GNM-T.Y-Midwifery & Gynecological-28/03/2022

⏩Q-1 🔸a. Explain signs of pregnancy ગર્ભાવસ્થાના ચિહ્નો સમજાવો 06

પ્રેગ્નેન્સી ના સાઇન જણાવો

પ્રેગ્નેન્સી ના સાઇન એ નીચે મુજબ છે:

• 1)પ્રેસ્યુમ્ટીવ સાઇન,
• 2)પ્રોબેબલ સાઇન,
• 3)પોઝીટીવ સાઇન.

1)પ્રેસ્યુમ્ટીવ સાઇન:- મોસ્ટલી સબ્જેક્ટિવ એટલે કે મધર ને પોતાને અનુભવ થાય છે કે તે પ્રેગ્નેન્ટ છે જ્યારે તે બીજી ઇલનેશ ના કારણે પણ હોઇ શકે છે.

• એમેનોરિયા,
• નોઝિયા એન્ડ વોમીટીંગ,
• મોર્નિંગ સીકનેસ,
• 3 થી 4 વીક મા ટીંગલીંગ સેન્સેશન થવુ,
• બ્રેસ્ટ તથા નીપલ નું એન્લાર્મેન્ટ થવું,

• બ્રેસ્ટ મા મોન્ટોગ્મેરી ટ્યુબરકલ્સ નુ અપીરીયન્સ થવું
• મીક્ચ્યુરેસન ઇન્ક્રીઝ થવુ,
• ફેસ અને બ્રેસ્ટ માં પ્રિગ્મેન્ટેશન(ચેન્જીસ)થવા,
• ક્વીકનીંગ:= મધર ને ફીટસની પહેલી મુવમેન્ટ એ આશરે 16 – 20 વીકે ફિલ થાય છે.

2)પ્રોબેબલ સાઇન ઓબ્જેકટીવ પરંતુ પ્રેગ્નેન્સી નું ચોક્કસ કન્ફોર્મેશન ના કહી શકાય.

• એબડોમન એન્લાર્જ થવું.એબડોમીનલ પાલ્પેશન દ્વારા પ્રેગ્નેન્સી ના વિક જાણી શકાય છે.
• યુટ્રસ ની સાઇઝમાં તથા શેપમાં ચેન્જીસ થવા અને યુટ્રસ નુ એન્લાર્જમેન્ટ થવું.
• એક્સટર્નલ બેલોટમેંટ અને ઇન્ટર્નલ બેલોટમેંટ થવું.
• પોઝિટિવ પ્રેગનેન્સી ટેસ્ટ એટલે કે યુરિનમાં હ્યુમન કોરિયોનીક ગોનાડ્રોટ્રોફિન( HCG) હોર્મોનું ડિટેક્શન થવુ.
• જેક્મિયર સાઇન અથવા ચેડ્વિક સાઇન જોવા મળવી( આ સાઇન એ 8 વિક ની પ્રેગનેન્સી દરમિયાન અપિરીયન્સ થાય છે તેમાં સર્વિક્સ નું બ્લુઇસ ડીસ્કલેશન થવુ તેને ચેડ્વિક સાઇન કહે છે,જ્યારે વજાઇના નુ બ્લુઇસ ડીસ્કલરેશન થવુ તેને જેક્મિયર સાઇન કહે છે ).
• હાટૅમાન સાઇન જોવા મળવી(આ સાઇન એ પ્રેગ્નેન્સીના 1-3 મંથ સુધીમાં જોવા મળે છે તેમાં જ્યારે ઇમ્પ્લાન્ટેશન થાય ત્યારે સ્લાઇટ્લી બ્લીડિંગ જોવા મળે છે).
• પાલ્મર સાઇન જોવા મળવી( આ સાઇન એ પ્રેગ્નેન્સીના 4-8 વીક દરમ્યાન જોવા મળે છે. આ સાઇનમાં જ્યારે બાયમેન્યુઅલ એક્ઝામિનેશન કરવામાં આવે ત્યારે યુટ્રસ નું રેગ્યુલર તથા રિધેમીક કોન્ટ્રાક્શન થાય છે).
• ગુડેલ સાઇન ( ગુડેલ સાઇન એ 6 વીક સુધી જોવા મળે છે તેમાં સર્વિક્સ ના લોવર પાટૅ નુ સોફ્ટનિંગ થાય છે).
• હેગાર સાઇન ( આ સાઇન એ 6 થી 10 વીક દરમ્યાન જોવા મળે છે આમાં યુટ્રસ નો અપર પાર્ટ એટલે કે યુટ્રસ નો બોડી નો પાર્ટ એ ફિટસ ના ગ્રોવિંગ થતા ની સાથે એન્લાર્જ થાય છે અને યુટ્રસ નો લોવર પાર્ટ એ સોફ્ટ થાય છે ).

પિસ્કસેક સાઇન:-

• (આ સાઇન એ 6-8 વીક દરમ્યાન જોવા મળે છે જેમાં યુટ્રસ મા ઇમ્પ્લાન્ટેશન થતા યુટ્રસ નુ એસિમેટ્રિકલ તરીકે એન્લાર્જમેન્ટ થાય છે).
• •ઓસિએન્ડર સાઇન ( આ સાઇન એ 6-8 વીક દરમ્યાન જોવા મળે છે. આ સાઇનમાં વજાઇનલ એરિયામાં રહેલા લેટરલ ફોરનિક્સ હોય ત્યા પલ્સેસન એ ફેલ્ટ થાય છે.)
• બ્રેક્સટોન હિક્સ કોન્ટ્રાક્શન ( પ્રેગનેન્સી ની શરૂઆત માં યુટ્રસ એ તેની જાતે જ કોન્ટ્રાકશનમાં જાય છે તે રેગ્યુલર, ઇનફ્રિકવન્ટ, સ્પાઝમોડીક, પેઇનલેસ હોય છે તેના કારણે સર્વિક્સ ના ડાયલેટેશન ઉપર કોઇ અસર થતી નથી તે ટર્મની નજીક વધીને છેલ્લે લેબરના પેઇનફૂલ કોન્ટ્રાકશન સાથે ભળી જાય છે). 3)પોઝીટીવ સાઇન.
  આ સાઇન પ્રેગ્નેન્સી એ કન્ફોર્મેશન થાય છે.

• ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ સંભળાવા,
• ફીટસ ની એક્ટિવ મુવમેન્ટ ફીલ થવી,
• અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફીમાં 6 વીક સુધી એમ્બ્રિયો જોવા મળવુ ત્યાર પછી ફીટસ જોવા મળવું.
• ફિટસ ના સ્કેલેટલ સિસ્ટમનું રેડિયોલોજીકલ અપીરિયન્સ થવું.
• ફિટલ મુવમેન્ટ અને ફીટલ પાર્ટ્સ પાલ્પેસન થવું.
• ફિટલ મુવમેન્ટ એ વિઝ્યુઅલાઇઝેશન થવી.

🔸b. Describe minor disorders & their management in pregnancy. 06 ગર્ભાવસ્થામાં થતી સામાન્ય બીમારીઓ અને તેની સારવાર વિશે જણાવો.

પ્રેગ્નેન્સી માં થતા માઇનર ડિસઓર્ડર અને તેનુ મેનેજમેન્ટ:

1) ડાયજેસ્ટિવ સિસ્ટમ:

• નોઝીયા તથા વોમિટિંગ:
• નોઝીયા તથા વોમિટિંગ એ પ્રાઇમીગ્રેવિડા માં ખૂબ કોમન્લી જોવા મળે છે અને તે સ્પેશ્યલી વુમન એ જ્યારે મોર્નિંગ મા ઉઠે છે ત્યારે વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.
• નોઝિયા તથા વોમિટિંગ એ HCG, Oestrogen, Progesterone જેવા હોર્મોન્સ જવાબદાર છે.
• નોઝીયા તથા વોમિટિંગ એ સામાન્ય રીતે પ્રાઇમીગ્રેવીડા તથા ફર્સ્ટ ટ્રાઇમેસ્ટર મા વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.

મેનેજમેન્ટ

• ડાયટરી ચેન્જીસ
• મધર જ્યારે સવારે ઊઠે ત્યારે તેમને ડ્રાય ટોસ્ટ, બિસ્કીટ્સ, સોલ્ટી ક્રેકર્સ અને પ્રોટીન યુક્ત ફૂડ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને સ્મોલ તથા ફ્રીક્વન્ટ અમાઉન્ટ માં ફુડ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને લો ફેટ ફૂડ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને ફ્રાઇડ ફૂડ તથા સ્પાયસી ફૂડ અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને પ્રોપરલી એન્ટીએમિટીક મેડિકેશન લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

કોન્સ્ટીપેશન

• કોન્સ્ટીપેશન એ પ્રેગનેન્સી માં મોસ્ટ કોમન પ્રોબ્લેમ છે. કોન્સ્ટીપેશન એ મુખ્યત્વે સેકન્ડ તથા થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.

• કોન્સ્ટીપેસન એ પ્રોજેસ્ટેરોનની ઇફેક્ટ ના કારણે, ઇન્ટેસ્ટાઇનનો ટોન તથા મોબિલિટી ઓછી થવાથી ,ફિઝિકલ એક્ટિવિટી ઘટવાથી,
• આયર્ન સપ્લીમેન્ટ નું ઇન્ટેક કરવાના કારણે,
  કોલોન પર ગ્રેવિડ યુટર્સ નું પ્રેશર આવવાથી કોન્સ્ટિપેશન જોવા મળે છે.

મેનેજમેન્ટ

• મધરને હાઇફાઇબર યુક્ત ફૂડ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધર ને એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ વેજીટેબલ તથા ફ્રુટ્સ નું ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને આખા દિવસ દરમિયાન 6-8 ગ્લાસ જેટલું વોટર ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને એડવાઇઝ આપવી કે સવારે ગ્લાસ ભરીને વામૅ વોટર લેવાથી બોવેલ મુમેન્ટ એક્ટિવેટ થાય છે.
• મધરને એડવાઇઝ આપવી કે ફ્રિક્વન્ટ, સ્મોલ, તથા લો ફેટ હોય તેવું ફૂડ લેવું.
• મધર ને રેગ્યુલર એક્સરસાઇઝ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને સ્મોલ અમાઉન્ટ માં મિલ્ક ઓફ મેગ્નેશિયા લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

એસીડીટી અને હાર્ટ બર્ન

• ઇસોફેજીયલ સ્પીકર એ રિલેક્સ થવાથી પ્રેગ્નન્સી સમય દરમિયાન એસીડીટી અને હાટૅ બર્ન એ કોમનલી જોવા મળે છે.
• તે સામાન્ય રીતે સેકન્ડ અને થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન વધારે પ્રમાણમાં મધર ને જોવા મળે છે.
• એસીડીટી અને હાર્ટ બર્ન નો પ્રોજેસ્ટેરોન નું લેવલ ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે, ઇન્ટેસ્ટાઇન નો મોટીલીટી ડિક્રીઝ થવાના કારણે,તથા એન્લાર્જ યુટ્રસ ના કારણે સ્ટમક ના ડિસ્પ્લેસમેન્ટ થવાના કારણે મોસ્ટલી એસિડિટી અને હાર્ટ બર્ન ની કન્ડિશન જોવા મળે છે.

મેનેજમેન્ટ

• મધરને સ્મોલ અને ફ્રિકવન્ટ અમાઉન્ટમાં ઇટીંગ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને એડવાઇઝ આપવી કે ઓવર ઇટિંગ કરવું નહીં.
• પ્રેગનેન્ટ વુમન ને એડવાઇઝ આપવી કે જમ્યા પછી તરત જ સુઇ જવું નહીં. જમ્યા પછી એટલીસ્ટ 30 મિનિટ સુધી સિટીંગ અપરાઇટ પોઝીશનમાં રહેવું.
• ફેટી તથા સ્પાઇસી ફૂડ અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને રીપ્લાયનીંગ પોઝિશનમાં સ્લીપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી જેમાં પાંચ થી છ જેટલા પિલોનો સપોર્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને ટેઇલર સીટીંગ એક્સરસાઇઝ પરફોર્મ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• હેલ્થ કેર પર્સનલ દ્વારા પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી એન્ટાસિડ મેડિકેસન લેવા માટે મધર ને એડવાઇઝ આપવી.

• બ્લિડિંગ ફ્રોમ ગમ્સ, ગ્લોસાઇટીસ એન્ડ જીન્જીવાઇટીસ
  . પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન પ્રોજેસ્ટેરોન ના હાય લેવલના કારણે બ્લડ સપ્લાય વધવાથી તેમાંથી બ્લેડિંગ થય શકે છે.

મેનેજમેન્ટ

• મધરને સોફ્ટ ટુથ બ્રશ નો યુઝ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને ઓરલ હાઇજિન મેઇન્ટેન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને વિટામીન-બી કોમ્પ્લેક્સ,ગ્રીનલિફી વેજીટેબલ્સ , યીસ્ટ, એગ અને ચીઝ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

2) સર્ક્યુલેટરી સિસ્ટમ

ડિઝીનેસ એન્ડ ફેઇન્ટિંગ

• તે મુખ્યત્વે પ્રોજેસ્ટેરોન ની અસરના કારણે બ્લડ વેસેલ્સના મસલ્સ એ રિલેક્સ થવાથી થાય છે.
• બ્લડ વોલ્યુમ વધવાના કારણે તે સબસાઇડ થય જાય છે.
• પાછળથી ગ્રવિડ યુટ્રસ નું પ્રેશર ઇન્ફીરીયલ વેના કાવા પર પ્રેશર આવવાથી હાર્ટને બ્લડ સપ્લાય ઓછો મળવાથી થાય છે.

મેનેજમેન્ટ મધર ને લાસ્ટ મંથમાં બેક પર ઓછા પ્રમાણ મા સુવા માટે એડવાઇઝ આપવી. તથા મધર ને લાંબા સમયથી ઉભા રહેવાનુ ટાળવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

ગીડિનેસ( ચક્કર આવવા)

• પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન ચક્કર પણ આવી શકે છે અને તેના કારણે બેલેન્સ એ લોસ થય શકે તથા પડી જવાની શક્યતા પણ વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.
• તે સામાન્ય રીતે પ્રેગ્નેન્સી સમજ દરમ્યાન કાર્ડિઓ વાસ્ક્યુલર ચેન્જીસ થવાના કારણે તથા બ્લડ સુગર લેવલ લો થવાના કારણે તથા એનિમિયા ના કારણે પણ થય શકે છે.

મેનેજમેન્ટ

• મધર ને એડીક્યુએટ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને લાંબા સમય સુધી સ્ટેન્ડિંગ પોઝિશનમાં ન રહેવા કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

વેરીકોઝ વેઇન

• વેરીકોઝ વેઇન ની કંડીશન એ સામાન્ય રીતે પ્રેગ્નેન્સીના સેકન્ડ તથા થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.
• મુખ્યત્વે ઇન્ફિરિયર એક્સટ્રીમીટીઝ અને વલ્વામાં વેરીકોઝ વેઇન એ પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમ્યાન ડેવલોપ થાય છે તથા રેક્ટમ મા હેમરોઇડ્સ ની પણ તકલીફ થાય છે તે પ્રેગનેન્ટ યુટર્સ દ્વારા વિનસ રીટર્ન માં ઓબ્સટ્રકસન થવાથી થાય છે.

મેનેજમેન્ટ

• મધરને સપોર્ટીવ શુઝ વીયરીંગ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• વેરીકોઝવેઇન માં મુવમેન્ટ કરતી વખતે ઇલાસ્ટિક ક્રેપ બેન્ડેજ તથા લીંબને એલિવેટ કરવાથી સીમટોમ્સ માં રિલીઝ મળે છે.
• મધરને લાંબા સમય સુધી સીટીંગ તથા સ્ટેન્ડિંગ પોઝિશનમાં ન રહેવા માટે કરવા એડવાઇઝ આપવી.
• ડીલેવરી પછી વેરીકોસાઇટીસ ની કન્ડિશન એ રિલીવ થય જાય છે.
• હેમ્રોઇડ્સ માં બ્લીડિંગ કે પ્રોલેપ્સ જેવા કોમ્પ્લીકેશન જોવા મળે છે. બોવેલ ને સોફ્ટ રાખવા માટે થોડા પ્રમાણમાં લગ્ઝેટીવ્સ નો યુઝ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી તથા
• હાઇડ્રોકોર્ટીઝોન ઓઇન્ટમેન્ટ નું લોકલ એપ્લિકેશન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી તથા પ્રચલેપ્સડ થયેલા પાઇલ્સ નું રિપ્લેસમેન્ટ જરૂરી છે. સર્જીકલ ટ્રીટમેન્ટ અવોઇડ કરવી કારણકે કન્ડિશન એ ડીલેવરી પછી રિડ્યુઝ થાય છે.

એંકલ એડીમાં

• એંકલ એડીમાં એ સામાન્ય રીતે સેકન્ડ અને થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન જોવા મળે છે.
• તે સામાન્ય રીતે વાઝોડાયલેટેશન,
• વિનસ સ્ટેસ્ટીસ તથા યુટ્રસ ના બીલો વિનસ પ્રેસર ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે જોવા મળે છે.

મેનેજમેન્ટ

• મધર ને એક્સેસ ફ્લુઇડ તો રિટેન્શન છે કે વેઇટ એ કેટલા પ્રમાણમાં ગેઇન થાય છે તેનું પ્રોપરલી માર્ક કરવું કારણ કે ફ્લુઇડ રિટેન્શન એ પ્રેગ્નેન્સી ઇન્ડ્યુઝ્ડ હાઇપરટેન્સન(PIH)ના કારણે પણ થઈ શકે છે.
• મધર ને તેના લેગ્સ ને આખા દિવસ દરમિયાન બે વખત એલિવેટેડ રાખવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધર ને સપોર્ટિંગ્સ સ્ટોકિંગ્સ વીયરીંગ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધર ને વધારે લાંબા સમય સુધી એક જ પોઝિશનમાં એટલે કે લાંબા સમય સુધી સીટીંગ તથા સ્ટેન્ડિંગ પોઝિશન અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• બને ત્યાં સુધી પ્રેગ્નેન્ટ વુમનને ડાયયુરેટીક આપવી નહીં કારણ કે એડીમાં તે આરામ કરવાથી તથા લીમ્બ્સ ને એલિવેટ કરવાથી તેની જાતે જ સબસાઇડ થય જાય છે.
• ફિઝીયોજિકલ ઇડીમાં અથવા ઓર્થોસ્ટેટીક એડીમાં હોય તો કોઇ પણ ટ્રીટમેન્ટ આપવાની જરૂરિયાત રહેતી નથી.

3) મસ્ક્યુલો સ્કેલેટલ સિસ્ટમ

બેકએક

• પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન 50% પ્રોબ્લેમ બેકએક નો થાય છે.
• બેકએક એ પ્રેગનેન્સીના ગમે તે સ્ટેજ દરમિયાન થય શકે છે પરંતુ મોસ્ટલી તે પ્રેગ્નેન્સીના સેકન્ડ અને થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમિયાન વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.
• બેકએક એ જોઇન્ટ લિગામેન્ટસ લેક્ઝીટી(રિલેક્સીન તથા ઇસ્ટ્રોજન), વેઇટ ગેઇન, હાઇપરલોર્ડોસીસ,પેલ્વિસ એન્ટીરીયર ટીલ્ટ વગેરે ફિઝિયોલોજીક ચેન્જીસ ના કારણે બેકએક જોવા મળે છે.
• બીજા કારણમાં ફોલ્ટી પોસ્ચટર ,હાઇ હિલ વાળા શુઝ,મસ્ક્યુલર સ્પાઝમ,કોન્સ્ટીપેશન, તથા યુરીનરી ઇન્ફેક્શન વગેરેના કારણે પણ બેકએક ની પ્રોબ્લમ જોવા મળે છે.

મેનેજમેન્ટ

• મધરને પ્રોપર્લી રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધર ને કરેક્ટ બોડી મિકેનિઝમનો યુઝ કરવા માટે તથા બોડી પોસ્ચર ને ઇમ્પ્રુવ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને એડવાઇઝ આપવી રેસ્ટ કરતી સમયે લેગને એલીવેટ રાખવા.
• મધરને હાઇ હિલ વાળા શુઝ વીયરીંગ ન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને પેલ્વિક રોકિંગ અને એબડોમન તથા બ્રિધિંગ એક્સરસાઇઝ પરફોર્મ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• વેલ ફિટેડ પેલ્વિક ગીર્ડલ બેલ્ટ જે લંબર લોર્ડોસીસ ને વોકિંગ દરમિયાન કરેક્ટ કરે છે .
• મધરને ફિર્મ મેટ્રસ પર સ્લિપ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• બેક મસલ્સને મસાજ, એનાલજેસીક અને રેસ્ટ કરવાથી મસલ્સ સ્પાલઝમ ના લીધે થતું પેઇન ઓછું કરી શકાય છે.

લેગ ક્રેમ્પ્સ

• લેગ ક્રેમ્પ્સ એ સામાન્ય રીતે પ્રેગ્નન્સી ના સેકન્ડ અને થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમિયાન થાય છે.
• લેગ ક્રેમ્પ્સ એ સામાન્ય રીતે કેલ્શિયમ ફોસ્ફરસ બેલેન્સ અલ્ટર્ડ થવાના કારણે થય શકે છે.
• તથા યુટ્રસ ના પ્રેશરને કારણે પણ થય શકે છે.
• લેગ ક્રેમ્પ્સ મ્સ એ મોર કોમન્લી નાઇટ સમયે વધારે પ્રમાણમાં થય શકે છે.
• કેલ્સિયમ તથા વિટામીન B12 ની ડેફીશયન્સી ના કારણે પણ લેગક્રેમ્સ થય શકે છે.

મેનેજમેન્ટ

• લેગ્સ ને પ્રોપર્લી મસાજ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને રેગ્યુલર એક્સરસાઇઝ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી સ્પેશ્યલી વોકિંગ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધર ને જ્યાં લેગમાં પેઇન થતું હોય ત્યાં લોકલ હિટ એપ્લિકેશન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• વિટામીન B1 તથા કેલ્શિયમ ને ઓરલી ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

4) જીનાઇટો યુરીનરી સિસ્ટમ

વજાઇનલ ડિસ્ચાર્જ

• વજાઇનલ ડિસ્ચાર્જ જે ફર્સ્ટ ટ્રાઇમેસ્ટર થી લઈ થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર સુધી જોવા મળે છે.
• તે સામાન્ય રીતે વજાયનલ મ્યુકોઝાની હાઇપર પ્લેશિયા થવાના કારણે તથા મ્યુકસ પ્રોડક્શન ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે જોવા મળે છે.

મેનેજમેન્ટ:-

• મધરને પ્રોપરલી ક્લીંન્ઝિંગ તથા હાઇજીન મેઇન્ટેન રાખવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને કોટનના અંડરગારમેન્ટસ ને વીયરિંગ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી તથા ટાઇટ અંડર ગારમેન્ટસ ને અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• જો કોઇપણ વજાયનલ ઇન્ફેક્શન ની કંડીશન હોય તો ડોક્ટરની એડવાઇઝ પ્રમાણે વજાયનલ એપ્લિકેશન મેટ્રોનીડાઝોલ તથા મીકોનાઝોલ અપ્લાય કરવું.

યુરિનરી અર્જન્સી એન્ડ ફ્રિક્વન્સી:-
પ્રેગનેન્સી ના 12 વીક દરમ્યાન યુટ્રસ ના પ્રેશર ના કારણે તથા પ્રેગનેન્સી ના 3rd ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન ફિટલ હેડના પ્રેશર ના કારણે ફ્રિકવન્સી ઓફ મીક્ચ્યુરેસન જોવા મળે છે જેમાં ડીલેવરી પછી રાહત થાય છે.

