય તો તેને null અથવા void (કોઈ legal force વગર ) જાહેર કરી શકાય છે.Spouse devorce માટે પણ અપીલ કરી શકે છે.
•Testamentary Capacity(વસીયતનામું કરવાની ક્ષમતા)
~ટેસ્ટામેન્ટરી કેપેસિટી એ વ્યક્તિની WILL(વ્યક્તિના પોતાની property ના નિકાલ નું ડોક્યુમેન્ટ )કરવાની ક્ષમતા છે. Healthy mind ધરાવતી વ્યક્તિ જ WILL કરી શકે છે. જો કોઈ વ્યક્તિ WILL બનાવતી વખતે મેન્ટલ ઇલનેસ થી પીડાય છે, તો મેન્ટલ ડિસ્ટર્બન્સ ને કારણે invalid ગણાય છે.
•Right To Vote
~ mental ill person એ election લડી શકતા નથી voting ના અધિકારનો ઉપયોગ કરતા નથી.
•Contrast
~જો તે સાબિત થાય કે contract કરતી વખતે વ્યક્તિ contract કરવા માટે પૂરતો યોગ્ય નથી અને contract ને સમજવા માટે સક્ષમ નથી તો contract invalid છે. મેન્ટલ ઇલનેસ ધરાવતા વ્યક્તિને કોઈપણ business contract માં પ્રવેશવાની પણ મંજૂરી નથી.
•Guardianship
Mentally ill વ્યક્તિ minor(18 વર્ષ થી ઓછી ઉંમર )ના કાયદાકીય guardian તરીકે કામ કરી શકતી નથી.
INDIAN LUNACY ACT-1912
Definition and Purpose (પરિભાષા અને હેતુ):
The Indian Lunacy Act, 1912 (ઇન્ડિયન લુનસી એક્ટ, 1912) બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન mental illness (મેન્ટલ ઇલનેસ) ધરાવતા લોકોની care (કેર), treatment (ટ્રીટમેન્ટ), અને management (મેનેજમેન્ટ) માટે રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો. આ કાયદાનું મુખ્ય ઉદ્દેશ custody (કસ્ટડી) અને treatment માટે નીતિઓ લાવવાનું હતું, પરંતુ તે rehabilitation (રિહેબિલિટેશન) કરતા વધુ confinement (બંધ કરવું) પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતું હતું
•Chapter-1 :
આ Chapter માં કેટલીક Definition નો સમાવેશ થાય છે. જેમાં Asylum, District court, Criminal lunatic વગેરે.
Asylum (અસાઇલમ) :– સેન્ટ્રલ ગવર્નમેન્ટ અથવા સ્ટેટ ગવર્નમેન્ટ દ્વારા license મેળવેલ મેન્ટલ હોસ્પીટલ ને Asylum કહેવાય છે.જેમાં મેન્ટલ પેશન્ટ ને રાખવામાં આવે છે.
Cost Of Maintenance (કોસ્ટ ઓફ મેન્ટેન્સ) : આમાં રહેવાનું, Maintenance, Medicine,Cloth અને Mental કન્ડિશન વાળા પેશન્ટ નું મોનીટરીંગ અને Asylum માંથી નિકાળવા માટે થતો તમામ ખર્ચ સામેલ હોય છે.
Criminal Lunatic (ક્રિમિનલ લુનાટિક):- A Criminal Lunatic (ક્રિમિનલ લુનાટિક) એ તે વ્યક્તિ છે જે crime (ગુનો) કરે છે પરંતુ તે સમયે mental illness (મેન્ટલ ઇલનેસ)થી પીડિત હોય છે અને તેના ગુનાહિત વર્તન માટે responsible (જવાબદાર) ગણવામાં આવતો નથી. આ વ્યક્તિઓને custody (કસ્ટડી) અને treatment (ટ્રીટમેન્ટ) માટે વિશેષ કાનૂની જોગવાઈઓ હેઠળ રાખવામાં આવતી હતી.
•Chapter-2 :
આ સેક્શન (Section) મુજબ, petition (પિટીશન) ના આધારે અથવા neighboring state (પડોશી રાજ્ય) ની petition પર આધાર રાખીને, criminal lunatics (ક્રિમિનલ લુનાટિક્સ) ને છોડી દેવા (release કરવું) અથવા admit (એડમિટ) કરવા માટેના orders (ઓર્ડર્સ) આપવામાં આવે છે.
આને અન્ય કોઈ પણ અધિકારપ્રાપ્ત authority (ઑથોરિટી) ના આદેશ હેઠળ પણ implement (ઇમ્પ્લીમેન્ટ) કરી શકાય છે. આ નક્કી કરવું કે વ્યક્તિ safe for release (રિલીઝ માટે સુરક્ષિત) છે કે requires further treatment (વધુ સારવારની જરૂર છે), તે medical officers (મેડિકલ ઓફિસર્સ) અથવા court (કોર્ટ) દ્વારા થાય છે.
આ જોગવાઈનો મુખ્ય ઉદ્દેશ public safety (જાહેર સુરક્ષા) અને rehabilitation (રિહેબિલિટેશન) વચ્ચે સંતુલન જાળવવાનો છે.
•Chapter-3 :
આ Section (સેક્શન) care (કેર) પ્રદાન કરવા અને treatment (ટ્રીટમેન્ટ) સાથે સંબંધિત છે. આમાં visitors (વિઝિટર્સ) માટેની appointments (અપોઈન્ટમેન્ટ્સ), visitors દ્વારા monthly inspections (મંથલી ઇન્સ્પેક્શન), lunatics (લુનાટિક્સ)ને discharge (ડિસ્ચાર્જ) કરવાના નિયમો, અને parole (પેરોલ) માટેની જોગવાઈઓનો સમાવેશ થાય છે.