મેનેજમેન્ટ:-

• મધરને દિવસ દરમિયાન એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ મા ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને ઇવનિંગ સમયમાં લિમિટેડ અમાઉન્ટમા ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને રેગ્યુલર ઇન્ટરવલમાં વોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધર ને એડવાઇઝ આપવી કે નાઇટ માં સ્લિપીંગ સમયે સાઇડ લાઇનિંગ પોઝિશનમાં સ્લીપ કરવું.
• જો જરૂરિયાત રહેતો મધરને પેરી નિયલ પેડ વિયર કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધર ને ઇગલ એક્સરસાઇઝ પરફોર્મ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

5) ઇન્ટેંગ્યુમેટ્રી સિસ્ટમ:-

ઇચિંગ:- સ્ટ્રાયા ગ્રેવીડેરમ, પુઅર પર્સનલ હાઇજિન , હીટ, રેસ,માઇનર સ્કિન ડિસીઝ ના કારણે બોડીમાં ઇચિંગ થાય છે.

મેનેજમેન્ટ:-

• મધરને રેગ્યુલર તથા ડેઇલી નહાવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને કેલામાઇન લોશન નું એપ્લિકેશન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરના સ્કીનને શુથિંગ ઇફેક્ટ પ્રોવાઇડ કરવા માટે ટેલકમ પાવડર નું એપ્લિકેશન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને પ્રોપરલી હાઇજિન કન્ડિશન મેઇન્ટેન રાખવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

6) નર્વસસિસ્ટમ:-

કાર્પલ ટનલ સિન્ડ્રોમ:- ફ્લુઇડ રિટેન્શન ના કારણે ઇડીમાં અને મીડિયન નર્વ ઉપર પ્રેશર આવે છે આથી મધર ને નમ્બનેસ અને પિન્સ અને નીડલનું સેન્સેશન ફિંગર અને હેન્ડ માં થાય છે.

મેનેજમેન્ટ:-
મધરને ડાયટમાં સોલ્ટ ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
મધરને પીલો નીચે હેન્ડ રાખવા માટે એડવાઇઝ આપવુ.

ઇન્સોમનિયા તથા હેડએક:- ઇન્સોમનિયા તથા હેડએક એ સામાન્ય રીતે સેકન્ડ તથા થર્ડ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.

મેનેજમેન્ટ:-
રાત્રે સુતી વખતે પ્રોપરલી વાર્મ વોટર દ્વારા બાથીંગ કરવું.
કુલ અને વેલ વેન્ટિલેટેડ રૂમમાં સુવા માટે મધરને એડવાઇઝ આપવી.
મધરને એડવાઇઝ આપવી કે લેટરલ પોઝિશનમાં પિલો નો સપોર્ટ રાખી સુઇ જવું.
મધરને તેની એન્ઝાઇટી તથા ફિયરને શેર કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

આમ પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન જોવા મળતા માઇનર અલાઇમેન્ટ્સ તથા તેનું મેનેજમેન્ટ આ પ્રમાણે છે.

🔸c. Discuss physiological changes occur during pregnancy. 08 ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન થતાં શારીરિક ફેરફારો સમજાવો.

પ્રેગ્નેન્સી દરમ્યાન થતા ફીઝીયોલોજીકલ ફેરફારો:-

• પ્રેગનેન્સી તે કન્સેપશન ના ટાઇમ થી ડીલેવરી ના ટાઇમ સુધીની એક કન્ડિશન છે.અમુક પ્રકારના સ્પેસિફિક હોર્મોન્સ ના કારણે મધરની બોડીમાં પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન ફિઝિયોલોજીકલ ચેન્જીસ જોવા મળે છે. આ ચેન્જીસ એ ફિટસ ના ઉછેર કરવા માટે, મધરની બોડી ને લેબર માટે તૈયાર કરવા, તથા પરપેરીયમ પિરિયડ દરમિયાન બેસ્ટ મિલ્ક ના પ્રોડક્શન માટે થાય છે.

1) ચેન્જીસ ઇન રીપ્રોડક્ટિવ સિસ્ટમ:-

A)વલ્વા:=
વલ્વા એ વધારે ઇડીમાટોસ અને વાકયુલર બને છે.
મલ્ટીપારામાં સુપર ફિશિયલ વેરીકોસાઇટીસ(વેરીકોસ વેઇન := વેઇન એ એન્લાર્જ તથા સ્વોલેન થવી, તે સામાન્ય રિતે લેગ મા જોવા મળે અને પ્રેગ્નેન્સિ પીરીયડ દરમિયાન પેલ્વિક એરિયા મા પણ જોવા મળે છે.) પણ જોવા મળે છે તથા લેબિયામાઇનોરા એ પીગ્મેન્ટેડ બને છે તથા તેની હાઇપરટ્રોફી(ઓર્ગન ની સાઇઝ વધવી) થાય છે.

B)વજાઇના:=

• વજાઇના ની વોલ એ હાઇપરટ્રોફોઇડ,ઇડીમાટોસ અને વધારે વાસ્ક્યુલર બને છે.

• વજાયનલ વોલમાં વિનસ બ્લડ સપ્લાય વધવાથી વજાઇનલ મ્યુકોઝા નુ બ્લુઇસ કલરેસન મળે છે તેને “જેક્મીયર સાઇન” કહેવામાં આવે છે.
  
• અઃન્ટિરિયર વોલ ની લંબાઇ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
  
• વજાઇનલ સિક્રીશન એ વધારે એસિડીક,પાતળું અને કર્ડી વાઇટ હોય છે.
  
• વજાઇના ના સિક્રીસન ની એસિડિક પીએચ ના કારણે પેથોજેનીક માઇક્રોઓર્ગેનીઝમ નુ મલ્ટીપ્લિકેશન અટકે છે.

(C) યુટ્રસ:= પ્રેગ્નન્સી સમયમાં યુટ્રસ નો વધારે પ્રમાણમાં ગ્રોથ થાય છે. પ્રેગ્નન્સી સમય દરમિયાન યુટ્રસ નો વેઇટ તથા તેની લેન્થ એ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

વેઇટ ઓફ યુટ્રસ: નોન પ્રેગનેન્ટ સ્ટેટમાં યુટ્રસ નો વજન આશરે 60 gm નો હોય છે જે પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન(એટ ટમૅ) તેનો વેઇટ એ 900 – 1000 ગ્રામ જેટલો ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

લેંથ( લંબાઇ), વીથ( પહોડાઇ) એન્ડ થીકનેસ( જાડાઇ) ઓફ યુટ્રસ:

નોન પ્રેગનેન્ટ સ્ટેટમાં યુટ્રસ ની ,

• લંબાઇ := 7.5 cm ,
• પહોડાઇ:=5 cm તથા જાડાઇ :=2.5 cm જેટલી હોય છે.
• જ્યારે પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન(એટ ટમૅ) યુટ્રસ ની
• લંબાઇ := 30-35 cm ,
• પહોડાઇ:= 22.5 cm તથા
• જાડાઇ :=20 cm જેટલી થાય છે.

વોલ્યુમ ઓફ યુટેરાઇન કેવીટી: નોન પ્રેગનેન્ટ સ્ટેટમાં યુટ્રસ નુ વોલ્યુમ એ 10 ml હોય છે જે પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન(એટ ટમૅ) તેનો વોલ્યુમ એ 5 લિટર જેટલુ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

બોડી ઓફ યુટ્રસ: યુટ્રસ ની બોડી નું ગ્રોથ અને એન્લાર્જમેન્ટ થાય છે.

મસલ્સ:-

• 1) આઉટર:= લોન્જિટ્યુડીનલ લેયર
• 2) મિડલ:= વાસ્ક્યુલર લેયર
• 3) ઇનર:=સર્ક્યુલર લેયર

મસલ્સમાં હાઇપરટ્રોફી(સાઇઝ ઇન્ક્રીઝ થવી) તથા હાઇપરપ્લેશીયા(સંખ્યા વધવી) જોવા મળે છે.

પ્રેગનેન્સી ના 20 વિક પછી યુટ્રાઇન મસલ્સ ફાઇબર ની લંબાઈ વધે છે તથા યુટેરાઇન વોલ એ પાતળી થાય છે તેના લીધે એ નોન ગ્રેવિડ કન્ડિશન કરતા ગ્રેવીડ કન્ડિશન માં યુટ્રસ એ સોફ્ટ અને ઇલાસ્ટિક બને છે.

વાસ્ક્યુલર સિસ્ટમ:

• બ્લડ સપ્લાય એ 20 વીક થી વધવા લાગે છે ઇસ્ટ્રાડાયોલ અને પ્રોજેસ્ટેરોનના લીધે વાઝોડાયલેટેશન થાય છે.
• યુટેરાઇન આર્ટરી નો ડાયામીટર ડબલ થાય છે તથા બ્લડ ફ્લો એ કે ઇન્ક્રીઝ થાય છે અને વેઇન્સ એ ડાયલેટ થાય છે.

• પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન યુટર્સના એન્ડોમેટ્રીયમને ડેસીડ્યુઆ કહેવામાં આવે છે.

બ્રેક્સટન હિક્સ કોન્ટ્રેક્સનઃ

• પ્રેગનેન્સી ની શરૂઆતમાં યુટર્સ તેની જાતે જ કોન્ટ્રાકશનમાં જાય છે તે એ ઇરરેગ્યુલર, ઇનફ્રિકવન્ટ, સ્પાઝમોડીક તથા પેઇનલેસ હોય છે તેના કારણે સર્વિક્સ ના ડાયલેટેસન ઉપર કોઇ અસર થતી નથી તે ટર્મ( 37-42 વીક) ની નજીક તે વધીને છેલ્લે લેબરના પેઇનફૂલ કોન્ટ્રાકશન સાથે ભળી જાય છે.

D) ઇસ્થમસ:=

• પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન યુટર્સ નો લોવર સેગ્મેન્ટ એ ઇસ્થમસ ફોર્મ કરે છે.
• નોનપ્રેગ્નેન્ટ સ્ટેટમાં ઇસ્થમસ ની લેન્થ એ 0.5 cm ની હોય છે જે પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન તેની લંબાઇ વધીને એટ ટમૅ ઇન્ક્રીઝ થયને 7.5 cm-10 cm જેટલી ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
• ઇસ્થમસ ના મસલ્સ ફાઇબર એ લોવર સેગમેન્ટ માં સર્ક્યુલરલી અરેન્જ થય અને સ્પીન્કટર લાઇક સ્ટ્રક્ચર ફોમૅ કરે છે જેના કારણે અર્લી પ્રેગ્નન્સી દરમ્યાન ફિટસ ને યુટ્રસ માં સ્ટે કરવા માટે હેલ્પ કરે છે.જો આ સ્પીન્કટર એ ઇનકંમ્પીટન્ટ હોય તો એબોર્શન પણ થય શકે છે.

E)સર્વિક્સ:=

• પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન સર્વિક્સ એ વાસ્ક્યુલર,એડીમાટોસ તથા હાઇપરટ્રોફોઇડ અને હાઇપરપ્લેશીયા થાય છે.
• સર્વિક્સ કે સોફ્ટ બને છે જેને “ગુડેલ સાઇન” કહેવામાં આવે છે.
• સર્વિક્સ ની લેન્થ એ ડબલ થાય છે તથા તેનું વોલ્યુમ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

F) ફેલોપિયન ટ્યુબ્સ:= થોડા પ્રમાણમાં ફેલોપિયન ટ્યુબ ની લેન્થ એ ઇન્ક્રીઝ થાય છે. ટ્યુબ એ કંજેસ્ટેડ બને છે. મસલ્સ હાઇપરટ્રોફી થાય છે અને એપીથિલિયમ ફ્લેટ બને છે.

G)ઓવરી:=

• પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન ઓવ્યુલેસન એ સ્ટોપ રહે છે. ઓવરી એ હાઇપરટ્રોફી તથા વાસ્ક્યુલર થાય છે.
• જે યુઝવલ મેન્સટ્રુઅલ સાયકલ હતી તે કોર્પસ લ્યુટીયમ સતત રહે છે અને 8 વીક સુધી બે 2.5 cm એન્લાર્જ થાય છે અને તે ફર્ટિલાઇઝ્ડ ઓવન (ટ્રોફોબ્લાસ્ટ) ના ચેન્જીસ ના કારણે થાય છે અને હોર્મોન પ્રોડ્યુસ કરવામાં હેલ્પ કરે છે 12th વીક એ
• કોલોઇડ ડીજનરેશન થાય છે અને એટ ટમૅ કેલ્સીફાઇડ બને છે કોર્પસ લ્યુટીયમ દ્વારા ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન્સ ઉત્પન્ન થાય છે અને પ્લેસેન્ટા ની એક્શન સ્ટાર્ટ થાય ત્યાં સુધી ઓવમ ને મેઇન્ટેન કરવા માટે એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરે છે.

H) બ્રેસ્ટ:=

• ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન ની અસર ના કારણે આખી પ્રેગનેન્સી દરમિયાન બ્રેસ્ટની વાસ્કયુલારીટી વધવાની સાથે બ્રેસ્ટની સાઇઝ, નોડ્યુલારીટી અને સેન્સિટીવીટી વધે છે.
• નિપલ એ એન્લાર્જ, ડાર્ક અને ઇરેક્ટાઇલ બને છે.
• 5 થી 15 સીબેએસિયસ ગ્લેન્ડ કે જે નોન પ્રેગ્નેન્ટ સ્ટેટમાં ઇનવિઝિબલ હોય તેની હાઇપરટ્રોફી જોવા મળે છે જેને ” મોન્ટગોમેરી ટ્યુબરકલ્સ” કહેવામાં આવે છે. તે નિપલ ની આસપાસ આવેલા હોય છે તેનું સિક્રીશન એ નિપલ અને એરીયોલા ને મોઇસ્ટ તથા હેલ્થી રાખી છે.
• એરીઓલા એ ડાર્ક તથા પિગ્મેન્ટેડ બને છે તેને પ્રાયમરી એરીયોલા કહેવામાં આવે છે.
• સેકન્ડ ટ્રાયમેસ્ટરમાં પ્રાઇમરી એરીયોલાની આસપાસ બીજો પીગ્મેન્ટેડ ઝોન રચાય છે જેને સેકન્ડરી એરીયોલા કહે છે.
• પહેલા ત્રણ મહિનામાં બ્રેસ્ટ માં ડક્ટલ સિસ્ટમનો ગ્રોથ વધે છે પ્રેગનેન્સી નું પ્રોગ્રેસ થાય છે તેમ તેની એલ્વીયોલર સેલ સિક્રેટરી બને છે.
• બ્રેસ્ટ નો ટોટલ વેઇટ એ 0.4 kg જેટલો થાય છે.
• એલ્વીઓલર એ પ્રોલીફરેશન અને ફેટ ડિપોઝીશન ના કારણે બેસ્ટ એન્લાર્જમેન્ટ થાય છે તથા બેસ્ટ માંથી ક્લીયર સ્ટિક્કી ફ્લુઇડ એ આશરે 12 વીક એ સ્કવીઝ કરી શકાય છે.
• 16 વીક એ આ ક્લીયર સ્ટિક્કી ફ્લુઇડ એ થીક તથા યેલો બને છે જેને કોલેસ્ટ્રમ કહેવામાં આવે છે તે પ્રેગ્નન્સી નું અગત્યનું સાઇન છે.

ચેન્જીસ ઇન અધર સિસ્ટમ ઓફ ધ બોડી.

1) સ્કિન ચેન્જીસ:=

A) ફેસ: ચીક, ફોરહેડ અને આઇસ ની આસપાસ પિગ્મેન્ટેસન જોવા મળે છે જેને “ક્લોઝમાં ગ્રેવિડેરમ” અથવા “પ્રેગ્નેન્સી માસ્ક” કહેવામાં આવે છે જે ડીલેવરી પછી તેની જાતે જ અદ્રશ્ય થઈ જાય છે.

B) બ્રેસ્ટ: બ્રેસ્ટમાં વિઝીબલ પિગ્મેન્ટેસન ચેન્જીસ થાય છે.

C) એબડોમન:

લાઇના નાઇગ્રા:- મેલેનોસાઇટ સ્ટીમ્યુલેટીંગ હોર્મોન ના કારણે ઝીફિસ્ટરનમ થી સિમ્ફાયસીસ પ્યુબીસ સુધી મીડલાઇન માં બ્રાઉનીસ બ્લેક કલરની લાઇન વિઝીબલ થાય છે તેને લાઇના નાઇગ્રા કહે છે.

સ્ટ્રાયા ગ્રેવીડેરમ:-

• એબડોમિનલ વોલમાં અંબેલીકસ થી નીચે અને ક્યારેક થાય અને બ્રેસ્ટ પર ડિપ્રેસ્ડ લિનીયર માસ્ક જોવા મળે છે જે શરૂઆતમાં પિંક પરંતુ ડિલિવરી પછી ગ્લીસ્ટનીંગ વાઇટ બને છે જેને સ્ટ્રાયા આલ્બીકેન્સ અથવા સ્ટ્રાયા ગ્રેવીડેરમ કહે છે.
• હાઇ ઇસ્ટ્રોજન લેવલ થી વાકયુલર સ્પાઇન્ડર અને પાલ્રમર એરીધેમા જોવા મળે છે.સ્કિન
• માઇલ્ડ ડીગ્રીમાં હરસુટીઝમ(એક્સેસ હેઇર)જોવા મળે છે અને પરપેરિયમા પિરિયડમાં એક્સેસ અમાઉન્ટમાં હેર એ લોસ્ટ થાય છે.

2) વેઇટ ગેઇન:-

• પ્રેગનેન્સી ના શરૂઆતના વીક દરમિયાન નોઝિયા તથા વોમિટિંગના કારણે વેઇટ એ લોસ થાય છે. પછીના મન્થ થી વેઇટ ગેઇન એ પ્રોગ્રેસિવ રહે છે.
• હેલ્થી વુમન માં પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન એવરેજ 11 kg( 24 lbs) જેટલો વેઇટ ઈન્ક્રીઝ થાય છે.

1st ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન: 1kg,
2nd ટ્રાઇમેસ્ટર
દરમ્યાન: 5kg,
3rd ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન: 5kg,

જેટલો વેઇટ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

A) રીપ્રોડક્ટિવ વેઇટ ગેઇન:-

• 1) વેઇટ ઓફ ફિટસ: 3.3kg,
• 2) વેઇટ ઓફ પ્લેસેન્ટા: 0.6kg,
• 3) વેઇટ ઓફ લાઇકર: 0.8kg,
• 4) વેઇટ ઓફ યુટ્રસ: 0.9kg,
• 5) વેઇટ ઓફ બ્રેસ્ટ: 0.4kg.

B) નેટ મેટરનલ વેઇટ ગેઇન:-

• 1) ઇન્ક્રીઝ બ્લડ વોલ્યુમ:=1.3kg,
• 2) ઇન્ક્રીઝ એક્સ્ટ્રા સેલ્યુલર ફ્લુઇડ:=1.2kg,
• 3) ફેટ અને પ્રોટીન:=3.5kg.

3) કાર્ડીઓ વાસ્ક્યુલર સિસ્ટમ:-

A) હાર્ટ ને પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન વધારે પ્રમાણમાં વર્ક કરવું પડે છે.:-

• કાર્ડિયાક વોલ્યુમ એ 10% જેટલું વધે છે પરંતુ ECG મા કોઇ ચેન્જ થતો નથી.
• હાટૅરેટ અને સ્ટ્રોક વોલ્યુમ વધવાના કારણે કાર્ડિયાક આઉટપુટ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
• પલ્સ રેટ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
• કોન્સન્ટ્રેશન રેટ 40 થી 45 mm જેટલું વધવાના કારણે પ્લેટલેટ્સ કાઉન્ટ એ સ્લાઇટલી ઓછા થાય છે.

B) બ્લડ પ્રેશર અને બ્લડ વોલ્યુમ:- બ્લડ પ્રેશર એ નોર્મલ લિમિટમાં રહે છે કેટલીક વુમનમાં મીડ પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન ડાયસ્ટોલીક પ્રેસર એ 5 થી 10 mm જેટલું ડ્રોપ થાય છે.

C) વિનસ પ્રેસર:- ગ્રેવીડ યુટ્રસ નું પ્રેશર પેલ્વિક વેઇન પર આવવાના લીધે ફિમોરલ વિનસ પ્રેશર એ 10 cm જેટલું વધે છે ત્યારબાદ બ્લડ વોલ્યુમ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે રેડ બ્લડ સેલ્સ નું વોલ્યુમ તથા પ્લાઝમા વોલ્યુમ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે બોડી ના ઘણા પાર્ટસ જેવા કે યુટ્રસ, પલ્મોનરી, રીનલ , સ્કિન ,અને મ્યુકોઝા માં બ્લડ ફ્લો ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

4) રેસ્પીરેટરી સિસ્ટમ:-

• અપ્પર રેસ્પીરેટરી મ્યુકોઝા મા હાઇપરએમીયા (બ્લડ ફ્લો વધી જવો)અને કન્જેશન જોવા મળે છે.
• ઇન્સ્પિરેશન વધવાના લીધે ઓક્સિજન ઇન્ટેક પણ વધે છે અને ફીટસ નો ઓક્સિજન સપ્લાય પણ વધે છે.
• એક્સપિરેશન વધવાના લીધે કાર્બન ડાયોક્સાઇડ બહાર આવે છે આથી લો મેટરનલ કાર્બનડાયોક્સાઇડ ના કારણે કાર્બન ડાયોક્સાઇડ નું ટ્રાન્સફર એ ફીટસ માંથી મધરના બ્લડમાં સહેલાઇથી થઈ શકે છે.
• પ્રેગનેન્સીના છેલ્લા અઠવાડિયાઓમાં ગ્રેવિડ યુટર્સ નું પ્રેશર ડાયાફ્રેમ પર આવવાથી બ્રિધિંગ ડિફીકલ્ટી ની કમ્પ્લેઇન રહે છે જે લાઇટનિંગ થવાથી ઓછી થઈ જાય છે.

5) ડાયજેસ્ટિવ સિસ્ટમ:-

• પ્રોજેસ્ટેરોનની ઇફેક્ટના કારણે ગેસ્ટેરોઇન્ટેસ્ટાઇનલ સિસ્ટમ નો મસલ્સ ટોન એ ઓછો થાય છે.
• કાર્ડિયાક સ્પીન્કટર નુ રિલેક્સેશન થવાથી સ્ટમક કન્ટેન્ટ નુ રિગર્જીટેસન અને હાટૅબર્ન થાય છે.
• ગેસ્ટ્રીક મોટીલીટી ઘટવાથી એ ધીમે ધીમે ખાલી થાય છે તે લેબર માં પણ કંટીન્યુ રહે છે.
• ઘણી વુમન્સમાં ગમ્સ એ સ્પન્જી અને વાસ્કયુલર બને છે આથી બ્રશિંગ દરમિયાન બ્લિડિંગ થઈ શકે છે.
• ઇન્ટેસ્ટાઇનની મોટીલીટી ઘટવાથી ફુડનું બેટર એબ્સોર્બશન થાય છે અને કોન્સ્ટિપેશન થાય છે.

6) નર્વસ સિસ્ટમ:-

• પ્રેગનેન્સી અને પર્પેરીયમ પિરિયડમાં મૂડ ચેન્જીસ રહે છે સાઇકોલોજીકલ કન્ડિશનના કારણે નોઝીયા, વોમીટીંગ, મેન્ટલ ઇરિટેબીલિટી તથા સ્લીપલેસનેસ જોવા મળે છે.
• વુમનમાં ડિપ્રેશન અથવા સાયકોસીસ પણ ડેવલોપ થઈ શકે છે.
• વ્રિસ્ટ માં મીડીયન નર્વ નું કમ્પ્રેશન થવાથી હેન્ડ્સ અને આર્મમાં પેઇન અને પેરેસ્થેસિયા( ઝણઝણાટી) રહે છે તેને કાર્પલ ટનલ સિન્ડ્રોમ કહે છે તે પ્રેગ્નેન્સીના લાસ્ટ મંથમાં જોવા મળે છે તે જ રીતે થાય માં પણ ક્યુટેનિયસ નવૅ દબાવાના કારણે સેન્સરી લોસ જોવા મળે છે.

7) યુરીનરી ટ્રેક:-

• અર્લી અને લેટ પ્રેગનેન્સીમાં વારંવાર મીક્ચ્યુરેસન એ કોમન્લી જોવા મળે છે.
• સ્ટ્રેસ ઇનકન્ટીનન્સી પણ થઇ શકે છે.
• યુટ્રસ અને પેલ્વિન નું ડાયલેટેસન એ અર્લી પ્રેગ્નેન્સી થી મિડ પ્રેગ્નન્સી સુધી કંટીન્યુ રહેવાના કારણે યુરીનરી સ્ટેસીસ થાય છે અને ઇન્ફેક્શન પણ થય શકે છે પ્રેગ્નેન્સીમાં રીનલ ફંક્શન પણ વધે છે.

8) લોકોમોટર સિસ્ટમ:-

• પ્રેગનેન્સીમાં રિલેક્સીન હોર્મોનના કારણે લોર્ડોસીસ તથા જોઇન્ટ્સ નું રિલેક્સેશન થવાથી બેકએક એ કોમન રહે છે.
• સેક્રલ અને લંબર પ્લેક્સિસ મા વેઇટ આવવાના કારણે લેગ ક્રેમ્પ્સ રહે છે અને વોકિંગમાં પણ ડિફીકલ્ટી આવે છે.

• આમ પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન વુમનમાં ફિઝિયોલોજીકલ ચેન્જીસ જોવા મળે છે.

🔸OR🔸

🔸a. Explain management of 3d stage of labour. 06 પ્રસુતિના ત્રીજા તબ્બકાની સારવાર સમજાવો

મેનેજમેન્ટ ઓફ 3rd સ્ટેજ ઓફ લેબર

• થર્ડ સ્ટેજ નું મેનેજમેન્ટ એ મોસ્ટ ક્રુશિયલ હોય છે કારણ કે તેમાં પ્લેસેન્ટા એ યુટેરાઇન કેવીટી માથી સેપ્રેશન તથા એક્સપલ્ર્ઝન થાય છે,તથા થર્ડ સ્ટેજમાં પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ ના કોમ્પ્લિકેશન ને પ્રિવેન્ટ કરવાનું હોય છે.
• થર્ડ સ્ટેજના મેનેજમેન્ટમાં પ્લેસેન્ટા ના સ્ટ્રીક્ટ વીજીલન્સ ની જરૂરિયાત હોય છે જેના કારણે પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ ના કોમ્પ્લિકેશનને પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

સ્ટેપ ઓફ મેનેજમેન્ટ:- અત્યારે હાલમાં થર્ડ સ્ટેજના મેનેજમેન્ટમાં બે મેથડ નો યુઝ થાય છે.

• 1)એક્સપેક્ટન્ટ (વોચફૂલ) મેનેજમેન્ટ
• 2) એક્ટિવ મેનેજમેન્ટ

1)એક્સપેક્ટન્ટ (વોચફૂલ) મેનેજમેન્ટ

• આ મેનેજમેન્ટમાં પ્લેસેન્ટાનુ સેપ્રેશન અને તેનું વજાયનામાં ડિસેન્ડ એ સ્પોન્ટાનિયસલી થવા દેવામાં આવે છે.
  
• આ મેનેજમેન્ટ માટે પ્લેસેન્ટલ એક્સપલ્ઝન માટે ઓછામાં ઓછી મદદ કરવામાં આવે છે.
  
• આ સ્ટેજમાં મધર પર કોન્સ્ટન્ટલી વોચ રાખવામાં આવે છે એટલે કે મધરને થોડા સમય માટે પણ એકલું મૂકવું નહીં.
  
• જો મધર એ લેટરલ પોઝિશનમાં હોય તો તેને ડોરસલ પોઝિશન આપવી જેના કારણે પ્લેસેન્ટલ સેપરેસન ના સાઇન અને કેટલા પ્રમાણમાં બ્લડ લોસ થયો છે તેનો પ્રોપરલી ખ્યાલ આવી શકે.
  
• આ મેનેજમેન્ટમાં ઓન્લી પ્લેસેન્ટા નું સેપરેશન, ડિસેન્ડડાઉન તથા એક્સપેલ આઉટ નું પ્રોપરલી વોચ કરવામાં આવે છે.
• એક હેન્ડ ને ફંડસ ઉપર મુકવામાં આવે છે જેથી,

a) પ્લેસેન્ટાના સેપરેશન નો ખ્યાલ આવી શકે.
b) યુટેરાઇન એક્ટિવિટીની સ્થિતિ એટલે કે કોન્ટ્રાકશન અને રિલેક્સેશન નો ખ્યાલ આવી શકે.

સેપરેશન ઓફ પ્લેસેન્ટા

• પ્લેસેન્ટા એ બેબીના બર્થ થયા પછી અમુક મિનિટ્સમાં જ યુટેરાઇન વોલ માંથી સેપરેટ થવા લાગે છે આથી પ્લેસેન્ટા ને પોતાની રીતે જ સેપરેટ થવા માટે 15 થી 20 મિનિટ જેટલી રાહ જોવી.
• આમાં નો ટચ ટેકનીક નો યુઝ કરવામાં આવે છે.
• આમા, “નો ટચ પોલિસી ” હોય છે એટલે કે પ્લેસેન્ટા એ 15-20 મિનિટમાં ગ્રેવિટીના કારણે એક્સ્પલઝન થાય છે એટલે કે ફન્ડસ પર મસાજ કરવી નહીં.
  કોઇપણ પ્રકાર ના યુટેરોટોનીક નો યુઝ કરવો નહી તથા પ્લેસેન્ટા ના એક્સપલ્ઝન માટે કોઇપણ મેન્યુઅલ મેથડ નો પણ યુઝ કરવો નહી.

એક્સપલ્ઝન ઓફ પ્લેસેન્ટા

• જ્યારે પ્લેસેન્ટા એ એક્સ્પલઝન થાય ત્યારે નીચેના પોઇન્ટ્સને ફોલો કરવા:

• પેશન્ટને એડવાઇઝ આપવી કે જ્યારે યુટ્રસ એ હાર્ડ થાય ત્યારે બીયર ડાઉન એફોટ્ર્સ લગાડવા.
  રેઇઝ થયેલું ઇન્ટ્રા એબડોમીનલ પ્રેશર એ પ્લેસેન્ટા ને એક્સ્પેલ આઉટ થવા માટે અગત્યનું રહે છે.
  અને પ્લેસેન્ટા એ જાતે જ એક્સપલ્ઝન થય શકે છે.

• 2) એક્ટીવ મેનેજમેન્ટ

1) યુઝ ઓફ યુટેરોટોનીક:-લેબર ના થર્ડ સ્ટેજના મેનેજમેન્ટમાં ઑક્સીટોસી ન એ ડ્રગ ઓફ ચોઇસ છે.
થર્ડ સ્ટેજના મેનેજમેન્ટમાં 10 યુનિટ ઓક્સીટોસીન એ IM(ઇન્ટ્રાસ્લ્યુલર) પ્રોવાઇડ કરવું.
ઓક્સિટોસિન એ યુટેઇન કોન્ટ્રાકશન ને એનહાન્સ કરી પ્લેસેન્ટા ને એક્સપેલ આઉટ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

2) CCT(કંટ્રોલ કોર્ડ ટ્રેક્શન):- કંટ્રોલ કોલ્ડ ટ્રેકશનમાં મેન્યુઅલ મેથડ નો યુઝ કરવામાં આવે છે જેમાં અંબેલીકલ કોડૅ ને ટ્રેક કરી તેને ડાઉનવર્ડ અને બેકવર્ડ જેન્ટલી રીતે પુલ કરવામાં આવે છે જેના કારણે પ્લેસેન્ટા એ યુટરાઇન વોલમાંથી સેપરેટ થય ત્યારબાદ એક્સપેલ આઉટ થય શકે પરંતુ કંટ્રોલ કોડૅ ટ્રેક્સન એ જ્યારે યુટરાઇન કોન્ટ્રાકશન પ્રેઝન્ટ હોય ત્યારે હેન્ડ ને સુપરાપ્યુબિક એરિયા પર પ્લેસ કરી ત્યારબાદ પરફોર્મ કરવામા આવે છે.

3)ડિલે કોડૅ કટીંગ:- ફિટસ ના ડિલિવરી બાદ એક થી ત્રણ મિનિટ માટે વેઇટ કરવું ત્યારબાદ અંબેલીકલ કોડૅ ને કટ કરવી આ ટેકનીક એ ટર્મ ન્યુબોર્ન માં વધારે યુઝફૂલ હોય છે. કારણ કે ન્યુબોર્ન એ પ્લેસેન્ટા માંથી એડિક્યુએટ અમાઉન્ટ મા બ્લડ ને રિસીવ કરી શકે જેના કારણે એનિમીયા ની કન્ડિશન એ પ્રિવેન્ટ થય શકે.
પરંતુ પ્રી ટર્મ બેબી માં લીવર એ ઇમમેચ્યોર હોય છે અને રેડ બ્લડ સેલ્સ નુ વધારે પ્રમાણ મા બ્રેકડાઉન થાય અને જો ડીલે કોડૅ કટીંગ કરવામાં આવે તો તેના કારણે ન્યુબોર્ન માં હાઇપર બીલીરૂબીનેમિયા (જોન્ડિસ)ની કન્ડિશન અરાઇઝ થય શકે છે.

4) પોસ્ટ પાર્ટમ વિજિલન્સ:- પ્લેસેન્ટાની ડિલિવરી થયા બાદ પ્લેસેન્ટાને પ્રોપરલી ઇન્સપેક્સન કરવું જેમાં કોટીલોડોન,લોબ તથા મેટરનલ અને ફીટલ સાઇટને પ્રોપરલી અસેસ કરવું ત્યારબાદ પ્લેસેન્ટાની ડિલિવરી થયા બાદ ફંડલ મસાજ કરવુ જેના કારણે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન ની કન્ટીન્યુટી રહી શકે અને જો રિટેઇન્ડ બીટ્સ ઓફ પ્લેસેન્ટા હોય તો તે પ્રોપરલી એક્સપેલ આઉટ થય શકે.

🔸b. Discuss multiple pregnancy બહુવિધ ગર્ભાવસ્થાની ચર્ચા કરો. 06

મલ્ટીપલ પ્રેગ્નેન્સી

ડેફીનેશન:-

• જ્યારે એક કરતાં વધારે ફીટસ એ એક સાથે અને સેમટાઇમ પર યુટ્રસ માં ડેવલોપ થાય,તો તેને “મલ્ટિપલ પ્રેગ્નન્સી” કહેવામાં આવે છે.
• જ્યારે બે ફીટસ એ એકસાથે યુટ્રસ માં વિકાસ પામે તો તેને ટ્વીન્સ કહેવામાં આવે છે.
• જ્યારે ત્રણ ફિટસ એ એક સાથે યુટ્રસ માં ડેવલોપ થાય ત્યારે તેને ટ્રિપલેટ્સ કહેવામાં આવે છે.
• જ્યારે એક સાથે ચાર ફિટસ એ ડેવલોપ થાય તો તેને ક્વાડ્રુપ્લેટ્સ કહેવામાં આવે છે.

વેરાઇટીસ તથા ટાઇપ ઓફ ટ્વીન પ્રેગ્નેન્સિ

1) ડાયઝાઇગોટીક ટ્વિન્સ:

• આ કોમનેસ્ટ એટલે કે બે ઓવાનુ ફર્ટિલાઇઝેશન એ બે સ્પરમેટોઝોઆ દ્વારા થતા ફર્ટિલાઇઝેશન નુ રિઝલ્ટ છે.
• આમાં બે પ્લેસેન્ટા જોવા મળે છે.
• આમા,કોમ્યુનિકેશન વેસલ્સ એ એબસન્ટ હોય છે.
• આમા, બે એમ્નીઓન તથા બે કોરીઓન મેમ્બરેન હોય શકે છે.
• આમાં જીનેટીક ફીચર્સ એ ડિફરન્ટ હોય શકે છે.
• તે સ્કિન ગ્રાફ્ટ ને એક્સેપ્ટ કરતા નથી.

2) મોનોઝાઇગોટીક ટ્વિન્સ:-

• આમા સિંગલ ઓવમ નુ ફર્ટિલાઇઝેશન એ સિંગલ સ્પમૅ દ્વારા થાય તેના કારણે મોનોઝાઇગોટીક ટ્વિન્સ એ ડેવલોપ થાય છે.
• આમાં કોમ્યુનિકેશન વેસલ્સ પ્રેઝન્ટ હોય છે.
• આમાં બે એમ્નીઓન મેમ્બરેન જોવા મળે છે.
• મોનોઝાયગોટીક ટ્વિન્સમાં મોટે ભાગે સેમ સેક્સ હોય છે.
• તેમાં જીનેટીક ફીચર્સ પણ એક સરખા જોવા મળે છે.
• ઙ તેમાં ફિઝિકલ ફીચર્સ જેમકે આઇસ ,હેર કલર,ઇયર સેપ, પાલ્મર ક્રિસીસ સેમ જોવા મળે છે.
• તે સ્કીન ગ્રાફટને પણ એક્સેપ્ટ કરે છે.

ઇટિયોલોજી

• એક્ઝેટ કોઝ અનનોન છે.
• મેટરનલ એન્વાયરમેન્ટલ ફેક્ટર ના કારણે જેમ કે:

રેસ : નેગ્રોન્સ મા હાઇએસ્ટ જોવા મળે છે.
હેરેડીટરી : આ મેઇન્લી મેટરનલ સાઇડ થી મોર કોમનલી ટ્રાન્સમીટ થાય છે.
એડવાન્સ એજ ઓફ મધર: મધર ની એડવાન્સ એજ ના કારણે જેમ કે 30-35 વર્ષ હોવાના કારણે.

ઇન્ફ્લુઅન્સ ઓફ પારીટી ના કારણે:
ઇન્ક્રીઝ પારીટી ના કારણે ના કારણે મેઇન્લી 5th ગ્રેવીડા.
આઇટ્રોજેનીક
આમાં ઓવ્યુલેશન માં યુઝ કરવામાં આવતી ડ્રગ્સ ના કારણે.

2)સુપરફેક્યુન્ડેશન:- આમાં બે ડીફરન્ટ ઓવા એ સેમ સાયકલ માં રિલીઝ્ડ થયા હોય અને સેપરેટ એક્ટ ઓફ કોઇટસ દ્વારા શોર્ટ પિરિયડ ઓફ ટાઇમ માં ફર્ટિલાઇઝેશન થયા હોય તેને સુપરફેક્યુન્ડેસન કહે છે.

3) સુપરફીટેશન:- આમાં બે ઓવા એ ડિફરન્ટ મેન્સટ્રુઅલ સાયકલ દ્વારા રિલીઝ થય અને ફર્ટિલાઇઝેશન થાય તેને સુપર ફિટેશન કહે છે.

4) ફિટર્સ પેપિરેસીસ અથવા કોમ્પ્રેસસ:- આમાં એક ફિટસ એ અર્લી ડાઇ થય થયેલું હોય અને ડેડ ફીટર્સ એ લિવિંગ ફિટસના મેમ્બરેન અને યુટેરાઇન વોલ ની વચ્ચે ફ્લેટ એન્ડ તથા કમ્પ્રેસ્ડ થયેલું હોય.

5)ફિટલ એકાર્ડિઆસીસ:- આ યુનીઓવ્યુલર ટ્વિન્સ મા જોવા મળે છે.

લાઇ એન્ડ પ્રેઝન્ટેશન:-

• ફીટર્સની કોમન લાઇ:- એ સામાન્ય રીતે લોન્જિટ્યુડીનલ હોય છે પરંતુ માલપ્રેઝન્ટેશન એ કોમનલી જોવા મળે.
• પ્રેઝન્ટેશન:- બોથ વર્ટેક્સ , ફસ્ટ વર્ટેક્સ એન્ડ સેકન્ડ બ્રીચ, ફસ્ટ બ્રીચ એન્ડ સેકન્ડ વર્ટેક્સ, બન્ને બ્રીચ,ફસ્ટ વર્ટેક્સ એન્ડ ટ્રાન્સવર્સ, બન્ને ટ્રાન્સવર્સ.

• ડાયગ્નોસીસ ઓફ મલ્ટીપલ પ્રેગ્નેન્સી
• હિસ્ટ્રી કલેક્શન,
• ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન,
• સિમ્ટોમ્સ અસેસમેન્ટ
• યુટ્રસ નું વધારે એન્લાર્જમેન્ટ થવુ,
• નોઝિયા અને વોમિટિંગ એ શરૂઆતના મહિનામાં વધારે જોવા મળે છે,
• પ્રેગનેન્સી ના છેલ્લા મહિનાઓમાં પાલ્પીટેશન અને શોર્ટનેશ ઓફ બ્રીધ જોવા મળે છે,
• લેગમાં સ્વેલિંગ આવવું વેરીકોઝ વેઇન જોવા મળવી,
• હેમરોઇડ્સ,
• અસામાન્ય એબડોમીનલ એન્લાર્જમેન્ટ અને એક્સેસિવ ફિટલ મુવમેન્ટ થવી.
• જનરલ એક્ઝામિનેશન
• એનીમિયા,
• એબનોર્મલ વેઇટ ગેઇન થવો,
• પ્રિ એક્લેમ્પસીયા,

એબડોમીનલ એક્ઝામિનેશન

ઇન્સપેક્સન: બેરલ સેપ તથા લાર્જ એબડોમન,.
પાલ્પેશન: એમેનોરિયા ના પિરિયડ કરતા યુટ્રસ ની હાઇટ વધારે થવી,
યુટ્રસ ના ફંડસ મા ટુ ફિટસ પોલ ફિલ થવા,
એબડોમીનલ ગર્થ વધારે થવી,
અસ્કલટેશન:-
બે જુદાજુદા સ્પોટ ઉપર બે ફીટલ હાર્ટ સાઉન્ડ લોકેટ થાય છે.

ઇન્વેસ્ટીગેશન:-
સોનોગ્રાફી,
બાયોકેમિકલ ટેસ્ટ જેવા કે મેટરનલ સીરમ કોરિયોનિક ગોનાડોટ્રોફીન,
ફીટોપ્રોટીન અને અનકોનજ્યુકેટેડ ઇન્સ્ટોલ.

મેનેજમેન્ટ:-
એન્ટિનેટલ મેનેજમેન્ટ:-
અર્લી ડાયગ્નોસીસ કરીને કોરિઓનીસીટી, એમ્નીઓસીટી,ફીટલ ગ્રોથ પેટર્ન અને કંજીનાઇટલ માર્ફોર્મેશન હોય તો તેનુ પ્રોપરલી ડિટેકશન કરવું.
ફિટર સર્વેઇલન્સ માટે સીરીયલ સોનોગ્રાફી ,નોન સ્ટ્રેસ ટેસ્ટ અને ડોપલર વેલોસીમેટ્રી કરાવવી.
એડવાઇસ
મધર ને ડાયટમાં 300 kcal/dayનું વધારો કરવા માટે એડવાઇસ આપવી.

મધર ને વધારે ને પ્રમાણમાં પ્રોટીન ઇન્ટેક કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

• સપ્લીમેન્ટ થેરાપી:-
  મધરને આયર્ન થેરાપી 100 થી 200 mg /day. તથા એડિશનલ વિટામીન, કેલ્શિયમ તથા ફોલિક એસિડ લેવા માટે મધર ને એડવાઇઝ આપવી.
• પ્રી ટર્મ લેબર તથા બીજા કોમ્પ્લીકેશન ને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે મધર ને એડિક્યુએટ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને ફ્રિકવંટલી એન્ટીનેટલ વિઝીટ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી તથા મધર ને એન્ટીનેટલ ચેકઅપ એ રેગ્યુલર ઇન્ટરવલ માં કરાવવા માટે એડવાઇઝ આપવી જેના કારણે મધર ને જો એનીમિયાની કન્ડિશન હોય, અથવા પ્રિટર્મ ની કોમ્પ્લિકેશન હોય તથા જો પ્રિએક્લેમ્પસિયા ની કન્ડિશન હોય તો તેનું અર્લી આઇડેન્ટીફિકેશન કરી શકાય.
• ફીટલ ગ્રોથ નું અલ્ટ્રાસાઉન્ડ મા 2-3 વીક ના ઇન્ટરવલ પર રેગ્યુલરલી અસેસમેન્ટ કરવું.
• એન્ટિનેટલ પિરિયડ દરમિયાન જ મધર ને બ્રેસ્ટ ફીડિંગ તથા બોટલ ફીડિંગ વિશે એડિક્યુએટ નોલેજ પ્રોવાઇડ કરવું જેના કારણે મધર એ તેના બેબી એ પ્રોપરલી ફીડિંગ કરાવી શકે.

ડ્યુરિંગ લેબર:-
ટ્વીન પેગ્નેન્સી એ હાઇ રિસ્ક પ્રેગનેન્સી હોવાથી પેસન્ટ ને વેલ ઇક્વીપ્ડ હોસ્પિટલ ફેસીલીટી અવેઇલેબલ હોય ત્યાં એડમિટ કરવું. બંને અથવા એક ફીટસ નુ વર્ટેક્સ પ્રેઝન્ટેશન હોય ત્યારે વજાઇનલ ડીલેવરી કરાવી શકાય છે.

કેર ડ્યુરીંગ ફર્સ્ટ સ્ટેજ ઓફ લેબર:-

• ફર્સ્ટ સ્ટેજમાં સિંગલટોન ફીટસ ના સામાન્ય કંડકશન સાથે વધારાના પ્રિકોસન્સ લેવા.

• ડીલેવરી વખતે એક્સપિરિયન્સ ઓબસ્ટેટ્રીસિયન, એક્સપીરીયન્સ,
  એનેસ્થેસિસ્ટ ,અને નીયોનેટોલોજીસ્ટ પ્રેઝન્ટ હોવા જોઇએ.
• લેબર રૂમમાં અલ્ટ્રાસાઉન્ડ ની ફેસીલીટી અવેઇલેબલ હોવી જોઈએ.
• મધર નું મેમ્બરેન અર્લી રપ્ચર ના થાય તે માટે મધર ને એડીક્યુએટ રેસ્ટ આપવો.
• એનાલજેસીક ડ્રગ્સ નો લિમિટેડ યુઝ કરવો અને જો જરૂર પડે તો એપિડ્યુરલ
  એનાલજેસિયા આપવું.
• ફીટસ નું કેરફૂલી મોનિટરિંગ કરવું.
• મેમ્બરેન રપ્ચર થયા પછી ઇન્ટર્નલ એક્ઝામિનેશન કરી કોર્ડ પ્રોલેપ્સ માટે ચેક કરવું.
• ઇન્ટરાવિનસ લાઇનમાં રીંગર લેક્ટેટ સોલ્યુશન સ્ટાર્ટ કરવું.
• 1 unit બ્લડને ક્રોસ મેચ,ગ્રુપ કરી તેને તૈયાર રાખવું.