Parole હેઠળ, family functions (ફેમિલી ફંક્શન્સ) અથવા religious functions (ધાર્મિક ફંક્શન્સ) માટે વધુમાં વધુ 90 days (90 દિવસ) માટેની permission (પરમિશન) આપવામાં આવે છે.
આ provisions (પ્રોવિઝન્સ) નો ઉદ્દેશ છે કે, mentally ill individuals (મેન્ટલી ઇલ વ્યક્તિઓ) ને treatment સાથે social integration (સોશિયલ ઈન્ટેગ્રેશન) માટે પણ તક પૂરી પાડવામાં આવે. Visitors દ્વારા inspection એ care standards (કેર સ્ટાન્ડર્ડ્સ) જાળવવાનું સુનિશ્ચિત કરે છે.
•Chapter-4 :
Lunacy (લુનસી) સંબંધિત judicial (ન્યાયિક) મામલાઓની investigation (તપાસ) કરવાનો power (પાવર) High Court (હાઇ કોર્ટ) પાસે હોય છે.
~ District Court (ડિસ્ટ્રિક્ટ કોર્ટ) પાસે કેટલાક cases (કેસિસ) માં orders (ઓર્ડર) તપાસ કરવા માટે issue (ઈશ્યુ) કરવાનો power હોય છે.
~ Court (કોર્ટ) તેવા વ્યક્તિ માટે investigation orders (તપાસના આદેશ) આપી શકે છે જે lunatic (લુનાટિક) હોવા માટે શંકાસ્પદ છે.
~ ન્યાયિક investigation (તપાસ) માટે time and place (સમય અને જગ્યા) નક્કી કરવામાં આવે છે, જે case-specific (કેસ-સ્પેસિફિક) હોય છે.
આ પ્રક્રિયાનો ઉદ્દેશ fair judicial review (વાજબી ન્યાયિક સમીક્ષા) અને protection of rights (અધિકારોનું રક્ષણ) સુનિશ્ચિત કરવાનું છે.
•Chapter-5 :
~District Court (ડિસ્ટ્રિક્ટ કોર્ટ) તપાસ અને તેના judgment (ચુકાદા) સાથે related powers (સંબંધિત સત્તાઓ) ધરાવે છે.
~ Collector (કલેક્ટર) ને direct (ડાયરેક્ટ) કરવાનો power (પાવર) પણ District Court પાસે હોય છે.
~ Guardian (ગાર્ડિયન) અને manager (મેનેજર) ની appointment (નિમણૂક) કરવાનો અધિકાર ડિસ્ટ્રિક્ટ કોર્ટ પાસે હોય છે.
~ જો Court (કોર્ટ) નક્કી કરે કે mental illness (મેન્ટલ ઇલનેસ) નથી, તો તે proceedings (કાર્યવાહી) બંધ કરવાની અથવા તેને side-line (સાઇડ-લાઇન) રાખવાની authority (ઑથોરિટી) ધરાવે છે.
આ જોગવાઈઓનો મુખ્ય ઉદ્દેશ fair investigation (વાજબી તપાસ), efficient resolution (કાર્યક્ષમ નિરાકરણ), અને individual rights (વ્યક્તિગત અધિકારો)નું protection (રક્ષણ) સુનિશ્ચિત કરવાનું છે.
•Chapter 6 :
State Government (સ્ટેટ ગવર્મેન્ટ) પાસે asylums (અસાઇલમ્સ) ની establishment (સ્થાપના) કરવાનો અથવા licenses (લાઇસન્સ) આપવા માટેનો power (પાવર) છે.
~ જો curative treatment (કયુરેટિવ ટ્રીટમેન્ટ) યોગ્ય રીતે આપવામાં ના આવી રહી હોય, તો State Government લાઇસન્સ cancel (કેન્સલ) પણ કરી શકે છે.
આ જોગવાઈઓનો ઉદ્દેશ quality care (ગુણવત્તાસભર કાળજી) સુનિશ્ચિત કરવો અને mismanagement (ખોટી વ્યવસ્થા) રોકવાનો છે.
•Chapter 7 :
Lunatics (લુનાટિક્સ) સાથે થતા expenses (ખર્ચ) માટેની જોગવાઈઓનું નિયમન કરેલું છે.
~ State Government (સ્ટેટ ગવર્મેન્ટ) દ્વારા licensed asylums (લાઇસન્સ મળેલા અસાઇલમ્સ) ના expenses (ખર્ચ), જેમ કે maintenance (મેટેનન્સ) અને operations (ઓપરેશન્સ), ઉઠાવવા માટેની જવાબદારી છે.
~ Maintenance expenses (મેટેનન્સ ખર્ચ) ની ચુકવણી માટે, civil court (સિવિલ કોર્ટ) માં application (અરજી) કરવાનું આયોજન છે, જ્યાં orders (ઓર્ડર્સ) મેળવવા માટે અરજી થઈ શકે છે.
આ નિયમોનો ઉદ્દેશ financial accountability (આર્થિક જવાબદારી) સુનિશ્ચિત કરવો અને lunatics માટે quality care (ગુણવત્તાસભર કાળજી) જાળવવાનો છે.
•Chapter 8 :
State Government (સ્ટેટ ગવર્મેન્ટ) પાસે rules (રૂલ્સ) બનાવવા માટેનો power (પાવર) હોય છે.
~ Rules નું publication (પબ્લિકેશન) કરવાની જવાબદારી પણ State Government પાસે હોય છે, જેથી તે public access (પબ્લિક ઍક્સેસ) માટે ઉપલબ્ધ થાય.
~ Rules (રૂલ્સ) અનુસાર, individuals (વ્યક્તિઓ) ના protection (બચાવ) માટે જોગવાઈઓ કરવામાં આવે છે, ખાસ કરીને lunatics (લુનાટિક્સ) માટે.