ડીલેવરી ઓફ ફર્સ્ટ બેબી:-

• સેકન્ડ સ્ટેજનું કન્ફોર્મેશનલ એ વજાઇનલ એક્ઝામિનેશન દ્વારા પ્રોપરલી કરવું.
• મલ્ટીપલ પ્રેગનેન્સીમાં કોમ્પ્લીકેશનના રિસ્ક વધારે પ્રમાણમાં રહે છે તેના લીધે ડીલેવરી સમય દરમિયાન ઓબસ્ટેટ્રીસિયન, એનેસ્થેસિસ્ટ તથા પિડીયાટ્રીસિયન એ પ્રેઝન્ટ હોવા જરૂરી છે
• મલ્ટીપલ પ્રેગ્નેન્સી એ હાઇ રિસ્ક પ્રેગ્નેન્સી મા ગણવામાં આવે છે તેના લીધે એમરજન્સી સમય માટે ઓપરેશન થિયેટર ને સિઝેરિયન સેક્શન માટે પ્રોપરલી રેડી રાખવું.
• બંને બેબી ની ડીલીવરી એ થાય નહીં ત્યાં સુધી ફીટલ હાર્ટ સાઉન્ડ ને કંટીન્યુઅસલી મોનીટરીંગ કરતું રહેવું.
• ફર્સ્ટ બેબી ની ડીલેવરી એ સામાન્ય રીતે સ્પોન્ટેનિયસલી થાય છે અને ત્યારબાદ પ્રોપર્લી એપીઝીયોટોમી કરવી.
• ફસ્ટ બેબી ની ડીલેવરી થયા બાદ તેના સેક્સ ની મધર ને ઇન્ફોર્મેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
• ત્યારબાદ બેબી ને નંબર 1 તરીકે તરત જ લેબલ પ્રોવાઇડ કરવું.

• ડીલેવરી ઓફ સેકન્ડ બેબી:-
  ફર્સ્ટ બેબી ની ડીલેવરી થયા પછી સેકન્ડ બેબી ને લાઇ, પ્રેઝન્ટેશન અને ફીટલ હાર્ટ સાઉન્ડ, એબડોમીનલ એક્ઝામિનેશન અથવા રિયલ ટાઇમ અલ્ટ્રાસાઉન્ડ થી જોવુ.
• મેમ્બરેન અને કોર્ડ પ્રોલેપ્સ જોવા વજાઇનલ એક્ઝામિનેશન કરવું.
• જો લાઇ એ લોન્જિટ્યુડીનલ હોય તો લો રપ્ચર ઓફ ધ મેમ્બરેન કરી ફરીથી કોર્ડ પ્રોલેપ્સ માટે જોવું.
• કોન્ટ્રાકશન એ પુઅર હોયતો ઓક્સિટોસિન ને ઇન્ફ્યુઝન માં એડ કરી મધરને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.
• બે ડીલેવરી વચ્ચેનો ઇન્ટરવલ 30 મિનિટ કરતાં ઓછો રાખવો જો વધારે મોડું થાય તો ઇન્ટરફેરન્સ કરવું પડે. જો હેડ લો ડાઉન હોય તો ફોરસેપ ડીલેવરી,હાઇઅપ મા સેફેલોપેલ્વિક ડિસપ્રપોરસન ના હોય, તો જનરલ એનેસ્થેશિયા મા ઇન્ટર્નલ વર્ઝન કરી વેન્ટોઝ ડિલિવરી કરાવવી.

બ્રિચ એક્સ્ટ્રેકશન દ્વારા બ્રિચ ડીલીવરી કરાવવી.:-

• જો ફીટસ ની લાઇ એ ટ્રાન્સવર્સ હોય તો તેનુ એક્સટર્નલ વર્ઝન કરી ફિટસ ને લોન્જિટ્યુડીનલ લાઇ માં લાવવુ અને જો તે ફેઇલ જાય તું ઇન્ટરનલ વર્ઝન કરી જનરલ એનેસ્થેસિયા મા બ્રિચ એક્સટ્રેકશન કરાવવું.

સિઝેરિયન સેક્શન ના ઇન્ડિકેશન ફોર સેકન્ડ ટ્વીન:
લાર્જર ટ્વીન સાથે નોન સેફલીક પ્રેઝન્ટેશન,
ફર્સ્ટ બેબી ની ડીલેવરી થયા બાદ સર્વિક્સ એ ઇમીડિયેટ ક્લોઝ થઇ જવું,
ફિટસ ડિસ્ટ્રેસ.

થર્ડ સ્ટેજ:- સેકન્ડ બેબીના સોલ્ડર ની ડિલિવરી થયા પછી પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ ની કન્ડિશન ને અટકાવવા માટે ઇન્જેક્શન 10 ઇન્ટરનેશનલ યુનિટ( IU ) ને IM અથવા 20 ઇન્ટરનેશનલ યુનિટ( IU ) ઓક્સિટોસિન ને 500 ml નોર્મલ સલાઇન (NS) અથવા રીંગર લેક્ટેટ સોલ્યુશન માં એડ કરી ઇન્ટરાવિનસલી( IV) મધરને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

• ત્યારબાદ પ્લેસેન્ટા ની કંટ્રોલ કોર્ડ ટ્રેક્શન( CCT) થી ડીલેવરી કરાવવી.
• સેકન્ડ બેબી ની ડીલેવરી થયા પછી ઓક્સિટોસિન ડ્રીપ ને એટ લીસ્ટ વન અવર માટે સ્ટાર્ટ રાખવું.
• જો વધારે પ્રમાણમાં બ્લડ લોસ થયું હોય તો બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન આપવું.
• મધર નું ડીલેવરી પછી બે અવર સુધી કેર ફૂલી વોચ કરવું.
• મધરને બેબીને કેર માટે એડિશનલ સપોર્ટ અને હેલ્થ એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

સિઝેરિયન સેક્સન ના ઇન્ડિકેશન:

ઓબસ્ટેટ્રીક ઇન્ડિકેશન:-

• પ્લેસેંટા પ્રીવિયા,
• સિવ્યર પ્રિએક્લેમ્પસીયા,
• પ્રિવ્યસ સિઝેરિયન સેક્શન,
• કોર્ડ પ્રોલેપ્સ,
• એબનોર્મલ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ,
• કોન્ટ્રાક્ટેડ પેલ્વિસ.

ફોર ટ્વીન્સ:-
બંને ફિટર્સ અથવા પ્રથમ ફિટસમાં નોન સેફલીક પ્રેઝન્ટેશન( બ્રીચ, ટ્રાન્સવર્સ)હોવું.
કોનજોઇન્ટ ટ્વીન્સ.
કોમ્પ્લીકેશન જેવા કે ઇન્ટ્રા યુટરાઇન ગ્રોથ રીટાર્ડેશન હોવું.

🔸c. Define eclampsia. Describe the management of eclampsia. 08 એકલેમ્પસિયાની વ્યાખ્યા લખો. એકલેમ્પસિયાની સારવાર વર્ણવો.

એક્લેમ્પસિયા ડેફીનેશન

• એક્લેમ્પસિયા એ વુમન મા પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન અરાઇઝ થતી લાઇફ થ્રીએટનીંગ કોમ્પ્લિકેશન છે.

• એક્લેમ્પસિયા ટર્મ એ ગ્રીક વર્ડ “લાઇક અ ફ્લેસ ઓફ લાઇટનિંગ ” પરથી આવેલો છે. પ્રી-એક્લેમ્પસિયાના કોમ્પ્લીકેશન તરીકે ટોનિક-ક્લોનિક કન્વલ્ઝન અથવા કોમા જોવા મળે તેને એક્લેમ્પસિયા કહેવામાં આવે છે.

જ્યારે પ્રિ એક્લેમ્પસિયા ની કન્ડિશન કે જેમા,
હાઇપર ટેન્શન,
ઇડિમા( વેઇટ ગેઇન),
પ્રોટીનયુરીયા
(પ્રોટીન ઇન યુરિન) તથા
આલ્બ્યુમિન્યુરિયા (આલ્બ્યુમિન પ્રેઝન્ટ ઇન યુરિન) હોય તે કોમ્પલીકેટેડ થય અને કન્વલ્ઝન એન્ડ કોમા જેવી કન્ડિશન મા કન્વટૅ થાય તો તેને “એક્લેમ્પસિયા” કહેવામા આવે છે.
આ એક ઓબ્સટ્રેટ્રીકલ એમરજન્સી છે. જેને મેનેજ કરવા માટે ઇમેડીએટલી મેઝર્સ લેવા અગત્યના રહે છે.

એક્લેમ્પસિયા નુ મેનેજમેન્ટ :-મેડિકલ એન્ડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ ઓફ એક્લેમ્પસિયા

એઇમ ઓફ મેનેજમેન્ટ:-

• કન્વલ્ઝન ના ફીટ્સ ને કંટ્રોલ કરવા.
  બ્લડ પ્રેશરને કંટ્રોલ કરવું.
  કોમ્પ્લિકેશન થતું પ્રિવેન્ટ કરવું.
  ફિટસની સેફ્લી રીતે ડિલિવરી કરાવવી.
• પ્રિન્સિપલ્સ ઓફ મેનેજમેન્ટ
• મધરના એરવે ,બ્રિધિંગ તથા સર્ક્યુલેશન ને મેઇન્ટેન રાખવું.
• મધર ને પ્રોપર્લી 8-10 લીટર જેટલું ઓક્સિજન એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવુ.
• મધર ને આવતી કન્વલર્ઝન ને અટકાવવી.
• મધર ને પ્રોપરલી વેન્ટિલેટરી સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.
• મધર ને ઇન્જરી થતુ પ્રિવેન્ટ કરવુ.
• મધરના બધા જ લેબોરેટરી ઇન્વેસ્ટિગેશન પ્રોપરલી કરાવવા.

• જનરલ મેનેજમેન્ટ:-

હોસ્પિટલાઇઝેશન:- મધરને પ્રોપરલી વેલ ઇક્વીપ્ડ ફેસિલિટીઝ વાળી હોસ્પિટલમાં હોસ્પીટલાઇઝ્ડ કરવી.

રેસ્ટ:- મધર ને એડીક્યુએટ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી સાથે સાથે બધી જ એક્ટિવિટી ને સ્ટોપ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી તથા વિઝીટર્સ ને પણ રિસ્ટ્રિક્ટ કરવા.

પોઝીસનિંગ:- મધરને પ્રોપરલી લેફ્ટ લેટરલ પોઝિશન મા રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી જેના કારણે વેનાકાવા કમ્પ્રેશન એ રિડ્યુઝ થય શકે અને એડીમાં થતું પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

હિસ્ટ્રી કલેક્શન: મધરની કમ્પ્લીટ હિસ્ટ્રી કલેક્ટ કરવી જેમાં કેટલા ફીટ્સ આવેલા છે તેની ફ્રિકવન્સી અને ડ્યુરેશન ની કંપ્લીટ હિસ્ટ્રી લેવી તથા કોઇપણ પ્રકારની મેડિકેશન મધર લ્યે છે કે નહીં તેની કંપ્લીટ હિસ્ટ્રી લેવી.

સિડેસન એન્ડ ધેન જનરલ એક્ઝામિનેશન:-

• મધર ને પ્રોપરલી ડ્રગ પ્રોવાઇડ કરી સીડેટ કરવી.
• Ex:=phenobarbiton 15-30 mg ( TDS)
  • Or
• Diazepam 1.5 mg ( TDS).
• મધર એ પ્રોપરલી સીડેટ થય જાય ત્યારબાદ પ્રોપરલી તથા ક્વીકલી મધર નું જનરલ તથા મેબડોમીનલ એક્ઝામિનેશન કરવું.

• વાઇટલ સાઇન
• મધરના દર અડધી કલાકે વાઇટલ સાઇન નોટ કરવા જેમાં,
• ટેમ્પરેચર,
• પલ્સ,
• રેસ્પીરેસન,
• તથા બ્લડ પ્રેશર.
• જો વાઇટલ સાઇનમાં કોઇપણ અલ્ટ્રેસન આવે તો અથવા વાઇટલ સાઇન તેની નોર્મલ રેન્જ કરતા રેઇઝ્ડ હોય તો તેને ઇમિડિએટલી ટ્રીટ કરવું.

યુરીનરી આઉટપુટ:મધર નું દર કલાકે યુરીન આઉટપુટ મોનિટર કરવું.

ન્યુટ્રીશન:-

• મધરને 10% Dextrose ને સ્ટાર્ટ કરવું જેના કારણે મધરનું ફ્લ્યુઇડ, ન્યુટ્રીશનલ તથા કેલેરી લેવલ મેઇન્ટેન થય શકે.
  ફ્લુઇડ એ 24 કલાકમાં 2 liter કરતાં વધારે અમાઉન્ટમાં ઇન્ક્રીઝ ન થવુ જોઇએ .
• વધારામા મધર ના કેલેરી લેવલ ને મેઇન્ટેન કરવા માટે 50 ml 5%Dextrose ને 8 hour ની ઇન્ટરવલ મા મધર ને પ્રોવાઇડ કરવુ.
• સ્પેસિફિક મેનેજમેન્ટ અથવા મેડિકલ મેનેજમેન્ટ એક્લેમ્પસિયા વાડી મધર ને નીચે પ્રમાણે મેડિકેશન પ્રોવાઇડ કરી તેને ટ્રીટ કરી શકાય છે:

• a) એન્ટીકન્વલ્ઝન્ટ ,
• b) એન્ટી હાયપરટેન્સિવ,
• c) સીડેટીવ્સ,
• d) ડાયયુરેટિક,
• e) એન્ટીબાયોટિક્સ,
• f) અધર મેડીકેશન.

a) એન્ટીકન્વલ્ઝન્ટ:- ,

• મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ એ ( MgSO4 ):-
• એક્લેમ્સિયા ની કન્ડિશન ને ટ્રીટ કરવા માટે ડ્રગ ઓફ ચોઇસ તરીકે વર્તે છે. કારણકે તે પ્રેગ્નેટ મધર માં એક્લેમટીક ફીટ્સને પ્રિવેન્ટ કરવા મા હેલ્પ થાય છે.
• મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ એ IV( ઇન્ટ્રા વિનસલી) તથા IM( ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલરલી) બંને રીતે એડમિનિસ્ટ્રેશન કરી શકાય છે.

• Dose and route:-
• IM( ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલરલી):

ઇનીસીયલ ડોઝ: ઇનીસીયલી 4gm IV( ઇન્ટ્રાવિનસલી) બોલસ, મેગ્નેસિયમ સલ્ફેટ ને 3-5 મીનીટ માટે એકદમ સ્લોલી એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવુ.

કન્ટીન્યુઅસ ડોઝ: 5 gm મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ ને IM (ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલર) દર ચાર કલાકે અલ્ટરનેટ બટક્સ માં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

•>IV( ઇન્ટ્રા વિનસલી):-

ઇનીસીયલ ડોઝ: ઇનીસીયલ ડોઝ મા 4-6 gm મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ ને IV( ઇન્ટ્રા વિનસલી) 15-30 મીનીટ સુધી સ્લોલી એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવુ.

કન્ટીન્યુઅસ ડોઝ:

• 1-2 gm મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ ને દર કલાકે IV( ઇન્ટ્રા વિનસલી) એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.
• મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ એ એક ટોક્સિક એજન્ટ છે જો તેને થેરાપ્યુટિક લેવલ ની અંદરમાં જ પ્રોવાઇડ ન કરવામાં આવે તો તે તેના કારણે ડીપ ટેન્ડન રિફ્લક્સ ની કન્ડિશન અરાઇઝ થય શકે છે.
• મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ (MgSO4) નું થેરાપ્યુટિક લેવલ એ 4-7 mEq/L( milliequivalents per litre )છે.
• જો મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ નો ઓવરડોઝ(MgSO4) થાય તો તેના એન્ટીડોટ તરીકે કેલ્શિયમ ગ્લુકોનેટ નો યુઝ કરવામાં આવે છે.
  મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ જ્યારે નિ ઝર્ક પ્રેઝન્ટ હોય,
  યુરીન આઉટપુટ એ 30 ml/hr કરતા ઇન્ક્રીઝ હોય અને રેસ્પીરેટરી રેટ એ 12/ min કરતાં વધારે હોય ત્યારે જ એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.

b) એન્ટી હાયપરટેન્સિવ,:એન્ટી હાયપરટેન્સિવ એ બ્લડ પ્રેશરને કંટ્રોલ કરવા અને તેને રીડયુઝ કરવા માટે યુઝ કરવામાં આવે છે.

Ex:
a) Hydralazine: 5 થી 10 mg ઓવર 2 મીનીટ સુધી.
b)Labetalol:
ઇનીસીયલ ડોઝ: 20mg સ્લોલી 2 મીનીટ સુધી.
ત્યારબાદ 40-80 mg IV ઓવર 10 મિનિટ સુધી.
ટોટલ ડોઝ એ 300 mg કરતાં વધારે ન થવો જોઇએ.

c)સીડેટીવ્સ:-
Ex:=Diazepam
ડોઝ:=5-10mg IV એટ ધ રેટ ઓફ 2-5mg/મીનીટ.

મેક્સિમમ ડોઝ:10mg ડોઝ કરતા વધારે ઇન્ક્રીઝ ન થવો જોઈએ.

d) ડાયયુરેટીક: ડાયયુરેટિક મેડિકેશન જ્યારે પ્રગ્નેન્સી દરમિયાન જ્યારે પલ્મોનરી એડીમાં પ્રેઝન્ટ હોય ત્યારે જ પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:=ફ્રુસેમાઇડ, મેનીટોલ.

e) એન્ટિબાયોટિક્સ:

• એન્ટિબાયોટિક્સ એ પ્રોફાઇલેક્ટીસ તરીકે પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે જેના કારણે પલ્મોનરી તથા પ્લુરલ ઇન્ફેક્શનના કોમ્પ્લિકેશન ને રીડયુઝ કરી શકાય.
• આ એન્ટિબાયોટિક્સમાં બ્રોડ સ્પેક્ટ્રમ એન્ટિબાયોટિક મેડીકેશન નો યુઝ કરવામાં આવે છે.

• f) અધર મેડીકેશન:

i) પલ્મોનરી ઇડીમાં હોય તો: frusemide 40 mg IV ફોલોવ્ડ બાય 10% Manitol પ્રોવાઇડ કરવુ.

ii) હાર્ટ ફેઇલ્યોર: Ex:Lasix એન્ડ Digitalis મેડિકેસન નો યુઝ કરવો.

iii) હાઇપર પાઇરેક્સિયા:

• એન્ટિપાઇરેટિક મેડીકેશન નો યુઝ કરવામાં આવે છે.
• નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ ઓફ એક્લેમ્પસીયા
• એક્લેમ્પસીયા વાળી પ્રેગનેન્ટ વુમન ને સાઇડમાં પેડેડ કરેલા સાઇડ રેઇલ વાડા કોટ માં રાખવું.
• ટીથ વચ્ચે પેડેડ ટંગ બ્લેડ રાખવી.
• મધરને લેટરલ પોઝિશનમાં રાખવી જેના કારણે એસ્પિરેશન થતુ અવોઇડ કરી શકાય.
• કન્વલ્ઝન દરમિયાન એરવે ને પેટન્ટ રાખવું તથા મધર ને એડીકયુએટ અમાઉન્ટ માં ઓક્સિજન પ્રોવાઇડ કરવું.
• મધર નું ઓક્સિજન લેવલ એ પલ્સ ઓક્સીમેટ્રી દ્વારા પ્રોપરલી મોનિટરિંગ કરવું.
• ઓરલ સિક્રીશન તથા કોઇપણ વોમીટીંગ થયેલી હોય તો તેને રિમૂવ કરવા માટે પ્રોપરલી સક્સનિંગ કરવુ.
• મધરને આવતી કન્વલર્ઝન નો ટાઇમ,ડ્યુરેશન ને પ્રોપરલી નોટ કરવું.
• પ્રેગનેન્સી ઇન્ડ્યુઝ્ડ હાયપરટેન્શન વાળી મધર ને પ્રોપરલી તથા રેગ્યુલરલી પ્રિનેટલ કેર પ્રોવાઇડ કરવી.
• મધર ને સેલ્ફ ઇંજરી થી બચાવવી.
• મધર માટે બ્રાઇટ લાઇટ, નોઇસ, તથા વિઝીટર્સ જેવા સ્ટીમ્યુલાઇ ને ઓછા કરવા તેને ડાર્ક રૂમમાં રાખવું.
• બેડનો ફુટ સાઇડ એ થોડો ઊંચો રાખવો જેના કારણે રેસ્પીરેટરી ટ્રેક માંથી સીકરીસન એ પ્રોપરલી ડ્રેઇન થય શકે.
• મધરના વાઇટલ સાઇન, ઇડીમાં, ફન્ડસ ની હાઇટ, ફિટસ નું પ્રેઝન્ટેશન અને પોઝીશન તથા ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ ને અસેસ કરવુ તથા યુરિનને પ્રોટીન માટે ટેસ્ટ કરવું.
• મધર નું યુરિન આઉટપુટ પ્રોપરલી અસેસ કરવું.
• મધરના ફ્લુઇડ તથા ન્યુટ્રીશનલ લેવલ ને મેઇન્ટેન કરવા માટે ગ્લુકોઝ સલાઇન અને રીંગર લેક્ટેટ સોલ્યુશન નું ઇન્ટ્રા વિનસ ઇન્ફ્યુઝન એ પ્રિસ્ક્રાઇબ પ્રમાણે પ્રોવાઇડ કરવું.
• મધર ના પર્સનલ હાઇજીન ને મેઇન્ટેન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને પ્રોપરલી પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
• મધરની યુટેરાઇન એક્ટિવિટી,સર્વાઇકલ સ્ટેટસ અને ફીટલ સ્ટેટસ ને અસેસ કરવું કારણકે મેમ્બરેન એ રપ્ચર થય અને ડીલેવરી થઇ શકે છે.

ઓબ્સટ્રેટ્રીકલ મેનેજમેન્ટ:

• મોટેભાગે જ્યારે વુમનને કન્વલ્ઝન આવે છે ત્યારે લેબર માટે આવે છે જો લેબર એ સ્ટાર્ટ ન થયું હોય તો લેબરનું ઇન્ડક્શન માટે આર્ટિફિશ્યલ મેમ્બરેન રપ્ચર, પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડીન્સ જેલ કે ઓક્સિટોસિન દ્વારા કરાવવામાં આવે છે અથવા સિઝેરિયન સેક્શન પણ કરવામાં આવે છે જો બેબી એ ડેથ થયું હોય તો સ્પોન્ટાનિયસ લેબર માટે વેઇટ કરવામાં આવે છે.
• પોસ્ટ પાર્ટમ પિરિયડ દરમિયાન હાઇપરટેન્સિવ રેજીમેન્ટ ને પ્રિસ્ક્રાઇબ પ્રમાણે કંટીન્યુ સ્ટાર્ટ રાખવી.
• એક્લેમ્પસિયા ના અધર કોઇપણ કોમ્પ્લીકેશન છે કે નહીં તેના માટે મધર ને કંટીન્યુ મોનિટર રાખવી.
• મધરને રેગ્યુલરલી ફોલોઅપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

⏩Q-2 Write short Notes (Any Five) ટુંકનોંધ લખો (કોઈ પણ પાંચ) 5×5=25

🔸1.BFHI- (બી.એફ.એચ.આઈ)

• BFHI := (બી.એફ.એચ.આઇ)
  બેબી ફ્રેન્ડલી હોસ્પીટલ ઇનીસીએટીવ
• બેબી ફ્રેન્ડલી હોસ્પીટલ ઇનીસીએટીવ એ એક ગ્લોબલ પ્રોગ્રામ છે કે જે વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશન( who) અને યુનાઇટેડ નેશન્સ ઇન્ટરનેશનલ ચિલ્ડ્રન એમર્જન્સી ફંડ(UNICEF) દ્વારા 1991 માં સ્ટાર્ટ કરવામાં આવેલો હતો.
  તેનો મેઇન ગોલ એ બ્રેસ્ટ ફીડિંગ ને પ્રમોટ,પ્રોટેક્ટ, તથા સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો તથા મેટર્નલ પ્રેક્ટિસિસ ને સ્ટ્રેન્થેન કરવી જેના કારણે ન્યુ બોર્ન ની લાઇફ એ બેસ્ટ રીતે સ્ટાર્ટ થય શકે.

ઓબ્જેકટીવ્સ ઓફ BFHI (બેબી ફ્રેન્ડલી હોસ્પીટલ ઇનીસીએટીવ ):

• હોસ્પિટલો અને બર્થિંગ સેન્ટરો ને રેકોગ્નાઇઝ કરવા તથા એન્કરેજ કરવા કે જે ઇન્ફન્ટ ફિડીંગ અને મધર બેબી બોન્ડ માટેની ઓપ્ટીમલ લેવલ ની કેર પ્રોવાઇડ કરે છે.

• મેટરનલ ફેસીલીટીસમાં સક્સેસફુલ બ્રેસ્ટ ફીડિંગ માટે ના ટેન સ્ટેપ્સ ને પ્રોપર રીતે ઇમ્પલિમેન્ટ કરાવવા. કમ્પોનન્ટ ઓફ BFHI (બેબી ફ્રેન્ડલી હોસ્પીટલ ઇનીસીએટીવ ): બેબી ફ્રેન્ડલી હોસ્પીટલ ઇનીસીએટીવ માં કેટલાક કમ્પોનન્ટ આપેલા છે જેના કારણે બ્રેસ્ટફિડીંગ એ પ્રમોટ, પ્રોટેક્ટ તથા સપોર્ટ થય શકે.
• અહી બેબી ફ્રેન્ડલી હોસ્પીટલ ઇનીસીએટીવ માં મેઇન 10 કમ્પોનન્ટ આપેલા છે:

• 1) બ્રેસ્ટફીડિંગ ની એક લેખિત પોલિસી રાખવી જે નિયમિતપણે તમામ હેલ્થકેર પર્સનલ ને જણાવવી.
• 2)બ્રેસ્ટફીડિંગ ની પોલીસી ને ઇફેક્ટીવ રીતે ઇમ્પલિમેન્ટ કરવા માટે જરૂરી સ્કિલ ની બધાજ હેલ્થકેર સ્ટાફ ને પ્રોપર્લી ટ્રેઇનિંગ આપવી.
• 3) બધા જ પ્રેગ્નેન્ટ વુમન ને બ્રેસ્ટ ફીડિંગ ના મેનેજમેન્ટ અને તેના બેનિફિટ્સ વિશે પ્રોપરલી એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.
• 4) બેબીના બર્થ થયા પછીના એક કલાકની અંદર જ બેબીને બ્રેસ્ટ ફીડિંગ સ્ટાર્ટ કરાવવા માટે મધરને પ્રોપર હેલ્પ કરવી.
• 5)મધર ને બતાવવુ કે કેવી રીતે બ્રેસ્ટફીડિંગ કરાવવું અને બ્રેસ્ટફીડિંગ ને કેવી રીતે મેઇન્ટેન રાખવુ, ભલે મધર એ તેમના બાળક થી અલગ હોય.
• 6)જ્યાં સુધી મેડિકલી રીતે સૂચવવામાં ન આવે ત્યાં સુધી ન્યુબોર્ન ને માતાના દૂધ સિવાય કોઈ ખોરાક કે પીણું ન આપવુ.
• 7) પ્રેક્ટિસ રૂમિંગ ઇન- મધર તથા તેના બેબી ને દિવસ ના 24 કલાક માટે સાથે રહેવાની મંજૂરી આપવી.
• 8) એન્કરેજ બ્રેસ્ટ ફીટીંગ ઓન ડિમાન્ડ- જ્યારે પણ બાળક એ ભૂખ્યા હોવાના સાઇન બતાવે ત્યારે ત્યારે તેને બ્રેસ્ટ ફીડિંગ પ્રોવાઇડ કરવા માટે મધર ને એડવાઇઝ આપવી.
• 9)બ્રેસ્ટફીડિંગ કરાવતા ઇન્ફન્ટ ને આર્ટીફીસીયલ ટીટ્સ અથવા પેસિફાયર (જેને ડમીસ અથવા સોથર્સ પણ કહેવાય છે) આપવી નહીં.
• 10)બ્રેસ્ટફીડિંગ સપોર્ટ ગ્રુપ ના એસ્ટાબ્લીસ ને પ્રોત્સાહન આપવુ અને હોસ્પિટલ અથવા ક્લિનિકમાંથી ડિસ્ચાર્જ થવા પર મધર ને તેમની પાસે મોકલવા.

આ કમ્પોનન્ટ એ BFHI ના મુખ્ય ભાગની રચના કરે છે અને એક એવું વાતાવરણ બનાવવા માટે રચાયેલ છે જે બ્રેસ્ટ ફીડિંગ ને, ઇન્ફન્ટ ને પોષણ આપવા માટે , મધર-ઇન્ફન્ટ બોન્ડિંગ ને પ્રોત્સાહન આપવા અને મધર અને ઇન્ફન્ટ બંને માટે સ્વાસ્થ્ય પરિણામો ને સુધારવા માટે શ્રેષ્ઠ માર્ગ તરીકે સમર્થન આપે છે અને પ્રોત્સાહિત કરે છે.

બેનિફિટ્સ ઓફ (બેબી ફ્રેન્ડલી હોસ્પીટલ ઇનીસીએટીવ )

• હેલ્થ બેનિફિટ:બેસ્ટ ફીટીંગ એ માતા(બ્રેસ્ટ તથા ઓવેરિયન કેન્સર નુ રિસ્ક રીડયુઝ થાય છે.) અને બાળક( ઇન્ફેક્શન નું રિસ્ક એ ઓછા થાય છે, એલર્જી તથા ક્રોનિક ડીઝિઝના રિસ્ક પણ રીડયુઝ થાય છે ) બંનેને ઘણા બધા હેલ્થ બેનિફિટ્સ પ્રોવાઇડ કરે છે.

સાયકોલોજીકલ બેનિફિટ

• બ્રેસ્ટ ફીડિંગ એ મધર અને ઇન્ફન્ટ વચ્ચે બોન્ડીંગ પ્રમોટ કરે છે.
• તેના કારણે એ મધર અને ઇન્ફ્રન્ટ વચ્ચે ઇમોશનલ અટેચમેન્ટ થાય છે.
• ઇકોનોમિક બેનિફિટ
  બ્રેસ્ટ ફીડિંગ એ આર્ટીફિસીયલ ફિડીંગ ને રિલેટેડ થતા હેલ્થ પ્રોબ્લેમ ના હેલ્થકેર કોસ્ટને રીડયુઝ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.
• બેબી ફ્રેન્ડલી હોસ્પિટલ ઇનીસીએટીવ( BFHI) એ એક કોમ્પરાહેન્સીવ ઇનીસીએટીવ છે તેનો એઇમ એ હેલ્થ કેર સેટિંગ્સમાં બ્રેસ્ટ ફીડિંગ માટે સપોર્ટિંગ એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવો જેના કારણે મધર તથા ચાઇલ્ડ ની હેલ્થમાં ઇમ્પ્રુવમેન્ટ થય શકે.

🔸2.Oxytocine – ઓક્સિટોસીન

•>ઇન્ટ્રોડક્શન

• ઓક્સિટોસિન એ ઓક્ટોપેપ્ટાઇડ છે. ઓક્સિટોસિન એ કુદરતી રીતે હાઇપોથેલેમસ માંથી ઉત્પન્ન થાય છે પરંતુ તે સ્ટોર અને રિલીઝ એ પોસ્ટીરીયર પીટ્યુટરી માંથી થાય છે. ઓક્સિટોસિન ની હાફ લાઇફ 3-4 મિનિટ માટે અને તેની એક્શનનો સમયગાળો આશરે 20 મિનિટનો હોય છે.
• તે ઓક્સિટોસીનેસ દ્વારા ઝડપથી મેટાબોલાઇઝ અને ડિગ્રેડેડ થાય છે.

•>મોડ ઓફ એક્શન

• ઓક્સિટોસિન એ યુટરાઇન મસલ્સ ને કોન્ટ્રાકશન કરવામાં હેલ્પ કરે છે. ઓક્સિટોસિન નો મેઇન મોડ ઓફ એક્શન એ યુટ્રસ ના ફંડલ પાર્ટ નુ કોન્ટ્રાકશન કરે છે અને સાથે સાથે સર્વિક્સ નું રિલેક્સેશન કરે છે.
• ઓક્સિટોસિન એ ડેસીડ્યુંઆ માંથી પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડિન ને રિલીઝ કરવામાં પણ હેલ્પ કરે છે અને સાથે સાથે બ્રેસ્ટ માંથી મિલ્ક ઇજેક્શન ને પણ સ્ટીમ્યુલેટ કરવા માં પણ હેલ્પ કરે છે.

•>પ્રિપેરેશન યુઝ્ડ

• 1)સિન્થેટીક ઓક્સિટોસિન (સિન્ટોસીન ઓર પીટોસીન)
• તેમાં માત્ર વાસોપ્રેશર એક્શન સિવાય ઓક્સિટોસિક ઇફેક્ટ આવે છે.
• સિન્ટોસીન એ એમ્પયુલ મા અવેઇલેબલ છે.તેમા 5 IU/Ml.
• પિટોસીન 5 IU/ml.

2)સિન્ટોમેટ્રીન ( સેન્ડોઝ): સિન્ટોસીન 5 unit અને અરગોમેટ્રીન 0.5 mg નુ કોમ્બિનેશન.

3)ડેસઅમાઇનો ઓક્સિટોસિન:   ઓક્સીટોસીનેઝ દ્વારા ઇનએક્ટિવેટ થતું નથી અને ઓક્સિટોસિન કરતા 50-100% વધારે ઇફેક્ટીવ છે. તે બકલ ટેબલેટ્સમાં અવેલેબલ છે.
કન્ટેઇન 50 IU.

4) ઓક્સિટોસિન નેઝલ સોલ્યુશન: કન્ટેઇન 40 units/ml.

•>ઇન્ડીકેશન: ઓક્સીટોસીન એ થેરાપીમ્યુટિક તરીકે તથા ડાયગ્નોસ્ટિક ટેસ્ટ માટે પ્રેગ્નન્સી,લેબર અને પર્પેરીયમ પિરિયડ દરમિયાન યુઝ થાય છે.

1) પ્રેગ્નેન્સી:

• અર્લી પ્રેગ્નેન્સી
• એબોર્શન ની ઝડપને વધારવા માટે અને બીજા એબોરટીફેસીયન્ટ એજન્ટ સાથે એબોર્શનના ઇન્ડક્શન માટે યુઝ થાય છે.
• યુટ્રસ ના ઇવાક્યુએશન બાદ બ્લિડીંગ ને સ્ટોપ કરવા માટે.

લેટ પ્રેગ્નન્સી:

• લેબર ના ઇન્ડક્શન માટે.
• પ્લેસેન્ટા ના એક્સ્પલઝન થયા બાદ.
• સર્વાઇકલ રાઇપનિંગ માટે.

2) લેબર

• ઓગ્મેન્ટેન્શન ઓફ લેબર.
• યુટેરાઇન ઇનરસિયા.
• લેબર ના થર્ડ સ્ટેજ ના એક્ટિવ મેનેજમેન્ટ દરમિયાન.
• એર્ગોમેટ્રીન ના અલ્ટરનેટીવ તરીકે પ્લેસેન્ટા ના એક્સપલ્ઝન બાદ યુઝ થાય છે.
• પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ ને પ્રિવેન્ટ તથા ટ્રીટ કરવા માટે.

3) પરપેરિયમ અથવા પોસ્ટપાર્ટમ

• પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ ને પ્રિવેન્ટ તથા ટ્રીટ કરવા માટે.
• મિલ્ક ઇજેક્યુલેશન ને ઇન્ક્રીઝ કરવા માટે.

•> કોન્ટ્રાઇન્ડીકેશન:

• પ્રેગ્નેન્સી
• ગ્રાન્ડ મલ્ટીપારા,
• કોન્ટ્રેક્ટેડ પેલ્વિસ,
• પ્રિવિયસ સિઝેરિયન સેક્શન ની હિસ્ટ્રી,
• હિસ્ટેરોટોમી,
• માલપ્રેઝન્ટેશન.

• ડ્યુરિંગ લેબર
• પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન ના બધા કોન્ટ્રાઇન્ડીકેશન્સ,
• ઓબસ્ટ્રક્ટેડ લેબર,
• ઇનકોઓર્ડીનેટ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન,
• ફીટલ ડિસ્ટ્રેસ.

• એની ટાઇમ
• હાઇપો વોલેમિક સ્ટેટ,
• કાર્ડીયાક ડીસીઝ.

•> ડેન્જર્સ/ કોમ્પ્લિકેશન ઓફ ઓક્સિટોસિન:

• મેટર્નલ
• યુટેરાઇન હાઇપરસ્ટીમ્યુલેશન
• (ઓવર એક્ટિવિટી),
• યુટેરાઇન રપ્ચર,
• વોટર ઇનટોક્સિકેસન,
• હાઇપોટેન્સન,
• એન્ટીડાયયુરેસીસ,
• પીટ્યુટરી સોક.

• ફિટસ
• ફિટલ ડિસ્ટ્રેસ,
• ફિટલ હાઇપોક્સિયા,
• ઇન્ક્રીઝ ઇન્સીડન્સ ઓફ નીયોનેટલ જોન્ડિસ.

•>રુટ એન્ડ ડોઝ ઓફ ઓક્સિટોસિન એડમિનિસ્ટ્રેશન

• કંટ્રોલ્ડ ઇન્ટ્રા વિનસ ઇન્ફ્યુઝન,
• Bolus IV ( ઇન્ટ્રા વિનસલી),
• IM( ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલર),
• બકલ ટેબલેટ્સ ઓર નેઝલ સ્પ્રે.

ઇન્ડક્શન ઓર ઓગ્મેન્ટેન્શન ઓફ લેબર: IV( ઇન્ટ્રાવિનસલી) ઇનિશિયલ ડોઝ એ લો રેટમાં સ્ટાર્ટ કરવામાં આવે છે( 1-2 મીલીયુનીટ પર મીનીટ) ત્યારબાદ યુટેરાઇલ કોન્ટ્રાકશન ને ઇન્ક્રીઝ કરવા માટે ગ્રેજ્યુઅલી તેનો ડોઝ ઇન્ક્રીઝ કરી શકાય છે.મેક્સિમમ 20-40 મીનીયુનીટ/મીનીટ સુધી એડમિનિસ્ટ્રેશન કરી શકાય છે અને તે દરેક વુમન વાઇસ અલગ અલગ હોય છે.

યુટેરાઇન કોન્ટ્રેક્શન ને ઇન્ક્રીઝ કરવા માટે તથા પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ ને પ્રિવેન્ટ તથા ટ્રીટ કરવા માટે:

• IM( ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલર) IM( ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલર) એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવાનુ હોય તો 10 IU બેબી ના ડિલીવરી થયા બાદ ઇમીડિયેટ આપવામા આવે છે.
• OR
• જો IV( ઇન્ટ્રાવિનસલી) એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવાનુ હોય તો 20 IU 500 ml ના નોર્મલ સલાઇન અથવા રિન્ગર લેક્ટેટ ના પાઇન્ટ મા એડમિનિસ્ટ્રેશન કરી ત્યારબાદ ઇન્ફ્યુઝન પ્રોવાઇડ કરવામા આવે છે.

•> નર્સિંગ રિસ્પોન્સીબિલીટીસ

• ઇન્જેક્શન ઓક્સિટોસિન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું એ નર્સ માટે એક ક્રિટિકલ રિસ્પોન્સિબિલિટી છે ઓક્સિટોસિન એ લેબર ના ફેસિલિટીશન માટે તથા લેબર પ્રોગ્રેશન ને મેનેજ કરવા માટે અગત્યનો રોલ ભજવે છે છતાં પણ ઓક્સિટોસીન એડમિનીસ્ટ્રેશન માટેની નર્સિંગ રિસ્પોન્સિલિટી નીચે પ્રમાણે છે.

1) અસેસમેન્ટ એન્ડ પ્રિપેરેશન

• અસેસમેન્ટ ઇન્જેક્શન ઓક્સિટોસિન ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરતા પહેલા નર્સ એ પ્રેગ્નેન્ટ વુમન ના લેબર પ્રોગ્રેશન, ફીટલ હાર્ટ રેટ, અને યુટેરાઇન કોન્સ્ટ્રકશન તથા મેટરનલ વાઇટલ સાઇન નું પ્રોપરલી અસેસમેન્ટ કરવું. જેના કારણે મેડીકેશન નુ પ્રોપરલી ઇનીસીયેસન તથા કન્ટીન્યુ કરી શકાય.

• પ્રિપેરેશન હોસ્પિટલ પ્રોટોકોલ્સ પ્રમાણે તથા હેલ્થ કેર પર્સનલ દ્વારા પ્રિસ્ક્રાઇબ પ્રમાણે પ્રોપરલી ઓક્સિટોસિન સોલ્યુશન પ્રીપેર કરવું.

2) મોનિટરિંગ

• યુટેરાઇન કોન્ટ્રેક્શન પાલ્પેશન મેથડ દ્વારા કંટીન્યુઅસલી યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન ને મોનિટર કરવા અને અસેસ કરવું કે યુરાઇન કોન્ટ્રાકશન એ રેગ્યુલરલી તથા પ્રોપરલી થાય છે કે નહી.
• ફીટલ હાર્ટ રેટ ફીટલ હાર્ટ રેટ ને કન્ટીન્યુઅસલી મોનિટરિંગ કરવા અને અસેસ કરવુ કે ફિટલ ડિસ્ટ્રેસ ના કોઇ સાઇન તથા સિમ્ટોમ્સ છે કે નહી.

3)એડમિનિસ્ટ્રેશન

• ઇનીસીયેસન એન્ડ એડજસ્ટમેન્ટ હેલ્થ કેર પ્રોવાઇડર દ્વારા પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડિકેશન ને પ્રોપર્લી એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવી.
• શરૂઆતમાં ઇન્ફ્યુઝન રેટ એ ઓછો રાખવો ત્યારબાદ યુટેરાઇલ કોન્ટ્રાક્શન અને લેબર પ્રોગ્રેશન ના આધારે ઇન્ફ્યુઝન ને ઇન્ક્રીઝ કરતું રહેવું.

4) પેશન્ટ એજ્યુકેશન

• એક્સપ્લાનેસન મધર તથા તેના સપોર્ટ પર્શન ને ઓક્સિટોસિન ઇન્ફ્યુઝન કરવા માટેનો પર્પઝ, તેના સાઇડ ઇફેક્ટ, તથા કંટીન્યુઅસલી મોનિટરિંગ વિશે એક્સપ્લાનેશન પ્રોવાઇડ કરવું.
• એક્સપેક્ટેશન્સ મધર તથા તેના સ્પોટર્સ ને ઓક્સિટોસિન આપ્યા પછી શું એક્સપેક્ટેસન્સ છે જેમકે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ની ઇન્ટેન્સિટી તથા ફ્રિકવન્સીસ એ ઇન્ક્રીઝ થવી વિશે એક્સપ્લાનેશન પ્રોવાઇડ કરવુ.

5)ડોક્યુમેન્ટેશન
ચાર્ટીંગ ઓક્સિટોસિન એડમિનિસ્ટ્રેશન કર્યા નુ ડોક્યુમેન્ટેશન કરવુ, જેમા સ્ટાર્ટિંગ ટાઇમ, ઇન્ફ્યુઝન રેટ,મેટરનલ વાઇટલ સાઇન,યુટેરાઇન કોન્સ્ટ્રકશન પેટર્ન,તથા ફિટલ હાર્ટ રેટ નુ કંટીન્યુઅસલી ચાર્ટિંગ કરવું.

રિસ્પોન્સ ટુ ટ્રીટમેન્ટ

• ઓક્સિટોસિન ઇન્ફ્યુઝન કર્યા બાદ ઓક્સિટોસિન એ કેટલા પ્રમાણમાં ઇફેક્ટિવ છે તે અસેસ કરવા માટે પ્રોપરલી યુટેરાઇન કોન્સ્ટ્રકશન ને મોનિટર કરવા તથા લેબર એ કેટલા પ્રમાણ મા પ્રોગ્રેસિવ છે તે અસેસ કરવુ.
• તથા ઓક્સિટોસિન ની કોઇપણ સાઇડ ઇફેક્ટ છે કે નહી તે અસેસ કરવુ.

6)કોમ્યુનિકેશન

• ઓક્સિટોસિન એડમિનિસ્ટ્રેશન માટે અધર હેલ્થકેર પર્સનલ સાથે કોમ્યુનિકેશન કરવુ જેમકે,
• ઓબસ્ટેટ્રીસિયન, મીડવાઇફ તથા અધર નર્સ સાથે કોલાબોરેશન કરવુ.

પેશન્ટ અપડેટ્સ

• મધર તથા તેના સપોર્ટર પર્સનને ઓનગોઇંગ પેશન્ટ અપડેટ પ્રોવાઇડ કરવી જેમાં લેબર પ્રોગ્રેસ,ફિટલ વેલ્બીંગ, તથા ઓક્સિટોસિન એડમિનિસ્ટ્રેશન કર્યા પછી કોઇપણ પ્રકાર ના ચેન્જીસ હોય તો તેની ઇન્ફોર્મેશન પ્રોવાઇડ કરવી.

7) એમરજન્સી રિસ્પોન્સ

• ઓક્સિટોસિન એડમિનિસ્ટ્રેશન કર્યા સમય દરમિયાન કોઇપણ પ્રકારના સાઇડ ઇફેક્ટ જોવા મળે તથા અધર સિમ્ટોમ્સ જોવા મળે જેમ કે યુટેરાઇન હાઇપરસ્ટીમ્યુલેસન તો ઇમિડીએટલી ઓક્સિટોસિન ને ડિસકંટીન્યુ કરી સપોર્ટીવ કેર પ્રોવાઇડ કરવી.

• આમ ઇન્જેક્શન ઓક્સિટોસિન પ્રોવાઇડ કરતી સમયે આ પ્રકારની નર્સિંગ રિસ્પોન્સિબિલિટી પરફોર્મ કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

🔸3.Fetal development during first trimestor પ્રથમ ત્રિમાસિક સમયમાં ભૂણનો વિકાસ

ફીટલ ડેવલોપમેન્ટ ડ્યુરિંગ ફસ્ટ ટ્રાઇમેસ્ટર પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન નો ફર્સ્ટ ટ્રાઇમેસ્ટર એટલે કે કન્સેપશન થી લય પહેલા 12 વિક( 1-3 મંથ) દરમિયાન નો સમય એ ફિટસ ના ગ્રોથ અને ડેવલોપમેન્ટ માટે એક ક્રુશિયલ પાર્ટ હોય છે કારણકે તેમાં ફિટર્સ એ રેપીડલી તથા ક્રિટીકલ સ્ટેજ માથી ડેવલોપ થાય છે.