~ Indiaની બહારના lunatics (ભારતની બહારના લુનાટિક્સ) ને admit (એડમિટ) કરવા માટેના rules બનાવવા માટે પણ State Government પાસે authority (ઑથોરિટી) છે.
આ જોગવાઈઓનો ઉદ્દેશ structured governance (સંચાલન માટેનું માળખું) જાળવવું અને rights-based framework (અધિકાર આધારિત માળખું) લાવવાનું છે.
Mental Health Act, 1987
1987 માં Parliament (પાર્લામેન્ટ) દ્વારા Mental Health Act (મેન્ટલ હેલ્થ એક્ટ) નો draft (ડ્રાફ્ટ) તૈયાર કરવામાં આવ્યો.
April 1993 માં આ એક્ટ ભારતના તમામ States (સ્ટેટ્સ) અને Union Territories (UTs) (યુનિયન ટેરિટરીઝ) માં અમલમાં આવ્યો.
આ એક્ટે Indian Lunacy Act, 1912 (ઇન્ડિયન લુનસી એક્ટ, 1912) ને replace (રિપ્લેસ) કર્યો.
Mentally ill individuals (મેન્ટલી ઇલ વ્યક્તિઓ)ની treatment (ટ્રીટમેન્ટ) અને care (કેર) માટેના કાયદા (Law) ને વધુ strong (મજબૂત) બનાવવાનું અને તેમની property (પ્રોપર્ટી) સાથે સંબંધિત અથવા incidental matters (આકસ્મિક બાબતો) માટે વધુ સારી provisions (પ્રોવિઝન્સ) લાવવાનું મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય હતું.
OBJECTIVES OF ACT (હેતુઓ)
1. સાયકિયાટ્રિક હોસ્પિટલોના લાઇસન્સ અને સુપરવિઝન માટે સેન્ટ્રલ અને સ્ટેટ ઓથોરિટીની સ્થાપના કરવી.
2. સાયકિયાટ્રિક હોસ્પિટલો અને નર્સિંગ હોમની સ્થાપના કરવી.
3. આ હોસ્પિટલોના કામકાજની તપાસ પૂરી પાડવી.
4. Mentally ill person ની કસ્ટડી પૃવાઈડ કરવી
જેઓ પોતાની સંભાળ રાખવામાં કેપેબલ નથી,અને પોતાના માટે અને અથવા અન્ય લોકો માટે dangerous છે.
5. Mentally ill person ના dangerous manifestation થી સોસાયટી નું પ્રોટેક્શન કરવું.
6. Mentally ill વ્યક્તિઓના એડમિશન અને ડિસ્ચાર્જની પ્રોસેસનું રેગ્યુલેશન કરવું.
7. આ detained કરાયેલ વ્યક્તિઓના અધિકારોનું રક્ષણ કરવું.
8. Citizens ને બિનજરૂરી રીતે detained (અટકાયતમાં) લેવાથી બચાવવા માટે.
9. Mentally ill person ના maintenance નો ખર્ચ પૂરો પાડવા.
10. Mentally ill criminals ને રાજ્યના ખર્ચે કાનૂની સહાય પૂરી પાડવી.
SALEINT FEATURES
મેન્ટલ હેલ્થ એક્ટ total 10 ચેપ્ટર માં devide થયેલ છે.
•Chapter-1 :
~આ section માં કેટલીક terminology નો સમાવેશ થાય છે.
~mentally ill person, psychiatrist,medical officer વગેરે ની definition આપે છે.
~કેટલીક Old terms છે જગ્યા આજે new terms નો ઉપયોગ થાય છે.
~Lunatic = Mentally ill person
~Lunatic Asylum = Psychiatric hospital
~Criminal lunatic = Mentally ill prisoner
•Chapter-2:
~આ સેક્શન સેન્ટ્રલ અને સ્ટેટ level એ મેન્ટલ હેલ્થ ઓથોરિટી ની સ્થાપના સાથે રિલેટેડ છે.
Chapter-3:
~સાયકીયાટ્રીક હોસ્પિટલો અને નર્સિંગ હોમ્સની સ્થાપના અને જાળવણી સાથે deal કરે છે.
Chapter-4:
~ Mentally ill લોકોને સાયકીયાટ્રીક હોસ્પિટલોમાં એડમિટ કરવાની અને ડિટેઇન કરવાની પ્રોસેસ સાથે સંકળાયેલ છે.
Chapter-5:
~ તે Mentally ill વ્યક્તિઓના સુપરવિઝન , ડિસ્ચાર્જ, absence leave અને remove કરવા સાથે work કરે છે
Chapter-6: તે property ધરાવતા mentally ill વ્યક્તિઓ અને તેના મેનેજમેન્ટ અંગેની ન્યાયિક પૂછપરછ સાથે સંબંધિત છે.
Chapter-7:
~તે mentally ill વ્યક્તિઓની સાયકીયાટ્રીક હોસ્પિટલ અથવા સાયકિયાટ્રીક નર્સિંગ હોમમાં maintenance સાથે સંબંધિત છે.
Chapter-8:
~તે mentally ill વ્યક્તિઓના human rights(માનવ અધિકારોના ) પ્રોટેક્શન સાથે સંબંધિત છે.
Chapter-9:
~તે Act ની ગાઇડલાઈન અને ઉલ્લંઘન માટે દંડ અને કાર્યવાહી સાથે deal કરે છે.
Chapter-10:
~તે act ના અન્ય cover ન થતા miscellaneous matters સાથે deal કરે છે.
Mental Healthcare Act, 2017
2017ના કાયદાએ 1987 Act ને replace (રિપ્લેસ) કર્યો અને માનસિક આરોગ્ય માટે વધુ rights-based framework (રાઇટ્સ-બેઝ્ડ ફ્રેમવર્ક) આપ્યું.
2017 Act ના મુખ્ય મુદ્દા:
આ 2017 Act ને UNCRPD (યુનાઇટેડ નેશન્સ કન્વેન્શન ઓન ધ રાઇટ્સ ઓફ પર્સન્સ વિથ ડિસેબિલિટીઝ) સાથે align (ઍલાઇન) કરવામાં આવ્યો છે, જે mental health services (મેન્ટલ હેલ્થ સર્વિસિસ) ને human rights (હ્યુમન રાઇટ્સ) સાથે જોડે છે.
NARCOTIC DRUGS AND PSYCHOTROPIC SUBSTANCE(NDPS) ACT-1985
નાર્કોટિક ડ્રગ્સ એન્ડ સાયકોટ્રોપિક સબસ્ટન્સ એક્ટ-1985, જેને સામાન્ય રીતે NDPS એક્ટ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તે ભારતની સંસદનો એક અધિનિયમ છે જે વ્યક્તિને નાર્કોટિક ડ્રગ્સ અથવા સાયકોટ્રોપિક સબસ્ટન્સના સેવન અથવા પ્રોડક્શન ખેતી, માલિકી, વેચાણ, ખરીદી, ટ્રાન્સપોર્ટ , સ્ટોર કરવા પર પ્રતિબંધ મૂકે છે.
OBJECTIVES OF NDPS ACT
~નાર્કોટિક ડ્રગને લગતા હાલના કાયદાને એકીકૃત કરવા અને તેમાં સુધારો કરવો.
~નાર્કોટિક ડ્રગ્સ અને સાયકોટ્રોપિક સબસ્ટન્સને લગતી કામગીરીના control અને regulation માટે કડક જોગવાઈ કરવી.
~ખાસ કરીને હેરફેરના ગુનાઓ માટે દંડમાં નોંધપાત્ર વધારો કરવો.
~નાર્કોટિક ડ્રગ્સ અને સાયકોટ્રોપિક સબસ્ટન્સ ને લગતા આંતરરાષ્ટ્રીય સંમેલનના implementation માટે જોગવાઈઓ કરવી કે જેમાં india એ party છે.
CONTENTS
~આ ACT માં કેટલીક નાર્કોટિક્સ ડ્રગ્સનો સમાવેશ થાય છે જેમાં ઓપીયમ, Poppy,કેનાબીસ,કોકેઈન અને મેરીજુઆના વગેરે.
~સાયકોટ્રોપિક સબસ્ટન્સ : પેન્ટાઝોસીન અને બાર્બીટ્યુરેટ્સ સહીત 76 drugs નો સમાવેશ થાય છે.
PRILIMINARY
~આ કાયદો નાર્કોટિક ડ્રગ્સ એન્ડ સાયકોટ્રોપિક સબસ્ટન્સ એક્ટ, 1985 તરીકે ઓળખાય છે.
~તે સમગ્ર ભારતમાં વિસ્તરે છે.
~ભારતની બહાર ભારતના તમામ નાગરિકોને તે લાગુ પડે છે
~ ભારતમાં નોંધાયેલા જહાજો અને એરક્રાફ્ટ પરના તમામ વ્યક્તિઓને, તેઓ ગમે ત્યાં હોય તેમને આ કાયદો લાગુ પડે છે.
PUNISHMENT
~લાયસન્સ વગર ઓપીયમ(અફીણ), કેનાબીસ અને કોકા ના છોડની ખેતી કરવા પર 10 વર્ષ સુધીની jail અને 1 લાખથી વધુનો દંડ થઇ શકે છે.
~લાયસન્સ ધરાવતા farmers દ્વારા ઓપીયમની embazzlement(ઉચાપત) કરવા પર 10-20 વર્ષ સુધીની સખત કેદ અને 1-2 લાખ રૂપિયાનો દંડ થઇ શકે છે.
~નાર્કોટિક ડ્રગ્સ અથવા સાયકોટ્રોપિક સબસ્ટન્સના ઉપયોગ ઈમ્પોર્ટ /એક્સપોર્ટ અથવા પ્રોડક્શન,ખેતી, માલિકી, વેચાણ, ખરીદી, ટ્રાન્સપોર્ટ કરવા પર જો ઓછી માત્રા માં હોય તો 6 મહિનાની સખત કેદ અથવા 10,000 રૂપિયાનો દંડ અથવા બંને થઇ શકે છે.
~જો commercial quantity માં હોય તો 10-20 વર્ષની સખત કેદ અને 1-2 લાખનો દંડ થાય છે.
STANDARD OF PSYCHIATRIC NURSING PRACTICE
~મેન્ટલ હેલ્થ નર્સિંગ પ્રેક્ટિસના standard મા અસેસમેન્ટ , ડાયાગનોસીસ ,પ્લાનિંગ , ઇન્ટરવેનશન અને ઇવાલ્યુએશન સહિત મેન્ટલ હેલ્થ problems ધરાવતી વ્યક્તિઓને comprehensive care પૂરી પાડવાનો સમાવેશ થાય છે.
~સ્ટાન્ડર્ડ એ કોઈપણ સેટિંગ અથવા role મા કોઈપણ નર્સ માટે minimul professional practice expactational છે, જે કાઉન્સિલ દ્વારા મંજૂર કરવામાં આવે છે અથવા અન્યથા નર્સિંગ પ્રોફેશન અંતર્ગત છે (રજિસ્ટર્ડ નર્સ એક્ટ, 2006).
PROFESSIONAL PRACTICE STANDARD
•Standard-1 (Theory)
~સા્યકિયાટ્રીક મેન્ટલ હેલ્થ નર્સિંગ એ nurses to nurses માટે ચિંતાની ઘટનાઓને સમજાવવા અને intervention માટે આધાર પૂરો પાડવા સંબંધિત theory નો ઉપયોગ છે.