1) ફસ્ટ 1થી 4 વિક( એમ્બ્રીઓનીક ડેવલોપમેન્ટ):

• કન્સેપશન એ સામાન્ય રિતે ઓવમ નું સ્પર્મ દ્વારા ફર્ટિલાઇઝ થયા બાદ ના બે વિક સુધીમાં થાય છે.
• આ ફર્ટિલાઇઝ થયેલ એગ(ઝાયગોટ)નુ મલ્ટીપલ સેલ ડિવિઝન થાય છે અને સેલ્સ નો બોલ લાઇક સ્ટ્રક્ચર ફોર્મ કરે છે જેને બ્લાસ્ટોસાઇટ કહે છે ત્યારબાદ તે બ્લાસ્ટોસાઇટ એ 4 વિક ના એન્ડ મા ફેલોપિયન ટ્યુબ દ્વારા યુટેરાઇન કેવીટી માં ઇમ્પ્લાન્ટેશન થાય છે.
• ત્યારબાદ એમબ્રિયોનીક સ્ટેજ સ્ટાર્ટ થાય છે.
• મેઇન્લી ડેવલોપમેન્ટ મા પ્લેસેન્ટા,અંબેલીકલ કોર્ડ,ન્યુરલ ટ્યુબ,હાટૅ, અને ટિસ્યુસ ના બેઝીક લેયર નુ ફોર્મેશન થાય છે.

2.વિક 5-8 (ઓર્ગેનોજીનેસીસ )

• ઓર્ગેનોજીનેસીસ મા મેજર ઓર્ગન્સ તથા બોડી સિસ્ટમ નું ડેવલોપમેન્ટ થાય છે.
• 5 મા વિક દરમિયાન એમ્બ્રીઓ નુ હાર્ડ બીટીંગ સ્ટાર્ટ થાય છે એન્ડ તેને અલ્ટ્રાસાઉન્ડ મા ડિટેક્શન કરી સકાય છે.
• લિમ્બ બર્ડસ એ અપિયર થાય છે, એમ્બ્રીઓ મા ફેસિયલ ફિચર્સ એ ડેવલોપ થાય છે,આઇસ તથા ઇયર્સ ના સ્ટ્રક્ચર્સ નુ ડેવલોપમેન્ટ થાય છે.
• ઓર્ગન જેમ કે લિવર, કીડની,તથા લંગ્સ નુ ફોર્મેશન સ્ટાર્ટ થાય છે.
• 8 વિક ના એન્ડ મા એમ્બ્રીઓ ને ફિટસ મા કહેવાય છે. તેમાં બધા જ મેઝર ઓર્ગન્સ તથા એક્સટર્નલ બોડી સ્ટ્રક્ચરનું ફોર્મેશન સ્ટાર્ટ થાય છે.

3)વીક 9-12 (ફિટસ ગ્રોથ એન્ડ મેચ્યુરેસન)

• આ વીક દરમ્યાન ફિટસ એ કંટીન્યુઅસલી અને રેપિડલી ગ્રો થાય છે.
• આમાં ફેશિયલ ફીચર્સ એ વધારે ક્લિયર દેખાય છે તથા લેગ્સ ની લેન્થ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
• ફીટસ ની ફિંગર્સ તથા પગ ની આંગળીઓ એ સેપરેટ થાય છે અને તેમાં નેઇલ્સ નું ડેવલોપમેન્ટ થાય છે.
• એક્સટર્નલ જીનાઇટલ ઓર્ગન્સ એ મેલ તથા ફિમેલ મા ડિફરન્સિએસન થાય છે.
• ફસ્ટ ટ્રાઇમેસ્ટર( ફસ્ટ 12 વિક ઓફ પ્રેગ્નેન્સી)ના એન્ડ થતા ફિટસ એ 2.5-3 ઇંચ( 6 -7.5 cm ) લોંગ એન્ડ વેઇટ એ 0.5-1 આઉન્સ ( 14- 28 ગ્રામ)જેટલો થાય છે.
• પ્લેસેન્ટા એ ફુલ્લી ફંક્શનલ થાય છે, પ્લેસેન્ટા એ ફીટસ ને એડીક્યુએટ ન્યુટ્રીશન તથા ઓક્સિજન પ્રોવાઇડ કરવા માટે અને વેસ્ટ પ્રોડક્ટ ને ફિટસ માંથી એક્સેપ્ટ કરવા માટે ફુલ્લી ડેવલોપ થાય છે.

• થ્રો આઉટ ફસ્ટ ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન ફિટસ પર એન્વાયરમેન્ટ તથા મેટરનલ હેલ્થ ની ઇફેક્ટ થાય છે.
  એડીક્યુએટ પ્રિનેટલ કેર, જેમાં રેગ્યુલર હેલ્થ ચેકઅપ, પ્રોપરલી સ્ક્રીનીંગ, એ ફિટને હેલ્થી એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરે છે તથા કોઇ પણ પોટેન્શિયલ ઇસ્યુઝ હોય તો તેનુ અર્લી ડિટેક્શન કરી શકાય છે.

🔸4.Fetal circulation- ફિટલ સર્ક્યુલેસન

ફીટલ સર્ક્યુલેશન

• ફિટલ સર્ક્યુલેશન એ યુનિક સર્ક્યુલેટરી સિસ્ટમ છે કે જે ડેવલોપીંગ ફિટસ મા પ્રેઝન્ટ હોય છે. જે ફિટસ એ વોમ્બ(યુટ્રસ) મા હોય ત્યારે તેમને ઓક્સિજન અને ન્યુટ્રીઅન્ટસ ની નીડ ને ફુલફીલ કરવા માટે ફોર્મ થયેલી હોય છે.
• એમ્બ્રીઓ મા સેપરેટ ફિટલ સર્ક્યુલેશન એ 16 th પોસ્ટ ફર્ટીલાઇઝેસન ડે દરમિયાન સ્ટાર્ટ થાય છે.
• ફિટલ હાર્ટ એ ફર્ટિલાઇઝેશન ના 21 માં દિવસે થી બીટીંગ થવાનું સ્ટાર્ટ થાય છે. સાથે સાથે ફિટસ એ યુટ્રસ માં ઓક્સિજન તથા ન્યુટ્રીયંટ્સ એ પ્લેસેન્ટા માંથી મેળવે છે કારણ કે તેના લંગ્સ અને એલિમેન્ટ્રી ટ્રેક એ ફંક્શનલલેસ હોય છે તેથી ફીટલ સર્ક્યુલેશન કે એવું સર્ક્યુલેશન છે કે જેના દ્વારા ફીટ્સએ તેના સર્વાઇવ થવા માટે ઓક્સિજન તથા ન્યુટ્રીયંટ્સ એ પ્લેસેન્ટા માથી મેળવે છે.

ફિચર્સ ઓફ ફીટલ સર્ક્યુલેશન

1) અંબેલીકલ કોડ: અંબેલીકલ કોર્ડ માં બે અંબેલીક આર્ટરી અને એક અંબેલીકલ વેઇન આવેલી હોય છે.

• અંબેલીકલ આર્ટરી: અંબેલીકલ આર્ટરી એ ફીટલ વેસ્ટ પ્રોડક્ટ તથા ડીઓક્સિજીનેટેડ બ્લડ એ ફિટસ માંથી પ્લેસેન્ટા તરફ ટ્રાન્સફર કરે છે.
• અંબેકલ વેઇન: એ ઓક્સિજનિનેટેડ બ્લડ તથા ન્યુટ્રીઅન્ટસ ને પ્લેસેન્ટા તરફ થી ફીટ્સ સુધી ટ્રાન્સફર કરે છે.

2) પ્લેસેન્ટા:

• પ્લેસેન્ટા એ મધર તથા ફિટસ ના સર્ક્યુલેટરી સિસ્ટમ વચ્ચે ઇન્ટરફેસ કરવાનું વર્ક કરે છે.
• પ્લેસેન્ટા એ ન્યુટ્રીયંટ્સ, ઓક્સિજન તથા વેસ્ટ પ્રોડક્ટ ને મેટરનલ બ્લડ તથા ફિટસ બ્લડ વચ્ચે એક્સચેન્જ કરવાનું વર્ક કરે છે.
• જેમ કે પ્લેસેન્ટા એ ઓક્સિજન તથા ન્યુટ્રીઅન્ટસ ને એંબેલિકલ વેઇન મારફતે ફિટસ સુધી પહોંચાડે છે તથા ફિટસ ના ડિઑક્સીજીનેટેડ બ્લડ અને વેસ્ટ પ્રોડક્ટ ને અંબેલિકલ આર્ટરી દ્વારા પ્લેસેન્ટા માં રિસીવ કરે છે.

3) ડક્ટસ વિનોસસ( વેઇન થી વેઇન):

• ડક્ટસ વિનોસસ એ એક સન્ટ છે કે જેના દ્વારા ઓક્સિજનેટેડ બ્લડ એ અંબેલીકલ વેઇન માંથી ઇન્ફીરીયર વેનાકાવા મા લિવર ને તથા ડાયજેસન ઓર્ગન ને બાયપાસ કરી પહોચાડે છે.
• જેના કારણે ઓક્સિજીનેટેડ બ્લડ એ ફિટસ ના બ્રેઇન તથા હાર્ટ સુધી એડિક્યુએટ પ્રમાણમાં પહોંચી શકે છે.

4)ફોરામીન ઓવેલી( ઓવલ ઓપનિંગ):

• ફોરમીન ઓવેલી એ ફિટલ કાર્ડિયાક સ્ટ્રક્ચર છે કે જે હાર્ટ ના રાઇટ એટ્રીયમ તથા લેફ્ટ એટ્રીયમના વચ્ચેના સેપ્પટમ મા સ્મોલ ઓપનીંગ હોય છે જે રાઇટ એટ્રીયમ તથા લેફ્ટ એટ્રીયમ વચ્ચે સન્ટ તરીકે નું વર્ક કરે છે.
• આ ઓપનિંગ( સન્ટ) ના કારણે રાઇટ એટ્રીયમ માં રહેલું બ્લડ એ લેફ્ટ એટ્રીયમ માં ફિટલ લંગ્સ ને બાયપાસ કરી સિફ્ટ થાય છે.
• આ સન્ટ એ અગત્યનો હોય છે કારણકે ફિટસ ના લંગ્સ એ ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન લાઇફ દરમિયાન ફંકશનલલેસ હોય છે તથા તેમાં ફ્લુઇડ એ ફિલ થયેલું હોય છે જેના કારણે ફિટલ લંગ્સ તેનું વર્ક એ પ્રોપરલી કરવામાં સક્ષમ હોતા નથી.

5)ડક્ટસ આર્ટેરીયોસીસ( આર્ટરી થી આર્ટરી):

• ડક્ટસ આર્ટેરીયોસીસ એ ફિટલ વાસ્ક્યુલર કનેક્શન છે કે જે પલ્મોનરી આર્ટરી તથા એઓર્ટા વચ્ચે થતું કોમ્યુનિકેશન (સન્ટ)છે.
• આ ડક્ટસ આર્ટેરીયોસીસ સન્ટ ના કારણે રાઇટ વેન્ટ્રિકલ્સ માંથી જ બ્લડ એ લન્ગ્સ ને બાયપાસ કરીને સન્ટ દ્વારા સિસ્ટેમીક સર્ક્યુલેશન માં ફ્લો થાય છે.

ફિટલ સર્ક્યુલેશન :

• ઓક્સિજન એ મેટરનલ બ્લડ માંથી કોરિયોડેસીડ્યુલ સ્પેસ(પ્લેસેન્ટા) મા ડિફ્યુઝ થાય છે ,આથી પ્લેસેન્ટલ વિલાઇ અને વેસલ્સ એ યુનિટ થઇને અંબેલીકલ વેઇન બનાવે છે .

• પ્લેસેનટા માથી અંબેલીકલ વેઇન એ અંબેલીકલ કોર્ડ દ્વારા ટ્રાવેલ કરી ફિટસ મા જાય છે.
• અંબેલીકલ વેઇન એ અંબેલીકલ વોલમાંથી પસાર થઇ અંબેલીકલ વેઇન ની બે બ્રાન્ચીસ બનાવે છે.
• અંબેલીકલ વેઇન ની એક બ્રાન્ચ એ ફિટસ ના લિવર ની પોર્ટલ વેઇન સાથે જોઇન્ટ થઇ ફીટસ ના લીવર ને ન્યુટ્રીઅન્ટસ અને ઓક્સિજન પ્રોવાઇડ કરે છે.હિપેટીક વેઇન દ્વારા લિવર માંથી બ્લડ કલેક્ટ થય ઇન્ફીરીયર વેનાકાવા માં એન્ટર થાય છે.
• અંબેલીકલ વેઇન ની 2nd બ્રાન્ચ તે મુખ્ય વેસેલ્સ કે જેને ડક્ટસ વિનોસસ કહે છે. તે ડાયરેક્ટલી ઇન્ફીરીયર વેનાકાવા સાથે જોડાય છે.
• અંબેલીકલ વેઇન મા રહેલુ ઓક્સિજીનેટેડ બ્લડ એ ઇન્ફીરીયલ વેનાકાવા માં લોવર લેગ તથા ટ્રંક માથી આવેલા ડિઓક્સિજનેટેડ બ્લડ સાથે મિક્સ થાય છે.
• પરંતુ ડક્ટસ વિનોસસ ના ઓક્સિજન કન્ટેન્ટ ને સીરીયસ અસર કરતું નથી.
• બ્લડ હવે ઇન્ફીરીયર વેનાકાવા દ્વારા રાઇટ એટ્રીયમ મા એન્ટર થાય છે.
• ત્યારબાદ રાઇટ એટ્રીયમ તથા લેફ્ટ એટ્રીયમ ની વચ્ચે રહેલા સન્ટ એટલે કે ફોરામીન ઓવેલી દ્વારા રાઇટ એટ્રીયમ માં રહેલુ બ્લડ એ લેફ્ટ એટ્રીયમ માં જાય છે.
• ત્યારબાદ લેફ્ટ એટ્રીયમ માં રહેલું બ્લડ એ માઇટ્રલ વાલ્વ દ્વારા લેફ્ટ વેન્ટ્રિકલમાં જાય છે.
• ત્યારબાદ બ્લડ એ લેફ્ટ વેન્ટ્રિકલ મા રહેલી એઓર્ટા દ્વારા હાર્ટ માંથી બહાર આવે છે.
• એઓર્ટા ની કોરોનરી વેસલ્સ( કોરોનરી આર્ટરી , બ્રેકિયોસેફેલીક ટ્રંક( રાઇટ કોમન કેરોટીડ આર્ટરી, રાઇટ સબક્લેવિયન આર્ટરી, લેફ્ટ કોમન કેરોટીડ આર્ટરી, લેફ્ટ સબક્લેવિયન આર્ટરી ))એ હાર્ટ તથા હેડની બ્રાન્ચીસ ને બ્લડ સપ્લાય કરે છે.
• હેડ અને નેક માંથી બ્લડ એ સુપિરિયર વેનાકાવા દ્વારા રાઇટ એટ્રીયમ માં આવે છે તથા ઇન્ફીરીયર વેનાકાવા ના બ્લડને ક્રોસ કરીને ટ્રાયકસ્પીડ વાલ્વ દ્વારા બ્લડ એ રાઇટ વેન્ટ્રિકલમાં જાય છે.
• રાઇટ વેન્ટ્રિકલ માંથી પલ્મોનરી આર્ટરી દ્વારા મોટાભાગનું બ્લડ એ લન્ગ્સને(લંગ્સ એ ઇનએક્ટીવ હોવાથી) બાયપાસ કરીને ડક્ટસ આર્ટેરીયોસીસ (પલ્મોનરી આર્ટરી અને એઓર્ટા વચ્ચે નો સન્ટ)દ્વારા ડિસેન્ડિંગ એઓર્ટા માંથી પસાર થય એબડોમીનલ ઓર્ગન અને લોવર લેન્સને બ્લડ સપ્લાય કરે છે.
• ત્યારબાદ ડિસેન્ડીગ એઓર્ટા માથી રાઇટ અને લેફ્ટ ઇન્ટર્નલ ઇલીયાક આર્ટરી ફોર્મ થાય છે.
• રાઇટ અને લેફ્ટ ઇન્ટર્નલ ઇલીયાક આર્ટરી નુ ફરી બે હાઇપોગેસ્ટ્રીક આર્ટરી મા ડિવિઝન થાય છે.
• હાઇપોગેસ્ટ્રીક આર્ટરી એ અંબેલીકલ કોર્ડ મા એન્ટર થાય છે તે બે અમ્બેલિકલ આર્ટરી બને છે .
• આ બે અમ્બેલિકલ આર્ટરી એ ડિઑક્સીજીનેટેડ બ્લડ ને પ્લેસેન્ટામાં પાછું લાવે છે.
• ફિટસ બ્લડ એ ફાસ્ટ સર્ક્યુલેટ થાય છે અને સતત રી ન્યુ થાય છે.
• ફિટસ મા મીન કાર્ડિયાક આઉટપુટ એ 350 ml/ kg/ min હોય છે.

🔸5.Physiology of lactation – સ્તનપાનનું શરીર વિજ્ઞાન

ફિઝિયોલોજી ઓફ લેક્ટેશન:

લેક્ટેશન

• લેક્ટેશન એ બ્રેસ્ટફિડીંગ ની પ્રોસેસ છે કે જેના દ્વારા મેમરીગ્લેન્ડ એ ચાઇલ્ડ ને નરીસમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવા માટે મિલ્ક નુ પ્રોડક્શન કરે છે તથા તેને રિલીઝ કરે છે.તે હોર્મોન્સ ના કોમ્પ્લેક્સ ઇન્ટરપ્લે દ્વારા થાય છે. તેમાં મેઇન્લી લેક્ટેશન થવા માટે પ્રોલેક્ટીન તથા ઓક્સિટોસિન એ અગત્યના હોર્મોન્સ તરીકે વર્ક કરે છે.

લેક્ટેશન નુ એસ્ટાબ્લીસમેન્ટ તથા મેઇન્ટેનન્સ એ સામાન્ય રીતે ત્રણ ફેક્ટર દ્વારા નક્કી થાય છે:

• 1) મેમરી ગ્લેન્ડ નું એનાટોમિકલ સ્ટ્રક્ચર જેમકે એલ્વીઓલાઇ, ડક્ટસ, તથા નીપલ નુ ડેવલોપમેન્ટ.
• 2) મિલ્ક સિક્રીશન ની શરૂઆત અને તેનું મેઇન્ટેનન્સ.
• 3) એલ્વિઓલાઇ તરફથી નિપલ તરફ મિલ્ક નું ઇજેક્શન અથવા પ્રપલ્ઝન ઓફ મિલ્ક.

લેક્ટેસન માટે જવાબદાર મેઇન બે હોર્મોન્સ: લેક્ટેશન થવા માટે પ્રોલેક્ટીન તથા ઓક્સિટોસિન એ અગત્યના હોર્મોન્સ તરીકે વર્ક કરે છે.

1) પ્રોલેક્ટીન:

• પ્રોલેક્ટીન હોર્મોન એ એન્ટિરિયર પિટ્યુટરીગ્લેન્ડ માંથી સિક્રિટ થાય છે.
• તે મિલ્ક પ્રોડક્શન (લેક્ટોજીનેસીસ) ના સ્ટીમ્યુલેશન માટે પ્રાઇમરી હોર્મોન છે.
• પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન ઇસ્ટ્રોજન તથા પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન્સ એ ઇન્ક્રીઝ થયેલા હોય છે, આ હોર્મોન્સ એ બ્રેસ્ટને મિલ્ક પ્રોડક્શન માટે પ્રિપેર કરે છે પરંતુ તેમાંથી લેક્ટેસન ને થતું ઇન્હીબીટ કરે છે.
• ચાઇલ્ડ ના બર્થ થયા પછી ઇસ્ટ્રોજન તથા પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન્સ નું લેવલ એ ડીક્રીઝ થાય છે જેના કારણે પ્રોલેક્ટીન હોર્મોન ની ઇફેક્ટ એ મેમરીગ્લેન્ડ પર થય શકે છે અને મિલ્ક નુ સિક્રીશન એ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

2) ઓક્સિટોસિન:

• ઓક્સિટોસિન એ પોસ્ટીરીયર પિટ્યુટરીગ્લેન્ડ માંથી રિલીઝ થાય છે.
• ઓક્સિટોસિન નુ રિલીઝ એ સામાન્ય રીતે બેબી ના સકલિંગ તથા નીપલ સ્ટીમ્યુલેસન પર આધાર રાખે છે તે મિલ્ક ઇજેક્શન (લેટ-ડાઉન રીફ્લેક્સ)માટે ક્રુશિયલ હોય છે.
• ઓક્સિટોસિન એ એલ્વીઓલાઇ(મિલ્ક પ્રોડ્યુસિંગ ગ્લેન્ડ)ની આજુબાજુમાં રહેલા માયોએપીથિલિયલ સેલ્સ ના કોન્ટ્રાકશન માટે અગત્યનો હોર્મોન છે જેના કારણે મિલ્ક એ એલ્વિઓલાઇ માંથી ડક્ટ મા એન્ટર થાય છે અને ત્યારબાદ ડક્ટ માંથી નિપલ માં બેસ્ટફીટીંગ માટે મિલ્ક એ એન્ટર થાય છે.

•> લેક્ટેસન એ ફિઝિયોલોજિકલ બેઝ પ્રમાણે ચાર ફેઝ માં ડિવાઇડ થયેલું છે.

• 1)મેમોજેનેસિસ ( પ્રિપેરેશન ઓફ બ્રેસ્ટ),
• 2)લેક્ટોજેનેસિસ ( બ્રેસ્ટ એલ્વિઓલાઇ માંથી મિલ્કનું સિન્થેસીસ તથા સિક્રીશન થવું),
• 3)ગેલેક્ટોકીનેસિસ (ઇજેક્શન ઓફ મિલ્ક),
• 4)ગેલેક્ટોપોએસિસ ( મેઇન્ટેનન્સ ઓફ લેક્ટેશન)

1)મેમોજેનેસિસ ( પ્રિપેરેશન ઓફ બ્રેસ્ટ): આ સ્ટેજમાં પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન બ્રેસ્ટ ની ડક્ટલ અને લોબ્યુલોએલ્વીઓલર સિસ્ટમ નો ગ્રોથ થાય છે જેમાં બ્રેસ્ટ એ મિલ્ક ના સિક્રીશન માટે પ્રીપેર થાય છે.

2)લેક્ટોજેનેસિસ ( બ્રેસ્ટ એલ્વિઓલાઇ માંથી મિલ્કનું સિન્થેસીસ તથા સિક્રીશન થવું):

• કેટલીક સિક્રેટરી એક્ટિવિટી(કોલેસ્ટ્રમ) જે પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન હોય છે અને તે ડીલેવરી પછી ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
• એક્ચ્યુઅલી મિલ્ક સિક્રીશન એ પોસ્ટપાર્ટમ ના ત્રીજા કે ચોથા દિવસે સ્ટાર્ટ થાય છે આ પિરિયડ દરમિયાન બ્રેસ્ટ એ એન્ગોર્જડ, ટેન્સ, ટેન્ડર અને વાર્મ ફીલ થાય છે.
• પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન હાઇ પ્રોલેક્ટીન લેવલ હોવા છતાં સ્ટીરોઇડ ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન ની અસર ના કારણે બ્રેસ્ટ ટીસ્યુ એ પ્રોલેક્ટીન હોર્મોન ને રિસ્પોન્સ આપતા નથી અને મિલ્ક સિક્રીશન થતું નથી પરંતુ ડીલેવરી પછી ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન નું લેવલ ફોલડાઉન(ડિક્રીઝ) થતાં પ્રોલેક્ટીન હોર્મોન તેની મિલ્ક સિક્રીશન એક્ટિવિટી ને મેમરીગ્લેન્ડ માં સ્ટાર્ટ કરે છે આ સ્ટેજમાં પ્રોલેક્ટીન અને ગ્લુકોકોર્ટિકોઇડ હોર્મોન અગત્યના છે.
• સિક્રેટરી એક્ટિવિટી એ એ ડાયરેક્ટલી અથવા ઇનડાયરેક્ટલી ગ્રોથ હોર્મોન, થાયરોક્સિન અને ઇન્સ્યુલિન ના કારણે વધે છે.