•Standard-2 (Data Collection)
~નર્સ સતત ડેટા કલેકટ કરે છે જે comprehensive , accurate અને systematic હોય છે.
~ઇફેક્ટિવ ઇન્ટરવ્યુ, બિહેવિયરલ ઓબઝર્વેશન , ફિઝિકલ અને મેન્ટલ હેલ્થ અસેસમેન્ટ નર્સને યોગ્ય નિષ્કર્ષ પર પહોંચવામાં અને ક્લાયન્ટ સાથે યોગ્ય ઇન્ટરવેનશન પ્લાન બનાવવા માટે સક્ષમ કરે છે.
•Standard-3(Diagnosis)
~actual અને potential health problems નું identification નો સમાવેશ થાય છે.સા્યકિયાટ્રીસ્ત -મેન્ટલ હેલ્થ રજિસ્ટર્ડ નર્સ રિસ્ક ના લેવલ સહિત diagnosis અથવા problems નક્કી કરવા માટે અસેસમેન્ટ ડેટાનું એનાલિસિસ કરે છે.
•Standard-4(Planning)
~નર્સ ચોક્કસ goals અને ઇન્ટરવેનશન સાથે નર્સિંગ કેર પ્લાન ડેવલપ કરે છે જે દરેક ક્લાયન્ટની જરૂરિયાતો માટે unique નર્સિંગ એક્શન નું વર્ણન કરે છે.
•Standard-5(Intervention)
~સાયકોથેરાપ્યુટિક ઇન્ટરવેનશન,હેલ્થ એજ્યુકેશન,ડેઇલી લાઈફ એક્ટિવિટી,સોમેટિક થેરાપી,
થેરાપ્યુટીક environment,સાયકોથેરાપી મા nurse ઈમ્પોર્ટન્ટ role play કરે છે.
•Standard-6(Counselling)
~ સાઇકિયાટ્રિક મેન્ટલ હેલ્થ નર્સ ક્લાયન્ટને તેમની અગાઉની સામનો કરવાની ક્ષમતા સુધારવા અથવા તેને ફરીથી મેળવવામાં, મેન્ટલ હેલ્થ ને પ્રમોટ કરવા અને મેન્ટલ ઇલનેસ અને ડિસેબીલિટી ને અટકાવવામાં help કરવા માટે કાઉન્સેલિંગ ઇન્ટરવેનશન નો ઉપયોગ કરે છે.
•Standard-7(Millieu Therapy)
~મેન્ટલ હેલ્થ નર્સ ક્લાયન્ટ અને અન્ય હેલ્થ કેર પ્રોવાઈડર્સ સાથે મળીને સ્ટ્રક્ચર્સ પૃવાઈડ કરે છે અને થેરાપ્યુટીક environment જાળવે છે.
•Standard-8(Psycho-Biological Intervention)
~સા્યકિયાટ્રીક મેન્ટલ હેલ્થ નર્સ સાયકોબાયોલોજિક ઇન્ટરવેનશન નો ઉપયોગ કરે છે અને ક્લાયંટના હેલ્થ ને restore કરવા અને ડિસેબીલિટી ને રોકવા માટે ક્લિનિકલ સ્કિલ્સnનો ઉપયોગ કરે છે.
•Standard-9(Health Teaching)
મેન્ટલ હેલ્થ નર્સ, મારફતે હેલ્થ એજ્યુકેશન , કલાયન્ટ ને સંતોષકારક, પ્રોડક્ટિવ અને હેલ્ધી lifestyle પ્રાપ્ત કરવામાં help કરે છે.
Standard-10(Case Management)
~મેન્ટલ હેલ્થ નર્સ કોમ્પ્રીંહેંસીવ હેલ્થ સર્વિસીસ નું coordination કરવા અને care ની કન્ટિન્યુટી સુનિશ્ચિત કરવા માટે કેસ મેનેજમેન્ટ પૃવાઈડ કરે છે.
STANDARD OF PROFESSIONALS PERFORMANCE
•Standard-1(Quality Of Care)
~સા્યકિયાટ્રીક મેન્ટલ હેલ્થ નર્સ વ્યવસ્થિત રીતે quality of care અને સા્યકિયાટ્રીક મેન્ટલ હેલ્થ નર્સિંગ પ્રેક્ટિસની ઇફેક્ટિવનેસ નું ઇવાલ્યુએશન કરે છે.
•Standard-2(Education)
~સા્યકિયાટ્રીક મેન્ટલ હેલ્થ નર્સ નર્સિંગ પ્રેક્ટિસમાં current knowledge મેળવે છે અને જાળવી રાખે છે.
Standard-3(Collegiality)કૉલેજિયલિટી:
સા્યકિયાટ્રીક મેન્ટલ હેલ્થ નર્સ સાથીદારો, હેલ્થ કેર ક્લિનિસીયન અને કૉલેજીયસ તરીકે અન્યના પ્રોફેશનલ ડેવલપમેન્ટ મા interact કરે છે અને તેમાં કન્ટ્રીબ્યુશન આપે છે.
Standard-4(Ethics)
~ સા્યકિયાટ્રીક મેન્ટલ હેલ્થ નર્સનું અસેસમેન્ટ , ક્લાયન્ટ વતી ક્રિયાઓ અને ભલામણો ethical manners મા (નૈતિક રીતે) નિર્ધારિત અને અમલમાં મૂકવામાં આવે છે.
Standard-5(Collaboration)
~સા્યકિયાટ્રીક મેન્ટલ હેલ્થ નર્સે ક્લાયંટ સાથે અન્ય લોકો અને હેલ્થ કેર પૃવાઈડર્સ સાથે સહયોગ કરે છે.
Standard-6(Research)
~સા્યકિયાટ્રીક મેન્ટલ હેલ્થ નર્સ research method અને finding ના ઉપયોગ દ્વારા નર્સિંગ અને મેન્ટલ હેલ્થ મા કન્ટ્રીબ્યુશન આપે છે.
ADMISSION DISCHARGE PROCEDURES OF MENTALLY ILL PATIENT
•ADMISSION PROCEDURES
~ફિઝિકલ ઇલનેસ ધરાવતા પેશન્ટ ની જેમ મેન્ટલ ઇલનેસ ધરાવતા પેશન્ટને એડમિટ કરી શકાય છે. પેશન્ટ દ્વારા અરજી કર્યા વિના પણ વિનંતી પર હોસ્પિટલના મેડિકલ ઓફિસર અને ઈન્ચાર્જ દ્વારા સાયકીયાટ્રીક પેશન્ટને એડમિટ કરી શકાય છે.
•VOLUNTARY ADMISSION
~કોઈપણ વ્યક્તિ (18 વર્ષ થી વધુ ઉંમર નો ) જે પોતાને Mentally ill માને છે અને કોઈપણ સાયકીયાટ્રીક હોસ્પિટલમાં એડમિટ થવા ઈચ્છે છે અથવા માટે સાયકીયાટ્રીક નર્સિંગ હોમ, મેડિકલ ઓફિસરને વિનંતી કરી શકે છે.
~18 વર્ષથી નાની ઉંમરના પેશન્ટને તેના પેરેન્ટ્સ ની વિનંતી પર એડમિટ કરી શકાય છે.પેશન્ટને 24 સુધી એડમિટ રાખવામાં આવે છે ત્યાર પછી મેડિકલ ઓફિસર ની ટીમ આગળની ટ્રીટમેન્ટ નક્કી કરે છે. પેશન્ટને 90 દિવસથી વધુ એડમિટ રાખવામાં ન આવે.
•INVOLUNTARY ADMISSION
~તેમને Formal Admission કહેવામાં આવે છે એટલે મેન્ટલ હેલ્થ એક્ટના section હેઠળ હોસ્પિટલમાં એડમિટ થાય છે.
~જો તેઓ ટ્રીટમેન્ટ મેળવવા માટે ચોક્કસ સમયગાળા માટે ઇચ્છતા ન હોય તો પણ તેમને હોસ્પિટલમાં જ રહેવું જોઈએ.
•ADMISSION UNDER SPECIAL CIRCUMSTANCES
~કોઈપણ mentally ill વ્યક્તિ કે જે voluntary admission માટે તેની ઈચ્છા વ્યક્ત કરતી નથી અથવા કરી શકતી નથી, તેને તેના relatives અથવા friends દ્વારા કરવામાં આવેલી અરજી પર સાયકીયાટ્રીક હોસ્પિટલમાં અથવા સાયકીયાટ્રીક નર્સિંગ હોમમાં એડમિટ કરવામાં આવે છે અથવા રાખવામાં આવે છે. ઈન્ચાર્જ મેડિકલ ઓફિસર mentally ill પેશન્ટની ટ્રીટમેન્ટ માટે તેની કન્ડિશન નું અસેસમેન્ટ કરે છે અને જો તે સંતુષ્ટ જણાય તો પેશન્ટને સા્યકિયાટ્રીક હોસ્પિટલમાં રાખવામાં આવે છે.
•ADMISSION BY THE POLICE AND MAGISTRATE
~ઇન્ડિયન મેન્ટલ હેલ્થ એક્ટ , 1987ની Section 23 હેઠળ પોલીસ ઓફિસર , તેના સ્ટેશનની હદમાં જોવા મળતી કોઈપણ વ્યક્તિનું પ્રોટેક્શન કરી શકે છે. ઓફિસર પાસે એવું માનવા માટેનું કારણ હોવું જોઈએ કે વ્યક્તિ mentally ill છે અને પોતાની સંભાળ રાખવામાં અસમર્થ છે. તે તેની મેન્ટલ ઇલનેસ ના કારણે dangerous બની શકે છે. આવા પેશન્ટને ડિટેઇન કર્યાના 24 કલાકની અંદર નજીકના મેજિસ્ટ્રેટ સમક્ષ રજૂ કરવામાં આવે છે.
•EMERGENCY ADMISSION
પેશન્ટની સંમતિ અથવા guardian વગર 72 કલાક માટે એડમિશન મેળવી શકે છે જો મેન્ટલ હેલ્થ ડોક્ટર કહે કે ઇમરજન્સી એડમિશન જરૂરી છે.
•ADMISSION OF CRIMINAL LUNATICS
~1) પ્રીઝનર એક્ટ III, 1900:- mentally ill પ્રીઝનર (કેદી)કે જેઓ તેમની કેદ દરમિયાન mentally ill બન્યા હતા.
~2)ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડ સેક્શન 330: – વ્યક્તિ કે જેણે crime કર્યો છે પરંતુ મેન્ટલ ઇલનેસને કારણે ટ્રાયલ માટે ઊભા રહેવાની કન્ડિશન મા નથી.
~3) ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કો સેક્શન 335:- જે વ્યક્તિએ crime કર્યો છે અને તેના કૃત્ય માટે દોષિત છે પરંતુ મેન્ટલ ઇલનેસ ને કારણે તેને સજા આપવામાં આવતી નથી પરંતુ ટ્રીટમેન્ટ માટે મેન્ટલ હોસ્પિટલમાં એડમિટ કરવામાં આવે છે.