3)ગેલેક્ટોકીનેસિસ (ઇજેક્શન ઓફ મિલ્ક):

• મિલ્ક એ માત્ર બેબીના શકીંગ દ્વારા બહાર આવતું નથી પરંતુ કોન્ટ્રેક્ટાઇલ મિકેનિઝમ દ્વારા મિલ્ક એ એલ્વિઓલાઇ માંથી બહાર આવે છે.
• ઓક્સિટોસિન હોર્મોન એ મેજર ગેલેક્ટોકીનેટિક( મિલ્ક ઇજેક્શન) હોર્મોન છે.
• બેબીના શકીંગ દરમિયાન રિફ્લક્ષ એ સેટઅપ થાય છે.
• ત્યારબાદ નીપલ અને એરીયોલા માંથી ઇમ્પલસિસ એ થોરાસિક સેન્સરિ માંથી પસાર થઇ અને હાઇપોથેલેમસ માં ઓક્સિટોસિન નુ સિન્થેસીસ કરાવે છે અને ત્યારબાદ હાઇપોથેલેમસ મા સિન્થેસિસ થયેલા ઓક્સીટોસીન ને પોસ્ટીરીયર પિટ્યુટરીગ્લેન્ડ મા ટ્રાન્સપોર્ટ કરાવવા માટે પહોંચે છે.
• ઓક્સિટોસિન હોર્મોન એ પોસ્ટીરીયર પિટ્યુટરીગ્લેન્ડ ગ્લેન્ડ માંથી રિલીઝ થાય છે, ત્યારબાદ તે એલ્વીઓલાઇ(મિલ્ક પ્રોડ્યુસિંગ ગ્લેન્ડ)ની આજુબાજુમાં રહેલા માયોએપીથિલિયલ સેલ્સ નુ કોન્ટ્રાકશન કરે છે.
• આ પ્રોસેસને “મિલ્ક ઇજેક્શન” અથવા “મિલ્ક લેટ ડાઉન રિફ્લેક્સ” કહે છે.
• જ્યાં મિલ્ક એ ફોર્સ થી લેક્ટીફેરસ ડક્ટ ની એમ્પયુલા માં આવે છે ત્યાંથી તે મધરના એક્સપ્રેસ દ્વારા અથવા બેબી ના શક દ્વારા બહાર આવે છે.
• બાળકના રડવાથી શકીંગ વગર પણ લેટ ડાઉન રિફ્લેક્સ થાય છે.
• બેબી ના સકિંગ પહેલા બ્રેસ્ટ મા જે મિલ્ક નુ પ્રેસર બ્રેસ્ટ મા વધે છે તેને “ડ્રાફ્ટ” કહે છે. તે ઇન્જેક્શન ઓક્સિટોસિન દ્વારા પણ ઉત્પન્ન થાય છે.
• મિલ્ક ઇજેક્શન રિફ્લક્ષમાં પેઇન, બેસ્ટ એંગોજમેન્ટના કારણે અવરોધ આવે છે જો ઇજેક્શન રિફ્લેક્સ માં મિલ્ક સીક્રીશન ની શરૂઆત પછી વધારે દિવસો સુધી અવરોધ આવે તો બ્રેસ્ટ એંગોરજમેન્ટ થાય છે.

4)ગેલેક્ટોપોએસિસ ( મેઇન્ટેનન્સ ઓફ લેક્ટેશન):

• પ્રોલેક્ટીન એ એક સિંગલ અને અગત્ય નો ગેલેકટોપોલિટીક્સ હોર્મોન છે.
• ઇફેક્ટિવ અને કંટીન્યુઅસ લેક્ટેશન માટે શકીંગ એ જરૂરી છે તે માત્ર મિલ્ક ને ગ્લેન્ડ માંથી બહાર આવવા માટે નહીં પરંતુ પ્રોલેક્ટીન ના રીલીઝ થવા માટે પણ જરૂરી છે.
• મિલ્ક નું બ્રેસ્ટમાં પ્રેશર થવાના કારણે મિલ્કનું પ્રોડક્શન રેટ ઘટે છે આથી પિરીયોડીક બ્રેસ્ટ ફીડિંગ દ્વારા તે પ્રેશર રિડ્યુસ થય શકે છે અને મિલ્કનું સિક્રીશન એ મેઇન્ટેન રહે છે.
• હેલ્થી મધર એ 500-800 ml મિલ્ક એ તેના બાળક ને આપવા માટે પ્રોડ્યુસ કરે છે.
• આમ,આ મુજબ ફિઝીયોજિ ઓફ લેક્ટેશન ને 4 ફેઝીસ મા ડિવાઇડ કરવામા આવેલી છે.

🔸6.Difference between abruipto placenta and placenta previa એબ્રપ્ટો પ્લાસેન્ટા અને પ્લાસેન્ટા પ્રિવ્યા વચ્ચેનો તફાવત

પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ અને એબ્રપ્સીઓ પ્લેસન્ટા વચ્ચેનો તફાવત:

1)ક્લિનિકલ ફીચર્સ

•>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ
નેચર ઓફ બ્લિડિંગ પેઇનલેસ, કોઝલેશ અને રીકરંટ બ્લીડિંગ થવું .
બ્લીડિંગ એ હંમેશા વિઝીબલ હોય છે.

એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા

• પેઇનફૂલ,પ્રિએક્લેમ્પસિયા અથવા ટ્રોમા ના કારણે બ્લિડિંગ થાય છે.
• બ્લિડિંગ એ વિઝીબલ, દેખાય નહી તેવુ મોટે ભાગે મિક્સ પણ હોઇ શકે છે.

•>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ

• કેરેક્ટર ઓફ બ્લડ બ્રાઇટ રેડ કલર નું બ્લડ જોવા મળે છે.
• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા ડાર્ક રેડ કલરનું બ્લડ હોય છે.

•>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ

• જનરલ કન્ડિશન એન્ડ એનિમિયા વિઝીબલ બ્લડ લોસના પ્રમાણમાં એનિમીયા જોવા મળે છે.

• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા આમાં વિઝિબલ બ્લડલોસના પ્રમાણ કરતા એનિમિયા ની કન્ડિશન વધારે જોવા મળે છે.

•>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ

• ફીચર્સ ઓફ પ્રિએક્લેમ્પસિયા પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ સાથે પ્રિએક્લેમ્પસિયા ની કન્ડિશન એ સંબંધિત હોતી નથી.
• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા મા ફીચર્સ ઓફ પ્રિએક્લેમ્પસિયા એ 1/3 કેસીસ મા જોવા મળે છે.

2) એબડોમિનોલ એક્ઝામિનેશન

• •>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ હાઇટ ઓફ યુટ્રસ જેસ્ટેશનલ એજ પ્રમાણે યુટ્રસ ની હાઇટ જોવા મળે છે.
• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા માં યુટર્સ ની હાઇટ એ જેસ્ટેસનલ એજ કરતા વધારે એન્લાર્જ હોય છે.

•>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ

• ફિલ ઓફ યુટ્રસ પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ મા યુટ્રસ એ સોફ્ટ અને રિલેક્સડ ફીલ થાય છે.
• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા મા યુટ્રસ એ ટેન્સ, ટેન્ડર અને રિજીડ હોઇ શકે છે.

•>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ

• માલપ્રેઝન્ટેશન પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ માં માલપ્રેઝન્ટેશન એ કોમન હોય છે અને હેડ એ હાઇફ્લોટિંગ હોય છે.
• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા મા માલપ્રેઝન્ટેશન એ અનરિલેટેડ હોય છે અને હેડ એ એન્ગેજ પણ હોય શકે છે.

•>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ

• FHS( Fetal heart sounds) પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ માં હાર્ટ સાઉન્ડ એ મોટેભાગે પ્રેઝન્ટ હોય છે.
• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા માં હાર્ટ સાઉન્ડ એ મોટેભાગે એબસન્ટ હોય છે.
  

3)પ્લેસેન્ટોગ્રાફી( USG)

• •>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ પ્લેસેન્ટા એ યુટ્રસ ના લોવર સેગ્મેન્ટમાં જોવા મળે છે.
• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા પ્લેસેન્ટા એ યુટ્રસ ના અપર સેગ્મેન્ટમાં જોવા મળે છે.

4) વજાયનલ એક્ઝામિનેશન

• •>પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ પ્લેસેન્ટા એ યુટ્રસ ના લોવર સેગ્મેન્ટ માં ફીલ થાય છે.
• એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા પ્લેસેન્ટા એ યુટ્રસ ના લોવર સેગ્મેન્ટ માં ફીલ થતી નથી.

🔸7.Minor disorders of newborn-નવજાત બાળકની સામાન્ય બીમારીઓ

માઇનર ડિસઓર્ડર ઓફ ન્યુબોર્ન:

1)સ્ટફી નોઝ,
2)સ્ટીકી આઇસ,
3)સ્કિન રેસીસ:

ટાઇપ્સ:

• a)બ્લોચી એરીથેમેટસ,
• b)નેપકીન રેસ (એમોનીઆ ડરમેટાઇટીસ),
• c)પેરીએનાલ ડર્મેટાઇટીસ,
• d)ઇન્ટરટ્રીગો,
• E)ઓરલ થ્રસ.

4) કંજીનાઇટલ ફિમોસીસ,
5) જીનાઇટલ ક્રાઇસીસ,
6)બર્થ માર્ક્સ,
7)ફિઝીયોજિકલ જોન્ડિસ,
8)કોન્સ્ટીપેશન.

1)સ્ટફી નોઝ:
સ્ટફી નોઝ હોય તો તેના કારણે ન્યુબોર્ન એ માઉથ દ્વારા બ્રિધિંગ કરી છે જેના કારણે ન્યુબોર્ન એ એક્સેસિવ એઇર ને સ્વેલો કરે છે અને તેના લીધે ન્યુબોર્ન મા એબડોમીનલ ડિસ્ટેન્સન તથા વોમિટિંગ જેવી કન્ડિશન જોવા મળે છે.

ટ્રીટમેન્ટ: નોસ્ટ્રીલ ને ક્લીન કોટન દ્વારા નોર્મલ સલાઇન મા પલાળી ને ક્લીન કરી શકાય છે.

2) સ્ટીકી આઇસ: સ્ટીકી આઇસ એ કેમિકલ ઇરીટન્ટ અથવા સ્ટ્રેપ્ટોકોકસ બેક્ટેરિયા ના કારણે થતી બેક્ટેરિયલ કંજક્ટીવાઇટીસ ના કારણે થય શકે છે.

• ટ્રીટમેન્ટ: સ્ટીકી આઇસ ને ટ્રીટ કરવા માટે એરીથ્રોમાયસીન આઇ ઓઇન્ટમેન્ટ એ દર છ કલાકે સાત થી દસ દિવસ માટે યુઝ કરવું.

3)સ્કિન રેસીસ:
ટાઇપ્સ:
a)બ્લોચી એરીથેમેટસ,
b)નેપકીન રેસ (એમોનીઆ ડરમેટાઇટીસ),
c)પેરીએનાલ ડર્મેટાઇટીસ,
d)ઇન્ટરટ્રીગો,
E)ઓરલ થ્રસ,

a)બ્લોચી એરીથેમેટસ: બ્લોચી એરીથેમેટસ એ ટ્રંક,લીમ્સ તથા ફેસમા લોકેટેડ હોય છે અને બ્લોચી એરીથેમેટસ એ એ એક અથવા બે દિવસની અંદર ડિસઅપીયર થય જાય છે.

ટ્રીટમેન્ટ: બ્લોચી એરીથેમેટસ એ બેબી બાથ કર્યાના પછી ઓન્લી પાવડર નું એપ્લિકેશન કરવાથી ટ્રીટ થય શકે છે.

b)નેપકીન રેસ :

• નેપકીન રેસ એ આર્ટિફિશિયલ ફીડ બેબીસ માં વધારે જોવા મળે છે.
• તેને એમોનીઆ ડર્મેટાઇટીસ પણ કહેવામા આવે છે.
• નેપકીન રેસ એ
• ડાયરિયા,
• ફ્રિકવન્ટ લુઝ સ્ટુલ,
• સ્ટ્રોંગ એમોનિકલ યુરિન,
• ઓછા પ્રમાણમાં ચોખ્ખાઇ રાખવાનાં ના કારણે,
• વેટ થયેલી નેપી એ વધારે સમય રહેવાના કારણે,
• ફંગલ ઇન્ફેક્શન ના કારણે,
• નાઇલોન કે વોટર ટાઇટ પ્લાસ્ટિક નેપકીન નો યુઝ કરવાથી.
• નેપકીન રેસ એ થય શકે છે.

પ્રિવેન્સન:

• નેપકીન રેસ ને નેપકીન એરિયા ની ફ્રીક્વન્ટ કેર તથા અટેન્શન પ્રોવાઇડ કરવાથી અને જ્યારે નેપકીન એ સોઇલ થય જાય ત્યારે તેને પ્રોપરલી ચેન્જ કરવાથી પ્રિવેન્ટ કરી શકાય છે.
• આ કન્ડિશન એ વેઇટ થયેલા નેપકીન ને ઇમિડીએટલી બદલવાથી અને સ્કિન ડ્રાય રાખવાથી અટકાવી શકાય છે.
• નેપકીન્સ ને પ્રોપરલી એન્ટીસેપ્ટિક સોલ્યુશન દ્વારા વોશ કરવુ.

c)પેરીએનાલ ડર્મેટાઇટીસ: પેરીએનાલ ડર્મેટાઇટીસ એ એનલ ઓપનિંગની અરાઉન્ડ માં સિચ્યુએટેડ હોય છે.
એનસ ની આસપાસ ની સ્કિન એ રેડ, ઇન્ડ્યુરેટેડ, એક્સોકોરિએટેડ જોવા મળે છે. તે સામાન્ય રીતે સ્ટૂલ ની આલ્કલિનિટી ના કારણે તથા આર્ટિફિશિયલ ફીડ બેબી માં વધારે જોવા મળે છે.

ટ્રીટમેન્ટ:

• વેઇટ થયેલા નેપકીન ને તરત જ બદલવાથી અને સ્કિન ડ્રાય રાખવાથી અટકાવી શકાય છે.
• નેપકીન ને એન્ટીસેપ્ટિક સોલ્યુશન વડે પ્રોપરલી વોશ કરવા.
• નેપકીન ને એઇર અથવા સનલાઇટ માં રાખવુ તથા પેરીએનલ રિજિયન પર કોકોનેટ ઓઇલ કે એન્ટી ફંગલ ક્રીમ ને એપ્લાય કરવું.

d)ઇન્ટરટ્રીગો:

• આ નેપકીન રેસનું વેરિએન્ટ છે કે જેમાં ગ્રોઇન એરીયા તથા ફ્લેક્સર(ફોલ્ડ થતી હોય તેવી જગ્યા)પર સોરનેસ થાય છે.
• તે નેક ની ફોલ્ડ થતી હોય તેવી જગ્યા પર પણ થાય છે.
• તેના કોઝ માં વેઇટ સ્કીન ની બે સરફેસ એ કોન્ટેક માં આવવાના કારણે તથા આ સ્કિનમાં એઇર એ કટ ઓફ થવાના કારણે ગ્રેજ્યુઅલી તે ઇન્ફેક્ટેડ થાય છે.

ટ્રીટમેન્ટ:

• તેની ટ્રીટમેન્ટમાં ઇન્ફન્ટ બટક્સ ને વાર્મ એઇર માં એક્સપોઝ કરવા જેના કારણે હીલિંગ ને પ્રમોટ કરી શકાય.
• મધર ને એડવાઇઝ આપવી કે પ્લાસ્ટિક પેન્ટ ને અવોઇડ કરવા કારણ કે તે ઇવાપોરેશન ને અટકાવે છે અને યુરિન ના બ્રેકડાઉન થી સ્કિન ના ડેમેજ માં વધારો કરે છે.

E)ઓરલ થ્રસ: ઓરલ થ્રસ એ બકલ મ્યુકસ મેમ્બરેન તથા ટંગ નુ ઇન્ફેક્શન છે કે જે કેન્ડીડા આલ્બીકેન્સ દ્વારા થાય છે.

ટ્રીટમેન્ટ: ઓરલ થ્રસ ની તેની ટ્રીટમેન્ટ એ 1% જેન્શન વાયોલેટ સોલ્યુશન અથવા નાયસ્ટાટિન સસ્પેન્શન (100,000 units/ml કોટન ટીપ્ડ સ્વેબ વડે માઉથ ની દરેક બાજુએ દિવસમાં 3-4 વખત એપ્લાઇ કરવામાં આવે છે.

4) કંજીનાઇટલ ફિમોસીસ: આમા ન્યુબોર્ન મા પ્રિપ્યુસ એ પીનપોઇન્ટ હોય છે જેના કારણે ન્યુબોર્ન એ મિક્યુરેશન સમયે ડિસ્કકમ્ફર્ટ ફીલ કરે છે જેના કારણે બેબી એ ક્રાય કરે છે.

ટ્રીટમેન્ટ: કંજીનાઇટલ ફિમોસીસ ને મસ્કીટો ફોર્સેપ નો યુઝ કરી ડાયલેટેશન કરીને ટ્રીટ કરવામાં આવે છે.

5) જીનાઇટલ ક્રાઇસીસ:

• જીનાઇટલ ક્રાઇસીસ ને કોઇ ટ્રીટમેન્ટ ની જરૂરિયાત રહેતી નથી. ઓન્લી રિએસ્યોન્સ પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે અને મધરને એસ્યોર્ડ તથા એક્સપ્લેઇન કરવામાં આવે છે કે જીનાઇટલ ક્રાઇસીસ એ થોડા સમયમાં પ્રોપર થય જાય છે જેમાં,
• માસ્ટાઇટીસ નીઓનેટ્રમ,
• હાઇડ્રોસિલ ઓફ ન્યુબોર્ન,
• વજાઇનલ બ્લીડિંગ ડ્યુરિંગ ફસ્ટ વિક.
• વગેરેનું ઇનવોલ્વમેન્ટ થાય છે.

6.બર્થ માર્ક્સ:
ઇન્ટ્રોડક્શન: બર્થ માર્ક્સ થવા માટેનું મેઇન કોઝ અનનોન છે પરંતુ તે એશિયન પીપલ્સ માં ઓછા પ્રમાણમાં જોવા મળે છે પરંતુ સ્પ્રેઇન, ઇટાલી અને અમુક અરબ કન્ટ્રીસ માં વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.
તેઓ એવું માને છે કે આ બર્થ માર્ક્સ એ પ્રેગનેન્ટ મધર ની વિસીસ એ અનસેટીસફાઇ તથા અનફૂલફિલ થયેલી હોય તેના કારણે જોવા મળે છે.

Ex: એન્ટિનેટલ મધર ની કોઇપણ વીસ હોય અને તેની વીસ એ ફૂલફીલ ન થયો હોય તો તેના ચાઇલ્ડ ના સ્કીનમાં બર્થ માર્ક્સ જોવા મળે છે. બર્થ માર્ક એ બીનાઇન રેગ્યુલારીટી એન્યુબોર્ન ના સ્કીન પર બર્થ સમયે અથવા બર્થ થયા પછી ના થોડા સમય બાદ જોવા મળે છે તેને બર્થ માર્ક્સ કહેવામાં આવે છે.
બર્થ માર્ક્સ એ બે ટાઇપ માં ડિવાઇડ કરવામાં આવેલા હોય છે.

a) પીગ્મેન્ટેડ બર્થ માર્ક્સ:

• પીગ્મેન્ટેડ બર્થ માર્ક્સ એ એક્સેસિવ સ્કીન સેલ્સ નુ પીગ્મેન્ટેડ થવાના કારણે જોવા મળે છે જેમાં,
• મોલ, કાફે ઉ લેટ સ્પોટ્સ, મોન્ગોલિયન સ્પોટ.

b)વાસ્ક્યુલર બર્થ માર્ક્સ:

• વાસ્ક્યુલર બર્થ માર્ક્સ ને રેડ બર્થ માર્ક્સ કહેવામાં આવે છે જે સામાન્ય રીતે બ્લડ વેસેલ ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે જોવા મળે છે.
• જેમ કે, મસ્ક્યુલર સ્ટેઇન (સાલ્મન પેચીસ), હિમએન્જીયોમાસ, પોટૅ વાઇન સ્ટેઇન.

વગેરે નું ઇનવોલ્વમેન્ટ થાય છે ટાઇપ્સ ઓફ બર્થ માર્ક્સ: 1) કાફે ઉ લેટ સ્પોટ્સ:

• આ એક પીગમેન્ટેડ બર્થ માર્ક્સ નો ટાઇપ છે. આ એક મોસ્ટ કોમન જોવા મળતો બર્થ માર્ક્સ છે જે સામાન્ય રીતે ઓવલ શેપમાં હોય છે અને લાઇટ બ્રાઉન થી મિલ્કી કોફી કલરમાં જોવા મળે છે.
• આ બર્થ માર્ક એ બર્થ સમયે જોવા મળે છે અને ક્યારેક બર્થ થયા પછીના થોડા સમય બાદ પણ પ્રેઝન્ટ થાય છે.
• આ બર્થ માર્ક્સ એ વધતી ઉંમર સાથે ઝાંખું થતું નથી.

b) સિલ્વર માર્ક: આ જમણી બાજુ અથવા ડાબી બાજુએ સિલ્વર સ્ટ્રેઇક તરીકે જોવા મળે છે, જ્યાં ફોરફેડ અને હેરલાઇન એ મીટ થાય છે. તે વારસાગત છે.

C) પોર્ટ વાઇન સ્ટેઇન:

• આ એક વાસ્ક્યુલર બર્થમાર્ક છે કે જે ફેસ પર રેડ તથા પર્પલ માર્ક્સ તરીકે પ્રેઝન્ટ હોય છે અને તે બોડીમાં બીજી જગ્યાએ પણ હોય શકે છે.
• પોર્ટ વાઇન સ્ટેઇન એ અફેક્ટેડ એરિયા મા બ્લડ વેસેલ્સ માંથી એબનોર્મલ બ્લીડિંગ થવાના કારણે જોવા મળે છે.તે સાઇઝ મા ડિફરન્ટ હોય છે.તે અમુક મીલીમીટર જેટલી હોય છે અને તે જો ટ્રીટ ન કરવામા આવે તો તે ડાર્ક પણ થય શકે છે.

d)સાલ્મન પેચીસ/ સ્ટ્રોક બીટ્સ/ટેલેન્જેક્ટેટિક નેવસ:

• આ એક વાસ્ક્યુલર બર્થ માર્ક્સ છે તે સામાન્ય રીતે ફેસ માં સ્લાઇટલી રેડન્ડ સ્કિન એટલે કે પેચીસ પ્રેઝન્ટ હોય છે.
• તે નેપ ઓફ નેક,અપર આઇલીડ, ફોરહેડ, અને નોઝ મા પણ જોવા મળે છે. તે થોડા મહિનામાં તેની જાતે જ રિલીવ થય જાય છે.

e)હિમએન્જીયોમાસ: આ એક વાસ્ક્યુલર બર્થ માર્ક્સ છે તથા સ્ટ્રોબેરીમાક્સ છે. આ એક રેડ તથા રેઇઝ્ડ માર્ક્સ છે.
શરૂઆતમાં તે સ્મોલ તથા ફ્લેટ હોય છે પરંતુ તે લાઇફ ના ચાર થી પાંચ મન્થ સમય દરમિયાન રીપીડ્લી ગ્રોથ થાય છે અને ત્યારબાદ તે ફેડ( સંકોચાય)જાય છે.

f)મોન્ગોલિયન સ્પોટ:

• આ એક પીગ્મેન્ટેડ બર્થ માર્ક્સ છે.
• આ મોન્ગોલિયન સ્પોટ એ હાર્મલેસ માર્ક્સ છે.તેનો કલર એ બ્લુઇસ ગ્રે હોય છે.
• મોન્ગોલિયન સ્પોટ એ ડાઉન સિન્ડ્રોમ, ન્યુ બોર્ન બેબી ના સેક્રલ એરીયા, તથા કેટલીક વખતે બેક અને એક્સ્ટ્રીમિટીસ ઉપર સ્કીન પિગ્મેન્ટેસન ના ઇરરેગ્યુલર બ્લ્યુ પેચીસ જોવા મળે છે તે તેની જાતે છ મહિનાથી એક વર્ષની એજ દરમિયાન રિલીવ થઈ જાય છે.