DISCHARGE PROCEDURES
~સાયકીયાટ્રીક હોસ્પિટલ અથવા સાયકીયાટ્રીક નર્સિંગ હોમના ઈન્ચાર્જ મેડિકલ ઓફિસર બે મેડિકલ પ્રેક્ટિશનરોની ભલામણ પર, જેમાંથી એક સાયકયાટ્રીસ્ટ હશે, લેખિતમાં આદેશ આપીને, અથવા સારવાર હેઠળ રહેલા imvoluntary પેશન્ટ સિવાય કોઈપણ વ્યક્તિને ડિસ્ચાર્જ કરવાનો ઓર્ડર્સ આપી શકે છે. પેશન્ટને ત્યારબાદ મેન્ટલ હોસ્પિટલ અથવા ફિઝિકલ નર્સિંગ હોમમાંથી ડિસ્ચાર્જ કરવા જોઈએ, જ્યાં સુધી જેલના સુપ્રીટેન્ડન્ટ જેવા અન્ય કોઈ ઓથોરિટી તરફથી કોઈ ઓર્ડર ન હોય.
~Admission Procedures ની જેમ Discharge procedures પણ કરવામાં આવે છે.
~Voluntary Discharge
~Involuntary Discharge
~Discharge Under Special Circumstances
ROLE OF NURSE IN ADMISSION AND DISCHARGE PROCEDURES
~ક્લાયન્ટ સાથે warm અને સ્વીકાર્ય રીતે approach કરો.
~પેશન્ટના એડમિશન અને ડિસ્ચાર્જ વિશે યોગ્ય નોલેજ હોવું જોઈએ.
~ક્લાયન્ટમાં વિવિધ પ્રોસેસ કરવા માટે પેશન્ટ અથવા ફેમિલી મેમ્બર્સની cconsent લેવી.
~Nurses એ પેશન્ટના મૂળભૂત (human rights)માનવ અધિકારનું પ્રોટેક્શન કરવું જોઈએ.
~પેશન્ટના ડેટાની privacy જાળવવી જોઈએ.
~તમામ રેકોર્ડ સખત રીતે private રાખવા જોઈએ.
~જો કલાયન્ટ યુનિટમાંથી ભાગી જાય તો તેના રિલેટિવ્સને જાણ કરો.
~જોખમી વસ્તુઓને પેશન્ટ થી દૂર રાખવી.
~ હોસ્પિટલની પોલિસી પેશન્ટના અધિકારોનું ઉલ્લંઘન કરતી નથી તેની ખાતરી કરવી.
BASIC RIGHTS OF MENTALLY ILL PATIENTS
~હોસ્પિટલની બહારના લોકો સાથે પત્રવ્યવહાર, ટેલિફોન અને વ્યક્તિગત મુલાકાતો દ્વારા કોમ્યુનિકેશન કરવાનો અધિકાર.
~Religious freedom (ધાર્મિક સ્વતંત્રતાનો) અધિકાર.
~હોસ્પીટલ ના Cloth પહેરવાનો અધિકાર.
~ જો શક્ય હોય તો job કરવાનો અધિકાર.
~property નું મેનેજમેન્ટ અને નિકાલ કરવાનો અધિકાર.
~કોન્ટ્રાક્ચ્યુઅલ રિલેશનશિપ મા રહેવાનો અધિકાર.
~એજ્યુકેશનનો અધિકાર.
~independent psychiatric examination નો અધિકાર.
~કાયદા દ્વારા સ્થાપિત લાઇસન્સ, પરમિટ જાળવી રાખવાનો અધિકાર, જેમ કે ડ્રાઇવર અથવા પ્રોફેશનલ લાઇસન્સ.
~સિવિલ સર્વિસ સ્ટેટસનો અધિકાર.
~દાવો માંડવાનો અથવા દાવો કરવાનો અધિકાર.
~મેરેજ કરવાનો અને devorce લેવાનો અધિકાર.
~ખરીદી કરવાનો અધિકાર.
~Hygienic condition નો અધિકાર.
~બિનજરૂરી mechanical restraints (યાંત્રિક નિયંત્રણોને) આધીન ન થવાનો અધિકાર.
~Condition ની સામયિક સમીક્ષા કરવાનો અધિકાર
~Legal representative (કાનૂની પ્રતિનિધિત્વનો ) અધિકાર.
~Privacy નો અધિકાર.
~inform consent નો અધિકાર
~Treatment નો અધિકાર.
~Treatment ન લેવાનો અધિકાર.
~ઓછામાં ઓછા restrective સેટિંગમાં ટ્રીટમેન્ટ નો અધિકાર.
LEGAL ISSUES AND LEGAL RESPONSIBILITIES IN THE CARE OF MENTALLY ILL PATIENT
સા્યકિયાટ્રીક નર્સિંગમાં legal issues મા પેશન્ટની privacy,informed consent ,ઇન્વોલ્યુન્ટ્રી કમિટમેન્ટ , મેડિસિન મેનેજમેન્ટ ,restrain અને seclusion(સંયમ અને એકાંત), પેશન્ટના right અને warning અથવા પ્રોટેક્શન કરવાની ફરજને લગતા issues શામેલ હોઈ શકે છે.મેન્ટલ ઇલનેસ ધરાવતી વ્યક્તિઓને care પૂરી પાડતી વખતે સા્યકિયાટ્રીક નર્સોએ આ legal concern ને જોવી જોઈએ.પેશન્ટ ના અધિકારોની respect કરવી જોઈએ.
CONFIDENTIALITY/PRIVACY(ગુપ્ત રાખવું)
~ Privacy એ મૂળભૂત અધિકાર છે, અને ખાસ કરીને સાયકીયાટ્રીમા. ક્લાયન્ટના રેકોર્ડની privacy અને કલાયન્ટ સાથે સંબંધિત કોમ્યુનિકેશન ના પ્રોટેક્શન કરતા કાયદાઓ છે.
~સા્યકિયાટ્રીક મેન્ટલ હેલ્થ નર્સ mentally ill પેશન્ટ પાસેથી જે કઈ પણ data કલેકટ કરે છે તે બધા ડેટા કે information ને private રાખવી જોઈએ.life threatening કન્ડિશનમાં consent વગર ડેટા જાહેર કરી શકાય છે.