G) કંજીનાઇટલ મેલેનોસાઇટ નેવસ: આ એક પીગમેન્ટેડ બર્થ માર્ક્સ છે કે જે બોડીમાં ગમે તે જગ્યા પર જોવા મળે છે પરંતુ સામાન્ય રીતે હેડ અને એકના પાર્ટ્સ પર વધારે જોવા મળે છે તે લાઇટ બ્રાઉન થી લઇ બ્લેક કલરનું હોય છે તે ઇરેગ્યુલર શેપમાં, ફ્લેટ રેઇઝ્ડ અને લંપી હોય છે.
ઘણીવખત તે ડાર્ક હોય છે અને પ્યુબર્ટી સમય દરમિયાન તે હેઇરી પણ થાય છે.

ટ્રીટમેન્ટ:

• મોસ્ટ બર્થમાર્ક એ હાર્મલેસ હોય છે અને તેમાં ટ્રીટમેન્ટની જરૂરિયાત રહેતી નથી.
• પીગ્મેન્ટેડ માર્ક્સ એ તેની રીતે જ રિઝોલ્વ થય જાય છે જ્યારે વાસ્ક્યુલર બર્થ માર્ક્સ ને કોસ્મેટીક રિઝન દ્વારા રીમુવ કરવા પડે છે.

H)મીલીયા:

• નીયોનેટ ના નોઝ, નેસોલેબિયા ફોલ્ડ, ચીક્સ અને ફોર હેડ ઉપર સીબમ નું રીટેન્શન થવાના કારણે ઘણા બધા ઝીણા ઉપસેલા વાઇટ અથવા યલો વાઇટ સ્પોર્ટ્સ જોવા મળે છે તેને મિલીયા કહે છે.
• શરૂઆતમાં થોડા અઠવાડિયામાં તે તેની જાતે જ રીલીવ થય જાય છે.

I)એપસ્ટેઇન પર્લ: હાર્ડ પ્લેટ ના લેટરલથી મીડલાઇન માં એપીથેલીયલ સીસ્ટ ના વાયટીસ સ્પોર્ટ જોવા મળે છે તેને એપસ્ટેઇન પર્લ કહે છે તેમા કોય ટ્રીટમેન્ટ ની જરૂરિયાત રહેતી નથી.

7) ફિઝિયોલોજીકલ જોન્ડીસ:

• ફિઝિયોલોજીકલ જોન્ડીસ એ સામાન્ય રીતે ન્યુ બોર્ન જોવા મળે છે જેને નીયોનેટલ જોડીસ પણ કહેવામાં આવે છે.
• આ કન્ડિશનમાં ન્યુ બોન ની સ્કીન તથા તેની સ્કલેરા એ યેલો થાય છે તે બોડીમાં બિલીરુબીન નું અમાઉન્ટ ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે જોવા મળે છે.
• આ જોન્ડીસ એ બર્થ પછીના બે થી ત્રણ દિવસ દરમિયાન અપીરીયન્સ થાય છે અને તેનું પીક લેવલ એ છ થી સાત દિવસે જોવા મળે છે તે સામાન્ય રીતે લીવરના ઇમમેચ્યોરિટી ના કારણે હોય છે જેમા લીવર નું ફંક્શન એ પ્રોપર થતાં જોડીસ એ રિલીવ થય જાય છે.

ટ્રીટમેન્ટ:

• ફિઝિયોલોજીકલ જોન્ડીસ એ એક વીક ની અંદર રિલીવ થઈ જાય છે.
• ચાઇલ્ડ ને એડીક્યુએટ એક્સ્ટ્રા ફ્લુઇડ પ્રોવાઇડ કરવું.
  ચાઇલ્ડ ની બિલીરુબીન ને રિડ્યુસ કરવા માટે પ્રોપરલી ફોટોથેરાપી પ્રોવાઇડ કરવી.

8)કોન્સ્ટીપેશન: કોન્સ્ટીપેશન એ આર્ટિફિશ્યલી ફિડ બેબીસ માં વધારે જોવા મળે છે.

ટ્રીટમેન્ટ:

• ડાયટિક એરર ને પ્રોપરલી કરેક્ટ કરવી.
• નિયોનેટ ને થોડું ફ્લુઇડ પ્રોવાઇડ કરવું.
• નિયોનેટ ને લક્ઝેટીવ પ્રોવાઇડ ન કરવું.
• જો ઉપરના મેઝર્સ એ ફેઇલ થાય તો થોડા પ્રમાણમાં મિલ્ક ઓફ મેગ્નેશિયા પ્રોવાઇડ કરવું.
• નિયોનેટ મા સપોઝિટરી તથા કેથેટર નું ઇન્શર્શન અવોઇડ કરવું.

🔸8.Physiological adaption of new born-નવજાત બાળકનું શારીરિક અનુકુલન

ફિઝીયોલોજીકલ એડોપ્શન ઓફ ન્યુબોર્ન:

• ન્યુ બોર્ન માં ફિઝિયોલોજિકલ એડોપ્શન એ ફીટસ ના ઇન્ટ્રાયુટેરાઇન લાઇફ માંથી એક્સ્ટ્રા યુટેરાઇન લાઇફમાં સર્વાઇવ થવા માટે અગત્યનો હોય છે.
• ન્યુબોર્ન માં થતા ફિઝિયોલોજીકલ ચેન્જીસ એ નીચે મુજબ છે:

1) રેસ્પીરેટરી સિસ્ટમ:

• ફિટસ ટૂ નીયોનેટ ટ્રાન્ઝીસન્સ: બર્થ પહેલા, ફીટસ એ પ્લેસેન્ટા માંથી ઓક્સિજન મેળવે છે.
  બર્થ થયા બાદ ફીટસ ના લન્ગ્સ એ એક્સપાન્ડ થાય છે અને બ્લડ ને ઓક્સિજનેટેડ કરવા માટે મેચ્યોર થાય છે.
• ક્લિયરન્સ ઓફ લન્ગ્સ ફ્લુઇડ: ન્યુ બોર્ન ના બર્થ થયા પછી જ્યારે ન્યુબોર્ન એ ફર્સ્ટ બ્રિધ કરે છે ત્યારે લન્ગ્સ માં રહેલું ફ્લુઇડ એ ક્લિયર થાય છે અને લંગ્સ એ ફીટસ સર્ક્યુલેશન માંથી નીયોનેટલ સર્ક્યુલેશન માં ટ્રાન્સફર થાય છે.
• સરફેક્ટન્ટ પ્રોડક્શન:સરફેક્ટન્ટ એ એવું સબસટન્સ છે કે જે લંગ્સ ના સરફેસ ટેન્શન ને રીડ્યુઝ કરવાનું વર્ક કરે છે. તથા એલ્વિયોલાઇ ને કોલેપ્સ થતા પ્રિવેન્ટ કરે છે જેના કારણે ગેસ એક્સચેન્જ એ પ્રોપરલી થઈ શકે.
• ક્લોઝર ઓફ ફીટલ સન્ટ: બર્થ પછી ન્યુબોર્ન મા રહેલા સન્ટ જેમકે ડક્ટર્સ આર્ટેરીયોસીસ( એઓર્ટા તથા પલ્મોનરી આર્ટરી વચ્ચે નો શન્ટ) તથા ફોરામીન ઓવેલી( રાઇટ એટ્રિયમ અને લેફ્ટ એટ્રીયમ વચ્ચેના સેપ્ટમ માં રહેલો શન્ટ) એ ક્લોઝ થાય છે અને લંગ્સમાં બ્લડ ને રીડાયરેક્ટિંગ કરે છે.

2) કાર્ડીઓવાસ્ક્યુલર એડેપ્ટેશન:

• સર્ક્યુલેટરી ચેન્જીસ: બર્થ પછી અંબેલીકલ કોર્ડ ને ક્લેમ્પ તથા કટ કર્યા બાદ અંબેલીકલ વેસેલ્સ એ કોન્સ્ટ્રીક્ટ થાય છે અને અંબેલીકલ આર્ટરીસ તથા અંબેલિકલ વેઇન એ ક્લોઝ થાય છે.
• ઇન્ક્રીઝ પલ્મોનરી બ્લડ ફ્લો: બર્થ થયા પછી ન્યુબોર્ન લંગ્સ એ એક્સપાન્ડ થાય છે જે બ્લડ ને ઓક્સિજનેટેડ કરવા માટે સક્ષમ હોય છે જેના કારણે પલ્મોનરી સર્ક્યુલેશન એ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
• ક્લોઝર ઓફ ડક્ટસ આર્ટીઓસીસ: આ બ્લડ બેસલ્સ એ પલ્મોનરી આર્ટરી તથા એઓર્ટા ને કનેક્ટ કરે છે કે જે બર્થ પછી થોડા સમય બાદ ક્લોઝ થય જાય છે.
• ક્લોઝર ઓફ ફોરામીન ઓવેલી: ફોરામીન ઓવેલી એ રાઇટ એટ્રીયમ અને લેફ્ટ એટ્રીયમ વચ્ચેના સેપ્ટમ મા આવેલો સન્ટ છે કે જે બર્થ પછી થોડા મંથમાં ક્લોઝ થઈ જાય છે.

3) થર્મોરેગ્યુલેશન:

• મેઇન્ટેનન્સ ઓફ બોડી ટેમ્પરેચર: ન્યુબોર્ન માં તેમના બોડી ના ટેમ્પરેચર ને રેગ્યુલેટ કરવાની લિમિટેડ એબીલિટી હોય છે અને બ્રાઉન ફેટ મેટાબોલિઝમ, વાસોમોટર રિસ્પોન્સ (ધ્રુજારી), અને વાર્મ એન્વાયરમેન્ટ માં રાખવામાં આવે છે (ઇનક્યુબેટર અથવા સ્કિન ટુ સ્કિન કોન્ટેક્ટ) .

4) ગેસ્ટેરો ઇન્ટેસ્ટાઇનલ સિસ્ટમ:

• પ્રોડક્શન ઓફ ડાયજેસ્ટિવ એન્ઝાઇમ: બર્થ પછી ફીટસ ના ડાયજેસ્ટિવ એન્ઝાઇમ એ ઇન્ક્રીઝ થાય છે જેના કારણે ન્યુબોર્ન એ બ્રેસ્ટ મિલ્ક તથા ફોર્મ્યુલા મિલ્ક ને ડાઇજેસ્ટ કરી શકે.
• મીકોનિયમ પાસ: બર્થ થયા પછી થોડા દિવસો સુધી બેબી એ મિકોનિયમ( બેબીસ ફર્સ્ટ સ્ટૂલ) પાસ કરે છે જે નોર્મલ ડાયજેસ્ટિવ ટ્રેક ને ઇન્ડિકેટ કરે છે.

5) મેટાબોલીઝમ:

• ગ્લુકોઝ મેટાબોલિઝમ બેબીના બર્થ પછી ઇન્સ્યુલિન સિક્રીસન એ ઇન્ક્રીઝ થાય છે જેના કારણે મેટરનલ બ્લડ ગ્લુકોઝને ડિક્રીઝ કરી શકાય અને જેના કારણે ફિટસ નુ બ્લડ ગ્લુકોઝ લેવલ એ પ્રોપર મેઇન્ટેન રહી શકે.
• એડજસ્ટમેન્ટ ઇનફીડિંગ: પ્લેસેન્ટલ ન્યુટ્રીઅન્ટસ માંથી ફીટીંગ માં ટ્રાન્ઝીસન થવા માટે ફીટ્સની ગેસ્ટેરોઇન્ટેસ્ટાઇનલ ટ્રેક એ તથા મેટાબોલિઝમ એ એડજસ્ટ થાય છે.

6) રિનલ સિસ્ટમ:

• યુરીન પ્રોડક્શન: બેબી ના બર્થ પછી કિડનીએ ફિટસના બ્લડને ફિલ્ટર કરી યુરીન પ્રોડક્શન માટેનું વર્ક કરે છે.
• ફ્લુઇડ બેલેન્સ: ફિટસના ફ્લુઇડ તથા ઇલેક્ટ્રોલાઇટ લેવલ ને મેઇન્ટેન કરવા માટે ફિટસ ની યુરીનરી સિસ્ટમ એ એડજસ્ટ થાય છે.

7) ઇમ્યુન સિસ્ટમ:

• પેસિવ ઇમ્યુનિટી: ન્યુબોર્ન એ પ્લેસેન્ટા થ્રુ તથા બ્રેસ્ટમિલ્ક થ્રુ એન્ટીબોડી ને રિસીવ કરી ઇમ્યુનિટી ને ઇન્ક્રીઝ કરી ઇન્ફેક્શન સામે ફાઇટ કરવા માટેનું વર્ક કરે છે.

8) ન્યુરોલોજીકલ એડેપ્ટેશન:

• સેન્સરીમોટર ઇન્ટીગ્રેશન: ન્યુ બોન એ બર્થ પછી સેન્‍સરીસ્ટીમ્યુલાઇ સામે સેસરી તથા મોટર રિસ્પોન્સ નુ કોઓર્ડીનેશન મેઇન્ટેન કરવામાં એડજસ્ટ કરે છે.
• સેફલોકોડલ ડેવલોપમેન્ટ: ન્યુબોર્ન એ બર્થ પછી હેડ ટુ ટો ડેવલોપ થાય છે જેમ કે હેડને લિફ્ટિંગ કરવું, ઓબ્જેક્ટને ગ્રાસપીંગ કરવું વગેરે.
• આ એડોપ્ટેશન એ હોર્મોનલ ,ન્યુરલ તથા મેટાબોલીક પ્રોસેસ દ્વારા થાય છે કે જેના દ્વારા ન્યુબોર્ન એ ઇન્ટ્રાયુટેરાઇન લાઇફ માંથી એક્સ્ટ્રાયુટેરાઇન લાઇફમાં પ્રોપર્લી સરવાઇવ થય શકે.
  તથા આ ફિઝીયોજિકલ એડોપ્ટેશન એ ન્યુબોર્ન ના પ્રોપર્લી ગ્રોથ અને ડેવલોપમેન્ટ માટે આ અગત્યનું હોય છે.

⏩Q-3 (A) Write Multiple Choice Questions. નીચેના માંથી સાચો વિકલ્પ લખો. 10

1.Which hormone is necessary for the positive pregnancy test? પોઝીટીવ પ્રેગ્નેન્સી માટે કયો હોર્મોન જરૂરી છે?

a. Progesterone -પ્રોજેસ્ટેરોન

C. HCG -એચસીજી

b. Estrogen-ઈસ્ટ્રોજન

d. Placental Lactogen પ્લેસંટલ લેક્ટોજન

2.Inflammation of the fallopian tube is ફેલોપીયન ટ્યૂબના ઇન્ફ્રામેશનને કહેવાય

a. Endometritis -એન્ડોમેટ્રિટિસ

c. Cervicitis- સર્વીસાઇટીસ

d.Salpingitis- સલ્પીન્જાઈટીસ

b. Vaginitis – વજાઇ નાઈટીસ

3.Pacemaker of Uterine contraction is – તે યુટેરાઈન કોન્ટ્રાક્શનનું પેસમેકર છે.

a. tubal Ostia- ટ્યુબલ ઓસ્ટીયા

c. AV Node-એવિ નોડ

b. SA Node -એસ એ નોડ

d. Purkinje fibers પર્કિજે ફાઇબર્સ

4.VDRL blood test is a serenning test વૉડીઆરએલ ટેસ્ટબે આના માટેનો સ્કીનીગ ટેસ્ટ છે.

a. Anemia- એનીમિયા

c. HIV -એચઆઈવી

b.Syphilis-સીફીલીસ

d. Hepatitis- b- હીપેટાઈટીસ બી

5.Partograph was first introduces by પર્ટીગ્રાફ સૌ પ્રથમ આપના દ્વારા દર્શાવવા આવ્યો

A. EA. Friedman –

c. Dr. William Shaw –

b. Dr. AL Modalian –

d. Dr. Shiroditas –

6.Normal labour takes —–place after day of last menstrual period. સામાન્ય પ્રસુતી આશરે છેલ્લા માસિક પછીના—–દિવસે વાથ છે.

a. 365

c. 300

d. 240

b. 280

7.Sperms are produced in –શુક્રાણુંઓ આમાં ઉત્પન થાય છે .

c. Prostate-પ્રોસ્ટેટ

d. Penis – પેનીસ

a. Epididyminh. – એપીડાઈડીમીસ

b. Seminiferous tubules – સેમીનીફેરોસ ટ્યુબ્યુલ્સ

8.What is the fall form of HELLP syndrome? HELLP સિન્ડ્રોમનું પૂરું નામ શું છે.

a. Hemolysis, elevated liver enzymes and low platelet level

b. Hemolysis, elevated lipase enzyme, and low platelet level

c. Haemoglobinuris, elevated leucocytes and low platelet level

d. Hamemolysis, elevated lymphocytes and low platelet level

9. Which vaccination is not safe in proga pregnancy? કઈ વેક્સિન ગર્ભાવાવા દરમિયાન સેફ નથી

c. Hepatitis B – હિપેટાઈટીસ બ.

a. Diptheria- ડીપ્થેરીયા

b. Rabies – રેબીસ

d. MMR – એમ.એમ.આર

10.Retraction ring is also called રીટ્રેકસન રીંગને આ પણ કહેવાય છે.

a. Constriction ring –

b. Contraction ring –

c. Bandi’s ring –

d. Hegar’s ring –

⏩(b) Fill in the blanks, ખાલી જગ્યા પૂરો 10

1.At term, the a amount of amniotic fluid is ———-ml. પૂરા મહિને એમ્નિયોટિક ફ્લુઇડનું પ્રમાણ . ——–ml હોય છે. 600-800 ml .

2.—————-hormone is responsible for ovulation ———– – હોર્મોન ઓવ્યુલેશન માટે જવાબદાર Leutinizing hormone ( લ્યુટેનાઇઝીંગ હોર્મોન) (LH),

3.Chloarma seen at ———weeks of gestation. ક્લોઆઝામ ગર્ભાવસ્થાનાં ————અઠવાડિ જોવા મળે છે. 16 weeks of gestation.

4.Pigmentation from symphysis pubis to ensiform cartilage is called———– સીમ્ફાઇસીસ પ્યુબિસથી એન્સીફોમ કાર્ટીલેજ સુધીની લાઇનને———- કહેવાય છે. linea nigra ( લિનીયા નાઇગ્રા).

5.The normal Imgth of fallopian tube is———–cm ફેલોપિયન ટ્યુબની નોર્મલ લંબાઈ ——cm .Approximately 10- 12 centimeters (cm).

6. The highest diameter of pelvic outlet is——-cm પલ્પીક આઉટલેટનું મોટામાં મોટું ડાયામીટર ——સેમી હોય છે . 13 cm.

7. The highest diameter of fetal skill is——–cm. ફિટલ સ્કલનું મોટામાં મોટું ડાયામીતર —– સેમી હોય છે .14 cm

8.Polyhydramnios means amniotic fluid is more than ———–ml પોલીહાઈદ્રામ્નીઓસ એટલે એમ્નિયોટિક ફ્લુઇડ ——- _ml કરતા વધુ હોવું. 2000 ml.

9.Baby Sorn before———–weeks of gestation is called pre term daby પ્રિન્ટર્સ એવી એટલો બેબી———અઠવાડિયા કરતા પહેલા જન્મવું. 37 week.

10.Full dose of Anti-D is—— Mg for Rh negative mother. rh નેગેટીવ માતાને anti-d નો સપૂર્ણ ડોઝ —–mg અપાય છે.0.3 Mg

⏩(C)State whether following statements are True or False. 10 નીચેના વિધાનો ખરા છે કે ખોટા તે જણાવો.

1.Amniotic fluid change & replace every 6 hourly. એમ્નિયોટિક ફ્લૂઈડ દર ૬ કલાકે બદલાય છે. ❌
(Reason := એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ એ દર ત્રણ કલાકે કમ્પ્લીટલી ચેન્જ તથા રિપ્લેસ થાય છે જેમા 300-400 ml/ hr એમ્નીઓટીક ફ્લુઇડ એ ચેન્જ તથા રિપ્લેસ થાય છે).

2.LBW means birth weight of new born is below 2.5 kg. LBW એટલે જન્મ સમયે નવજાત શિશુનું વજન ૨.૫ કિલોથી ઓછું હોવું. ✅

3.Circlage operation can be performed in abortion. અબોર્શનમાં સરકલેજ ઓપરેશન કરી શકાય છે. ✅

4.Lightening is the sign of 3rd trimester. લાઇટનીંગ એ ત્રીજા ટ્રાઇમેસ્ટરની સાઇન છે. ✅

5.Quickening means bluish discoloration of vagina. ક્વીકનીંગ એટલે વજાઈનાનું ભૂરું થવું. ❌

(Reason:= ક્વીક્લીંગ એ ફર્સ્ટ ફીટલ મુવમેન્ટ છે કે જે મધર ને ફીલ થાય છે.
તથા બ્લુઇસ ડીસ્કલરેશન ઓફ વજાઇના ને જેક્મીયર સાઇન કહેવાય છે.

6.Progesterone is the hormone for maintenance of pregnancy. પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન એ ગર્ભાવસ્થાને મેઈન્ટેઇન કરવાનું કામ કરે છે. ✅

7.The highest diameter of pelvic Inlet is AP diameter. પેલ્વીક ઇનલેટનું મોટામાં મોટું ડાયામીટર AP ડાયામીટર છે. ❌
( Reseon:= પેલ્વીક ઇનલેટનું મોટામાં મોટું ડાયામીટર AP ડાયામીટર નથી. પરંતુ ટ્રાન્સવર્સ ડાયામીટર છે.
કારણ કે એન્ટીરીયર પોસ્ટીરીયર ડાયામીટર એ 11.5 cm છે તથા ટ્રાન્સવર્સ ડાયામીટર એ 13 cm જેટલો છે.)

8.Cephalohematoma can spread beyond suture line. કેફેલોહિમેટોમા સ્યૂચર લાઇનથી આગળ વધી શકે છે ❌
(Reseon:=કેફેલોહિમેટોએ સ્યૂચર લાઇનથી આગળ વધી શકે નથી. પરંતુ કેપુટ સકક્સીડેનમ એ સુચર્સ લાઇન થી ક્રોસ થાય છે.)

9.The highest fetal skull diameter is mento vertical. ફીટલ સ્કલનું મોટામાં મોટું ડાયામીટર મેન્ટો વર્ટીકલ છે ✅

10.Placenta starts functioning after 15 wks of fertilization. પ્લાસેન્ટા ફર્ટીલાઇઝેશનના ૧૫ અઠવાડીયા પછીથી કાર્ય શરૂ કરે છે.✅

💪 💥☺ALL THE BEST ☺💥💪

નોંધ :-MCQ ANSWER APP ની યુનિક પેટર્ન માં બંને ભાષા માં આગળ paper solution /click here ની નીચે આપેલા છે. ” અ ” પર ક્લિક કરવાથી ભાષા ચેન્જ થશે.

IF ANY QUERY OR QUESTION,REVIEW-KINDLY WATSAPP US No. – 84859 76407