RECORD KEEPING(રિકોર્ડ રાખવા)
~નર્સિંગ નોટ્સ અને પ્રોગ્રેસ રેકોર્ડ્સ legal documents ની રચના કરે છે અને તેથી તેની કાળજીપૂર્વક જાળવણી કરવી જોઈએ.
~સા્યકિયાટ્રીક સેટિંગમાં મેન્ટલ હેલ્થ નર્સીંસ Record Keeping નો role play કરે છે.ફક્ત તે જ વ્યક્તિઓ કે જેમને ક્લાયંટનું ઓબઝર્વેશન કરવાનો અથવા મેડિકલ ઇન્ફોર્મેશન મેળવવાનો અધિકાર છે તે જ તેની મેડિકલ care સાથે સંકળાયેલા છે.
INFORMED CONSENT(સંમતિ લેવી)
~Informed Consent એ પેશન્ટને નોલેજ આપવા વિશે છે જેપેશન્ટને ડિસિઝન લેવા માટે કેપેબલ બનાવે છે.informed consent એ કલાયન્ટ દ્વારા ફિઝિશીયન ને થેરાપ્યુટીક પ્રોસિજર કરવા માટે આપેલ પરમિશન છે.જેમાં કલાયન્ટ ને પ્રોસિજર પહેલા જ પ્રોસિજરના બેનિફિટ, નુકસાન અને રિલેટેડ તમામ ઇન્ફોર્મેશન આપવામાં આવે છે.
~પ્રોસજીર કરવા આપવી કે નહિ તેનો અધિકાર કલાયન્ટ પાસે હોય છે.
~મેન્ટલ રીતે અસમર્થ ક્લાયન્ટ કે જે જીવન બચાવવા માટે ડિસિઝન લેવામાં કેપેબલ નથી અથવા emergency condition તથા કલાયન્ટ minor(18 વર્ષથી નાનો) હોય આવી અમુક કન્ડિશનમાં ક્લાયંટની consent વિના ટ્રીટમેન્ટ શરૂ કરી શકાય છે.
* RESTRAINT AND SECLUSION(સંયમ અને એકાંત)*
~ Restraint અને Seclusion નો ઉપયોગ ફક્ત ત્યારે જ થઈ શકે છે જો તે મેન્ટલ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશનમા વ્યક્તિની ટ્રીટમેન્ટ માટે સાયકીયાટ્રીસ્ટ પરમિશન આપે.
~ક્લાયન્ટ પાસે પણ અધિકાર છે કે restraint અને seclusion થી મુક્ત થઇ શકે પરંતુ ઇમરજન્સી કન્ડિશનમાં આ right તેમની પાસે નથી.
~Restraint: કલાયન્ટ નું બિહેવિયર out of control હોય ત્યારે તેમને restraint (બાંધી દેવામાં) આવે છે.
~Seclusion: તેમાં કલાયન્ટ ને room મા એકલા રાખવામાં આવે છે. બહાર જવા દેવામાં આવતા નથી.
MALPRACTICE(ગેરરીતિ)
~Malpractice મા પ્રોફેશનલ્સ યોગ્ય અને સક્ષમ Care પૂરી પાડવામાં Fail જાય છે જે તેમના પ્રોફેશનલ મેમ્બર્સ દ્વારા દ્વારા આપવામાં આવે છે, પરિણામે પેશન્ટને નુકસાન થાય છે.ફિઝિશીયન ઓર્ડર follow ન કરવો અથવા પેશન્ટ ને મેડિકેશન ન આપવી વગેરે malpractice ના examples છે.
NEGLIGENCY(બેદરકારી)
~* નેગલીજેન્સી એ છે કે જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ જે રીતે કામ કરવું જોઈએ તેમ ન કરે,સામાન્ય precaution ન લેવામાં આવે અને અજાણતા પેશન્ટને નુકસાન થાય તેમને negligency કહે છે.
~જે સમયે પેશન્ટના vital sign મોનિટર કરવાના હોય તે સમયે નર્સિંગ આસિસ્ટન્ટ મોનિટર ન કરે તો તેને negligency કહેવાય છે.
LEGAL ROLES OF THE NURSE
~પોતાના રાજ્યના કાયદાઓ જાણવા જોઈએ.
~ચોક્કસ અને સંક્ષિપ્ત રેકોર્ડ રાખવો.
~પેશન્ટની privacy જાળવવી
~નર્સે mentally ill પેશન્ટના મૂળભૂત માનવ અધિકારોનું રક્ષણ કરવું જોઈએ.
~તેમણે અથવા પરિવારના સભ્યો પાસેથી કલેકટ કરેલ કરેલા રેકોર્ડ અથવા ડેટાની privacy જાળવવી જોઈએ.
~malpractice અને negligency ન થાય એનું ખાસ ધ્યાન રાખવું જોઈએ.
~પેશન્ટના એડમિશન અને ડિસ્ચાર્જ વિશે યોગ્ય નોલેજ હોવું જોઈએ.
~ક્લાયન્ટમાં વિવિધ પ્રોસેસ કરવા માટે પેશન્ટ અથવા ફેમિલી મેમ્બર્સની cconsent લેવી.
~Mentally ill criminals થી સાવચેત રહેવું.
~જો કલાયન્ટ યુનિટમાંથી ભાગી જાય તો તેના રિલેટિવ્સને જાણ કરો.
~જોખમી વસ્તુઓને પેશન્ટ થી દૂર રાખવી.
~ હોસ્પિટલની પોલિસી પેશન્ટના અધિકારોનું ઉલ્લંઘન કરતી નથી તેની ખાતરી કરવી.
~કોઈ questions arise થાય તો lawyer ની સલાહ લેવી જોઈએ.